5. niszczenie grobli i wałów przeciwpowodziowych...
TRANSCRIPT
RODZAJE KONFLIKTÓW POWODOWANYCH PRZEZ BOBRY NA TERENIE WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO I SPOSOBY ICH ROZWIĄZYWANIA
1. Zalewanie i podtapianie gruntów spowodowane tamami wybudowanymi przez bobry na rzekach i rowach meliora-cyjnych oraz blokowanie przepustów Za jeden z ważniejszych skutków obecności bobrów na zaj-mowanym terenie uznaje się lokalne podnoszenie poziomu wód powierzchniowych, będące następstwem budowania tam przez bobry. Podniesienie poziomu wody powoduje zazwyczaj zalanie lub podtopienie terenu. Zalaniu lub pod-topieniu ulegają najczęściej lasy, łąki i pola uprawne poło-żone w dnach dolin rzecznych. Zalewy utworzone przez bo-bry stanowią często poważny problem dla użytkowników znajdujących się pod nimi terenów, ponieważ dochodzi do zalewania dużych powierzchni różnego rodzaju upraw. Za-lanie łąki powoduje utratę przez rolnika potencjalnego do-chodu w postaci np. siana.
Sposóbrozwiązywaniakonfliktów− stosowanierurprzechodzącychprzeztamybobrów,re-
gulującepoziomwody.Zalety:− stosunkowołatwewmontażuitanie,mogąbyćwykona-
neindywidualnieprzezosobymająceszkodynaswoimterenieztytułuwybudowanychtamnp.narowachme-lioracyjnych,
− ustalająstałypoziomwodywstawachbobrowych,− umożliwiają istnienie stawów bobrowych, przy jedno-
czesnymużytkowaniuterenuprzezczłowieka.Wady:− wymagająregularnegoczyszczeniaikontroli.
2. Blokowanie przepustów i jazówWszelkie zwężenia cieków są bardzo chętnie wykorzysty-waneprzezbobry,gdyżmogąonestosunkowomałymna-kładem pracy osiągnąć zamierzony cel tzn. ustabilizowaćipodnieśćpoziomwody.Sposóbrozwiązywaniakonfliktów− stosowanie krat, koszy lub kombinacji rur przepusto-
wychzkoszamizabezpieczającymi;Zalety− zabezpieczająprzepustprzedwnikaniemgałęziinnego
materiałunaniesionegoprzezwodę,− utrzymująstałypoziomwody,− w połączeniu z rurami mogą regulować poziom wody
w stawie, zwiększają skuteczność rozwiązania, bobryztrudemwyczuwająmiejscewyciekuwody.
Wady− wymagająregularnegoczyszczeniaikontroli,− wymagająwiększychnakładówfinansowych,− narażonesąnakradzieżezestronyludzi.
3. Ścinanie i ospałowywanie drzew w lasach i sadachSposobyrozwiązywaniakonfliktów:− stosowaniemetalowychsiateknp.dogrodzeniaupraw le-
śnychwceluzabezpieczeniapnidrzew–wysokośćsiatkido1,30m,
− stosowanieogrodzeńzmetalowejsiatkiowysokościokoło1m(warunkiemjestwkopaniesiatkiwziemięnagłębokośćmin.30cm),
− smarowaniedolnejczęścipnidrzewanietoksycznąfarbąlubklejemzmieszanymzgrubympiaskiem,
− pastuchyelektryczneowysokości30cmodziemi(metodaskuteczna, aleprzy dużych powierzchniach wymagastałejkontroli),
− wniektórychprzypadkachskutecznejeststosowanieśrod-kówprzeciwkojeleniowatymnp.HUKINOL,smarowanenapniachszczególniecennychdrzew.
4. Kopanie nor i korytarzy w łąkachWprzypadkubardzorozbudowanychkorytarzyzdarzająsięsy-tuacjewpadnięciasprzętudowykopanejprzezbobranory.Sposobyrozwiązywaniakonfliktów:− zasypywanienorwykopanychprzezbobrymateriałemtypu
żwirigruz,couniemożliwialubzniechęcabobrydoponow-negokopaniawtymsamymmiejscu(bobrykopiąnorypozamiejscemjużzrekultywowanym).
