พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

1

พระประวต

สมเดจพระสงฆราชแหง

พระราชอาณาจกรลาว

เรยบเรยงโดย ยคนธร

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

2

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

เรยบเรยงโดย ยคนธร

พมพครงท ๑ เมษายน ๒๕๕๗

(ในลกษณะไฟล PDF เพอการดาวนโหลดโดยไมเสยคาใชจาย)

เรยบเรยง/พมพท ส านกพมพ “ลานเพย”

ถ. พระราม ๓ แขวงบางโพงพาง

เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร

ภาพหนาปก ทระลกในงานบญฉลองพระชนมาย ๘๐ ป

วนท ๘ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๑๖

ภาพหนาปก ทระลกในงานบญฉลองพระชนมาย ๘๐ ป

วนท ๘ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๑๖

ธมมญาณะมหาเถระ

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

3 ค าน า ขาพเจาเรยบเรยงพระประวตของสมเดจพระสงฆราชพระยอดแกวพทธชโนรส สมเดจพระประมขแหง

พทธจกรลาวขน เพราะมความสนใจในพระบวรพทธศาสนาเปนทนเดม กบทงยงมความสนใจในประวตศาสตร

ลาวอยางยง จนเมอครงยงศกษาเลาเรยนในระดบอดมศกษา ไดมโอกาสไดศกษาประวตศาสตรพทธศาสนาใน

ลาวอยางลกซงมากขน โดยเฉพาะอยางยงสถานการณพทธศาสนาในลาว หลงเปลยนแปลงระบอบการ

ปกครองจากพระราชอาณาจกรมาสระบอบคอมมวนสต

ครนไดทราบเรองราวสมเดจพระสงฆราชพระยอดแกวพทธชโนรส กเกดความสนใจใครรเรองราวของ

พระองคมากขน แตตดตรงทขอมลเกยวกบพระองคมอยเพยงนอยนด แมในหมชาวลาวทพ านกอาศยในตาง

แดน กมขอมลเกยวกบพระองคไมมาก มพกจะเอยถงขอมลในสาธารณะประชาธปไตยประชาชนลาว ซงแทบ

หาไมม เพราะการเอยถงบคคลส าคญระดบประมขของ “ระบอบเกา” สมเสยงทจะตกเปนเปาการจบตาของ

ทางการในฐาน “พวกปฏการ” หรอผตอตานการปฏวตสงคมนยม-คอมมวนสต

หนงสอ “พระประวตสมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว” เลมน ขาพเจาเรยบเรยงขน โดย

อาศยขอมลทงฝายลาว ไทย และเอกสารในภาษาองกฤษและฝรงเศส อาจมขอมลบางสวนคลาดเคลอน

ผดพลาดไป ขาพเจาผจดท า ตองขอประทานอภยผอาน หรอทานผ ทเกยวของกบขอมลในหนงสอเลมนดวย

โดยเหตทขาพเจามเจตนาทจะบนทกเรองราวทางพทธศาสนาในแผนดนลานชางไว มใหสาบสญไปในภายภาค

หนา มไดมเจตนาแอบแฝงอนใด โดยเฉพาะเจตนาทางการเมอง

สดทายน คณความดทขาพเจาใหบนทกและเผยแพรพระประวตของสมเดจพระสงฆราชลาวองคแรก

และองคสดทาย ขาพเจาของถวายอทศผลบญกศลแกองคสมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

สมเดจพระสงฆราชแหงแผนดนสยามอนเปนบานเกดเมองนอนของขาพเจา รวมถงบดร มารดา ผ มพระคณ

ทงหลายของขาพเจา และขอวถายหนงสอเลมนเปนพทธบชา ธรรมบชา และสงฆบชา ดวยเทญ

ขอใหสรรพสตวทงหลายจงเปนสขเปนสขเถด

ยคนธร

๑๕ มษายน ๒๕๕๗

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

4

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

5 มเดจพระสงฆราชของพระราชอาณาจกรลาว ทรงมพระนามเดมวา บญทน บปผ

รตน ประสตเมอปพ.ศ. ๒๔๓๔ ตรงกบรชสมยของพระเจาสกรนทรฤทธ หรอพระ

เจาค าสก สมเดจเจามหาชวตองคท ๑๒ แหงอาณาจกรลานชางหลวงพระบาง อน

เปนรชกาลทลาวตกเปนเมองขนของฝรงเศส

นวาสสถานถนก าเนดอย ณ ทบานปาขาม ตาแสงปาขาม ก าแพงเมองหลวงพระบาง

บดาชอเซยงผย มารดานางปอม มพนอง ๕ คน พระองคเปนล าดบท ๔ ศกษาอกษรสมย และ

ศกษาการสวดมนตกบอาชญาครหลวงเหลก วดลองคน

๏ ภาพท ๑ สม หรอพระอโบสถวดลองคน

วดลองคน เปนวดเลกๆ

ตงอยฝงขวาของแมน าโขง ตรง

ขามกบวดเชยงทอง อนเปนวดท

มความส าคญและงดงามยงของ

เมองหลวงพระบาง แมจะเปนวด

เลกๆ ตงอยฝงตรงขามกบเขต

ชมชนและเขตพระราชวงหลวงของเมองหลวงพระบาง หรอทเรยกนวาเมองเชยงแมน แตวดลอง

คนกลบมความส าคญอยางยงในการประกอบพระราชพธหลวงของสมเดจเจามหาชวตของหลวง

พระบาง ตามประวตกลาววา วดนสรางขนเมอป ๒๓๓๔ ในสมยพระเจาอนรธ คาดวาเดมคงเปน

วดปากรรมฐาน นบตงแตพทธศตวรรษท ๒๓ เปนตนมา วดลองคนใชเปนทบ าเพญธรรม และรบ

น าสรงของสมเดจเจามหาชวตทกพระองคเปนเวลา ๓ วน กอนขนครองราชย จากนนจะขามไป

ตระเตรยมพระองคทวดเขยงทองกอนครองราชสมบต

ส

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

6 เปนเรองบงเอญหรอฟาก าหนดกยากทจะหยงถงได ทท าให บญทน บปผรตน อนาคตผ ท

จะไดรบการแตงตงจากเจามหาชวต ใหด ารงต าแหนงสมเดจพระสงฆราชของแผนดนลาว ได

เรมตนชวตใตรมเงาของพระบวรพทธศาสนาในพระอารามทมความส าคญยงกบพระราชวงศลาว

ตอมา เดกชายบญทนในขณะนน ไดบรรพชาเปนสมเณรทวดลองคน เมอวนท ๒๒

พฤศจกายน ๒๔๔๗ โดยมอาชญาครหลวงเหลกเปนอปชฌา อปสมบททวดปาไผ เมอวนท ๒๐

เมษายน ๒๔๕๕ พระอครราชราชครพทธรกขตโต เปนอปชฌา ไดฉายาวา ธมมญาโณ ทาน

ได “ฮดสรง” เปนพระส าเรจ ในป ๒๔๕๕ เปนอาชญาซา ในป ๒๔๕๘ เปนอาชญาครในป

๒๔๖๒ เปนหลกค าธรรมญาณวสทธคณในป ๒๔๖๕

๏ ภาพท ๒ ตวอยางสพรรณบตรส าหรบพระหลกค า ในภาพเปนสพรรณบตรของพระหลกค าสวรรณบรศรคณาจารย (ฝน ตสสะวงโส )อดตเลขาธการสมเดจพระสงฆราชพทธชนโรส

กระทง ในทสดพระหลกค า

ธรรมญาณวสทธคณ กไดรบการ

อภเษกฮดสรงเปนพระยอดแกว

พทธชโนรส สกลมหา

สงฆปาโมกข ธรรมญาณมหาเถระ

แหงวดเตาไห อนเปนต าแหนงทางสงฆสงสดของพระราชอาณาจกรหลวงพระบาง มอ านาจดแล

กจการคณะสงฆในนครหลวงพระบาง ในยคทแผนดนลาวยงแบงออกเปน 3 แผนดน ภายใตการ

ปกครองของฝรงเศส เมอป ๒๔๘๐

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

7 ทงน ผอานชาวไทยภาคอน อาจไมคนเคยกบต าแหนงสงฆทเคยใชกนในประเทศลาวแต

โบราณ รวมถงในภาคอสานของไทยกอนการปรบปรงกจการคณะสงฆใหสอดคลองกบสวนกลาง

และภาคอนๆ ของประเทศ โดยในแผนดนลานชางแตโบราณนน ต าแหนงสงฆ หรอ สมณศกดจะ

แบงออกเปน ๑๐ ต าแหนงชน กลาวคอ

๑. ชนส าเรจ (แบงแหงเรยก สมเดจ)

