การประชมเวทยทธศาสตรครงท 4

ทศทางการปรบตวของไทย ภายใตสถานการณทเปลยนไปของโลกและอเมรกาในยคทรมป จดโดย สถาบนคลงปญญาดานยทธศาสตรชาต วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต 25 มกราคม 2560 รายละเอยดเพมเตมท www.rsu-brain.com บรรณาธการ: ยวด คาดการณไกล ถอดความและเรยบเรยง : อสมาน วาจ ปลายฟา บนนาค และปาณท ทองพวง เผยแพร: มนาคม 2560 ทอย สถาบนคลงปญญาดานยทธศาสตรชาต อาคารพรอมพนธ 1 ชน 4 637/1 ถนนลาดพราว เขตจตจกร กทม. 10900 โทรศพท 02-938-8826 โทรสาร 02-938-8864

สารบญ

หนา

บทน า

สถานการณในโลกและอเมรกา 1 สถานการณในประเทศไทย 5

ประเมนอเมรกาและจน เพอก าหนดทศทางและบทบาทของไทย 8 ขอเสนอแนะตอการปรบตวของประเทศไทย 14 ขอสงเกตและกาวตอไป 21

ภาคผนวก รายชอผเขารวมประชม 23

บทน า

เมอวนพธท 25 มกราคม 2560 สถาบนคลงปญญาดานยทธศาสตรชาต วทยาลยรฐกจ

มหาวทยาลยรงสต ไดจดเวทประชมเวทยทธศาสตรครงท 4 เรอง ทศทางการปรบตวของไทย ภายใต

สถานการณทเปลยนไปของโลกและอเมรกาในยคทรมป ณ โรงแรมหวชาง เฮอรเทจ ราชเทว โดย

มนกยทธศาสตร นกนโยบาย นกวชาการ และผทรงคณวฒจากหลากหลายวงการและสาขาอาชพเขา

รวมระดมสมองเพอวเคราะหสถานการณและแนวโนมใหมของโลกและสงคมไทย และรวมกนเสนอ

แนวทางพฒนายทธศาสตรชาตระยะยาว เพอใหประเทศไทยมยทธศาสตรชาตเปนกรอบในการพฒนา

ประเทศอยางมทศทาง เปนองครวม และเตรยมพรอมประเทศเพอตอบรบกบความเปลยนแปลงใน

อนาคต

ในการนสถาบนคลงปญญาฯ จงไดจดท ารายงานสรปเนอหาการประชมครงนขนเพอเผยแพร

เปนความรสสงคม ผก าหนดและตดสนใจทางนโยบาย บคคลทเกยวของกบการจดท ายทธศาสตรชาต

และหนวยงานอนทเกยวของ ในหวงทก าลงมความพยายามปฏรปครงใหญเกดขนในประเทศไทยอยน

1

1.

สถานการณในโลกและอเมรกา

2

โลกาภวตนก าลงถกทาทาย

นบตงแตสงครามโลกครงท 2 จบลง โลกของเราไดเขาสยคพหภาคนยม (Multilateralism) ทชาตตางๆ เขามารวมมอกนดวยปจจยทงเชงภมศาสตรและผลประโยชน เชน องคการ NATO สหประชาชาต(UN) สหภาพยโรป(EU) อาเซยน (ASEAN) ซงการรวมมอกนนเปนผลมาจากกระแสโลกาภวตนทกระตนใหชาตตางๆ มองผลประโยชนทอยบนฐานของการรวมมอกนอยางพหภาค มากกวาทจะมองแตเพยงมมผลประโยชนแหงชาตทมาจากขอเรยกรองของชาตตนอยางเดยว

อยางไรกตาม ในปจจบนกระแสโลกาภวตนนก าลงถกทาทาย ปรากฏการณทชชดถงความสนคลอนของโลกาภวตนกคอ การกาวขนสอ านาจของประธานาธบดทรมป ทมนโยบาย Protectionism อยางชดเจน และลาสดไดตดสนใจถอนตวออกจากเขตการคาเสร TPP ทยนยนไดวาอเมรกาจะเปลยนแนวนโยบายอยางจรงจง ในวาระตอไปหากอเมรกาจะเจรจาทางการคากบชาตใดกจะเปนการเจรจาทอเมรกาตอรองกบคคาโดยตรงในรปแบบทวภาค (Bilateral) โดยไมผานพหภาคใดๆ อกตอไป

การทอเมรกาปรบเปลยนนโยบายครงใหญเชนน เปนผลมาจากความรสกของชนชนกลางในอเมรกา ทรสกวาตนนนเสยประโยชนจากกระแสโลกาภวตน ทไดดงโรงงานและต าแหนงงานออกไปจากประเทศทพฒนาแลวไปยงประเทศทก าลงพฒนาหรอดอยพฒนา เนองจากนายทนเจาของโรงงานสามารถลดตนทนในการผลตสนคาตางๆ ไดมากเมอเทยบกบการตงโรงงานในประเทศพฒนาแลวอยางอเมรกา จงไมนาแปลกใจวาชนชนกลางในโลกทหนง ซงเคยเปนผเรยกรองโลกาภวตนและถกคาดหวงวาจะเปนผรกษาเสถยรภาพของกระแสนกลบเปนผตอตานเสยเอง สวนประเทศท(เคย)เปนโลกทสาม กลบเปนผไดประโยชนและปกปองโลกาภวตน โดยเฉพาะจนและอนเดยทยกระดบเศรษฐกจของตนอยางรวดเรวจนสามารถแกปญหาความยากจนของประชาชนในชาตไดอยางนาประทบใจ

อเมรกานนเปนมหาอ านาจและตลาดใหญของโลก การเปลยนแปลงของอเมรกายอมสงผลกระทบตอโลกและประเทศไทยอยางแนนอน

เศรษฐกจอเมรกาก าลงตกต า

ปจจบนเศรษฐกจอเมรกาก าลงแย เรองหนงททรมปหยบขนมาพดคอ เรองการผลตในประเทศ (manufacturing capability) ทตกต า ตอนนถกจนตเสมอแลว จนกลายเปนโรงงานทใหญทสดของโลก และอกสองปกจะถกจนแซงหนาแลว ทเปนเชนนเพราะหลายสบปทผานมาบรษทอเมรกนยายฐานไปลงทนนอกประเทศทตนทนถกกวา ท าใหคนอเมรกนไมมงานท า เกดโรงงานรางในเขตตอนกลางประเทศ (Rust Belt) นอกจากน ชวตความเปนอยของคนชนลาง-คนชนกลางระดบลางในอเมรกาแยกวาคนชนลางของไทย มหนสนจ านวนมาก แตดวยโครงสรางสนเชอของอเมรกาท าใหยงใชจายกอหนไดเรอยๆ

3

สภาพแบบนท าใหคนอเมรกนรบไมได และสนบสนนทรมป ในขณะทฐานเสยงของโอบามาคอชนชนกลางระดบบน ปญญาชน หรอใครกตามทมชวตสขสบาย ซงพวกนไมเอาดวยกบทรมป

ทรมปเองไมใชวาไมสนใจโลกแลว เขายงสนใจ แตสภาพเศรษฐกจและโครงสรางภายในประเทศแบบนท าใหคดวาถาอยตอไปแบบนไมท าอะไรกไปไมรอด น คอบรรยากาศทเราควรเขาใจ วาท าไมทรมปถงขนมาได สภาพเชนนท าใหทรมปตองรบแกปญหาภายในเฉพาะหนาของประเทศตวเองกอน ไมเชนนนความสามารถในการผลตของจนกจะแซง และไมเฉพาะจนอยางเดยว อหราน บงกลาเทศ แอฟรกาใต แตละประเทศมบทบาทในเศรษฐกจโลกมากขนๆ อเมรกาอาจจะยงน าอยดานการศกษา เทคโนโลย นวตกรรม การประดษฐ แตในทางปฏบต จนมกลไกและมโครงสรางทจะแปลงผลผลตทางปญญาของอเมรกนมาเปนสนคาทเราใชกนทกวนน คนอเมรกนมสตปญญา แตถาปลอยสถานการณไปแบบน เขาอาจจะเปนหนไปอกไมใชแคสองชวคนแลว อาจจะสช วคน และจะตองขายทกอยางทเขาม ทกวนน คนอเมรกนทมสตปญญา ถามคนเสนองานใหไมวาทใด เมองจน หรอประเทศไทย เขาพรอมไปหมด เพราะวาโอกาสอยนอกประเทศอเมรกา เหลานเปนสถานการณททรมปพยายามขนมาจดการ