Wzór wniosków o wydanie zezwolenia na odstępstwo od czynności podlegających zakazom
w stosunku do chronionych zwierząt, roślin i grzybów oraz wniosku o odszkodowanie
za szkody wyrządzone przez bobry, dostępne są na stronie internetowej RDOŚ:
http://www.gorzow.rdos.gov.ple-mail: [email protected]
INNE SPOSOBY ODDZIAŁYWANIA NA POPULACJĘ BOBRÓW WYRZĄDZAJĄCYCH SZKODY W DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ CZŁOWIEKA METODAMI PRAWNIE DOPUSZCZONYMI
1. Odłowy i przesiedlanie bobrówOdławianesąwszystkieosobnikizdanegostanowiska,colikwidujekonflikt, jednakwprzypadkuwysokiegozagęsz-czenia bobrów na danym terenie, zwolnione stanowiskojest szybko kolonizowane przez migrujące młode bobryi najpóźniej w ciągu kilku kolejnych sezonów konflikt nanowosiępojawia.
2. Odstrzały redukcyjne bobrówWPolsceniematradycjipolowańnabobry,dlategowśro-dowisku łowieckimobserwujesięniechęćdopolowańnatengatunek.
Skutecznośćirealnezastosowaniepolowańorazodłowówwzmniejszeniuszkódpowodowanychprzezbobryjestra-czejniskie. Należywykorzystywaćinneśrodkiograniczająceuciążliwądziałalnośćbobrówwtakisposób,abywykorzy-staćichinżynierskiezdolnościwzwiększaniuretencjiwodyiróżnorodnościbiologicznej,azdrugiejstronyminimalizo-wać szkody przez nie powodowane i ograniczać konfliktynastykuczłowiek-bóbr.
5. Niszczenie grobli i wałów przeciwpowodziowych wskutek kopania nor.Sposobyrozwiązywaniakonfliktów:− wkopywanie siatek metalowych lub ścianek szczelnych
wpodstawęwałulubwykładaniesiateknagroble,− utrzymywanie grobli wałów i rowów melioracyjnych
w należytym stanie technicznym (prowadzenie bieżącejkonserwacjiciekówiskarpobwałowań,usuwajączakrzacze-nia i zadrzewienia, które mogą stanowić potencjalną bazępokarmowąbobrów,umożliwiającimjednocześniekoloni-zacjękonfliktowegoterenu).
6. Wybieranie plonów – szkody w uprawach ziemniaków i buraków Sposobyrozwiązywaniakonfliktów:− grodzenieupraw,stosowanierepelentów,atam,gdziejest
to możliwe wybieranie lokalizacji upraw z dala od ciekówizbiornikówwodnych.
WNIOSKI:
• odpowiednie zabiegi i urządzenia często pozwalają nacałkowiteitrwałeunikaniekonfliktóworazpowstawaniaznaczącychszkódwynikającychzdziałalnościbobrów,
• propozycjazapobieganiaszkodomwyrządzanymprzezbobry poprzez zawarcie umowy cywilnoprawnej z re-gionalnym dyrektorem ochrony środowiska jest w nie-których przypadkach jedynym sensownym działaniemminimalizującym negatywne oddziaływanie bobra nagospodarcządziałalnośćczłowieka,
• w wielu przypadkach umowy są bardziej skuteczneitańszeniżbezpośredniawalkazbobramiipróbynisz-czeniaichbudowli,
• wartościowejestrównieżto,żebobrypozostająnamiej-scu,wywierającczęstobardzokorzystnywpływnaśro-dowisko,jednocześniezajmującmiejscepotencjalnegoosiedleniasięnowejrodzinybobrów.
Fot. Milena Rubinowska
Tekst i fotografie – Tomasz Kozłowski
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiskaw Gorzowie Wlkp.
ul. Jagiellończyka 8 • 66-400 Gorzów Wlkp.
Bóbr europejski podlega częściowej ochronie gatunkowejzgodniezzałącznikiem2RozporządzeniaMinistraŚrodowi-skazdnia12października20011r.wsprawieochronygatun-kowejzwierząt(Dz. U. Nr 237, poz. 1419).• art.52ust.1ustawyzdnia16kwietnia2004rokuoochro-
nie przyrody (Dz. U. z 2009r. Nr 151 poz. 1220, ze zm.) wzwiązku z w/w rozporządzeniem w stosunku do dzikowystępujących zwierząt objętych ochroną gatunkową(wtymbobra)wprowadzazakazydotyczące,m.in.:1) umyślnegozabijania,okaleczaniaichwytania;2) niszczeniasiedliskiostoi;3) niszczenia gniazd,nor,żeremi,tam,zimowiskiinnych
schronień;4) umyślnegopłoszeniainiepokojenia;
• art.56ust.2-regionalnydyrektorochronyśrodowiskanaobszarze swojego działania może zezwolić w stosunkudogatunkówobjętychochronączęściową-naczynnościpodlegającezakazom.