๒. ชนชา (ปรชา)

๓. ชนค (คร)

๔. ชนราชค (ส าหรบครบาอาจารยสอนลก

เจานาย)

๕. ชนเจาหวคฝาย

๖. ชนเจาหวคคาน

๗. ชนเจาหวคหลกค า

๘. ชนเจาหวคลกแกว

๙. ชนเจาหวคยอดแกว

๑๐. ชนราชคหลวง ๏สาธวดใหม วดประจ าราชส านกหลวงพระบาง ถายหลงป 2448

สมณศกดตามขอ ๑ ถงขอ ๔ เปน สมณศกดฝายปรยต สวนขอ ๕ ถงขอ ๑๐ เปนสมณศกด

ฝายบรหาร การเลอนสมณศกดฝายปรยต พระภกษสามเณรจะไดรบสมณศกดชนใด จะตองไดรบ

การศกษาเปนบนไดไตขนเปนชน ๆ ตามหลกสตร การแบงหลกสตรการศกษาในสมยโบราณม ๓

ชน หลกสตรชนหนงๆ เรยกวา “บน” ซงมดงน

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

8 ๏ บนตน

๑. สตรมนตนอย คอ ตงมงคลนอย (มงคลนอย) ไดแก ๗ ต านาน สตรมนตหลวง

คอ ตงมงคลหลวง (มงคลหลวง)ไดแก ๑๒ ต านาน ไชยนอย ไชยใหญ จบบรบรณ

๒. สตรมนตกลาง คอ ธมมจกกปปวตตนสตร มหาสมยสตร อนตตลกขณสตร อา

ทตตปรยายสตร มาตกา แจง พระอภธรรม ๗ คมภร พระวนย พระสตร

๓. สตรมนตปลาย คอ สททนตปกรณ (บาลมลกจจายนสตร) อภธมมตถสงคห

บาล ปาฏโมกขบาล

๏ คมภรใบลานสวดมนตไชยนอย ไชยใหญ และเจดต านาน จากวดใหม

สวรรณภมาราม หลวงพระบาง สรางโดยเจากลบตรปญญาเมองละคอน

๏ บนกลาง

๑. เรยนมลกจจายนสตร เรมตงแตสามญญา

ภธานและสนธ นาม อาขยาต กตก สมาส เปนตนไป

ดจเรยนบาลไวยากรณในสมยน แตพสดารมากและตอง

เรยนจากพระคมภรใบลานอกษรขอม อกษรธรรมอสาน

ธรรมลานนา และไทยนอย

๒. แปลคมภรบาลอฏฐกถาทง ๕ คอ พระ

วนยอฏฐกถา อฏฐากถาปาจตตย อฏฐกถาจลลวรรค

อฏฐกถามหาวรรค อฏฐกถาปรวารวรรค

๓. อฏฐกถาธรรมบทบาล ๘ ภาค

ประกอบดวยปฐมภาโค ภาค ๑ ทตยภาโค ภาค ๒ ตตยภาโค ภาค ๓ จตตถภาโค ภาค ๔ ปญจม

ภาโค ภาค ๕ ฉฏฐภาโค ภาค ๖ สตตมภาโค ภาค๗ และ อฏฐมภาโค ภาค ๘

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

9 ๏ บนปลาย

๑. คมภรทสชาตบาล พระบาลแสดงถงเรองทศชาตของพระพทธเจา

๒. มงคลตทปนบาล พระบาลแสดงถงเรองมงคล ๓๘ ประการ

๓. อฏฐกถาวสทธมรรคบาล พระบาลแสดงถงเรองหนทางแหงการปฏบตเพอถง

ความบรสทธ

๔. อฏฐกถาอภธรรมสงคหะบาล พระบาลแสดงถงพระอภธรรมขนสง

นอกจากน ยงมอกหลายคมภรทภกษสามเณรตองเรยนร แตหลกๆ คอคมภรทระบชอไว

ขางตน ทงน เมอพระภกษสามเณรรปใดมความวรยะอตสาหะเลาเรยนจนจบบนใดจากบนตนมา

บนปลาย กจะไดรบการยกยองใหเปนทปรากฏ โดยจะไดรบการถวายสมณศกดซงมล าดบชน

ดงตอไปน โดยเรมจากล าดบสมณศกดของสงฆฝายปรยต

๏ พธฮดสรงพระสงฆในลาว ภาพจากยคอาณานคมฝรงเศส

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

10 ๑. ชนส าเรจ ผ ทจะไดฐานนดรศกดเปนชนส าเรจ จะตองเรยนจบหลกสตรบนตนกอน จะ

เปน จว หรอ เจาหว กได ยอมไดรบการสถาปนาขนเปนชนส าเรจทงนน ทงนอาจจะเนองจาก ทอง

บนจ าไดส าเรจในสวดมนตทก าหนดไวในหลกสตร เมอเปนส าเรจการเรยกเจาหวเรยกสบเปลยน

กน คอ ถาเปนจว ใชค าวา ส าเรจ น าหนา แลวใสชอจวรปนน ๆ ตอขางหลง เชน ส าเรจจวสา

ส าเรจจวมา ฯลฯ ถาเปนเจาหวใชค าวา ส าเรจไวหลง เชน เจาหวส าเรจส เจาหวส าเรจม เปนตน

๏ หอไตรวดใหมสวรรณภมาราม ถายไวเมอราวป ๒๔๒๒ – ๒๔๓๘

๒. ชนชา ค าวา “ชา” คงหมายถง ปรชา นนเองแตตดค าตนออกคงไวเพราะชาตวเดยวซง

หมายถง ฉลาด รอบร หรอคงแกเรยน ตรงกบค าวา ปรญญาหรอเปรยญในปจจบน คนอสานออก

เสยงวา ซา ผ ทจะไดเลอนสมณศกดชนนจะตองผานชนส าเรจมากอน แลวพยายามเลาเรยนจบ

หลกสตรบนกลาง จนมปรชาสามารถรอบรแตกฉานแตกในพระไตรปฏกควรแกการเลอนสมณศกด

ชนน จะเปนจวหรอเจาหวกได ถาเปนจวเรยกวา ซาจว ถาเปนเจาหวเรยกวาเจาหวซาแลวใสชอจว

เจาหว ตอทาย เชน ซาจวขาว เจาหวซาแดง เปนตน

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

11

๓. ชนค ผ ทจะไดชนน จะตองประกอบดวยคณสมบต ๒ ประการคอ ๑.เรองอาย พรรษา

จะตองพน นวกภมและมชฌมภม ตงอยในเถรภม เรยกวา มวยสมบตอยางหนงและ ๒. เรอง

คณวฒ จะตองผานชนส าเรจและชนซามาแลว มอตสาหะวรยะ เลาเรยนจบหลกสตรบนปลายและ

คนควาใหกวางขวางยงขน อยในเกณฑทเรยกวา พหสต สมควรเปนครบาอาจารยได จวเรยกวา

คจว เจาหว เรยก เจาหวค เชน คจวทอง เจาหวคเงน เปนตน อนงผ มสมณศกดเปนชนคนถาไดรบ

อาราธนาใหเปนครอาจารยสอนลกเจานายหรอพระราชโอรส รวมกบปโรหตาจารย กเรยกวา ราช

คจว เจาหวราชค

สวนการเลอนสมณศกดฝายบรหาร

ต าแหนงสมณศกดฝายบรหารของพระสงฆ

