Uluslararası 5 Yıldızlı Otellerin MekanikTesisat Dizayn ve Uygulama Örnekleriİsmail Can, Mak. Miih.TTMD Üvesi_

yanı lambaları ve bundan ayrı genel odaaydınlatması olmalıdır. Yerler yüksek kalitelihalı kaplı olmalı, bagaj rafı, kaliteli birgardrop. aynalı tuvalet masası, kaliteli yazmamasası, yeterli miktarda iskemle ve koltuklarbulunmalıdır. Oda kapılan müşteri tarafındankilitlenebilir olmalı ve her odada otelbölümleri, servisleri, fiyatları ve yemekzamanları ile ilgili bilgi veren, kolayanlaşılabilir dokümantasyon bulunmalıdır.Her odada telefon bulunmalı ve banyoda datelefon cevap verme apareyi olmalıdır. Herodada en az 34 cm ekranlı bir renkli tele¬vizyon bulunmalı, ayrıca müşteri tarafındanyataktan kolayca erişilebilecek bir radyo ve

iç müzik yayın sistemi olmalıdır. Her odadabuzdolabı ve içinde çeşitli içeçek, su v.s.bulunmalı, 24 saat çalışan bir oda servisibulunmalıdır. Suit odalar (Oturma+YatakOdası) ve kral dairesi bulunmalıdır.24 saat çalışan resepsiyon, posta servisi,

bagaj bellboy ve bagaj muhafaza servisi,

güvenlik servisi, emanet servisi, kasa servisibulunmalıdır. Ayrıca, kapı önünden taksiservisi ve otel kapısında karşılama ve kabulservisi olmalıdır.Otel fuayesinde müşterilerin ihtiyacıolabilecek sigara, gazete v.s. satan birdükkan bulunmalıdır.Müşteri odalarına ve sosyal bölümlere tüm

müşteri erişimi asansörlü veya yürüyenmerdivenli olmalıdır.En az iki adet yüksek kaliteli ve her amacacevap verebilecek a'la'carı nıenülü yemeksalonu bulunmalı, yemek salonları verestorantlar ile tüm sosyal mekanlar klimalıolmalıdır. Yemek salonlarındaki tüm masave yemek malzemesi yüksek kaliteli olmalı,yemek salonlarından en az bir tanesinde danspisti ve haftada en az beş gece canlı müzikbulunmalıdır.Yüksek kaliteli ve klimalı fonksiyon salonlarıve toplantı salonları bulunmalıdır.Tüm sosyal tuvaletlerin hepsinde modem veyüksek kaliteli aksesuar ve armatürlerbulunmalıdır. Temizlik ve hijyene son dereceönem verilmeli, tuvaletler, çeşitli sosyalmekanlardan kolayca erişilebilecek şekildedüzenlenmelidir.Yemek salonlarının yakınında iyi içki ve çayservisi verilen rahat ve kaliteli mobilyalarladöşenmiş klimatize edilmiş bir oturma salonubulunmalıdır.Tiim restoran mutfaklarında yeterli düzeydehavalandırma, egzost sistemi ve taze havasistemi bulunmalı, mutfak son derece temizve hijyen şartlarına uygun olmalıdır.Otelde en az iki adet, iyi donatılmış veiyi servis verilen bar bulunmalıdır. Otelde

ÖZET:Son zamanlarda 5-yıldızlı otellerindizaynında, müşteri memnuniyetini artırmakamacıyla dikkat edilmesi gereken hususlargittikçe artmaktadır. Yüksek teknoloji,enerjinin etkin kullanımı, sağlık ve çevreetkileri 5-yıldızlı otellerin artık vazgeçilmezunsurlarıdır.

Design and Application Examples ofMechanical Installations in InternationalFive Star HotelsABSTRACT:In todays world, in order to increase customer

satisfaction, the criterions that has to hetaken in to consideration throughfive starhotels design are getting more and moreimportant. Besides the opportunities of hightechnology, efficient use of energy, hygienicand environmental necessities can not hegiven up.

çamaşırhane ve kuru temizleme servisibulunmalı veya bu tip servis veren bir firmaile anlaşma yapılmış olmalıdır. Müşterileriçin çamaşır ve kuru temizleme, ütü servisiaynı gün teslim şartında çalışmalı,otel personeli tecrübeli, temiz üniformalı vebakımlı olmalıdır.Tüm otel alanlarında sprinkler sistemi, yanguıdolapları, hidram sistemi kabul edilebilirenternasyonal standartlara uygun olaraktertiplenmiş olmalıdır. Kaçış yolları, kaçışmerdivenleri, duman egzost ve merdivenbasınçlandırma sistemleri kabul edilebilirenternasyonal veya lokal bina kodlarına göreyapılmış olmalıdır.Otelde kapalı veya açık yüzme havuzu, sağlıkmerkezi, spor tesisleri bulunmalıdır.

1. Uluslararası 5 Yıldızlı Otel Tarifi veOrtak Özellikleri

Otelin lokasyonunun müşteri çekecek şekildeuygun olması ve en az 150 odasının bulun¬

ması gerekmektedir.Otopark, araba yıkama ve bakım servisleribulunmalı, otel en az bir otomobil kirala¬ma ve şoför temin etme firması ile anlaşmalıolmalı ve bina içi tüm otoparklar yeterliderecede, standartlara uygun olarak havalan-dınlmalıdır.Bütün otel odalarında klima ve ısıtmabulunmalı, istenilen odada istenilen andaısıtma veya soğutma yapılabilmeli, klimasistemi hızlı soğutma veya hızlı ısıtma yapa¬bilir özellikte olmalıdır.Bütün odalar banyolu olmalı, ayrıca odabanyoları duşlu ve gömme banyolu olmalıdır.Odaların en az %25'inde gömme banyodanayn bir duş kabini bulunmalı, banyo içindemodern bir lavabo ve tuvalet bulunmalıdır.Banyo ve duş armatürleri yüksek kalitedeve sıcaklık ayarlı olmalı ve tüm banyo, tuvaletve lavabo cihazları yüksek kalitede olmalıdır.Banyoda emniyet tutamağı (demiri), düşmeve kriz alarm cihazı (ipli) bulunmalı, tuvaletflaş valfı sessiz tip veya tanklı sessiz bassistemli olmalıdır.Odalardaki tek yataklar en az 92 cm geniş¬likte, çift yataklar standart ebatta olmalıdır.Bütün yataklar yüksek kaliteli ve içten yaylıtip olmalı ve hepsinde temiz nevresimliyüksek kaliteli battaniye, yastık, çarşaf, yedekyastık bulunmalıdır. Yatakta yatan müşterininrahatça uzanarak kapatıp açabileceği yatak