การเกดขนของชาตนยมอเมรกาในยคทรมป

การเกดขนมาของชาตนยมอเมรกาในยคทรมป เคยมผท านายไวแลวในทางทฤษฎความสมพนธระหวางประเทศ ซงกลาวไวในหนงสอเรอง The Clash of Civilization (1992) เขยนโดย Samuel Huntington ซงท านายวาโลกตอไปจะเปนการตอสระหวาง Universalism กบ Ethnic Frictions หรอ Integration กบ Disintegration ซงอเมรกานนพยายามสงเสรม Universalism โดยการเผยแพรประชาธปไตยตงแตหลงสงครามโลกครงท 2 เปนตนมา ผานยคสงครามเยน มาจนถงยค Neo-conservative ของ Bush ผลก ซงพยายามขยายประชาธปไตยโดยทางทหาร

ตอมาในป 2004 Huntington กเขยนหนงสออกเรองคอ Who Are We? เสนอวาแนวการตอส (fault line) จะเปลยนจาก Integration vs. Disintegration มาเปน Nationalism vs. Internationalism (Cosmopolitanism) พอถงการเลอกตงป 2016 กไดเหนแลววา Nationalism มาถงอเมรกา

ลกษณะเดนของชาตนยมอเมรกาในยคทรมป คอ

1. นโยบาย America First ของทรมป คอ รฐชาต (Nation State) ตองมากอน 2. คนเลกคนนอย คนชนลางตองมากอน 3. การคาการลงทน การอตสาหกรรมถอวาเปนหลกส าคญ 4. ตองสรางการทหารใหเขมแขงเปนอ านาจตอรองในการเจรจา 5. อเมรกาจะไมยดกบหลกพหภาคแลว แตจะเนนทวภาคมากกวา 6. จะไมสนใจวาประเทศใดจะเปนประชาธปไตยหรอไมอกแลวในการด าเนนความสมพนธ

4

คาดคะเนความเคลอนไหวในยคทรมป

อเมรกาจะถอนออกจากนาโต ทรมปตอตานการขยายนาโตในยโรปไปประชดอเมรกา เพราะสมเสยงตอความนาเชอถอของอเมรกา โดยเฉพาะหลงกรณไครเมย ทอเมรกาและพนธมตรตะวนตกไมสามารถชวยเหลอไครเมยจากการบกยดของรสเซยได

ในเอเชย คงเปนการแขงขนระหวางจนกบอเมรกา แมอเมรกาจะมพนธมตรอยเตมเอเชย เชน ญปน เกาหลใต อนเดย กคงไมกลาออกจากเอเชย เพราะรวาล าพงประเทศเหลานคงตานทานจนไมได ถาไมมอเมรกา ดงนน อเมรกาตองมบทบาทในเอเชย แมจะมพนธมตร โดยนโยบายของทรมปนาจะพยายามท าระเบยบความสมพนธในภมภาคตางๆ ของโลกใหเปนคลายๆ Concert of Asia, Concert of Europe คอเอาพนธมตรมาคานกน ในเอเชยกอาจเอาอเมรกา จน เกาหลใต ญปน อนเดย มาคานกน ในยโรปกเอาอเมรกา รสเซย องกฤษ เยอรมน เปนตน

5

2.

สถานการณในประเทศไทย

6

ระบบราชการไทยยงกาวไมทนระบบโลกทเปลยนไป

สงส าคญอนหนงทขดขวางความเจรญกาวหนาของไทยกคอ ระบบราชการของเรายงไมมความ Professional, Neutral, Objective, Rational และ Independent

ในบรบทของการระหวางประเทศนน สงทเกดขนคอกระแสความเปลยนแปลงรอบดานทรวดเรวและเฉยบขาด ซงองคกร วธคด วธท างาน ของระบบราชการไทยนนเหมาะจะท าในระบบไทยๆ เทานน เพราะเปนระบบทซบซอน เชองชา ไมบรณาการ และไมประสาน เชน เมอม Interagency Consultant หรอการประชมระหวางหนวยงาน เรามกไมไดขอสรปทเปนทางการในทนททประชมเสรจ เพราะแตละหนวยงานทเขารวมประชมนนค านงแตเฉพาะประโยชนของชาตจากมมขององคกรตวเองหรอสมาชกในองคกร ไมใชภาพรวมผลประโยชนของประเทศซงมองอยางบรณาการอยางแทจรง ดวยเหตน จงไมเกดทศทางรวมทเหมาะสมในการบรหารประเทศ โดยเฉพาะภายใตบรบทโลกทตองแขงขนและปรบตวตลอดเวลา ฉะนน ในปจจบนความจ าเปนของการปฏรประบบราชการจงมใชเพยงความจ าเปนจากภายในชาตเทานน แตยงรวมถงความกดดนจากบรบทภายนอกดวย

นอกจากระบบทมประสทธภาพนอยแลวยงมปญหาเรองระบบอปถมภ ความเจรญกาวหนาของขาราชการนน นอกจากเรองความรความสามารถกยงมเรองของเสนสายเปนส าคญ Merit System ซงควรเปนเครองมอวดการขนสต าแหนงทสงขนกลบไมถกใชเทาทควร

การรวมศนยอ านาจเขาสสวนกลาง ประเทศไทยเกดการปฏรประบบราชการในสมยรชกาลท 5 ทไดรวมศนยอ านาจเขาสเมองหลวงซงมความเหมาะสมกบบรบทในขณะนน แตในปจจบนการกระจายอ านาจอาจจะเปนรปแบบทเหมาะสมมากกวาส าหรบการบรหารราชการแผนดนในบรบทโลกาภวตนทไทยตองแขงขนกบโลกภายนอกตลอดเวลา

ค านงถงผลประโยชนหนวยงาน มากกวาผลประโยชนแหงชาต

ปญหาของระบบราชการและการเมองไทยอยางหนงคอ ไมมใครกลาก าหนดวาอะไรคอผลประโยชนแหงชาตในภาพใหญ เพราะในการท างานระหวางหนวยงาน แตละหนวยงานกจะมาปกปองผลประโยชนของตน มาพดในเรองภารกจของตน และไมกลากาวกายหนาทหรอเรองของหนวยงานอน กลายเปนเรองไหนของใคร หนวยงานนนกรบผดชอบไป

การท างานของกระทรวงการตางประเทศเองกเปลยนไปตามนโยบายของรฐบาล

เนองจาก การท างานของกระทรวงการตางประเทศเองกเปลยนไปตามนโยบายของรฐบาล งานวเคราะหสภาพความเปนไปของบานเมองอนๆ ทจดท าเปนรายงานวเคราะหออกมานน ปจจบนไมไดท าแลว เพราะกระทรวงการตางประเทศไมไดท างานแบบเจรจาความเมอง หาพนธมตรแบบเมอกอนแลว งานลกษณะนครงสดทายนาจะท าตอนปญหากมพชา ปจจบนประเทศตางๆ สนใจแตเรองเศรษฐกจ

7

การคา งานของกระทรวงตางประเทศจงกลายเปนงานประชาสมพนธเปนสวนใหญ เชน ออกงานแสดงสนคา งานแสดงวฒนธรรม หรอหนกไปทางงานกงสล ดแลคนไทยในตางประเทศ ท าวซา เปนตน

สถานการณโลกทกวนนมลกษณะเดนคอเปลยนแปลงอยางรวดเรว เชน ทาทของจนตออเมรกา ปญหาภายในของอเมรกา ฯลฯ แตการท างานของไทยและอาเซยนนนเชองชา กวาจะวเคราะห ท าความเขาใจสถานการณ ก าหนดทาทได กอาจจะไมทนการณ