ลานชาง และอสานโบราณนน ผจะไดต าแหนง

เหลานตามปรกตจะตองมคณสมบตตอจาก

ฝายปรยต ๓ ขนดงกลาวแลวกอน แตอาจม

ขอยกเวนส าหรบพระภกษผ มคณธรรมสง เปน

ทเชอถอและเคารพนบถอของพระภกษ

สามเณรและประชาชน ต าแหนงฝายบรหาร ม

ดงน ๏ พระสงฆลานก าลงจารใบลาน

๑. คฝายหรอเจาหวคฝาย (ครฝาย) เปนต าแหนงปกครองหมสงฆสวนหนง หรอฝายหนง

และผจะรบต าแหนงนปรกตจะตองเปนเจาหวคมาแลว ซงมความรสามารถพอทจะอบรมสงสอน

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

12 และปกครองคณะสงฆตลอดประชาชนพลเมองใหประพฤตปฏบตไปตาม “ฮตคอง” (จารต

ประเพณ) อนดงาม ต าแหนงนอาจเทยบไดกบเจาคณะหมวดหรอเจาคณะต าบลในปจจบน

๒. คดานหรอเจาหวคดาน (ครดาน) เปนต าแหนงปกครองหมสงฆสวนหนงจะมอ านาจ

ทตางกบคดานอยางไรยงคลมเคลอไมชดเจน บางทานกลาววาคดานเทยบกบเจาคณะแขวงหรอ

เจาคณะอ าเภอในปจจบน

๏ สพรรณบตรต าแหนงสงฆปาโมกข ทเจามหาชวตศรสวางวงศ พระราชทานแกพระยอดแกวพทธชโนรส เมอป ๒๔๘๐

๓. คหลกค า (ครหลกค า) เปนต าแหนงยศ ซงปกครองคณะสงฆในเขตกวาง ประกอบกบ

ผมนคงในพระธรรมเปนหลกในการประกอบศาสนกจเทยบไดกบหลกหลอดวยทองค า บางท

เรยกวา เจาหวคหลวง คงจะเนองจากไดรบแตงตงจากหลวงหรอพระมหากษตรย ต าแหนงนเทยบ

ไดกบคณะจงหวดเพราะเมองหนงมไดเพยงรปเดยว

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

13

๔. คลกแกว (ครลกแกว) การแตงตงดลกแกว สวนมากคงมเฉพาะเวยงจนทรและหลวง

พระบางซงพระมหากษตรยทรงสถาปนา คงเหมอนเปนทายาทของคยอดแกว หรอมฉะนนกชวย

ราชภาระบรหารรองคยอดแกวซงคลอยรบภาระดานบรหารฝายซายของราชคหลวง คยอดแกวนน

บรหารฝายขวา ทานผ เปนราชคหลวงเปน

ประมขสงฆต าแหนงพระสงฆราชนนเอง

๕. คยอดแกว (ครยอดแกว) เปน

ต าแหนงรบสนองพระบญชา ดจต าแหนง

บญชาการคณะสงฆแทนองคสมเดจ

พระสงฆราช เทากบต าแหนงสงฆนายก ผ

จะไดรบต าแหนงนจะตองมคณสมบตเปน

ทเคารพย าเกรงของสงฆมณฑล และ

ประชาชนทวไปทงแควน ต าแหนงนคงม

เฉพาะเมองเวยงจนทนเทานนและต าแหนง

นส าคญเทากบเปนรองสมเดจพระสงฆราช

และคงจะเปนต าแหนงทพระมหากษตรย

ทรงสถาปนาและทรงประกอบพธเถราภเษ

กดวยพระองคเอง

๏ สมเดจพระสงฆราชพระยอดแกวพทธชโนรส เมอครงยงเปนพระภกษหนมในเมองหลวงพระบาง

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

14

๖. ราชคหลวง (ราชครหลวง) คงเปนต าแหนงพระสงฆราชสกลมหาสงฆปรนายก ซงเปน

ต าแหนงสงสดทางคณะสงฆและคงมแตเฉพาะในเมองหลวงเทานน

เมอมการสถาปนาและเลอนสมณศกดแกพระสงฆผส าเรจการศกษาและทรงคณธรรม

ชนสงจนเปนทเคารพสกการะตามล าดบชนดงกลาวมา ทกล าดบชนตองผานการถวายน าสรง การ

ดงกลาวจงจะถอวาเสรจสมบรณ พธการสรงน านนกคอพธฮดสรง หรอพธเถราภเษกนนเอง

ทงน หลงจากทอาณาจกรลานชางเผชญกบความเปลยนแปลงตางๆ นานา จากการแตก

แผนดนออกเปน ๓ สวน การยบอาณาจกรศรสตนาคนหตเวยงจนทน และการตกเปนรฐใน

อารกขาของฝรงเศส ต าแหนงสงฆเหลานมการปรบเปลยนธรรมเนยมการแตงตงและล าดบชนตาม

ไปดวย ดงจะเหนไดวา พระยอดแกวพทธชโนรสฯ เปนพระครยอดแกว อนถอเปนต าแหนง

สงสดของคณะสงฆในหลวงพระบาง เปนตน

ในป ๒๔๙๖ เมอลาวรวมเปนอนหนงอนเดยวกน โดยมสมเดจพระเจาศรสวางวงศ เจา

มหาชวตแหงหลวงพระบาง ทรงขนครองพระราชบลลงกปกครองพระราชอาณาจกรลาวทงปวงเปน

หนงเดยวกน พระยอดแกวพทธชโนรสฯ จงไดรบการสถาปนาโดยสมเดจเจามหาชวต ใหเปน

สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว ประทบ ณ วดใหมสวรรณภมาราม ใกลกบ

พระราชวงหลวง ในนครหลวงพระบาง ซงวดใหมฯ น เคยเปนทประดษฐานพระบางพทธลาวร-

รณ พระพทธรปคบานคเมองของลาว แตตอมาไดยายพระบางไปประดษฐานยงพระราชวงหลวง

แตทวดใหมนน ยงมพระบางองคจ าลองประดษฐานอยอกองคหนง

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

15

๏ พระบาทสมเดจพระเจาศรสวางวงศ เจามหาชวต หรอ พระมหากษตรยองคท ๑๒ หงราชอาณาจกรลานชางหลวงพระบาง และพระมหากษตรยพระองคแรกแหงพระราชอาณาจกรลาว

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

16 อนง แตเดมนนประมขสงฆของหลวงพระบาง จะสถตอย ณ วดอาฮาม เนองจากวดอา

ฮาม เปนศนยกลางการจดงานพทธพธและราชพธมาแตโบราณ ซงตองทาวความวา แตเดมนน

บรเวณสถานทอนเปนทตงของวดอาฮาม เคยเปนทตงของศาลปเยอ ยาเยอ หรอ “เทวดาหลวง”