2. 5 Yıldızlı Otellerde Genel DizaynEğilimleriYatırımın ekonomikliği açısından 5-yıldızlıotellerin geri ödeme (amortisman) zamanıhiçbir zaman ofis kuleleri, alış-verişmerkezleri, karışık amaçlı yapılar kadar iyideğildir. Bir çok 5-yıldızlı otel yatırımınınkarlılığı aşağıdaki 3 unsura bağlıdır.a-Yerinin (lokasyonunun) iyi ve özel olmasıb-Otelin isminin iyi olmasıc-En önemlisi, dizaynının verimli olmasıOtel endüstrisinde dizayn verimliliği ise dörthusus tarafından belirlenir.Oda fiyatlarının belirlenmesinde ana etkenilk yatırım maliyetidir. Oda fiyatları da otelinpazar payında ve karlılığında direk roloynadığından ilk yatırım maliyetlerinindikkatli bir şekilde takibi ve irdelenmesigereklidir.Elektrik, yakıt ve su gibi ana işletmegiderlerinin minimizasyonu. Bu konudabilhassa ehiller, pompalar ve kazanlar gibiana elemanların tam yük ve kısmi yükverimleri çok önemlidir. Ayrıca, bilhassasosyal mekanların mekanik sistemlerinindizaynında fan enerjisini minimum kullanansistemlere ağırlık verilmelidir. Bu bağlamda

değişken debili hava ve su dağıtımsistemlerine ağırlık verilmelidir.Bakım kolaylığı sadece genel açıdan değil.aynı zamanda mümkün olduğu kadarmüşteriyi rahatsız etmeyecek şekildeyapılması gerektiği için çok önemlidir. Bu

açıdan bilhassa klima santrallarının ve binamekanik sistemlerine ait diğer makinalannkolay erişilebilir şekilde kendilerine aitmakina daireleri içinde bulunmalarıönemlidir. Bilhassa sosyal mekanlarda vesosyal koridorlarda lavaıı boşluğu içindebakımı yapılacak makina bulunmamalıdır.Sonuç olarak tüm sistemlerin ve cihazların

seçimi müşteriyi memnun etmeye ve o oteldekalmayı tekrar istemesini sağlamaya yönelikolmalıdır.Son zamanlarda 5-yıldızlı otellerin dizaynındave müşteri potansiyelini arttırmak amacı ileçok önem verilen diğer bir hususda çevretesirleri ve çevre korumasıdır. Bu açıdan, içhava kalitesine çok önem verilmekte ve oteldetemizlik ve bakım için kullanılan çevreyezararlı maddelerin minimize edilmesiistenmektedir. Temizlik ve bakım malze¬

meleri doğaya uyumlu olmalıdır. Klima vesoğutma sisteminde kullanılacak tüm

soğutucu akışkanlar CFC ihtiva etmemeli.su tasarrufuna ve kalitesine önem verilmelidir.Lejyoner hastalığı mikrobu üremesine karşısoğutma kulelerinde ve sıcak kullanma suyusisteminde gerekli tüm tedbirler alınmışolmalıdır.

Yüksek teknoloji ürünlerinin kullanımınınartması ile son zamanlardaki oteldizaynlarında odalarda faks bağlantısı,bilgisayar internet bağlantısı, cellular telefonve genişletilmiş televizyon servisleri debulunmaktadır.Bina mekanik sistemleri açısından yüksekteknoloji DDC sistemlerini, dijital yangıngözleme ve kontrol sistemlerini, otomatik içhava kalitesi kontrol sistemlerini, enerjikullanımı optimazyonunu getirmiştir.

b) Klimulize edilecek alanlar dizay n sıcaklık ve neın değerleri

Tarif Yaz KışOtel OdalarıOı Ih Koridorları

24"C KT / 50<fo RN 77°C KT / 35-40S& RN7i)T KT/ *5-40?/, RN7CVC KT!5()<3, RN

Ditkknn/T ohi/Konfcran*. SnIonn/Tn.-iyeRcstoran/Kafelervu/Klüp/Bnr_Ofisler ve. Sosyal Alanlar_Bilgisayar Odası/Kıımanda Qdasi/PABX

Saü ıkKlübü( Fimess Cemre }

Mutlaklar ve Yiveeek Hazırlama Alanları

?-4cC KT / 50<% RN! ?rr KT / RN24 C KT / S()% RN 21T KT / 3&40% RN24 KT/ 50% RN22'C KT / 50% RN26°C KT/5Q%~RN_2KC KT / RN kontrol dilmiyor22VC KT / RN kontrol edilmiyor?T(~' KT / R\ kontrol edilmiyor?KT KT / RN knnrml edilmiyorNot applicable_

26 (' KT

?rr KT / R\22VC KT / 50% RN2pC KT / RN kontrol edilmiyor

20 C KT jRN kontrol edilmiyor

20*C KT / RN kontrol edilmiyor

2fl55 K İ l RN kinlimi td.lmiyor5-10T' KT_

Mutfak Et Hazırlama ve Pasta Bolümü( 'aıııasHVAC

İl naneMakina Daireleri

Soyunma Odaları. Tuvaletler 26rC KT / RN kontrol edilmiyor

Fleklrik Odaları_Kapalı Yüzme Havuzu

/ RN kontrol edilmiyor 18 C KT /RN kontrol edilmiyor

2SCC KT28 C KT / 6.Vr RNKlimatize edilecek çeşitli alanlardaki dizayn sahıs sayıları ve şahıs başına taze hava miktarları

Alan OranıMinimum Taze Hava Miktarı Şahıs SayısıASHRAK 62* (Sheraton.