การใชขอมลและความรวชาการทไมรอบดานและไมถกตอง

ในการดสถานการณโลกตองพจารณาขอมลใหรอบดาน จะไดมความเขาใจทถกตอง เชน ชอบพดกนมากเรองอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ เชน เวยดนามโต 6-7 % ไทยโตแค 3% ฟงอยางนกดเหมอนวาท าไมเศรษฐกจไทยโตชา เวยดนามจะแซง แตความจรงแลว ขนาดเศรษฐกจเวยดนามเปน 1 ใน 3 ของเศรษฐกจไทย เวยดนามโตเรวเพราะฐานเศรษฐกจเขาเลก แตฐานเศรษฐกจไทยใหญกวากโตชาเปนธรรมดา เราโต 3% เวยดนามโต 6-7% อยางไรกไมแซง และไมทนดวย หรอเรองทรมปเวลาพดเรอง Rust Belt เรองการผลตทหายไป ท าใหเหนวาเศรษฐกจอเมรกาแยแลว ซงกถก แตเขาไมไดพดถงภาคสวนเศรษฐกจใหมๆ ทเตบโตและเจรญรงเรองอยเวลานของอเมรกา เชน อตสาหกรรมเทคโนโลย หนยนต ซอฟตแวร ทท าใหเศรษฐกจอเมรกายงโตอยได

รฐและเอกชนไมไปดวยกน

ทกลาววา บทบาทรฐมปญหาตามไมทนเอกชนนน ในมมของรฐกคอ เอกชนไมเชอในการน าของรฐ ไมเชอวารฐจะชวยอะไรได จงท าอะไรไปดวยตนเอง โดยไม บอกรฐ เชน ทเวยดนาม บรษทเอกชนไทยหรอแมแตรฐวสาหกจของไทย ซงเปนสวนหนงของรฐไปลงทนมลคามหาศาลในเวยดนาม กไมมาบอกสถานทต โดยสรป ปญหาเรองรฐกบเอกชนไมไปดวยกน ซงเอกชนมกน าหนาไปกอน

การจดการความเหนในสงคมไทย การจดการความรในสงคมนนกส าคญ แตการจดการความเหนของฝายตางๆ ในสงคมไทย ให

สอดคลองเดนหนาไปดวยกนไดนนส าคญกวา เพราะปจจบนสงคมไทยเตมไปดวยความเหน

8

3.

ประเมนอเมรกาและจน

เพอก าหนดทศทางและบทบาทของไทย

9

อเมรกายงมขอไดเปรยบจรงหรอ

อเมรกายคทรมปยงคงตอนรบเรองโลกาภวตน จดยนของทรมปนนไมใชวาใหเฉพาะบรษทอเมรกนผลตทอเมรกาอยางเดยว แตบรษทชาตอนๆ กเขาไปลงทนในอเมรกาได เพยงแตใหเกดการจางงานในอเมรกา ใหอเมรกาไดประโยชน นอกจากน อเมรกาไมเคยทงเรองการคาโลก ขอเพยงแตใหอเมรกาไดเขาไป (gain access) ในประเทศตางๆ มากขน

แมวาเศรษฐกจอเมรกาจะแย แตอยาเขาใจผดวาอเมรกาไมเหลอขอดเลย ขอหนงทอเมรกายงไดเปรยบโลกและจนอย คอ เรองเทคโนโลยชนสง ทกาวหนา ความกาวหนาในเทคโนโลยชนสงของอเมรกานจะไมไดใหประโยชนแกอเมรกาเฉพาะในวงการเทคโนโลยชนสง เชน การผลตมอถอ เทานน แตยงเขาไปอยในอตสาหกรรมและวงการอนๆ ดวย เชน บรษทผลตเนอหมใหญทสดของอเมรกาอยาง Smithfield ปจจบนใชหนยนตมาผลตมากแลว ใชแรงงานนอยมาก มตนทนการผลตทดกวา ถกกวาจน แมแตจนยงตองมาซอเทคโนโลย automation ของอเมรกา เพราะฉะนน การทซพไปลงทนผลตหม ผลตไกทอเมรกา จงเปนเรองทดมาก เพราะไดเทคโนโลย automation นมา สงเหลานยงเปนขอไดเปรยบของอเมรกาทเราควรร

นโยบาย make America great again ของทรมป ไมไดหมายถงเฉพาะการชวยธรกจอตสาหกรรมใน Rust Belt เทานน แตอเมรกาจะขายทงเทคโนโลยชนสง และการเกษตรทผลตแบบใหมดวย

เรองปญหาทจะมาครอบง าเศรษฐกจไมใชมแตจนทจะมากนเรยบ (winner takes all) อเมรกานนถามโอกาส กจะท าเหมอนกน นคอเกมการคาระหวางประเทศ และไทยเองกมโอกาสจะท าได และควรจะท าถาเราจะมบทบาทส าคญในเศรษฐกจภายในภมภาคหรอเศรษฐกจโลก

ในยคททรมปเขามาเปนประธานาธบดน คาดวาจะมการเปลยนแปลงมาก อาจจะมากกวาทเราคดดวย ดจากแนวคดของทรมปคอตอตานพหภาคและตอตานโลกาภวตน สวนไทยเรากเอนเอยงไปในทางตอนรบพหภาคและโลกาภวตน

อเมรกาจะกลบมาใหญอกครงตามนโยบายของทรมปไดจรงหรอ

ทผานมา อเมรกามนโยบายสนบสนน advance technology จงไดศกษากรณของบรษท Apple วาสรางการจางงานตอคนอเมรกนจรงหรอ? ไดขอสรปวาบรษท Apple หวใจอยทแบตเตอร เขาจงศกษาตอวาการท าแบตเตอร จรงๆ แลวการจางงานอยทไหน พบวามการแบง supply chain และสวนทจางงานมากทสดไมไดอยอเมรกา กลบอยทประเทศก าลงพฒนาหรอประเทศดอยพฒนา แตสวนทมสวนแบงตลาด ท าเงนไดมากสดจะเกบไวทอเมรกา การท าแบบนเปนแนวคดแบบโลกาภวตน ซงมวธคดทคดถงแตเมดเงน ไมไดค านงถงการจางงานวาเกดการจางงานมากทสดตรงไหน ดงนน คนของทรมปอาจจะคดถงจดน รวบเอางานทงหมดมาไวทอเมรกา ยกเวนแคสวนทเปนทรพยากรเรมตนทยายไมได แตหาก

10

อเมรการวบเอางานทง supply chain มาท าเองจรง อาจจะชวยไดแคในการลดการน าเขา แตจะใหแขงขนในตลาดจนกลายเปนก าไรมหาศาลคงไมได

การทอเมรกาจะใหญขนมาได หวใจส าคญมสองอยาง คอ อเมรกาลดหนได และอเมรกาตองไดเปรยบดลการคาทวโลกเหมอนสมยหลงสงครามโลกครงท 2 ใหมๆ แตการผงาดขนของจน อนเดย และประเทศฝ งตะวนออก จะสามารถแขงขนในตลาดเทคโนโลยขนาดกลางไดหมด ดงนน สงเดยวทอเมรกาไดเปรยบคอ advance technology ซงตองดวาอเมรกาจะจดการกบ advance technology แบบไหน ถาอเมรกายงท าเหมอนเดม หรอทบรษท Apple เคยท า กชวยไดแคในระยะสน แตระยะยาวชวยอะไรไมไดมาก

หากจนขนมามบทบาทแทนอเมรกาจรง จะสงผลกระทบอะไรกบไทย และจะชวยสถานการณไทยกบอาเซยนใหดขนไหม

ในกรอบของโลกาภวตน บรษทขามชาตจะเคลอนยายทนและเทคโนโลยมาจางงานคนในประเทศพฒนา ในขณะเดยวกน กจะเอาประเทศตวเองมาซอสนคา เชน รถยนต โทรศพทมอถอ หรอสนคา hi-tech ซงกรณน ถาเปนจน จนจะไมเอาสนคามาผลตในไทย เพราะเขามแรงงานจ านวนมาก เพราะฉะนน กรณน หากอเมรกาฟนไมได แลวจนเขามาแทนอเมรกา บทบาททเราหวงวาจนจะเปนผใหทน เทคโนโลย และเปนตลาดดวย จะเปนไดแคครงเดยว คอ ใหทนและเทคโนโลย แตไมมตลาด

