MụclụcLờigiớithiệu

Chương1:Tìmhiểuvềtrẻvịthànhniênhiệnnay

Chương2:Tầmquantrọngcủatìnhyêutừchamẹ

Chương3:Ngônngữyêuthươngthứ1:Lờikhenngợi

Chương4:Ngônngữyêuthươngthứ2:Cửchỉâuyếm

Chương5:Ngônngữyêuthươngthứ3:Thờigianchiasẻ

Chương6:Ngônngữyêuthươngthứ4:Sựtậntụy

Chương7:Ngônngữyêuthươngthứ5:Quàtặng

Chương8:Khámphángônngữyêuthươngcủatrẻvịthànhniên

Chương9:Làmsaovượtquacơngiậnđốivớicontrẻ

Chương10:Giúptrẻvượtquacơngiậngiữ

Chương11:Tìnhyêuvàsựđộclập

Chương12:Tìnhyêuvàtráchnhiệm

Chương13:Yêuthươngkhiconvấpngã

Chương14:Ngônngữyêuthươngtronggiađìnhphụhuynhđơnthân

Chương15:Yêuthươngtrongnhữnggiađìnhcóconriêng

Phầnkết

Phụlục:Quátrìnhhìnhthànhtêngọiteenager(trẻvịthànhniên)ởMỹ

VàinétvềtácgiảGaryChapman

Lờigiớithiệu

Cóthểnói,chưakhinàoviệcnuôidạytrẻvịthànhniênlạitrởnênrắcrốivàphứctạpnhưhiệnnay.Tìnhtrạngbạolựctuổivị thànhniênkhôngchỉlàđềtàitrênphimảnhmàđãtrởthànhmộtphầntrongnhữngbảntin,bàibáochúng ta theodõihàngngày.Nhữnghànhvibạo lựccũngkhôngcòngiớihạntrongnhữngkhuvựcbầncùngthuộccácthànhphốlớnmàđãlantrànđếncácvùngquêvàlàmdấylênmốilongạilớnchotoànxãhội.

Làmộtchuyêngiatưvấntìnhyêu-hônnhângiađình,tôicócơhộitròchuyệnvớirấtnhiềuphụhuynh.Họtỏrahếtsứchoangmangkhinóivềtìnhtrạngcủatrẻvịthànhniênhiệnnay,nhấtlànhữngphụhuynhcóconsửdụngchấtkíchthích,đangmangthaihoặcđãpháthai.Tuynhiên,khitìmhiểuvềvấnđề,cácbậcphụhuynhnàylạikhôngquantâmđếncácnguyênnhânxuấtphát từxãhộimà lạiđặt ranhữngcâuhỏinhằmvàobản thân, chẳnghạnnhư:“Tôiđãlàmsaiđiềugì?”hay“Chúngtôiđãcốgắngtrởthànhnhữngchamẹtốt.Chúngtôiđãđápứngmọinhucầucủacon.Làmsaonólạilàmđiềuđóvớibảnthânnóvàvớichúngtôi?”.

Khôngcóbấtkỳcâutrảlờinàocóthểgiảitỏamọinỗibănkhoănvềtâmhồntrẻvịthànhniênngàynay.Cácbạntrẻấyđangsốngtrongmộtthếgiớinhiềukhácbiệtsovớinhữngthếhệtrước.Côngnghệhiệnđạiđãđưatrẻvịthànhniênvàomộtnềnvănhóatốtđẹpnhấtnhưngcũngcóthể làxấuxanhất của loài người. Khoảng cách không gian được rút ngắn, rào cản vềngôn ngữ, phong tục tập quán dần được xóa bỏ và tư tưởng xã hội cũngđangtrởnênphóngkhoánghơn.Dođó,khôngcógìngạcnhiênkhi trẻvịthànhniênngàynaydễlầmđườnglạclốiđếnnhưvậy.

Theotôi,chưabaogiờcácbậcphụhuynhlạicảmthấybấtlựctrongviệcnuôidạytrẻvịthànhniênnhưngàynay;nhưngtôicũngchorằngchưabaogiờvaitròcủahọlạitrởnênquantrọngnhưlúcnày.Tấtcảnghiêncứuvềtrẻ vị thành niên đều cho thấy các bậc phụ huynh chính là người có ảnhhưởnglớnnhấtđếncuộcđờitrẻ.Chỉkhihọtừchốivaitròđóthìtrẻmớitìmkiếmchúngởbạnbèđồnglứahayởnhữngngườitrưởngthànhkhác.

Trongcuốnsáchnày,tôitậptrungvàonhữngđiềumàtôitinlànềntảngcơbảnnhấtcủamốiquanhệthươngyêugiữachamẹvàtrẻvịthànhniên.“Tìnhyêu”làtừquantrọngnhấttrongmọingônngữnhưngnócũnglàtừ

Ebook miễn phí tại : D o c s a c h o n l i n e . c o m . v n

bịhiểu lầmnhiềunhất.Tôihyvọngcuốnsáchnàysẽxóabỏnhữngquanniệmnhầmlẫnđóvàgiúpcácbậcphụhuynhbiếtcáchđápứngnhucầutìnhcảmcủaconemmình.Hầuhếtcácsailầmcủatrẻđềubắtnguồntừviệctrẻcảmthấy thiếu thốn tìnhyêu thương.Tuynhiên,vấnđềkhôngphải làcácbậcchamẹkhôngyêu thươngconemhọ,màchính làviệc trẻkhôngcảmnhậnđượctìnhyêuđó.

Sauthànhcôngvềđềtàingônngữyêuthươngcủavợchồngvàcủatrẻnhỏ, tôiđãnhậnđượcnhiều lờiđềnghị viết vềngônngữyêu thươngcủatuổivịthànhniên.Quảthật,trẻvịthànhniênhoàntoànkhácsovớitrẻnhỏbởicáccháuđangphải trảiquamộtgiaiđoạnchuyểntiếprấtquantrọngtrongcuộcđời.Theođó,cácbậcchamẹsẽphảithayđổicáchthứcbàytỏtìnhyêunếumuốntrẻcảmnhậnđượctìnhcảmcủamình.

Tôiviếtcuốnsáchnàychủyếuhướngvàocácbậcphụhuynh,nhưngtôitin nó cũng sẽ hữu ích đối với tất cả nhữngai quan tâmđến trẻ vị thànhniên.Tronggiaiđoạnnày,trẻkhôngnhữngcầnnhậnđượctìnhyêucủachamẹmàcòncầnsựquantâm,chămsóctừnhữngngườicóảnhhưởngtrựctiếpđến trẻnhư thầy côgiáo, huấn luyệnviên, haynhữngngườihọhànggầngũi.Trẻrấtcầnsựthônghiểuvàkinhnghiệmcủanhữngngườitrưởngthành.Tuynhiên,chỉkhicảmnhậnđượctìnhyêuvàsựthấuhiểutừnhữngngườiquantrọngtrongcuộcsốngcủamình,trẻmớichịulắngnghenhữngtrảinghiệmcủalớpngườiđitrướcmộtcáchnghiêmtúc.

Trongcuốnsáchnày,bạnsẽbắtgặpnhữngphầnsau:

ỞChương1,chúngtasẽtìmhiểuvềnhữngthayđổiởtrẻvị thànhniênnóichungvàcảsựkhácbiệtgiữacácthếhệtrẻvịthànhniên.

Chương2 sẽbànvề tầmquan trọngcủa tình yêu thương trong sựpháttriểnvềcảmxúc,trítuệ,xãhộivàtinhthầncủatrẻ.Từ Chương 3 đến Chương 7, chúng ta sẽ khám phá năm ngôn ngữ yêuthươngcủatrẻ.

Chương8hướngdẫncáchtìmrangônngữyêuthươngcănbảncủatrẻvịthànhniênvàcáchđongđầy“khoangtìnhcảm”củatrẻmộtcáchhiệuquảnhất.

Chương9đếnChương12 sẽ tập trungvàonhữngvấnđềnổibật trongcuộcsốngcủa trẻvị thànhniên,baogồmcảsự tứcgiậnvànhucầuđượcđộclập.Chúngtasẽxemxétmốiliênhệgiữatìnhyêuvớisựthấuhiểuvàviệcxửlýcơngiậndữcủatrẻ;việcthúcđẩycátínhđộclập;mốiquanhệgiữa tự do và trách nhiệm; cách tạo nên những giới hạn bằng tình yêuthương,việccủngcốgiớihạnbằngkỷluậtvànhữnghậuquảcủanó.

ỞChương13,chúngtasẽtìmhiểunhiệmvụkhókhănnhấtcủatìnhyêu:yêuthươngkhicontrẻthấtbại.

Tronghaichươngcuốicùng,Chương14vàChương15,tasẽxemxétviệcápdụngnămngônngữ yêu thương trongnhững trườnghợpđặc biệt: khiphụhuynhđơnthânnuôiconvàkhigiađìnhcóconriêng.

Tôitinrằngnếunhucầucủatuổivịthànhniênvềtìnhcảmgiađìnhđượcđápứngđầyđủthìkhitrưởngthành,trẻsẽdễdàngtìmthấyhướngđicủamình, đồng thời sốngmạnhmẽ và có trách nhiệm hơn.Còn bây giờ, hãycùngtôikhámpháthếgiớicủatrẻvị thànhniênvàtìmhiểuvềnhữngthửthách,nhữngcơhộiđểtruyềnđạttìnhyêutớiconembạn.

-GaryChapman

Chương1

TÌMHIỂUVỀTRẺVỊTHÀNHNIÊNNGÀYNAY

Cáchđây60năm,tuổivịthànhniêngầnnhưkhôngtồntạivớitưcáchlàmộtlớpngườiriêngbiệtnhưngàynay.Cụmtừ“vịthànhniên”chỉtrởnênthôngdụngvàokhoảngThếchiếnthứII.(Xemphầnphụlụcđểbiếtthêmvềlịchsửcủacụmtừnày).Tuynhiên,dùchỉvềcùngmộtlứatuổi,nhưngkháiniệm“vị thànhniên”đãcónhiều thayđổikể từkhixuấthiện lầnđầu tiêntrongnhậnthứcxãhộivàonhữngnăm40củathếkỷtrước.

Mộtvấnđềluônđượcnhiềungườiquantâmlànhucầuđộclậpvàýmuốnkhẳngđịnhbảnthâncủatrẻemởđộtuổinày.Càngngày,trẻvịthànhniêncàngnăngđộng trongviệckhẳngđịnhbản thân cũngnhư trởnênđộc lậphơntrongmốiquanhệvớichamẹ.Đâylàmộttrongnhữngkhácbiệtcơbảngiữacácthếhệtrẻvịthànhniên.

Trướcthờiđạicôngnghiệp,trẻvịthànhniênthườnglàmviệctrongnôngtrạicủachamẹchođếnkhikếthônvàđượccho,hoặcthừakế,mộtmảnhđấtcủariêngmình.Tínhcáchbảnthânkhôngphải làđiềumàtrẻvị thànhniênlúcbấygiờtìmkiếm;họtrởthànhngườinôngdânkhiđủlớnđểlàmviệcđồngáng.Vàhọvẫnlàtrẻconchođếnkhiđủtuổikếthôn.

Cuộctìmkiếmsựđộclậpvàđịnhhìnhtínhcách

Vớisựxuấthiệncủacôngnghiệphóa,tínhcáchđãtrởthànhmộtyếutốquan trọngđốivớimộtngười.Một thiếuniêncó thểsớmhọcnghềđể trởthànhthợmáy,thợdệt…vàlàmviệctrongcácnhàmáy.Vớisốtiềnkiếmđược,họcó thể tựchămlochocuộcsốngcủamình,chuyểnraở riêngvàkhẳngđịnhđượcsựđộclậpcủabảnthân.Nhưvậy,nhữngthayđổicủanềnvănhóalớnđãtrởthànhnềntảngchovănhóatuổivịthànhniênnảysinhvàpháttriển.

Từ thậpniên40của thếkỷ20, cácbạn trẻvị thànhniênđãđi theomôhìnhpháttriểnđộclậpvàđịnhhìnhtínhcáchriêng.Sựpháttriểncủakhoahọckỹthuậtvớisựrađờicủamáybay,điệnthoại,máyvitính,truyềnhình

cáp…đãmởrộngkhảnăngtìmkiếmsựđộclập,pháttriểntínhkhícũngnhưđịnhhìnhnhữngphongcáchmớicủatrẻ.Ngàynay,trẻvịthànhniênđangsốngtrongmộtthếgiớimởvàmộtxãhộitoàncầuthậtsự.Nhưngđiềuthúvị làhọvẫn tiếp tục tập trungvàobản thânđểkhẳngđịnh tínhcáchvàsựđộclậpcủamình.

Nhữngbiểuhiệnthểhiệnsựđộclậpvàtínhcáchcủatrẻcũngthayđổiquathờigian,nhưngvềcơbản,vẫntựutrungtrongcáclĩnhvựcnhư:âmnhạc,nhảymúa, thời trang, sở thích lập dị, ngônngữvà cácmối quanhệ xungquanh.Chẳnghạn, thể loạinhạc luônđượcmởrộngqua thờigian, từ jazzchođếnnhạcblue, rock& roll,dângian,đồngquê, rap,vànhiều thể loạikhácnữa.Trẻvịthànhniêncórấtnhiềuchọnlựavàmộtđiềuchắcchắnlàsởthíchâmnhạccủahọsẽkhácbiệtvớisởthíchcủachamẹvàcácthếhệđitrước.Quytắcnàycũngđúngvớitấtcảcáclĩnhvựckháctrongvănhóavànhậnthứccủatrẻvịthànhniên.

Vậyđiềugìlàtiêubiểuchovănhóacủatuổivịthànhniênngàynay?Tuổivị thànhniên ngày naygiốngvà khác nhaunhư thế nào với tuổi vị thànhniêncủanhữngthếhệtrước?

Điểmgiốngnhaugiữacácthếhệtrẻvịthànhniên

1.ĐốimặtvớinhữngthayđổivềthểchấtvàtâmlýNhững thử thách cơ bảnmà tuổi vị thành niên ngày nay đang đốimặt

cũngchính làđiềumà trẻvị thànhniên thếhệ trướcđãphảiđốimặt.Đầutiênlàthửtháchtrongviệcchấpnhậnvàthíchnghivớinhữngthayđổidiễnrabêntrongcơthểcủamình.Taychântrẻpháttriểnkhôngcânxứng,tạorahiệntượng“vụngvềcủatuổivịthànhniên”khiếntrẻcảmthấyrấtxấuhổ.Tiếp theo,nhữngđặcđiểmgiới tínhcũngđangdầnphát triểnvàđemđếnchohọcảsựphấnkhíchlẫnloâu.

Nhữngthayđổisinhlýnàytạoravôsốcâuhỏitrongtâmtrícủacáctrẻvịthànhniên.“Mìnhsẽ trôngnhư thếnàokhi trở thànhngười lớnnhỉ?Liệumìnhcótrởnênquácaohoặcquálùnkhông?Liệutaicủamìnhcónhôraquánhiềuhaykhông?Liệungựccủamìnhcóquánhỏkhông?Cònmũimìnhthìsaonhỉ?Hìnhnhưbànchâncủamìnhtoquáthìphải?Mìnhcóquámậphayquágầykhông?”.Cứnhưvậy,một loạt những câuhỏi dầnxuất hiện

trongsuynghĩcủacácbạntrẻtuổivịthànhniên.Cáchthứctrảlờinhữngcâuhỏinàysẽdựavàoýthứcvàcátínhcủamỗibạntrẻ.