ซงถอกนวาเปนอารกษรกษาเมองหลวงพระบาง โดยศาลปเยอ ยาเยอ แรกตงขนในสมยพระเจา

ฟางม ปฐมกษตรยแหงอาณาจกรลานชาง (ครองราชยพ.ศ. ๑๘๙๖ - ๑๙๑๕) แตตอมาในรชสมย

ของพระเจาโพธสารราช (ครองราชยพ.ศ. ๒๐๖๓ - ๒๐๙๐) ทรงเปนกษตรยทมพระราชศรทธา

ในพระบวรพทธศาสนาอยางยง จงมพระบรมราชโองการสงพสกนกร มใหประกอบพธเซนสรวง

บชาภตผเทพยดา ตามความเชอดงเดม อกทงยงทรงท าลายศาลปเยอ ยาเยอเสยแลว สถาปนา

พระอารามขน ณ จดทตงศาล ซงเปนพระอารามทมมากอนวดอาฮาม แตตงอยในจดเดยวกน

๏ วดดอาฮามกบตนโพธศกดสทธ ๒ ตน

อยางไรกตาม หลงจากทมการท าลายศาลไปแลว ไดเกดอาเภทตางๆ นานา ทงโรคภยไข

เจบระบาด เกดภยแลง พชพนธธญญาหารเสยหาย ผคนเชอวาเปนเพราะการท าลายศาลปเยอ

ยาเยอ เปนเหตใหเกดเรองเลวรายขน ครนตอมาในรชสมยของสมเดจพระเจาไชยเชษฐาธราช

มหาราช (ครองราชยพ.ศ. ๒๐๙๑ - ๒๑๑๔) ไดทรงยายเมองหลวงจากหลวงพระบาง ไปยง

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

17 เวยงจนทน ชาวหลวงพระบางจงไดตงศาลปเยอ ยาเยอ หรอเทวดาหลวง ขนมาใหม โดยวดอา

ฮาม และวดวชน ซงเดมเปนทประดษฐานพระบาง และอยตดกนมเพยงประตกน เปนศนยกลาง

ของการจดงานพธในหลวงพระบางเรอยมาแตประวตวดอาฮามนนไมทราบแนชดวา สรางขน

เมอใด ทราบแตวา ในป ๒๓๖๒ ใน

รชสมยของพระเจามนธาตราช

กษตรยแหงอาณาจกรหลวงพระ

บาง (ในครงนนลาวลานชางไดแตก

ออกเปน ๓ อาณาจกรมานานแลว

คอหลวงพระบาง เวยงจนทน

และจ าปาสก) ไดมการสรางสมขน

มาในบรเวณ วดอาฮามในปจจบน

กระทงลวงมาจนถงกลาง

พทธศตวรรษท ๒๔ “ศาลเทวดา

หลวง” ถกท าลายอกครง อกทง

ตอมางานพธตางๆ ยงไดยายจาก

วดวชน ไปจดทวดใหมสวรรณภ

มาราม เนองจากวดวาอารามสวน

ใหญในหลวงพระบางถกพวกฮอ

ท าลาย เหลอเพยงวดใหมเทานนทรอดพนไปได เชนเดยวกบประมขสงฆ หรอ องคสงฆปาโมกข

ไดยายทประทบมายงวดใหมเชนกน กระทงต าแหนงสงฆปาโมกขของลาว ไดรบการยกระดบให

เปนต าแหนงสมเดจพระสงฆราช เมอครงทลาวรวมเปนพระราชอาณาจกรหนงเดยวกนอกครง

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

18 สวนท วดอาฮามนน ไดมการสรางศาลเทวดาหลวงขนใหม เรยกวา หอผโขน พรอมกบมความ

เชอวา บดน เทวดาหลวงไดสงสถตอย ณ ตนโพธใหญ ๒ ตน ในบรเวณวดอาฮามอกดวย

๏ พระเจาสกรนทรฤทธ หรอเจาค าสกประทบพระราชยานเสดจออกจากงานพระราชพธทวดใหม ถายเมอป ๒๔๔๐

กอนท สมเดจพระสงฆราชยอดแกวพทธชโนรส จะเสดจไปประทบทวดใหมสวรรณภ

มารามนน ควรทราบวา เจาวด หรอ “สาธใหญ” ของวดนมบทบาทส าคญอยางยงตอ

ประวตศาสตรลาวยดหวเลยวหวตอ ในการเปลยนผานจากเปนเมองประเทศราชของสยาม สการ

เปนรฐอารกขาของฝรงเศส กลาวคอ ในปพ.ศ. ๒๔๓๑ เมอครงทนายโอกสต ปาว นกส ารวจชาว

ฝรงเศส คนตนคดเสนอใหฝรงเศสลาอาณานคมในลาวนน ไดเดนทางมาถงหลวงพระบาง ในฐานะ

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

19 รองกงสล ชาวฝรงเศสและชาวยโรปคนแรกทเดนทางมายงหลวงพระบางในฐานะดงกลาว ทวา

ในขณะนนอาณาจกรหลวงพระบางยงขนอยกบสยาม ฝายสยามพยายามกดกนมให ปาว และ

คณะเขาถงตวพระเจาอนค า กษตรยลาวได ทงยงพยายามแทรกแซงดวยวธการตางๆ

อยางไรกตาม เจาอาวาส หรอสาธใหญวดใหม ซงเปนผ ทพระเจาอนค าใหความไววาง

พระทยอยางยง ไดเชญ ปาว และคณะมาพกทวดใหม พรอมจดการเปนคนกลางตดตอระหวาง

ปาว กบพระเจาอนค า นอกจากน ยงอนญาตให ปาว ท าการศกษาคมภรใบลานจ านวนมากมาย

ทเกบไวในวดใหม จน ปาว แตงหนงสอประวตศาสตรลาวส าเรจ นบเปนประวตศาสตรลาวใน

ภาษาของชาวยโรปฉบบแรกๆ

๏ทระลกในการบวชสามเณร (จว) จ านวน ๒๐๐ รป เพอฉลองพระชนมาย เมอวนท ๘ กมภาพนธ ๒๕๑๕

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

20 ทส าคญกคอ จากความชวยเหลอของสาธวดใหม ท าให ปาว และฝรงเศส ประสบ

ความส าเรจในการดงเอาลาว ใหพนจากอทธพลของสยาม จนกลายมาเปนรฐอารกขา หรออาณา

นคมของฝรงเศสในทสด

กระนนกตาม แมพทธจกรลาวและไทย มไดตดขาดกนแตอยางใด ทงยงมสายสมพนธอนด

และเกอกลกนมาโดยตลอด

ทงน สมเดจพระสงฆราชพระยอดแกว

พทธชโนรสฯ มไดทรงมความส าคญกบ

พทธศาสนกชนในลาวเทานน แตยงทรงมความเกยว

พนธกบพระเถระผ มควารมส าคญของวงการพทธ

ศาสนาในไทยดวย นนคอ หลวงปโงน โสรโย โดยม

เกลดประวตทนาสนใจเกยวกบ สมเดพระสงฆราช

กบความเกยวพนของพระองคกบหลวงป โงน โสรโย

พระเถราจารยผยงใหญของประเทศไทย แหงวดพระ

พทธบาทเขารวก อ.ตะพานหน จ.พจตร. โดยม

รายละเอยดในหนงสอพระราชทานเพลงศพของ

หลวงป โงน โสรโยไดระบไวดงน ๏ หลวงป โงน โสรโย แหงวดพระพทธบาทเขารวก พจตร

“หลวงป โงน โสรโย อปสมบทเมอ พ.ศ. ๒๔๘๒ ณ วดศรเทพประดษฐาราม จงหวด

นครพนม โดยม ทานเจาคณสารภาณมน เจาคณะจงหวดนครพนมเปนพระอปชฌาย ม

พระมหาพรหมมา เปนพระกรรมวาจาจารย เมออปสมบทปแรก พระอปชฌาย และ พระ

อาจารยผอปการะคอ หลวงพอวง ไดรองขอและสงใหไปอยกบพระสหายของทาน คอ เจา

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

21 ยอดแกว บญทน บปผรตน ธมมญาโณ ทวดสวรรณารามราชมหาวหาร นครหลวงพระบาง

ราชอาณาจกรลาว ซงตอมา เจาบญทน บปผรตน ไดเลอนสมณศกดขนเปน สมเดจ

พระสงฆราช แหงราชอาณาจกรลาว ตอมากรงเวยงจนทนแตกใน พ.ศ. ๒๕๑๘ พระองคได

เสดจลภยเขามาอยในประเทศไทย และสนพระชนมใน พ.ศ. ๒๕๒๘”

“สวน หลวงปโงน โสรโยในขณะนนเปนพระนวกะ ไดเรยนนกธรรมและบาลแบบลาว ซงเจา

ยอดแกว บญทน ทรงรกใครโปรดปรานมาก เพราะดงเดมเปนสายญาตกน และใชงานได

คลอง พดไทยไดเกง เวาลาวไดด ภาษาองกฤษ และฝรงเศสกอาศยได เพราะในระยะนน

ประเทศลาว ยงเปนอาณานคม เมองขนของฝรงเศส ทานจงตองการใหพระภกษทเขากบ

ชาวตางชาตรเรอง อยดวย เมอเวลาวางทานใหเขาปาเพอแสวงหาตนไมทเปนยาสมนไพร

เพราะพระองคทานทรงสนใจรบรในเรองยาสมนไพรมาก ตอนเขาไปในปาถงเขตทงไหหน

โดนทหารลาวและทหารฝรงจบในขอหาเปนจารชนจากเมองไทยไปสบความลบ ถกขงคกข

ไก ๓๐ วน พรอมพระลาว ๒ รป กบเดกอก ๑ คน เดกคนนน คอ เจาสงค า ซงตอมากคอ

ทานมหาสงค า ผท างานชวยพวกลาวอพยพรวมกบสหประชาชาต อยทวดยานนาวา

กรงเทพฯ ทานจงไปมาหาสบอย เพอขอความชวยเหลอใหพนองชาวลาว หลวงป โงนกได

ชวยเหลอทกอยางเทาทความสามารถจะม”