ดงนน สงทเราควรท า คอควรจะดวาศกยภาพจรงๆ ของเราทจนท าแทนหรอแยงไปไมไดคออะไร สงแรกคอ การเกษตร ซงเปนรากฐานของเรา หากเราจะท าไทยแลนด 4.0 เราตองมองสงทเปนรากฐาน เปนความช านาญของเรา เรามความรดานเทคโนโลยชวภาพ หากจดการดๆ จะสามารถแขงขนได แตปญหาคอ เราจะเพมมลคาสนคาเหลานอยางไร และจะท าตลาดจนหรอตลาดประเทศทพฒนาแลวอยางไร นคอสงทเราละเลยมาก

นอกจากน สงทเราจะแขงไดอกอยางคอ ความรดานการแพทยและ hospitality industry (อตสาหกรรมการใหบรการ) รวมไปถงการดแลผปวย การผลตยา อนามย และ life science (การน าความรทางดานวทยาศาสตรมาใชดแลสขภาพ) เรามทรพยากรบคลากรดานการแพทย พยาบาล เภสชทเขมแขงมากพอ บวกกบองคความรดานชวภาพ สมนไพร ซงสามารถตอยอดสนคาทเปน brand ดงเดมของเราจรงๆ ทสามารถสงออกทวโลกได ตวอยางเชน กระทงแดง ซงเปนความรทางดานอตสาหกรรมยา และผลตภณฑของบรษท Asian Pharmaceuticals ทสกดสารจากเปลอกมงคดแลวท าเปนยา ถาเปนความรแบบนเราแขงไดแนนอน โดยมจนเปนตลาดใหญ แตตองระวง ตองคดใหลกซงวาท าอยางไร value chain ตองอยกบเราทงหมด ไมใหจนมาแทรกได

ประเดนสดทาย คอ พลงงาน ความมนคงทางพลงงานตองค านงถงเรองสงแวดลอมดวย โดยเฉพาะเรองความมนคงทางสงคม แตขณะนประเทศไทยละเลยเรองความมนคงทางสงคมอยางรนแรง เปนเหตผลวาท าไมเราถงไมสามารถสรางโรงไฟฟาใหมได การสรางโรงไฟฟาทกครงคอการ

11

พงทลายของชมชน เพราะเราไมไดพดถงประเดนน ไมไดท าความเขาใจกบชาวบาน ไมไดค านงถงความปลอดภย ความมนคงของชาวบานในพนท ในขณะทประเทศทเจรญแลวอยางญปนหรอเยอรมน ทมการเคารพสทธมนษยชนดกวา กฎหมายสงแวดลอมสงกวา มาตรฐานสงกวา การบงคบใชกฎหมายรนแรงกวา แตเขาสรางได เพราะเขาใหความส าคญประเดนความมนคงทางสงคมสงมาก แตของเราเปนศนย

มองวกฤตอเมรกาใหเปนโอกาสของไทย

ในวกฤตของอเมรกา จงหวะน เปนโอกาสของไทย ซงภาคเอกชนเหนและไปกอนแลว ภาคเอกชนถนดเรองมองโอกาสจากวกฤต โดยไมไดมานงวเคราะหระบบโครงสรางโลกอะไรมากนก เชน บรษทซพ วนนไปลงทนในอเมรกาแลว โดยบอกกบอเมรกาวา จะไป make America proud again ดวยการไปผลตอาหารทอเมรกาสงออกไปทวโลก เมอหลายสบปกอน อาหาร made in USA จ าพวกอาหารแชแขงมบทบาทในโลกมาก แตวนนซพกลาคดถงขนวา ประเทศไทยจะไปชวยอเมรกาผลตอาหารใหแกโลก นเปนความคดทกาวกระโดดทเกดขนมาไดจากวกฤตทในวนนการผลตในอเมรกาซบเซา นจงเปนตวอยางของโอกาสในวกฤตทบรษทเอกชนมองเหน ซงรฐไมไดสนบสนน และเอกชนท าอะไรไปหลายอยางโดยทรฐไมร ตอไปเอกชนจะตองพงพารฐนอยลงๆ ในการไปท าตลาดในทตางๆ ในโลก อยางไรกตาม เอกชนกอยากจะเหนไทยมบทบาทมากขนในระเบยบเศรษฐกจของโลกมากขน ซงทกวนนแมแตในเออซไทยกมบทบาทนอยลง ไทยม commitment ตอเออซลดลง ทงทต าแหนงเราอยศนยกลางอาเซยน แตพฤตกรรมการปฏบตตวของเรามแตพด เมอสองปทแลว (2558) ตอนจะเขาเออซ กไมท าอะไรเปนชนเปนอน

ถงเวลาแลวทไทยจะรวมมอกนระหวางรฐและเอกชน เพอทจะมาชวยเสรมบทบาทรฐในการคดหาทางใหไทยมบทบาทน าในการแขงขนทางเศรษฐกจของโลก เพราะเอกชนถนดเรองมองโอกาสจากวกฤตเพอความอยรอด จะชวยใหมองเหนหนทางทจะเอาประโยชนอะไรใหประเทศไดมากขน แตรฐตองสนบสนน การสนบสนนจากรฐซงไมใชเรองเงน หรอเพยงแตการดแลรบรองของหนวยงานไทยในตางประเทศ แตหมายถงวารฐจะมยทธศาสตรอยางไรในระดบนโยบายทจะฉกฉวยโอกาสจากสถานการณโลกทเปนอย เพราะเอกชนนนกอยากเหนประเทศไทยมบทบาทมากขนในระเบยบเศรษฐกจของเออซหรอของโลก แตจะมบทบาทน าไดกตองมทศทางเศรษฐกจทชดเจนของประเทศจากรฐเสยกอน

ความชดเจนของนโยบายทตองการจากรฐ ตวอยางเชน ทรมป มนโยบายดงเหลาบรษทขามชาตของอเมรกากลบมาลงทน เพอสรางงานในประเทศ กระตนเศรษฐกจอเมรกากลบมา โดยก าหนดมาตรการจงใจตางๆ และก าหนดบทลงโทษบรษททไมท าตามไวชดเจน เปาหมายแรกของเขาคอ บรษทอเมรกาทไปลงทนในเมกซโก เพราะเมกซโกเปนฐานการผลตใหญ แยงงานอเมรกนไปมาก แบบนคอทศทางจากรฐทเอกชนตองการเหน

12

ทศทางของยทธศาสตรชาตกบมตใหมดานความมนคง

ปจจบนไทยเรามมมมองดานความมนคงเปลยนไปแลว ตอนนเราไมไดมองในมม traditional security หรอ non-traditional security แตเราจะมองในลกษณะทเปน comprehensive security (ความมนคงสมบรณแบบ) ซงจะรวมเรอง social security, political security, economic security, และ military security เพราะฉะนน ยทธศาสตรชาตทงฉบบจะเกยวกบความมนคงทงหมด จะไมมการแยกยทธศาสตรความมนคงออกมาแบบเมอกอน เพยงแตวาจะมยทธศาสตรดานความมนคงเฉพาะดานทเราเหนวามภยคกคามชดเจน หรอมปจจยทจะกระทบตอความมนคงในมตตางๆ ชดเจน เชน มปญหาเรองความแตกแยกซงจะมผลกระทบตอความมนคงทางเศรษฐกจ การเมอง และทางสงคม ซงเราใ หความส าคญกบเรองน ถอเปนเรองเรงดวน ทพจารณาแลววาจะเปนความมนคงเฉพาะดานในอนาคตตอไป

ดงตวอยาง หากมองในระดบมหภาค อยางแรกคอเรามความมนใจวาเราอยากจะพฒนาอาเซยนใหเขมแขงมากขน นคอผลประโยชนของไทย เพยงแตวาเราตองพจารณาวาจนกบอเมรกามผลประโยชนทตรงกนไหม หรอตรงกบเราไหม จนกบอเมรกาตองการใหอาเซยนเขมแขงหรอตองการใหอาเซยนออนแอ หากเราตความวาอเมรกาตองการใหอาเซยนออนแอมนกจะเกด conflict of interest กน