Sựpháttriểnvềthểchấtsẽđikèmvới“sựbộcphátđangđếngần”vềtrítuệ.Tuổivị thànhniên làgiaiđoạnhình thànhvàphát triểnmộtcáchsuynghĩmới.Khicònbé,suynghĩcủatrẻchỉgiớihạntrongcácsựkiệnvàhànhđộngcụthể.Đếnlứatuổinày,suynghĩcủatrẻbắtđầumởrộngranhữngýniệm trừu tượngnhư sự chân thật, lòng trung thành, công lý…Cáchnghĩtrừutượngnàysẽmởramộtthếgiớimớivớinhữngkhảnăngvôhạn.Lúcnày,trẻđãcókhảnăngsuynghĩvềsựkhácnhaucủacácvấnđềxảyratrongcuộcsống,chẳnghạnnhưthếgiớisẽrasaonếukhôngcóchiến tranhhaycácbậcchamẹbiếtthôngcảmsẽđốixửvớiconcáihọnhưthếnào…Cuộcsốngsẽmởmọicánhcửadẫnđếnýthứccátínhbảnthâncủatrẻ.Vàtrẻsẽnhậnra rằng:“Mìnhcó thể trở thànhbác sĩ phẫu thuật,mộtphi công, vàcũngcóthểlàmộtngườithugomrác”.Khảnăngcủaconngườilàvôhạn,vàtrẻsẽmườngtượngravôsốnghềnghiệpkhácnhauchomìnhtrongtươnglai.

2.ThờikỳcủanhữngnguyêndoTuổivịthànhniêncũngchínhlàthờikỳcủanhữngnguyêndo.Lứatuổi

nàyđãcókhảnăngsuynghĩhợplývànhìnnhậnhậuquảcủacácquanđiểmkhácnhau.Trẻkhôngchỉápdụngkhảnăngnàytrongviệclậpluậncủabảnthânmàcòncảtronglậpluậncủacácbậcphụhuynh.Đólàmộttrongnhữnglýdokhiến trẻvị thànhniên“thích tranh cãi”.Trong thực tế, đây là giaiđoạntrẻđangpháttriểntâmlý.Nếuhiểuđượcđiềunày,cácbậcchamẹcóthểtạoranhữngbuổitròchuyệnýnghĩavàthúvịvớiconemmình.Ngượclại,họcóthểtạoramộtmốiquanhệđầycăngthẳng.Vớisựpháttriểnnhanhchóngvềmặttrítuệcùngviệctiếpthunhữngthôngtinmới,trẻthườngchorằngmình thôngminh hơn chamẹ, và trongmột số lĩnh vực, điều đó làđúng.

Điềunàyđãmangđếnchotrẻvịthànhniênnhữngtháchthứcmớitừcácmốiquanhệxãhội.Sựtranhluậnvàlắngnghequanđiểmcủangườikháccóthểdẫntrẻđếnvớimộtmốiquanhệthânmậthơnnhưngcũngcóthểtạoramốiquanhệ thùđịch.Theođó, sựphát triểncủanhữngnhómxãhộinhỏtrong giới trẻ vị thành niên hiện nay chủ yếu dựa trên sự đồng thuận vềnhữngvấnđềxảyratrongcuộcsốngnhiềuhơnlàdựavàocáchănmặcvàmàu tóc.Cũngnhưnhữngngười trưởng thành, trẻvị thànhniên luôncảmthấythoảimáikhisốnggầnnhữngngườicócùngsởthíchhoặctánđồngsuynghĩvàhànhđộngcủa chúng,và trẻ thườngdànhnhiều thờigianđểgiao

tiếpvớihọhơn.

3.ĐốimặtvớinhữngvấnđềthuộcphạmtrùđạođứcvàcácgiátrịcánhânNhữngkhả năng trên đã đặt ramột thử thách khác đối với trẻ vị thành

niên;cụ thể làviệcnhìnnhận lạivấnđề tôngiáo, tínngưỡngmàmìnhđãđượcnuôidạycũngnhưquyếtđịnh liệucónên theonóhaykhông.“LiệuquanđiểmcủachamẹvềChúa,vềđạođứccóđúngkhông?”làcâuhỏimàmọitrẻvịthànhniênđềutừngđặtra.Nếukhônghiểuđượcđiềunày,cácbậcchamẹsẽđưaranhữngtácđộngkhôngtốtvàtệhơnlàngàycàngđẩyconemhọxalòngtinvàcácgiátrịmàhọđãdạychochúngtrướcđó.

Khi nhận được câu hỏi về đức tin của các con đangở độ tuổi vị thànhniên,nhữngbậcchamẹsángsuốt luônchàođónchúngvàcốgắngđưaranhữngcâutrảlờichânthànhvớimộttháiđộcởimởcũngnhưkhuyếnkhíchcáccontiếptụctìmhiểuvềvấnđềđó.Nóicáchkhác,họhânhoantiếpnhậncơhộiđượcđốithoạivớiconemmìnhvềvấnđềđứctin.Ngượclại,nếubịchỉtríchhoặcgántộivìsựhoàinghinàycủamình,bọntrẻsẽtìmđếnnơinàođóđểchiasẻthắcmắc.

4.SuynghĩvềbảnnănggiớitínhvàhônnhânMộttháchthứcquantrọngkhácđốivớitrẻvịthànhniênlànhucầuhiểu

biếtvềgiớitínhvàtiếpthuvaitròxãhộicủanamgiớivànữgiới;tìmhiểuxemđiềugì làthíchhợpvàkhôngthíchhợptrongmốiquanhệvớinhữngngườikhácgiới;điềugìlàđúngvàsaitrongcáchsuynghĩvàcảmxúctìnhdụccủabảnthân.Cácbậcchamẹthườngbỏquanhữngcâuhỏinày,nhưngcácbạntrẻthìkhông.

Bảnnănggiớitínhxuấthiệnởtrẻvịthànhniênvàtrởthànhmộtphầncủachínhconngườitrẻ.Mốiquanhệvớinhữngngườikhácgiớiđangtrởthànhđềtàithuhútsựquantâmđặcbiệtcủatrẻ.Hầuhếttrẻvịthànhniênđềumơsẽkếthônvàomộtngàynàođó.Trongmộtcuộckhảosát,86%cácbạntrẻchorằng“cóđượcmộtgiađìnhổnđịnh làđiềuquan trọngnhất trongkếhoạchcuộcsốngtươnglaicủahọ”.

Cácbậcchamẹmuốngiúpđỡconemmìnhthườngdùngnhữngbuổitròchuyệnthânmật tronggiađìnhđểnóivềnhữngvấnđề liênquanđến tìnhdục,việchẹnhòvàhônnhân.Họsẽđưaranhữngthôngtinphùhợpvàhữuích cho con emcủamình.Nhà trườngvà các tổ chứcxãhội cũng thường

xuyênmởnhữngbuổitròchuyệnliênquanđếnvấnđềnày.Nhữngbuổitròchuyệnnàycóthểgiúptrẻcóđượcnhữngthôngtincầnthiếtđểxemxétvấnđềmộtcáchcởimởvàthấuđáo.

5.ĐặtvấnđềvềtươnglaiCómộtcâuhỏimàtrẻvị thànhniênluôntrăn trở,đólà:“Mình sẽ phải

làmgìvớicuộcđờicủamình?”.Câuhỏinàykhôngnhữngbaohàmviệclựachọnnghềnghiệpmàcònlàmộtcâuhỏimangtínhtráchnhiệm:“Mìnhnênđầutưthờigianvàođâu?Mìnhsẽtìmthấyniềmhạnhphúclớnlaonhấtởnơinào?”.Đâylànhữngcâuhỏirấtthựctếđốivớitrẻvịthànhniên.Đểtrảlờinhữngcâuhỏinày, trẻbuộcphải trả lờinhữngcâuhỏixoayquanhnó,chẳnghạnnhư:“Liệumìnhcónênhọcđạihọckhông?Nếuhọcthìmìnhnênchọntrườngnào?Mìnhcónênđitìmviệclàm?Nếucóthìmìnhsẽtìmcôngviệcgì?”.Dĩnhiên,trẻluônhiểuđượcrằngmỗilựachọnsẽdẫnmìnhđếnmộtconđường.Vàmỗibướcđisẽảnhhưởngđếncuộcđờicủabảnthântrẻ.

Khimuốngiúpđỡconemcủamình,cácbậcchamẹthườngchiasẻvớichúngtấtcảnhữngkhókhăn,niềmvuicũngnhưnỗithấtvọngmàmìnhđãtrảiqua.Lờikhuyêndànhchocácbậcchamẹ làkhôngnênđưa ranhữngcâu trả lời sẵnmàhãy tưvấnđểconembạn tìmkiếmnhữngngànhnghềthíchhợpvớicháuhoặckhuyếnkhíchcháutròchuyệnvớicácchuyêngiatưvấnhướngnghiệpởtrường.Hoặcbạncũngcóthểkhuyếnkhíchconmìnhnoi theogươngcủaSamuel,mộtnhà tiên tringườiDoThái.Khiở tuổivịthànhniên,ôngđãkêugọisựchỉđườngcủaThượngĐếvànóirằng:“Xinhãynói,vìconchiêncủaNgàiđanglắngnghe”.Cóthểthấy,nhữngngườilàmnênnghiệp lớnchính lànhữngngườicó thểcảmnhậnđược tiếnggọicủathầnthánhvàđitheotiếnggọiđó.

Trênđâylànhữngthửtháchmàbấtkỳthếhệtrẻvịthànhniênnàocũngphảiđốimặt.Nhưngngàynay, trẻởđộ tuổinàyđangsống trongmột thếgiớirấtkhácsovớithếgiớimàchamẹhọđãsống.Theođó,giữanhữngthếhệtồntạimộthốsâungăncáchlớn.Hốsâungăncáchđóchínhlàbốicảnhvănhóahiệnđại.Nhưngnhữngkhácbiệtvănhóanàylàgì?

Nămkhácbiệtcơbản

1.Côngnghệ

Một trongnhữngkhókhănmà trẻ vị thànhniênngàynayphải đốimặtchính là việc họ đã lớn lên trongmột thế giới của côngnghệ cao.Có thểtrước đây, chamẹ của họ đã lớn lên với điện thoại, radio và truyền hình,nhưngngàynay,vớisựxuấthiệncủatruyềnhìnhvệtinhvàtruyềnhìnhcáp,thếgiớiđãmởrộngratrướcmắttrẻvàtạonênsựkếtnốitoàncầuvớirấtnhiềuloạihìnhgiảitríđặcbiệt.Tuyvậy,trẻvịthànhniênngàynaykhôngbịgiớihạnbởinhữngphươngtiệnvàchươngtrìnhcốđịnh.Vớinhữngchiếcmáy nghe nhạc tiện lợi bênmình, họ có thể nghemọi bài hátmà họ yêuthích,bấtkểlúcnàohayởđâu.

Giới trẻngàynay lớn lêncùngnhữngchiếcmáyvi tính. Internetđãkếtnốitrẻvớithếgiớibênngoàicùngnhữngảnhhưởngcảtíchcựclẫntiêucực.Bêncạnhviệcgiúptrẻnắmbắtnhanhchóngnhữngthôngtingiảitrí,nócònchophéptrẻgiaotiếpvớibạnbèmộtcáchthuậntiện,nhấtlàtrongviệcthảoluậncácýtưởng.Mộtcuộckhảosátgầnđâychothấythờigiantrẻvịthànhniênsửdụngmạnginternetđểtángẫuvàtìmkiếmthôngtinnhiềuhơnrấtnhiềulầnsovớithờigianchúnglàmbàitậpởnhà.Trênthựctế,nhữngthiếtbị công nghệ này đã kết nối giới trẻ với thế giới và đặt trẻ vàomộtmôitrườngvănhóavượtxanhữnggìchamẹhọtừngmơđến.

2.SựhiểubiếtvàtiếpcậntrựctiếpvớivấnđềbạolựcKhácbiệtvănhóathứhaichínhlàviệcngàynay,giớitrẻlớnlênvớiquá

nhiềuhiểubiếtvềcáchànhvibạolực.Điềuđángnói làmộtphầnsựhiểubiếtnàylạiđếntừnhữngtiếnbộvềkỹthuật,côngnghệ.Thậtvậy,bạolựcxuấthiện trênphương tiện truyền thôngngàymộtnhiều.Phimảnh, truyệntranh…chứađầynhữngcảnhbạolực.TheokếtquảmộtcuộckhảosátcủatổchứcGallup,36%trẻvịthànhniênđãtừngxemphimhoặcđọcnhữngcuốntruyệncónhiềunộidungbạolực;8/10trẻvịthànhniênđãnóivớitổchứcGallup rằngchúng“khônggặprắcrốigìkhixemnhữngbộphimhayđọcnhữngcuốn truyệnbạo lực”.Tuynhiên,53% trongsố trẻđóđồngý rằng“bạolực trên truyềnhìnhvàphimảnhđã truyền tảinhữngthôngđiệpsaitráiđếngiớitrẻ”.Cũngtrongcuộckhảosátđó,65%trẻvịthànhniênchorằng“phimảnhvàtruyềnhìnhcóảnhhưởngrấtlớnđếnquanđiểmcủagiớitrẻngàynay”.

Điềuđánglongạilàngàynay,vấnđềbạolựckhôngchỉtồntạitrêncácphươngtiệntruyềnthôngmàđãtrởthànhvấnđềđángbáođộngtronggiớitrẻ.Nhiềutrẻvịthànhniênđãtừnglànạnnhânvàthậmchílàthủphạmtrựctiếpgâyracáccảnhbạolực,kểcảgiếtngười.Trongvòng30nămqua,trongkhitỷlệphạmtộitrêntoànnướcMỹkhôngmấythayđổithìtỷlệphạmtộiở

giớitrẻngàycàngcóxuhướnggiatăng.Giaiđoạntăngmạnhnhấtlàtừgiữathậpniên80đếngiữathậpniên90,khimàsốvụphạmtộiởgiớitrẻtăngđến168%.MặcdùtỷlệnàyđãgiảmđitrongnhữngnămgầnđâynhưngởMỹcũngnhưnhiềuquốcgiakhác,vấnđềbạolựctronggiớitrẻvẫncònlàmộttháchthứclớn.

3.GiađìnhtanvỡYếutốvănhóathứbacóảnhhưởngđếngiớitrẻngàynaychínhlàsựtan

vỡgiađình.Saunhiềunămđiềutranghiêncứu,cácnhàxãhộihọcđãkếtluậnrằng:“Ngàynay,cácmôhìnhgiađìnhtrongxãhộiđãtrởnênđadạng:cónhữnggiađìnhcóngườichađilàmkhingườimẹởnhàlàmnộitrợ;cónhữnggiađìnhcảngườicha lẫnngườimẹđềuđi làm;cógiađìnhchỉcóchahoặcmẹ;cógiađìnhthìngườichavàngườimẹkhôngcóđăngkýkếthônvớinhau…Bêncạnhđó,nhữngcuộchônnhânthứhaiđãmangnhữngđứatrẻxalạlạivớinhau;haynhữngcặpkhôngcóconquyếtđịnhxinconnuôi...Chúngtađangsốngtrongthờikỳcónhiềuthayđổivềcuộcsốnggiađình”.

Thựctếlàphầnlớntrẻvịthànhniênngàynayđềulớnlêntronggiađìnhhạtnhânchỉbaogồmchamẹvàconcái-chứkhôngphảitrongđạigiađìnhcócảông,bà,cô,chú,vànhữngngườihọhàngkhácnhưcácthếhệtrước.Vớitínhlưuđộngcủamình,ngàycàngnhiềugiađìnhhạtnhânsốngxađạigiađình.Vànếutrướckiacácgiađìnhlánggiềngthườngluânphiêntrôngchừngconcáichonhauthìngàynay,cuộcsốngbậnrộnkhiếnhọhiếmkhicócơhộilàmđiềuđó.Nhữngảnhhưởngtíchcựcbênngoàigiađìnhđốivớitrẻngàycàngítdần.