Shungri-LA,AS Stnndardları)

(Net Alan Başına; Brüt Alan/Net AlanTarif 1989

Otel Odaları 15 L/s /Oda 25-35 L/s / Oda15 L/s / Şahıs15 L/s / Şahıs

2 Kişi / Oda1 Kişi / 1.5 m' 2.0Yemek Salonu. Restoran 10 L/s / Şahıs

10 Us /Şahıs15 L/s / Şahıs10 L/s /Şahıs10 L/s / Şahıs

1 Kişi/ 1.4 m-I Kişi / Lllm-1 Kişi / 1 .0 m-1 Kişi / 10 m:

Kafeterya JL5_Bar. Kokotcvl Salonu 20 I ./s / Şahıs

1 5 L/s / Şahıs

10 L/s / Şahıs

15 I./s /Şahıs

15 L/s /Şahıs15 L/s /.Şahıs

13Konferans ve Toplantı SalonuOfisler_ 2.0

1.0Gece Kltibü. Disko. Gazino 15 L/s/Şahıs

10 L/s / Şahıs10 L/s / Şahıs10 L/s/Şahıs

1 Kişi / 1.5 mI Kişi / 1.5 m1 Kişi / l.Om

LiBalo Salonu 1.3Balo Salonu Fuavc 1.5Lobi ve Fuayeler 1 Kişi / 3.5 m-10 Us / Şahıs 1.3Koridorlar 0.25 L/s ; nv 0.5 Us / m:Sağlık Kltibü (Fitness) 8 L/s / Şahıs 10 Us / .Şahıs 1 Kişi/ 5 m- I yYüzme Havuzu (Havuz Yüzeyi veKenar Alanları dahil i

_ 2.5 L/s / m-’ 2.5 L/s / m- I Kişi / 3.5 m- 1.0

1 Kişi/ 3.5 nr1 Kişi/ 1.5 m2

Dükkanlar 8 L/s/Şahıs8 L/s/Şahıs8 L/s/Şahıs

10 L/s / Şahıs8 L/s / Şahıs

1.3Personel YemekhanesiOda Servisi_ 1.0

8 L/s / Şahıs I Kişi/ 5 m- 1.4Berber/Güzellik Merkezi 15 L/s / Şahıs1 3 Us/Sahıs 1 Kişi / 4 m; J_İL

3. 5 Yıldızlı Otel Ana BölümleriOtel Odaları, Sosyal Alanlar (Balo Salonu.Fonksiyon Odaları, Fuaye. Lobi, Resepsiyon.Ön Ofisler, Restoranlar, Barlar, Disko, ÇokAmaçlı Salon, bunlara bağlı koridorlar v.s.).

İdari ve Arka Alanlar (Görünmeyen Alanlar)

(İdari Ofisler. Soyunma Odaları, PersonelKafeteryası, Mutfaklar, Çamaşırhaneler,Makina Daireleri, Garajlar, EkmekFlazırlama. Et Hazırlama. Oda Servisi v.s.)

4. Otel Bölümleri Ana Dizayn Kriterleri4.1. Klima, Havalandırma. IsıtmaSistemleria) Dış hava dizayn şartlarıOtelin bulunduğu bölgenin yaz ve kış kuru

termometre ve nem dizayn değerleridir.

Davlumbaz egzost sisteminde yangın damperibulunmamalıdır. Davlumbaz egzost kanatlanmutfak dışında, yangına dayanıklı bir şaftagirinceye kadar, içten ve dıştan çıkacakyangına karşı en az 90 dakika dayanacakşekilde özel yangın izolasyon malzemesi ileizole edilmelidir. Davlumbaz egzostsisteminin dizaynı NFPA-96'ya uygunolmalıdır.Yüksek miktarda nem çıkartan bulaşıkmakinası, pot-eviye v.s. gibi yerlerde veyüzme havuzlannda alüminyum, su sızdırmazkanal kullanmakta fayda vardır. Bu yerlerdekanallara cihaz tarafına doğru eğimverilmelidir.İkiden fazla difiizör veya menfeze bağlı kanalbranşmanlarında manuel damperbulunmalıdır.VAV sistemlerinde kullanılacak yüksekendüksiyonlu difüzörler lineer slot veya swirldifüzör olmalıdır.(Bazı Amerikan ve Kanadaimalatçıları kare tip VAV difüzör imaletmektedirler). 4 m den yüksek yerlerdekullanılacak ve hem ısıtma hem de soğutmayapacak difüzörler özel otomatik ayarlıkanatlı swirl tip olmalı ve dizayn yapılırkenbunların aplikasyonu konusunda imalatçıfirmalardan onay alınmalıdır. Bütündifüzörlerin akustik izoleli kanal bağlantıplenumu ve ayar damperi bulunmalıdır.Hava kanalları eşit sürtünme (equal friction)metoduna göre boyutlandırılmalıdır. Birimsürtünme basınç kaybına göre seçilen kanalmaksimum hız limitlerine göre kontroledilmelidir. Kanalların direk olarak sabit hızagöre boyutlandınlması doğru değildir. Sabithız metodu ancak içinde partikül taşıyanendüstriyel egzost kanallarının boyul-landırılmasında kullanılır. (Static regainise sadece veriş havası kanalları için)Enerji tasarrufu açısından hava dağıtımsistemlerine dönük olarak ASHRAE90.1-1989 (Energy Efficient Design of NewBuildings) standardı sabit hava debilisistemlerde veriş havası, dönüş havası, egzosthavası fanları için aşağıdaki sınırlamayıgetirmiştir.

d) Sadece havalandırma yapılacak alanlar ve hava debileri

Taze Hava/Tamanılama Havası_Miktarı_Tarif Egzost Miktarı

Soyunma Odaları 10 Hava Değişimi / Saat Taze Hava: Egzost Havasının%75'i kadar_Tamamlama Havası yandakimekanlardan alınacak_Depolar 5 Hava Değişimi / Saat

Tamamlama Havası yandakimekanlardan alınacak

_Tamamlama Havası odadanalınacak

__Genel (Public) Tuvaldler 10 Hava Değişimi / Saat

Otel Odası Tuvaleti 25-35 L/s

2.5 L/s / nr (havuz yüzey alanı dahil) Taze Hava : Egzost havasının%100'ü kadar_Yüzme Havuzu

Garajlar Normal çalışmada 3.5 L/s/m\yangın esnasında 10 hava-değişimi/saaı(VD1 2053)_