ดงนน ประเดนส าคญคอ เราจะตองพยายามตความวาจรงๆ แลว อเมรกาตองการอะไร หากพดในดานการทหาร จะมการตงสมมตฐาน และพสจนสมมตฐานดวยตวชวด ปรากฏการณ การแถลง และการด าเนนการของอกฝาย และพจารณาสองประเดน คอเจตนารมณและศกยภาพ ถาเขามเจตนารมณทจะท าใหอาเซยนออนแอ แลวเขามศกยภาพทจะท าไดหรอไม เมอทราบเจตนารมณและศกยภาพ เราตองม action-reaction เชน สมมตวาอเมรกาจะมาท าใหอาเซยนออนแอ แตเราตงใจท าใหอาเซยนเขมแขง เราควรจะม action มยทธศาสตรอยางไรบาง เรามเครองมอหรอพลงแหงชาตดานไหน ทเราจะสามารถใชในการ leverage และท าใหเรองนเกดขน รวมทง multilateralism ดวย

ในการก าหนด action-reaction หรอยทธศาสตร เราตองก าหนดใหชดเจน โดยใชการวเคราะหทชดเจน ซงในอนาคต ยทธศาสตรชาตจะมระบบขาวกรองยทธศาสตรชาตทจะมาสนบสนนการพฒนาแผนยทธศาสตรชาต เชน สถาบน think tank เปนมนสมองในการท า strategic outlook และวเคราะหผลกระทบของสภาวะแวดลอมในอก 20 ปขางหนา เพอจะตอบสนอง และใสเขาไปในยทธศาสตรชาตทจะเกดขนในอนาคต จะท าใหการพดคยของเวทเกดประโยชนเปนรปธรรม

อกประเดนคอ เรามความตงใจทจะท าใหอาเซยนเขมแขง ตองการใชอ านาจตอรองของอาเซยน แตเราสามารถประเมนความเขมแขงของอาเซยนไดหรอไม อาเซยนม 3 เสาหลกแตพลงอ านาจของอาเซยนนนอยทไหน จดไหนทเราจะผลกดนได หรอหากมพลงอ านาจของอาเซยนดานใดดานหนงทดอยหรอไมพอ เราจะสามารถมแผนทจะพฒนาพลงอ านาจดานนนๆ ของอาเซยนใหเขมแขงขนได

13

หรอไม นคอสงทเราตองพยายามคดกนและผลกดนใหออกมาเปนรปธรรม และท าออกมาเปน action plan แบบทเราม influence เพราะเราตองการพงพาพลงของอาเซยน

โลกของความสมพนธระหวางประเทศก าลงเปลยนผานจากยคพหภาคนยมไปสยคทวภาคนยมมากขน

โลกของความสมพนธระหวางประเทศก าลงเปลยนผานจากยคพหภาคนยมไปสยคทวภาคนยมมากขน กลาวคอชาตมหาอ านาจอยางอเมรกาก าลงจดรปแบบในการเขาสเวทโลกครงใหมทอ านาจตอรองขนอยกบผลประโยชนและความมนคงของชาต โดยใหความสนใจกบคานยมตางๆ เชน ประชาธปไตย สทธมนษยชน นอยลง แตสนใจเพยงผลประโยชนทชาตตางๆ จะสามารถมอบใหอเมรกาไดเทานน และอเมรกายงมทาททแขงกราวขนในการรกษาจดยนของตน ดงเชนการทาทายนโยบายจนเดยวโดยตรงของประธานาธบดทรมป ในภาวะทผนผวนเชนน อาเซยนและภมภาคเอเชยตะวนออกจงยงมความจ าเปนทตองสอดประสานกนและสรางวสยทศนทเหมาะสม ตองเรงจดการปญหาความขดแยงภายในภมภาคใหเสรจสนสนตไดโดยไว รวมถงไทยเองกตองปรบปรงระบบราชการใหมประสทธภาพ เพอท าใหการรกษาและเพมพนผลประโยชนของตนนนยงสามารถด าเนนตอไปไดอยางด

14

4.

ขอเสนอแนะ

ตอการปรบตวของประเทศไทย

15

4.1 การปรบตวกบภายนอกประเทศ

ไทยตองก าหนดทาททชดเจนในเวทโลก และใชท าเลทตงใหเปนประโยชน

ถงเวลาทไทยจะตองมทาท (position) ทชดเจนในเวทโลก วาจะท าอยางไรทเราจะแสดงบทบาทน าในอาเซยน หรอในเวทพหภาคอนๆ ทอาเซยนจะมบทบาทเปนผน าได เพอเปนตวชวยผลกดนประโยชนของไทยในเวทโลก ตองรจกเลอกเวททจะเปนประโยชนกบเรา และเราจะมบทบาทเดนได ซงจะไดผลมากกวาเขาไปรวมเฉยๆ โดยไมมน าหนก และตองระวงบางเวท เชน RCEP ไมควรเขาไปตอนน เพราะจะกลายเปนเขาขางจน

การก าหนดทาทนไมใชเปนเรองของกระทรวงตางประเทศคดเทานน แตตองหลายหนวยงานชวยกนคด และการก าหนดทาทนไมใชการคดวาจะไปอยกบจนหรออเมรกาด เพราะสถานการณยคนไมใชสงครามทางเศรษฐกจแบบยคสงครามเยน ทจะตองมคายมฝาย แตรอบนเปนสงครามทางเศรษฐกจทมสมรภมทวทงโลก ดงนน หลกการคอ ทไหนด มโอกาส เรากไป ซงย าวา ทผานมาภาคธรกจคดเปลยนวกฤตมาเปนโอกาส และท าอะไรไปมากแลว แตคราวนตองมาคดวาทงประเทศ โดยเฉพาะภาครฐนนจะเปลยนสถานการณอยางไรใหเปนโอกาส โดยรวมเรยนร รวมคดกบเอกชน

เรองการมทาททชดเจนในโลกควรดตวอยางจน ซงยดอยกบเวทพหภาคอยาง BRICS และ G20 เปนหลกในการสงเสรมประโยชนของประเทศจนในโลก และยงมเวทของตวเองคอ One Belt One Road และมธนาคาร AIIB เพอจะท าใหเรองทเขาบอกวาท าไดหรอจะท า กลายเปนเรองจรง เวลานรถไฟจากจนไปลอนดอนเสรจแลว และโครงการอนๆ กจะส าเรจตามมา

ไทยเราควรใชท าเลทตงมาก าหนดทศทางและทาทของเราในการตางประเทศดวย อเมรกาในยคทรมปไมนาจะทงไทย เพราะเขายงมองวาภมร ฐศาสตร (geopolitics) ของเราส าคญตอเขา ตวอยางเชน หนงในจดทอเมรกาสนใจคอทาเรออตะเภา ซงเวลานรฐบาลไทยก าลงผลกดนจะใหเปนจดยทธศาสตรส าคญใน East-West Corridor โดยพยายามจะท าเปน 1 Airport 2 Systems คอใชเปนทงสนามบนดานการทหารและพาณชย เพอใหเปนศนยกลางดานการบนและการซอมบ ารงอากาศยาน แตอเมรกาอเมรกายงไมยอมใหใชเปนสนามบนดานการทหาร ดงนน ไทยควรใชขอไดเปรยบดานท าเลทต งมาก าหนดทศทาง ทาทของเราในการตางประเทศ

ไทยควรเลนบทบาททงพหภาคและรฐชาต

ไทยควรเลนทงพหภาคและรฐชาต เพราะเราเปนประเทศเลก กคงตองอาศยอาเซยน หรอ East Asia Regionalism ในรปแบบใดกแลวแต กระนนไทยกตองมบทบาทของตวเองดวย เพราะยคนเปนยคตวใครตวมน ไทยตองกระตอรอรนทจะเลนบทบาทของตนเอง และทผานมาการเลนเกมความสมพนธระหวางประเทศโดยอตวนจฉยของไทยเอง กพาบานเมองรอดมาแลวหลายครง เชน สงครามโลกครงท