• art.56ust.4–zezwoleniemożebyćwydanewprzypadkubrakurozwiązańalternatywnych,jeżeliniespowodujetozagrożenia dla dziko występujących populacji chronio-nychgatunkówzwierzątoraz:- wynikajązpotrzebyochronyinnychdzikowystępują-
cychgatunkówroślin,zwierząt,grzybóworazochronysiedliskprzyrodniczychlub
- wynikają z konieczności ograniczenia poważnychszkódwgospodarce,wszczególnościrolnej,leśnejlubrybackiej,lub
- leżąw interesiezdrowia ibezpieczeństwapowszech-nego, lub
- sąniezbędnewrealizacjibadańnaukowychiprogra-mówedukacyjnychlubwrealizacjicelówzwiązanychzodbudowąpopulacji,reintrodukcjągatunkówroślin,zwierzątlubgrzybów,albodocelówdziałańreproduk-cyjnych,wtymdosztucznegorozmnażaniaroślin,lub
- umożliwiają,wściślekontrolowanychwarunkach,se-lektywnie i w ograniczonym stopniu, zbiór lub prze-trzymywanieroślinigrzybóworazchwytanielubprze-trzymywaniezwierzątgatunkówobjętychochronąści-słąwliczbieokreślonejprzezwydającegozezwolenie,lub
- wynikajązkoniecznychwymogównadrzędnegointe-resupublicznego,wtymwymogówocharakterzespo-łecznymlubgospodarczymlubwymogówzwiązanychzkorzystnymiskutkamiopodstawowymznaczeniudlaśrodowiska.
ŻEREMIA - miejsceżyciarodzinybobrowejiwychowaniapotomstwa.
Z reguły wznoszone są na brzegach jezior lub rozlewisk,wprzypadkubrakumożliwościzbudowanianory,wzwiązkuzpłaskimbrzegiemstrumienialubrzeki.Wysokośćżeremiamożedochodzićdo3m,średnicaupodstawy-do20m.Zbu-dowane jest z powiązanych mułem kawałków gałęzi, darniikamieni.Dożeremiaprowadzikilkapodwodnych,a takżepodziemnychkorytarzy,którychwylotyznajdująsięwgłębilądu;ichdługośćmożedochodzićdo40m.Podwodąwpo-bliżużeremiabobrymagazynujągałęzie,któresłużąimjakozapaspokarmu.
TAMYBudowane na niewielkich ciekach, w miejscu gdzie są onenajpłytsze, również na rowach melioracyjnych z lokalniedostępnego materiału: gałęzi, mułu, darni, kamieni. Dziękitamieutrzymywany jeststały ipodwyższonypoziomwodypozwalającynaukryciepodwodnychwejśćdożeremiinor,umożliwiarównieżzatopieniemagazynówpokarmunazimę,skraca drogę ucieczki i ułatwia spławianie drewna. Każdeuszkodzenietamyjestnatychmiastnaprawiane,gdyż,możedoprowadzić do odsłonięcia podwodnych wejść do schro-nieńiułatwićatakdrapieżnikom.
Bobry zajmują także miejsca stanowiące lokalną infrastruk-turę istotną w gospodarce człowieka: małe stawy rybnei urządzone oczka wodne położone na posesjach prywat-nych,groblestawówrybnych,wałyprzeciwpowodziowe.
Bóbr europejski (Castor fiber) jest największym gryzoniemEuropy.Masaciałaosiągaod13–36kg,długośćciaławyno-siod90–110cm.Umaszczeniejestzmienneodczarnegopoprzezróżneodcieniebrązowegodojasnego.Zewzglę-dunanocnytrybżycianajlepiejrozwiniętymizmysłamisą:węch,słuchidotyk.Młoderodząsię1razwroku,liczebnośćmiotuwynosinajczęściej1-2szt., rzadziej4szt.Bobryżyjądo30lat,okresintensywnegorozroduprzypadamiędzy5a10rokiemżycia.Typowarodzinabobrówskładasięzroz-mnażającej się pary rodzicielskiej, młodych tegorocznychimłodychzrokupoprzedniego,osiągającmaksymalnie10osobnikównaterenachozagęszczonejpopulacji.WPolsceśrednialiczebnośćwynosiok.4osobników.BobrysąROŚLINOŻERCAMI.
Cechącharakterystycznąsą:- dwie pary dużych siekaczy służących do pobierania
pokarmu składającego się z różnych gatunków drzewikrzewóworazroślinprzybrzeżnychiwodnych;
- spłaszczony ogon, pokryty rogową łuską pełniący rolęsteru w wodzie, podpory na lądzie, a także magazynutłuszczu.