“เรองการตดคกขไกอยเมองทงไหหนนนสนกมาก เขาเอาไกไวขางบน คนและพระอย

ขางลาง ไกขใสหวตลอดเวลา เหมนกเหมน ทรมานกทรมาน สนกกสนก ไดศกษาธรรมไป

ในตว ความทราบถงเจายอดแกว พทธชโนรสสกลมหาสงฆปาโมกข ทานไดรองขอใหปลอย

ตว แตทหารปลอยเฉพาะพระลาว ๒ รป กบเดก ๑ คน สวนหลวงป โงนเขาไมปลอย เพราะ

เขาใจวาเปนคนไทย ดวยเหตทพดไทยไดเกง ทงน ขณะนนเปนชวงระหวางสงครามอนโด

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

22 จน ฝรงยใหคนไทยกบคนลาวเปนศตรกน เหนคนไทยกจบขงหรอฆาทงเสย จงมารตวเขา

คราวหลงวา เรามนคนปากเสย ปากพาเขาคก เพราะพดภาษาไทย”

“ภายหลงสมเดจพระสงฆราชลาว ทานออกใบสทธใหใหม โอนเปนพระลาวเปนคนลาวไป

เขาจงปลอยตวออกมา แตกยงไมพนสายตาของพวกนกสบอยนนเอง จงกราบทลลาผ ม

พระคณ หาทางมงกลบเมองไทย แตไมรจะมาอยางไร จงตดสนใจไปพบคนทรจกรกใครคอ

ทาวโงน ชนะนกรซงเปนขาราชการลาวอยในระยะนน ทงสองฝงแมน าโขง มแตหลมหลบ

ภยและเสยงปน ทพไทยกบนองลาวยงกนไมขาดระยะ ตองธดงคปลอมแปลงตว เดนเลยบ

ชายฝงแมน าโขงลงมาทางใต ถงใกลเมองทาแขก ไดรบความชวยเหลอจากพระลาวทรจก

กน คอ ครบานอย หาทางใหไดเกาะเรอของชาวประมงขามฝงมาไทย พอถงแผนดนไทยก

โดนรอยต ารวจเอกเดช เดชประยทธ และ รอยต ารวจโทแฝด วชชพนธ จบในขอหาเปนพระ

ลาวหลบเขามาสบราชการลบในราชอาณาจกรไทย ถกจบเขาหองขง ฐานจารชน อย ๑๐

วน รอนถงพระพนมคณานรกษ ซงเปนอดตเจาเมอง ไดเจรจาใหหลดรอดออกมา”

“พอพนจากหองขงมาได กเขากราบพระอปชฌายคอ ทานเจาคณสารภาณมณ สงใหไป

ศกษาปฏบตธรรมพระกรรมฐานกบ พระอาจารยวง ทถ าไชยมงคล ภลงกา และไปหา พระ

อาจารยเสาร กนตสโล ซงเปนพระอาจารยของ พระอาจารยมน ภรทตโต ตอนเขาพรรษา

พระอปชฌายใหมาจ าพรรษาอยวดอรญญกาวาส จงหวดนครพนม”

“เมอ พ.ศ. ๒๔๘๕ สอบไดนกธรรมตร พ.ศ. ๒๔๘๖ สอบไดนกธรรมโท พ.ศ. ๒๔๘๗ สอบ

ไดนกธรรมเอก ตอมาหนออกธดงคเขาถ า จ าพรรษาทถ าบานยางงอย อ าเภอนาแก จงหวด

นครพนม กบอาจารยสน อย ๑ ป พระอปชฌายรขาวเรยกตวกลบ สงใหมาอยวดอรญญกา

วาส จงหวดนครพนม โดยบงคบใหเปนครสอนนกธรรมโท อยวดศรเทพ ๒ ป เพราะวดทง

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

23 สองอยใกลกน ไปกลบไดสบาย ผลของการสอนไดผลดมาก นกเรยนสอบไดยกชนทง ๒ ป

พระอปชฌายชมเชยมาก และปตอมาไดเปลยนเปนครสอนนกธรรมเวลาเชา สวนเวลาบาย

หลวงป เปนนกเรยนบาลไวยากรณ”

“ป พ.ศ. ๒๔๙๑ สอบเปรยญธรรม ป.ธ.๓ แตตองตกโดยปรยาย เพราะขอสอบรวทว

ประเทศ จงตองสอบกนใหม เกดความไมพอใจในวธการเรยนแบบสกปรก จงยอนกลบไป

พงใบบญของสมเดจพระสงฆราชแหงประเทศลาว และไดตงใจเรยนแบบลาว สอบเทยบได

เปรยญ ๕โดยสมเดจพระยอดแกวสกลมหาปรนายก ออกใบประกาศนยบตรให จากนน

ทานสงใหไปเรยนตอทประเทศพมา”

หลงจากทไดทรงรบการสถาปนาเปนสมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

แลว ทรงประกอบสมณกจทงในและตางประเทศ โดยไดทรงเดนทางไปเยยมเยอนนานาประเทศ

เชนไทย พมา อนเดย ศรลงกา และนานาประเทศในยโรป เชนเสดจไปเจรญสมณไมตรกบสมเดจ

พระสนตะปาปาปอล ท ๖ ประมขแหงครสตจกรโรมนคาทอลก ทนครรฐวาตกน และทรงไปชม

สถานทตางๆ มในประเทศอนเดย แดนพทธภม รวมถงยงเดนทางไปยงประเทศมา ซงรฐบาลพมา

ไดถวายต าแหนง “อภธชนมหารฐคร” แกพระองค เมอป ๒๕๐๐ เปนตน

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

24 สวนสมณกจภายในประเทศทส าคญ คอดานการเผยแผพระศาสนา และการศกษาพระ

ปรยตธรรม โดยทรงเปนองคประธานในการจดท า “พระไตรปฎกฉบบลาว” ขน โดยเรมโครงการ

เมอป ๒๕๑๕ มคณะผ เรยบเรยง ๕๖ คน เปนพระสงฆจากวดใหมบาง และวดอนๆ บางในนคร

หลวงพระบาง ฉบบแรกแลวเสรจเมอวนท ๑ มถนายน ๒๕๑๘ณ วดใหมฯ นบเปนการจดสราง

พระไตรปฎกภาษาลาวเปนครงแรก โดยเรมจากการจดสรางทฆนกาย ของพระสตนตปฎกกอน

และสมเดจพระสงฆราชพระยอดแกวพทธชโนรส ทรงนพนธค าน า โดยทงน การจดสราง

พระไตรปฎกภาษาลาว ไดท าการเปรยบเทยบพระไตรปฎกฉบบภาษาไทย ฉบบพมพเมอครง

แผนดนพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว นอกจากน สมเดจพระสงฆราชยงทรง

เทยบเคยงจากหนงสอประวตศาสตรของไทยเลมหนง พมพในป ๒๕๑๗ แตมไดทรงระบวาเปน

หนงสอเลมใด

๏ สมเดจพระอรยวงศาคตญาณ สมเดจพระสงฆรา (จวน อฏฐาย) ทรงถวายการตอนรบ สมเดจพระสงฆราชพระยอดแกวพทธชโนรส ทวดมกฏกษตรยาราม เมอคราวทเสดจเยอนประเทศไทย