16

สอง ไทยไมแพตามญปน หรอการทเรากลาเปลยนจดยนจากทสกบฝรงเศสในสมยรชกาลท 5 มาอยฝายเดยวกบฝรงเศสในสมยรชกาลท 6 โดยสรปคอ เรามประวตโดดเดนในการมจดยนของตนทพาใหเราเอาตวรอดมาได ในสมยนเรากควรท าเชนนนการเอาตวใหรอดโดยมอตวนจฉยของตนเอง ขณะเดยวกนกเลนในระดบพหภาคควบคไปดวย

ขอสงเกตประการหนงคอ ทผานมา ไทยเราใชประโยชนจากความสมพนธกบอเมรกานอยกวาหลายชาต เชน จน ญปน เกาหลใต ทไปเอาขอมล เทคโนโลย ไปศกษาจากอเมรกามากกวาเรา ทงๆ ทเรามความสมพนธกบอเมรกามาถง 180 ป ขอเสนอแนะคอ อะไรทเราขอจากอเมรกาไมได ใหลองขอจากแคนาดา เพราะแคนาดาเปนประเทศทไดรบอะไรจากอเมรกาไปมาก

การใชกรอบพหภาคใหเปนประโยชนนน ส าคญมากตอการทไทยจะยนอยดวยตนเองได ในกรอบพหภาคน แนนอนวาอาเซยนเปนสวนทส าคญ แตนอกเหนออาเซยนไปกยงมกรอบพหภาคอนทเราควรเขาไปรวมอยางหนกแนน เชน East Asian Community (EAC) ซงเปนเขตการคาทรวมเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใตไวดวยกน มศกยภาพมาก เพราะอดมสมบรณไปดวยทรพยากรในทกๆ ดาน

เพมอ านาจตอรองของไทยโดยรวมมอกบอาเซยน

ในปจจบนโดยล าพง ประเทศไทยแตเพยงอยางเดยวนนอ านาจตอรองและศกยภาพในการแขงขนของเรานนไมสงมากนก แมประเทศรอบขางของเราจะสามารถมอตราการการเตบโตทางเศรษฐกจอยท 6-7 % ตอปกตาม ดวยเหตน หากเราสามารถใชประโยชนจากการทประเทศเราตงอยใจกลางอาเซยนทามกลางประเทศทเศรษฐกจก าลงเตบโตและอยไมหางจากจนและอนเดยทมเศรษฐกจขนาดใหญได เราจะจะสามารถยกระดบเศรษฐกจของเราไดอยางรวดเรว แตเดมนนคตหนงของอาเซยนเมอมองการพฒนาของจนคอท าอยางไรหากจนเจรญเตบโตแลวอาเซยนตองเตบโตตามไปดวย เมอมองจากมมของไทยเรากตองพยายามท าใหการเจรญเตบโตของอาเซยนนนสงผลดกบการเจรญเตบโตของเราใหได

ภายหลงจากทอาเซยนไดรวมทง 10 ชาตเขาเปนสมาชกไดส าเรจ กาวตอไปคอการสรางความเขมแขงของอาเซยนใหเกดขน อยางไรกตาม อาเซยนไมไดมแตดานของการรวมมอเทานน ยงมอกดานหนงคอ การแขงขนกนเองระหวางประเทศในกลมสมาชก ประเทศใดทมความสามารถในการแขงขนทสงกวายอมไดรบผลประโยชนทมากกวา แมปจจบนขนาดเศรษฐกจของเราจะเปนอนดบสองของภมภาค แตหลาย ๆ สงนนเรากลบไดนอยกวาทควรจะเปน เชน การลงทนโดยตรงจากตางประเทศ (Foreign Direct Investment) ทเราไดนอย แมเราจะมโครงสรางพนฐานทดซงเปนรองเพยงสงคโปรเทานนและมรปแบบเศรษฐกจทหลากหลายทสดกตาม

17

4.2 การปรบตวภายในประเทศ

สรางความตระหนกวาเราอยในภาวะความจ าเปนเรงดวน (Sense of Urgency)

ทางรอดทสามารถน าพาประเทศไทยใหพนวกฤตนไปไดคอ การม Self-Organization ซงการจะผลกดนสงนใหเกดขนอยางเปนรปธรรมคอการสราง Sense of Urgency คอการตระหนกถงความจ าเปนเรงดวนทตองปรบตวและหนหนาเขาหากนเพอความอยรอดภายใต The Moral Equivalent of War ทเปนสภาวะประหนงสงครามทรฐไทยตองอยรอดภายใตบรบททก าลงเปลยนแปลงไป ถาคนไทยไมตระหนกวาเราก าลงอยในภาวะจ าเปนเรงดวนทตองปรบตวแลวกยากทเราจะรอดไดอยางปลอดภย อยางไรกตาม เรองนนนไมใชเรองทจะฝากความหวงไวทภาครฐอยางเดยวแตตองใหทกฝายรวมมอกน ซงรฐเองแมจะท าไดเพยงบางอยางเนองจากไมมอ านาจทเพยงพอ แตกมอ านาจพอทจะกดกนไมใหคนนอกเขามายงเกยวได นเปนลกษณะของรฐมาแตดงเดม ดงท Machiavelli นกคดคนส าคญของโลกผประพนธหนงสอ The Prince ไดกลาวไววา “The pope is so weak that he cannot unite Italy, but he is so powerful to prevent anybody to do it” เนองจากในสมยนนอตาลมความแตกแยกมากซงโปปเองไมสามารถทจะรวบรวมผคนใหเปนหนงเดยวได แตกมก าลงมากพอทจะกดกนมใหผอนเขาเกยวพนกบการปกครอง ซงการทจ ากดการปกครองใหอยในมอรฐอยางเดยวนนไมใชเรองทเหมาะสมกบยคสมยอกตอไป ฉะนนทกวนนคนไทยทงหมดตองตนตว สราง Sense of Urgency และสราง Sense of Purpose ทเราตระหนกในเปาหมายรวมกน รวมถงสรางวสยทศนใหมรวมกนจากทกภาคสวน

กระจายทรพยากรอยางเทาเทยมและเปนธรรม

เรอง New Security ทรฐบาลก าลงมอง อะไรคอทมาของเสถยรภาพทเราพดถง หากเปนในยคสมยกรกนนคอความยตธรรมทตองเกดขนในทกระดบ ม Distributive Justice มการกระจายทรพยากรและโอกาสทเทาเทยมและเปนธรรม เหลานจะน ามาซงเสถยรภาพ และ National Security ทแทจรง

สรางความรสกเปนเจาของประเทศโดยประชาชนมสวนรวม

ในเรอง Diversity นนตองพจารณาวา ท าอยางไรจงจะเกดความรสกรวมของความเปนเจาของประเทศโดยประชาชนสวนรวม มความหวงส าหรบการสรางอนาคตรวมกน สงทอนตรายคอการมกรอบคดวาคนไทยไมพรอมส าหรบประชาธปไตย นกการเมองไมมประสทธภาพ บานเมองแบงฝกแบงฝาย ฉะนน จงตองปดพนททางการเมองแลวรวบอ านาจไวทสวนกลางเพอกนไมใหคนนอกเขามามสวนรวมเพอสรางความสงบ การมกรอบคดเชนนอนตรายเพราะจะท าใหคนรสกอดอด เมอลงรายละเอยดแลวคนไมมสวนรวมกจะเกดความรสกวาปญหานนแกไมได

ดวยเหตน การเปดพนทเพอประชาชนเขามามสวนรวมจงจ าเปนเพอจะผอนคลายความรสกบบคน โดยเฉพาะหากเราตองการสราง National Competitive สรางประชาธปไตยทม Transparent และ Accountability อยางแทจรง ตองเรมทฐานรากคอการสรางความรสกเปนเจาของรวมกนของ

18

ประชาชนเสยกอน ดวยการสรางพนทใหมทางการเมองทเปนการเมองทถกตอง เปนประชาธปไตยทถกตอง มใชการผกโยงความชอบธรรมดวยเสยงสวนใหญเพยงเทานน มใชการปดพนทเพอไมใหเกดปญหา

เราจะรอดในสงทมองไดวาเปนสงครามครงนไดหรอไม อยทเราจะ Self-Organized หรอไม ลกหลานในอก 50 ปขางหนาจะจดจ าเราอยางไรขนอยกบวาเราจะใชโอกาสในวนนอยางไร