Taze Hava : Egzost havasının%75'i kadar

Mutfak Davlumbazı Taze Hava : Egzost havasının%75'i kadar _Hesapla bulunacak

Taze Hava : Egzost havasının%75'i kadar

Yemek Hazırlama Alanları(Davlumbaz Bulunmayan)

15 Hava Değişimi / Saat

5 L/s / m2 Tamamlama Havası yandakimekanlardan alınacak

Yağ Ayırıcı veya Pissu PompaOdası

10 Hava Değişimi / Saat Taze Hava : Egzost havasının%75'i kadar

Tamir / Bakım Alclyesi

3.5L/s /nrMakina Daireleri Taze Hava : Egzost havasının%75'i kadar

Yüksek Gerilim Odaları.Trafolar vc Asansör Odaları

İsı yayma miktanna ve 10*C sıcaklıkyükselmesine göre hesaplanacak veyalokal klima yapılacak

Tamamlama Havası yandakimekanlardan alınacak

6 Hava Değişimi / Saat Taze Hava : Egzost havasının%75’i kadar

Yangın Kontrol ve KumandaOdası

Tamamlama Havası yandakimekanlardan alınacak

Çöp Odası 20 Hava Değişimi / Saat veya lokalolarak IO'C’yc soğutulacak

Yanma Havası hesabına göre veya 5 L/s / nr Taze Hava : Egzost havasının%105'i kadar_Kazan Dairesi

Taze Hava: Egzost Havasının%90'i kadar_Ekmek Yapımı (Fırın) 20 Hava Değişimi / Saat

25-30 Hava Değişimi / Saat+Lokal Klima Taze Hava: Egzost Havasının%75'i kadar_

Çamaşırhane

30 Hava Değişimi / Saat Taze Hava: Egzost Havasının%75'i kadar

Kuru Temizleme

e) Dizayn elektrik ve ekipman yükleri

İlave Duyulur ısı İlave Gizli IsıEkipmanAlan Aydınlatma

VV/nr W/m1W/m;YV/nf40Ana Giriş ve Lobi50Fuayeler

10Gece Kliibiı. Bar, Kokteyl 508 8Kafc. Restoran 50

Balo Salonu 80Toplanlı Odası 60Resepsiyon 40

472.Psf500 W Oda BaşınaOtel Odası 25

<0.8 (yani 0.8W/CFM)40 20Ofisler2060Dükkanlar Vsf

Balo Salonu Fuaye 55Koridorlar 15

Vsf= Fan Debisi (L/s)Psf= Fan Motor Gücü (kW)

Tuvaletler 25Soyunma Odaları A18Depolar II

ASHRAE Ekipman Emisyon değerlerine göre alınacakMakina Dairesindeki ekipman emisyonlarına göre

Mutfak, Çamaşırhane 25 Değişken hava debili VAV sistemlerinde ise20Makina Daireleri

I10Garajlar472.Psf

< 1.25Vsf

Buna göre, örneğin 5000 L/s (18000 m3/h)kapasitesinde sabit debili bir klimasantralında, fan ve motor verimi çarpımınınpratik olarak 0.50 olduğu bir durumda, santraliçi basınç düşümünü yaklaşık olarak 450 Pakabul edersek, kanal sistemi içinuygulanabilir basınç kaybı maksimum397Pa olmaktadır.Aynı debideki bir VAV için ise olabilecek

Kanallar SMACNA'ya uygun ve flanşlıbirleştirilmeli, kanal kaçak testi DW143'cClass A'ya uygun olacaktır.Davlumbaza bağlı mutfak kanalları 3 mmkalınlığında siyah sacdan sızdırmaz olarakimal edilmeli ve her 3 m de bir temizlemekapağı konulmalıdır. Ayrıca her dirsektenönce ve sonra da birer temizleme kapağıbulunmalıdır.

f) Hava dağıtımı ve hava kanalları

5-yıldızlı otellerde hava dağıtımı sessizçalışma açısından düşük hızlı ve düşükbasınçlı olmalıdır. Bütün klinıatize edilenalanların hafif bir pozitif basınç altındatutularak enfiltrasyon önlenmelidir. Bu açıdanVAV sistemlerinin bilhassa kısmi yüklerdediğer sistemlere nazaran avantajları vardır.

maksimum uygulanabilir kanal statik basınçkaybı 874 Pa çıkmaktadır. Bu durumda kanalsistemini düşük hızlı olarak dizayn etmekzaten kaçınılmaz olmaktadır. 5-Yıldızlıotellerde uygulanabilecek ve gerekli sessizçalışmayı sağlayacak kanal seçim kriterleriyandaki şekildedir.

g) Isıtma ve soğutma suyu dağıtımıASHRAE/IES Standard 90.1- î 989 da enerjitasarrufu için öngörülen hususlardan birtanesi serpantin veya terminal yükünü birkontrol vanası vasıtası ile modüle ederekkontrol eden soğutma veya ısıtma suyusistemlerinin değişken debili olma mecbu¬riyetidir. Buna göre sistem debisi kısmi yükte%50'nin altına kadar düşürülebilmelidir.Pratikle bunu geçekleştirebilmeııin metodubütün serpantinlerde 2-yollu kontrol vanalarıkullanmak ve ısıtma veya soğutma dağıtımpompalarını devir kontrollü, yani frekanskonverterli seçmektir.Değişken debili hidronik devrelerde sistemneredeyse zamanın %95'inde kısmi yükteçalışacağından borulardaki hızlar dagenellikle dizayn hızlarının altında olur. Buda genellikle makina dairelerinde bulunanbüyük çaplı ana dağılım borularında dizaynhız limitlerinin hafifçe yükseltilerek (birim