ŚRODOWISKO ŻYCIA BOBRÓW NA TERENIE WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGOBobry zasiedlają zalesione brzegi jezior, rzek i innych cie-kówwodnych,gdziegłównymmiejscemichżyciasąnory.Budowane są one w przypadku zasiedlenia przez bobrystromychbrzegówrzekorazzbiornikówwodnych.Wejściedo nory znajduje się pod wodą, a komora mieszkalna tużpodpowierzchniąziemi.Mogąbyćbardzoskomplikowaneiwielopoziomowezmnóstwemkomórikanałówwentyla-cyjnychmającychujścienapowierzchni.Długośćnorybo-browejmożeprzekraczać50midochodzićdo100m.Bobrykolonizujązbiorowiskałąkowe,naktórychbudujążeremia,anarzekachirowachmelioracyjnychbudujątamy tworzącstawyirozlewiska.
Drzewaścinanesąbliskobrzegu,bydystansdowodyiwy-siłekprzytransporciedrewnabyłjaknajmniejszy.Wokresieodwrześniaintensywnietnądrzewaikrzewy,magazynującjenazimę.Głównegatunkidrzewpreferowaneprzezbobry,zktórychjedząjedynieliście, młode pędy, cienkie gałąz-ki, korę i łyko to: wierzba, osika, brzoza, leszczyna, dąb, rzadziej olsza i grab, gatunki iglaste jak sosna, czasami świerk i modrzew. Zgryzająrównieżdrzewaowocoweorazsporadyczniewarzywanp.burakiiziemniaki.Wokresieodpóźnejwiosnydowczesnejjesieniżywiąsięgłównieroślin-nością zielną występująca w wodzie i jej bliskim sąsiedz-twie.
Szlaki transportu pożywienia przyjmują postać wyślizga-nychścieżek,tzw.wślizgów.
POŻYWIENIE
OGÓLNE INFORMACJE O GATUNKUSTATUS PRAWNY BOBRA EUROPEJSKIEGO (Castor fiber)
Zezwolenia na pozyskiwanie zwierząt objętych ochroną gatun-kowąmogąbyćwydane,jeżeliniespowodujązagrożeniadladzi-kowystępującychpopulacjichronionychgatunkówzwierząt.
Zanaruszaniepowyższychzakazówgroziodpowiedzialnośćkar-na orzekana na podstawie przepisów Kodeksu postępowaniawsprawachowykroczenia.
Skutki prawne objęcia ochroną prawną wynikają z art. 126 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.
1. SkarbPaństwaodpowiadazaszkodywyrządzoneprzezbobrywgospodarstwierolnym,leśnymlubrybackim.
2. Odpowiedzialnośćnieobejmujeutraconychkorzyści.
3. Oględziniszacowaniaszkód,atakżeustalaniawysokościod-szkodowania i jego wypłaty, dokonuje regionalny dyrektorochronyśrodowiska.
4. Właściciele lub użytkownicy gospodarstw rolnych i leśnychmogą współdziałać z regionalnym dyrektorem ochrony śro-dowiska,wzakresiesposobówzabezpieczaniaupraw,płodówrolnychilasówprzedszkodamipowodowanymiprzezbobry.
5. Współdziałanie,możeobejmowaćbudowęurządzeńlubwy-konanie zabiegów zapobiegających szkodom, finansowanezbudżeturegionalnegodyrektoraochronyśrodowiska,wra-machzawartychumówcywilnoprawnych.
6. Odszkodowanienieprzysługuje:a) osobom,którymprzydzielonogruntystanowiącewłasność
SkarbuPaństwa;b)jeżeliposzkodowany:
- niedokonałsprzętuupraw lubpłodówrolnychwcią-gu14dniodzakończeniazbiorówtegogatunkuroślinwdanymregionie,
- nie wyraził zgody na budowę przez regionalnego dy-rektora ochrony środowiska urządzeń lub wykonaniezabiegówzapobiegającychszkodom;
c) zaszkody:- powstałe w mieniu Skarbu Państwa, z wyłączeniem
mienia oddanego do gospodarczego korzystania napodstawie Kodeksu cywilnego, nieprzekraczającewciągurokuwartości100kgżytawprzeliczeniunaje-denhektaruprawy,
- w uprawach rolnych założonych z naruszeniem po-wszechniestosowanychwymogówagrotechnicznych.
7. Wsprawachspornychdotyczącychwysokościodszkodowańzaszkodywyrządzoneprzezbobryorzekająsądypowszech-ne.