สรางการเปลยนแปลงดวยพลงสามองคประกอบ

เวลานเปนโอกาสส าคญทจะยกระดบประเทศไปสการเปนผน าในภมภาค เราตองดงอาเซยนใหรวมมอกนใหมนคง อาเซยนมประชากรกวา 600 ลานคน มากกวาอเมรกาสองเทา และยงมากกวาประชากรในสหภาพยโรป ซงภมภาคของเรามสนตภาพพอควร สามารถเปนภมภาคทผลกดนใหเกดสนตภาพในโลกได โดยเฉพาะไทยทไมมความบาดหมางทางประวตศาสตรกบชาตใดมากนกทยงสงผลถงปจจบน นจงเปนจดเดนทไทยสามารถใชเพอยกศกยภาพของไทยใหมากขน แตเรองนนนเราจะหวงภาครฐอยางเดยวไมได เปนประเดนใหญทตองใชความพยายามอยางมาก ซง เราสามารถปฏบตไดโดยตองใชสามเรองประกอบกน

ประการแรกคอความร เราตองรเรองประเทศตางๆ อยางแทจรง เชน ในอาเซยน จน และประเทศตาง ๆ ตองเปนการหาความรอยางจรงจง มการจดเกบความรอยางเปนระบบตอเนอง มใชการรแบบเพยงคราว ๆ ทไมสามารถใชงานอะไรไดมากนก

ประการตอมาคอการสรางการเคลอนไหวทางสงคมทเคลอนไหวเพอแกปญหาประเทศ ตองสรางการสอสารทดระหวางกลมตางๆ ในสงคม ระหวางภาคสวนตางๆ ทเกยวของเพอใหเกดความรวมมอระหวางกน

ประการทสามคอภาครฐ แมภาครฐจะขาดประสทธภาพและมจดออนอยหลายจด แตรฐนนถอกฎหมายทจ าเปนตอการพฒนาประเทศ จงเลยงการรวมมอกบรฐไมได สงแรกทตองท าคอการปฏรปการวจยตางๆ ใหมเอกภาพและบรณาการ และสรางนกการทตทมความสามารถ มขอมลความร รวมถงตองดงอดตทตเขามารวมดวย หากมองทางประวตศาสตรแลวนกการทตไทยมความสามารถมาก สามารถเจรจากบประเทศมหาอ านาจเพอรกษาผลประโยชนของชาตไดส าเรจ

การเปลยนแปลงทดนนยากทจะส าเรจไดดวยการสงการของผมอ านาจตามระบบ แตมกจะส าเรจมากกวาหากเกดจากการกอตวขนอยางไมเปนทางการโดยผมความสามารถแตอยนอกระบบรฐ ดงเชนการจดประชมครงน จดอยางตอเนองจนเกดเปนภาคทเกยวของกบหลายองคกร และภาคธรกจควรเขามาสนบสนนเชนกน เพราะภาคธรกจไทยเขมแขงมาก หลายบรษทสามารถลงทนในตางประเทศได เมอใดภาคเอกชนเขามามบทบาทแลวยอมเกดผลไดอยางเปนรปธรรม หากเราสามารถสรางภาคองคความรและการเคลอนไหวทางสงคมใหเขมแขงไดดวยตวเองแลว ภาครฐกยนดจะสนบสนน

19

จดการเรองภายในประเทศตวเองใหด ใหทนและฉลาด

การเขาใจเรองภายนอกประเทศเปนสงทด แตเรองภายนอกเราจดการไดยาก และไมคอยจดการดวย สงทท าไดคอการจดการเรองภายในประเทศตวเองใหด ใหทนและฉลาดกวาน

สงทาทายคอ โลกมความผนผวนสงมาก ยากทจะท านาย ยากทจะจดการ เราจงตองกลบมาเรมทตวเรากอน ตองตงค าถามกอนวา จะท าอยางไรใหปญญาเกดการเคลอนไหวใหทนความผนผวนของโลก ไมอยนง และน าปญญาไปปฏบตใหเกดผลได และใครทจะสามารถท าใหปญญาเกดและน าไปปฏบตได ซงไมใชระบบราชการ เราเหนชดแลววาเปนไปไดยากมาก คนทมปญญา ปฏบตไดและมความคลองแคลวคอภาคธรกจ แตธรกจกตองเอาตวเองเปนทต ง ค านงถงความอยรอดของตนเองกอนประเทศ สวนชาวบานหรอชมชน ชวงหลงมาน ชมชนมการปรบตวขนเยอะ แตกอยในขอบเขตของเขา เขาตองเอาตวรอดเพราะมปญหารมเรา ชมชนเกงขนจรงแตปญหาของโลกกซบซอนขนดวย ท าใหเขาตามไมทน

หากมองสถานการณชายแดนทงหลาย ตวอยางเชน จ.ตากทมชายแดนตดพมา เราอาจมความสมพนธทดกบรฐบาลพมา แตบรเวณชายแดน จ.ตาก ทหารกะเหรยงเปนคนคม ถาเขาขวางหรอไมยอมใหผาน ทหารพมากท าอะไรไมได และตอไปคนกลมนอยจะตอรองกบเรามากขน ซงเรองน คนในพนท นกการคา นกธรกจชายแดน รเรองดทสด ความรความสามารถของขางลางมอยไมนอย แตไมถกเสรม ไมถกเตมพลง ไมไดรบการสนบสนนอยางจรงจงและเปนระบบเพอทจะยกระดบขน

แมกระทงระบบการศกษา เรากขาดระบบไปสนบสนนอยางจรงจง ซงคนทท าตรงน ไมใชกระทรวงศกษาแตเปนคนทท างานกบกลมธรกจทงหลาย คนกลมนมปญญาแตปญญาไมใหญพอทจะคมทศทางประเทศ ในขณะทคนทคมทศทางประเทศไมมปญญาพอ อาจจะรแตใชไมได และทนาสนใจคอ กลมทควรจะเปนปญญา คอกลมมหาวทยาลย กลบมผลผลตทางวชาการลดลงอยางมากในชวง 20 ปทผานมา จงเกดค าถามตามมาวา ปญญาสรางทไหน สรางโดยใคร และท าอยางไรใหใชปญญาในการสรางความเคลอนไหว พลกผาน นคอโจทยใหญ เพราะทายทสด การเปลยนแปลงขนอยกบมนษย แลวมนษยทจะสรางความเปลยนแปลงและเอาชนะปญหาตางๆ ได คอตองม Character and Competency เราจะสรางคนอยางไรใหมอตลกษณ มความทรหดอดทนและกลาหาญ

คนไทยนนมความหลากหลาย ซงเปนจดแขงของเรา แตเราไมเคยเตมความหลากหลายใหมประโยชน ไมเคยท าใหดอกไมทบานแสนดอกของเรางดงามและมพลงได เราขาดระบบ ขาดกระบวนการเชอมโยง และขาดการถอดบทเรยนอยางรวดเรว ท าใหเกดชองวางระหวางคนจนกบคนรวย และจะเพมมากขนเรอยๆ ชองวางเหลานจะไมมทางลดไดถาขางลางโตไมทน

อกทงความรและปญญาจากสวนกลาง จากกรงเทพกไมพอรบมอกบสถานการณของทกท แตปญญาของขางลางใชไดพอสมควร แคขาดการสนบสนน ขาดการตอเนอง ขาดการเชอมโยง

20

เพราะฉะนนคลงปญญาทเรามอยแคน จะท าอยางไรใหมมากขน มทงแนวราบและแนวดง และหลากหลายตามทตางๆ เพราะแตละพนทเผชญสถานการณทตางกน ปญญาจะเกดประโยชนเมอสอดคลองกบบรบท รวมถงตองค านงถงระยะเวลาดวย ตองท าใหทนเวลา มปญญาแตท าไมทน 5 ปสถานการณกเปลยนแลว ปญญาหมดประโยชนทนท นเปนอกความทาทาย