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

25 เปนทนาเสยดายวา พระไตรปฎกฉบบลาวไมอาจเรยบเรยงใหแลวเสรจไดตามประสงค

เนองจากลาวตองเผชญกบมรสมทางการเมองครงใหญหลงจากนน เนองจากความขดแยงทาง

การเมองระหวางฝายเสรนยม และฝายคอมมวนสต ทเรมทวความรนแรงขนทกขณะ จนยากจะ

เยยวยาได แมวา องคสมเดจพระสงฆราชพระยอดแกวพทธชโนรส จะทรงพยายามประสาน

รอยราว ดวยการทรงนพนธค าอทศนการสรางพระไตรปฎกภาษาลาว แกทงเจาสวรรณภมา

ผน าลาวฝายขวา และเจาสภานวงศผน าลาวฝายซาย แตทายทสดบานเมองลาวกไมอาจ

หลกเลยงความแตกแยกได ท าใหจนถงบดน โครงการจดท าพระไตรปฎกฉบบลาวกยงคางคาอย

และท าใหลาวเปนประเทศทประชาชน

สวนใหญนบถอสาศาสนาพทธเพยง

ประเทศเดยว ทยงไมมพระไตรปฎกแปล

ในภาษาของตวเอง

อยางทกลาวไปแลววา พระ

ราชอาณาจกรทเพงรวบรวมเปนหนง

เดยวกลบเผชญกบภยนตรายจากปญหา

การเมองทถาโถมเขามาไมหยดหยอน

จากการแบงฝกแบงฝาย การแยงชง

อ านาจ และภยนตรายอนเกดจาก

สงครามเยนทรกคบเขามาในภมภาคอน

โดจน จนท าใหเกดไฟสงครามลามลกไป

ทวแผนดนลาว เวยดนาม และกมพชา ๏ภาพเหมอนเจาเพชรราช มหาอปราชคนสดทาย ชาวลาวนบถอ

พระองความเวทยมนตศกดสทธ จงมกมภาพพระองคประดบบานไว

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

26 ตองเทาความถงประวตศาาสตรลาวยคใหมกอนวา การทลาวไดรบเอกราชจากฝรงเศสเมอ

ป ๒๔๙๖ มผ ทมบทบาทส าคญในการประกาศเอกราชคอ เจาเพชรราช เจาสวรรณภมา และ

เจาสภานวงศ ทง ๓ พระองคเปนพระเชษฐาและพระอนชารวมพระบดาเดยวกน แตพระมารดา

ตางกน อกทงยงมเจตนารมณทางการเมองแตกตางกนอยางสนเชง เจาเพชรราชนน ทรง

ปรารถนาจะใหลาวเปนเอกราชดวยวธทเปนกลาง ทรงเปนผน าขบวนการ “ลาวอสระ” เจาสวรรณ

ภมาพระอนชาทรงมทาทเอยงไปทางเสรประชาธปไตย ขณะทเจาสภานวงศ พระอนชาตางพระ

มารดาอกองค ทรงสนบสนขบวนการ “ปะเทดลาว” หรอฝายนยมคอมมวนสต

๏ สมเดจพระเจามหาชวตศรสวางวฒนาทรงประกอบพระราชพธ

ฝายพระเจามหาชวตศรสวางวงศ ซงแตเดมทรงเปนเจาชวตของอาณาจกรลานชางหลวง

พระบาง หลงลาวไดรบเอกราชแลว ไดมการรรวมอาณาจกรลานชางหลวงพระบาง เขากบลาว

กลางหรอเวยงจนทน และอาณาจกรจ าปาสก หรอลาวใต เปนพระราชอาณาจกรลาว อยางไรก

ตามเจามหาชวตทรงมทาทไมปรารถนาเอกราชจากฝรงเศสมาตงแตตน อกทงยงทรงสนบสนนฝาย

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

27 ขวาอยางชดเจน ท าใหพระองคไมเปนทนยมนกในหมประชาชนบางสวน โดยเฉพาะกลมนยมฝาย

ซาย แมแตพระเจามหาชวตศรสวางวฒนา พระราชโอรสทขนครองราชยเอง กทรงตกอยใน

ฐานะเดยวกน

ระหวางป ๒๔๙๖ – ๒๕๑๘ ลาวประสบกบความผนผวนทางการเมองรนแรง เกดการ

รฐประหารหลายตอหลายครง สถานะของสถาบนกษตรยถกสนคลอน และยงตกอยในภาวะหมน

เหม หลงเจาเพชรราชทวงคตต เนองจากทรงเปนคนกลางประสานฝายขวา คอเจาสวรรณภมา

กบฝายซายคอเจาสภานวงศ รวมถงปกปองสถาบนกษตรยมาโดยตลอด นอกจากน เจาเพชร

ราชยงมคณปการยงใหญตอพทธศาสนาในลาว โดยทรงเปนผจดระเบยบคณะสงฆ และจดใหม

การศกษาพระปรยต

ธรรมส าหรบพระภกษ

สงฆและฆราวาสเมอ

ราวทศวรรษท ๒๔๖๐ ๏ สมเดจพระสงฆราชกบสงฆ

หลงจากขาด

เจาเพชรราชบานเมองจงวนวายหนกขน ฝายขวาทเคยยนยอมจบมอกบฝายซายหนกลบมามอง

อกฝายเปนศตร เนองจากไดรบการกดดนจากสหรฐและฝรงเศส ผน าโลกเสรในยคสงครามเยน

ฝายขวาจงท าการกวาดลางฝายซายอยางหนก จนฝายซาย ซงไดรบการสนบสนนจากสหภาพโซ

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

28 เวยต และคอมมวนสตเวยดนามตองไปตงฐานทมนในปา ท าการสรบเพอเปลยนลาวเปนระบอบ

คอมมวนสตในทสด

๏ บรรดาสาธชนเขาเฝารบเสดจสมเดจพระสงฆราช

ความพยายามของพรรคประชาชนปฏวตลาว โดยการน าของ เจาสภานวงศ ประสบ

ความส าเรจในทสดในปพ.ศ. ๒๕๑๘ สามารถลมลางรฐบาลประชาธปไตยโดยมพระมหากษตรย

เปนประมขของเจามหาชวตสวางวฒนา และสถาปนาประเทศลาวเปน “สาธารณรฐ

ประชาธปไตยประชาชนลาว” ในวนท ๒ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๑๘ ตอมาเจามหาชวตและพระ

มเหสทรงสนพระชนมในคายกกกนทซ าเหนอ

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

29

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

30 ความขดแยงตางๆ นานาในทางโลกทเกดขนในลาว แมแตองคสมเดจพระสงฆราช

ประมขในทางธรรมเองกไมอาจรอดพนจากวกฤตการเมองอนเลวราย

เมอครงทรฐบาลฝายขวาปกครองบานเมองอยนน สมเดจพระสงฆราชทรงถกกดดนจาก

รฐบาลฝายขวา ใหเกณฑพระเณรมาเทศนาสงสอนสาธชนโดยสอดแทรกโฆษณาชวนเชอตอตาน

คอมมวนสต ถงขนาดมการเกณฑพระสงฆจากฝงอสานมาชวยงานน แตปญหาคอพระอสานทมา

ชวยในงานเผยแผศาสนาเชงการเมอง เปนพระในนกายธรรมยต ขณะทพระสงฆในลาวสวนใหญ

เปนพระมหานกาย โดยเฉพาะทาง

ภาคเหนอ ขณะทพระธรรมยตในลาว ม

ศนยกลางอยทจ าปาสก ท าใหเกดความ

อหลกอเหลอ และการกระทบกระทงกน

พอควร

๏ สมเดจพระสงฆราชประทานประกาศนยบตรแกพระภกษ

ปญหาความลงรอยระหวางฝาย

มหานกายและฝายธรรมยตในลาวขณะนน

รนแรงยงกวาในประเทศสยาม หรอใน

กมพชามาก พระมหาจนลา ตนบว ผ เขยน

หนงสอ “สถานการณพระพทธศาสนาใน

ประเทศสาธารณรฐประชาธปไตย

ประชาชนลาว” ซงตพมพเมอปพ.ศ.

๒๕๒๐ ระบวา พระสงฆทงสองนกายในเมองลาวนนมการแบงแยกกนอยางเดดขาดจนรวมเขา

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

31 ดวยกนไมได เมอมเรองของพระสงฆเกดขนกพดกนไมรเรอง ตางยดถอประโยชนของตนเปนหลก

แมแตประชาชนชาวลาวกพลอยแยกกนตามพระสงฆไปดวย ชนดทวาหนมมหานกายจะแตงงาน

กบสาวธรรมยตไมไดเลยเพราะพอแมเขาไมยอม

ทส าคญกคอ พระสงฆฝายมหานกายเรมตนสนบสนนฝายขบวนการประเทดลาวในการ

ตอส เรยกรองเอกราชจากฝรงเศส สวนสงฆธรรมยตและมหานกายบางสวนโดยเฉพาะในเขตเมอง

และหลวงพระบางอยขาง

ฝายรฐบาลของเจามหาชวต

๏ ทหารของพรรคคอมมวนสตลาว ใน

นตยสาร "เวยงจนทน" ป ๒๕๒๒

นอกจากจากน

ปญหาใหญอกประการทท า

ใหคณะสงฆ ไมพอใจ

รฐบาลฝายขวาและสถาบน

ดงเดมในระบอบเกา กคอ

การทรฐบาลฝายขวา

พยายามรวบอ านวจการ

ปกครองคณะสงฆมาอยใน

ก ามอ ดวยการผาน

พระราชบญญตล าดบท

๑๖๐ บญญตใหรฐบาลมอ านาจกาวกายกจการภายในของคณะสงฆ ขาราชการสามารถใชสทธ

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

32 ยบยงอ านาจการแตงตงสาธ หรอเจาอาวาส รวมถงการมอบสณะศกดทคณะสงฆมมตแตงตงได

พระราชบญญตดงกลาว สรางความไมพอใจใหกบคณะสงฆอยางมาก และเปนเหตใหฝายประ

เทดลาว หรอฝายคอมมวนสตฉวย

โอกาสกระพอความไมพอใจ และ

สนบสนนสงฆกลมตอตาน จนท าให

คณะสงฆรนเกาเรมสนคลอน ภายใต

การลกฮอของกลมพระสงฆทนยม

ฝายซาย

๏ สมเดจพระสงฆราชทรงภาวนาหนาทแทนบชาใน

อตาล ๒๕๑๖

แตครนเปลยนแปลงเปน

ระบอบใหม ภายใตการปกครองของ

พรรคคอมมวนสต อนเปนเจานาย

ใหม สมเดจพระสงฆราชกลบทรง

ตกอยในภาวะทหมนเหมยงกวาเดม

ยงคณะสงฆลาวในขณะนน ยงตกอยในสภาพกล ากลนไมแพกน

ในชนแรกนน องคสมเดจพระสงฆราชทรงใหความรวมมอกบระบอบใหมในระดบหนง

โดยทรงมรบสงใหพระสงฆใหความรวมมอกบรฐบาลคอมมวนสต ฝายพรรคคอมมวนสต หรอ

พรรคประชาชนปฏวตลาวกมเจตนาทจะใชคณะสงฆเปนสอกลางเชอมโยงระหวางผน าใน

ระบอบการปกครองใหมกบประชาชนทวไป

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

33

อยางไรกตาม ในทสดรฐบาลคอมมวนสตกเปดเผยทาททแทจรงตอสถาบนพทธศาสนาใน

ประเทศในทสด โดยเจตนาทแทจรงกคอบดเบอนค าสอนของสมเดจพระสมมาสมพทธเจาและ

แทนทดวยแนวคดมารกซสต-เลนนนสต

ถงขนาดทวา มการน าพระสงฆไปสมมนาแนวคดฝายซายอยางหนกหนวงขนทกขณะ ม

รายงานวา พระสงฆถง ๑,๐๐๐ รปถกสงไปอบรมทคายกกกน บางพนทมการจบพระสงฆไปท าราย

และสงหารทง

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

34 นอกจากน ยงมรายงานวา แมแตการสวดปาตโมกขยงตองท าในภาษาลาว หากพระสงฆ

รปใดประพฤตตนไมสอดคลองกบนโยบายของรฐบาล จะถกวพากษวจารณออกอากาศทางวทย

ฝายสมเดจพระสงฆราช ในฐานะประมขสงฆจากระบอบเดม จงทรงตกเปนเปาหมาย

ของการโคนลมอนดบตนๆ โดยในชนตนนน รฐบาลระบอบใหมไดประกาศยกเลกต าแหนงทาง

คณะสงฆตามพ.ร.บ.สงฆ พ.ศ.๒๕๐๒ และแทนทดวยการจดระเบยบสถาบนสงฆใหมในปพ.ศ.

๒๕๑๙ โดยมองคการพทธศาสนาสมพนธลาว เปนการองคหลกองคกรเดยวของคณะสงฆ ประ

กาบยบนกายตางๆ คอธรรมยตและ

มหานกาย เปน “คณะสงฆลาว” เพยง

กลมเดยว

หลงจากยกเลกต าแหนงทางคณะ

สงฆ สมเดจพระสงฆราชทรงกลายเปน

พระบญทน บปผรตน แตยงไดรบการ

แตงตงเปนประธานทปรกษาขององคการ

พทธศาสนาสมพนธลาว ทวา โดยเนอ

แทแลวคอการปลดพระองคจากต าแหนง

สมเดจพระสงฆราชนนเอง

๏ สมเดจพระเจามหาชวตศรสวางวฒนา และพระอครมเหส พระราชาและพระราชนองคสดทายของลาว

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

35 นอกจากน ยงมการท าลายพดยศงาชางของพระองค อกทงพระองคยงถกจ ากดสถานทมา

ยาวนาน มใหเกยวของกบการเผยแผพระธรรม

แตเหตผลหลกๆ ทท าใหพระองคตองตดสนใพระทยครงยงใหญในชวต ระบไวในหนงสอ

“มลมรดกชนชาตอายลาว” ทไดมการตพมพเนองในโอกาสงานพระราชทานเพลงพระศพ เมอป

๒๕๒๘ โดยระบวา สาเหตส าคญประการแรก ๆ คอการยกเครองเปลยนแปลงระบบการปกครอง

ใหมเสยหมด จากระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปน ประมขมาเปนระบอบสงคมนยม

คอมมวนสต ยกเลกสถาบนกษตรย และยงมการกวาดลางผ มการจบกมคณะรฐมนตรคณะผสม

การเมองอนเปนฝายบรหารชนสงซงเปนฝายตรงกนขามไปอยคายกกกน

ทส าคญกคอ เมอประกาศยกเลกทกๆ สถาบนในระบอบการปกครองเกาแลว ตอมาเมอ

วนท ๗ ธนวาคม ๒๕๑๘ เจาหนาทในระบอบการปกครองใหมไดปลกระดมนสต นกศกษาและ

ประชาชนในนครหลวงพระบางใหเดนขบวนโคนลมราชบลลงกอยางสนเชง นอกจากนนในวน

ตอมากระดมพระสงฆสามเณรทายกทายกาในเขตนครหลวงพระบาง ใหมารวมกนท วดใหม

สวรรณภมาราม ซงเปนวดทประทบขององคสมเดจพระสงฆราช เพอเดนขบวนโคนลม บบบงคบ

สมเดจพระสงฆราชใหสนอ านาจแหงประมขสงฆ

และเมอพระองคเสดจถง นครเวยงจนทนไมเหนศาลาพนหอง ซงพระองคเปนประธาน

คณะสงฆและคณะรฐบาลสรางเปนอนสรณฉลองกงพทธกาล ไดถกเจาหนาทคอมมวนสตรอถอน

ท าลายจนหมดสน

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

36

๏ เมอเสดจลภยมาถงประเทศไทยแลว

จากเหตผลเหลาน เปนเหตใหสมเดจพระสงฆราชตดสนพระทยเสดจพระองคลภยมาพง

พระบรมโพธสมภารในไทย โดยมเลขาสวนพระองค เปนตนคดในเรองน ซงเลขาสวนพระองค กคอ

พระหลกค าสวรรณบรศรคณาจารย เจาคณะแขวงหลวงพระบาง

ในคนวนท ๕ มนาคม ๒๕๒๒ เวลา ๒๓.๐๐ นาฬกา สมเดจพระสงฆราชลาว ทรงลภย

มายงประเทศไทย ตรงทาหนวย นปข. อ าเภอศรเชยงใหม จงหวดหนองคาย โดยพระทบแพ

ยางรถยนต ขามแมน าโขงมผวายน าพยงแพตดตามทงฆราวาสและพระสงฆ ครนทรงเดนทาง

มาถงฝงไทยแลว ประทบ ณ วดหายโศก ทหนองคายกอน แลวตอมาไปประทบทวดมชฌมาวาส

จงหวดอดรธาน เปนเวลา ๓ เดอน ตอมาทรงไปประทบรกษาพระองคทโรงพยาบาลสงฆ ใน

กรงเทพฯ ในการอปถมภของรฐบาลไทย มหาเถระสมาคม และพทธศาสนกชน

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

37

หลงจากททรงเสดจมาถงเมองไทยโดยสวสดภาพแลว ทรงเปดเผยสถานการณของพทธ

ศาสนาในประเทศลาวขณะนนวา เลวรายอยางยง ทรงเลาวา คนหนมๆ ถกสงมใหบวชเรยน สวน

พระสงฆในพระศาสนากถกเบยดเบยนอยางหนก โดยเฉพาะอยางยง ค าสอนทางศาสนาตอง

สอดคลองกบแนวทางทรฐบาลในระบอบใหก าหนดไว

นบเปนทงโชคดและโชคราย ทสมเดจพระสงฆราชพระยอดแกวพทธชโนรสทรง

หลบหนจากบานเกดเมองนอนของพระองคมายงประเทศไทย เรองโชคดกคอ พระประมบแหง

คณะสงฆลาวสามารถรอดพนจากการเบยดเบยนบฑามาได แตโชครายทประชาชนชาวลาวใน

ขณะนน ตองขาดทพงพงทางใจ ตองตกอยในภาวะเควงควาง เจบช าน าใจทถกรฐบาลกดขพระ

ศาสนา เปนเวลายาวนานไมนอยกวา ๓๐ ป กระทงสถานการณพทธศาสนาในลาวเรมดขนเปน

ล าดบ จนถงปจจบน

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

38 วาดวยพระจรยาวตร สมเดจพระสงฆราชพระยอดแกวพทธชโนรส ทรงบณฑบาตรทก

วนเปนนตย ทรงรวมสวดมนตท าวตรกบพระเณรเปนประจ าเสมอ แตหากอาพาธจะทรงสวดมนต

ไหวพระตามล าพง นอกจากนยงทรงอยปรวาสกรรมมเคยขาด ซงการอยปรวาสกรรมในทน มได

หมายความถงการอยปรวาสหลงถกปรบอาบต แตเปนการอยปรสาสกรรมเพอบ าเพญภาวนา อน

เปนธรรมเนยมทนยมกนในคณะสงฆภาคเหนอของไทย ในรฐฉานของพมา และในลาว หรอทเรยก

กนวา “เขากรรม” นนเอง

นอกจากน ยงไมทรงฉนหมากหรอสบบหร ปจจยไทยทานททรงไดรบการถวายมาจะทรงรบ

เทาทจ าเปน แลวแจกจายใหเปนของสงฆ ทรงมนสยเยอกเยนหนกแนน ทรงโปรดสตวไมเลอกผ ด

มจน พระสตมนคงแมจะชราภาพมาก

๏ สมเดจพระอรยวงศาคตญาณ สมเดจพระสงฆราช (วาสน วาสโน) แหงราชอาณาจกรไทย ก าลงสรงน าพระศพของสมเดจพระสงฆราชพระยอดแกวพทธชโนรส แหงพระราชอาณาจกรลาว

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

39 สมเดจพระสงฆราชพระยอดแกวพทธชโนรสฯ สนพระชนม ทโรงพยาบาลสงฆ

กรงเทพมหานคร ประเทศไทย เมอวนท ๒๔ มถนายน ๒๕๒๔ เะวลา ๑๙.๓๐ นาฬกา รวมเวลา

รกษาพระองคทโรงพยาบาลสงฆเปนเวลา ๔ เดอน ๒๖ วน รวมพระชนมาย ๙๒ พรรษา

ทงน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ พระราชทานโกศไมสบสอง ใหสมเดจ

พระสงฆราชลาว ซงโกศไมสบสอง นท าดวยไมแกะสลกลวดลายยอมม ทรงพระศพหกเหลยม

ทรงไมสบสอง ฝายอดทรงมงกฎปดทอง ประดบกระจกสสรางในสมยรชกาลท ๑ ส าหรบ

พระราชทานทรงพระศพพระราชวงศ ฝายพระราชวงบวร พระวรวงศ พระองคเจาททรงรบราชการ

ในต าแหนงหนาทส าคญ และส าหรบ พระราชทานประกอบโกศศพขาราชการชนเสนาบด

เจาพระยา และรฐมนตรวาการกระทรวง และรฐมนตรชวยวาการซงถงแกกรรม ในขณะด ารง

ต าแหนงหนาทอยนน และศพสมเดจพระราชาคณะ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทรงมรบสงให สมเดจพระบรมโอรสาธราช สายา

มกฏราชกมาร ทรงถวายพระเพลงศพ ณ ศาลาอศรยาภรณเมรหลวง วดเทพศรนทร เมอวนท

๑๒ มนาคม ๒๕๒๘ โดยในงานพระราชทานเพลงศพครงน คณะศษยานศษยไดจดพมพหนงสอชอ

“หนงสอมลมรดกชนชาตไทยลาว” เปนสวนอนสรณ หนงสอเลมนเปนหนงสอรวบรวม

วฒนธรรม ประเพณตางๆ ของลาวเทาทจะรวบรวมได เพราะหนงสอคนความอยในวงจ ากดได

อาศยหนงสอและสอบถามจาก ฯพณฯ อดตประธารรฐสภา

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

40

สมเดจพระสงฆราช พระยอดแกวพทธชโนรสฯ นบเปนสมเดจพระสงฆราชองคแรก

และองคเดยวของพระราชอาณาจกรลาว โดยเหตทแตกอนนนลาวแตกออกเปน ๓ แวนแควน การ

ปกครองคณะสงฆจงไมขนตรงตอกน มเพยงพระเถระสงสดไดรบการแตงตงจากองคพระประมข

ของอาณาจกร ใหด ารงต าแหนงสงฆปาโมกข หรอประมขคณะสงฆในแวนแควนนนๆ ตราบจน

หลงจากทลาวไดรบเอกราชจากฝรงเศส จงมการยกสมเดจพระเจามหาชวตของหลวงพระบาง

เปนสมเดจพระเจามหาชวตของพระราชอาณาจกรลาวทงมวล พระองคจงแตงตงใหองค

สงฆปาโมกขแหงนครหลวงพระบางเปนสมเดจพระสงฆราช เปนผปกครองคณะสงฆลาวทง

แผนดน

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

41 แตแผนดนลาวนนตองประสบกบความเปลยนแปลงครงยงใหญ พระราชอาณาจกรท

สถาปนาไดไมนาน ถกลมลางเปลยนแปลงการปกครอง ต าแหนงสมเดจพระสงฆราชทเพง

สถาปนาจงถงกาลสนสดลงไปพรอมๆ กน

แตทวา ส าหรบชาวลาวทยงมใจศรทธาเหนยวแนนในพระบวรพทธศานาแลว ยากทจะลม

ไดวา ครงหนงแผนดนลาวยงมพระสงฆราช อนเปนพระประมขสงสดของคณะสงฆเพยงหนงเดยว

องคแรกและองคเดยวของประวตศาสตรชาตลาวยคสมย นนคอ สมเดจพระสงฆราชยอดแกว

พทธชโนรส (บญทน บปรตน) ๏

พระประวต สมเดจพระสงฆราชแหงพระราชอาณาจกรลาว

42