ekonomik sürtünme kaybı müsaade ettiğimüddetçe) ana boru çaplarının küçültülmeyeçalışılmasına ve bu suretle borulamamaliyetinin azaltılmasına olanak tanır.Enerji tasarrufu ve ilk yatırım maliyetinindüşürülmesi açısından genel eğilim direkdönüşlü (Direct Return) hidronik devrelerkullanılmasıdır. Tam Tichelmann veya(reverse return) hidronik devreler, direkdönüşlü devrelere nazaran daha yüksekpompa basıncı ve enerji harcamasıgerektirdiklerinden dolayı batı ülkelerindetercih edilmemektedir. Direk dönüşlüdevrelerin branşmanlarında akım ve basınçvanaları kullanılarak ayarlanmaktadır.Dizayn birim basınç düşümleri ve maksimumhızlar aşağıdaki gibidir:Bina içi ısıtma suyu boruları: 100-190 Pa/m.hız 0.7 - 1.2 m/sBina içi soğutma suyu boruları: 350 Pa/mhız max. 2.4 m/s, ana borularda max.3.0 m/sKanallarda olduğu gibi boru çaplandırmasıda ilk önce birim basınç düşümüne göreyapılmalı ve daha sonra maksimum hızkontrolü yapılmalıdır.

Kanal ve Hava Dağıtım Sistemi Dizayn Kriterleri (Max. Değerleri)

Şaftlar İçindeki Veriş ve Dönüş Havası Dikey KanallanKat İçindeki Yaıay Veriş Havası KanallanKal İçindeki Yaıay Dönüş Havası KanallarıTuvalet Egzosl KanallanGaraj Egzost ve Taze Hava KanallanDuman Egzosl KanallanMutfak Davlumbaz Egzosl KanallarıKoridorlardaki Maksimum Hava HızıVeriş Havası Difüzörleri

9 m/s veya 1.2 Pa/m7.5 m/s veya 1.2 Pa/m7.5 m/s veya 0.8 Pa/m7.5 m/s veya 1.2 Pa/m9 m/s veya 1.2 Pa/m7-10 kg/s/nr8 m/s minimum hız0.38 m/sSeçim hava miktarına vemin./max. atış mesafesine göre(Yüzey alanına göre)•Klitnatize mahallerde yüksekseviyede 2 m/s

•Klimatizc mahallerde alçakseviyede 1.5 m/s

•Koridorlarda 2.5 ııı/s3.5 m/s yüzey alanında hava hızı2.5 m/s yüzey alanında hava hızı2-5 m/s serbest yarık alanında7.5 m/s yüzey alanında hava tıı/.ı3.75 m/s yüzey alanında hava hızı2.5 m/s yüzey alanında hava hızı•Panel filtreler 2.0 m/s yüzey

alanında hava hızı•Çanta filtreler katalog değerleri

alınacak•Yağ (gres) filtreleri içiıı 1.8 m/s

yüzey alanında hava hızı2.5 m/s yüzey alanında hava hızı9-12 m/s max. çıkış hızı

Dönüş Havası ve Egzost Menfezleri

Garaj Egzost ve Taze Hava MenfezleriTuvalet Egzost MenfezleriTuvalet Kapı Altı KesilmesiTaze Hava, Dönüş Havası ve Egzost Damperleriİsıtma SerpantinleriSoğutma SerpantinleriHava Filtreleri (Ön Filtreler %85 toz tutma. Çanla

Filtreler %55 atmosfer verim)

Dış Duvarlara Konan Menfez ve LuverlcrFan Basma Tarafında

4.2. Sıhhi Tesisata) Yumuşatılmış su kullanımı0 Fr sertliğinde yumuşak su kazan ve buharjeneratörü, soğutma kulesi beslemedekullanılıyor.7 Fr sertliğinde su genellikle mutfakçılartarafından tercih ediliyor. Mutfak firmasınınistediği sertliği ayarlayabilmek için otomatikkarıştırma vanalı sistem kullanılıyor.b) Kullanma soğuk ve sıcak suyumiktarlarıKullanma soğuk ve sıcak suyu sistemleriAmerikan Plumbing Code veya Alman DİN1988‘e göre dizayn edilebilir. 5-yıldızlıotellerde mutfak, çamaşırhane, yüzmehavuzu, tuvaletler dahil olmak üzere toplam

•Alternatif chillerler için servis kolaylığı

•Yedek parça teminiHava soğutmalı ehillerin tanımlanan ömrü

15 sene, su soğutmalıların ise 20 senedir.Bundan evvel ASHRAE Joumal'de yayın¬lanan araştırmalarda 20000 m2’ye kadar olanbinalarda hava soğutmalı ehillerlerin, dahabüyük binalarda ise su soğutmalı ehillerlerintercih edilmesi gerektiği ortaya çıkmıştır.b) Chiller seçimi ve sayısı2 adet ve herbiri %66.6 kapasitede veya 3adet herbiri %33.3 kapasitede olmalıdır. Birehiller devreden çıktığında geri kalanchillerler toplam soğutma kapasitesinin%66.6'sını karşılayacak şekilde seçimyapılmalıdır.c) ehillerden ısı geri kazanma sistemleriHava soğutmalı chillerlerden ısı geri kazanmakondenseri ile kullanma sıcak suyu 42“C’yekadar ön ısıtılabilir. Su soğutmalı ehillerdebu ancak 36"C'ye kadar yapılabilir.d) Soğutma kuleleri seçimi ve sayısıSoğutma kulesi hücre sayısının en az ehillersayısına eşit olmasında fayda vardır. Ancakbu şart değildir. En az 2 adet soğutma kulesikullanılmalıdır. Soğutma kulesi kapasitesiehiller gereksinimini, mutfak soğuk odakondenser gereksinimi ve buz makinalarıgereksinimini karşılamalıdır. Chillerlersoğutma kulelerine ayrı ayrı değil ortak birkondenser suyu borusu ile bağlanmalıdır.Soğutma kulelerine bir otomatik su

şartlandırma sistemi vasıtası ile şartlandırmayapılmalıdır. Genel olarak bu sistem korozyonönleyici kimyasal madde dozajı ile 2 değişikBiocid dozajı ve suyun iletkenliğine bağlıolarak yapılması gereken su drenajındanmeydana gelmektedir.e)Soğutma suyu dağıtımı, basınçzonlamalarıChiller evaporatörleri standart olarak 150 psi(10.3 bar) işletme basıncında, özel olarak da

300 psi (20.6 bar) işletme basıncındaüretilirler. Yüksek binalarda basınç zonla-rının belirlenmesinde bu husus önemlidir.Özel bir durum olmadıkça soğutma suyuboru hatlarında basıncın 10-12 bar'ın üstüneçıkması arzu edilmez.

kullanma suyu tüketimi 800 L/Oda/gün’dür. Soğutma kulesi su tüketimi ayrıca hesaplanacaktır.800 L/Oda/gün değerinin yaklaşık ayrımı şu şekildedir.

Toplam Su Sıcak SuYer

1 60 L/giinOtel Odaları (Oda Başına) 284 L/giin

38 L/yemekRestoran, Kafeterya 15 L/yemek

28 L/kg 8 L/kgÇamaşırhane (Oda başına

günde 6 kg çamaşır)

Buna göre oda başına, hariçten gelenlerle birlikte 2 kişi alındığında, günde ortalama 4 öğünyemek (bar dahil) için ve otele hariçten gelenlerle birlikte oda başına restoranda

harcanan su = 2x38x4 = 304 L/gün.Çamaşırhanede oda başına harcanan su = 6 kg/oda x 28 L/kg =168 L/günGeriye kalan 44 L/gün de sosyal alan tuvaletlerinde ve hesaplanamayan diğer yerlerdeharcanmaktadır.Oda başına günlük sıcak su ihtiyacı:Restoranlar = 2x15x4 = 120 L/günÇamaşırhane = 6 kg/oda x 8 L/kg = 48 L/günToplam sıcak su ihtiyacı = 328 L/oda/gün

Yukarıda verilen değerler ASHRAE tarafından yapılan araştırmalar ve en son ASHRAEJournal September 1994'de yayınlanan araştırma sonuçları ile de uyuşmaktadır.Saatlik maksimum sıcak ve soğuk su ihtiyaçlarını tayin etmek için günlük değerleri günlükortalama çalışma saati olan 24'e bölüp 4.5 faktörü ile çarpmalıdır.Yukarda tespit edilen günlük ve anlık soğuk su ihtiyacı Amerikan Plumbing Code yük birimiveya DİN 1988'de verilen metotlar ile kontrol edilmeli hangi değer büyükse o alınmalıdır.

Kullanma sıcak suyu miktarları ASHRAE yük birimi metodu ile de tespit edilebilir. (Bkz.

ASHRAE H’book-Applications-Service Water Heating)Temiz su boru hatlarında bina içinde maksimum hız 1.6 m/s alınmalıdır. Sıcak sure-sirkülasyon sistemi oda banyolarının içine girerek her banyoda sıcak su hattının sonundan

alınmalıdır. Banyolar içinde sıcak kullanma suyu re-sirkülasyon hattına bağlanacak havlukurutucu öngörülmelidir.c) Pissu sistemi dizayn esaslarıAmerikan National Plumbing Code veya DİN 1986 esasları kullanılmalıdır. Bilhassa yüksekbinalarda bütün lavabo, tuvalet, duş ve banyolardan ayrı ayrı havalık alınması tercihedilmelidir.

4.3.Yangın Söndürme Sistemleri4.3.1. NFPA klasifikasyonuNFPA 13'e göre odalar Light Hazard, Garajlar. Mutfaklar, Çamaşırhane, Servis Alanları,

Depolar, Makina Daireleri, KamyonYükleme (Loading Dock), Bakını Alanları, Porte CochereOrdinary Hazard Gr.1 Balo Salonu ve Fonksiyon Odaları ise Ordinary Hazard Gr.2 alınacaktır.Buna göre kombine bir hidranı ve sprinkler sistemi hidrolik analiz sistemi ile dizaynedildiğinde hidranı kolonu sayısına bağlı olarak 1000 GPM (63 L/s) ile 1250 GPM (80 L/s)

yangın pompası kapasitesi çıkmaktadır. Yangın suyu rezervi ise en az 200 nv1 veya en az 60dakika yangın pompası çalışmasına yeter olacaktır.Hidrolik analiz için Ord. Hzd. Group 1 olan alanlarda en uzaktaki 3000 ft’ alanda0.12 GPM/fr su debisi, Ord. Hzd. Group2 için ise 0.17 GPM/ft2 debi alınacaktır.

Kazanlar ve ısıtma suyu dağıtımı5.1.2.alKazanlar ve ısıtma suyu dağıtımı

Kazanlar 2 adet herbiri en az %70 kapasitedeveya 3 adet herbiri en az %35 kapasitedeseçilecektir. Kazan kapasitesi normal ısıtmayı,sıcak kullanma suyu ısıtmayı, yüzme havuzusu ısıtmasını karşılayacaktır. İsıtma suyudağıtımı değişken debili, bütün kontrolvanaları 2-yollu, fan-coillere verilecek olan

ısıtma suyu sıcaklığı max. 75°C ve dış hava

kompanzasyonlu olmalıdır. Aksi takdirde,

kontrol vanası düşük yüklerde kumandaedemiyor. VAV Re-heat serpantinlerine ısıtma

suyu 65-70'C’de verilmeli ve buna göreserpantin seçimi yapılmalıdır. Aksi takdirde,

düşük yüklerde kontrol vanası kumanda

edememektedir. Yakıt cinsi doğalgaz veya

5. Klima, Havalandırma ve Isıtma Sistemleri5.1. Merkezi soğutma ve ısıtma teşkilatı5.1.1. Soğutma suyu (ehiller) sistemleria) Su soğutmalı / hava soğutmalıBazı 5-yıldızlı otel standardları direk olarak su soğutmalı ehiller istemektedirler. Hava veyasu soğutmalı ehiller seçimi için ehiller ve diğer soğutma suyu sistem elemanlarının kısmi

yük ve lam yük verimleri de göz önüne alınarak bir ekonomik analiz yapılmalıdır (Yıllık

toplam maliyet analizi). Ayrıca aşağıdaki hususlar gözönüne alınmalıdır:

•Maksimum dış hava sıcaklıkları ve bu sıcaklıktaki ehiller verimleri•Suyun teminindeki güçlük ve su fiyatı•Gelen suyun kimyasal analizi ve arıtma masrafları•Chiller sisteminin elektrik enerjisi kullanımı

•Hava ve su soğutmalı sistemlerin işletme ve bakım masrafları

LPG olabilir ya da motorin kullanılmalıdır.Kazanlarda soğumayı önlemek için baca gazıklapesi kullanılmalı, DİN 4751'e uygun tümemniyet donanımı bulunmalıdır.Basınç zonlaması için kazan işletme basıncıçelik kazanlarda 10 bara kadar çıkabilir. Budurumda zon yüksekliği 75-80 m civarınakadar çıkabiliyor. Ancak, genleşmetanklarının yerine veya sistemine dikkatetmek gerekiyor.b) Kullanma sıcak suyu ısıtma ve dağıtımıYukarda bahsedildi. Boylerli veya eşanjörlüve tanklı sistem alternatifleri tartışılacak.ASHRAE de depolama kapasitesi faktörü0.80 (L/h anlık debi üzerinden)’dır.c) BacalarÇift cidarlı ve arası taşyünü izolasyonlupaslanmaz çelik baca kullanılması tavsiyeedilir.d) Kapalı yüzme havuz suyu ısıtma veyüzme havuzu kenarı panel ısıtma sistemiYüzme havuzu su ısıtma için plakalı eşanjör.Yüzme havuz bölgesi yürüme alanları içinyerden ısıtma sistemi düşünülmelidir.5.2. Otel Odaları5.2.1. Klima sistem alternatifleri, cihazseçimi ve cihazları oda içine yerleştirmeHer odada istenildiği anda, diğer odalardanbağımsız olarak ısıtma veya soğutmayapılabilmesi gerekiyor. 5 yıldızlı otellerdegenel olarak kullanılan sistemler:4-borulu fan-coi!2-borulu fan-coil ve elektrikli ısıtıcıSu kaynaklı ısı pompasıVRVÇok ender olarak VAVBunlardan en çok kullanılanı 4-borulu fan-coil veya yurtdışmda 2-borulu fan-coil veelektrikli ısıtıcı. Bu ünitelerden büyük birçoğunluğu yatay, dikey, kabin tipi, tavan tipiolabiliyor. En çok uygulananı tavan tipi.Primer hava genellikle ayrı bir santraldaşartlandırılıyor ve oda soğutma cihazına veyadirek olarak odaya kanalla veriliyor.Şartlandırılmamış primer havanın direkolarak soğutma cihazına veya odaya verilmesikısmi yükte çalışmada nem kontrolünü altüst ediyor. Bu küflenme problemlerinin klasiknedenidir. Egzost havası banyodan alınıyor.Tercih edilen şartlandırılmış primer havanınoda içine direk verilmeli, şartlandırmasıcaklığı yazın 18°C kışın 20°C olmalıdır.Primer hava ile egzost havası arasında ısıgeri kazanımı yapılarak enerji masraflarıoldukça düşürülebilir. Bazı otel şart¬namelerinde taze havanın otel koridorlarınaverilerek odalara buradan hava alınmasıistenmesine rağmen yeni otellerde buuygulamaya artık pek gidilmiyor. Birçokotel operatörü otel odalarının otel koridorunanazaran pozitif basınç altında tutulmasınıtercih etmektedir. Bu koridordaki herhangibir koku olayının odaya girmesini engelle¬mekte ve enfiltrasyonu önlemektedir. Bununsağlanması için odaya takribi 30 L/s taze

hava verip banyodan 25 L/s egzost ediliyor.

Tavan tipi fan-coil veya WSHP ünitelerinin alternatif yerleri:Oda giriş koridoru tavanı içine (en çok uygulanan)Banyo tavanına (küvetin üzerine gelmeyecek ve kolayca erişilebilecek şekilde)Yanda, dik veya kabin tipi dolap içine.Bazen üniteler dolabın içine veya üzerine konmaktadır. Bu riskli bir yerdir. Kondens suyuçıkaran bu üniteler tavalarının taşarak müşterinin giyeceklerini berbat etme riski vardır.Birçok otel mimari ünitenin banyo tavanına konmasını tercih etmektedirler. Çünkü bu odagirişinde tavanın yükseltilmesi imkanım sağlamaktadır. Burada dönüş hava filtresine erişimve ünitenin bakımı için üniteye erişim önemlidir. Ünitenin küvet veya lavabo üzerine gelecekşekilde konmaması gereklidir. Aksi takdirde altına merdiven konamaz veya bakım yapılırkenalet düşüp lavaboyu kırabilir. Hava atış difüzörii yatağın baş kısmına doğru veya onunüzerinden üflememelidir, çünkü potansiyel damping ve yataktaki insanın üşümesigerçekleşebilir. Her ünitenin altında ünite rahatça çıkarılabilecek kadar büyüklükte bir erişimpaneli bulunmalıdır.5.2.2. Oda koridorlarıOda koridorları ılıman bölgelerde %100 şartlandırılmış taze hava verilerek klimatize edilir.Çok sıcak bölgelerde ve çatı katlarında ise koridor için ayrı bir fan-coil veya soğutma ünitesidüşünülebilir. Koridora verilen taze hava kat görevlisi odasından veya malzeme odasındanegzost edilir. Taze hava egzost miktarından en az %10 fazla olmalıdır.5.3. Sosyal AlanlarSosyal alanlarda yük daima değişmektedir ve mekanik sistemler bu sürekli yük değişimineekonomik bir biçimde ayak uydurmak zorundadır. Ana otel lobisi 24 saat çalışır. Bunakarşılık balo salonu, toplantı salonları, restoranlar, dükkanlar gibi bölümlerin tanımlanmışçalışma saatleri vardır.

—'<üüü<;

rÇ*?---i >CHWB>I

I n Xm 0T 1}

S eT

L2=LJPRE-FILTERS

<mwr<FHUl-FUTIRS ---\ >HWR>\ '

«

A A/ \ /\

STAFF DINING

STAFF DINING AIR CONDITIONING & VENTILATION

0M V'I.

>CHW«>

1 |üw 3

3 • e

PRE-FILTERSJ / XFINAL FftTERSy j 1

<P:t --4 >HWB>i_: ::r

"'1 :j y :

:::

CDLAUNDRY» !..J REHEAT COIL fTYP)

@}- 4T„ /

LAUNDRY OFFICE /

9J Id-O-"1:SHÿ

LL rÿT_/_/ — @

DRY-CLEANING1 9j y

‘D-'-lriU-.

STORAGE

LAUNDRY VENTILATION AND AIR-COND. SYSTEM

Avustralya Standart!AS 1668'e Göre Merdiven Basmçlandırma Havası FormülüSürekli değişen yüklere ve iç zonlamaya enuygun ve çalışması en ekonomik sistem VAVsistemidir. Her ana sosyal bölümün kendine

ait bir klima santralı bulunmasında faydavardır. Bu suretle kullanılmayan bölümünsantralı durdurularak en basit bir biçimdeenerji tasarrufu yapılır.a) Balo salonu ve fuayesiBalo salonu genellikle ayırıcı perdelerle 2veya 3'e bölünür. Her bölüm tek başına veyadiğer bölümlerle birlikte çalışabilmeli ve her

bölümde ayrı sıcaklık kontrolü yapılabil¬melidir.Buna göre klima sistemi ya VAV ya da sabitdebili re-heat (ısıtmalı) sistem olabilir. Enerjitasarrufu açısından VAV çok daha uygundur.Yüksek taze hava ve egzost debileri ile

çalışıldığından balo salonu klima santralında

egzost havasından taze havaya ısı gerikazanma tekerleği kullanarak eneıji tasarrufuyapılabilir.b) Toplantı odaları ve fuayesiBallroom ile aynı, VAV + re-heat sistemiuygun.c) Restoranlar ve mutfaklarRestoran ve ona bağlı mutfak grubu birlikleçalışacaktır. Genel olarak restoranı %100taze hava ile sabit debili olarak çalışır verestorana verilen taze hava bir fan ile mutfağatransfer edilir.d) Hotel lobisi ve ön ofislere) Kapalı yüzme havuzuf) Diskog) Çok amaçlı salon

Q(L/s)= 1.25-(1000-A-v+D-Lo-EF

= Yangın sırasında açılacağı kabul edüen kapıların

(3 kapı) toplam alanı (m2)

= Açık kapıdaki hava hızı (1 m/s )

= Yangın merdivenindeki kapalı kapı sayısı

= Kapalı kapıdan hava sızıntısı (Giydirme cepheli ve dış duvar sızınlısı minimuma

indirilmiş binalarda genel olarak kapı başına 75 L/s)

= Emniyet faktörü ( 1.1 ila 1.25 arasında alınacak)

(Formüldeki 1.25 faktörü açık kapıdaki homojen olmayan hava akımı nedeniyle

alınmıştır.)

A

D

L

EF

b) Duman egzost sistemleri

20da koridorlarıHer 30 m koridor uzunluğu için 1 adet duman emme ağzı gereklidir. Duman miktan tavandakiduman rezervuarının yerden yüksekliğine ve kaçış kapısı ebatlarına göre tayin edilir.2Sosyal alanlar

Balo Salonu, Auditoryum, Disko, Çok Amaçlı Salon gibi toplantı mahallerinden yangındurumunda duman egzostu yapılmalıdır. Eğer bina 30 m den yüksekse sosyal alanlardan vearka alanlardan da duman egzostu yapılmalıdır. Her klima santralının veriş havası tarafındankanal tipi bir duman dedeklörü bulunmalı ve duman hissedilmesi halinde santralı

durdurmalıdır.*

5.4. İdari ve arka (görünmeyen) alanlar(back of the house)

a) İdari ofislerFCU

b) Soyunma odaları ve duşlarc) Personel yemekhanesid) MutfaklarDuvar tipi davlumbaz 0.5 m/sAda tipi davlumbaz 0.75 m/sToplam egzost pişirme kısmında 30 L/s/m2,yemek hazırlama ve servis kısmında15 L/s/m2. Kompanzasyonlu davlumbazda%80 taze hava davlumbaza veriliyor.

Davlumbaz önüne 5 L/s/m2 şartlandırılmışhava veriliyor. Şefin ofisi full klimatizeedilmelidir (FCU). Şarap deposu isteğe göresoğutulmalı, et ve pasta hazırlama bölümleri

maksimum 22- 24°C olmalıdır.e) Çamaşırhane30 hava değişimi ve insan çalışan bölgelerdespot soğutma (FCU). Egzost menfezlerinde

iplik tutucu filtre bulunmalıdır.f) Garajlar

5.5. Yangın Duman Egzostu ve MerdivenBasmçlandırmaa) Kaçış merdivenleri basmçlandırma

13ULTRA-VKUT KMIFtCnOH SET

rtm~\ ?TABLE WATER TOCHEN5/1CE MACHINES

GENERATION

'll ii

DOMESTIC COlf WATCT SUPPLY HEADER

1IA-LA —I--*OS

<*:

U\ rÿn MSANO/CARBON FILTERS

WAETR SOFTENING UNfT(MICROPROCESSOR CONTROLLED)

I BACKWASH

1j.

DOMESTIC WATER

TANK

FIRE WATER REZERVE

200 M3:@BOOSTER RUMP SET

A

etDOMESTIC WATER SUPPLY SVSTEM

yttSWIMMING POOL t

OCW SUPPLY

2I TT BALANCING

TANK ©MEASURING SAMPLING- ;

l—L- i

WATERHEATING

-A-i h-

i.

UStfl u rÿrillN0/CAR80N FILTERS

I ---. “SÜSA

| \-'i fnHÖ Qii t

LSODAm ALUM

CALCIUMHTM6NUM FI

OMÇHUUITDOSING

UNIT

PHCONNECTION

DOSING UNITICHLORMATIUN)UNIT

SWIMMING POOL WATER TREATMENT SYSTEM

İsmail Can

Boğaziçi Üniversitesi nden 1980 yılında mezun oldu. 1993 yılma kadar çeşitli dönemlerde Sidney-Avustralya ve Singapur da proje

mühendisi ve proje yöneticisi olarak çalıştıktan sonra 1993 yılında ortağı olduğu Birikim Mühendisliği kurmuştur. Halen aynı şirkette

şirket ortağı olarak görev yapmaktadır.