กญแจส าคญ คอปญญาของคน ปญญาเปนเรองของความกลาหาญทกลาตดสนใจแลวลงมอท าบางอยางทเปนสงทประเทศตองการ ทามกลางสถานการณความไมแนนอน โดยเรมแรก ตองมความหวงเสยกอน ถาไมมความหวงมนยากทจะส พอมความหวงกจะมก าลงใจ และตองสรางความไววางใจ ตองมการพดปลกใจใหคนลกขนมา แตพอคนลกขนมาแลวตองมแผนทใหคนเดนไปในทศทางทถกดวย

เราจงตองมการวางยทธศาสตร แตเมอเราพดถงเรองยทธศาสตร เราจะท าตวเสมอนกบนกยทธศาสตรสมยเมอ 100 ปกอน ทนายพลจะวางแผนอยในปราสาท มค าสงไปใหทหารแนวหนารบ แลวทหารแนวหนากสงรายงานกลบมา แตจรงๆ แลวถาดตามทนโปเลยนรบ นโปเลยนจะยนอยแนวหนาในสนามรบ แลวใชสงทเรยกวา sense of mind พลกสถานการณ พลกเกมและน าทพ

ดงนน จะท าอยางไรใหคนทมความรความสามารถไปยนอยตรงจด คนขางลาง คนระดบกลาง และเดกรนใหมของเราทมศกยภาพนนมจ านวนไมนอย แตเราไมเคยเชอมพลงเหลานเขาดวยกน และไมมหนวยงานใดทท าหนาทอยางตอเนอง 5-10 ป ซงตรงนคอโจทยททาทาย

inner strength, inner doing, inner voice และ inner choice เปนเรองทส าคญ

สรางความเขมแขงทงโครงสรางพนฐาน

ไทยควรลงทนพฒนาโครงสรางพนฐานของประเทศ เพอสรางความเขมแขงใหกบประเทศเพราะในชวงความขดแยงทางการเมองทผานมา เราละเลยการพฒนาโครงสรางพนฐานของประเทศไปมาก

ใหความส าคญกบยทธศาสตรชาต

ยทธศาสตรชาต 20 ป เปนการวางกรอบทศทางการเดนของประเทศ โดยใหมอ านาจกฎหมายมาบงคบใช เพราะทเปนอย ภาครฐกมหนวยงานทเปนผวางแผน ทศทางของประเทศ เชน สภาพฒน แตดวยความทไมมกฎหมายมาบงคบใหมการปฏบตตามแผนทวางไวอยางเปน รฐบาลทเขามากไมสนใจจะใช แตอาจมการวจารณวา ยทธศาสตรชาตวางระยะยาวถง 20 ปนน เปนการมองไกลเกนไป เพราะสถานการณทงภายในและภายนอกประเทศเปลยนแปลงรวดเรว อยางภาคเอกชนเองรดวาการวางแผนไปขางหนาแม 2 ป ยงเปนเรองยาก ถงอยางนน การวางแผนทศทางระยะยาวของชาตกเปนเรองทตองท า ตองมองไปกอน แลวคอยมาปรบเปลยนตามสถานการณ

21

5.

ขอสงเกตและกาวตอไป

22

สถานการณตอนนตางจากทกครง ตอนสมยทจนมบทบาทมาก เราไมคอยม sense of urgency แตครงน เมอทรมปขนมา บรรยากาศของทประชมม sense of urgency คนไทยเปนคนทม thrive on urgency (เอาตวรอดเกงในชวงหนาสวหนาขวาน) ถาเปนเรอง urgency แลว เราท าอะไรไดด แตถาไมม sense of urgency แลวไมคอยด บางครงเราตองการวกฤต แตเรองนยงไมถงขนวกฤตเปนเพยง urgency ทส าคญ อยากใหผทเขารวมการประชมเวทน ม commitment ทจะท าอะไรใหบานเมอง ใหลกหลานของเราภายหลง ไมอยากใหเวทน เปนเพยง entertainment ไมใช curiosity sake (เพอสนองความสนใจใครรแตเพยงเทานน) และอยากใหผเขารวมประชมม commitment ทจะเขารวมทกครงเพอใหเวทนตอเนอง

ประเดนทสามารถน าไปตอยอดพดคยอกในครงตอไปได เชน New Security ทตองมองความมนคงอยางเปนองครวม หรอการสรางผน าทจะพฒนาประเทศ ซงตองมการประชมในครงตอๆ ไปเพอสรางกลไกอยางไมเปนทางการเพอเสรมก าลงของรฐบาลทเปนอ านาจทางการ ทงสองสวนนหากประสานกนแลวสามารถท างานทางปญญาไดด และใหทางชอง TPBS ท ารายการทสงเสรมการพดคยในลกษณะน เชน รายการชอสนทรยสนทนาพฒนาประเทศไทย หรอสนทรยสนทนาพฒนาประชาธปไตย โดยเชญผทรงคณวฒมาแสดงความคดเหนเพอพฒนาประเทศ แลวจดการความรใหเปนระบบระเบยบ การจดรายการเชนนอยางตอเนองและดงดดคนในสงคมมาสนใจจะมผลตอการพฒนาประเทศเปนอยางมาก

* * *

23

ภาคผนวก รายชอผเขารวมประชม

ผเขารวมประชม 1. ศ.เกยรตคณ นพ.ประเวศ วะส กรรมการสภามหาวทยาลยรงสต 2. ดร.สรนทร พศสวรรณ อดตเลขาธการอาเซยน 3. ดร.สารสน วระผล รองกรรมการผจดการใหญบรหารเครอเจรญโภค

ภณฑและอดตเอกอครราชทต 4. อ.ชยวฒน ถระพนธ นกวชาการอสระ 5. รศ.ดร.ววฒน มงการด อดตทปรกษานายกรฐมนตร

และอดตอาจารยภาควชา ความสมพนธระหวางประเทศ คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

6. ศ.ดร.เอนก เหลาธรรมทศน ประธานสถาบนคลงปญญาดานยทธศาสตรชาต และอธการวทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

7. พลโทเจดวธ คราประยร รองผบญชาการสถาบนวชาการปองกนประเทศ 8. พลโทจมพล เฉลยถอย ผทรงคณวฒพเศษ กองบญชาการกองทพไทย 9. รศ.ดร.จ านง สรพพฒน กรรมการบรหารสมาคมวจยวทยาการขนสงแหงเอเชย

10. อดตเอกอครราชทตสมปอง สงวนบรรพ คณบดสถาบนการทตและการตางประเทศ วทยาลยรฐ กจ มหาวทยาลยรงสต

11. ดร.อนสนธ ชนวรรโณ รองเลขาธการนายกรฐมนตรฝายการเมอง และผอ านวยการสถาบนจน-ไทย แหงมหาวทยาลย รงสต

12. นพ.สมศกด ชณหรศม อดตรฐมนตรชวยวาการกระทรวงสาธารณสข 13. คณวระศกด โควสรตน อดตรฐมนตรวาการกระทรวงการทองเทยวและกฬา 14. นายแพทยระว มาศฉมาดล นกวชาการอสระ 15. รศ.ดร.สมเกยรต โอสถสภา อดตอาจารยประจ าคณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย 16. ผศ.วรศกด มหทธโนบล อาจารยประจ าภาควชาความสมพนธระหวาง

ประเทศ คณะรฐศาสตร และผอ านวยการศนยจนศกษา สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย

17. นาวาอากาศเอกภมใจ เลขสนทรากร ผอ านวยการกองเศรษฐกจและสงคมจตวทยา ส านกงานความมนคง วทยาลยปองกนราชอาณาจกร

24

18. พนเอกไชยสทธ ตนตยกล ผอ านวยการกองภมภาคศกษา ศนยศกษายทธศาสตร สถาบนวชาการปองกนประเทศ กองบญชาการกองทพไทย

19. ทพ. กฤษดา เรองอารยรชต ผอ านวยการองคการกระจายเสยงและแพรภาพ สาธารณะแหงประเทศไทย (ThaiPBS)

20. นพ.ชาญวทย วสนตธนารตน ผอ านวยการส านก 7 ส านกงานกองทนสนบสนนการ สรางเสรมสขภาพ (สสส.)

21. คณยวด คาดการณไกล ผอ านวยการศนยศกษามหานครและเมองและรอง ประธานสถาบนคลงปญญาดานยทธศาสตรชาต วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต