งานชิ้��นสุ�ดท้�ายของนายผี�: นายผี�เข�ยนถึ�งปรี�ด� พนมยงค์� และ มธก.

สุมศั กด�! เจี�ยมธ�รีสุก�ล

ในวาระ ๘๔ ปี อั�ศน� พลจั�นทร (๑๕ กั�นยายน ๒๔๖๑-๒๕๔๕)

ความเร�ยงเร��อัง ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว“ ” ท��ผู้มขอัน&าเสนอัต่(อัสาธารณะเปี+นคร�,งแรกัข!างล(างน�, แม!ผู้ !เข�ยนจัะลงชื่��อัดี!วยนามปีากักัาว(า สา“

ยฟ้0า” เท(าน�,น แต่(ถ้!าดี จัากัส&านวนและว2ธ�กัารเข�ยนแล!ว ใครท��พอัจัะค3!นเคยกั�บงานขอังปี5ญญาชื่นฝ่8ายซ้!ายไทยสม�ยกั(อัน พ.ศ. ๒๕๐๐ มาบ!าง ย(อัมเดีาไดี!อัย(างไม(ต่!อังสงส�ยว(า น��เปี+นงานขอังอั�ศน� พลจั�นทร หร�อัท��ร !จั�กักั�นดี�ในนามปีากักัา นายผู้�“ ” น��นเอัง (บางท(านอัาจัจัะค2ดีว(า อั�นท��จัร2ง ไม(จั&าเปี+นต่!อังดี ส&านวนหร�อัว2ธ�กัารเข�ยน กั=ทราบว(าผู้ !เข�ยนค�อัใคร เพราะในหน�งส�อัเกั��ยวกั�บนายผู้�ส(วนมากักั=ระบ3ว(า สายฟ้0า“ ” เปี+นนามปีากักัาหน>�งขอังอั�ศน� แต่(ดี�งท��ผู้มจัะไดี!อัธ2บายต่(อัไปี ความเปี+นมาขอังต่!นฉบ�บท��ค(อันข!างปีระหลาดี ท&าให!กัารดี ท��นามปีากักัาเท(าน�,นไม(เพ�ยงพอั) และโดียท��ความเร�ยงน�,ถ้ กัเข�ยนข>,นในชื่(วงคร>�งหล�งขอังปี ๒๕๒๖ หร�อั ๒๕๒๗ (ดี�งท��ผู้มจัะไดี!อัธ2บายต่(อัไปีเชื่(นกั�น) ค�อัปีระมาณ ๓ หร�อั ๔ ปีกั(อันนายผู้�ถ้>งแกั(กัรรม (ในพ.ศ. ๒๕๓๐) จั>งน(าจัะถ้�อัไดี!ว(าน��เปี+นงานชื่2,นส3ดีท!ายในชื่�ว2ต่ขอังนายผู้�เท(าท��เราม�หล�กัฐานอัย (ในขณะน�,

ความเปี+นมาขอังต่!นฉบ�บ

ต่!นฉบ�บ ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว“ ” น�, ผู้มม�อัย (ในม�อัมาเกั�อับ ๒๐ ปีแล!ว

(ค�อันานพอัๆกั�บอัาย3ขอังความเร�ยง) ร ปีแบบขอังต่!นฉบ�บท��ผู้มม� เปี+นเอักัสารถ้(ายส&าเนา (“ซ้�ร=อักัซ้#”) ขนาดี จัดีหมาย“ ” (ค�อัส�,นและกัว!างกัว(าขนาดี เอั“ -4” เล=กัน!อัย) ค2ดีว(าต่�วต่!นฉบ�บจัร2งๆท��ถ้ กั ซ้�ร=อักัซ้#“ ” มา (ซ้>�งดี

จัากัร(อังรอัยในซ้�ร=อักัซ้# ม�ขนาดีเล=กัลงไปีอั�กั) คงเปี+นกัระดีาษแบบแผู้(นใสบางๆ ซ้>�งฝ่8ายซ้!ายสม�ยกั(อันชื่อับใชื่!พ2มพ#ดี�ดีเอักัสารท��ต่!อังกัารส(งต่(อัๆกั�นในล�กัษณะ ปีFดีล�บ“ ” เพราะเม��อัพ�บแล!วจัะเบา และเกั=บซ้(อันไดี!ง(าย แต่(ต่!นฉบ�บจัร2งๆท��ผู้มเดีาว(าเปี+นแผู้(นบางใสท��ว(าน�, ผู้มไม(ม� ดี�งน�,น เม��อัผู้มพ ดีถ้>ง

ต่!นฉบ�บ“ ” ขอังความเร�ยงในท��น�, จั>งหมายถ้>ง ต่!นฉบ�บ“ ” ท��เปี+น ซ้�ร=อักัซ้#“ ”

ท��ผู้มม�อัย (ในม�อัเท(าน�,น

ต่�วความเร�ยง ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว“ ” ม�ความยาว ๑๔ หน!า

พ2มพ#ดี!วยพ2มพ#ดี�ดีแบบไม(ใชื่(ไฟ้ฟ้0า น&,าหน�กัต่�วอั�กัษรจั>งไม(สม&�าเสมอั ม�เข!มม�จัาง ในบางจั3ดีม�กัารเข�ยนดี!วยลายม�อัแกั!หร�อัเพ2�มค&าท��พ2มพ#ผู้2ดีหร�อัต่กัหล(น

ผู้มไม(เคยเห=นลายม�อัขอังนายผู้� จั>งไม(ทราบว(าใชื่(ลายม�อัขอังเขาหร�อัไม( แต่(อัยากัจัะเดีาว(าใชื่( ในหน!าส3ดีท!ายขอังความเร�ยง ม�กัารลงชื่��อัผู้ !เข�ยนและเดี�อันปีท��เข�ยน ดี!วยลายม�อัเชื่(นเดี�ยวกั�น

ผู้มจั&าไม(ไดี!อัย(างแน(นอันเส�ยแล!วว(าไดี!ต่!นฉบ�บ ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คน“

เดี�ยว” น�,มาอัย(างไรและเม��อัไร แต่(ค(อันข!างม��นใจัว(า เปี+นกัรณ�ใดีกัรณ�หน>�งใน

๒ กัรณ� ค�อั ถ้!าไม(ใชื่(ท��อัอัสเต่รเล�ยในต่!นปี ๒๕๒๗ (1984) กั=คงเปี+นในปีระเทศไทยในปีต่(อัมา ในกัรณ�แรกัน�,น ผู้มกั&าล�งเร2�มเร�ยนปีร2ญญาเอักัท��มหาว2ทยาล�ยโมแนชื่ในเม�อังเมลเบ2ร#น ผู้มไปีท��น� �นในเดี�อันม�นาคม ๒๕๒๖ ในชื่(วงส2,นปีน�,นต่(อัต่!นปีถ้�ดีมา ธงชื่�ย ว2น2จัจัะกั ล ซ้>�งกั&าล�งท&าปีร2ญญาเอักัท��มหาว2ทยาล�ยซ้2ดีน�ย# (ปี5จัจั3บ�นสอันหน�งส�อัท��มหาว2ทยาล�ยว2สคอันซ้2น

สหร�ฐอัเมร2กัา) เดี2นทางมาเมลเบ2ร#น ส(วนหน>�งเพ��อัเย��ยมเย�ยน อั�กัส(วนหน>�งเขาร�บฝ่ากัจัากัม2ต่รสหายท��เคยอัย (ในขบวนกัารฝ่8ายซ้!ายท��เม�อังไทย ให!มาพบปีะกั�บม2ต่รสหายบางคนท��อัย (ท��เมลเบ2ร#น ใครท��ผู้(านชื่�ว2ต่กัารเม�อังชื่(วงหล�ง ๖ ต่3ลา อัาจัจัะย�งพอัจั&าไดี!ว(า สม�ยน�,น ฝ่8ายซ้!ายม�กัารพ ดีถ้>ง กัาร“

เคล��อันไหวในต่(างปีระเทศ” อัย (บ(อัยๆ โดียเฉพาะในกัารรณรงค#เพ��อัให!

ปีล(อัยส3ธรรม“ แสงปีระท3มกั�บเพ��อัน” อัอัสเต่รเล�ยเปี+นปีระเทศหน>�งท��ม�ข(าวกัารเคล��อันไหวล�กัษณะน�, ผู้ !ท��เคล��อันไหว (ส(วนใหญ(ในร ปีกัารอัอักัแถ้ลงกัารณ#, ท&าจัดีหมายปีระท!วง) กั=เปี+นคนไทยท��ใชื่!ชื่�ว2ต่อัย (ท��น� �นมานานหร�อัไม(กั=น�กัศ>กัษาไทยท��เร�ยนอัย (ท��น� �น เม��อัถ้>งต่!นปี ๒๕๒๗ กัารเคล��อันไหวในล�กัษณะน�,และขบวนกัารฝ่8ายซ้!ายไทยโดียท��วไปีอัย (ในภาวะ ล(มสลาย“ ” แล!ว

ผู้ลจัากักัารพบปีะม2ต่รสหายในเมลเบ2ร#นท��ว(าน�, ท&าให!ธงชื่�ย ไดี!เอักัสารฝ่8ายซ้!ายซ้>�งไม(เปี+นท��ต่!อังกัารแล!ว (จัากักัาร ล(มสลาย“ ” ขอังขบวนกัาร) มาจั&านวนหน>�ง ผู้มไดี!เห=นวารสาร สสปีท. และ มหาชื่น-ไทยพ2จัารณ# วารสารใต่!ดี2นขอังพรรคคอัมม2วน2สต่#แห(งปีระเทศไทย (พคท.) ท��ชื่ลธ2รา ส�ต่ยาว�ฒนา จั�ดีท&าข>,นในปี ๒๕๒๖ (ในความพยายามคร�,งส3ดีท!ายท��จัะพล2กัฟ้I, นชื่ะต่ากัรรมขอังขบวนกัาร) เปี+นคร�,งแรกักั=ดี!วยเหต่3น�, ธงชื่�ยเห=นว(าผู้มกั&าล�งท&าว2ทยาน2พนธ#เร��อังขบวนกัารคอัมม2วน2สต่#ในปีระเทศไทย จั>งยกัเอักัสารเหล(าน�,ให!ผู้มอั�กัต่(อัหน>�ง ผู้มค2ดีว(าต่!นฉบ�บความเร�ยง ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คน“

เดี�ยว” เปี+นหน>�งในเอักัสารท��ผู้มไดี!ร�บมรดีกัต่กัทอัดีมาในคร�,งน�,น

ความเปี+นไปีไดี!อั�กักัรณ�หน>�ง ค�อั ในระหว(างท��ผู้มกัล�บมาใชื่!เวลาอัย (ในเม�อังไทยในปี ๒๕๒๘ เพ��อัเกั=บข!อัม ลส&าหร�บว2ทยาน2พนธ# ผู้มไดี!พยายามรวบรวมเอักัสารและส2�งต่�พ2มพ#ฝ่8ายซ้!ายไทยร ปีแบบต่(างๆมาเกั=บไว! โดียมากักั=ขอัเอัาจัากับรรดีาม2ต่รสหายเกั(าท��ผู้มร !จั�กั ค�อัถ้!าใครท��ย�งม�เอักัสารส2�งพ2มพ#แบบน�,ท��หลงเหล�อัมาจัากัชื่�ว2ต่กัารเม�อังท��ย3ต่2ไปีแล!ว และไม(ต่!อังกัารเกั=บไว! ผู้มกั=แสดีงความจั&านงจัะ ร�บบร2จัาค“ ” หมดี ท&าให!ไดี!เอักัสารส2�งพ2มพ#แบบน�,มาไว!ในม�อัมากัพอัสมควร โดียเฉพาะพวกั วารสาร“ ” ใต่!ดี2นโรเน�ยวต่(างๆ

และบรรดีา เอักัสารภายใน“ ” ปีระเภทท��เร�ยกักั�นว(าเอักัสาร ว2เคราะห#“

สถ้านกัารณ#” และ ค&าชื่�,แนะ“ ” ต่ามวาระต่(างๆ ซ้>�งม�กัจัะพ2มพ#ดี!วยพ2มพ#ดี�ดี

บนกัระดีาษใสบางๆท��กัล(าวถ้>งข!างต่!น ต่!นฉบ�บ ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว“ ” อัาจัจัะเปี+นหน>�งในบรรดีาเอักัสาร บร2จัาค“ ” ท��ว(าน�,

ในสอังกัรณ�ดี�งกัล(าว ผู้มม�ความจั&าแบบลางๆว(า เปี+นกัรณ�แรกัมากักัว(ากัรณ�หล�ง ค�อัผู้มไดี!ต่!นฉบ�บงานชื่2,นส3ดีท!ายขอังนายผู้�น�,ท��เมลเบ2ร#นในต่!นปี ๒๕๒๗ (1984) ปี5ญหาค�อั ในต่!นฉบ�บหน!าส3ดีท!าย ท��ลงชื่��อัผู้ !เข�ยนดี!วยลายม�อัน�,น เข�ยนว(า

สายฟ้0า

ส2งหาคม 1984

อัย(างไรกั=ต่าม ผู้มค(อันข!างม��นใจัว(า ปีท��ลงน�,ผู้2ดี ค�อัควรจัะเปี+นปี 1983 หร�อั

พ.ศ. ๒๕๒๖ มากักัว(า โดียอัน3มานเอัาจัากัเน�,อัหาขอังความเร�ยงท��พาดีพ2งถ้>งเหต่3กัารณ#บางอัย(าง

เดี�อันปีท��เข�ยนความเร�ยง

ดี�งท��ผู้ !อั(านจัะพบข!างล(าง, นายผู้�เข�ยนความเร�ยงน�,หล�งกัารถ้>งแกั(กัรรมขอังปีร�ดี� พนมยงค# และเพ��อัเปี+นกัารระล>กัถ้>งปีร�ดี� และมหาว2ทยาล�ยว2ชื่าธรรมศาสต่ร#และกัารเม�อัง โดียเขาข>,นต่!นความเร�ยงดี�งน�,

ไม(กั��ว�นมาน�,ไดี!ม�ปีระกัาศทางว2ทย3กัระจัายเส�ยงแห(งปีระเทศไทยว(าให!ชื่าวธรรมศาสต่ร#ไปีร(วมกั�นเททอังหล(อัร ปีเคารพขอังดีร.ปีร�ดี� พนมยงค#, ผู้ !ปีระศาสน#กัาร, ท��มหาว2ทยาล�ยเพ��อัเอัาปีระดี2ษฐานไว!เปี+นท��ระล>กั ณ

มหาว2ทยาล�ยแห(งน�,น. หล�งจัากัน�,นไม(ท�นไร, ว2ทย3แห(งเดี�ยวกั�นน�,นกั=กัล�บอัอักัข(าวใหม(ว(าจัะม�กัารเททอังหล(อัพระพ3ทธร ปีส��อังค#แยกัไปีปีระดี2ษฐานไว!ท��

มหาว2ทยาล�ย, ท��สโมสรธรรมศาสต่ร#, และท��ว2ทยาเขต่อั�กัสอังแห(ง; ในกัารน�,กัษ�ต่ร2ย#จัะมาเอังดี!วย. เร��อังหล(อัร ปีดีร.ปีร�ดี�เง�ยบไปี.

เราทราบว(าปีร�ดี�ถ้>งแกั(กัรรมเม��อัว�นท�� ๒ พฤษภาคม ๒๕๒๖ (1983) ถ้!านายผู้�เข�ยนความเร�ยงน�,ในเดี�อันส2งหาคม ๒๕๒๗ (1984) ต่ามท��ลงไว!ในต่!นฉบ�บจัร2งๆ กั=หมายความว(าเข�ยนหล�งเหต่3กัารณ#ถ้>งหน>�งปีสามเดี�อัน ซ้>�งโดียสาม�ญส&าน>กั ไม(น(าจัะเปี+นไปีไดี!ส&าหร�บข!อัเข�ยนปีระเภทน�, (ระล>กัและไว!อัาล�ยผู้ !ต่ายและกัารต่าย) แต่(ถ้!าเปี+นเดี�อันส2งหาคม ๒๕๒๖ (1983) กั=น�บว(าเข!าเค!ามากั แม!ว(าขณะน�, ผู้มย�งไม(สามารถ้ค!นหาเหต่3กัารณ#ท��นายผู้�พาดีพ2งถ้>งจัากัหน�งส�อัพ2มพ#สม�ยน�,นไดี! ไม(ว(าจัะเปี+นปี ๒๕๒๗ หร�อั ๒๕๒๖ แต่(โดียล�กัษณะขอังเหต่3กัารณ# (ถ้!าสมม3ต่2ว(านายผู้�รายงานไดี!ถ้ กัต่!อังต่ามท��อั!างว(าไดี!ย2นจัากัว2ทย3) กั=น(าจัะเปี+นเหต่3กัารณ#ท��เกั2ดีข>,นในปี ๒๕๒๖ หล�งกัารถ้>งแกั(กัรรมขอังปีร�ดี�ไม(นานมากักัว(า ย2�งกัว(าน�,น จัากักัารค!นคว!าเบ�,อังต่!นเอักัสารเกั��ยวกั�บกัารสร!างอัน3สาวร�ย#ปีร�ดี� (ท��ต่� ,งอัย (หน!าต่>กัโดีมบน ลานปีร�ดี�“ ” ท3กัว�นน�,) ในหอัจัดีหมายเหต่3ธรรมศาสต่ร# ผู้มพบว(า สภามหาว2ทยาล�ยม�มต่2ให!สร!างอัน3สาวร�ย#เม��อัว�นท�� ๓ เมษายน ๒๕๒๗ ม�กัารวางศ2ลาฤกัษ#เม��อัว�นท�� ๒๘

พฤษภาคม ๒๕๒๗ และเปีFดีอัน3สาวร�ย# (โดียพระส�งฆราชื่) เม��อัว�นท�� ๓

กัรกัฎาคม ๒๕๒๗ ข(าวท��นายผู้�กัล(าวถ้>ง (ถ้!าจัร2ง) กั=ไม(น(าจัะเกั2ดีในเดี�อันส2งหาคม ๒๕๒๗ ท��อัน3สาวร�ย#เสร=จัเร�ยบร!อัยแล!ว ในทางกัล�บกั�น ในเดี�อันส2งหาคม ๒๕๒๖ ซ้>�งเปี+นชื่(วงครบรอับ ๑๐๐ ว�นกัารต่ายขอังปีร�ดี�พอัดี� กั=ม�ความเปี+นไปีไดี!ท��จัะม�กัารอัอักัข(าวท&านอังน�,น และท��นายผู้�กัล(าวว(าม�กัารเปีล��ยนแผู้น หล�งจัากัน�,นไม(ท�นไร“ ” กั=อัาจัจัะเปี+นไปีไดี!เชื่(นกั�น เพราะจัากัค!นคว!าขอังผู้ม ดี เหม�อันว(า ในชื่(วงเดี�อันแรกัๆหล�งกัารต่าย มหาว2ทยาล�ยม�ความไม(แน(นอันว(าจัะท&ากัารระล>กัถ้>งปีร�ดี�ในร ปีถ้าวรว�ต่ถ้3อัย(างไร แม!ต่อันแรกัสภามหาว2ทยาล�ย จัะม�มต่2อัย(างกัว!างๆ เม��อัว�นท�� ๓๐ พฤษภาคม ๒๕๒๖

ให! สร!างอัน3สาวร�ย#ในบร2เวณมหาว2ทยาล�ยธรรมศาสต่ร#ท(าพระจั�นทร#และท��“

อั��นๆ” (พร!อัมกั�บมาต่รกัารอั�กัหลายข!อั เชื่(น ต่�,งกัอังท3น ฯลฯ) แต่(เร��อังกั=เง�ยบหายไปี และต่�,งแต่(ชื่(วงต่!นเดี�อันส2งหาคมปีน�,น (๒๕๒๖) จันถ้>งต่!นปีต่(อัมา ดี เหม�อันว(ามหาว2ทยาล�ยจัะพ3 (งความสนใจัไปีท��กัารสร!าง อัาคารท��ระล>กั“

ท(านผู้ !ปีระศาสน#กัาร” แต่(เพ�ยงอัย(างเดี�ยว เพ2�งห�นมาย�นย�นให!สร!างอัน3สาวร�ย#เม��อัว�นท�� ๓ เมษายน ๒๕๒๗ ดี�งกัล(าว (รายละเอั�ยดีขอังกัารสร!างอัน3สาวร�ย#ปีร�ดี�และกัารระล>กัในร ปีแบบอั��นๆ ผู้มจัะไดี!น&าเสนอัเปี+นบทความต่(างหากัในโอักัาสหน!า) สร3ปีว(า ม�ความเปี+นไปีไดี!มากักัว(าท��นายผู้�จัะเข�ยนความเร�ยงน�,ในเดี�อันส2งหาคม ๒๕๒๖ (1983) หล�งกัารต่ายขอังปีร�ดี�ใหม(ๆ (ชื่(วง ๑๐๐ ว�น) ซ้>�งย�งเต่=มไปีดี!วยข(าวความพยายามจัะระล>กัปีร�ดี�ในร ปีต่(างๆท��ย�งส�บสนไม(แน(นอัน แต่(ใส(ปีท��เข�ยนผู้2ดีไปีเปี+นปี ๒๕๒๗ (1984)

ข!อัส�นน2ษฐานขอังผู้มน�, ย�งสอัดีคล!อังกั�บข!อัม ลเกั��ยวกั�บชื่�ว2ต่นายผู้�ท��ม�อัย (ดี!วย และท&าให!เชื่��อัไดี!ว(าความเร�ยงน�,เปี+นงานเข�ยนแบบเปี+นชื่2,นเปี+นอั�นชื่2,นส3ดีท!ายในชื่�ว2ต่ขอังเขา หร�อัอัย(างน!อัยกั=ชื่2,นส3ดีท!ายท��เข�ยนในเม�อังไทย

กั(อันจัะถ้ กักั�กัต่�วในลาวจันถ้>งแกั(กัรรม

ใน ความงามขอังชื่�ว2ต่“ ” ซ้>�งเข�ยนข>,นในปี ๒๕๓๒, ว2มล พลจั�นทร

หร�อั ปี0าลม“ ” ภรรยานายผู้� ไดี!เล(าถ้>งกัารท��นายผู้�เดี2นทางจัากัฐานท��ม� �นจั�งหว�ดีน(านเข!าไปีในลาวเพ��อั เจัรจัาขอัซ้�,อัข!าว“ ” และถ้ กัทางกัารลาวกั�กัต่�วไว! ว(าเหต่3กัารณ#ดี�งกัล(าวเกั2ดีข>,น ภายหล�งว�นเกั2ดีค3ณอั�ศน�ไม(นาน“ ” ว�นเกั2ดีท��ว(าค�อัว�นเกั2ดีครบ ๖๕ ปี ซ้>�งกั=ค�อั ๑๕ กั�นยายน ๒๕๒๖ (แต่(ในงานเข�ยนน�,น

ปี0าลมเข�ยนผู้2ดีหร�อัไม(ส&าน�กัพ2มพ#กั=พ2มพ#ผู้2ดี - และถ้ กัพ2มพ#ผู้2ดีเชื่(นน�,เร��อัยมา

- ว(าเปี+นว�นท�� ๑๕ กั�นยายน ๒๕๒๕) ถ้!า ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว“ ” ถ้ กัเข�ยนในเดี�อันส2งหาคม ๒๕๒๖ ต่ามท��ผู้มส�นน2ษฐาน กั=น�บว(าเปี+นไปีไดี! ค�อัเข�ยนใน

เดี�อันส3ดีท!ายในเขต่ไทยกั(อันกัารหายเข!าไปีในลาว ถ้!าเปี+นปี ๒๕๒๗ (1984)

ต่ามท��ลงไว!ในต่!นฉบ�บ กั=หมายความว(าเข�ยนในลาว ซ้>�งไม(น(าเปี+นไปีไดี!

ในระหว(างกัารจั�ดีงาน นายผู้�ค�นถ้2�นแผู้(นดี2นแม(“ ” (กัารน&ากัระดี กันายผู้�จัากัลาวมาไทย) เม��อัปีลายปี ๒๕๔๐ และในกัารพ2มพ#หน�งส�อัท��ระล>กักัารจั�ดีงานน�,น ๑ เล(ม และรวมงานนายผู้�ท�,ง ๓ ปีระเภท ๓ เล(ม (บทกัว�, บทความ,

เร��อังส�,น) ในต่!นปีต่(อัมา ไม(ม�กัารกัล(าวว(านายผู้�ไดี!เข�ยนงานในระหว(าง ๔ ปีส3ดีท!ายขอังชื่�ว2ต่ในลาว (กั�นยายน ๒๕๒๖ - ๒๘ พฤศจั2กัายน ๒๕๓๐) แต่(อัย(างใดี ในหน�งส�อัรวมงานปีระเภทบทความกั=ต่�พ2มพ#ความเร�ยงเร��อัง ว2จัารณ#“

แห(งว2จัารณ#” ท��นายผู้�เข�ยนว2จัารณ#หน�งส�อั วรรณคดี�ขอังปีวงชื่น ขอังชื่ลธ2รา ส�ต่ยาว�ฒนา ในปี ๒๕๑๘ ไว!เปี+นบทความชื่2,นส3ดีท!าย โดีย วชื่2ระ บ�วสนธ# บรรณาธ2กัารไดี!กัล(าวว(า

กัล(าวอัย(างถ้>งท��ส3ดีแล!ว ความส&าค�ญปีระกัารหน>�งขอังผู้ลงานชื่2,นน�,เห=นจัะปีฏิ2เสธม2ไดี!ว(า อัาจับางท�ต่!อังน�บม�นเปี+นบทว2จัารณ#ล&าดี�บส3ดีท!ายในชื่�ว2ต่ขอัง

อั�ศน�“ พลจั�นทร” ดี!วยถ้�ดีจัากัน�,น ย�งไม(ปีรากัฏิหล�กัฐานอัย(างเปี+นทางกัารว(า เขาไดี!ข�ดีเข�ยนผู้ลงานในเชื่2งน�,เอัาไว!ท��ใดีอั�กั อัย(างมากักั=ย2นเพ�ยงเส�ยงเล(าขานว(า เขาใชื่!นาม จั2ล“ ผู้าพ�นใจั” เข�ยน ร&าพ>งถ้>งร&าพ>งฯ“ ” เอัาไว!ชื่2,นหน>�ง ซ้>�งอั!างกั�นว(าเปี+นข!อัเข�ยนปีระเภทบ�นท>กักั>�งว2จัารณ# กัระน�,นย(อัมม2อัาจัสร3ปีไดี!เต่=มเส�ยงเท(าใดีน�กั ต่ราบเท(าท��ย�งไม(ม�กัารต่�พ2มพ#อัอักัมาเผู้ยแพร(-ย�นย�น

ในหน�งส�อัท��ระล>กักัารจั�ดีงาน นายผู้�ค�นถ้2�นแผู้(นดี2นแม(“ ”, ม�ผู้ !ระบ3ว(านายผู้�เข�ยน ร&าพ>งถ้>งร&าพ>งฯ“ ” ในนาม จั2ล“ ผู้าพ�นใจั” ในปี ๒๕๒๓ (ดี กั�ญจัน# ชื่งค#, “นายผู้� ผู้ !คระว�ว2ร2ยาว3ธ”, ชื่�ว2ต่และผู้ลงาน: ต่&านาน นายผู้�‘ ’ อั�ศน� พล

จั�นทร (๒๔๖๑-๒๕๓๐), หน!า ๑๓๖) ซ้>�งถ้!าจัร2ง กั=แสดีงว(าเปี+นงานกั(อัน ผู้ !“

ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว”

ส(วนบทกัว� ๕ ชื่2,นท��ถ้ กัน&ามาต่�พ2มพ#ใน บานไม(ร !โรย เม��อัเดี�อันพฤษภาคม ๒๕๒๙ น�,น ไม(ม�กัารระบ3เวลาท��เข�ยน แต่(ดี จัากัเน�,อัหาแล!วกั=น(าจัะเกั(ากัว(าความเร�ยง ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว“ ” ย2�งบทกัว�ท��ชื่��อั หน2วกั3(ยเส“

อัเส2น” ท��เพ2�งต่�พ2มพ#คร�,งแรกัพร!อัม ความงามขอังชื่�ว2ต่“ ” ขอังปี0าลมในปี ๒๕๓๓ น�,น กั=เข�ยนต่�,งแต่(ชื่(วงต่!นทศวรรษ ๒๕๑๐ ในระหว(างกัารปีฏิ2ว�ต่2ว�ฒนธรรมขอังจั�น

โดียสร3ปี ผู้มขอัเสนอัว(า ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว“ ” น(าจัะถ้ กัเข�ยนในเดี�อันส2งหาคม ๒๕๒๖ เพ�ยงปีระมาณหน>�งเดี�อันกั(อันนายผู้�จัะเข!าไปีต่2ดีอัย (ในลาว และยกัเว!นแต่(ว(าเขาจัะไดี!เข�ยนอัะไรท��เปี+นชื่2,นเปี+นอั�นในลาว ความเร�ยงน�,กั=ต่!อังถ้�อัเปี+นงานชื่2,นส3ดีท!ายในชื่�ว2ต่ขอังเขา

ส&านวนและว2ธ�กัารเข�ยนความเร�ยงขอังนายผู้�

ผู้มไดี!กัล(าวในต่อันต่!นว(า ความเร�ยง ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว“ ” น�,เปี+นขอังนายผู้�อัย(างแน(นอัน ไม(ใชื่(เพ�ยงเพราะ สายฟ้0า“ ” เปี+นหน>�งในนามปีากักัาขอังอั�ศน� พลจั�นทร เท(าน�,น (ส3จั2รา ค3ปีต่าร�กัษ# กัล(าวไว!ในว2ทยาน2พนธ# ว2เคราะห#บทร!อัยกัรอังขอังนายผู้�“ ” ขอังเธอัว(า สายฟ้0า“ ” ใชื่!ในกัารเข�ยน

บทความว2เคราะห#ว2จัารณ#เหต่3กัารณ#ทางส�งคมและกัารเม�อัง ผู้มเอังยอัมร�บว(าไม(เคยเห=นงานนายผู้�ท��เข�ยนในนาม สายฟ้0า“ ” มากั(อัน) แต่(เพราะความเร�ยงน�,เข�ยนดี!วยส&านวนและว2ธ�กัารเข�ยนร!อัยแกั!วท��เปี+นเอักัล�กัษณ#เฉพาะต่�วขอังนายผู้� (ในย3คหล�ง)

ส2�งท��สะดี3ดีต่าท��ส3ดีขอังเอักัล�กัษณ#ท��ว(าน�, ค�อักัารเข�ยนแบ(งเปี+นปีระโยคชื่�ดีเจันโดียม�จั3ดีจับปีระโยค (full stop) ท3กัปีระโยค และในแต่(ละปีระโยคม�กัจัะปีระกัอับดี!วยอัน3ปีระโยค (clauses) ซ้>�งแยกักั�นดี!วยเคร��อังหมายจั3ลภาค

(comma) อัย(างชื่�ดีเจันเชื่(นกั�น ท&าให!เกั2ดี จั�งหวะจัะโคน“ ” ขอังกัารอั(านผู้2ดีกั�บความเร�ยงภาษาไทยท��วไปี โดียส(วนต่�วผู้มเห=นว(าน��ค�อัจั3ดีเดี(นท��เปี+นเอักัล�กัษณ#ท��ส3ดีในงานเข�ยนร!อัยแกั!วขอังนายผู้� แต่(ผู้ !อั��นม�กัจัะกัล(าวถ้>งล�กัษณะกัารใชื่!ค&าท��กัระชื่�บ ไม(ฟ้3 8มเฟ้Iอัย และกัารใชื่!หร�อัพาดีพ2งถ้>งศ�พท#ยากัๆท�,งไทยและต่(างปีระเทศ (เชื่(น ส�นสกัฤต่) ผู้มกั=เห=นดี!วยว(า อั�นหล�งน�,เปี+นจั3ดีเดี(นอัย(างหน>�งขอังร!อัยแกั!วนายผู้� แต่(โดียเปีร�ยบเท�ยบแล!ว ผู้มเห=นว(าย�งไม(ใชื่(ถ้>งกั�บเปี+นจั3ดีเดี(นท��เขาแต่กัต่(างจัากัผู้ !อั��นโดียเดี=ดีขาดี (เชื่(นเร��อังกัารใชื่!ภาษากัระชื่�บ) แต่(ร ปีแบบกัารเข�ยนท��แบ(งปีระโยคและอัน3ปีระโยคชื่�ดีเจันอัย(างสม&�าเสมอัท��ว(าน�,น ผู้มเชื่��อัว(าม�นายผู้�เพ�ยงคนเดี�ยว

“เพ�ยงคนเดี�ยว” น��นค�อั ยกัเว!นในชื่(วงเวลาส�,นๆในทศวรรษ ๒๕๒๐ ท��ม�น�กัเข�ยนชื่��อัดี�งมากัอั�กัคนหน>�งห�นมาใชื่!ว2ธ�กัารเข�ยนแบบน�,โดียไดี!ร�บอั2ทธ2พลจัากันายผู้�เอังโดียต่รง เน��อังจัากัเร��อังน�,ม�ความน(าสนใจัอัย (ไม(น!อัย และเกั��ยวข!อังกั�บนายผู้�ดี!วย ผู้มจั>งขอัอัน3ญาต่เล(า พ(วง“ ” มากั�บกัารเล(าเร��อังขอังนายผู้�ในท��น�,

ต่!นปี ๒๕๒๑ เสกัสรรค# ปีระเสร2ฐกั3ล ไดี!ร�บค&าส��งให!ย!ายเขต่งานจัากัห2นร(อังกั!าไปีท�� หน(วย“ ๒๐” หร�อัหน(วยท&างานดี!านทฤษฎ�ขอังพคท.ในลาว ซ้>�งม�นายผู้�ในชื่��อัจั�ดีต่�,งว(า ไฟ้“ ” เปี+นสมาชื่2กัหน(วยคนหน>�ง ท�,งสอังไดี!สร!างม2ต่รภาพอั�นใกัล!ชื่2ดี ต่ามค&าบอักัเล(าขอังเสกัสรรค#เอังในภายหล�ง เราสน2ทกั�นอัย(าง“

รวดีเร=ว ถ้!าพ ดีแบบชื่าวบ!านกั=เห=นจัะต่!อังบอักัว(า ถ้ กัชื่ะต่า ผู้มถ้ กัน2นทาว(า…

ต่�วเอังเปี+น เดี=กัขอังสหายไฟ้‘ ’” และ ผู้ !คนท��พบเห=นเราในชื่(วงเวลาดี�งกัล(าว“

คงพอัจัะเดีาไดี!ว(าผู้มกั�บ ล3งไฟ้“ ” สน2ทกั�นมากั กัระท��งม�เส�ยงน2นทาจัากัผู้ !ท��

ไม(ชื่อับหน!าเราท�,งค (ว(าผู้มเปี+นเดี=กัขอังล3ง ซ้>�งความหมายขอังม�นในชื่(วงน�,นล!วนต่2ดีลบ”[أ‌] อังค#ปีระกัอับส&าค�ญขอังม2ต่รภาพน�,ค�อักัารเข�ยนหน�งส�อั ซ้>�งเสกัสรรค#ไดี!เล(าไว!อัย(างน(าฟ้5ง เน��อังจัากัชื่(วยให!เห=นล�กัษณะเดี(นบางอัย(างขอังว2ธ�กัารเข�ยนหน�งส�อัขอังนายผู้�เอัง จั>งขอัยกัมาให!ดี กั�นยาวๆดี�งน�,:

“ล3งไฟ้” ไดี!เสนอัให!ผู้มฆ(าเวลาดี!วยกัารแปีลงานล�ทธ2มาร#กัซ้จัากัภาษาอั�งกัฤษเปี+นภาษาไทย ผู้มต่กัลงท&าโดียม� ล3งไฟ้“ ” เปี+นผู้ !ต่รวจัภาษาให! นอักัจัากัน�,ย�งให!ย�มพ2มพ#ดี�ดีซ้>�งเปี+นขอังร�กัขอังหวงอั�กัดี!วย

น��นเปี+นจั3ดีเร2�มต่!นท��ผู้มไดี! ล3งไฟ้“ ” มาเปี+นคร ภาษา ล3งไฟ้“ ” ต่รวจังานขอังผู้มอัย(างละเอั�ยดีลอัอั และต่(อัมาเม��อัผู้มไดี!ร�บค&าส��งให!ส�งกั�ดีหน(วย

๒๐ อัย(างเปี+นทางกัารแล!ว กั=ไดี!ต่รวจังานท3กัชื่2,นท��ผู้มเข�ยนท��น� �น รวมท�,งต่รวจับทกัว�ท��จั�Qดี [จั�ระน�นท# พ2ต่รปีร�ชื่า] เข�ยนข>,นมาอั�กัดี!วย อั�นน�,เม��อัเล(าให!ใครๆฟ้5งกั=ม�กัจัะแปีลกัใจั เพราะงานเข�ยนขอัง ล3งไฟ้“ ” เอังม�กัเต่=มไปีดี!วยศ�พท#แสงสารพ�ดี จันบางคร�,งกั=ดี ร3งร�งและเข!าใจัยากั ส(วนสไต่ล#กัารเข�ยนขอังผู้มน��น ถ้�อัความเร�ยบง(ายมากั(อันอั��น

อัย(างไรกั=ต่าม เม��อัต่!อังมาต่รวจังานขอังผู้ม ล3งไฟ้“ ” กัล�บม�ส(วนชื่(วยให!ผู้มเข�ยนหน�งส�อักัระชื่�บย2�งข>,น ว2ธ�ต่รวจังานขอังล3งกั=ค�อั ข�ดีเส!นแดีงหร�อัเข�ยนวงกัลมล!อัมรอับถ้!อัยค&าท��เห=นว(าไม(จั&าเปี+นเพ��อัให!ผู้มพ2จัารณาต่�ดีค&าท��ถ้>งไม(ม�กั=ไม(เส�ยความหมายท��ต่!อังกัารเสนอั ซ้>�งผู้ลท��ไดี!อัอักัมากั=ค�อั

ส&านวนกัารเข�ยนท��ท3กัค&าม�หน!าท��ชื่�ดีเจัน ขาดีค&าไหนไม(ไดี! และไม(ม�ท��ว(างส&าหร�บถ้!อัยค&าท��เกั2นเลย

ยกัต่�วอัย(างเชื่(นค&าว(า โค(นล!ม“ ” ซ้>�งใชื่!กั�นแพร(หลายมากัในต่อันน�,น ล3งไฟ้“ ” บอักัให!ผู้มต่�ดีค&าว(า ล!ม“ ” อัอักัไปี เพราะจัะท&าให!กัระชื่�บข>,นและ

ความหมายกั=ไม(เส�ย หร�อัถ้!าบ�งเอั2ญผู้มเข�ยนค&าว(า กัระต่Rอับเล=กัๆ“ ” ล3งกั=จัะ

ถ้ามว(า ท&าไมต่!อังม� เล=กัๆ“ ” ดี!วย ในเม��อัค&าว(ากัระต่Rอับกั=บอักัชื่�ดีเจันอัย (แล!วว(า ม�นต่!อังเล=กั เชื่(นน�,เปี+นต่!น

แต่(เม��อัมาถ้>งค&าท��ต่�วขอังม�นเอังปีระกัอับดี!วยหลายพยางค# ล3งไฟ้“ ”

กัล�บไม(เห=นดี!วยท��จัะทอันให!ส� ,นลงเพ�ยงเพ��อัความสะดีวกัในกัารเข�ยน เชื่(น ค&าว(า ปีระชื่าชื่น“ ” หร�อั ต่3ลาคม“ ” ล3งว(าไม(ควรเปี+น ปีระชื่า“ ” หร�อั ต่3ลา“ ”

เพราะจัะท&าให!ภาษาเส�ย หากัจัะร�กัษาความหมายท��ถ้ กัเอัาไว!กั=ต่!อังเข�ยนให!ครบถ้!วยต่ามค&าเดี2ม ในเร��อังน�,ผู้มเลยต่2ดีหล�กัภาษาขอังล3งไฟ้มาต่ลอัดี

แม!แต่(เวลาเข�ยนชื่��อัเดี�อันในจัดีหมาย กั=ต่!อังใส(ให!เต่=มท3กัพยางค#

พ ดีกั�นต่ามความจัร2งแล!ว ล3งไฟ้“ ” เคยอั(านงานขอังผู้มมา ต่�,งแต่(เราย�งไม(ไดี!พบกั�น คงจัะเห=นว(าผู้มน(าจัะเอัาดี�ทางข�ดีๆเข�ยนๆไดี! จั>งไดี!เอัาใจัใส(เหม�อันล กัศ2ษย#กั!นกั3ฏิ2 แต่(น��เปี+นเร��อังขอังงานร!อัยแกั!วเท(าน�,น ส&าหร�บเร��อังบทกัว� ล3งไฟ้“ ” น��นแหละท��ท&าให!ผู้มเล2กัเข�ยนมาหลายปี

“ผู้มอั(านกัลอันสหายไท [เสกัสรรค#] กั=ว(าดี� แต่(พอัอั(านขอังสหายใบไม! [จั2ระน�นท#] ย2�งพบว(าดี�กัว(า” ล3งไฟ้ว(า

ในบ�นท>กัน�,เสกัสรรค#กัล(าวแต่(เพ�ยงว(านายผู้� ม�ส(วนชื่(วยให!ผู้มเข�ยนหน�งส�อั“

กัระชื่�บข>,น” ในความเปี+นจัร2ง ม�หล�กัฐานว(าผู้ลขอังกัารไดี!นายผู้�เปี+น ผู้ !“

ต่รวจัภาษาให!” ดี�งกัล(าว ม�มากักัว(าน�,น น��นค�อั ในชื่(วงส�,นๆ (ปีระมาณ

๒๕๒๓-๒๕๒๕) เสกัสรรค#ไดี!ร�บเอัาว2ธ�กัารเข�ยนร!อัยแกั!วแบบแบ(งปีระโยคอัน3ปีระโยคชื่�ดีเจันขอังนายผู้�มาใข! ต่�วอัย(างหน>�งค�อับทความ ความจั&าเปี+นทาง“

ปีระว�ต่2ศาสต่ร#ขอังกัารเคล��อันไหว ๒๔ ม2ถ้3นายน ๒๔๗๕” ขอังเสกัสรรค# ท��ต่�พ2มพ#ในวารสารธรรมศาสต่ร# ฉบ�บเดี�อันม2ถ้3นายน ๒๕๒๕ บทความน�,ไม(เพ�ยงแต่(น(าสนใจัในแง(ท��เปี+นต่�วอัย(างกัารเข�ยนภาษาไทยแบบนายผู้�ขอังเสกัสรรค#เท(าน�,น แต่(ย�งส&าค�ญในแง(ท��เปี+น หล�กับอักั“ ” (landmark) อัย(างหน>�งขอัง

ความเปีล��ยนแปีลงทางความค2ดีขอังปี5ญญาชื่นร3 (น ๑๔ ต่3ลา - ๖ ต่3ลา ท��ห�นมาปีระเม2นในเชื่2งบวกัต่(อัปีร�ดี� พนมยงค# และกัรณ� ๒๔ ม2ถ้3นายน ๒๔๗๕ ดี!วย (ดี�งท��ผู้มจัะไดี!ชื่�,ให!เห=นข!างล(าง, ความเร�ยง ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว“ ” ขอังนายผู้�เอัง กั=ต่!อังจั�ดีเปี+นต่�วอัย(างหน>�งขอังความเปีล��ยนแปีลงในท2ศทางน�,) ผู้ !อั(านท��สนใจัโปีรดีหาบทความขอังเสกัสรรค#ชื่2,นน�,นมาดี ไดี! ในท��น�, บ�งเอั2ญอัย(างย2�งท��ผู้มพบว(าต่�วเอังม� ต่�วอัย(าง“ ” เล=กัๆขอังกัารเข�ยนร!อัยแกั!วแบบนายผู้�ขอังเสกัสรรค#ในชื่(วงน�,นอัย (ในแฟ้0มเอักัสารเกั(าๆขอังต่�วเอังชื่2,นหน>�ง

เปี+นจัดีหมายท��เสกัสรรค#ส(งจัากัมหาว2ทยาล�ยคอัร#เนลล#ถ้>งนายกัอังค#กัารน�กัศ>กัษาธรรมศาสต่ร# เม��อัว�นท�� ๒๗ ส2งหาคม ๒๕๒๔ ถ้!าจั&าไม(ผู้2ดี ดี เหม�อันน2ต่ยสารอัาท2ต่ย# ขอังชื่�ชื่ร2นทร# ไชื่ยว�ฒน# สม�ยน�,น เคยเอัาจัดีหมายน�,ไปีต่�พ2มพ#ดี!วย แต่(ท��ผู้มม�อัย (ในม�อั เปี+นต่!นฉบ�บจัร2ง ค�อัเปี+นต่�วแอัโรแกัรมม# (aerogramme) ท��เสกัสรรค#พ2มพ#ดี�ดีส(งจัากัอัเมร2กัา (จั&าไม(ไดี!เส�ยแล!วว(าเข!ามาอัย (ในแฟ้0มเอักัสารเกั(าๆขอังผู้มไดี!อัย(างไร) ขอัค�ดีลอักัมาให!ดี กั�น เล(นๆ“

��ข!างล(างน�, (โปีรดีส�งเกัต่ว2ธ�เข�ยนปีระโยคและอัน3ปีระโยคท [‌ب]”ชื่�ดีเจันและกัารใชื่!เคร��อังหมาย comma และ full stop อัย(างสม&�าเสมอัโดียต่ลอัดี

เปีร�ยบเท�ยบกั�บบทร&าล>กัถ้>งนายผู้�ข!างต่!นซ้>�งเข�ยนในปี ๒๕๒๘ ท��ไม(ม�ร ปีปีระโยคชื่�ดีเจันและไม(ม�เคร��อังหมายท�,งสอังเลย)

มหาว2ทยาล�ยคอัร#เนลล#

27 ส2งหาคม 2524

เร�ยน นายกัอังค#กัารน�กัศ>กัษามหาว2ทยาล�ยธรรมศาสต่ร#

ขอัขอับค3ณท��กัร3ณาให!เกั�ยรต่2เชื่2ญเข�ยนบทความลงหน�งส�อัขอังทางอังค#กัารฯ. ทางค3ณกั&าหนดีมาว(าให!ส(งต่!นฉบ�บภายในว�นท�� 10 กั�นยายน, ผู้มค2ดีว(าคงไม(อัาจัจัะท&าไดี!เพราะไดี!ร�บจัดีหมายเม��อัว�นท�� 26 ส2งหาคม, หากัจัะส(ง

ให!ท�นต่ามกั&าหนดีกั=ต่!อังส(งบทความทางไปีรษณ�ย#ภายในว�นท�� 1 เดี�อันกั�นยายน. รวมเวลาส&าหร�บเข�ยนไดี!เพ�ยง 5 ว�น. ผู้มต่!อังขอัอัภ�ยท��ไม(อัาจัท&าไดี!.

ผู้มไดี!ห(างเห2นกัารเข�ยนหน�งส�อัมานาน, โดียเฉพาะดี!านบทความ.

ฉะน�,นในคร�,งต่(อัไปีถ้!าอัมธ.จัะให!เกั�ยรต่2, ไดี!โปีรดีให!เวลาผู้มพอัสมควร. อั�กัปีระกัารหน>�ง, ผู้มย�งม�ความร�บร !จั&ากั�ดีรวมท�,งต่!อังระม�ดีระว�งในทางกัารเม�อัง. อัาจัจัะต่!อังใชื่!เวลามากัในกัารค!นคว!าและค2ดีหาว2ธ�น&าเสนอัให!เหมาะสม.

อัย(างไรกั=ต่าม, ร !ส>กัดี�ใจัท��อั3ต่ส(าห#ระล>กัถ้>ง.

ดี!วยความน�บถ้�อัและหว�งดี�,

(เสกัสรรค# ปีระเสร2ฐกั3ล)

ในงานขอังนายผู้�เอัง ผู้มเชื่��อัว(าว2ธ�เข�ยนแบบน�,เปี+นส2�งท��ร �บอั2ทธ2พลมาจัากัภาษาจั�น เพราะหล�กัฐานแรกัส3ดีขอังกัารเข�ยนแบบน�,ค�อัความเร�ยงท��เขาเข�ยนเม��อักัล�บมาอัย (เม�อังไทยหล�งจัากัเปี+นหน>�งในผู้ !ปีฏิ2บ�ต่2งานระดี�บส งขอังพคท.ท��ถ้ กัส(งไปีอับรมท��สถ้าบ�นล�ทธ2มาร#กัซ้-เลน2นในปีระเทศจั�น ระหว(างพ.ศ. ๒๔๙๖-๒๕๐๐ ดี เปีร�ยบเท�ยบ ศ2ลปีากัารแห(งกัาพย#กัลอัน“ ”, “จัดีหมายในหม (ม2ต่ร” และ พ ดีไปีสอังไพเบ�,ย“ ” ท��ต่�พ2มพ#ในปี ๒๕๐๐-๒๕๐๑ ซ้>�งแสดีงให!เห=นว2ธ�เข�ยนแบบน�,เปี+นคร�,งแรกั กั�บบทความเกั��ยวกั�บวรรณคดี�ท��ต่�พ2มพ#ในอั�กัษรสาส#น ปี ๒๔๙๓ และงานอั��นๆกั(อันหน!าน�,น ในหน�งส�อั รวมบทความ (

ส&าน�กัพ2มพ#สาม�ญชื่น ๒๕๔๑) ส&าหร�บ เคล=ดีกัลอัน“ ” และ เคล=ดีแห(ง“

อัห�งกัาร” ท��พ2มพ#ในปี ๒๕๐๒ และ ๒๕๐๔ แต่(ไม(ม�เคร��อังหมายวรรคต่อันเลย

น�,น ผู้มสงส�ยว(าเปี+นเพราะกัารต่กัหล(นขอังโรงพ2มพ#ในกัารต่�พ2มพ#คร�,งแรกัมากักัว(า

นายผู้�กั�บมธกั.

นายผู้�เข�ยน ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว“ ” เน��อังในโอักัาสกัารถ้>งแกั(กัรรมขอังปีร�ดี� พนมยงค# เพ��อัระล>กัถ้>งปีร�ดี� และมหาว2ทยาล�ยว2ชื่าธรรมศาสต่ร#และกัารเม�อัง (มธกั) ท��ปีร�ดี�เปี+นผู้ !กั(อัต่�,งและนายผู้�เปี+นศ2ษย#เกั(าคนหน>�ง นายผู้� ซ้>�งเกั2ดีท��ราชื่บ3ร�และจับกัารศ>กัษาระดี�บม�ธยมต่!นท��จั�งหว�ดีน�,นและม�ธยมปีลายท��สวนกั3หลาบ ไดี!เข!าเร�ยนในมธกั.เม��อัปี ๒๔๗๙ หร�อัเพ�ยง ๒ ปีหล�งกัารสถ้าปีนามหาว2ทยาล�ย และจับเปี+นธรรมศาสต่ร#บ�ณฑิ2ต่เม��อัปี ๒๔๘๓ ส(วนส&าค�ญส(วนหน>�งขอัง ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว“ ” เปี+นกัารเล(าถ้>งชื่�ว2ต่ในมธกั.สม�ยท��เขาเปี+นน�กัศ>กัษา โดียเฉพาะกัารกั(อัต่�,งส2�งท��เร�ยกัว(า น2คมมธกั“ .”

หร�อัหอัพ�กัปีระจั&าขอังน�กัศ>กัษาชื่ายและกั2จักัรรมขอัง ชื่าวน2คม“ ” เชื่(น กัารแข(งข�นฟ้3ต่บอัลล#ปีระเพณ�กั�บจั3ฬา และกัารเข!าอับรมกั(อันร�บปีร2ญญา ซ้>�งผู้ !อั(านจัะไดี!ภาพขอังอัดี�ต่ท��ม�ชื่�ว2ต่ชื่�วาไม(น!อัย ท�,งย�งเปี+นเร��อังท��แทบจัะไม(ม�กัารเล(ากั�นมากั(อัน นายผู้�เอัง หล�ง ๖ ต่3ลาไดี!เล(าปีระสบกัารณ#ส(วนต่�วในร ปีจัดีหมายถ้>งปี5ญญาชื่นร3 (น ๑๔ ต่3ลาท��เพ2�งเข!าปี8า โดียเล(าถ้>งจั&ากั�ดี พลางกั ร,

อั2ศรา อัม�นต่กั3ล, ชื่2ต่ บ รท�ต่ และ นมส. เปี+นต่!น แต่(ดี เหม�อันจัะไม(เคยเล(าถ้>งมธกั.[ت‌]

อัย(างไรกั=ต่าม เชื่(นเดี�ยวกั�บงานปีระเภทร&าถ้>งร&าพ�นถ้>งอัดี�ต่

(nostalgia) ท��วไปี ผู้มค2ดีว(านายผู้�ม�แนวโน!มท��จัะให!ภาพท��สวยงามเกั2นจัร2งเกั��ยวกั�บชื่�ว2ต่ชื่าวน2คมมธกั.ในชื่(วงน�,น ใน ส&าน�กัน�,นธรรมศาสต่ร#และ

กัารเม�อัง พ.ศ. ๒๔๗๗-๒๕๑๑ (ดีอักัหญ!า, ๒๕๓๕, หน!า ๑๐๐) ชื่าญว2ทย# เกัษต่รศ2ร2และคณะไดี!กัล(าวถ้>งเร��อังเดี�ยวกั�นน�,ว(า

แนวความค2ดีในกัารจั�ดีต่�,ง มหาว2ทยาล�ยน2คม“ ” หร�อัหอัพ�กัปีระจั&าขอังน�กัศ>กัษาชื่ายในมหาว2ทยาล�ย ไดี!ม�กัารร2เร2�มกั�นมาต่�,งแต่(ปี ๒๔๗๘ และปีรากัฏิเปี+นจัร2งในปี ๒๔๗๙ แต่(ดี&าเน2นกัารไดี!เพ�ยง ๔ ปี กั=ย3บเล2กัไปีในปี ๒๔๘๒ …..

กัารจั�ดีต่�,ง มหาว2ทยาล�ยน2คม“ ” (๒๔๗๙-๒๔๙๒) น�,น นอักัจัากัเหต่3ผู้ลท��ว(า

ต่!อังกัารให!น�กัศ>กัษาชื่ายในต่(างจั�งหว�ดีซ้>�งเดี�อัดีร!อันเร��อังท��พ�กั ไดี!ม�โอักัาสในกัารศ>กัษาอัย(างเต่=มเม=ดีเต่=มหน(วยเชื่(นเดี�ยวกั�บคนกัร3งเทพฯแล!ว เปี0าหมายอั�กัปีระกัารหน>�งกั=ค�อั กัารฝ่Uกัฝ่นให!น�กัศ>กัษาไดี!ใชื่!ชื่�ว2ต่รวมหม ( เกั2ดีสาม�คค�ธรรมต่(อักั�น ท�,งท��ปีรากัฏิว(ามหา-ว2ทยาล�ยเข!มงวดีกัวดีข�นกั�บน�กัศ>กัษาในน2คมเปี+นอัย(างมากั ควบค3มเวลาเข!าอัอักั กัารใชื่!ไฟ้ กัารนอัน กัารท&าความสะอัาดี กัารม�ญาต่2มาเย��ยมเย�อัน ต่!อังเปี+นไปีต่ามว2น�ยน�กัศ>กัษาอัย(างเข!มงวดี จันปีรากัฏิว(าความเข!มงวดีทางว2น�ยเหล(าน�,เปี+นเหต่3ให!เกั2ดีกัารว2วาทระหว(างผู้ !อั&านวยกัารน2คม ค�อัศาต่ราจัารย#ฮั�ต่เจัสส�นกั�บน�กัศ>กัษาหลายคร�,งหลายหน

กัารท��น�กัศ>กัษาไดี!เข!ามาพ&าน�กัในน2คมภายใต่!ระเบ�ยบท��ค(อันข!างเข!มงวดี กั=สามารถ้สร!างความสม�ครสมานกัลมเกัล�ยวกั�นในหอัพ�กัไดี! เพราะน�กัศ>กัษาจัะไดี!กั2นอัาหาร เล(นกั�ฬา และท(อังเท��ยวไปีดี!วยกั�นเสมอั กัารท&าความร !จั�กัซ้>�งกั�นและกั�นจั>งท&าไดี!ง(าย

เปี+นท��น(าเส�ยดีายท��กั2จักัารน2คมฯไม(สามารถ้จัะขยายใหญ(โต่ต่(อัไปีไดี! ม�น�กัศ>กัษาเข!ามาพ&าน�กัในปีแรกัเพ�ยงปีระมาณ ๗๐ คน และในปี ๒๔๘๑ ซ้>�งเปี+นชื่(วงท��ม�น�กัศ>กัษาพ&าน�กัมากัท��ส3ดี กั=ม�เพ�ยงปีระมาณ ๑๐๐ คนเศษเท(าน�,น

อัย(างไรกั=ต่าม ความท��มหาว2ทยาล�ยค�บแคบไม(ม�ห!อังเร�ยนท��พอัเพ�ยงให!แกั(น�กัศ>กัษา จั>งท&าให!กั2จักัารขอังน2คมต่!อังล!มเล2กัไปีในท��ส3ดี

โดียท��วไปี ชื่าญว2ทย#และคณะย�งไดี!วาดีภาพชื่�ว2ต่และกั2จักัรรมขอังน�กัศ>กัษาในมธกั.ชื่(วงน�,นในล�กัษณะท��เร�ยกัไดี!ว(า โรแมนต่2กั“ ” น!อัยกัว(านายผู้�

มหาว2ทยาล�ยกั=ม2ไดี!กั&าหนดีให!ต่!อังมาเข!าเร�ยน น�กัศ>กัษาเพ�ยงแต่(มาลงทะเบ�ยนและซ้�,อัเอักัสารค&าบรรยายเพ��อัไปีอั(านเอังเท(าน�,น ดี�งน�,นในว�นหน>�งๆจัะม�ผู้ !มาเข!าเร�ยนเพ�ยงปีระมาณร!อัยคนเศษ ย2�งไปีกัว(าน�,นกัารบรรยายขอังมหาว2ทยาล�ยกั=ม�เพ�ยงแต่(ภาคเชื่!าค�อั ต่�,งแต่(เวลา ๘.๐๐-๑๐.๐๐ น. น�กัศ>กัษาจั>งม�เวลาเพ�ยงเล=กัน!อัยในชื่�ว2ต่ปีระจั&าว�นขอังต่นท��จัะมาเกั��ยวข!อังกั�บกั2จักัรรมขอังทางมหาว2ทยาล�ย

ฉะน�,นจั>งปีรากัฏิว(า เม��อัทางมหาว2ทยาล�ยปีระกัาศร�บสม�ครน�กัศ>กัษาเพ��อัเข!าร(วมกั2จักัรรมขอังทางมหาว2ทยาล�ยในเทศกัาลฉลอังร�ฐธรรมน ญปีระจั&าปีว�นท�� ๑๐ ธ�นวาคม ๒๔๗๗-๒๔๗๙ ท��ว�งสราญรมย# กั=จัะม�น�กัศ>กัษาเข!าร(วมในงานน�,เพ�ยงร!อัยคนเศษเท(าน�,น หร�อัแม!แต่(กัารแข(งข�นฟ้3ต่บอัลปีระเพณ�ระหว(างมหาว2ทยาล�ยว2ชื่าธรรมศาสต่ร#ฯกั�บจั3ฬาลงกัรณมหาว2ทยาล�ย คร�,งท�� ๓ เม��อัปี ๒๔๗๙ ซ้>�งม�ข>,นท��สนามโรงเร�ยนสวนกั3หลาบฯกั=ม�น�กัศ>กัษามธกั.ไปีร(วมเชื่�ยร#เพ�ยงปีระมาณ ๓๐๐ คนเท(าน�,น…

….กัารแข(งข�นฟ้3ต่บอัลปีระเพณ�เร2�มต่!นต่�,งแต่(ปี ๒๔๗๗ ซ้>�งเปี+นปีแรกัท��มหาว2ทยาล�ยไดี!เร2�มกัารกั(อัต่�,ง ในระยะแรกัคนดี ไม(มากัน�กั กั(อันหน!าปี ๒๔๘๑ กัอังเชื่�ยร#ขอังมธกั.ท��เข!าร(วมงานน�, ม�กัไม(มากัไปีกัว(า ๓๐๐-๔๐๐ คน

และเปี+นท��เล(าล�อักั�นมาว(ากัอังเชื่�ยร#ฝ่8ายธรรมศาสต่ร#ค(อันข!างจัะ กัะพร(อัง“

กัะแพร(ง” มากัๆ…

….มหาว2ทยาล�ยเปีFดีบรรยายเพ�ยงว�นละ ๒ ชื่��วโมง ค�อัต่�,งแต่(เวลา

๘.๐๐-๑๐.๐๐ น.เท(าน�,น ฉะน�,นชื่�ว2ต่ขอังน�กัศ>กัษาจั>งผู้ กัพ�นกั�บโลกัภายนอักัมากักัว(าท��จัะผู้ กัพ�นกั�บมหาว2ทยาล�ย มหาว2ทยาล�ยเปี+นเพ�ยงกั2จักัรรมในชื่�ว2ต่ปีระจั&าว�นส�,นๆเท(าน�,น

….น�กัศ>กัษาท��มาเข!าเร�ยนฟ้5งค&าบรรยายน�,เปี+นเพ�ยงส(วนน!อัยมากัขอังน�กัศ>กัษาท�,งหมดี ปีระมาณกั�นว(า กั(อันหน!าสงครามโลกัคร�,งท�� ๒ จัะม�น�กัศ>กัษาเข!าฟ้5งค&าบรรยายปีระมาณว�นละ ๑๐๐ คนเศษ….

ในความเปี+นจัร2ง ปี5จัจั�ยส&าค�ญท��ท&าให! ชื่�ว2ต่มหาว2ทยาล�ย“ ” ม�ล�กัษณะ เปี+น“

ร ปีเปี+นร(าง” ข>,น ไม(ใชื่( น2คมมธกั“ .” ท��นายผู้�กัล(าวถ้>ง แต่(ค�อัโรงเร�ยนเต่ร�ยมปีร2ญญามหาว2ทยาล�ยว2ชื่าธรรมศาสต่ร#และกัารเม�อัง หร�อั ต่“ .มธกั.” ท��เร2�มข>,นในปี ๒๔๘๑ และม�อัาย3อัย (ถ้>ง ๑๐ ปี ค�อัถ้>งปี ๒๔๙๐ รวมน�กัเร�ยน

ต่.มธกั.ท�,งหมดี ๘ ร3 (น (ร3 (นแรกั ๒๔๘๑ ร3 (นส3ดีท!าย ๒๔๘๘ อั�กั ๒ ปีท��เหล�อัไม(ม�กัารร�บ แต่(ม�กัารเร�ยนจันร3 (นท�� ๘ จับในปี ๒๔๙๐) ต่(างจัากัน�กัศ>กัษามธกั., น�กัเร�ยนต่.มธกั. “ต่!อังมาเร�ยนร(วมกั�นต่ามกั&าหนดีเวลาท��แน(นอันต่�,งแต่( ๘.๐๐-๑๖.๐๐ น. ม�ผู้ลท&าให!น�กัเร�ยนไดี!ใชื่!ชื่�ว2ต่ร(วมกั�นภายในร�,วมหาว2ทยาล�ย

ท&าให!เกั2ดีสปีFร2ต่ขอังกัารรวมกัล3(มกั!อัน เกั2ดีความสาม�คค�ข>,น” (ชื่าญว2ทย#และคณะ, หน!า ๑๐๐)

นายผู้�ไม(เพ�ยงให!ความส&าค�ญเกั2นจัร2งกั�บ น2คมมธกั“ .” ในส(วนท��เกั��ยวกั�บ ชื่�ว2ต่มหาว2ทยาล�ย“ ” เท(าน�,น (น(าส�งเกัต่ว(าเขาไม(ไดี!เอั(ยถ้>ง ต่.มธกั.เลย

คงเปี+นเพราะว(ากัว(าท��น�กัเร�ยน ต่.มธกั.ร3 (นแรกัส3ดีจัะจับหล�กัส ต่รและเข!ามาเปี+นน�กัศ>กัษามธกั.จัร2งๆ นายผู้�กั=ส2,นส3ดีความเปี+นน�กัศ>กัษามธกั.พอัดี�) เขาย�งเข�ยนราวกั�บว(า ชื่าวน2คม“ ” และน�กัศ>กัษาร3 (นกั(อันสงคราม (เชื่(นเดี�ยวกั�บเขา) ม�บทบาทส&าค�ญต่(อักัารเกั2ดีขบวนกัารน�กัศ>กัษาฝ่8ายซ้!ายท��ม�ชื่��อัเส�ยงในเวลาต่(อัมา:

ปีระย ร ภมรมนต่ร�, เจั!ากัรมย3วชื่นทหาร, ไม(ร !ว(ากัารเข!าไปีในมธกั.เพ��อัย3ให!น�กัศ>กัษาเดี2นขบวนเร�ยกัร!อังดี2นแดีนค�นจัากัฝ่ร��งเศสน�,นแท!จัร2งเปี+นกัารพ2ส จัน#กัารน&าขอังพรรคกัารเม�อังชื่นชื่�,นกัรรมาชื่�พแท!ๆ, ท&าให!มวลน�กัศ>กัษาเดี2นต่ามกัารน&าท��ถ้ กัต่!อังขอังพรรคแห(งชื่นชื่�,นกัรรมาชื่�พซ้>�งไดี!ร�บกัารทดีสอับอัย(างนอังเล�อัดีในคร�,งน�,น.

ในความเปี+นจัร2ง นอักัจัากัว(าพคท. (“พรรคแห(งชื่นชื่�,นกัรรมาชื่�พ”) จัะต่�,งอัย(างเปี+นทางกัารหล�งเหต่3กัารณ#เดี2นขบวนเร�ยกัร!อังดี2นแดีนในปี ๒๔๘๓ ท��นายผู้�กัล(าวถ้>ง จั>งยากัจัะม� กัารน&าท��ถ้ กัต่!อัง“ ” ให! ทดีสอับอัย(างนอัง“

เล�อัดี” อัะไรไดี!แล!ว (อัย(าว(าแต่(กัารเดี2นขบวนคร�,งน�,นยากัจัะม�เล�อัดีส�กัหยดี!)

กัารเคล��อันไหวขอังน�กัศ>กัษาธรรมศาสต่ร#ท��พรรคเข!าไปีม�บทบาทดี!านความค2ดีและกัารจั�ดีต่�,ง (“เร�ยกัร!อังมหาว2ทยาล�ยค�น”, “ส�นต่2ภาพ”) ไม(ไดี!เกั2ดีข>,นจันส2บปีหล�งจัากัน�,น (ผู้มไดี!บรรยายกัารเกั2ดีขบวนกัารน�กัศ>กัษาธรรมศาสต่ร#และบทบาทขอังพรรคไว!ในว2ทยาน2พนธ# The Communist

Movement in Thailand, Monash Unversity, 1993, pp. 320-333)[ث‌]

ใน ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว“ ”, นายผู้�อัธ2บายกัารสถ้าปีนามธกั.ขอังปีร�ดี� พนมยงค# เชื่(นเดี�ยวกั�บท��อัธ2บายกัรณ� ๒๔ ม2ถ้3นายน ๒๔๗๕ ซ้>�งเกั2ดีข>,นภายใต่!กัาร ดีลใจัและจั�ดีต่�,ง“ ” ขอังปีร�ดี�เชื่(นกั�น ในฐานะความพยายามขอังชื่นชื่�,นกัระฎุXมพ�ไทยท��จัะสถ้าปีนาระบอับท3นน2ยมข>,นในปีระเทศไทย แต่(ความพยายามขอังชื่นชื่�,นกัระฎุXมพ�ท��ม�คณะราษฎรเปี+นต่�วแทนน�,ล!มเหลว เพราะความอั(อันแอัท�,งทางเศรษฐกั2จัและกัารเม�อังขอังชื่นชื่�,นน�,น อั�นเน��อังมาจัากักัารดี&ารงอัย (ขอัง ระบอับข ดีร�ดีศ�กัดี2นาน2ยม“ ” ท��ไดี!ร�บกัารค&,าจั3นจัากั

จั�กัรพรรดี2น2ยม“ ” กัารสถ้าปีนามธกั.ค�อักัารสร!าง สถ้านฝ่Uกัอับรม“ ” เพ��อั เ“พาะผู้ !ปีฏิ2บ�ต่2งานใหม(ให!แกั(ระบอับขอังพวกักัระฎุXมพ�” แต่(กัารท��ในท��ส3ดีแล!ว

มวลน�กัศ>กัษาห�นมา เดี2นต่ามกัารน&าท��ถ้ กัต่!อังขอังพรรคแห(งชื่นชื่�,น“

กัรรมาชื่�พ” กั=เปี+นกัารแสดีงให!เห=นความอั(อันแอัและล!มเหลวขอังชื่นชื่�,นกัระฎุXมพ�

น��ค�อักัารมอังส�งคมและปีระว�ต่2ศาสต่ร#ไทยต่ามทฤษฎ�กั>�งเม�อังข>,นกั>�งศ�กัดี2นาท��พคท.ย>ดีถ้�อัอัย (ในขณะน�,น กัารท��นายผู้�ซ้>�งเปี+นสมาชื่2กัพรรคมา ๓๓

ปีขณะเข�ยน ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว“ ” จัะมอังส�งคมและปีระว�ต่2ศาสต่ร#ไทยในล�กัษณะน�, โดียต่�วเอังไม(ใชื่(เร��อังแปีลกัอัะไร (ผู้มไดี!เสนอัในว2ทยาน2พนธ#ขอังผู้มว(า นายผู้�น(าจัะเข!าเปี+นสมาชื่2กัพรรคในชื่(วงเดี�อันหล�งๆขอังปี ๒๔๙๓ โดียว2เคราะห#จัากัความเปีล��ยนแปีลงดี!านเน�,อัหาขอังบทความปีระจั&าท��เขาเข�ยนให!อั�กัษรสาส#นในปีน�,น) แต่(ในอั�กัแง(หน>�งกั=เปี+นเร��อังส&าค�ญ

เพราะเม��อัถ้>งปีลายปี ๒๕๒๖ ท��นายผู้�เข�ยนความเร�ยงน�, ทฤษฎ�กั>�งเม�อังข>,นกั>�งศ�กัดี2นาไดี!ถ้ กัโจัมต่�อัย(างหน�กัมา ๔ ปีแล!ว (ดี บทความชื่3ดี บ�นท>กักับฎ“ ” ท��เข�ยนในปี ๒๕๒๒ ขอัง ย3ค ศร�อัาร2ยะ, พ2มพ#รวมเล(มโดียส&าน�กัพ2มพ#เส!นทาง,

๒๕๒๓) และขบวนปีฏิ2ว�ต่2ท��น&าโดียพคท.กั=ไดี!แต่กัเปี+นเส��ยงๆแล!ว ไม(เพ�ยงแต่(อัดี�ต่น�กัศ>กัษาท��เข!าร(วมกั�บพรรคหล�ง ๖ ต่3ลาจัะแยกัต่�วอัอักัมาเกั�อับหมดี

เขต่งานในชื่นบทขอังพรรคกั=พ�งไปีเกั�อับหมดีแล!วเชื่(นกั�น นอักัจัากัส(วนท��ถ้ กัร�ฐบาลต่�แต่กัแล!ว (เชื่(นฐานท��ม� �นจั�งหว�ดีน(านท��นายผู้�อัย (เม��อัเข�ยนความเร�ยง กั=ถ้ กัต่�แต่กัหล�งจัากันายผู้�หายเข!าไปีในลาวเพ�ยงไม(กั��ส�ปีดีาห#) บางส(วนโดียเฉพาะท��ภาคอั�สาน ย�งเกั2ดีกัารเข!ามอับต่�วอัย(างขนานใหญ( ท��ส&าค�ญ

อัดี�ต่น�กัศ>กัษาท��แยกัต่�วอัอักัมาและผู้ !เข!ามอับต่�วเหล(าน�,จั&านวนมากั ให!เหต่3ผู้ลว(า เพราะไม(เห=นดี!วยกั�บกัารว2เคราะห#ส�งคมไทยว(าเปี+นกั>�งเม�อังข>,นกั>�งศ�กัดี2นาขอังพรรค (ดี ต่�วอัย(างไดี!จัากั ธ2ดีา ถ้าวรเศรษฐ และ เหวง โต่จั2รากัร,

ปี8าแต่กั: ความเปี+นจัร2งขอังกัารปีระชื่3มสม�ชื่ชื่าฯ ๔ พคท., ส&าน�กัพ2มพ#มต่2ชื่น,

๒๕๒๖) กัารท��นายผู้�ในเดี�อันส2งหาคม ๒๕๒๖ ย�งย�นย�นท��จัะว2เคราะห#ส�งคม

และปีระว�ต่2ศาสต่ร#ไทยในล�กัษณะน�,จั>งเปี+นกัารปีระกัาศจั3ดีย�นความเปี+นผู้ !เคร(งในแนวทางพรรค (orthodoxy) ขอังเขาอัย(างร3นแรง สวนกัระแสผู้ !ท��อัอักัมาค�ดีค!านพรรคในปีระเดี=นน�,โดียต่รง และกั=เปี+นอั�กัต่�วอัย(างหน>�งท��เต่�อันว(า ในกัารพ ดีถ้>งความข�ดีแย!งและว2กัฤต่ในขบวนปีฏิ2ว�ต่2ท��น&าโดียพคท.ในสม�ยน�,น ไม(ควรเหมารวมเอัานายผู้�เปี+นพวกั กับฎพรรค“ ” แบบเดี�ยวกั�บอัดี�ต่น�กัศ>กัษาหลายคนอัย(างง(ายๆ (อั�นท��จัร2งเปี+นอั3ทธาหรณ#เต่�อันดี!วยว(าไม(ควรเหมารวมความข�ดีแย!งระหว(างอัดี�ต่น�กัศ>กัษากั�บพรรคว(าม�ล�กัษณะเดี�ยวกั�นในท3กักัรณ�อัย(างง(ายๆดี!วย)[ج‌]

แน(นอันว(า ท3กัว�นน�, ในภาวะท��ไทยไดี!กัลายเปี+นปีระเทศอั3ต่สาหกัรรมใหม(ท��เปี+นส(วนหน>�งขอังระบบท3นน2ยมโลกัอัย(างแนบแน(น และชื่นชื่�,นนายท3นไทยไดี!กัลายมาเปี+นชื่นชื่�,นน&าขอังส�งคมโดียเดี=ดีขาดี ทฤษฎ�กั>�งเม�อังข>,นกั>�งศ�กัดี2นาขอังนายผู้� (และพคท.) ท��ย�นย�นว(าท3นน2ยม ไม(สามารถ้พ�ฒนา ให!“ …

ใหญ(โต่” ในปีระเทศไทยไดี!, และกัาร เฟ้I� อังข>,นในระดี�บท��แน(นอัน“ ” ขอังท3นน2ยมในไทย เปี+นเพ�ยงร ปีภายนอักัและปีรากัฏิกัารณ#ท��ฉาบฉวยดี3จัดีอักั“

มะเดี��อั”, คงจัะดี ล!าสม�ยอัย(างย2�ง อัย(างไรกั=ต่าม ไม(ควรล�มว(าภาวกัารณ#ท��เห=นในปี5จัจั3บ�น ส(วนใหญ(เปี+นผู้ลจัากักัารเข!ามาขอังท3นอัย(างมหาศาลในปีลายทศวรรษ ๒๕๒๐ ค�อัหล�งจัากันายผู้�เข�ยน ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว“ ”

แล!ว และย�งเปี+นปีระเดี=นท��ถ้กัเถ้�ยงไดี!ว(า ถ้>งแม!ทฤษฎ�กั>�งเม�อังข>,นกั>�งศ�กัดี2นาโดียรวมจัะเปี+นทฤษฎ�ท��อั(อันแอัส&าหร�บอัธ2บายส�งคมไทย เชื่(น ชื่นบทไทยหล�งสม�ยร�ชื่กัาลท�� ๕ ควรถ้�อัว(าม�ล�กัษณะ กั(อันท3นน2ยม“ ” (ชื่าวนาอั2สระม�ท��ดี2นท&ากั2นขอังต่�วเอังขนาดีเล=กั) มากักัว(า ศ�กัดี2นาน2ยม“ ” (ชื่าวนาไร!ท��ดี2นถ้ กัผู้ กัต่2ดีกั�บระบอับค(าเชื่(าขอังเจั!าท��ดี2น), แต่(บางดี!านขอังทฤษฎ�น�,สะท!อันความจัร2งบางอัย(างขอังปีระว�ต่2ศาสต่ร#ไทยหร�อัไม(? นอักัจัากัความ ล(าชื่!า“ ” ขอังกัารเปีล��ยนเปี+นอั3ต่สาหกัรรมดี�งกัล(าวแล!ว (ต่!อัง รอั“ ” ถ้>งปีลายทศวรรษ ๒๕๒๐

และจันท3กัว�นน�,กั=ไม(อัาจัถ้�อัไดี!ว(าเปี+นอั3สาหกัรรมโดียสมบ รณ#แล!ว) ปีระเดี=น

ความอั(อันแอัขอังชื่นชื่�,นกัระฎุXมพ�“ ” กั=เปี+นเร��อังท��ไม(ควรมอังข!าม ท3กัว�นน�, วงว2ชื่ากัารห�นมาให!ความส&าค�ญกั�บ ๒๔๗๕ ในฐานะเปี+น กัารปีฏิ2ว�ต่2“ ” (ไม(ใชื่( “ร�ฐปีระหาร” อัย(างท��นายผู้�เร�ยกั) โดียมอังว(าเปี+นส2�งท��ท�,งจั&าเปี+นและปีระสบความส&าเร=จั (แต่(จัะอัธ2บายกัารท��ว�นท�� ๒๔ ม2ถ้3นายน ไม(ไดี!เปี+นแม!แต่( ว�น“

หย3ดีราชื่กัาร” ท3กัว�นน�,อัย(างไร?) แต่(ความจัร2งท��ว(า ๒๔๗๕ ถ้ กัถ้�อัเปี+น กัาร“

ปีฏิ2ว�ต่2ชื่นชื่�,นกัลาง” เชื่(นเดี�ยวกั�บ ๑๔ ต่3ลา และ ๑๗ พฤษภา โดียต่�วเอังกั=ชื่วนให!ต่�,งค&าถ้ามว(า เหต่3ใดีจั>งต่!อังม� กัารปีฏิ2ว�ต่2ชื่นชื่�,นกัลาง“ ” หลายคร�,ง ถ้!าไม(ใชื่(เพราะ ชื่นชื่�,นกัลาง“ ” ม�ความอั(อันแอั และปีระสบความล!มเหลว (หร�อัไม(ส&าเร=จัท�,งหมดี) จัากักัารปีฏิ2ว�ต่2คร�,งหน>�ง จันต่!อังม�ใหม(อั�กัคร�,ง? และท3กัว�นน�,กั=ไม(อัาจัพ ดีไดี!ว(าม� ปีระชื่าธ2ปีไต่ยกัระฎุXมพ�“ ” จัร2งๆ ในแง(กัารยอัมร�บทางหล�กักัารโดียไม(ม�ข!อัยกัเว!นว(าท3กัคนม�ความเท(าเท�ยมกั�นทางกัฎหมาย และม�เสร�ภาพในกัารเชื่��อัและกัารแสดีงอัอักั เราไม(สามารถ้อัภ2ปีรายปี5ญหาทางทฤษฎ�เหล(าน�,ในท��น�,ไดี! ผู้มเพ�ยงต่!อังกัารเสนอัว(า ไม(ควรดี(วนสร3ปีว(ากัารมอังปีระว�ต่2ศาสต่ร#ไทยแบบนายผู้�และพคท. ขาดีน&,าหน�กัโดียส2,นเชื่2งท3กัดี!าน ถ้!าทฤษฎ�กั>�งเม�อังข>,นกั>�งศ�กัดี2นาไม(ไดี!บอักัความจัร2งบางอัย(างเกั��ยวกั�บปีระว�ต่2ศาสต่ร#ไทยเลย ในสม�ยหน>�งคงไม(ไดี!ร�บกัารยอัมร�บอัย(างมากัไม(เพ�ยงแต่(จัากันายผู้� หร�อัพคท. แต่(จัากัน�กัว2ชื่ากัารสม�ยใหม(หลายคนดี!วย (เชื่(น

ฉ�ต่รท2ต่ย# นาถ้ส3ภา และ ส�งศ2ต่ พ2ร2ยะร�งสรรค#)

นายผู้�กั�บปีร�ดี�

“ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว” เปี+นหล�กัฐานย�นย�น orthodoxy แบบพคท.ขอังนายผู้� ขณะเดี�ยวกั�น ผู้มขอัเสนอัว(าความเร�ยงน�,สะท!อันความเปีล��ยนแปีลงบางอัย(างขอังเขาในแง(ท��อัาจัเร�ยกัไดี!ว(า น&,าเส�ยง“ ” หร�อั

ท(าท�“ ” ต่(อัปีร�ดี� พนมยงค# และ ๒๔๗๕ เพ��อัให!เข!าใจัเร��อังน�,จั&าเปี+นต่!อังย!อันเล(าปีระว�ต่2ชื่�ว2ต่นายผู้�เล=กัน!อัย

หล�งจับจัากัมธกั. นายผู้�เข!าร�บราชื่กัารเปี+นอั�ยกัารในกัร3งเทพในปี ๒๔๘๔

พร!อัมกั�บเร2�มชื่�ว2ต่น�กัเข�ยนท��เอักัชื่นรายส�ปีดีาห#กั�บจั&ากั�ดี พลางกั ร เพ�ยงเวลาส�,นๆกั=ถ้ กัย!ายไปีปี5ต่ต่าน�ระหว(างสงครามและหย3ดีเข�ยน (๒๔๘๕-๒๔๘๗)

หล�งจัากัน�,นย!ายไปีอัย (สระบ3ร� ๔ ปี จันถ้>งปี ๒๔๙๑ จั>งย!ายไปีอัย (อัย3ธยา ๑ ปีแล!วย!ายกัล�บมากัร3งเทพ ต่�,งแต่(ชื่(วงย!ายไปีอัย (สระบ3ร�กั=เร2�มเข�ยนให!กั�บหน�งส�อัในเคร�อัไทยพาณ2ชื่ยกัาร (น2กัรว�นอัาท2ต่ย#, สยามน2กัร, สยามสม�ย)

ในปี ๒๔๙๒ เม��อัส3ภา ศ2ร2มานนท#ต่�พ2มพ#อั�กัษรสาส#นซ้>�งในเวลาไม(นานจัะกัลายเปี+นวารสารแนวทฤษฎ�มาร#กัซ้2สต่# นายผู้�กั=ห�นมาเข�ยนบทว2จัารณ#วรรณคดี�ให!ท��น� �นดี!วย ปีต่(อัมาเขาเข!าเปี+นสมาชื่2กัพคท.

ผู้มค2ดีว(าม�เหต่3ผู้ลท��จัะต่�,งสมม3ต่2ฐานว(าในฐานะศ2ษย#มธกั.ร3 (นแรกัๆ นายผู้�คงจัะร !ส>กัเคารพยกัย(อังปีร�ดี�เปี+นพ2เศษ ส3ภาพสต่ร�เจั!าขอังบ!านท��เขาเชื่(าสม�ยอัย (ปี5ต่ต่าน�และผู้ !ซ้>�งนายผู้�ดี เหม�อันจัะใชื่!เปี+น ต่!นแบบ“ ” ขอังต่�วละครชื่��อั ฟ้าต่�มะห#“ ” ในเร��อังส�,นบางเร��อังขอังเขา ให!ส�มภาษณ#ในภายหล�งว(า กั�บ“

หลวงปีระดี2ษฐ#แกัพ ดีถ้>งแกัร�กัมากั เหม�อันกั�บพ(อัแกั” (“ฟ้าต่�มะห#ในม2ต่2ต่�วอั�กัษรและเล�อัดีเน�,อั”, ถ้นนหน�งส�อั, ต่3ลาคม ๒๕๒๘, หน!า ๒๕ ควรส�งเกัต่ว(า

ฟ้าต่�มะห#“ ” สน2ทกั�บนายผู้�หล�งจับมธกั.เพ�ยง ๒ ปี ไม(ม�หล�กัฐานว(าไดี!ต่2ดีต่(อัใกัล!ชื่2ดีหล�งนายผู้�ย!ายจัากัปี5ต่ต่าน�แล!ว หร�อัว(านายผู้�ย�งม�ท�ศนะต่(อัปีร�ดี�เชื่(นน�,หล�งจัากัน�,นนานเพ�ยงใดี) นอักัจัากัน�,แวดีวงความส�มพ�นธ#ส(วนต่�วขอังเขารวมถ้>งบ3คคลอัย(างจั&ากั�ดี พลางกั รและภรรยา (ฉลบฉล�ยย#), เสน�ย# เสาวพงศ# และส3ภา ศ2ร2มานนท# ซ้>�งล!วนเปี+นผู้ !ท��ร !จั�กัปีร�ดี�เปี+นส(วนต่�วและให!ความเคารพปีร�ดี�อัย(างส งต่ลอัดีชื่�ว2ต่ ถ้>งระดี�บท��เร�ยกัว(าปีร�ดี� ใชื่!ให!ท&าอัะไรท&าให!“

หมดี” (น��เปี+นค&าท��ส3ภาบอักัผู้มเอัง ส3ภากัล(าวว(าปีร�ดี�เปี+นผู้ !เดี�ยวในชื่�ว2ต่ท��เขา

ยอัมท&าเชื่(นน�,น กัรณ�ฉลบฉล�ยย# ผู้มร !จั�กัเปี+นส(วนต่�ว และย�นย�นไดี!ถ้>งระดี�บความเคารพส งส3ดีต่(อัปีร�ดี�) ในอั�กัดี!านหน>�ง ต่(างกั�บบ3คคลเหล(าน�, ดี เหม�อันว(านายผู้�จัะไม(เคยส�มพ�นธ#กั�บปีร�ดี�เปี+นส(วนต่�ว ยกัเว!นในฐานะบ�ณฑิ2ต่มธกั.ท��เข!าพบผู้ !ปีระศาสน#กัารเปี+นรายคนต่ามท��เล(าในความเร�ยงน�, และในระหว(างสงครามกั=ไปีอัย (ท��ปี5ต่ต่าน� ท&าให!ดี เหม�อันว(าจัะไม(ไดี!เข!าร(วมกั2จักัรรม เสร�“

ไทย” กั�บปีร�ดี� ต่(างจัากัจั&ากั�ดี, เสน�ย# หร�อัส3ภา[ح‌] ชื่(วงจัากัปีลายสงครามเม��อัเขาห�นกัล�บมาเข�ยนหน�งส�อัอั�กัถ้>งต่อันเร2�มเข�ยนให!อั�กัษรสาส#นและเร2�มร�บอั2ทธ2พลล�ทธ2มาร#กัซ้ (ค�อัระหว(าง ๒๔๘๗-๒๔๙๑) ส(วนใหญ(อัย (ในสม�ยท��ปีร�ดี�เปี+นใหญ(ทางกัารเม�อัง กั=ไม(ม�หล�กัฐานว(านายผู้�ไดี!ส�มพ�นธ#กั�บหร�อัเข�ยนสน�บสน3นปีร�ดี�เปี+นพ2เศษแต่(อัย(างใดี ในทางกัล�บกั�น เม��อัปีร�ดี�เปี+นนายกัร�ฐมนต่ร� ระหว(างว2กัฤต่กัรณ�สวรรคต่ บทกัว�ขอังนายผู้�ถ้ กัเซ้=นเซ้อัร#อัย(างหน�กั แต่(ดี เหม�อันไม(ใชื่(เพราะแอันต่�,ร �ฐบาล แต่(เพราะไปีดี(าพวกัน2ยมเจั!ามากัเกั2นไปี จันเจั!าหน!าท��กัล�วว(าจัะท&าให!เกั2ดีความไม(สงบ ความร !ส>กัเปี+นปีฏิ2ปี5กัษ#ต่(อัพวกัน2ยมเจั!า (เชื่(น ค>กัฤทธ2Y ปีราโมชื่) ดี เหม�อันจัะเปี+นส2�งท��นายผู้�แสดีงอัอักัอัย(างคงเส!นคงวา[خ‌]

ชื่(วงท��นายผู้�เข!าพรรคในปี ๒๔๙๓ พอัดี�ต่รงกั�บระยะท��กัารปีระเม2นปีร�ดี�และ ๒๔๗๕ ขอังพคท.ซ้>�งกั(อันหน!าน�,นเปี+นไปีในทางบวกั เร2�มเปีล��ยนไปีในทางลบ

แสดีงอัอักัอัย(างส&าค�ญใน ไทยกั>�งเม�อังข>,น ขอัง อั3ดีม ส�ส3วรรณ ในนามปีากักัา อัร�ญญ#“ พรหมชื่มภ ” ท��พรรคต่�พ2มพ#ในปีน�,น (ผู้มไดี!พ ดีถ้>งเร��อังน�,ไว!ใน The Communist Movement in Thailand, pp. 217-219, 272-

275. ความส�มพ�นธ#ระหว(างพคท.กั�บปีร�ดี� เปี+นปีระเดี=นใหญ(ท��ม�ความส&าค�ญอัย(างมหาศาลต่(อัความเข!าใจัปีระว�ต่2ศาสต่ร#กัารเม�อังไทยสม�ยใหม(โดียเฉพาะท��เกั��ยวกั�บขบวนกัารฝ่8ายซ้!าย ซ้>�งไม(สามารถ้กัล(าวโดียละเอั�ยดีในท��น�,ไดี! ผู้มต่�,งใจัจัะเข�ยนถ้>งเร��อังน�,โดียเฉพาะในอันาคต่อั�นใกัล!) ไม(กั��เดี�อันกั(อันเข!า

พรรคซ้>�งจั�ดีว(าเปี+นชื่(วง เปีล��ยนผู้(าน“ ” ทางความค2ดีขอังเขา นายผู้�ย�งคงพ ดีถ้>ง ๒๔๗๕ ในฐานะ กัารปีฏิ2ว�ต่2“ ” แต่(ขณะเดี�ยวกั�นกั=กัล(าวว(าส�งคมสยาม

หล�งจัากักัารปีฏิ2ว�ต่2เม��อัเดี�อันม2ถ้3นายน“ 2475” เปี+น ส�งคมกั>�งศ�กัดี2นา“ ” ท�� “งานดี!านว�ฒนธรรมม2ไดี!เปีล��ยนแปีลงไปีมากัมายอัะไร” (“ชื่&าเล�อังดี วรรณคดี�ไทย”, อั�กัษรสาส#น, ม2ถ้3นายน ๒๔๙๓ และใน รวมบทความ, หน!า

๑๙๖ ในท��น�,นายผู้�ย�งแสดีงความ ไม(ลงต่�ว“ ” ทางทฤษฎ�อัย (บ!าง ค�อัเขาย�งกัล(าวว(าส�งคมสยาม ไดี!คล��คลาย“ ” จัากัส�งคมศ�กัดี2นาเปี+น กั>�งศ�กัดี2นา“ ”

หล�ง ๒๔๗๕ ในงานขอังอั3ดีมและในแนวค2ดีขอังพรรค ส�งคมสยามกัลายเปี+นกั>�งศ�กัดี2นาต่�,งแต่(จั�กัรพรรดี2น2ยมเข!ามาในร�ชื่กัาลท�� ๔-๕ และกัรณ� ๒๔๗๕ ไม(ไดี!ท&าให!เกั2ดีความ คล��คลาย“ ” ขอังระบอับส�งคม) หล�งจัากัน�,นอั�กัไม(กั��เดี�อัน

นายผู้�เปี+นคร�,งแรกัเร�ยกัส�งคมไทยว(า ม�สภาพกั>�งเม�อังข>,นกั>�งศ�กัดี2นา“ ” และในห�วข!อั กัารว2เคราะห#ร ปีขอังส�งคมสยาม“ ” เขาละเลยไม(กัล(าวถ้>ง ๒๔๗๕

แม!แต่(ค&าเดี�ยว (“ข!อักั�งขา 3 ปีระกัารในวรรณคดี�ขอังไทย”, อั�กัษรสาส#น,

กั�นยายน ๒๔๙๓ และใน รวมบทความ, หน!า ๒๐๒-๒๐๕, ๒๐๙) ท��ส&าค�ญ เขาเข�ยนสร3ปีว(า

ในกัารศ>กัษาเพ��อักัารว2เคราะห#ระบบส�งคมขอังสยามท��วางหล�กัลงไปีไดี!โดียสมบ รณ#น�,น อัาจัศ>กัษาไดี!จัากัผู้ลงานค!นคว!าท��ย2�งใหญ(ขอัง ศร�อัร�ญญ“

พรหมชื่มพ ” เร��อัง ไทย“ -กั>�งเม�อังข>,น” ซ้>�งเปี+นผู้ลงานค!นคว!าท��เปีFดีโปีงระบบศ�กัดี2นาในสยามและเปีFดีโปีงฉ�กัหน!ากัากัจั�กัรพรรดี2น2ยมและชื่นชื่�,นปีกัครอังท��กัดีข��ขอังสยามอัย(างส2,นเชื่2ง และอัย(างถ้ กัต่!อังกั�บความจัร2งท��เปี0นจัร2งอัย(างเดี=ดีขาดี

เม��อัถ้>งคร>�งหล�งขอังทศวรรษ ระหว(างท��นายผู้�และผู้ !ปีฏิ2บ�ต่2งานพรรคจั&านวนมากัร�บกัารอับรมล�ทธ2มาร#กัซ้อัย (ในปีระเทศจั�น ความส�มพ�นธ#ระหว(างพคท.กั�บปีร�ดี�ซ้>�งกั&าล�งล�,ภ�ยอัย (ท��น� �นกั=ต่กัต่&�าลงอัย(างหน�กั เราไม(ม�หล�กัฐาน

แน(ชื่�ดีว(านายผู้�ค2ดีอัย(างไรกั�บความเปีล��ยนแปีลงน�, แน(นอัน นายผู้�ไม(ใชื่(ศ2ษย#ธรรมศาสต่ร#คนเดี�ยวท��เข!าร(วมกั�บพคท.ในทศวรรษ ๒๔๙๐ ในความเปี+นจัร2ง

ธรรมศาสต่ร#อัาจัจัะเปี+นแหล(งรวมหร�อัระดีม (recruitment) สมาชื่2กัพรรคท��ใหญ(ท��ส3ดีขอังทศวรรษน�,นกั=ไดี! รวม วงษ#พ�นธ#, เปีล�,อัง วรรณศร�, อัาทร

พ3ทธ2สมบ รณ#, เสนาะ พาณ2ชื่ย#เจัร2ญ, ไวท รย# ส2นธ3วณ2ชื่ย#, ผู้2น บ�วอั(อัน, อั3ดีม

เจัร2ญร�ต่น#, ปีระจัวบ อั�มพะเศวต่, ว2น�ย เพ2�มพ นทร�พย#, สนอัง มงคล,

กัระจั(าง พ นพ2พ�ฒน#, ส�มผู้�ส พ��งปีระดี2ษฐ#, สมพงษ# พ>�งปีระดี2ษฐ# เปี+นต่!น ล!วนแต่(เปี+นสมาชื่2กัพรรคท��เปี+นน�กัศ>กัษาธรรมศาสต่ร#ในวาระต่(างๆกั�นระหว(างทศวรรษน�,น ท�,งน�,ย�งไม(รวมอั�กัหลายคนท�� ร !ๆ กั�น“ ” ในแวดีวงพวกั ห�ว“

กั!าวหน!า” ในขณะน�,นว(าม�ความส�มพ�นธ#ทางใดีทางหน>�งกั�บพรรค เชื่(น น2คม

จั�นทรว2ท ร, อัดี3ลย# ว2เชื่�ยรเจัร2ญ หร�อัแม!แต่( ปีาล พนมยงค# บ3ต่รชื่ายขอังปีร�ดี�เอัง คนเหล(าน�,บ!างกั=อัย (เม�อังจั�นพร!อัมนายผู้� และต่!อังร�บร !ความข�ดีแย!งระหว(างพรรคกั�บต่�วปีร�ดี�ท��น� �นโดียต่รง ส(วนพวกัท��อัย (เม�อังไทยแม!ว(าจัะเปี+นไปีไดี!ว(าไม(ไดี!ร !ถ้>งความข�ดีแย!งน�,น แต่(ในดี!านทฤษฎ�ท��พรรคห�นมาปีฏิ2เสธหร�อัไม(ให!ความส&าค�ญกั�บปีร�ดี�และ ๒๔๗๕ กั=น(าจัะต่ระหน�กัอัย ( แน(นอันว(าคงไม(ใชื่(ธรรมศาสต่ร#ท3กัคนท��เข!าพรรคหร�อัใกัล!ชื่2ดีกั�บพรรคในทศวรรษน�,จัะเคยผู้(านกัารเปี+นผู้ !น2ยมปีร�ดี�มากั(อัน ถ้!าไม(น�บปีาล พนมยงค#แล!ว กัรณ�นายผู้�ซ้>�งเคยเปี+น มธกั.ร3 (นแรกัๆ และเคย ร�กั“ [ปีร�ดี�]มากัเหม�อันกั�บพ(อั” จั>งน(าสนใจัเปี+นพ2เศษกัว(าคนอั��นๆ

ดี�งท��กัล(าวว(า เราไม(ม�หล�กัฐานย�นย�นอัย(างแน(ชื่�ดีว(านายผู้�ม�ท�ศนะต่(อัปีร�ดี�อัย(างไรต่�,งแต่(ชื่(วงคร>�งหล�งขอังทศวรรษ ๒๔๙๐ เปี+นต่!นมา แต่(นอักัจัากัส�ญญาณขอังกัารเปีล��ยนแปีลงท��แสดีงอัอักัในบทความอั�กัษรสาส#นต่�,งแต่(ปี ๒๔๙๓ ข!างต่!นแล!ว ผู้มเชื่��อัว(าม�เหต่3ผู้ลอัย(างน!อัยอั�กั ๓ ปีระกัารท��ท&าให!ค2ดีไดี!ว(านายผู้�น(าจัะม�ท�ศนะเชื่2งลบต่(อัปีร�ดี�และ ๒๔๗๕ ไม(ต่(างไปีจัากัพรรคค�อั

หน>�ง ไม(ม�กัารพ ดีถ้>งปีร�ดี�หร�อั ๒๔๗๕ เลยในงานต่�พ2มพ#ชื่(วง ๒๕๐๐ ขอังเขาโดียเฉพาะท��เปี+นร!อัยแกั!ว จัร2งอัย ( งานเหล(าน�,ท�,งหมดีเกั��ยวกั�บวรรณคดี� (“ศ2ลปีากัารแห(งกัาพย#กัลอัน”, “เคล=ดีกัลอัน”, “เคล=ดีแห(งอัห�งกัาร”,

“จัดีหมายในหม (ม2ต่ร” และ พ ดีไปีสอังไพเบ�,ย“ ”) แต่(หากันายผู้�จัะพาดีพ2งถ้>งปีระว�ต่2ศาสต่ร#หร�อั ๒๔๗๕ กั=ย(อัมท&าไดี! ถ้!าเปี+นส2�งส&าค�ญในใจัเขาขณะน�,น

และอัย(างน!อัยใน ศ2ลปีากัารแห(งกัาพย#กัลอัน“ ” ม�อัย (จั3ดีหน>�งท��เขากัล(าวถ้>ง

กัารคล��คลายขยายต่�ว“ ” ขอังส�งคมไทยจัากั ส�งคมบรรพกัาล สม�ย“ …

ทาส สม�ยศ�กัดี2นาน2ยม… ” ส (ย3คกั>�งเม�อังข>,นกั>�งศ�กัดี2นา แต่(ไม(เอั(ยถ้>ง ๒๔๗๕ (รวมบทความ, หน!า ๒๕๓ ควรเปีร�ยบเท�ยบกั�บบทความอั�กัษรสาส#นฉบ�บม2ถ้3นายน ๒๔๙๓ ข!างต่!น)

สอัง ในความเร�ยงขนาดียาวท��ถ้ กัต่�พ2มพ#ในปี ๒๕๑๘ ภายใต่!ชื่��อั โต่!ล�ทธ2แกั!“

ไทย” นายผู้�เข�ยนว(า ในปี“ ๒๔๗๕ พวกักัระฎุXมพ�ไดี!เปี+นกับฎล3กัข>,นโค(นอั&านาจัปีกัครอังอั�ต่ต่าธ2ปีไต่ยขอังพวกัผู้ !ดี�ศ�กัดี2นาลง, เข!าแบ(งปี5นอั&านาจัแล!วกั=ไดี!ค(อัยๆท&าให!ค&ากัระฎุXมพ�กั�บไพร(หมดีไปีจัากัพจันาน3กัรมดี!วยความกัระดีากั” (อั3ท2ศ ปีระสานสภา, โต่!ล�ทธ2แกั!ไทย, ส&าน�กัพ2มพ#ปีระกัายไฟ้ไหม!ลามท3(ง, ๒๕๑๘, หน!า ๓๘ โปีรดีส�งเกัต่ว(าไม(ไดี!ใชื่!ค&าว(า ปีฏิ2ว�ต่2“ ”) ใน ว2จัารณ#“

แห(งว2จัารณ#” และ กัาพย#กัลอันเหมาเจัZอัต่ง ท��ต่�พ2มพ#ในปีเดี�ยวกั�น กั=ม�กัล(าวถ้>งเพ�ยง ๑๔ ต่3ลา หร�อัเม��อัพ ดีถ้>ง (ใน โต่!ล�ทธ2แกั!ไทย“ ”) ว(า ปี5ญญาชื่น“

ชื่นชื่�,นศ�กัดี2นา, กัระฏุXมพ� กัระท��งชื่นชื่�,นนายท3นน!อัย แต่(ไหนแต่(ไรมากั=ไดี!พยายามจัะหาทางอัอักัให!แกั(ปีระเทศชื่าต่2 ไดี!พยายามและเส�ยสละเปี+น…

อัย(างมากัท��จัะเอัาอัย(างต่ะว�นต่กั. ในขณะน�,นเขาค2ดีและท&าเชื่(นน�,นเปี+นส2�งน(าสรรเสร2ญเพราะเขาต่!อังกัารปีระชื่าธ2ปีไต่ยแบบต่ะว�นต่กั, น��นค�อัปีระชื่าธ2ปีไต่ยกัระฎุXมพ�ซ้>�งในย3คแรกัม�ความกั!าวหน!า” กั=ยกัต่�วอัย(างเพ�ยง

เท�ยนวรรณ และ กัศร.กั3หลาบ (ไม(ม�ปีร�ดี� ท�,งๆท��ค&าบรรยายน�,จัะใชื่!กั�บปีร�ดี�ดี!วยกั=น(าจัะไดี!)

สาม ในจัดีหมายท��เข�ยนในปี ๒๕๒๑-๒๕๒๒ ถ้>งน�กัเข�ยนร3 (นหล�งผู้ !หน>�งท��เข!าปี8าหล�ง ๖ ต่3ลา นายผู้�เล(าถ้>งกัล3(มขอังจั&ากั�ดี พลางกั รและเพ��อันน�กัเร�ยนเกั(าย3โรปีขอังเขา และพาดีพ2งถ้>งปีร�ดี�ดี!วยภาษาดี�งน�,

พวกัเขาม�ห�วเปี+นปีระชื่าธ2ปีไต่ยกัระฎุXมพ�ท��กั!าวหน!า, หร�อัในย3คเสร�น2ยม,

ค�ดีค!านระบอับศ�กัดี2นา ขณะเดี�ยวกั�นกั=ค�ดีค!านระบอับฟ้าสซ้2สต่#ดี!วย. พวกัเขาสน�บสน3นนายปีร�ดี� พนมยงค# และไดี!ต่!อันร�บนายปีร�ดี�ต่อันถ้ กัเนรเทศเพราะข!อัหาคอัมม2วน2สต่#ดี!วยดี� กั=ค3!นเคยกั�นมาต่�,งแต่(น�,น….

ต่(อัมาญ��ปี38นข>,น, ในว�นแรกัน�,นเอัง กัล3(มน�กัเร�ยนนอักัน�,ไดี!ปีระชื่3มกั�น ค2ดีงานต่(อัต่!านญ��ปี38นท��บ!านสะพานห�วชื่!างขอังค3ณจั&ากั�ดี โดียค3ณจั&ากั�ดีเปี+นต่�วชื่�กัน&า. เน��อังจัากัเกั2ดีสภาพผู้�นผู้วนบางอัย(างจั>งย3ต่2ไปีชื่��วคราว. แต่(ค3ณจั&ากั�ดีแต่(ผู้ !เดี�ยวไดี!ต่2ดีต่(อัไปีจันกัระท��งไปีปีร>กัษานายปีร�ดี� แล!วร�บอัาสาอัอักันอักัปีระเทศ

น��เปี+นคร�,งเดี�ยวเท(าท��เราม�หล�กัฐานต่�พ2มพ#ท��นายผู้�เอั(ยชื่��อัปีร�ดี� น(าส�งเกัต่ว(าน&,าเส�ยงไม(ไดี!แสดีงความเคารพยกัย(อังเปี+นพ2เศษ และว2ธ�เร�ยกั นายปีร�ดี�“ ”

ท��น��กั=แต่กัต่(างกั�บ ดีร“ .ปีร�ดี�” ใน ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว“ ”

ถ้!าสมม3ต่2ฐานขอังผู้มบนพ�,นฐานขอังหล�กัฐานแวดีล!อัมเหล(าน�,ถ้ กัต่!อัง ค�อันายผู้�หล�งจัากัเข!าพรรคแล!วกั=เปีล��ยนไปีม�ท�ศนะทางลบต่(อัปีร�ดี�และ ๒๔๗๕

ซ้>�งเชื่(นเดี�ยวกั�บน�กัเข�ยนขอังพรรคคนอั��นๆ แสดีงอัอักัดี!วยกัารเฉยเมย

(ignore) ไม(พ ดีถ้>งเลยเปี+นส(วนใหญ(, ความเร�ยง ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คน“

เดี�ยว” กั=สะท!อันความเปีล��ยนแปีลงในน&,าเส�ยงและท(าท�ท��ส&าค�ญมากั. ๒๔๗๕

แม!จัะย�งถ้ กัมอังว(าล!มเหลวในกัารปีลดีปีล(อัยชื่าวนา สร!างระบอับท3นน2ยม

และปีระชื่าธ2ปีไต่ยกัระฎุXมพ� แต่(กั=เปี+นความล!มเหลวท��เกั2ดีจัากัความต่�,งใจัดี�ขอังคณะราษฎร (“พวกัเขาค2ดีซ้��อัๆ”). ส&าหร�บปีร�ดี� แน(นอันว(าความเร�ยงน�,กั(อันอั��นค�อัค&าสดี3ดี� (tribute) นอักัจัากักัารเอั(ยถ้>งอัย(างให!เกั�ยรต่2โดียต่ลอัดี

(“ดีร.ปีร�ดี�”) ดี�งกัล(าว, และหากัไม(น�บกัารจั�ดีปีร�ดี�อัย (ในปีร2บทขอังความล!มเหลวขอังกัระฎุXมพ�ไทยแล!ว, “ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว” ย�งน(าส�งเกัต่ต่รงท��ปีราศจัากัน&,าเส�ยงเชื่2งว2จัารณ#ต่(อัต่�ว ผู้ !ปีระศาสน#กัาร“ ” โดียส2,นเชื่2ง:

มธกั.ไดี!ท&าเร��อังท��คนไทยไม(เคยท&ามากั(อันท�,งส2,น. ม�แต่(ผู้ !ปีระศาสน#กัารผู้ !เดี�ยวท��ร !, ท��ทราบ…. ผู้ !ปีระศาสน#กัารไม(ไดี!เปี+นผู้ !จั�ดีต่�,งกัารเคล��อันไหวท��กั!าวหน!าในมธกั., ไม(ควรเอัาชื่��อัผู้ !ปีระศาสน#กัารไปีพ�วพ�น. แต่(กัารกัระท&าขอังผู้ !ปีระศาสน#กัารท��ไดี!สร!างสถ้านฝ่Uกัอับรมผู้ !ปีฏิ2บ�ต่2งานแบบใหม(ขอังพวกักัระฎุXมพ�น�,ในต่�วขอังม�นเอังไดี!กัลายเปี+นกัารจั�ดีต่�,งพล�งท��กั!าวหน!าขอังส�งคมไทย….

บ�ดีน�,ไม(ม�ผู้ !ปีระศาสน#กัารแล!ว, แต่(ทว(าว2ญญาณปีระชื่าธ2ปีไต่ยท��กั!าวหน!าขอังผู้ !ปีระศาสน#กัารจัะย�งคงดี&ารงอัย (ส�บไปี.

ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว!

หากัเปีร�ยบเท�ยบกั�บเอักัสารส&าค�ญขอังพรรคฉบ�บหน>�งท��อัอักัมาในชื่(วงเวลาใกัล!กั�นค�อั งานว2เคราะห#ส�งคมไทยท��เต่ร�ยมส&าหร�บกัารปีระชื่3มสม�ชื่ชื่าพรรคคร�,งท�� ๔ ในต่!นปี ๒๕๒๕ และต่(อัมาถ้ กัต่�พ2มพ#ในชื่��อั เส!นทางส�งคมไทย (ส&าน�กัพ2มพ#ม2�งม2ต่ร, ๒๕๒๖) ในห�วข!อั บทปีระเม2นกัรณ�“ ๒๔ ม2ถ้3นายน ๒๔๗๕”

สร3ปีอัย(างแข=งกัร!าวว(า กัรณ�“ ๒๔ ม2ถ้3นายน ๒๔๗๕ ไม(อัาจัเร�ยกัไดี!ว(าเปี+น

กัารปีฏิ2ว�ต่2ชื่นชื่�,นนายท3น‘ ’ ไม(ว(าจัะม�สร!อัยต่(อัว(า ท��ไม(ปีระสบผู้ลส&าเร=จั‘ ’ หร�อั

ท��ไม(ถ้>งท��ส3ดี‘ ’ ดี!วยหร�อัไม(กั=ต่าม” กั=จัะเห=นความเปี+นม2ต่รในน&,าเส�ยงขอังนายผู้�ไดี!ชื่�ดีข>,น แม!กัรอับทางทฤษฎ�และข!อัสร3ปีในกัารว2เคราะห#ส�งคมไทยจัะไม(

ต่(างกั�นโดียพ�,นฐาน (ในอั�กัดี!านหน>�ง ควรต่�,งข!อัส�งเกัต่ดี!วยว(า แม!แต่(เส!นทางส�งคมไทยเอัง, ซ้>�งเข�ยนโดียอัดี�ต่น�กัศ>กัษาแต่(อัอักัในนามศ นย#กัลางพรรค,

กั=ย�งแสดีงความเปีล��ยนแปีลงบางอัย(างให!เห=น. ไม(เฉพาะกัารเร�ยกัปีร�ดี�ว(า ดีร“ .ปีร�ดี�” โดียต่ลอัดีเชื่(นกั�นเท(าน�,น, กัารหย2บเอัา ๒๔๗๕ ข>,นมาอัภ2ปีราย

เปี+นบทหน>�งต่(างหากั, ในเอักัสารส&าหร�บสม�ชื่ชื่าพรรค, น�บเปี+นกัารให!ความส&าค�ญกั�บ ๒๔๗๕ อัย(างไม(เคยปีรากัฏิมากั(อัน น�บต่�,งแต่(สม�ย ไทยกั>�งเม�อังข>,น เปี+นต่!นมา)

ล&าพ�งโอักัาสกัารถ้>งแกั(กัรรมขอังปีร�ดี�โดียต่�วเอังคงไม(สามารถ้อัธ2บายความเปีล��ยนแปีลงในท(าท�ขอังนายผู้�ไดี! ดี�งท��ชื่�,ให!เห=นกั(อันหน!าน�,ว(า นายผู้�เข�ยน ผู้ !“

ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว” ท(ามกัลางกัารพ�งทลายขอังพคท. แม!แต่(ผู้ !ท��ย�งย�นย�น orthodoxy ขอังพรรคอัย(าง อัห�งกัาร“ ” แบบเขา กั=ยากัจัะไม(เส�ยความ อัห�งกัาร“ ” ในกัารมอังปีระว�ต่2ศาสต่ร#ไปีบ!างโดียไม(ร !ต่�วไดี! ความส&าค�ญขอัง ๒๔๗๕ และขอังปีร�ดี�เพ2�มข>,นในใจัขอังฝ่8ายซ้!ายเปี+นส�ดีส(วนกั�บกัารอั(อันกั&าล�งลงขอังพรรค

เม��อัย3ค ศร�อัาร2ยะ (เท�ยนชื่�ย วงศ#ชื่�ยส3วรรณ) และคณะเปีFดีฉากัโจัมต่�พรรคในกัลางปี ๒๕๒๒ กัารถ้กัเถ้�ยงในระยะแรกัจั&ากั�ดีอัย (ท��ปี5จัจั3บ�น ว(าส�งคมไทยเปี+นส�งคมแบบไหน กัารเสนอัให!ว2เคราะห#ปีระว�ต่2ศาสต่ร#ใหม(ขอังธ�รย3ทธ บ3ญม� ในปีลายปี ๒๕๒๓ (จัากัจั3ดีย�นท��ย�งอัย (กั�บพรรค) กั=เพ�ยงจั&ากั�ดีอัย (ท��เสนอัว(าท3นน2ยมไดี!เข!าแทนท��กั>�งศ�กัดี2นาแล!วหล�งจัากัสงครามโลกัคร�,งท��สอัง (ธ�รย3ทธ บ3ญม� ปีฏิ2ว�ต่2ย3คใหม(“ ” ลงว�นท�� ๓๐ พฤศจั2กัายน ๒๕๒๓ ต่�พ2มพ#คร�,งแรกัใน มาต่3ภ ม2 ๓๐ มกัราคม ๒๕๒๔ และรวมพ2มพ#อัย (ใน ปีฏิ2ว�ต่2สอังแนวทาง

ส&าน�กัพ2มพ#อัาท2ต่ย#, ๒๕๒๔) ท��ม�ความส&าค�ญข�,นชื่�,ขาดีต่(อักัารปีระเม2น ๒๔๗๕

ใหม( ค�อับทความขนาดียาวเร��อัง ปี5ญหากัารศ>กัษาว2ถ้�กัารผู้ล2ต่ขอังไทยอั�น“

เน��อังมาจัากัทฤษฎ�กั>�งเม�อังข>,นกั>�งศ�กัดี2นา” ขอัง ทรงชื่�ย“ ณ ยะลา” หร�อั

ปีระท�ปี นครชื่�ย อัดี�ต่น�กักั2จักัรรมจั3ฬาสม�ยกั(อัน ๑๔ ต่3ลา และบรรณาธ2กัารวารสารสมาคมน�กัเร�ยนไทยในฝ่ร��ง-เศสชื่(วงหล�ง ๑๔ ต่3ลา (ผู้ !ถ้>งแกั(กัรรมอัย(างกัระท�นห�นและน(าเส�ยดีายย2�งเม��อัสอังปีกั(อัน) ท��เผู้ยแพร(ในร ปีเอักัสารโรเน�ยวในหม (ฝ่8ายซ้!ายเม��อัปีลายปี ๒๕๒๓ ต่(อัต่!นปี ๒๕๒๔ (พ2มพ#คร�,งแรกัใน

วารสารเศรษฐศาสต่ร#กัารเม�อัง ม�นาคม-เมษายน ๒๕๒๔ และดี ปีาจัารยสาร

ฉบ�บปีระเม2น ๒๔๗๕ ใหม(, ม2ถ้3นายน-กัรกัฎาคม ๒๕๒๔ ท��เปี+นผู้ลจัากังานขอังปีระท�ปีโดียต่รง) ข!อัเสนอัอั�นม�พล�งขอังปีระท�ปี, ซ้>�งวางอัย (บนพ�,นฐานกัาร “

ว2วาทะ” ทางทฤษฎ�ขอังชื่าวมาร#กัซ้2สต่#ต่ะว�นต่กั, ท��ว(า ๒๔๗๕ เปี+นกัารท&าลายว2ถ้�กัารผู้ล2ต่แบบศ�กัดี2นาขอังไทยลงไปี, บ�งค�บให!เกั2ดีกัารทบทวนกัารต่�ความ ๒๔๗๕ และปีร�ดี�ใหม( แม!แต่(งานศ>กัษา ๒๔๗๕ ขอังน�กัว2ชื่ากัารร(วมสม�ยอัย(างนคร2นทร# เมฆไต่รร�ต่น# กั=ม�จั3ดีเร2�มต่!นปีฏิ2สนธ2 (conception) ย!อันกัล�บไปีท��งานขอังปีระท�ปี (ท3กัว�นน�,น!อัยคนจัะร !ว(าค&า ว2วาทะ“ ” ท��ใชื่!กั�นแพร(หลายในปี5จัจั3บ�นมาจัากัปีระท�ปีในบทความน�,เอัง: “ค&าว(า ว2วาทะ“ ” ผู้ !เข�ยนแปีลมาจัากัค&าว(า polemics ในภาษาอั�งกัฤษ หร�อั polémiques ในภาษาฝ่ร��งเศส ซ้>�งไม(ไดี!แปีลว(าทะเลาะกั�น แต่(หมายถ้>งกัารแสดีงความเห=นต่(างกั�น”, เชื่2งอัรรถ้ท�� ๑๗ ขอังบทความ)

แน(นอันว(า ถ้>งท��ส3ดีแล!ว น&,าเส�ยงท��เปี+นม2ต่รย2�งข>,นต่(อั ๒๔๗๕ และต่(อัปีร�ดี�ขอังนายผู้� กั=ย�งอัย (ภายใต่!กัรอับทางทฤษฎ�แบบพคท.ท��ปีฏิ2เสธความส&าเร=จัในระดี�บขอังกัารปีฏิ2ว�ต่2ท��แท!จัร2งแกั(ปีร�ดี� นายผู้�เส�ยชื่�ว2ต่หล�งเข�ยน ผู้ !ปีระศาสน#“

กัารม�คนเดี�ยว” เพ�ยง ๔ ปี เขาอัาจัจัะพอัไดี!ร !ข(าวกัารเปีFดีอัน3สาวร�ย#ปีร�ดี�ท��ธรรมศาสต่ร#ในปีต่(อัมาหล�งจัากัเขาเข�ยนความเร�ยงน�,. แต่(เขาไม(ม�โอักัาสไดี!ร !ว(าภายในไม(กั��ปีหล�งจัากัน�,น, กัารเคล��อันไหวสาธารณะเพ��อัฟ้I, นเกั�ยรต่2ภ ม2ขอังปีร�ดี�ท��เร2�มในปีเดี�ยวกั�บท��เขาเข�ยน ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว“ ” กั(อันปีร�ดี�ถ้>งแกั(กัรรมไม(กั��เดี�อัน (กัารแปีรอั�กัษรในฟ้3ต่บอัลปีระเพณ� พ(อัขอังข!าฯนาม“

ระบ�อัชื่��อัปีร�ดี�” ในเดี�อันกั3มภาพ�นธ# ๒๕๒๖), ซ้>�งอัย(างไม(บ�งเอั2ญ เปี+นปีแรกัหล�งจัากัพรรคท��เขาส�งกั�ดีไดี!แต่กัเปี+นเส��ยงๆ, กัารเคล��อันไหวน�,จัะขยายต่�วเปี+น อั3ต่สาหกัรรม“ ” ไปี. ส2บปีเศษหล�งจัากั ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว“ ” ร�ฐเอังจัะปีระกัาศเชื่2ดีชื่ ปีร�ดี�เปี+นบ3คคลส&าค�ญระดี�บโลกั ม�กัารฉลอังอัย(างเปี+นทางกัารดี!วยร ปีแบบต่(างๆท3กัร ปีแบบ ต่�,งแต่(น2ทรรศกัาร, ละครเวท�, กัารแสดีงดีนต่ร�, หน�งส�อัท3กัปีระเภท (จัากังานว2ชื่ากัารถ้>งน2ทานส&าหร�บเดี=กั), ชื่��อัถ้นน, ชื่��อัห!อังสม3ดี, แสต่มปี\, ไปีจันถ้>งขอังชื่&าร(วยท��ระล>กัสารพ�ดีชื่น2ดี.

ปี5ญหาทางเทคน2คในกัารเต่ร�ยมต่!นฉบ�บ

ในกัารเต่ร�ยมต่!นฉบ�บ ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว“ ” ส&าหร�บต่�พ2มพ#เผู้ยแพร(คร�,งน�, ผู้มพยายามต่ามแบบต่!นฉบ�บพ2มพ#ดี�ดีท��ม�ลายม�อัต่รวจัแกั!ขอังนายผู้�อัย(างเคร(งค�ดี (เชื่(น ค&าว(า ศาสต่ร“ ” สะกัดีโดียไม(ม�เคร��อังหมายกัาร�นต่#โดียต่ลอัดี, กัารใชื่!ต่�วเลขอัารบ2ค) เพราะเห=นว(านายผู้�เปี+นคนเข!มงวดีมากัเร��อังว2ธ�กัารเข�ยน และม�เหต่3ผู้ลขอังเขาเอังในกัารเล�อักัเข�ยนแบบใดีแบบหน>�ง

แม!แต่(กั�บเร��อังท��ดี เล=กัๆ“ ” (เชื่(นกัารเล�อักัท��จัะเข�ยนชื่��อัเดี�อันเต่=มๆท3กัคร�,ง)[

แต่(ผู้มต่�ดีส2นใจัไม(ท&าต่ามใน ๒ กัรณ� เพราะเห=นว(าจัะเปี+นกัารล&าบากัต่(อั [‌دสายต่าขอังผู้ !อั(านมากัเกั2นไปี กัรณ�แรกั ต่!นฉบ�บพ2มพ#ดี�ดีขอังนายผู้� ไม(ม�ชื่(อังว(าง (space) ระหว(างปีระโยคและภายในปีระโยคเลย แม!แต่(หล�งเคร��อังหมายจั3ลภาคและจั3ดีจับปีระโยค กั=พ2มพ#ข!อัความต่(อัไปีต่2ดีกั�นท�นท� ระหว(างข!อัความธรรมดีากั�บข!อัความในคร��อังหมายค&าพ ดี ส(วนใหญ(กั=ไม(ม�ชื่(อังว(างเลย (บางคร�,งท��ม� ผู้มสงส�ยว(าเปี+นความเผู้ลอั) กัรณ�ท��สอัง เม��อัข>,นย(อัหน!าใหม( ในต่!นฉบ�บไม(ม�กัารถ้อัยร(นเข!าไปีจัากัขอับ (indent) ท�,ง ๒ กัรณ� ผู้มไดี!เพ2�มชื่(อังว(าง (space) และกัารถ้อัยร(น (indent) เข!าไปี (ยกัเว!นย(อัหน!า

แรกัส3ดี) ส(วนกัารเน!นค&าดี!วยกัารข�ดีเส!นใต่!น�,น ผู้มกั=ท&าต่ามนายผู้� ไม(ใชื่!กัารท&าต่�วเอั�ยงหร�อัต่�วหนา ซ้>�งต่!นฉบ�บพ2มพ#ดี�ดีท&าไม(ไดี!

ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว

ไม(กั��ว�นมาน�,ไดี!ม�ปีระกัาศทางว2ทย3กัระจัายเส�ยงแห(งปีระเทศไทยว(าให!ชื่าวธรรมศาสต่รไปีร(วมกั�นเททอังหล(อัร ปีเคารพขอังดีร.ปีร�ดี� พนมยงค#, ผู้ !ปีระศาสน#กัาร, ท��มหาว2ทยาล�ยเพ��อัเอัาปีระดี2ษฐานไว!เปี+นท��ระล>กั ณ

มหาว2ทยาล�ยแห(งน�,น. หล�งจัากัน�,นไม(ท�นไร, ว2ทย3แห(งเดี�ยวกั�นน�,นกั=กัล�บอัอักัข(าวใหม(ว(าจัะม�กัารเททอังหล(อัพระพ3ทธร ปีส��อังค#แยกัไปีปีระดี2ษฐานไว!ท��มหาว2ทยาล�ย, ท��สโมสรธรรมศาสต่ร, และท��ว2ทยาเขต่อั�กัสอังแห(ง; ในกัารน�,กัษ�ต่ร2ย#จัะมาเอังดี!วย. เร��อังหล(อัร ปีดีร.ปีร�ดี�เง�ยบไปี.

ดีร.ปีร�ดี�เปี+น ผู้ !ปีระศาสน#กัารมหาว2ทยาล�ยว2ชื่าธรรมศาสต่รและกัารเม�อัง“ ”

ซ้>�งดีร.ปีร�ดี�เปี+นผู้ !ต่� ,งข>,นเอังหล�งจัากัเปีล��ยนกัารปีกัครอังแผู้(นดี2น, ควบค (ไปีกั�บกัารต่�,งธนาคารชื่าต่2. ต่(อัมามหาว2ทยาล�ยน�,ถ้ กัพวกัทหารฟ้าสซ้2สต่#ย>ดีไปี,

ข�บไล(ดีร.ปีร�ดี�ไปีนอักัปีระเทศหลายคร�,งจันในท��ส3ดีกั=ไปีต่ายท��ปีระเทศฝ่ร��งเศส. ต่�,งแต่(น�,นมาต่&าแหน(งผู้ !ปีระศาสน#กัารกั=เปี+นอั�นยกัเล2กัม�ต่&าแหน(งอัธ2กัารบดี�ข>,นมาท&าหน!าท��แทน. และน�บแต่(น�,นมากั=ไม(ม�ผู้ !ปีระศาสน#กัารอั�กัแล!ว.

ค&าว(า อัธ2กัารบดี�“ ” ม�ส&าเน�ยงไปีทางพระ, ไม(เหมาะกั�บชื่��อัผู้ !ปีกัครอังและชื่�,น&ามหาว2ทยาล�ยขอังฆราวาส. ท��ว(าม�ส&าเน�ยงไปีทางพระกั=เพราะม�ต่&าแหน(งในกัารปีกัครอังว�ดีต่&าแหน(งหน>�งเร�ยกัว(า เจั!าอัธ2กัาร“ ”; พระท&าผู้2ดีว2น�ยกั=เร�ยกั

ว(าม�อัธ2กัรณ#. หากัเร�ยกัว(าอัธ2กัารบดี�กั=อัาจัโน!มน&าไปีทางสมภารเจั!าว�ดีไดี!. ชื่��อัมหาว2ทยาล�ยม�ค&าว(าธรรมศาสต่รกั=อัาจัม�ผู้ !ค2ดีว(าคงจัะเกั��ยวกั�บศาสนาอัย (แล!ว. แท!จัร2งค&า ธรรมศาสต่ร“ ” หมายถ้>งกัฎหมายบ!านเม�อัง, หาไดี!หมายถ้>งเร��อังทางศาสนาไม(. ม�ค&าว(า ค�มภ�ร#มานวธรรมศาสต่ร“ ” เร�ยกัค�มภ�ร#หร�อับ�ญญ�ต่2กัฎหมายโบราณเปี+นท��ร !กั�นท��วไปีดี�. ค&าว(า มน “ ” กั=ถ้ กัใชื่!เร�ยกัเปี+นชื่��อัผู้ !พ2พากัษามาแต่(เดี2มในฐานเปี+นราชื่ท2นนาม. ในต่&าราโบราณท��เราร�บมาจัากัอั2นเดี�ยโบราณกัล(าวว(าเจั!ากัฎหมายค�อัพรหมชื่��อัท!าวมน ; ในต่&าราไทยโบราณเร�ยกัเจั!ากัฎหมายว(าพระมโนสาราจัารย#, และไดี!ท&าเปี+นร ปีขอังมโนสาราจัารย#น��งแท(นชื่ ต่าชื่��งอัย (. ชื่��อัหร�อัราชื่ท2นนามขอังดีร.ปีร�ดี� พนมยงค#กั=ม�ค&าว(า

มน “ ” อัย (ในน�,น, ค�อัหลวงปีระดี2ษฐมน ธรรม. ค&าว(า มน ธรรม“ ” กั=ค�อักัฎหมายขอังท!าวมน มหาพรหมต่ามความเชื่��อัแต่(กั(อัน. ค&าว(า ธรรม“

ศาสต่ร” ท��เปี+นชื่��อัขอังมหาว2ทยาล�ยน�,นต่รงกั�บค&าว(า moral sciences. และดี�งน�,นต่ราขอังมหาว2ทยาล�ยจั>งท&าเปี+นร ปีพระธรรมจั�กัรม�ร�ฐธรรมน ญต่รงกัลาง, หมายถ้>งกัฎหมายต่!อังเท��ยงธรรมและย>ดีถ้�อัหล�กัร�ฐธรรมน ญปีระชื่าธ2ปีไต่ยดี!วย. ร�ฐธรรมน ญในท��น�,หมายถ้>งร�ฐธรรมน ญแห(งราชื่อัาณาจั�กัรสยามท��เปี+นหล�กัปีระชื่าธ2ปีไต่ย, ม2ใชื่(ร�ฐธรรมน ญท��ม�หล�กักัารอัย(างอั��น. และ ปีระชื่าธ2ปีไต่ย“ ” ท��ว(าน�,นกั=ถ้�อัว(าต่!อังเปี+นปีระชื่าธ2ปีไต่ยต่ามแบบอัย(างท��คณะราษฎรน&ามาปีระดี2ษฐานไว!เปี+นหล�กักัารปีกัครอังใหม(ขอังปีระเทศไทย; ร ปีธรรมกั=ค�อัหล�กักัารแห(งร�ฐธรรมน ญฉะบ�บแรกัหร�อัฉะบ�บท��หน>�ง. กัารแกั!ไขร�ฐธรรมน ญในระยะต่(อัมาจัะมากัน!อัยส�กัเท(าไรกั=ต่าม, หากัไม(ย>ดีถ้�อัหล�กัร�ฐธรรมน ญฉะบ�บท��หน>�งแล!วกั=ไม(อัาจัถ้�อัไดี!ว(าเปี+นปีระชื่าธ2ปีไต่ยต่ามท��คณะราษฎรน&ามา. ส(วนใครจัะว(าฉะบ�บไหนเปี+นปีระชื่าธ2ปีไต่ยจัร2งจั�งหร�อัไม(น�,นกั=ต่ามแต่(อั�ธยาศ�ยขอังผู้ !กัล(าวน�,นเอังเปี+นส(วนต่�ว. ปีระชื่าธ2ปีไต่ยท��คณะราษฎรน&ามาและจัาร>กัร�บรอังลงในร�ฐธรรมน ญฉะบ�บแรกัอัย(างชื่�ดีแจั!งน�,นเปี+นปีระชื่าธ2ปีไต่ยกัระฎุXมพ�, ปีระชื่าธ2ปีไต่ยขอังชื่นชื่�,นกัระฎุXมพ�หร�อับ ร�

ชื่น,หร�อัท��ม�เร�ยกักั�นว(าชื่นชื่�,นนายท3นไทยผู้ !ท&ากัารโค(นระบอับสมบ รณาญาส2ทธ2ราชื่ย#แล!วเปีล��ยนเปี+นระบอับราชื่าธ2ปีไต่ยอั&านาจัจั&ากั�ดี.

แม!นค&าว(า ปีระชื่าธ2ปีไต่ย“ ” จัะเคยม�ใชื่!ต่�,งแต่(คร�,งสม�ยระบอับทาสขอังโรม�น,

ทว(าค&า ปีระชื่าธ2ปีไต่ย“ ” ท��ใชื่!อัย (ในปี5จัจั3บ�นท�,งหมดีกั=เปี+นเพ�ยงค&าท��พวกักัระฎุXมพ�ซ้>�งโค(นอั&านาจัปีกัครอังขอังพวกัเจั!าศ�กัดี2นาลงน&ามาใชื่!เร�ยกัระบอับขอังต่นเท(าน�,น, จั>งม�ความหมายต่ามท��ว(าน�,หาไดี!ม�ความหมายเหม�อันอัย(างในสม�ยทาสไม(. ห�วใจัส&าค�ญขอังระบอับแห(งชื่นชื่�,นกัระฎุXมพ�กั=ค�อั กัรรมส2ทธ2Yเอักัชื่นในปี5จัจั�ยกัารผู้ล2ต่, และดี�งน�,นระบอับปีระชื่าธ2ปีไต่ยขอังพวกัเขาจั>งเปี+นระบอับท��ดี&าเน2นกัรรมส2ทธ2Yเอักัชื่นในปี5จัจั�ยกัารผู้ล2ต่. กัารท��พวกัชื่นชื่�,นกัระฎุXมพ�หร�อัชื่นชื่�,นนายท3นท&าเชื่(นน�,กั=เพ��อัสถ้าปีนาและพ�ฒนากัารผู้ล2ต่ท3นน2ยมขอังพวกัเขาและร�กัษาผู้ลปีระโยชื่น#เอักัชื่นขอังพวกัเขาซ้>�งเน�,อัแท!ท��ส&าค�ญกั=ค�อักัารข ดีร�ดีม ลค(าส(วนเกั2นจัากัชื่นชื่�,นกัรรมกัรน��นเอัง. ดี!วยเหต่3น�,กัฎหมายขอังพวกัชื่นชื่�,นกัระฎุXมพ�หร�อัชื่นชื่�,นนายท3นกั=เปี+นกัฎหมายท��ค3!มครอังกัรรมส2ทธ2Yเอักัชื่นในปี5จัจั�ยกัารผู้ล2ต่ขอังพวกัเขา. กัฎหมายหล�กัท��เปี+นแบบอัย(างขอังเร��อังน�,กั=ค�อักัฎหมายนโปีเล�ยน, ปีระมวลกัฎหมายนโปีเล�ยนหร�อั โค!ดีนโปีเล�ยน“ ” น��นเอัง. กัฎหมายขอังพวกักัระฎุXมพ�ในโลกัน�,ท�,งหมดีไม(ว(าจัะเข�ยนพล2กัแพลงอัย(างไรกั=ไม(พ!นไปีจัากัหล�กัขอังกัฎหมายนโปีเล�ยนน�,ไดี!. กัฎหมายน�,ไดี!ค3!มครอังส2�งท��เร�ยกัว(า กัระฎุXมพ�ส2ทธ2Y“ ” อัย(างม��นคง. ในระบอับส�งคมน2ยมซ้>�งเปี+นระยะผู้(านทางปีระว�ต่2ศาสต่รอั�นยาวนานท�,งระยะกั(อันข!ามไปีส (ระบอับคอัมม2วน2สต่#น�,นกั=เปี+นระยะแห(งกัระฎุXมพ�ส2ทธ2Y, หร�อัระยะส2ทธ2Yแห(งพวกักัระฎุXมพ�ท��ไม(ม�พวกักัระฎุXมพ�น��นเอัง. ผู้ !ใดีไม(เข!าใจัเร��อังน�,และดี(วนท&าลายกัระฎุXมพ�ส2ทธ2Yเร=วเกั2นกัว(าความเปี+นจัร2งกั=ย(อัมจัะกัระท&าความผู้2ดีเอั�ยง ซ้!าย“ ”.

ดี!วยเหต่3น�,ท��เร�ยกัว(ากัารปีฏิ2ว�ต่2ปีระชื่าธ2ปีไต่ยน�,นเน�,อัแท!แล!วกั=เปี+นกัารปีฏิ2ว�ต่2กัระฎุXมพ� (ท��เคยเร�ยกัว(ากัารปีฏิ2ว�ต่2ชื่นชื่�,นนายท3น) เพ��อัสถ้าปีนาระบอับข ดีร�ดีขอังชื่นชื่�,นกัระฎุXมพ�ข>,นท��วท�,งส�งคม. กัารปีฏิ2ว�ต่2กัระฎุXมพ�ท��ส&าค�ญค�อักัารปีลดีปีล(อัยพล�งผู้ล2ต่เกัษต่ร, ค�อัทาสกัส2กัรและชื่าวนาเอักัเทศท��วไปี; เหต่3น�,จั>งไดี!ร�บกัารสน�บสน3นจัากัเลกัและไพร(, จัากัชื่าวนาและพวกัอัน3กัระฎุXมพ�ท�,งหมดี. น��นกั=ค�อัพวกักัระฎุXมพ�เปี+นเจั!ากัาร, เปี+นเจั!ากั�,เจั!ากัารขอังกัารปีฏิ2ว�ต่2ปีระชื่าธ2ปีไต่ย, เปี+นผู้ !น&ากัารปีฏิ2ว�ต่2ปีระชื่าธ2ปีไต่ย, เปี+นผู้ !น&าชื่าวนาโดียส(วนรวม. เม��อัพวกักัระฎุXมพ�จัะสถ้าปีนาระบอับข ดีร�ดีท3นน2ยมกั(อันอั��นเขากั=จัะต่!อังปีลดีปีล(อัยพล�งผู้ล2ต่ในส�งคมท��เปี+นชื่าวนา, ให!

ชื่าวนาเปี+นอั2สระไม(ถ้ กัผู้ กัม�ดีอัย (กั�บท��ดี2นต่ามระบอับศ�กัดี2นา, ให!ชื่าวนาไดี!เปี+นอั2สระ, เล2กัล!มระบอับทาสกัส2กัรและท&าลายเศษเดีนขอังศ�กัดี2นาน2ยมให!หมดีส2,นไปี. ท�,งน�,กั=เพ��อัชื่าวนาท��เปี+นอั2สระแล!วจัะไดี!สามารถ้ขายพล�งแรงงานขอังต่นให!แกั(ชื่นชื่�,นกัระฎุXมพ�หร�อัชื่นชื่�,นนายท3นในโรงงาน, กัารผู้ล2ต่ท3นน2ยมถ้>งจัะสามารถ้ดี&าเน2นไปีไดี!. ในสม�ย ร.5, ทาสกัส2กัรท�,งหมดีอัย (ใต่!อัาณ�ต่2ขอังเจั!าท��ดี2นศ�กัดี2นา, ไม(เปี+นอั2สระ, ไม(สามารถ้ขายพล�งแรงงานขอังต่นให!แกั(พวกักัระฎุXมพ�, โดียฉะเพาะพวกัท3นผู้ กัขาดีสากัลค�อัพวกัจั�กัรพรรดี2น2ยมท��ร3กัเข!ามาในเม�อังไทยขณะน�,น. เหต่3น�,พวกัจั�กัรพรรดี2น2ยมจั>งไดี!ย3ยงส(งเสร2มและสน�บสน3นให! ร.5 ดี&าเน2นกัารปีฏิ2ร ปีส�งคม, ปีลดีปีล(อัยทาสกัส2กัรให!พ!นอั&านาจัขอังพวกัเจั!าท��ดี2นศ�กัดี2นาซ้>�งในเวลาน�,นต่�วใหญ(ท��ส3ดีค�อัสมเดี=จัเจั!าพระยาบรมมหาศร�ส3ร2ย-วงศ#, ผู้ !ส&าเร=จัราชื่กัารแผู้(นดี2น. กัารต่(อัส !ระหว(าง ร.5 กั�บสมเดี=จัเจั!าพระยาฯเปี+นไปีอัย(างดี3เดี�อัดี. แต่(เน��อังจัากัจั�กัรพรรดี2น2ยมหน3นหล�งและ ร.5 ม�กั&าล�งขอังพวกัเจั!าศ�กัดี2นาห�วใหม(ท��ต่!อังกัารเปีล��ยนระบอับข ดีร�ดีทางท��ดี2นขอังต่นส(วนหน>�ง (เพ�ยงส(วนหน>�งเท(าน�,น) ไปีเปี+นกัารข ดีร�ดีทางท3นน2ยมชื่(วยเหล�อั กั�บม�กัารต่(อัส !ขอังมวลชื่น

ชื่าวนาและพวกัไพร(ทาสเปี+นกั&าล�งผู้ล�กัดี�นชื่(วยท��ส&าค�ญ, ฉะน�,นกัารปีฏิ2ร ปีขอัง ร.5 จั>งไดี!บรรล3ผู้ลโดียพ�,นฐาน. กัารต่(อัต่!านอัย(างทรหดีขอังพวกัเจั!าศ�กัดี2นาห�วดี�,อัในสม�ยน�,นท&าให!กัารปีฏิ2ร ปีขอัง ร.5 ต่!อังย�ดีเย�,อัยาวนานไปี.

อัย(างไรกั=ดี�, กัารปีฏิ2ร ปีคร�,งน�,นกั=เปี+นแต่(เพ�ยงคร>�งๆกัลางๆ. ระบอับศ�กัดี2นาถ้ กัท&าลายไปีท�ละกั!าวท�ละน!อัยกั=จัร2ง, ทว(ากัารข ดีร�ดีชื่าวนาในท��ดี2นอั�นเปี+นระบอับข ดีร�ดีศ�กัดี2นาน2ยมน�,นย�งดี&ารงอัย (บร2บ รณ#. พวกักัระฎุXมพ�สามารถ้กั(อักั&าเน2ดีและเต่2บโต่ข>,นไปีระดี�บหน>�งกั=จัร2ง, ทว(าไม(สามารถ้ดี&าเน2นกั!าวหน!าต่(อัไปีโดียอั2สระ. ท�,งน�,เพราะอั3ปีสรรคท��เกั2ดีจัากักัารสมคบกั�นระหว(างจั�กัรพรรดี2น2ยมน�กัล(าเม�อังข>,นกั�บเจั!าศ�กัดี2นาไทยท��ย�งม�อั&านาจัเหล�อัอัย (อัย(างมากัมายไม(ไดี!ม2ไดี!ถ้ กัท&าลายไปี, เพราะไม(ม�กัารปีฏิ2ว�ต่2กัระฎุXมพ�. ดี�งน�,นจั�กัรพรรดี2น2ยมจั>งไดี!กัลายเปี+นกั&าล�งท��ค&,าจั3นให!กัารข ดีร�ดีศ�กัดี2นาน2ยมย�งม�อัย (ต่(อัไปีอั�กัอัย(างม��นคงและศ�กัดี2นาน2ยมกั=ไดี!กัลายเปี+นรากัฐานกัารข ดีร�ดีและปีล!นสะดีมปีระเทศไทยขอังจั�กัรพรรดี2น2ยม, เปี+นผู้ !ชื่(วยให!จั�กัรพรรดี2น2ยมสามารถ้ดี&าเน2นกัารปีล!นสะดีมปีระเทศไทยและข ดีร�ดีปีระชื่าชื่นไทยไดี!อัย(างเสร�. เหต่3น�,เอังจั>งท&าให!ปีระเทศไทยสามารถ้ดี&ารงร�กัษา ความเปี+นเอักัราชื่“ ” ขอังต่นไว!ไดี!ไม(ต่กัเปี+นเม�อังข>,นโดียต่รงขอังจั�กัรพรรดี2น2ยมเหม�อันปีระเทศเพ��อันบ!านรอับๆ. แต่( เอักัราชื่“ ” หลอักัๆท��ว(าน�,เปี+นแต่(เพ�ยง เอักัราชื่ทางร ปีแบบ“ ”

เล=กัๆน!อัยๆ, เน�,อัแท!แล!วจั�กัรพรรดี2น2ยมไดี!อัาศ�ยกัารย2นยอัมขอังศ�กัดี2นาน2ยมเข!าปีกัครอังปีระเทศไทยทางอั!อัม. สภาพเชื่(นน�,ค�อัสภาพท��เลน2นเร�ยกัว(าสภาพขอังปีระเทศกั>�งเม�อังข>,น. ส2�งท��เราเห=นไดี!ชื่�ดีกั=ค�อัสภาพนอักัอัาณาเขต่ม2ไดี!ถ้ กัยกัเล2กัไปี, ส�ญญาไม(เสมอัภาคกั�บจั�กัรพรรดี2น2ยมย�งม�อัย (อัย(างครบถ้!วน. กัารเข!าร(วมในมหาย3ทธสงครามจั�กัรพรรดี2น2ยมคร�,งท��หน>�งขอัง ร.6 ไม(สามารถ้แกั!ปี5ญหาน�,ให!ต่กัไปีไดี!. และส2�งเหล(าน�,เอังท��คณะราษฎรถ้�อัเปี+นข!อัอั!างส&าค�ญในกัารร�ฐปีระหารเปีล��ยนแปีลงกัารปีกัครอังแผู้(นดี2นเม��อัปี ‌]ذ75[’

ซ้>�งส��ทหารเส�อัเปี+นห�วหน!าและม�ดีร.ปีร�ดี� พนมยงค#เปี+นผู้ !ดีลใจัและจั�ดีต่�,ง.

หล�งปี ’75 คณะราษฎร, โดียดีร.ปีร�ดี�, ไดี!พยายามเล2กัส�ญญาไม(เสมอัภาคน�,น ส&าเร=จั“ ”, เล2กัสภาพนอักัอัาณาเขต่ โดียส2,นเชื่2ง“ )ทว(ากั=ย�งไม ;[‌ر]”สามารถ้เล2กัระบอับข ดีร�ดีศ�กัดี2นาน2ยม, ชื่าวนาย�งไม(ม�ท��ดี2นท&ากั2นขอังต่นเอังโดียครบถ้!วน, ร ปีแบบกัารข ดีร�ดีชื่าวนาในเง��อันไขใหม(ไดี!เกั2ดีข>,นต่(างๆนานา.

พวกักัระฎุXมพ�เอังกั=ย�งไม(สามารถ้พ�ฒนาท3นน2ยมขอังต่นให!ใหญ(โต่เพราะจั�กัรพรรดี2น2ยมย�งข�ดีขวางอัย (และพวกัศ�กัดี2นาท��ต่นเอังไปีปีระน�ปีระนอัมดี!วยน�,นกั=ย�งอัย (, ย�งร�กัษาระบอับข ดีร�ดีขอังเขาไว!อัย (. ในย��ส2บปีหล�งน�,, หล�งจัากัท��ไดี!เปีFดีให!ท3นต่(างปีระเทศเข!ามาดี&าเน2นกัารข ดีร�ดีเต่=มท��ไดี!, ท3นน2ยมไดี!เฟ้I� อังข>,นในระดี�บท��แน(นอัน. แต่(น��เปี+นเพ�ยงร ปีภายนอักัและปีรากัฏิกัารณ#ท��ฉาบฉวยดี3จัดีอักัมะเดี��อั; โดียความเปี+นจัร2งแล!ว, ดี!านหน>�งทร�พยากัรท3กัชื่ะน2ดีในปีระเทศไดี!ถ้ กัจั�กัรพรรดี2น2ยมและท3นผู้ กัขาดีต่(างปีระเทศปีล!นสะดีมไปี

อัย(างหวานหม “ ” จันจัะเห�อัดีแห!งอัย (แล!ว, กัระท��งแรงงานกั=ถ้ กัส(งอัอักัไปีขายย�งต่(างปีระเทศดี!วยราคาถ้ กัน(าใจัหาย; อั�กัดี!านหน>�งความเฟ้I� อังดี�งกัล(าวน�,นต่�,งอัย (บนพ�,นฐานขอังความเปี+นหน�,ข�,ข!าต่(างปีระเทศ, ค�อัพวกัจั�กัรพรรดี2น2ยม, อัย(างท(วมท!นล!นหลาย. เม��อัใดีเจั!าหน�,ทวงถ้ามเม��อัน�,นไทยกั=จัะไม(ม�ความสามารถ้ชื่&าระหน�,ไดี!, กั=จัะต่!อังล!มละลาย. พวกัผู้ !จั�ดีกัารบร2ษ�ทค�อัพวกัปีกัครอังปีฏิ2กั2ร2ยาท��ข ดีร�ดีท�,งหลายกั=จัะหน�ไปีหมดีเหม�อันพวกัเท!าแชื่ร#. เวลาน�,เขากั=ไดี!โอันทร�พย#ส2นหน�ไปีซ้(อันไว!ต่(างปีระเทศท3กัว�น. เร��อังน�,เปี+นความล�บท��เปีFดีเผู้ยท��วไปี. ว2ทย3ร�ฐบาลไดี!อัอักัข(าวเร��อังน�,เร��อัยๆ. กัารลงท3นต่(างปีระเทศล!วนแต่(เปี+นท3นฉาบฉวยท��ท&ากั&าไรมห>มาให!ไดี!ในระยะส�,นท��ส3ดี. พวกัเขาลงท3นอัย(างเส��ยงภ�ยท�,งส2,น.

เม��อัคณะราษฎรท&าร�ฐปีระหารเปีล��ยนกัารปีกัครอังน�,นพวกัเขาไม(ไดี!คาดีค2ดีถ้>งสภาพอัย(างในปี5จัจั3บ�นน�,. พวกัเขาค2ดีซ้��อัๆว(าจัะสร!างระบอับท3นน2ยมและจัะท&าให!ปีระเทศไทยเปี+นอั2สระและเฟ้I� อังฟ้ . พวกัเขาค2ดีว(าระบอับ

ใหม(ในปีระเทศไทยท��พวกัเขาน&ามาให!น�,จัะม��นคงถ้าวร. ดี�งน�,นโครงกัารขอังพวกัเขากั=เปี+นโครงกัารท��หน�กัแน(นอัย (. พวกัเราม�กัพ ดีกั�นถ้>งโครงกัารสม3ดีปีกัเหล�อังขอังหลวงปีระดี2ษฐมน ธรรม, แต่(เราไม(เคยพ ดีถ้>งกัารพยายามต่�,งโครงกัารถ้าวรท��จัะท&าให!ระบอับท3นน2ยมสถ้2ต่เสถ้�ยรในปีระเทศไทย. เค!าโครงกัารเศรษฐกั2จัขอังคณะราษฎรเปี+นแต่(เพ�ยงส(วนหน>�งขอังความพยายามเปีล��ยนระบบเศรษฐกั2จัซ้>�งเปี+นรากัฐานขอังส�งคม. แต่(โครงกัารอั�กัส(วนหน>�งซ้>�งม�ความส&าค�ญมากักั=ค�อักัารสร!างโครงสร!างชื่�,นบนขอังส�งคมใหม(ให!เปี+นโครงสร!างชื่�,นบนขอังส�งคมท3นน2ยมขอังพวกักัระฎุXมพ�. เพ��อักัารน�,, ดีร.ปีร�ดี�ไดี!ดี&าเน2นกัารสร!างหลายอัย(าง; ท��ส&าค�ญกั=ค�อักัารต่�,งธนาคารชื่าต่2และมหาว2ทยาล�ยว2ชื่าธรรมศาสต่ร#และกัารเม�อัง. แท!จัร2ง, กัารต่�,งมหาว2ทยาล�ยน�,นกั=ค�อักัารเพาะผู้ !ปีฏิ2บ�ต่2งานใหม(ให!แกั(ระบอับขอังพวกักัระฎุXมพ�น��นเอัง, ค�อักัารเพาะผู้ !ปีฏิ2บ�ต่2งานกัระฎุXมพ�ข>,นจั&านวนหน>�งในระบบขอังต่นเอัง. พวกัข3นนางเกั(าฝ่5งห�วในระบอับเกั(า, แกั!ยากั. พวกัน�กัเร�ยนเกั(ากั=ถ้ กัอับรมมาอัย(างเกั(า, เปีล��ยนยากั. เพราะฉะน�,นดีร.ปีร�ดี�จั>งไดี!สร!างระบบใหม(ทางกัารศ>กัษาน�,ข>,นโดียส2,นเชื่2ง. ว2ชื่าท��สอันกั=เปี+นว2ชื่าอัย(างใหม(, กัฎหมายท��สอันกั=เปี+นกัฎหมายกัระฎุXมพ�ท��เดี2นต่ามรอัยครรลอังขอังโค!ดีนโปีเล�ยนหมดีจัดี, ทฤษฎ�กัารเม�อังกั=เปี+นทฤษฎ�ใหม(ขอังพวกักัระฎุXมพ�สากัลม2ใชื่(เปี+นทฤษฎ�ศ�กัดี2นาแบบเกั(า. ผู้ !เข!าเร�ยนกั=เปี+นคนใหม(หมดี, ส(วนใหญ(หร�อัโดียพ�,นฐานเปี+นคนในชื่นชื่�,นกัระฎุXมพ�หร�อักัระท��งพวกัคนยากัจัน. เหต่3น�,ค(าเล(าเร�ยนจั>งถ้ กัท��ส3ดี,

กัารร�บน�กัศ>กัษากั=กัว!างขวางโดียร�บท��วไปีไม(จั&ากั�ดีว2ทยฐานะดี�งมหาว2ทยาล�ยอั��น, กัารสอันกั=ใชื่!ระบบใหม(ส2,นเชื่2งรวมท�,งกัารสอับดี!วย, โดียสอับเกั=บเปี+นรายว2ชื่าไดี!. ระบบคะแนนกั=ใชื่!ระบบห!าคะแนนและม�สอับส�มภาษณ#แบบเซ้=มม2นาร#เพ��อัเล�อักัเฟ้0นบ3คคลท��ม�ทรรศนะแบบใหม(ท�,งหมดี. ค&าว(ามหาว2ทยาล�ยว2ชื่าธรรมศาสต่ร#และกัารเม�อัง (มธกั) เปี+นต่ลาดีว2ชื่าน�,นดี�งมากัในสม�ยน�,น.

ดีร.ปีร�ดี�ย�งจั�ดีต่�,งน2คมมธกั.ข>,นร�บน�กัศ>กัษาท��ปีระสงค#จัะมาอัย (กั2นดี!วยกั�น

แบบโรงเร�ยนกั2นนอันอั�กัม�จั&านวน 100 คนอัย (ในสอังต่>กัใหญ(แยกัอัย (ดี!านท(าพระจั�นทร#กั�บดี!านท(าชื่!างต่>กัละ 50 คน. ผู้ !ปีกัครอังน2คมเปี+นศาสต่ราจัารย#ชื่าวอั�งกัฤษชื่��อัดีร.เจั เอัฟ้ ฮั�ต่เจัสส�นซ้>�งไดี!มากั2นนอันร(วมกั�บน�กัศ>กัษาอัย(างสน2ทสนม. กั&าล�งใหม(เพ��อัระบอับท3นน2ยมกัระฎุXมพ�ไดี!ร�บกัารท&าน3บ&าร3งเปี+นอัย(างดี�ย2�ง.

ชื่��อัขอังมหาว2ทยาล�ยท��เต่2มค&าว(า กัารเม�อัง“ ” เข!าไปีข!างท!ายน�,นเปี+นเร��อังอั>กัท>กัมากั, ท&าให!คนท�,งหลายห�นมาสนใจักัารเม�อังกั�นอัย(างจัร2งจั�งว(าค�อัอัะไรกั�นแน(. แต่(คนพวกัหน>�งกั=กัล�วเพราะร !ว(า กัารเม�อัง“ ” น�,นค�อักัารเม�อังกัระฎุXมพ�ท��เปี+นปีฏิ2ปี5กัษ#ต่(อัพวกัเขา; ในท��ส3ดีพวกัเขากั=หาเร��อังท&าลายเส�ยโดียต่�ดีค&าน�,อัอักัจัากัชื่��อัขอังมหาว2ทยาล�ย, คล!ายกั�บว(าเม��อัไดี!ต่�ดีชื่��อัท��ว(า กัารเม�อัง“ ” น�,อัอักัเส�ยแล!วกั=จัะไม(ม�กัารเม�อังขอังพวกักัระฎุXมพ�ในเม�อังไทยอั�กั. เราท(านเห=นถ้น�ดีแล!วว(าเวลาน�,กัารเม�อังกัระฎุXมพ�เฟ้I� อังเพ�ยงไรในเม�อังเราโดียไม(ต่!อังม�ค&าน�,ห!อัยท!ายชื่��อัมหาว2ทยาล�ย.

ดีร.ปีร�ดี�ไดี!ต่�,งใจัอับรมส��งสอันว2ชื่ากัารเม�อังแกั(น�กัศ>กัษาขอังมธกั.เต่=มท��จันบ�ดีน�,ไดี!กัลายเปี+นพ�,นฐานขอังระบอับกัารเม�อังไทยระดี�บหน>�งไปีแล!ว.

กั�ฬาปีระเพณ�ท��ดี�งในชื่�,นหล�งน�,นในต่อันแรกัย�งไม(ม�อัะไรมากันอักัจัากักัารแข(งข�นฟ้3ต่บอัลล#ระหว(างสอังมหาว2ทยาล�ยซ้>�งเปี+นสถ้าบ�นกัารศ>กัษาส งส3ดี. เวลาน�,นย�งไม(ม�มหาว2ทยาล�ยอั��นเกั2ดีข>,น. สนามท��ใชื่!กั=เปี+นสนามท��ดี�ท��ส3ดีในสม�ยน�,นน�,นค�อัสนามโรงเร�ยนสวนกั3หลาบว2ทยาล�ย, ต่(อัมาย!ายไปีท��สนามกั�ฬาแห(งชื่าต่2. เม��อัเล(นกั�นคร�,งแรกั, จั3ฬาฯเขาม�ส�ขอังเขาค�อัส�ชื่มพ ; แต่(มธกั.ย�งไม(ม�ส�. ดี�งน�,นจั>งเปี+นเร��อังย3(งยากั. ชื่าวน2คมท��เข!าร(วมเปี+นกั&าล�งส&าค�ญในกั�ฬาน�,นจั>งไดี!เสนอัง(ายๆให!ใชื่!ส�เหล�อัง-แดีงเปี+นส�ขอังมหาว2ทยาล�ยและไดี!แต่(งเพลงปีระจั&ามหาว2ทยาล�ยข>,น. เพลงน�,นม�ค&าหน>�งว(า เหล�อังขอัง“

เราค�อัธรรมปีระจั&าจั2ต่, แดีงขอังเราค�อัโลห2ต่อั3ท2ศให!”. ผู้ !แต่(งเปี+นกัว�และปี5ญญาชื่นชื่�,นส งม�ชื่��อัขอังเม�อังไทยขณะน�,น, ค�อัข3นว2จั2ต่รมาต่รา (สง(า

กัาญจันาคพ�นธ3#) ผู้ !แต่(งเพลงชื่าต่2ชื่��อัดี�ง. เพลงขอังเขาม�พล�งและม�ความหมายเดี(นชื่�ดีมากั. น(าเส�ยดีายท��ต่(อัมาเขาไดี!กัลายเปี+นน�กัค�ดีค!านปีระชื่าชื่น,

ค�ดีค!านกัารปีฏิ2ว�ต่2ขอังปีระชื่าชื่นไปีพร!อัมๆกั�บสหายค (ห ขอังเขาอั�กัผู้ !หน>�งซ้>�งกั=ชื่��อัดี�งเหม�อันกั�น, ท&างานอัย (ท��กัระทรวงพาณ2ชื่ย#เหม�อันกั�น. ต่(อัมากัารกั�ฬาระหว(างสอังมหาว2ทยาล�ยไดี!เพ2�มกั�ฬาร�กับ�,ฟ้3ต่บอัลล#ข>,นอั�กัอัย(างหน>�งซ้>�งจั3ฬาฯม�เปีร�ยบมากั. ผู้ !อับรมฝ่Uกัห�ดีทางจั3ฬาฯกั=ค�อัมจั.จั�นทรา, ส(วนทางมธกั.น�,นผู้ !ฝ่Uกัฟ้3ต่บอัลล#ค�อัข3นปีระเสร2ฐศ3ภมาต่ราและต่(อัมาค�อันายโฉลกั

โกัมารกั3ล ณ อัย3ธยา. กั�ฬาร�กับ�,น� ,นนายโฉลกัเปี+นผู้ !ฝ่Uกัแต่(ผู้ !เดี�ยว. ถ้�ดีจัากัน�,นมธกั.ไดี!เสนอัแข(งเร�อักัรรเชื่�ยงโดียนายโฉลกัเปี+นผู้ !ฝ่Uกัอั�กั, แต่(จั3ฬาอั!างว(าไม(ม�น&,าจั>งไม(เอัา. กั�ฬาแข(งเร�อักัรรเชื่�ยงแบบเฮันเลย# ร�แกัต่ต่!าท��แม(น&,าเทมส#ระหว(างอั=อักัฟ้อัร#ดีกั�บเคมบร2ดีจั#จั>งไม(เกั2ดีข>,นท��แม(น&,าเจั!าพระยาต่ามปีระสงค#, เปี+นท��น(าเส�ยดีายอัย (. แต่(พวกัเรากั=ลงกัรรเชื่�ยงกั�นท3กัว�นต่อันเย=น, ม�คนท>�งมาดี กั�นมากั. ดีร.ปีร�ดี�ไดี!สน�บสน3นกัารกั�ฬาท3กัชื่ะน2ดีดี�งกัล(าวแล!วเต่=มท��. เม��อัฟ้3ต่บอัลล#ชื่ะนะแต่(ละคร�,งกั=จัะเดี2นขบวนกั�นไปีท��บ!านปี0อัมเพชื่รแสดีงความดี�ใจั, และน�กักั�ฬากั=จัะไดี!ดี��มแชื่มเปีญอัย(างดี�ท��น� �นดี!วย.

หล�งจัากัสอับไล(แล!วกั=จัะปีระสาทปีร2ญญา, จัะม�กัารเร�ยกัน�กัศ>กัษาท��จัะเข!าร�บปีร2ญญาบ�ต่รไปีอับรมพ2เศษโดียให!กั2นนอันอัย (ท��มหาว2ทยาล�ย, จัะทบทวนว2ชื่าความร !ให!แน(น, จัะท&าความร !จั�กัร�กัใคร(และสาม�คค�ซ้>�งกั�นและกั�นอัย(างสน2ทสนมดี!วยกัารกั2นอัย (อับรมฝ่Uกัฝ่นร(วมกั�น. พวกัเขาจัะชื่(วยต่�วเอังท�,งหมดี. จัะไปีจั(ายต่ลาดีเอังดี!วยรถ้น�กัฟ้3ต่บอัลล#ท3กัเชื่!า, จัะท&าอัาหารเอัง, จัะกั&าหนดีเมน เอัง, ผู้ล�ดีเปีล��ยนกั�นเส2รฟ้อัาหารและเกั=บกัวาดีล!างถ้!วยชื่ามเอัง,

ห�ดีน��งโต่Rะดี2นเน(อัร#และแกัรนดี# ดี2นเน(อัร#ไปีพร!อัมเผู้��อัว(าเม��อัอัอักัไปีปีระกัอับ

อัาชื่�พอัย (ในส�งคมภายนอักัแล!วจัะไดี!สามารถ้ปีฏิ2บ�ต่2ต่นถ้ กัต่!อังอัย(างสะบาย.

ว�นร�บปีร2ญญาจัะม�แกัรนดี# ดี2นเน(อัร#, ม�กัล(าวอัวยพรน�กัศ>กัษาท��ร �บปีร2ญญา,

ม�กัารฉลอังภายใน. ดีร.ปีร�ดี�ล!วนแต่(มาต่2ดีต่ามดี แลดี!วยต่นเอังอัย(างใกัล!ชื่2ดีต่ลอัดีเวลา. ร�บปีร2ญญาแล!วกั=จัะไปีพบดีร.ปีร�ดี�เปี+นกัารส(วนต่�วท�ละคนท3กัคน, สนทนากั�นถ้>งอันาคต่ขอังแต่(ละคน, ให!ผู้ !ปีระศาสน#กัารไดี!ร�บร !ว(าใครจัะไปีท&าอัะไรอัย (ท��ไหน. หล�งจัากัจับกัารศ>กัษาอัอักัไปีและหล�งจัากัท��น2คมมธกั.เล2กัไปีแล!ว, พวกัชื่าวน2คมร!อัยคนน�,นกั=จัะพบกั�นเปี+นปีระจั&าท3กัปี, ร�บร !ซ้>�งกั�นและกั�น, เสนอัความเห=นซ้>�งกั�นและกั�น, ร�กัษาสายส�มพ�นธ#น�,ไว!ไม(ให!ขาดี. พวกัเขาเปี+นแกันขอังน�กัเร�ยนเกั(ามธกั.และไดี!เปี+นผู้ !ร 2เร2�มส2�งท��เร�ยกัว(ากัารกั2นเล�,ยงในคณะน�กัเร�ยนเกั(าปีระจั&าปี (หร�อับางพวกัเร�ยกัว(ากัารเล�,ยงร3 (น). เวลาน�,นเขาจัะแต่(งเคร��อังหมายขอัง มธกั., ม�หมวกักัระดีาษเปี+นหมวกัหน�บส�เหล�อังแดีงใส(ท3กัคน, ม�ธงกัระดีาษเล=กัๆส�เหล�อังแดีงถ้�อัมากั�น. กัารกั2นอัาหารเปี+นเพ�ยงส2�งจั&าเปี+นเพราะเปี+นเวลาค&�า, เร��อังหล�กัค�อักัารพบปีะร�บร !ซ้>�งกั�นและกั�น, เสนอัความเห=นซ้>�งกั�นและกั�นดี!วยความร�กัใคร(ห(วงใยและพ2ท�กัษ#เกั�ยรต่2กั�บศ�กัดี2Yศร�ขอังมธกั.เรา. พวกัเขากัระจัายกั�นอัย (ท3กัแห(งท��วปีระเทศ, ในงานอัาชื่�พท3กัชื่ะน2ดี: บ!างเปี+นข!าราชื่กัาร, บ!างเปี+นพ(อัค!า; บ!างเปี+นผู้ !พ2พากัษา, บ!างเปี+นทนายความ; บ!างเปี+นน�กักัารเม�อัง, บ!างเปี+นน�กัปีฏิ2ว�ต่2; บ!างเปี+นคร บาอัาจัารย#และบ!างกั=เปี+นน�กัปีระพ�นธ#, ฯลฯ. อั2งอัรเปี+นคนหน>�งในจั&านวนน�,, กั(อัเกั�ยรต่2 (เว��อัง) ษ�ฎเสณ กั=เปี+นคนหน>�งในจั&านวนน�,. พ2บ ล

ภาษ�ผู้ลเปี+นคนหน>�งในจั&านวนน�,และสานน (ส�นวล) สายสว(างกั=เปี+นคนหน>�งในจั&านวนน�,. บ�ดีน�,ชื่าวน2คมไดี!ร(อัยหรอัไปีมากัแล!วและไดี!ขาดีกัารพบปีะต่2ดีต่(อักั�นไปี. แต่(ชื่าวมธกั.และว2ญญาณขอังมธกั.ย�งอัย (. มหาว2ทยาล�ยสถ้านท��เพาะผู้ !ปีฏิ2บ�ต่2งานกัระฎุXมพ�น�,ย�งอัย (ม2ไดี!ล!มไปีเพราะกัารปีอังร!ายขอังพวกัศ�ต่ร ปีระชื่าธ2ปีไต่ย. ปีระชื่าธ2ปีไต่ยกัระฎุXมพ�ย�งไม(อัาจัม��นคงเข!มแข=งเพราะชื่นชื่�,นกัระฎุXมพ�ไทยม�ความอั(อันแอัทางเศรษฐกั2จัและกัารเม�อังเปี+นอั�นมากั.

แต่(พวกัเขากั=ไดี!ม�ค3ณ ปีกัารท��ส&าค�ญมากัต่(อักัารเม�อังเม�อังไทย. พวกัเขาไดี!สร!างสะพานเชื่��อัมให!แกั(กัารปีฏิ2ว�ต่2ขอังปีระชื่าชื่นอัย(างแท!จัร2ง. ดีร.สายหย3ดี

แสงอั3ท�ยไม(ร !ว(าเขาไดี!สอันน�กัศ>กัษาท��ต่!อังกัารไปีไกัลกัว(าระบอับขอังพวกัชื่นชื่�,นนายท3น. มาโนชื่ ว3ฑิยาท2ต่ย#ห�วหน!าห!อังสม3ดีมธกั.กั=ไม(ร !ว(าเขาไดี!ชื่(วยให!เพ��อันน�กัศ>กัษาขอังเขาไดี!ไปีค!นคว!าหาทางอัอักัท��แท!จัร2งขอังกัารปีฏิ2ว�ต่2ปีระเทศไทยท��น� �น. ดีร.เดี�อัน บ3นนาค, เลขาธ2กัาร, ไม(ร !ว(ามธกั.ไดี!กัลายเปี+นปี0อัมปีระชื่าธ2ปีไต่ยท��กั!าวหน!าและเปี+นปี0อัมเพชื่รท��แข=งแกัร(งท��ส3ดีในกัารต่(อัส !เพ��อัเอักัราชื่ปีระชื่าธ2ปีไต่ยมาต่ลอัดีท3กัย3คท3กัสม�ยขอังกัารผู้�นผู้วนขอังกัารเม�อังไทยท��ล!มล3กัค3กัคลานมาเปี+นเวลาห!าส2บปีแล!ว. หลวงว2จั2ต่รวาทกัารไม(ร !ว(าเขาไดี!ให!มหาว2ทยาล�ยศ2ลปีากัรเปี+นม2ต่รร(วมทางท��ดี�และซ้��อัส�ต่ย#แกั(น�กัปีระชื่าธ2ปีไต่ยในมธกั. เจั!าค3ณอัน3มานราชื่ธนไม(ร !ว(าท(านไดี!อั&านวยความสะดีวกัให!แกั(น�กัศ>กัษามธกั.ใชื่!ห!อังอั(านหน�งส�อัขอังหอัพระสม3ดีแห(งชื่าต่2เปี+นท��ค!นคว!าและท&างานอัย(างสงบเพ��อักัารต่(อัส !ปีฏิ2ว�ต่2ท��อั>กัท>กัคร>กัโครมและนอังเล�อัดีข!างนอักั. หลวงพ2บ ลสงครามไม(ร !ว(ากัารย>ดีและท&าลายมธกั., เอัาน�กัศ>กัษาไปีเร�ยนร(วมกั�บน2ส2ต่จั3ฬาฯน�,นเปี+นกัารยกัจั3ฬาฯให!เปี+นสหายศ>กัขอังส&าน�กัน�กัศ>กัษาท(าพระจั�นทร#. ปีระย ร ภมรมนต่ร�, เจั!ากัรมย3วชื่นทหาร, ไม(ร !ว(ากัารเข!าไปีในมธกั.เพ��อัย3ให!น�กัศ>กัษาเดี2นขบวนเร�ยกัร!อังดี2นแดีนค�นจัากัฝ่ร��งเศสน�,นแท!จัร2งเปี+นกัารพ2ส จัน#กัารน&าขอังพรรคกัารเม�อังชื่นชื่�,นกัรรมาชื่�พแท!ๆ, ท&าให!มวลน�กัศ>กัษาเดี2นต่ามกัารน&าท��ถ้ กัต่!อังขอังพรรคแห(งชื่นชื่�,นกัรรมาชื่�พซ้>�งไดี!ร�บกัารทดีสอับอัย(างนอังเล�อัดีในคร�,งน�,น. หลายคนไม(ร !ว(าอัะไรไดี!เกั2ดีข>,นในมธกั., อัะไรไดี!พ�ฒนาไปีในมธกั., แต่(กั=ไม(พอัใจัท��มธกั.ไดี!ท&าเร��อังท��คนไทยไม(เคยท&ามากั(อันท�,งส2,น. ม�แต่(ผู้ !ปีระศาสน#กัารผู้ !เดี�ยวท��ร !, ท��ทราบ; แต่(กั=ม2ไดี!ปีร2ปีากัจันกัระท��งต่�วท(านถ้>งแกั(อัส�ญกัรรมท��ฝ่ร��งเศส--ดี2นแดีนแห(งกัารปีฏิ2ว�ต่2กัระฎุXมพ�ท��ย2�งใหญ(. ผู้ !ปีระศาสน#กัารไม(ไดี!เปี+นผู้ !จั�ดีต่�,งกัารเคล��อันไหวท��กั!าวหน!าในมธกั., ไม(ควรเอัาชื่��อัผู้ !ปีระศาสน#กัาร

ไปีพ�วพ�น. แต่(กัารกัระท&าขอังผู้ !ปีระศาสน#กัารท��ไดี!สร!างสถ้านฝ่Uกัอับรมผู้ !ปีฏิ2บ�ต่2งานแบบใหม(ขอังพวกักัระฎุXมพ�น�,ในต่�วขอังม�นเอังไดี!กัลายเปี+นกัารจั�ดีต่�,งพล�งท��กั!าวหน!าขอังส�งคมไทย.

ผู้ !ปีระศาสน#กัารไม(ร !ไม(เห=นต่(อักัารกัระท&าทางกัารเม�อังใหญ(ๆขอังน�กัศ>กัษามากั(อัน. น��เปี+นความส�จัจัร2งท��ชื่าวมธกั.ท3กัคนร�บรอัง. แต่(ผู้ !ปีระศาสน#กัารกั=เปี+นผู้ !ท��เห=นอักัเห=นใจับรรดีาน�กัศ>กัษาและบรรดีากัารเคล��อันไหวน�,นๆท3กัคร�,ง. ม�เพ�ยงคร�,งเดี�ยวท��ผู้ !ปีระศาสน#กัารไม(เห=นดี!วย, ค�อักัารเต่ร�ยมเดี2นขบวนเร�ยกัร!อังดี2นแดีนค�นจัากัอั2นโดีจั�นฝ่ร��งเศสซ้>�งหลวงพ2บ ลฯไดี!ย3ให!เกั2ดีข>,นเพ��อัเต่ร�ยมเปีFดีทางให!จั�กัรพรรดี2น2ยมญ��ปี38นเข!าย>ดีปีระเทศไทยสะดีวกัจัากัทางดี!านอั2นโดีจั�น. และคร�,งน�,นน�กัศ>กัษามธกั.กั=ไดี!ท&าผู้2ดีพลาดีไปี, ไม(ฟ้5งค&าเต่�อันดี!วยหว�งดี�ขอังผู้ !ปีระศาสน#กัารขอังต่นเอังเพราะอั&านาจัล�ทธ2ชื่าต่2น2ยมหร�อัล�ทธ2ไทยมหาอั&านาจัท��หลวงพ2บ ลฯย3ข>,นมาบดีบ�งทรรศนะทางกัารเม�อังท��ต่นไดี!ศ>กัษามา.

ล�ทธ2ชื่าต่2น2ยมกัระฎุXมพ�เปี+นอั�นต่รายร!ายแรงขอังเยาวชื่นและกั=เปี+นอั�นต่รายร!ายแรงขอังปีระเทศชื่าต่2ดี!วย.

มธกั.เปี+นสถ้าบ�นกัารศ>กัษาขอังพวกักัระฎุXมพ�. เพราะฉะน�,นถ้>งอัย(างไรกั=ยากัท��จัะค�ดีค!านทรรศนะขอังกัระฎุXมพ�เอังไดี!, โดียฉะเพาะทรรศนะชื่าต่2น2ยม.

ม�แต่(น�กัศ>กัษาท��กั!าวไปีไกัลกัว(าทรรศนะขอังกัระฎุXมพ�เท(าน�,นท��จัะม�ห ต่าค(อันข!างแจั(มใสในเร��อังน�,.

กัรณ� 14 ต่3ลาคม เปี+นเร��อังใหญ(, แต่(กั=หย3ดีอัย (แค(ทรรศนะกัระฎุXมพ�. อันาคต่ขอังมธกั.ไดี!ฝ่ากัอัย (กั�บทรรศนะใหม(ขอังปีระชื่าชื่นท��ต่!อังกัารเอักัราชื่และปีระชื่าธ2ปีไต่ยอั�นแท!จัร2งแม!ภายใต่!ระบบโลกัท3นน2ยม, ระบบโลกัจั�กัรพรรดี2น2ยม.

มธกั.จัะต่!อังกั!าวไปี, จัะต่!อังกั!าวต่(อัไปี, จัะต่!อังไม(หย3ดีอัย (แค(พรมแดีนกัระฎุXมพ�เท(าน�,น.

บ�ดีน�,ไม(ม�ผู้ !ปีระศาสน#กัารแล!ว, แต่(ทว(าว2ญญาณปีระชื่าธ2ปีไต่ยท��กั!าวหน!าขอังผู้ !ปีระศาสน#กัารจัะย�งคงดี&ารงอัย (ส�บไปี.

ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว!

สายฟ้0า

ส2งหาคม 1984

“ปีระโยคแรกัมาจัากั ล3งไฟ้[‌أ] : น�กัรบผู้ !เล�อันหาย” (พ2มพ#คร�,งแรกัใน ถ้นนหน�งส�อั ต่3ลาคม ๒๕๒๘) ปีระโยคหล�งมากัจัากั ห!วงยามแห(งความพ(ายแพ!“ ” ท�,งค (รวมอัย (ใน ชื่�ว2ต่และผู้ลงาน: ต่&านาน นายผู้�‘ ’ อั�ศน� พลจั�นทร (๒๔๖๑-๒๕๓๐) ใน ผู้ !เฒ(าเมอัร#ล2น“ ” ท��รวมอัย (ในเล(มเดี�ยวกั�น, จั�ระน�นท# พ2ต่รปีร�ชื่า

เข�ยนว(า ส&าหร�บ“ สหายไท“ ” หร�อัพ��เสกัขอังข!าพเจั!า ล3งไฟ้ดี จัะเปี+นม2ต่รแท!ในจั&านวนไม(กั��คนท��ม�โอักัาสไดี!บรรจับกั�นบนเส!นทางปีฏิ2ว�ต่2 ม2ต่รภาพขอังคนท�,งสอังไดี!กั(อัต่�วข>,นอัย(างรวดีเร=ว ราวกั�บว(าแต่(ละฝ่8ายจัมอัย (กั�บความเหงาหงอัยมานานปี” อัดี�ต่สมาชื่2กัหน(วย ๒๐ คนหน>�ง ในกัารให!ส�มภาษณ#แกั(ผู้มเม��อัไม(กั��ปีกั(อัน กั=ใชื่!ค&าว(า เดี=กัล3งไฟ้“ ” บรรยายถ้>งเสกัสรรค#เม��อัอัย (ท��น� �น

ความเปี+นจัร2งขอังความส�มพ�นธ#ระหว(างเสกัสรรค#กั�บนายผู้�ในลาวและความส&าค�ญขอังความส�มพ�นธ#น�,ต่(อัความข�ดีแย!งท��หน(วย ๒๐ และภายในพคท.ในวงกัว!างเปี+นอัย(างไร เปี+นปีระเดี=นท��ต่!อังรอัไว!พ ดีถ้>งในโอักัาสอั��น

�ความจัร2ง จัะว(าไปี จัดีหมายน�,ม�ความน(าสนใจัอัย(างอั[‌ب]�นอั�กันอักัจัากัเร��อังว2ธ�เข�ยนปีระโยคขอังเสกัสรรค#ท��เอัามาจัากันายผู้� บทความท��เสกัสรรค#ไดี!ร�บ

กัารขอัให!เข�ยนจัากั อัมธ. ค�อัหน>�งในบทความท�� อัมธ.ต่!อังกัารจัะเอัาไปีรวมในหน�งส�อั อันาคต่ขบวนกัารปีระชื่าธ2ปีไต่ย: รวมบทความและท�ศนะแห(งย3คแสวงหาคร�,งท��สอัง ซ้>�งเปี+นหน>�งในความพยายามในชื่(วงน�,นท��จัะหาทางอัอักัจัากัส2�งท��เร�ยกักั�นว(า ว2กัฤต่ศร�ทธา“ ” ค�อั ภาวะส ญเส�ยความเชื่��อัในอั3ดีมกัารณ#และว2ธ�ค2ดีแบบพคท. แต่(ย�งหาส2�งทดีแทนไม(ไดี!

“ปี0าลมเล(าใน ความงามขอังชื่�ว2ต่[‌ت] ” ว(า ระหว(างอัย (ปี8า ชื่(วงว�นเกั2ดี ค3ณ“

อั�ศน�ม�เร��อังเล(าให!ฟ้5งแต่(ละปี ชื่(วยผู้(อันคลายความเหน=ดีเหน��อัย มาปีน�, [กั�นยายน ๒๕๒๖ ว�นเกั2ดี ๖๕ ปี] เล(าถ้>งชื่�ว2ต่สม�ยอัย (น2คมมธกั.” น(าส�งเกัต่ว(าเปี+นชื่(วงเดี�ยวกั�บท��เราส�นน2ษฐานว(า นายผู้�เข�ยน ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คน“

เดี�ยว” ท��เล(าถ้>งน2คมมธกั.เชื่(นกั�นพอัดี� (ส2งหาคม ๒๕๒๖) ซ้>�งน(าจัะเปี+นกัารย�นย�นว(ากัารส�นน2ษฐานดี�งกัล(าวถ้ กัต่!อัง

�เพ[‌ث]�อัความเปี+นธรรมกั�บนายผู้� ควรกัล(าวว(า ยกัเว!นกัรณ�เดี2นขบวนเร�ยกัร!อังดี2นแดีนปี ๒๔๘๓ แล!ว กัรณ�อั��นๆท��เขายกัมาเปี+นต่�วอัย(างขอัง กัารต่(อัส !“

ปีฏิ2ว�ต่2ท��อั>กัท>กัคร>กัโครมและนอังเล�อัดี”, “กัารเคล��อันไหวท��กั!าวหน!า” ขอังน�กัศ>กัษาธรรมศาสต่ร# ไม(สามารถ้ระบ3เวลาชื่�ดีเจันไดี! ค�อัอัาจัจัะหมายถ้>งชื่(วงทศวรรษ ๒๔๙๐ ท��เกั2ดีขบวนกัารน�กัศ>กัษาฝ่8ายซ้!ายข>,นแล!วจัร2งๆกั=ไดี! (เชื่(นท��พ ดีว(า หลวงพ2บ ลสงครามไม(ร !ว(ากัารย>ดีและท&าลายมธกั“ ., เอัาน�กัศ>กัษาไปีเร�ยนร(วมกั�บน2ส2ต่จั3ฬาฯน�,นเปี+นกัารยกัจั3ฬาฯให!เปี+นสหายศ>กัขอังส&าน�กัน�กัศ>กัษาท(าพระจั�นทร#.” อัาจัจัะหมายถ้>งกัรณ�ทหารย>ดีมหาว2ทยาล�ยหล�งกับฎแมนฮั�ต่ต่�นปี ๒๔๙๔ กั=ไดี! แม!ว(าในความเปี+นจัร2ง น�กัศ>กัษามธกั.ต่!อังย!ายท��เร�ยนไปีท��โรงเร�ยนเต่ร�ยมอั3ดีมไม(ใชื่(จั3ฬาฯ) แต่(กัารพรรณนาโดียรวมขอังนายผู้�ต่อันน�,ท��ต่(อัเน��อังกั�บเร��อังขอัง น2คมมธกั“ .” รวมท�,งกัารพาดีพ2งถ้>งจั3ดีเล=กัๆอัย(าง ดีร“ .เดี�อัน บ3นนาค, เลขาธ2กัาร” โดียท��เดี�อัน เปี+นเลขาธ2กัารมหาว2ทยาล�ยกั(อันปี ๒๔๘๔ (หล�งจัากัน�,นไปีเปี+น คณบดี�“ ” ระหว(าง

สงคราม, “ร�กัษากัารณ#ผู้ !ปีระศาสน#กัาร” หล�ง ๒๔๙๐, คณบดี�คณะเศรษฐศาสต่ร#และคณะพาณ2ชื่ย#หล�ง ๒๔๙๒ และพ!นจัากัท3กัต่&าแหน(งหล�ง

๒๔๙๔) ให!ความร !ส>กัว(าเปี+นชื่(วงกั(อันสงคราม (ค�อักั(อัน ๒๔๘๔) มากักัว(า ซ้>�งกั=ค�อันายผู้�ให!เวลากัารเกั2ดีขบวนกัารน�กัศ>กัษามธกั.เร=วเกั2นจัร2งไปีเกั�อับ ๑๐ ปี หร�อัให!ความส&าค�ญกั�บร3 (นท��เขาเร�ยนมธกั. (ร3 (นกั(อันสงคราม) มากัเกั2นไปี

ต่(างจัากันายผู้� ชื่าญว2ทย#และคณะให!ความส&าค�ญกั�บต่.มธกั. มากักัว(าน2คมมธกั. ไม(เพ�ยงในแง(ชื่�ว2ต่มหาว2ทยาล�ยแต่(ในแง(กัารเกั2ดีขบวนกัารน�กัศ>กัษา

ซ้>�งพวกัเขาให!เวลาถ้ กัต่!อังว(าเปี+นทศวรรษ ๒๔๙๐ (อั�นท��จัร2ง แม!แต่(กัารเดี2นขบวนเร�ยกัร!อังดี2นแดีนในปี ๒๔๘๓ ส(วนใหญ(กั=เปี+นบทบาทขอังน�กัเร�ยนต่.มธกั. ไม(ใชื่(ขอังน�กัศ>กัษา ชื่าวน2คม“ ”: ชื่าญว2ทย#และคณะ, หน!า ๑๐๑)

พวกัเขาเสนอัว(า น�กัเร�ยน“ ต่.มธกั.กัลายเปี+นรากัฐานท��ม�ความส&าค�ญย2�งต่(อักัารเกั2ดีขอังขบวนกัารน�กัศ>กัษาในชื่(วง ๑๐ ปีถ้�ดีมา ผู้ !น&าน�กัศ>กัษาในชื่(วงปี ๒๔๙๐-๒๕๐๐ ล!วนแต่(ผู้(านกัารศ>กัษาจัากั ต่.มธกั.เกั�อับท�,งส2,น เชื่(น น�กัศ>กัษาท��ม�บทบาทในกัารลงนามเกั��ยวกั�บส�นต่2ภาพ ซ้>�งต่(อัมาจัะถ้ กัข!อัหา กับฎ“

ส�นต่2ภาพ” (๒๔๙๕) ท��ทางมธกั.ย3คใหม( ส��งลบชื่��อัจัากัทะเบ�ยน ๘ คน ท�,ง ๘

คนกั=เปี+นน�กัเร�ยน ต่.มธกั.” (หน!า ๑๐๒) ซ้>�งผู้มเห=นดี!วยอัย(างกัว!างๆ แต่(อัยากัย&,าว(า ม�ปี5จัจั�ย ท��ม�ความส&าค�ญย2�ง“ ” อั��นๆอั�กั เชื่(น บทบาทขอัง พคท.

ชื่าญว2ทย#และคณะปีฏิ2เสธท��จัะกัล(าวถ้>งพคท.โดียส2,นเชื่2ง ซ้>�งเปี+นเร��อังน(าเส�ยใจั ความจัร2งค�อักัารเคล��อันไหวส&าค�ญๆขอังน�กัศ>กัษามธกั.ท��กัลายมาเปี+น ต่&านาน“ ” น�,น ส(วนใหญ(เปี+นบทบาทขอังน�กัศ>กัษาท��เปี+นสมาชื่2กัพรรค (

ผู้มไดี!ให!รายละเอั�ยดีไว!ในว2ทยาน2พนธ#ขอังต่�วเอังท��อั!างไว!ข!างต่!น) ความผู้2ดีพลาดีขอังนายผู้�ใน ผู้ !ปีระศาสน#กัารม�คนเดี�ยว“ ” อัย (ท��กัารให!เวลาผู้2ดี (เร=วไปี) แต่(ข!อัอั!างท��ว(ามธกั. “ไดี!กัลายเปี+น ปี0อัมเพชื่รท��แข=งแกัร(ง… ” ขอัง พรร“

ค” น�,นถ้ กัต่!อัง

‘�ใน ชื่�ว2ต่และผู้ลงาน: ต่&านาน นายผู้[‌ج] ’ อั�ศน� พลจั�นทร (๒๔๖๑-๒๕๓๐) ม�เพ�ยงผู้ !ใชื่!นามว(า กั�ญจัน#“ ชื่งค#” ท��พอัจัะแสดีงให!เห=นถ้>งกัารต่ระหน�กัในเร��อังน�,บ!าง เขากัล(าวว(า (ส(วนท��เน!นเปี+นขอังผู้ม) “ในข!อัเข�ยนท��เปีFดีเผู้ยต่(อัสาธารณะ จั3ดีย�นขอัง นายผู้�“ ” ค�อัจั3ดีย�นขอังพรรคฯไม(เปีล��ยนแปีลง ไม(ว(าจัะเปี+นเร��อังแนวทางนโยบายหร�อัทฤษฎ�ชื่�,น&าดี!านศ2ลปีวรรณคดี� และบางความเห=นกั=ย�งคงแข=งกัร!าวย2�งกัว(าพรรคฯเส�ยอั�กั ในชื่(วงปี ๒๕๒๒-๒๕๒๓

ขณะท��สถ้านกัารณ#นอักัในส�บสน และเกั2ดีกัระแสว2พากัษ#พคท.อัย(างร3นแรงถ้>งรากัเหง!า… นายผู้�“ ” ย�งหวดีกัระหน&�า… กัระทบถ้>งปี5ญญาชื่นบางส(วนอัย(างร3นแรง และแนวค2ดีในปี5ญหาศ2ลปีวรรณคดี�กั=ย�งคงความแข=งต่�วเหม�อันย3ค ๒๔๙๐ ไม(เปีล��ยนแปีลง …. ม�คนจั&านวนมากัร�บไม(ไดี! กัระท��งน�กัศ>กัษาปี5ญญาชื่นท��เคยสน2ทสนมน�บถ้�อั นายผู้�“ ” เปี+นกัารส(วนต่�ว กั=ม�อัากัาร เซ้=ง“ ” และ ผู้2ดีหว�ง“ ” กัล�บมาหลายคน” (หน!า ๑๓๖, ๑๓๙) อัย(างไรกั=ต่าม ผู้ !เข�ยนกั=ย�งย�นย�นว(า ความค2ดีเห=นซ้>�งปีรากัฏิต่(อัสาธารณะขอัง“ นา“

ยผู้�” กัลมกัล�นเปี+นหน>�งเดี�ยวกั�บแนวทางพคท.ในปี5จัจั3บ�น แต่(ผู้ !ท��เคยส�มผู้�สกั�บ นายผู้�“ ” ท3กัคนร !ดี�ว(า นายผู้�“ ” ม�ความแต่กัต่(างกั�บกัล3(มบ3คคลท��กั3มกัารน&าระดี�บต่(างๆขอังพรรคฯอัย(างล>กัซ้>,งถ้>งข�,นเปี+นปีฏิ2ปี5กัษ# [?]” ความจัร2งกั=ค�อั ผู้ !ท��เคย ส�มผู้�ส“ ” นายผู้�อัาจัจัะไม(เข!าใจัล�กัษณะขอังความข�ดีแย!งระหว(างเขากั�บผู้ !น&าพรรคจัร2งๆกั=ไดี!

กัารเชื่2ดีชื่ เหมาเจัZอัต่3งและเหมาอั2สม#ขอังนายผู้� ท�� แข!งกัร!าว“ ” (พ ดีแบบภาษาว�ยร3 (นสม�ยใหม(ค�อั เว(อัร#ส3ดีๆ“ ”) กัว(าผู้ !น&าพรรคคนอั��นๆท�,งหมดี กั=ม�ให!เห=นอัย(างชื่�ดีเจันในหน�งส�อั กัาพย#กัลอันเหมาเจัZอัต่3ง ขอังเขา หร�อัในกัลอันบางชื่2,นท��เข�ยนในปี8าแต่(เพ2�งถ้ กัน&ามาเผู้ยแพร(ในชื่(วงท��หายเข!าไปีในลาวแล!ว (“ล�ทธ2เหมาเล2ศล&,าอั&าไพ…” หร�อั ค2ดีถ้>งปีระธานเหมา“ กั=กัระเปีร(ากัระปีร�,เปี+น…”) ล�กัษณะท��ฝ่ร��งเร�ยกัว(า irony ขอังความส�มพ�นธ#อั�นสน2ทสนมย2�ง

ระหว(างนายผู้�กั�บอัดี�ต่น�กัศ>กัษาท��ม�ปี5ญหาอัย(างร3นแรงกั�บกัาร ต่ามจั�น“ ”

ขอังพรรคอัย(างเสกัสรรค# ปีระเสร2ฐกั3ล เปี+นส2�งท��ยากัจัะมอังข!ามไดี!

��ฟ้าต่�มะห#” กัล(าวว(า ท“[‌ح]ปี5ต่ต่าน�ท3กัคนร !จั�กัข3นเจัร2ญ“ [ส�บแสง] ท��ต่(อัมาไดี!เปี+นส.ส. เราร !ว(าข3นเจัร2ญเปี+นเสร�ไทย แต่(ไม(ร !ว(านายผู้�กั=เปี+น ท�,งสอังคนน�,ม�อัะไรกั3Rกักั2Qกัๆ ค3ยกั�นอัย (เร��อัยจันกัระท��งนายผู้�ถ้ กัย!ายไปีสระบ3ร�” อัย(างไรกั=ต่าม ผู้มไม(พบหล�กัฐานอั��นว(านายผู้�เคยเปี+น เสร�ไทย“ ” ท�,งนายผู้�และปี0าลมเม��อักัล(าวถ้>งชื่�ว2ต่ต่อันน�,ไม(ไดี!เอั(ยแม!แต่(ชื่��อัเสร�ไทย

��ดี บทกัว�ท[‌خ]นายผู้�เข�ยนระหว(างปี ๒๔๘๗-๒๔๙๑ พร!อัม ค&าอัธ2บาย“ ” บทกัว�เหล(าน�,บางบทไดี!ใน รวมบทกัว�, หน!า ๖๕-๑๗๐ และ ๖๔๘-๖๘๓. ผู้มต่!อังสารภาพว(า อั(านบทกัว�นายผู้�ชื่(วงน�,ไม(ร !เร��อังเปี+นส(วนใหญ( (ไม(ใชื่(ผู้มคนเดี�ยว

เซ้นเซ้อัร#สม�ยน�,นดี เหม�อันบางคร�,งจัะต่�ดีบทกัว�นายผู้�อัอักัเพราะอั(านไม(ร !เร��อังเชื่(นกั�น!) กัารว2เคราะห#ข!างต่!นอัาศ�ยกัารชื่(วยต่�ความขอังค3ณส3จั2รา ค3ปีต่าร�กัษ# และ ค&าอัธ2บาย“ ” ใน รวมบทกัว� ดี�งกัล(าว (ซ้>�งบ(อัยคร�,งนอักัจัากัไม(ชื่(วยอัธ2บายให!เข!าใจั ย�งชื่วนให!งงอัย (มากั) ในระหว(างปีลายเดี�อันพฤษภาคม

ถ้>งต่!นพฤศจั2กัายน ๒๔๙๑ นายผู้�เข�ยนบทกัว�โต่!กั�บ ค>กัฤทธ2Y ปีราโมชื่ เปี+นระยะๆทางสยามสม�ย โดียม�เปีล�,อัง วรรณศร� เข!าร(วมโจัมต่�ค>กัฤทธ2Yดี!วย

“ใน กัาพย#กัลอันเหมาเจัZอัต่ง นายผู้� (ในนามปีากักัา ปีระไพ[‌د] ว2เศษธาน�”)

ไดี!อัธ2บายหล�กัเกัณฑิ#ในกัารแปีลขอังต่นว(า อัน>�งในกัารแปีลหน�งส�อัเร��อังน�,“

ผู้ !แปีลไดี!สนใจัถ้!อัยค&าท3กัค&าและหน�งส�อัท3กัต่�ว, ท�,งในภาษาจั�นและในภาษาไทย. ถ้!อัยค&าท3กัค&าและหน�งส�อัท3กัต่�วในบทแปีลม�หล�กัฐานรอังร�บและม�เหต่3ผู้ลขอังม�นเอังโดียต่ลอัดี….ท�,งในดี!านทฤษฎ�ล�ทธ2มารกัษ#, ในดี!านปีระว�ต่2ศาสต่ร, ภ ม2ศาสต่รและโบราณคดี�, ท�,งในดี!านวรรณคดี�และกัว�น2พนธ#, ต่ลอัดีจันท�,งในดี!านภาษาศาสต่รและน2ร3กัต่2ศาสต่ร, รวมท�,งดี!านความเปี+น

จัร2งและความเร�ยกัร!อังต่!อังกัารท�,งฉะเพาะหน!าท�,งยาวไกัลขอังกัารปีฏิ2ว�ต่2ไทยและจั�น.”

�<ผู้มอัธ2บายไม(ไดี!ว(า เหต่3ใดีนายผู้�ซ้[‌ذ]งเข!มงวดีไม(ยอัมเข�ยนชื่��อัเดี�อันส�,นๆ จั>งเข�ยนปี 2475 แบบน�,

“ในต่!นฉบ�บพ2มพ#ดี�ดี ค&าว(า ส&าเร=จั[‌ر] ” และ โดียส2,นเชื่2ง“ ” เดี2มไม(ม�เคร��อังหมายค&าพ ดีกั&ากั�บ เคร��อังหมายค&าพ ดีถ้ กัเข�ยนใส(ลงภายหล�งดี!วยลายม�อั