JamesComer,giámđốcTrungtâmTrẻemYale,nhìnnhậntácđộngtiêucựccủasựthuhẹpnày.Khinhắcvềthờiniênthiếucủamình,Comerđãnói:“Thườngcóítnhấtnămngườibạnthâncủachamẹtôibiếtvềnhữngviệclàmsai tráicủatôivàsẵnsàngbáochochamẹtôi.Nhưngngàynay,cácbạn trẻkhôngcònnhậnđượcnhữngsựquan tâmnhưvậynữa”.Nếunhưtrước đây, tuổi vị thành niên có thể tin cậy vào đại gia đình, vào nhữngngườihàngxómtốt,vàonhàtrườngvàcácnhómhoạtđộngcộngđồng,thìngàynay,trẻvịthànhniênthườngkhôngcóđượcnhữngmạnglướihỗtrợnày.

4.SựhiểubiếtvàtiếpcậntrựctiếpvớivấnđềtìnhdụcMộtkhácbiệtnữa làngàynay,vấnđề tìnhdụccôngkhaiđang trởnên

phổbiếntronggiớitrẻ.Nếutrướcđây,cácthếhệtrẻdùchốngđốilạiquanđiểmcổhủcủachamẹvềtìnhdụcvàhônnhânthìhọvẫnnhớnhữngquytắccủavấnđềnàyvàcảm thấy tội lỗikhiviphạmchúng.Nhưnggiới trẻngàynaylớnlêntrongmộtthếgiớimởvàphimảnh,sáchbáo,truyềnthông…đềuđềcậpđếnđềtàinàymộtcáchcôngkhaivàthẳngthắn.Dođó,phầnlớntrẻvị thànhniênđềucókiếnthứcvềvấnđềnàyhoặcđãbiếtđếnviệcquanhệtìnhdục.Điềuđángnóilànhữngbạntrẻtừnglàmviệcnàythườngcảmthấymìnhbị lạmdụngvà trống rỗng.Trongkhiđó,những trẻkhôngbiếtđếntìnhdụclạibịgiàyvòvớinhữngsuynghĩnhư:“Liệumìnhcóđangbỏ lỡ một điều gì đó quan trọng hay không? Liệu mình có vấn đề gìkhông?”.

Ngoàira,ngàynay,vấnđềsốngthửvàquanhệđồngtínhcũngtrởthànhđềtàiphổbiếntronggiớitrẻ.Vìthế,cóthểnói,đâythậtsựlàmộttháchthứclớnmàtrẻvịthànhniênphảitrảiqua.

5.CácgiátrịđạođứcvàtôngiáoKhácbiệtcuốicùngmàtrẻvịthànhniênngàynayphảiđốimặtchínhlà

việchọđang lớn lên trongmột thếgiớicónhiềubiếnđộngvề tôngiáovàđạođức.Trongmộtcuộckhảosátvàonhữngnăm1990,nhómNghiêncứuBarnanhậnthấyrằng91%trẻvịthànhniênđồngývớiquanđiểm:“Cóthểđiều này đúng với người này nhưng lại không đúng với người khác trongtrườnghợp tương tự”.Và80%đồngývới quanniệm:“Chân lý củamỗingườilàkhácnhau;vàkhôngaicóthểchắcchắnrằngđiềuhọbiếtlàhoàntoànđúngcả”.Điềuđángnói làcóđến57%trẻvị thànhniênđãtinrằng“nóidốiđôikhilàcầnthiết”.

Tuổivịthànhniênluônlàgiaiđoạntìmhiểuvềtôngiáo,tínngưỡngcùngnhữngvấnđềvềđạođức.Các trẻvị thànhniên thườngđặt nhiều câuhỏixoayquanhđềtàinày.

ChamẹCÓTHỂhướngdẫnMộtđiềuđángmừnglàngàynay,trẻvịthànhniênluônbiếttìmkiếmsự

chỉdẫnvàhỗtrợtừphíachamẹ.Trongmộtcuộckhảosátgầnđây,nhiềutrẻđãchobiếtchamẹcóảnhhưởngđếnhọtrongnhữngvấnđềsau:làmbàitậpvềnhà,thamdựlễhội,thamgiatiệctùngvớibạnbè.Ngoàira,chamẹcũngđóngvaitròquantrọngtrongviệcđịnhhướngtươnglaihaynghềnghiệpcủacácem.Trongkhiđó,bạnbèlạicóảnhhưởngđếncácemtrongquyếtđịnh

liênquanđếncácvấnđềtrướcmắtnhưviệccúphọc,hẹnhò,kiểutóc,quầnáo…

Trongcuộckhảosát,khiđượchỏi:“Ailàngườicóảnhhưởngnhiềunhấtđếnquyếtđịnhcủabạn?Chamẹhaybạnbè?”, thìcâutrả lờimàcácnhànghiêncứunhậnđượcnhiềunhấttừphíacácbạntrẻchínhlàchamẹ.Quảthật, dù giai đoạn này trẻ vị thành niên chịu nhiều ảnh hưởng của bạn bètrongmộtsốvấnđềcánhân,nhưngxétmộtcáchtoàndiện,chamẹvẫncóảnhhưởngchủyếuđếnsuynghĩ,hànhđộngcủatrẻ.Vànhữngchươngsaucủacuốnsáchsẽgiúpcácbậcchamẹhọccáchđápứngnhucầutìnhcảmcủaconem,từđótạoratầmảnhhưởngtíchcựctrongnhữnglĩnhvựckháccủacuộcsốngtrẻvịthànhniên.

Chương2

TẦMQUANTRỌNGTỪTÌNHYÊUCỦACHAMẸ

Becky,bàmẹcủahaiđứaconđangchuẩnbịbướcvàotuổivịthànhniên,đãtâmsựvớitôibằnggiọnglolắng:“TiếnsĩChapman,tôiloquá!Contraitôi nămnay 13 tuổi và con gái tôi đã được 1 tuổi. Tôi thường xuyên đọcnhữngcuốnsáchnóivềtuổivịthànhniênvàcảmthấylolắnghếtsức.Cóvẻnhưngàynay, hầuhết trẻ vị thànhniênđềuquanhệ tìnhdục và sửdụngchấtkíchthích.Chẳnglẽmọichuyệntồitệđếnnhưvậysao?”.Trong suốtbuổinóichuyện,Beckykhôngngừngđặtcâuhỏivềvấnđềtâmsinhlýcủagiớitrẻ.Cuốicùng,cônói:“Trướcđây,tôiđãnghĩmìnhsẽtựdạychocácconvềvấnđềtâmsinhlýtuổidậythì,nhưnggiờđâytôiđangbănkhoănvềquyết định đó. Tôi không biết liệumình có khả năng để làm việc đó haykhôngnữa”.

Tôiđãgặp rấtnhiều trườnghợp tương tựnhưBecky.Saukhiđọc sáchbáo,xemtruyềnhìnhvềđềtàinuôidạytrẻvịthànhniên,rấtnhiềubậcphụhuynhtỏrabănkhoănvàsợhãi.Nếubạncũngđangcócùngcảmgiácnhưhọthì tôi tinchươngnàysẽgiúpbạngiảmthiểusựlolắngvàđủtựtinđểchủđộnggiúpđỡconemmình.

TintứctốtlànhĐiềuđầutiêntôimuốnnóivớicácbạnlàmộttintốt,đólàkhôngphảitất

cảnhữnggìthuộcvềlứatuổivịthànhniênđềuxấucả.Theothốngkê,ởMỹhiệnnaychỉcó57%trẻvị thànhniênsốngcùngchamẹ,nhưngđiềuđángmừnglàcóđến87%trongsốcácemcòngiữliênlạcvớichahoặcmẹngaycảkhihọkhôngsốngcùngnhaunữa.Phầnđônggiớitrẻ(khoảng70%)nóirằnghọ cảm thấy“cực kỳ”hoặc“rất”gần gũi với chamẹ.Vàmột cuộckhảosátgầnđâychothấyđasốtrẻvịthànhniêntừ13đến17tuổinóirằngchúngcảm thấy thoảimáikhiđến trường.Haicon số thốngkê saucó thểlàmấmlòngcácbậcphụhuynhquantâmđếnviệchọchànhcủaconem,đólàcóđến97%trẻvịthànhniênsẽtốtnghiệpphổthông,và83%trongsốđócoiviệcvàohọcđạihọclàmụctiêurấtquantrọngtronggiaiđoạnnày.

Sau khi xem xét số liệu thống kê này,GeorgeGallup Jr. đãmô tả đặc

điểmcủagiớitrẻngàynaylàđượcthúcđẩybởichủnghĩalýtưởng,sựlạcquan,tínhtựchủvàcởimở.“Giớitrẻngàynayluôntỏranhiệttìnhtrongviệcgiúpđỡmọingười,sẵnsàngcốnghiếnvìhòabìnhthếgiới”.VàGallupcũngđãđưarakếtluậnvềquanđiểmcủagiớivịthànhniênvềtươnglainhưsau:“Phầnlớngiới trẻnóirằnghọhạnhphúcvàphấnchấnvềtươnglai,cảmthấyhàilòngvớicuộcsốngcủabảnthân,gầngũivớigiađìnhvàkhaokhátchinhphụcđỉnhcaotrênconđườngmìnhđãchọn”.

Lawrence Steinberg, giáo sư môn tâm lý học trường Đại học Temple,cộngtácviênTrungtâmNghiêncứugiáodụcvàsựpháttriểnconngười,đãlưuý:“Tuổidậythìvốnkhôngphảilàmộtgiaiđoạnkhókhăn.Nhữngvấnđềvềtâmlý,suynghĩ,hànhvivàxungđộtgiađìnhlàđiềuphổbiếntrongmọilứatuổichứkhôngriênggìgiaiđoạnnày.Nhưngchắcchắnđâylàgiaiđoạnmàrấtnhiềubạntrẻluôncảmthấylolắngvàgặpnhiềurắcrốikhôngmongđợi”.Steinbergcònnóithêm:

“Nhữngvấnđềmàchúngtacoinhưlàmộtphần‘bìnhthường’trongsựpháttriểncủatrẻvịthànhniên-nghiệnngập,phạmpháp,quanniệmtìnhdục thoáng- thựcrakhôngbình thườngchútnào.Tấtcảđềucó thểđượcngăn ngừa và xử lý. Và điều chắc chắn làmột đứa trẻ tốt không thể độtnhiêntrởnênxấutronggiaiđoạnvịthànhniênđược”.

Sựthậtlàhầuhếtnhữngthôngtinchúngtabiếtđếnquasáchbáohaycácphương tiện thông tinđại chúngchỉđềcậpđến10% trẻvị thànhniênnổiloạn,và thậtsựphần lớn trongsốđó lànhữngđứa trẻnổi loạn.Xâydựngmốiquanhệtíchcựcgiữachamẹvàconcáikhôngchỉlàmongmuốncủacácbậcphụhuynhmàcũnglàkhaokhátcủatrẻvịthànhniên.Tôisẽđềcậpđếnkhíacạnhquantrọngnhấttrongmốiquanhệnày,đólànhucầutìnhcảmcủacon trẻ.Nếunhucầunàyđượcđápứng, trẻvị thànhniênsẽvượtquađượcnhữngthửtháchmàchúngtađãđềcậpđếntrongChương1.

Khiđượcbảovệvữngchắctrongtìnhyêuthươngcủachamẹ,trẻvịthànhniênsẽtựtinđốimặtvớitháchthứccũngnhưnhữngảnhhưởngtiêucựccủacuộcsống.Ngượclại,nếukhôngcótìnhyêuthươngcủachamẹ,cónhiềukhảnăngtrẻvịthànhniênsẽkhôngthểkhángcựlạisựcámdỗcủachấtgâynghiện, tìnhdụctrụylạcvàbạolực.Theotôi,khôngcógìquantrọnghơnviệccácbậcchamẹhọcđượccáchđápứngnhucầu tìnhcảmcủa trẻmộtcáchhiệuquả.

Vậy“nhucầutìnhcảm”màtôimuốnnóiđếnởđâylàgì?Sâutrongtâmhồnmỗiđứa trẻnói chungvà trẻvị thànhniênnói riêngđềucómộtkhátkhaolàđượcchamẹchấpnhậnvàquantâm.Đâysẽlànềntảngvữngchắcđể trẻ sẽ cảmnhậnđược tìnhyêu thươngmàchamẹdànhchomình.Khi

khôngcảmnhậnđượcnhữngđiềunày, trẻ sẽcảm thấy trống rỗng -và sựtrốngrỗngnàysẽảnhhưởngrấtlớnđếnhànhvicủachúng.Hãyđểtôigiảithíchsâuhơnvềđiềunày.

Khaokhátđượcgắnkết

SựhiệndiệncủachamẹCórấtnhiềubàiviếtđãnóiđến tầmquantrọngcủaviệc“gắnkết”giữa

concáivớichamẹ.Cácnhàtâmlýhọcvềtrẻemđềuchorằngnếukhôngcósựgắnkếtnày,trẻsẽcảmthấybấtổntronggiaiđoạnpháttriểntâmlýtuổidậythì.Tráivớicảmgiácgắnkếtlàcảmgiácbịruồngbỏ.Nếuchamẹđãmất,đãlydị,hoặcbỏrơitrẻthìcảmxúcgắnkếtnàysẽkhôngthểcóđược.

Điềukiệntiênquyếtchosựgắnkếtnàychínhlàsựhiệndiệncủachamẹvìnóđòihỏicảhaiphảicóthờigianởbênnhau.Nhữngbậcchamẹítcóthờigianởbêntrẻvìnhữnglýdonhưlydịhoặcbậnrộn...sẽhủyhoạicảmgiácđượcgắnbóvớichamẹcủatrẻ.Khicảmthấybịbỏrơi,trẻsẽbịámảnhbởicâuhỏi:“Mìnhđãlàmgìsaiđểchamẹkhôngquantâmđếnmìnhnhưvậy?”.Vìthế,nếucácbậcchamẹmuốnchoconmìnhcảmnhậnđượctìnhyêuthương,nhấtthiếthọphảidànhthờigianởbênchúng.

SứcmạnhcủasựgắnkếttronggiaotiếpTấtnhiên,khôngphảibaogiờsựcómặtcủachamẹcũngtạorađượcsự

gắn kết với trẻ. Quan hệ tình cảm luôn đòi hỏi sự giao tiếp. Bạn có thểthườngxuyênởnhànhưngvẫnkhôngcósựnốikếtvớiconcáicủamìnhnếunhưcảhaiítgiaotiếpvớinhau.

Gần đây, tôi tiến hànhmột nghiên cứu và thu đượcmột kết quả đángmừngkhicóđến71%trẻvịthànhniênđượchỏiđãchobiếtchúngdùngítnhấtmộtbữaăntrongngàyvớigiađình.Nhưngniềmvuicủatôikhôngkéodàiđượclâukhitôikhámphárarằnghơnmộtnửatrongsốnàychobiếthọđãxemtruyềnhình trong lúcdùngbữa tốivớichamẹ.Thêmvàođó,mộtphầntưtrongsốđónóirằnghọvừaănvừangheradiovà15%đọcsáchbáotrongkhiđangăn.Điềuđócónghĩarằnghầuhếtcácbậcchamẹđềukhôngsửdụngbữaănđểxâydựngsựgắnkếtvớiconmình.

Theotôi,bànănlàmộttrongnhữngnơitốtnhấtđểxâydựngquanhệtìnhcảmvớicontrẻ.Vìthế,tôikhuyếnkhíchcácbậcphụhuynhnênthựchiện

theo ý tưởng này nếu gia đình các bạn vẫn thường xuyên dùng bữa cùngnhau. Còn nếu gia đình bạn không có được bữa ăn chung thì nên nhanhchóng tạo lập thói quennàyvà tạo ra khôngkhí thânmật bằng cách thựchiệnmộtvàinguyêntắctrongbữaăngiađình.Chẳnghạn,hãyyêucầucácconbạnnóilờicảmơnđếnnhữngngườiđãchuẩnbịbữaăntrướckhichophép chúng xem ti-vi, nghe radio hay đọc sách báo. Sau đó, hãy yêu cầutừngthànhviênchiasẻvớicảgiađìnhbađiềuđãxảyravớihọtrongngàyhômđó cũngnhư cảmnhận củahọvề chúng.Điều cần thiết là các thànhviêncònlạiphảichúýlắngnghevàcóthểhỏilạinếuchưarõ.Nhưngđiềuquantrọnglàcácbạnkhôngđượcxétđoánhoặcđưaralờikhuyên,trừkhingườiđangnóimuốnđượcnhưthế.

Truyềnthốngmớinàysẽgiúpbạntạonênvàduytrìđượcsựgắnkếtcảmxúcvớicácconcủamình.

Khaokhátđượcchấpnhận

SứcmạnhcủacảmgiácđượcchấpnhậnhoặcbịtừchốiYếutố thứhaicủa tìnhcảmyêu thươnglàcảmgiácđượcchấpnhậnvà

yêuthươngvôđiềukiện.Mộtcậubé14tuổiđãnóivớitôi:“Điềutuyệtvờinhấtởchamẹcháuchínhlàviệchọluônchấpnhậncháulàchínhcháuchứkhôngbắtcháuphảigiốngnhưchịcháu”.Rõràng,chínhsựchấpnhậncủachamẹđãgiúpcậubénàycócảmgiác làmình luônđượcyêu thươngvôđiềukiện.

“Cha mẹ thích mình như thế này và mình cảm thấy ổn” là suy nghĩthườngtrựccủanhữngtrẻcảmthấymìnhđượccôngnhận.Tráingượcvớisựchấpnhậnlàsựtừchối.Thôngđiệpcủanólà:“Chamẹkhôngyêuthươngmình.Mìnhkhônggiỏigiangnhưhọmongmuốn.Họmuốnmìnhphảitàibahơn”.Vàchắcchắnrằngmộtđứatrẻchorằngmìnhbịhắthủisẽkhôngbaogiờcảmnhậnđượctìnhyêuthương.

RonaldRohner,nhànhânloạihọc,đãtiếnhànhtìmhiểuvềsựtừchốiởhơnmộttrămquốcgiakhácnhautrênkhắpthếgiới.Cuộcnghiêncứucủaôngđãchothấy,dùmỗinềnvănhóabộclộsựtừchốikhácnhaunhưnghậuquảmànóđểlạiđốivớigiớitrẻkhôngkhácbiệtbaonhiêu.Nhữngđứatrẻbịhắthủiđềucónguycơgặpphảicácvấnđềvềtâmlý,cảmthấythiếuhụtchỗdựavềmặttinhthầnvàthườnggặpkhókhăntrongviệckiểmsoátbảnthân.ẢnhhưởngcủaviệcbịtừchốinàymạnhđếnmứcRohnerđãvínólà

“một khối u tâm lý có thể bao trùm lên cả hệ thống cảm xúc của trẻ, vàchúngluônphảichịuđựngsựhànhhạđó”.

Saunhiềunămnghiêncứuvề tâmlýcủanhữngđứatrẻ thườngsửdụngbạolực,JamesGarbarino,giáosưtrườngĐạihọcCornell,kếtluậnrằngcảmgiácbịhắthủilàmộttrongnhữngnguyênnhânquantrọnggópphầntạoramộtđứatrẻhungbạo.Mộtlần,Garbarinocódịpphỏngvấnmộtchàngtrai18tuổibịkếtánchungthânvìtộigiếtngười.Garbarinođặthaibìnhđựngnướctrênbànvànóivớingườitùtrẻ:“Hãytưởngtượngrằngcảchiếcbànnàylàtìnhyêuthươngcủamẹcậu.Bâygiờ,bìnhnướcnàylàcậu,cònchiếcbìnhkialàanhtraicậu.Tìnhyêuthươngcủamẹcậunhưthếnàotrongmỗichiếcbình?”.

Ngườitùtrẻchỉvàobìnhnướccủacậuvànóirằngmìnhchỉnhậnđược20%tìnhyêuthươngcủamẹ,cònanhtraimìnhđược80%.

“Bâygiờ,hãysửdụngcáibànnàyđểchỉviệcđượcchấpnhậnvàbịhắthủi”.Garbarinochỉvềphíađầubànbênnày.“Đầunày cónghĩa là hoàntoànđượcchấpnhận;đầubênkialàhoàntoànbịhắthủi.Hãychọnvịtríchohaibìnhnướcnàyđể thấymẹcậuđã tincậycậuvàanhcậunhư thếnào”.

Chàngtraiđặtchiếcbìnhcủamìnhgầnsátphíađầubàncủabênbịhắthủivàđểchiếcbìnhđượcvílàanhcậuvềphíađầubànbênkia,nghĩalàhoàntoàntincậy.

“90%hắthủicậuvà100%tincậyanhcậuà?”-Garbarinohỏi.

“Vâng!”-Chàngtraiđáplại.

Hiểnnhiên,nhữngđứatrẻbịhắthủikhôngbaogiờcảmthấymìnhđượcyêuthương.

TincậytrẻvàsửachữahànhvisaitráicủatrẻNhiềubậcphụhuynhchorằngbiểulộsựtánthànhcủamìnhđốivớitrẻlà

việclàmsailầm.Bob,mộtngườicharấttậntâmvớicáccon,đãnóivớitôi:“Thưatiếnsĩ,tôikhônghiểulàmthếnàoôngcóthểchấpnhậnđượchànhđộngrấtđángchêtráchcủatrẻ.Tôikhôngmuốncácconcủatôicảmthấybịhắthủi,nhưngthẳngthắnmànói,tôikhôngthíchnhữnghànhđộngcủachúng.Cóthểchúngchorằngtôikhôngtintưởngchúng,nhưngthậtlòng,tôirấtyêuthươngvàlolắngchochúng.Tôikhôngmuốnchúngtựhủyhoạicuộcsốngcủamình”.

TâmsựcủaBobcũngchínhlàtâmsựcủarấtnhiềubậcphụhuynhkhác.Họlànhữngngườichưahọcđượccáchtruyềnđạtsựtincậytronglúcsửachữanhữnghànhvisaitráicủatrẻ.Chúngtasẽtìmhiểusâuhơnvềvấnđềnàykhiđềcậpđếntínhkỷluậtởphầnsau.

Cònbâygiờ,hãyđểtôilàmrõmụcđíchcủachúngtabằngmộtminhhọamangyếutốthầnhọc.ThánhPaul,mộttôngđồCơĐốcgiáoởthếkỷđầutiên,đãnóiđếnhọcthuyếttrungtâmcủađạoCơĐốclàChúađãchấpnhậnchúngta,nhữngconngườiphàmtục,bởiNgườiđãxemchúngtanhưmộtphầncuộcsốngcủaNgười.ÝtưởngcủaPaullà:MặcdùkhôngphảilúcnàoChúacũnghài lòngvớinhữnghànhđộngcủachúng ta,nhưngNgườivẫnluônhàilòngvềchúngta,vìchúngtalànhữngđứaconcủaNgười.HãyhọctậpChúa.Hãynóivớiconbạnrằngbạnthậthạnhphúckhiđượclàmchamẹcủachúngmàkhôngcầnlưutâmđếnhànhđộngcủachúng.Đóchínhlàtìnhyêuvôđiềukiện.

Quanniệmvềtìnhyêuvôđiềukiệnlà:“Chamẹyêucon,quantâmđếncon,chămlochoconvìconlàconcủachamẹ.Khôngphảilúcnàochamẹcũng thích nhữngđiều con làm, nhưng chamẹ luôn yêu và quan tâmđếncon.Conlàconcủachamẹvàkhôngaihắthủiconcả.Chamẹsẽởđâyvàlàmnhữnggìmàchamẹtinlàtốtnhấtchocon,luônyêuthươngcondùviệcgìxảyrachăngnữa”.

KenCanfield,chủtịchTrungtâmQuốcgiavềtìnhyêu-hônnhân-giađình,đãnói:“Đừngbaogiờquêncâuhỏilớnnhấtcủatuổivịthànhniênlà:‘Tôilàai?’.Concủabạnphảitựtìmcâutrảlờichomình.Vàđiềumàchúngcần nghe từ bạn là: ‘Bất kể con có trở nên như thế nào, thì cha vẫn yêucon’”.VàCanfieldcũngnóithêm:“Đừngbaogiờquênnỗisợhãinhấtcủatuổi vị thànhniên là: ‘Tôi cóbình thường không?’.Và câu trả lờimà trẻmuốnnghetừchacủachúnglà:‘Ngaycảkhiconkhácthườngthìchavẫnyêucon’”.

Canfieldđangnóivềsựchấpnhậnvàtìnhyêuvôđiềukiện.Ởđây,tôisẽđưa ramộtvàiphươngphápđơngiảncó thể tácđộnghiệuquảđến trẻvịthànhniênđể chúngbiết đónnhận lời nhắcnhởhoặchướngdẫncủabạn.Trướckhi nói về điềumàbạnmongmuốnở trẻ, hãymởđầu câu chuyệngiữađôibênbằngnhữngcâunhưsau:“Cha/mẹyêuconrấtnhiều,vàvẫnsẽyêu con ngay cả khi con không làm theo những lời khuyên của cha/mẹ.Nhưngvìyêuconnêncha/mẹvẫnphảiđưaralờikhuyênnàycủamình”.Vàsauđó,hãychiasẻnhữnglờikhuyênkhônngoan,sâusắccủabạnvớitrẻ.

Concủabạncầnbiếtrằngbạnsẽvẫnhoannghênh,tintưởngchúngngaycảkhibạnkhôngchấpnhậnnhữnghànhđộngcủachúng.Hãytìmcáchnói

màbạncảmthấydễchịunhấtđểnóiđiềuđó,vànóithậtthườngxuyên.

KhaokhátđượcchămsócKhíacạnhthứbacủatìnhyêuthươngmàbạndànhchocácconcủamình

chínhlàviệcchămsócchúng.Chămsócởđâybaohàmcảviệcnuôidưỡngtâmhồn.Chúngtachămsóccâytrồngbằngcáchcảithiệnđấtđainơichúngmọc.Vậynênhãychămsóctrẻvịthànhniênbằngcáchcảithiệnmôitrườngchúngđang lớn lên.Khiđược lớn lên trongsựquan tâm,khuyếnkhíchvàmôitrườnglànhmạnh,trẻvịthànhniênsẽchorathànhquảlànhữngbônghoatươiđẹp,nhữngtráichínngọtlànhkhichúngtrưởngthành.

TránhngượcđãitrẻTráingượcvớiviệcnuôidưỡngtrongtìnhyêuthươngchínhlàsựngược

đãi.Việcngượcđãitrẻvịthànhniêncũnggiốngnhưđangphunthuốcđộcvào tâm hồn trẻ. Những trẻ vị thành niên lớn lên trong sự oán ghét, caynghiệthoặcluônphảilắngnghenhữngtừngữthôtụctừchamẹthìvềsau,nhữngvếtthươnglòngấysẽámảnhtrẻđếnsuốtcuộcđời.Việcdạydỗtrẻbằngroivọtsẽđểlạinhữngảnhhưởngtiêucựcđếnsựpháttriểncảthểchấtlẫntâmhồntrẻ.Vàkhitrưởngthành,điềuđósẽlàmcuộcsốngcủatrẻkhókhănhơnrấtnhiều.

Thếnhưng,cómộtyếutốgâytổnthươngchotâmhồntrẻvị thànhniênnhiềuhơncảviệcbịngượcđãi,đólàviệctrẻrútrakếtluậntiêucựcdựatrênnhữnggìmìnhđãquansátvà trảinghiệmtừchamẹ.Mộtnghiêncứuchothấynhữngđứatrẻđivàoconđườngbạolựcthườngđãbịngượcđãihoặcthiếuthốntìnhyêuthương.Garbarinomiêutảvềhànhđộngcủanhữngđứatrẻhungbạonhưsau:“Chúngsửdụngmatúyhoặccácchấtkíchthíchkhác.Chúngcóthểđánhnhau,trộmcắp,sốngbuôngthảnhưngkhikhôngcònaixungquanh,chúngkhócchođếnkhingủthiếpđi.Đằngsaunhữngđứatrẻhungbạođólànhữngngườicha,ngườimẹđãngượcđãichúng.Hãygiúpđỡchúngbằngtìnhyêuthương.Tìnhyêuthươngkhônghànhhạaicả.Tìnhyêuchỉbồiđắp,nuôidưỡngconngườimàthôi”.

HãylànhữngbậcchamẹbiếtcáchchămsóccontrẻĐểnuôidạymộttrẻvịthànhniên,trướchếtbạncầnphảibiếtcáchnuôi

dưỡngchínhbảnthânmình.Sựthậtlàcórấtnhiềungườikhôngđượclớnlêntrongsựnuôidưỡngtíchcựccủagiađìnhnênvềsau,khitrởthànhchamẹ,

họđãápdụngcáchthứcnuôidạyđóchoconcáicủamình.Nếubạncũngđangrơivàotìnhtrạngnàythìviệcđầutiênlàbạnphảiđốimặtvớinỗiđaucủabảnthânvàhọccáchkiểmsoátcơngiậncủamình.

Bạncóthểthựchiệnđượcđiềunàythôngquaviệcđọcnhữngcuốnsáchviếtvềcáchđốimặtvớicơngiậndữ,thamgiavàocáchoạtđộngtậpthể,đếnnhữngtrungtâmvănhóahoặctìmđếncácnhàtưvấntâmlý.Khôngbaogiờlàquámuộnđểđốimặtvàloạibỏnhữngkýứctămtối.Cácconbạnxứngđángđượcnhậnnhữnggì tốtđẹpnhấtvàbạn sẽkhông thểmangđếnchochúngnhữngđiềuđónếukhôngxửlýđượcquákhứcủamình.

Cácbậcphụhuynhbiếtcáchnuôidạycon luôncốgắnghình thànhchomìnhnhữngquanđiểmtíchcựctrongcuộcsống.Họkhôngphủnhậnnhữnggìđãquanhưnghọbiếtchọnconđườnglạcquannhất.Họtìmkiếmánhmặttrời sau những đámmây để soi sáng tâm hồn con trẻ cũng như phát hiệnnhữngđiềutíchcựctronghànhđộng,lờinóicủacontrẻđểkhíchlệvàkhenngợichúng.Trongchươngtiếptheo,chúngtasẽtìmhiểunămngônngữyêuthươngcủatrẻvịthànhniên.Sửdụngnhuầnnhuyễnnămngônngữnàysẽgiúp bạn nuôi dưỡng được tâmhồn trẻ và nâng cao giá trị cuộc sống củachúng.

NhậnrađượctácđộngcủaviệcchămsóctrẻSởdĩtìnhcảmyêuthươngtrởnênquantrọngđốivớituổivịthànhniênlà

vìnótácđộngđếnmọikhíacạnhtrongcuộcsốngcủachúng.Khikhôngcảmnhậnđượctìnhyêuthương,trẻsẽchorằng:“Khôngaithựcsựquantâmđếnmình cả”.Khi đó, mọi động lực để trẻ học hỏi và vươn lên sẽ tiêu tan.Chúngsẽtựhỏi:“Tạisaomìnhphảiđihọcchứ?Dùsaothìcóaiquantâmđếnmìnhđâu”.

Cảmgiáckhôngđượcyêuthươngcũngtácđộnglớnđếnkhảnăngđồngcảmcủatrẻ.Khiđó,trẻsẽkhókhănhơntrongviệchiểuvàđánhgiáđúngtáchạicủanhữnghànhvisaitráicủachúngđốivớimọingười.Mộtnghiêncứuchothấyhầuhếttrẻvịthànhniênphạmtộiliênquanđếnbạolựcthườngítcókhảnăngđồngcảmvàchiasẻ.TheoDanielGoleman,“cảmxúctinhtế”bắtnguồntừkhảnăngthấuhiểucảmxúccủangườikhác,cùnghọvượtquanhữngthửtháchvàchờđợinhữngđiềutốtđẹpcủacuộcsống.Vìthế,nếuthiếuđicảmxúctinhtếnày,trẻsẽgặpkhókhăntrongviệcliênkếttíchcựcvớimọingườixungquanh.

Khôngnhữngthế,thiếusựthấuhiểusẽtácđộngđếnquátrìnhhìnhthành,phát triểnnhân cáchvà tâmhồn trẻ.Trongđộ tuổivị thànhniên, các tiêu

chuẩnvềnhâncáchcủamộtconngườisẽđượchìnhthành.Nếunhưtrướcđây,nhữngtiêuchuẩnnàyđượcđặtratừchamẹthìbâygiờ,trẻsẽtựhìnhthành những khái niệm cơ bản của riêngmình về phạm trù đạo đức.Nếuthiếuđixúccảmyêuthương,chúngsẽkhôngthểthấuhiểuđượcngườikháccũngnhưítkhicócảmgiáchốihậnkhilàmtổnthươngnhữngngườixungquanh.Cònvềkhíacạnhtinhthần,nếunhucầuyêuthươngkhôngđượcđápứng,trẻvịthànhniênsẽhoàinghivềđứctinvàtínngưỡng.Điềunàylýgiảitạisaonhiềutrẻvị thànhniênthiếuvắngtìnhyêuthươngđãquaylưnglạivớitínngưỡngvàbộclộsựchốngđốivớichamẹ.

Nóitómlại,sựpháttriểnvềtrithức,ýthứcxãhội,tinhthầnvàtâmhồncủatrẻvịthànhniênsẽđượcnângcaomộtcáchđángkểnếugiaiđoạnnàytrẻnhậnđượcnhiềutìnhyêuthương.Ngượclại,trẻvịthànhniênsẽtrởnênhưhỏngvàkhôkhanvềmặtcảmxúcnếunhữngnhucầuyêuthươngcủatrẻkhôngđượcđápứng.

Nhucầucơbảnnhất:Cảmnhậnđượcyêuthương

Theocácnhàxãhộihọc,tâmlýhọc,nhucầucơbảncủatrẻvịthànhniênchínhlàcảmnhậnđượcyêuthươngtừnhữngngườicóýnghĩaquantrọngtrongcuộcđờichúng.DavidPopenoe,giáosưxãhộihọcĐạihọcRutgersvàlà cộng tác viên củaHộiGiađìnhởMỹ, đã chobiết:“Trẻ emđượcpháttriểntốtnhấtkhichúngcóđượcnhữngmốiquanhệấmáp,thânmật, liêntục vàdài lâu với cảchavàmẹchúng”.Nhà tâm lýhọcHenryCloudvàJohnTownsendbổsung:“Khôngcógìtuyệtvờiđốivớisựpháttriểncủatrẻvịthànhniênhơnlàtìnhyêuthương”.

TìmkiếmtìnhyêuthươngsaichỗCómộtsựthậtrằngnếuchamẹhoặcnhữngngườilớnquantrọngtrong

cuộc đời trẻ vị thành niên không đáp ứng được nhu cầu yêu thương củachúng,chúngsẽtìmkiếmtìnhyêuởnhữngnơikhác.Điềunàyđặcbiệtnguyhiểmkhitrẻtìmđếnnhữngngườixấu.Saukhiphạmtội,LukeWoodham-mộtcậubé16tuổi–đãchobiếtcậubịcôlậpvàngượcđãitronggiađìnhvàtrườnghọc.Sauđó,cậubéđãdễdàngbịlôikéovàomộtnhómtrẻhưhỏngtrongkhuphố.Cậu chobiết:“Tôi đãbị bỏ rơi và luôn cảm thấy côđơn.Nhưngdùsao thìcuốicùng tôicũngđã tìmđượcmộtvàingườimuốn trởthànhbạntôi”.Garbarinođãkết luận:“Nhữngđứatrẻ thiếuthốntìnhyêu

thươngvàbịngượcđãiluônlàmụctiêuđầutiêncủanhữngthànhphầnbấthảotrongxãhội”.

Sau nhiều năm tìm hiểu về trẻ vị thành niên bạo hành và lầm lỗi,Garbarino kết luận:“Không có gì đe dọa tâm hồn của con người hơn sựngượcđãivàthiếuthốntìnhyêuthương”.

Nhiệmvụquantrọngcủacácbậcphụhuynhlàhọccáchđápứngnhucầuyêuthươngcủacontrẻmộtcáchhiệuquả.Trongnămchươngkếtiếp,tôisẽlầnlượtgiới thiệunămngônngữyêuthươngcơbản-nămcáchthứchiệuquảnhấtđểgiữđầychiếcbìnhcảmxúccủatrẻvịthànhniên.Trướcđây,tôiđãnhiềulầnchiasẻkinhnghiệmnàytrongcácbàidiễnthuyếtvềcáchdạydỗtrẻvànhậnđượcphảnứngtíchcựctừnhiềuphụhuynh.Vàtôimongbạnsẽđạtđượckếtquảnhưmongmuốnsaukhiápdụngchúng.

Chương3

Ngônngữyêuthươngthứ1:

LỜIKHENNGỢICậubéBradđãở lại vănphòng của tôi nhưyêu cầu của chamẹ cậu.

Bradđiđôigiầyxăngđanmàuđất,mặcmộtchiếcquầnnhiềutúivàchiếcáothuncủacậuindòngchữ:“Tựdolàcótấtcảkẹohạtđậumàbạnmuốn”.Tôithậtsựbấtngờkhithấycậubéchămchúlắngnghenhữngcâuhỏicủatôivàthoảimáichiasẻsuynghĩvàcảmgiáccủacậu.

Trướcđó,chamẹcủaBradphànnànvớitôirằngcậubéđãtrởnênbấttrịvàláoxược.Bradđãdọasẽbỏnhàrađivàchínhlờiđedọađóđãkhiếnchamẹcậunhấtquyếtđưacậuđếnvănphòngcủatôi.Chacậutâmsự:“Rấtcóthểthằngbésẽlàmviệcđó.Thằngbéchưabaogiờtiếpxúcvớingườilạnênchúngtôilolànósẽgặpphảibọnlừagạt”.

“VợchồngtôiđãcốgắngnóichuyệnvớiBrad,”-mẹcậubé tiếp lời, -“nhưng có vẻ như chúng tôi luôn bất hòa với nhau, để rồi khi không giữđượcbình tĩnh,chúng tôiđãnói ranhữngđiềukhôngnênnói.DùsauđóchúngtôiđãxinlỗiBradvàcốgắnggiúpđỡcháunhưngBradlạitỏrarấtquáquắtmỗikhichúngtôikhôngđồngývớinó”.

Sauphầngiớithiệungắngọn,tôiquảquyếtvớiBradrằngvaitròcủatôikhôngphảilànóichocậubiếtviệccậunênlàmmàchỉcóthểgiúpcậuvàchamẹhiểunhauhơnmàthôi.VìmuốnkếtbạnvớiBrad,tôiquyếtđịnhbắtđầucâuchuyệntừnhữngvấnđềhiệntạithayvìlụclọiquákhứ.TôinóivớiBrad:

-Chamẹcháunóirằngcháuđangnghĩđếnchuyệnbỏnhàđi.Liệucháucóthểnóichochúbiếtvềchuyệnđókhông?

-Cháukhôngcóýđịnhbỏnhàđingaybâygiờ.-Bradnói,lắcđầunguầynguậy.-Cháuchỉbỏnhàđikhikhôngaichịulắngnghecháunữathôi.

-Cháunghĩcháusẽthếnàokhibỏnhàđi?

-Tôihỏi.-Cháucótưởngtượngcuộcsốngcủamìnhsẽnhưthếnàonếukhôngsốngchungvớichamẹkhông?

-Cháusẽđược tựdo làmnhữngđiềucháumuốn. -Bradnói. -Cháusẽkhôngphải tranhcãivớichamẹvềnhữngđiềunhỏnhặtnữa.Đó là lýdokhiếncháukhôngmuốnsốngởnhà.

TôibiếtBradđãbịtổnthươngvìnhữngtừngữtiêucựcvàđiềuđóchứngtỏ ngôn ngữ yêu thương cơ bản của cậu bé là lời khen ngợi.Đây là điềuthườngthấyởhầuhếttrẻvịthànhniên.

-Cháucóchorằngchamẹcháuyêuthươngcháukhông?-Tôihỏi.

Braddừnglạimộtchútvànói:

-Cháubiếtlàchamẹyêuthươngcháunhưngkhônghiểusaothỉnhthoảngcháukhôngcảmnhậnđượcđiềuđó,nhấtlàtrongnhữngnămgầnđây.

-Khicháucònnhỏ,chamẹđãthểhiệntìnhyêuthươngvớicháunhưthếnào?-Họđãnóirằngcháuthậttuyệtvời.-Cậubénóivớinụcườihãnhdiện.-Nhưngcháunghĩhẳnbâygiờhọđãthayđổisuynghĩrồi.

-Thếcháucónhớmộtvàiđiềutốtđẹpmàchamẹnóivớicháukhông?

-Cóạ.Mộtlần,khiđếnxemcháuthiđấuchomộtđộibóngtrẻ,chacháuđãnóirằngcháulàcầuthủtuyệtvờinhấtmàôngtừngbiết.Vàôngcònnóimộtngàynàođócháucóthểchơibóngchuyênnghiệpnếucháumuốn.

-Cháucóchơibóngởtrườngtrunghọckhông?

Bradgậtđầuđáp:

-Cháuchơiđượcnhưngcháukhôngnghĩmìnhchơigiỏiđếnmứcđộnhưvậy.

Khi tôiyêucầuBradnhớlạinhữngđiềutíchcựcmàmẹcậuđãnóivớicậukhicònnhỏ,Bradđãtrảlời:

-Mẹluônnóirằng“Mẹyêucon,mẹyêuconrấtnhiều”.Dùđôilúccháunghĩmẹkhôngthànhthậtnhưngnóvẫnkhiếncháucảmthấyhạnhphúc.

-Mẹvẫncònnóinhữngtừđóvớicháuchứ?

-Gầnđâythìkhông.Điềuduynhấtmàmẹlàmbâygiờlàphêpháncháu.

-Vậymẹnóigìkhiphêpháncháu?

-Tốihômqua,mẹcháuđãnóirằngcháuvôtráchnhiệm.Mẹcònnóirằngcháucẩuthảvàkhôngbiếtlễphép.

-Vậycháucóthếkhông?-Tôidòhỏi.

-Cháunghĩlàcháucócẩuthả.-Cậubéchầmchậmtrảlời.-Nhưngcháuđãkhôngvôlễnếuchamẹkhôngtheodõicháusuốtngàynhưvậy.

-Chamẹcònphêpháncháuđiềugìnữakhông?

-Mọithứ.Họnóicháudànhquánhiềuthờigianđểnóichuyệnđiệnthoạivới bạn bè; không về nhà đúng giờ; không gọi điện thoại báo khi về trễ;khôngdànhđủthờigianđểlàmbàitậpvềnhà;khônghọchànhnghiêmtúcởtrường…Nhưcháunóiđấy,mọithứcháulàmđềukhiếnhọphiềnlòng.

-Vớitấtcảnhữngphánxétđó,cháucảmthấynhưthếnàovềchamẹcủamình?

-Cólẽcháusẽtìmcáchthoátkhỏihọvàomộtngàynàođó.-Bradnói.-Cháuđãquámệtmỏivớinhữngcuộccãivãthườngxuyênvàkéodàinày.Sao chamẹkhôngđể cháu được là chính cháu cơ chứ?Cháukhôngnghĩmìnhtồitệđếnvậy.Cháuchỉmonghọđểcháuđượctựdothôi.

-Cháusẽlàmgìnếuđiềuđóxảyra?

-Cháukhôngbiết.-Bradnói.-Cóthểcháusẽhànhđộngnhưnhữngđứakhác.Nhưngcháusẽkhông làmnhữngviệcngungốcnhưnghiệnhúthaythamgiacáctròbạolực.Cháubiếtchamẹluônlolắngvềnhữngđiềunàyvàcho rằng tấtcả trẻvị thànhniênđềunhưvậy.Nhưngcháukhôngngốcđếnmứcđó.Saohọkhôngthểtincháucơchứ?

CảmgiáctrốngrỗngSaubabuổitròchuyệnvớiBrad,tôikếtluậnrằngcậubéhoàntoànbình

thườngvềtâmlý.Vấnđềmàcậuđangđốimặtchínhlàviệccậuthiếuthốntìnhcảm,xuấtpháttừviệcchamẹcậuđãngừngnóivớicậubằngngônngữyêuthương.Trướcđây,khicònbé,Bradthườngnhậnđượcnhữnglờikhenngợivàyêuthươngcủachamẹvàchúngđãtrởthànhnhữngkýứctốtđẹptronglòngcậubé.Nhưnggiờđây,trongsuynghĩcủacậu,tấtcảđãthayđổibởivìđiềucậungheđượcchỉlànhữnglờinóicấmđoán.Nhữnggìcậucảmnhậnđượclúcnàylàsựhắthủi.ChiếcbìnhchứatìnhcảmyêuthươngcủaBradđầy trànkhicậucònnhỏvàđã trống rỗngkhicậubướcsang tuổivịthànhniên.

TôichiasẻvớiBradnhữngsuynghĩcủatôivềvấnđềcủacậu.Tôigiảithíchvớicậurằngtấtcảchúngtađềucómộtbìnhchứatìnhcảmyêuthương.

Khichiếcbìnhđóđầy-tứclàkhitacảmthấymìnhđượcnhữngngườiquantrọng trongcuộcđờimìnhyêu thương - thì cuộc sốngcủa ta luôn trởnêntươiđẹp.Khiđó,tacóthểthảoluậnnhữngkhácbiệtcủamìnhtheohướngtíchcực.Nhưngkhichiếcbìnhyêuthươngcủatatrốngrỗng,nghĩalàkhitacảmthấymìnhbịhắthủi,thìviệcthảoluậnnhữngkhácbiệtmàkhôngcãivãhaynóixấunhaulàđiềurấtkhó.TôinóivớiBradrằngchamẹcủacậucũngcóbìnhchứa tìnhcảmyêu thươngcủariênghọvàcũngnhưcậu,giờđây,chiếcbìnhtìnhcảmcủahọđãcạnkiệt.

TôinóivớiBrad:“Khitìnhcảmtrongchiếcbìnhyêuthươngcủachamẹcháucạnđi,họsẽcónhữnglờinóihoặchànhđộngkhôngtốtđốivớicháu”.TôiquảquyếtvớiBradrằngtấtcảđiềuđócóthểthayđổiđượcvàmốiquanhệgiữacậuvàchamẹcó thể tíchcựcnhư trước.Tôi cònkhẳngđịnhvớiBradrằngbanămtiếptheosẽlàbanămđẹpnhấtcuộcđờicậu,vàkhicậuđãvàođạihọcvàsốngxanhàthìcóthểcậusẽthấynhớchamẹrấtnhiều.Bradcườiđáp:“Cháusẽthíchđiềuđó!”.

TôihứavớiBradsẽtìmcáchgiúpchamẹcậuhiểuđượcnhữngđiềutôiđãnóivớicậuđồngthời“khích”cậubàytỏtìnhyêucủacậuvớichamẹ,bấtkểcảmgiáctệhạimàcậucảmthấyvềhọlúcnày.

-Tìnhyêuluônlàmộtlựachọnđúng.-Tôinói.-Vàchúnghĩrằngnếuchọnnó, cháu sẽ tìm racáchgiảiquyếthợp lýnhất chovấnđềcủamình.Hãynhớrằngtìnhyêu,chứkhôngphảilòngcămghét,làbạnđồnghànhvớihòabình.

Bradgậtđầu,mỉmcườivànói:

-Vâng!

-Sausáutuần,tứclàkhoảngthờigianchúdùngđểnóichuyệnvớichamẹcháu,haichúcháutasẽgặpnhaulầnnữavàxemmọiviệctiếntriểnthếnào.-Tôiđềnghị.

-Vâng!

Bradtrảlờivàchàotạmbiệttôi.

NhữngđiềutôitraođổivớichamẹcủaBradcũnglàđiềutôimuốntruyềnđạtđếncácbạntrongphầncònlạicủachươngnày.Cũnggiốngnhưcácbạn,chamẹcủaBradlànhữngbậcchamẹrấttậntâm.Họđãhoànthànhxuấtsắcvaitròcủamìnhtrongsuốtmườihainămđầuđờicủacontraimình.Nhưngkhi con họ bước vào giai đoạn tuổi vị thành niên, họ đã không để ý đếnnhững thayđổi củanó.Họcảm thấyhết sứckhókhăn trongviệcgiữ con

thuyềnlàmchamẹcủamìnhkhôngbịchìmkhivavàonhữngtảngđáxuấthiệntrongdòngchảytâmhồntrẻvịthànhniên.

Đốixửvớitrẻvịthànhniênđúngvớitâmlýlứatuổi

Nhiềubậcchamẹtiếptụcduytrìphươngphápnuôidạyconmàhọđãápdụngthànhcôngtrướcđây,bấtchấpviệcconcáihọđãtrởthànhtrẻvịthànhniên.Đâylàmộtsailầmrấtnghiêmtrọngbởilúcnày,concáicủahọkhôngcònlàtrẻconnữa.Chúngđangtrongthờikỳquáđộthànhngườilớn.Lúcnày,giaiđiệuquantrọngnhấtvanglêntrongsuynghĩcủatrẻchínhlàsựđộclậpvàđịnhhìnhđượccátínhcủabảnthân.Giaiđiệunàyphảiđượchòaâmvớitấtcảnhữngthayđổisinhlý,tìnhcảmvàtinhthầndiễnrabêntrongtrẻ.Khicácbậcchamẹkhônghiểuđượcnhữnggiaiđiệunày,mâu thuẫnnảysinhgiữahaithếhệlàđiềukhôngthểtránhkhỏi.

Xungđột tất yếu sẽ xảy ra khi cả hai không tìmđược tiếng nói chung.Điềunàythườngtácđộngtiêucựcđếnđờisốngtinhthần,tìnhcảmcủatrẻvịthànhniên.Kếtquảcủanhữngcuộctranhcãinàylàkhoảngcáchgiữachamẹvàconcáingàycàngxa.Vìthế,lờikhuyênmàtôidànhchocácbậcphụhuynh làhãy thayđổi cáchnhìnnhậnvề con cái củabạn.Có thểkhi cònnhỏ, con bạn cảm thấy an toàn trong tình yêu thương nồng ấm của bạnnhưnggiờđây,tâmhồnchúngđangcónhữngbiếnđộnglớnvàchiếcbìnhyêuthươngcủachúngđangcónguycơbịđổvỡ.Cóthểýđịnhnuôidạycủabạnlàtốtđẹpnhưngkếtquảmàbạnthuđượclạikhôngnhưmongmuốn.Vìthế,bạnhãythayđổihướngđi,nếukhông,mọichuyệnsẽcàngtrởnêntồitệ.

Thậtmay,rấtnhiềubậcchamẹđãlàmđượcđiềumàchamẹcủaBradđãlàm-nhậnrasailầmvàkịpthờisửachữa.TôiđãgiảithíchvớichamẹBradvềngônngữyêuthươngchínhcủacậubécũngnhưđiềumàhọđãlàmđượctrướcđây.Tuynhiên,trongthờigiangầnđây,khiBradbướcvàogiaiđoạntuổivịthànhniên,họđãthaynhữnglờikhẳngđịnhyêuthươngbằngnhữnglờikết tội, thaynhững lời chấpnhậnbằngnhững lời từchối.Theođó,họkhôngchỉlàmcạnkiệtchiếcbìnhyêuthươngcủaBradmàhọcònđổđầynóbằngsựoángiận.Saukhimọiviệcđãđượcsángtỏ,chacủaBradnóivớitôi:“Giờthìtôihiểuđiềugìđãxảyrarồi.Nhưngchúng tôiphảisửachữanhư thếnàođây?”.Tôithậtsựvuimừngtrướccâuhỏinàycủaông,bởivìmộtkhiđãmuốnhọchỏithìcácbậcchamẹnhấtđịnhsẽlàmđược!

HãyyêuthươngvàchấpnhậncontrẻBướcđầutiênmàtôiđềnghịvớichamẹBradlàhãydậptắtngọnlửakết

tội.Kế tiếp,hãy tổchứcmộtbuổihọpmặtgiađìnhvàcởimởchiasẻvớiBradnỗi lòngcủamình.Trênhết, tôikhuyênhọhãynóivớiBradvề tìnhyêu thươngmàhọdành cho cậubé cũngnhưviệchọ sẽ luônyêu thươngcháu,bấtkểnhữnggìcháuđãlàm.

Tiếptheo,tôikhuyênchamẹcủaBradhãycẩnthậntrướckhiđưaracácchỉdẫn.

-Hãy để cháu biết rằng anh chịmuốn học cách làm việc với cháu quanhữngcuộctròchuyệncởimở.Hãynóivớicháurằng:“Brad!Chamẹmuốnđốixửvớiconnhưmộtngườiđànông;tôntrọngýkiếnvàcảmxúccủacon.Nhưngđểlàmđượcđiềunàyđòihỏirấtnhiềuthờigianvàđôilúcchúngtasẽmắcphảisailầmtrongquátrìnhthựchiệnnó.Tuyvậy,chamẹmuốnnóivớiconrằng,chamẹđangcốgắngtrởthànhnhữngbậcchamẹtốtnhấtcủacon”.

ChamẹcủaBradđãlàmtheolờikhuyêncủatôi.Mộtthờigiansau,họđãkểvớitôivềcuộchọpgiađìnhlầnđóvàchobiếtnóđãtạonênmộtbướcngoặtquantrọngtrongmốiquanhệgiữahọvàBrad.DùkhôngquálạcquanvềkhảnăngthayđổicủahọnhưngBradđãbiếtthathứchonhữngsailầmmàhọđãphạmphải.

Tôi biết hẳn không ít bạn sẽ phản đối rằng:“Nếu không chỉ ra nhữnghànhvisaitráicủaconemchúngtathìlàmsaotadạydỗchúngđược?”.Mộtbàmẹđãnóivớitôi:“TiếnsĩChapman,cóphảiôngđềnghịchúngtôinênđểchoconcái làmbấtkỳđiềugìmàchúngmuốn?”.Tôi trả lời:“Dĩnhiênlàkhông”.Trẻvịthànhniênluôncầnnhữnggiớihạnvàcácbậcchamẹnênđặtrachochúngnhữnggiớihạncầnthiết.Nhưngbêncạnhviệcralệnh, chúng ta còn cómột cách hay hơn để thúc đẩy trẻ vị thành niên tựnguyệnlàmviệc.ChúngtasẽthảoluậnviệcnàychitiếthơnởChương12,khithảoluậnvềmốiquanhệgiữatìnhyêuvàtráchnhiệm.Điềuchúngtanóiđếnởđâylàlàmthếnàođểgiữchiếcbìnhyêuthươngluôntrànđầy.Nhữnglờinóicộccằn,sựkếtán,tranhcãirõràngkhôngphảilàcáchđểduytrìtìnhcảm.Nhữnghànhđộngnàykhôngchỉtácđộngtiêucựcđếntrẻvịthànhniênmàcònpháhủyngônngữyêuthươngcănbảncủatrẻ.

Hầuhếttrẻvịthànhniênđềuvậtlộnvớiýthứcvềcátínhcủabảnthân.Chúngsosánhbảnthânvớinhữngđứatrẻcùngtranglứavềmặtcơthể,tríóc,vàxãhội.Nhiềutrẻvịthànhniênđãkếtluậnrằngchúngkhôngthể“đạttớichuẩn”nhưnhữngđứatrẻkhác.Theođó,chúngthườngcảmthấytựtivà

luôntựtráchbảnthânmình.Cóthểnói,đâylàgiaiđoạnmàconngườicầnnhiềulờinóiyêuthươngvàkhẳngđịnhnhất.Đếnđây,tôinhớđếnmộtcâutụcngữDoTháicổ:“Cáichếtvàsựsốngđềunằmởsứcmạnhcủachiếclưỡi”.

Làmcáchnàođểchấpnhậncontrẻ?Vậychúngtanênnóigìvớinhữngđứaconởtuổivịthànhniêncủamình?

Tôixinđềxuấtmộtsốcáchlấpđầytâmhồncủaconbạnnhưsau:

LờikhenngợiTrướctiênlàhãysửdụngnhữnglờikhentặng.Lờikhenphảigắnliềnvới

việc ghi nhận những thành quảmà con bạn đã đạt được. Hãy chú ý đếnnhữngviệclàmđúngcủatrẻvàtưởngthưởngchotrẻbằngnhữnglờikhen.Cóhaiyếutốquantrọngtrongviệcđưaralờikhenđốivớitrẻvịthànhniên.

Đầutiênlàsựchânthật.Trẻvịthànhniênluôntìmkiếmvàchờđợitínhtrung thực và sự chính trực ở người lớn. Bạn có thể tâng bốc chúng khichúngmới ba tuổi nhưngviệc làmnày sẽ không cókết quảkhi chúngđãmườiba tuổi.Nếubạnnóivớiconbạnrằng:“Conđãdọndẹpphòngcủamìnhrấttốt”trongkhinókhônghềlàmnhưvậythìđóthậtsựlàmộtđiềunhạobángđốivớitríthôngminhcủatrẻ.

Điều này đem đến đặc điểm thứ haimà bạn cần chú ý khi khen trẻ vịthànhniên:Hãykhencụthể.Nhữnglờikhenchungchungnhư:“Conđãdọndẹpphòngcủamình rất tốt” thườnghiếmkhi có tácdụng.Sự thật thì lờikhenchỉcótácdụngtrongnhữngtrườnghợpcụthể.“Conđãloạibỏvếtốcàphêrakhỏitấmthảmrấttốt”;“Cámơnconvìđãchoquầnáobẩnvàothùngmáygiặt,điềuđóthậtsựcóíchkhimẹgiặtđồsángnay”;“Cámơnconvìđãcàolátrênsânvàothứbảy.Nhìnthậtlàgọngàng”…lànhữnglờikhenthườngmanglạihiệuquảcaođốivớitrẻvịthànhniên.Vìthế,hãytậpquansátvànhậnranhữngviệclàmcụthểnhưvậy.

Barry, con trai của Bob, chơi trong đội bóng chày ở trường trung học.Hômtrước,cậubéđãcómộtngàytệhạikhichơibóng.Tuyđộicủacậuđãthuanhưngtrongtrậnđấuđó,Barryđãcómộtcúphátbónghoànhảo.KhiBarrytrởvềnhà,emtraicậubắtchuyện:

-Chanóirằngđólàvánđấuhaynhấtmàchatừngxem.

-Emđangnóiđếncáigìvậy?-Barryhỏi.

- Cú phát bóng của anh! - Em trai cậu trả lời. Cha của Barry bước vàophòng.

-Đúngvậy.-Ôngnói.-Chasẽnhớmãivánđấuđó.Dùđộicủaconđãthuanhưngcha thật sựấn tượngvới cúphátbóngcủacon.Đó là cúphátbóngngoạnmụcnhấtmàcha từng thấy!Conđãchơicừnhưmộtcầu thủchuyênnghiệp,contraiạ.

Barryđiravớinụcườihạnhphúc.Cóthểthấy,nhữnglờikhentặngcủangười chađã làmđầy chiếcbìnhyêu thương củaBarry.Rõ ràng, cha củaBarryđãlàmchủđượcnghệthuậtkhenngợitrẻvịthànhniên.

Bêncạnhđó,bạncũngnênchúýđếnđiểmthứbakhikhenngợitrẻ:Nếukhôngthểkhenngợikếtquả,hãykhenngợinỗlực.Chẳnghạn,khiđứaconmườibatuổicủabạncắtcỏtrongvườnnhàkhôngsạchsẽ,thayvìnhìnvàophầncỏchưađượcdọnsạch,bạnhãychúýđếncôngsứcmànóđãbỏra.Hãynóivớithằngbérằng:“Nathan,conđãtiếnbộrấtnhiềutrongviệccắtcỏ. Và cha rất vui trước nỗ lực này của con!”.Khi đó, chiếc bình yêuthương của cậu bé đã được đổ đầy bởi cậu nhận ra rằng cha cậu rất yêuthươngcậuvàcôngsứccủacậuđượcghinhận.

Có người đã hỏi tôi:“Nhưng nếu chúng ta không chỉ ra những chỗ cỏchưađượccắt thì làmsaothằngbétiếnbộđược?”.Câutrả lờicủa tôi là:“Hãy đợi thời gian”.Chắc chắn là sau hai giờ cắt cỏ, chẳng ai cảm thấykhíchlệkhinhậnđượclờichêbai, tráchcứcả.Điềuđóchỉkhiếnconbạnghétviệccắtcỏhơnmàthôi.Khiđượctưởngthưởngbằngnhữnglờikhen,trẻsẽcảmthấycôngsứcvànỗlựccủamìnhđãđượcghinhậnvàtrẻsẽcóđộnglựcđểhoànthànhnótốthơnvàolầnsau.

Trẻvị thànhniêncầnđượcnghenhữnglờikhen từchamẹ.Thếnhưng,điềuđángbuồnlànhiềuphụhuynhđãquáchútâmđếnthấtbại,thiếusótcủatrẻmàkhông thấyđượcnhữnghànhđộng tíchcực,đángkhencủachúng.Hậuquảlàchiếcbìnhyêuthươngcủaconhọbịtrốngrỗng.Vậynên,dùđiềugìxảyrachăngnữathìhãytiếptụctìmnhữnghànhđộngtíchcựccủatrẻvàtraochochúngnhữnglờikhenngợi,khẳngđịnh.

LờiyêuthươngMộtcáchquantrọngkháctrongngônngữtìnhyêunàylànóinhữnglời

yêuthươngvớitrẻ.Nếulờikhentậptrungvàonhữnghànhvitốtcủatrẻthìsựyêumếnlạitậptrungvàochínhbảnthânchúng.Câunóiyêuthươngchứađựng sứcmạnh nhiều nhất chính là những từ rất đơn giản: “Cha/mẹ yêu

con”.Batừnàyluônthíchhợpvàtỏrõtácdụngdùcóthểcólúcconcáibạnkhôngmuốnnghenhữnglờiđókhicósựhiệndiệncủacácbạncủachúng.Thựctế,trẻvịthànhniênkhôngđượclắngnghenhữnglờinóiyêuthươngtừchamẹ thườngxuyên sẽ trảiquanhữngchấn thươngcảmxúc sâu sắckhitrưởngthành.Trongvàinămgầnđây,tôithườngnóichuyệnvớimộtsốvậnđộngviênchuyênnghiệpvềcácvấnđềhônnhângiađình.Mộtlần,mộtvậnđộngviênbóngbầudụcđã tâmsựvới tôi:“TiếnsĩChapmanạ!Tôichưabaogiờnghechatôinóicâu‘Chayêucon’cả.Tôimuốnđượcômlấychamộtlầnvànóivớiôngbatừthiêngliêngđóbiếtbao!”.Lầnđó,tôithậtsựxúcđộngkhinhìnthấyđôimắtngânngấnnướccủaanh.Tôibiếtmìnhcóthểnóivài lờiyêu thươngvàômanhấynhưngchắcchắnchúngsẽkhôngbaogiờthaythếđượclờinóivàhànhđộngcủangườicha.

Lờinóiyêuthươngcũngcóthểtậptrungvàovẻbềngoàihoặctínhcáchcủatrẻ.“Tóccủaconhômnaythậttuyệt”cóthểlàtrởnênđặcbiệtđốivớimộtđứatrẻmườisáutuổikhinóđangphânvânkhôngbiếtmìnhcó“nhìnđược”haykhông.

“Conthậtmạnhmẽ”cóthểlànhữnglờilàmthayđổitâmtrạngcủamộtcậucontraimườilămtuổiđangquáquantâmđếnnhữngnhượcđiểmtrênkhuônmặtmình.Hãytìmnhữngđặcđiểmhìnhthểnổitrộicủatrẻđểkhenngợi.Đólàmộtcáchthểhiệntìnhcảmyêuthươngrấthiệuquả.

Nhữnglờiyêuthươngcóthểcũngtậptrungvàotínhcáchcủatrẻ.“Chathậthạnhphúc khi conmạnhmẽnhưvậy.Có thể concho rằngmìnhkhánhútnhátnhưngchathấyconrấtcởimởvớimọingười,đặcbiệtlàkhicontròchuyện”.

Hãynóinhữngcâunóitìnhcảmvàcóảnhhưởngsâusắcđếntâmhồntrẻ.Chúngsẽmangđếnchoconbạncảmgiáccógiátrị,đượcthừanhậnvàđượcyêuthương.

Đối vớimột số bậc chamẹ, việc thể hiện tình cảmyêu thương thườngkhôngdễdàng.Vìthế,tôikhuyêncácbạnnêncómộtcuốnsổtayvàghivàođónhữngcâunóiyêuthươngmàbạntâmđắc.Bạncũngcóthể tựnghĩranhữngcáchbộclộtìnhcảmriêngvàthỉnhthoảngthựchànhchúngvớiconmình.

NóinhữnglờikhenngợitrướcmặtgiađìnhNhữnglờikhenngợivàyêuthươngthườngcóýnghĩalớnhơnnếuchúng

đượcnóikhicósựhiệndiệncủangườikhác.Chẳnghạn,mộtngườichanói

vềcôcongáimìnhnhư sau:“Mọingười có thấy congái tôi tối nay chơibóngtuyệtkhông?Conbéđãthựchiệnhaicúđánhrấttuyệtvờivàgiúpđộigiànhchiếnthắngđấy!”.Chắcchắncôcongáikhôngchỉhài lòngvề trậnđấumàcònhạnhphúchơnrấtnhiềutrướclờikhenngợicủacha.Điềunàycóýnghĩasâusắcvớicôbéhơnkhingườichachỉnóiđiềuđóvớiriêngcô.

Lời khen ngợi làmột trong nămngôn ngữ yêu thương chính của trẻ vịthànhniên.Nósẽtướimáttâmhồntrẻvàgiúptrẻlấylạiđượccảmgiáctựtin.Vàtrongtấtcảcácngônngữyêuthươngcủatrẻvịthànhniên,khônggìquantrọnghơnnhữnglờikhenngợitừchamẹchúng.

Trẻvịthànhniênnóigì?Hãylắngnghenhữnglờitâmsựcủatrẻvịthànhniênđểhiểurõhơnvề

nhucầutìnhcảmcủacácem.

Matt,17tuổi,thànhviêncủađộiđôvật:“Khiconthắng,khôngcógìquantrọnghơnlànghechanóirằng:‘Conlàmtốtlắm,contrai’.Vàkhiconthua,khônggìcóíchhơnlàngheôngnói:

‘Con đã thể hiện hết khả năng của mình. Nhất định lần sau con sẽthắng’”.

Bethany,13tuổi:“Cháubiếtmẹcháuyêucháunhiềulắm.Bàđãnóivớicháu rất nhiều lần vềđiềuđó.Cháunghĩ rằng cha cũngnhư vậy, dù chachẳngnóirađiềuđó”.

Ryan, 15 tuổi, sống trongkhuphố cổởChicago:“Cháu không có cha,nhưngbùlại,cháucótìnhyêucủamẹ.Mẹđãnóivớicháulàbàtựhàovềcháuvàluônkhuyếnkhíchcháuhãytựlàmđiềugìđó”.

Yolanda,18tuổi:“Vàithángnữacháusẽvàođạihọc.Cháunghĩmìnhlàcôgáimaymắnnhấttrênđờinày.Chamẹcháuđềuyêuthươngcháu.Trongnhữngnămthángkhókhăncủatuổivịthànhniên,họđãluônluônkhuyếnkhíchcháu.Chacháunóirằng:‘Conluôntuyệtvờinhất!’vàmẹnóirằng:‘Concóthểtrởthànhbấtcứaimàconmuốn.’Cháuchỉhyvọnglàmìnhcóthểgiúpnhữngngườikháccũngnhưcáchbốmẹđãgiúpcháu”.

Judith,14tuổi:“Mẹcháubỏđikhicháu4tuổinêncháukhôngcónhiềukýứcvềbà.Sauđó,chacháuđãkếthônvớimộtngườikhácvàcháuxembànhưmẹruộtcủamình.Khicháuthấtvọngvềbảnthân,bàđãnóivớicháurằngbàyêucháubiếtbao,vàbàkểcháunghenhữngđiều tốtđẹpvềbảnthâncháumàcháuđãkhôngnhậnra.Cháukhôngthểvượtquanhữngkhó

khănnhưvậymàkhôngcóbà”.

Cóthểthấy,đốivớitrẻvịthànhniên,ngônngữtìnhyêucủalờikhenngợiluôncóýnghĩaquan trọng.Khi chamẹ thườngxuyênnóinhững lờinày,chiếcbìnhyêuthươngcủatrẻsẽluônđầytràn.

Chương4

Ngônngữyêuthươngthứ2:

CỬCHỈÂUYẾMNhững cử chỉ âu yếm ẩn chứamột sức mạnh tình cảmmạnhmẽmà

không ai có thể phủ nhận. Chính vì vậymà các chuyên gia luôn khuyếnkhích các bậc phụ huynh thườngxuyênômấp trẻ sơ sinh, hôn lênmávàvuốt ve chúng. Ôm trẻ vào lòng hoặc để trẻ ngồi trong lòng khi bạn kểchuyệnchochúngnghe làmột cáchhiệuquảđểđongđầy chiếcbìnhyêuthươngcủatrẻ.Mặtkhác,cửchỉâuyếmcũnglàmộtkhíacạnhcủagiaotiếptìnhcảm.

Nhưngđốivớitrẻvịthànhniênthìsao?Liệuđốivớichúng,cửchỉâuyếmcóphảilàmộtcáchgiaotiếptìnhcảmkhông?Câutrảlờicóthểlàcóhoặckhông, tùythuộcvàoviệchànhđộngđódiễnrakhinào,ởđâuvànhưthếnào.

Chẳnghạn,khibạnômconbạntrướcmặtbạnbèchúng,nósẽthấyxấuhổnhiềuhơn làyêu thương.Theođó,nó sẽ cóxuhướngđẩybạn rahoặc từchốihànhđộngđó.Tuynhiên,việcnhẹnhàngxoabópvaichoconbạnkhinóvềnhà saumột trậnđấu có thểkhiếnnó cảmnhậnđược tình cảmyêuthươngsâusắc.

Trẻvịthànhniêncórấtnhiềuđiểmkhácbiệtsovớicáclứatuổikhác.Bạnkhôngthểápdụngcáchômấp,vuốtvenhưkhichúngcònbé.Cácbậcphụhuynhphảinhớrằngtrẻvịthànhniênluônthíchsựđộclậpvàtựkhẳngđịnhbảnthân.Vìvậy,cácbạnnêncânnhắccâuhỏi:“Liệuviệcmìnhômấpnócóảnhhưởnggìđếntínhđộclậpcủanókhông?Liệuđiềunàycógiúpnótựkhẳngđịnhmìnhmộtcáchtíchcựckhông?”.

Hãynhớrằng trẻvị thànhniên luônkhaokhátđượccảmnhận tìnhcảmcủabạn.Cửchỉâuyếmlàmộttrongnămngônngữyêuthươngcơbản.Tuynhiên,bạncầnsửdụngngônngữnàyvàothờiđiểmthíchhợpvàbằngcáchthíchhợp.Nếungônngữyêuthươngtrongnhữngnămđầuđờicủaconbạnlàcửchỉâuyếmthìngônngữđósẽkhôngthayđổitronggiaiđoạntiếptheo.Tuynhiênbạncần thayđổicáchbạnsửdụngngônngữnàynếumuốn trẻcảmnhậnđượctìnhcảmcủamình.Hãyxéttớinhữngđiềusauđây.

ThờiđiểmtiếpxúcTrongsáchcổcủangườiDoTháicócâu:“Làmviệcgìcũngcólúccủa

nó...cólúcđểômấpvàcólúcphảikiềmchế”.Nhiềuhuấnluyệnviêncũngthườngnóivớivậnđộngviêncủamình:“Thờiđiểmlà tấtcả”.Tươngtự,cácbậcphụhuynhcủatrẻvịthànhniêncầnphảibiếtchọnthờiđiểmthíchhợpđểthểhiệntìnhcảmcủamình.Nhữnghànhđộngtốtnhưngkhôngđúnglúcthườngphảntácdụng.Cóhailýdokhiếnviệcnàytrởnênkhókhăn:Thứnhất, thời điểm thườngđượcđịnhđoạt theo tâm trạng của trẻ; và thứhai,khôngphảilúcnàotâmtrạngcủatrẻcũngthểhiệnrõràng.Nhiềulúcchỉsaukhichamẹ“chủđộng”ômấpđứacon thânyêucủamình thìhọmớipháthiện ra chúngđang trong trạng thái"phản-tiếp-xúc".Nhưngkhókhông cónghĩalàkhôngthểxácđịnh.

Nhiềubậcchamẹhọccáchđoánbiếttâmtrạngtrẻthôngquahànhvicủachúng.Mộtngườimẹnói:“Tôicóthểđoánbiếtcontraimìnhcómuốnđượcchạmvàohaykhôngbằngcáchnhìnnóđóngcửakhivàonhà.Nếunóđóngsậpmạnhcửathìcónghĩalànóđangtrongtrạngthái 'Đừngcóđụngvàocon'.Nếunóđóngcửa từ từ thìcónghĩa là 'Consẵnsàngđểđượcmẹâuyếm’”.Mộtngườimẹkháclạichobiết:“Tôicóthểbiếtđượckhinàothìcongáimìnhkhôngmuốnbịđụngđếnbằngkhoảngcáchnóđứngnóichuyệnvớitôi.Nếunóđứngxanghĩalànókhôngmuốnbịchạmvào.Nhưngnếunótiếnlạigầnthìcónghĩalànósẵnsàngđónnhậnmộtvòngtayôm”.

Trẻvịthànhniênthểhiệntâmtrạngthôngquangônngữcơthể,chẳnghạnnhư việc chúng đứng cách bạn bao xa hay có khoanh tay lại hay không.Nhữngbậcphụhuynhtinhýsẽquansátnhữngngônngữcơthểnàyvànhậnbiết được khi nào là lúc thích hợp để chạm vào con trẻ.Điều quan trọngkhông phải là tìm hiểu nguyên nhân tại sao trẻ lại trong tâm trạng“đừngđụngvàocon”,màlànhậnravàtôntrọngtâmtrạngđó.

Sẽthậtsailầmnếubạncốtìnhchạmvàotrẻkhichúngđangtứcgiận.Tứcgiậnthườngchỉđẩyconngườixanhauhơnmàthôi.Lúcđó,khảnăngbạnbịcựtuyệtlàrấtcao.Vớitínhđộclậpcủamình,trẻsẽphảnứnglạinhữngbiểuhiệntìnhcảmtrongthờiđiểmkhôngthíchhợp.

Tuyvậy,bạncũngđừngvộinảnlòngbởiluôncórấtnhiềuthờiđiểmthíchhợpđểbạntiếpxúcvớitrẻ.Mộttrongnhữngdịpđócóthểlàkhiconbạnđạtđượcmộtthànhcôngnàođó,chẳnghạnnhưgiànhchiếnthắngtrongthiđấuthểthao,đoạtgiảitronghộidiễnâmnhạc,biểudiễnxuấtsắcmộtmànmúa,hoànthànhbàiluậnquantrọngtrongtrường,vượtquabàikiểmtratoánhọchaythilấyđượcbằnglái...Đólànhữnglúctrẻsẵnsàngđónnhậnnhữngtiếp

xúcyêuthươngtừchamẹ.Cảmgiáchạnhphúckhiđạtđượcmộtmụctiêunàođósẽthúcđẩytrẻtiếnxahơntrênconđườngđộclậpvàtựkhẳngđịnhbảnthân.Lúcđósựchúcmừngbằngnhữnglờikhenngợihaycửchỉâuyếmsẽđượcconbạnđónnhậnnhưmộtbằngchứngchoviệcbạncôngnhậnsựtrưởngthànhcủachúng.

Thếnhưng,cũngcólúcconcáibạncầnđếnnhữngcửchỉâuyếmkhigặpthấtbại.Đócóthểlàlúcconbạnđangbuồnvìkhônglàmđượcbàikiểmtramôntoán,bịbạnbèbỏrơihayđộtnhiêncảmthấybựcdọc.

Hãytôn trọngtâmtrạngcủa trẻvà lựachọnthờiđiểmthíchhợpđể tiếpxúcvớitrẻ.Chúngtahọchỏikinhnghiệmthôngquanhữngthànhcôngmìnhđạtđược,nhưngđôikhi,tacòncóthểhọcđượcthôngquanhữngsailầm.

CáchthứcbộclộsựâuyếmMộtcậubé10tuổicóthểmongchờcáiômcùnglờikhenngợicủamẹsau

khitrậnbóngkếtthúc,nhưngcậubé16tuổithìkhông.Khôngnhữngthế,cóthểcậubéđócònhyvọngmẹcũngđừngcótìmmình.Cậusẽănmừngcùngđồngđộivàbạnbècủacậu.Trongđasốtrườnghợp,trẻvịthànhniênkhôngmuốnbịchamẹômmộtcáchnồngnhiệtởnơicôngcộnghaytrướcmặtbạnbècủachúng.Bạnbèluônđóngvaitròquantrọngtrongviệckhẳngđịnhbảnthâncủatrẻ.Dođó,việc“tắm”trongsựyêuthươngcủachamẹcóthểảnhhưởngđếnsựtựkhẳngđịnhvàkhátkhaođộclậpcủatrẻ.Mộttrẻvịthànhniênnóivớitôi:“Việcđókhiếncháucảmthấychamẹvẫncoicháunhưđứaconnít”.Mộtquyluậtmàcácbậcchamẹnênchúýlàđừngbaogiờchạmvàoconbạnkhicóbạnbèchúngởđó,trừkhichúnglàngườichủđộng.

Nhiềulúctrẻcũngđónnhậnnhữngcửchỉâuyếmkhicómặtnhữngthànhviênkhác tronggiađìnhnhưôngbà.Nếubạnđangkểvớiôngbàvềmộtthành tíchnàođócủa trẻ thìmộtcáivỗvai sauđócó thểsẽđược trẻđónnhận.Tuynhiên,khôngphải lúcnàođiềunàycũngđúng.Vìthế,hãyxemxétphảnứngcủaconbạntrướckhiđưarabấtkỳhànhđộngnào.

Vậyđâulànơithíchhợpđểsửdụngcửchỉyêuthươngđốivớitrẻvịthànhniên?Câutrảlờilàtrongnhàhoặckhichỉcóbạnvàcon.Nhữnglúcnày,cáccửchỉâuyếmcóthểđượctrẻxemnhưmộtcôngcụgiaotiếpthểhiệntìnhcảmcủabạn.

Jacob,một cậubé14 tuổi đãnói rằng:“Cháu rất thíchđi cắm trại vớicha.Đólàlúccháucảmthấygầngũivớichanhất”.Khitôihỏi:“Vậycháuthíchnhấtđiềugìkhiđicắmtrạivớicha?”thìJacobđáp:“Khihaichacon

cháuthigồngtaynhaubênlửatrại.Cháuđặcbiệtthíchcảmgiáckhicháuthắngđượccha”.TìnhyêuđượctruyềnđếnJacobthôngquasựtiếpxúcthểchất.Tínhđộclậpvàsựtựkhẳngđịnhcủacậubéđượckhuyếnkhích,nhấtlàkhicậuthắng.

Jessica,15tuổitâmsự:“Haimẹconcháurấtthânthiếtvớinhau.Cháukhôngnghĩmìnhcóthểvượtquamọichuyệnnếukhôngcóvòngtayâuyếmcủamẹ.Nămhọcnàykhávấtvảnhưngcháubiếtmỗikhivềnhà,cháusẽđượcmẹchàođónbằngnhữngcáiôm thậtchặt”.MẹcủaJessicađãpháthiệnrađượcngônngữyêuthươngcủacongáimìnhvàchỉsửdụngnótrongphạmvigiađình.Điềumàcácbậcphụhuynhnênghinhớkhisửdụngngônngữyêuthươngnàylàphảiluônchọnthờiđiểmvàđịađiểmthíchhợp.Nếukhông,nósẽkhôngtruyềntảiđượctìnhcảmcủabạn.

Cáchthíchhợpđểâuyếmcon

LinhhoạtTiếptheo,chúngtasẽbànđếncáchbộclộcửchỉâuyếmvớitrẻ.Córất

nhiềucáchđểthểhiệntìnhcảmâuyếmnhưôm,hôn,xoabóp…Tuynhiên,quátrìnhthựchiệnlạikhôngđơngiảnnhưthế.Mộtsốtrẻthíchđượcđấmlưng,mộtsốkháclạithíchđượcnghịchtóc.Concủabạnlàduynhất,vàbạnkhôngnhữngphảihọcngônngữyêuthươngmàcònphảibiếtcảcáchthứcthểhiệnđặcbiệtđểconbạncảmnhậnđượctìnhcảmcủabạnnhiềunhất.

Vìthế, thayvìgánngônngữyêuthươngcủamìnhchoconcái,bạnhãyhọcngônngữyêuthươngcủachúng.Mộtđiềuđángchúýlàngônngữyêuthươngcủa trẻ có thể thayđổi theo thờigianvàđiềunày thườngdẫnđếnnhiềurắcrối.Nhiềuphụhuynhchorằngmìnhđãkhámpháđượcngônngữyêuthươngchínhcủaconvàđãhọcđượccáchsửdụngnó.Thếlàkhiđứaconvịthànhniêncủahọtừchốicáchtiếpxúcmàtrướcđâychúngvẫncònthích,họkhôngbiếtphảixửlýnhưthếnào.Sởdĩxảyrađiềunàylàdoconbạnđang trongquá trình tìmkiếmsựđộc lậpvàmuốn tựkhẳngđịnhbảnthânchúng.Chúngchorằngnhữngcửchỉâuyếmnàythểhiệnnhữngtìnhcảmtrẻconvàchúngkhôngmuốnđiềuđó.

Cáchđâykhônglâu, tôichiasẻýkiếnnàyvớicácbậcphụhuynhtrongmộtbuổihộithảovềviệcnuôidạytrẻvịthànhniên.Đếngiờgiảilao,Bradđếnchỗtôivànói:“GiờthìtôiđãhiểuđượcnhữngphảnứngcủaMatt,cậucontrai15tuổicủatôi.Khicònnhỏ,nórấtthíchđượctôixoalưng.Nhưng

haibanămgầnđây,thằngbékhôngchotôilàmthếnữa.Tôicócảmgiácnóđang lánh xa tôi. Tôi không hiểu tại sao thằng bé lại thay đổi như vậy.Nhưng giờ thì tôi đã hiểu. Thằng bé đang dần trưởng thành và nó khôngmuốnquaylạithờithơấu”.

TôiđềnghịBrad tìmcáchkhácđểbộc lộ tìnhcảmcủamình.“Vỗ lưnghoặcvỗvaithằngbé,vàcũngcóthểgạtchânnókhinóđingangquachỗanh.Nếu thằngbéngã,anhcứvật lộnvớinó trênsàn.Chắcchắnanhsẽthấytìnhcảmgiữahaingườisẽthânthiếthơnvìanhđangđốixửvớinónhưmộtngườiđànôngchứkhôngphải làmột cậubénhư lúc xưa.Anhđangnuôidưỡngchứkhôngphải làpháhủy tínhđộc lậpcủanó”.Bradđãhọcđượcmộtbàihọcquantrọngvềcáchthểhiệntìnhyêuthươngđốivớicon.

Nếuconbạnnói“Conkhôngthíchthế”thìbạnhãydừnglạivàtìmcáchtiếpxúckhác.Ýtưởngxuyênsuốttrongcảnămngônngữyêuthươnglàbạnhãyhọccáchsửdụngngônngữcủaconbạnchứkhôngphảicủabản thânbạn. Dường như đây là điều khá phức tạp đối với các bậc phụ huynh vànhiềungườitỏrakhálúngtúngtrongviệcnhậndiệnngônngữyêuthươngcủaconmình.

VaitròcủacửchỉâuyếmMộtlợiíchkháccủacửchỉâuyếmlàviệcbạncóthểsửdụngnóngaycả

khiconbạnđãlàmđiềugìđósaitrái.Bạncóthểvừathểhiệnsựkhônghàilòngcủamìnhvềhànhvicủacon,vừathểhiệntìnhcảmthôngquatiếpxúcthểchất.Mộtlầnnọ,saukhicongáivềnhàtrễ,Marciacầmtayconvànói:“Mẹrấtbuồnlòngvềviệcconvềtrễcảtiếngđồnghồnhưthếnày.Mẹhiểuconđãcómộtbuổitốivuivẻvớibạnbènênquênmấtgiờgiấc.Nhưngconcóbiếtmẹlothếnàokhông?Bâygiờchúngtasẽthỏathuậnvớinhaulànếuconvềtrễthìphảigọiđiệnchomẹđểmẹkhỏilonhé”.Sauđó,chịquaylạinhìnthẳngvàomắtcongái,đặttaylênvaiconvànóitiếp:“Congái,mẹrấtyêucon.Điềumẹquantâmđếnnhấtchínhlàsựantoànvàhạnhphúccủacon”.Rõràng,Marciađãcócáchthểhiệntìnhyêuthươngrấthiệuquảvàkhiếnchoconhiểuđượcnhữngmốibậntâmcủamình.Việccácbậcphụhuynh sửdụngcửchỉ âuyếmđúngnơi,đúng lúc,đúngcáchsẽtruyềnsâuvàotâmhồntrẻtìnhyêuthươngấmápcủachamẹ.Cửchỉ âu yếmnói với trẻ rằng:“Con làmột người cực kỳ quan trọng trongcuộcđờicha/mẹ.Cha/mẹluônởbêncạnhcon,yêuthươngvàquantâmđếncon”.Bấtcứđứa trẻvị thànhniênnàocũngcầnnhậnđược loạingônngữnày.Nếukhôngđượcnhậntừchamẹmình,chúngsẽtìmkiếmnóởmộtnơikhác.

LờinhắnnhủchonhữngngườichaNhiềungườichacókhuynhhướngtránhnhữngcửchỉâuyếmdànhcho

congái,đặcbiệtlàkhiconbướcvàotuổidậythì.Mộtsốngườikhôngbiếtnênxửlýthếnàotrướcnhữngthayđổivềsinhlýcủacongái.Mộtsốkháclạinghĩcongáimìnhkhôngmuốnaichạmđếnvìnókhôngcònlàmộtcôbénữa.Nhưngdùvìbấtkỳlýdogì,khôngdànhchoconnhữngcửchỉâuyếmvẫnlàmộtsailầmnghiêmtrọng.Vìthế,lờikhuyênmàtôimuốndànhchonhữngngườichalàhãyduytrìviệcsửdụngthứngônngữyêuthươngnày,ngaycảkhicongáibạnbắtđầulớn.Côbécầnnhữngsựtiếpxúcthíchhợpkhibắtđầutựlậpvàkhẳngđịnhthiênhướngphụnữcủamình.

NhữngtiếpxúcthểchấtkhôngthíchhợpNgàynay,nhữngcụm từnhư“bạohành thể chất”hay“lạmdụng tình

dục”đãtrởnênthôngdụngvàlàvấnđềnhứcnhốicủaxãhội.Rấtnhiềutrẻvịthànhniênđãvàđangphảichịuđựngbạohànhtừchínhchamẹmìnhvànhữngngườilớnxungquanh.Điềuđángnóilàđasốtrẻvị thànhniênvẫnâmthầmchịuđựngvànhiềukhinhữngngườigầngũivớichúngnhấtcũngkhôngnhậnrasựbạohànhđó.

BạohànhthểchấtvànhữngcơngiậndữBạohànhkhôngnhữnggâyratổnhạivềmặtthểchấtmàcònđểlạinhững

ảnhhưởngtiêucựctrầmtrọngchotinhthầncủatrẻ.Thôngthường,nhữnghànhđộngbạohànhnàybắtnguồntừsựgiậndữ.Mộtđiềuthườngthấylànhiềuphụhuynhkhôngbiếtcáchxửlýcơngiậncủamìnhtheohướngtíchcực.Vàbạolựctấtyếusẽxảyđếnkhihọkhôngbiếtcáchkiềmchếbảnthântrướcnhữngsaiphạmcủacon.Khiviệcnàyxảyra,tacóthểđoánchắcrằngchẳngnhữngtìnhcảmcủatrẻbịkhôcạnmàsẽcòngâynênnhữnglỗhổngtrong tâm hồn trẻ. Nó sẽ khiến trẻ hoài nghi về mức độ chân thật trongnhữnglờingợikhenvàsựâuyếmmàbạnđãthểhiệntrướcđó.Tráitimcủatrẻvịthànhniênkhôngdễhồiphụcsaunhữnglầnbạohànhnhưvậy.

Nếumuốnconcáicảmnhậnđượctìnhcảmcủamìnhsaunhữngphútgiậndữ,cácbậcphụhuynhkhôngnhữngphảixin lỗimộtcáchchân thànhmàcònphảithayđổicáchhànhxửcũngnhưkiềmchếbảnthân.Việcnàycóthểhọcquasáchvở,thamgiacácnhómhỗtrợhoặcnhờđếncácchuyêngiatưvấn.

Nhữngcơngiậndữđãbùngphátthườngkhôngphainhạttheothờigian.

Vìthế,cácbậcphụhuynhphảichủđộngthayđổisựbùngphátnày.Nỗiđautinhthầncủacontrẻcũngkhônggiảmdầnnếuchỉnhờvàothờigian.Nếucácbậcchamẹkhôngxinlỗiconmộtcáchchânthànhvàthayđổicáchhànhxửcủamình thìgầnnhư trẻsẽ tiếp tụccócảmgiácbịghẻ lạnh.Mộtđiềuđángchúýnữalàkhitrẻbịbạohànhbởichahoặcmẹ,chúngsẽcóxuhướngnghĩ rằng người còn lại cũng không yêumình. Trẻ sẽ cho rằng:“Nếuhọthươngmìnhthìchắcsẽkhôngđểhànhvingượcđãinàytiếptục.Họsẽbảovệmình”.Vìthế,nếugiađìnhbạnđangdiễnranhữngcảnhbạohànhthìbạnhãytìmmọicáchđểbảovệbảnthânvàconcáicủamình.

LạmdụngtìnhdụcLạmdụngtìnhdụclàmộtvấnđềnhứcnhốicủaxãhộihiệnđại.Đâylà

việcngười lớn lợidụngvai trò làmchamẹđể thựchiệnnhữnghànhđộngtìnhdụcvớichínhconemcủamình,nhằmthỏamãnnhucầucủabảnthân.Lạmdụngtìnhdụcthườngkhởinguồntừngườicha,chadượnghoặcbạntraicủamẹ.Nạnnhânthườnglàcácbégáivịthànhniên.Khilạmdụctìnhdụctrẻ,nhữngngườinàythườngthuyếtphụctrẻrằngnhữnghànhviđólàmộtcáchthểhiệnyêuthương,hoặcépbuộctrẻbằngcáchđedọa.Mộtđiềuđángnóilànhữngbégáirơivàohoàncảnhnàythườngkhôngthíchbànvềvấnđềtìnhdụcvớibấtkỳngườilớnnào,kểcảmẹcủaem.

Khôngcó sự thân thiết, thươngyêunàogiữaphụhuynhvà trẻvị thànhniênquasựlạmdụngnàycả.Trênthựctế,việcđóchỉnhằmthỏamãnnhucầu bệnh hoạn của thủ phạmvà khiến trẻ đau khổ, cămhận đến suy sụp.Trongnhiềutrườnghợp,cảmxúcnàysẽbùngnổvàtrởthànhnguyênnhâncủabạolực.Lạmdụngtìnhdụcảnhhưởngrấtlớnđếnsựpháttriểntâmsinhlýcủatrẻvịthànhniên.

CáchxửlýđốivớihànhvilạmdụngtìnhdụcNếubạnđangtìmsựthỏamãntìnhdụctừtrẻvịthànhniênsốngtronggia

đìnhthìviệcđầutiênbạncầnlàmlànhậnrasựsaitráicủahànhvinày.Tiếptheo,hãyđếngặpmộtchuyêngia tưvấnchuyênnghiệpđểchiasẻvấnđềcủamìnhvàtìmsựtrợgiúpcủahọ.Tấtnhiên,cóthểbạnsẽphảitrảgiáchonó,sẽcảmthấyxấuhổ,hônnhânbịrạnnứtvànhiềuhậuquảđángtiếckhácnhưngnếukhônglàmđượcviệcnày,cáigiámàbạnphảitrảvềsauthườnglàđắthơnthếrấtnhiều.

Tất nhiên, tôi hiểu rằng hầu như chẳng có kẻ lạm dụng nào nghe theonhữnglờikhuyênvừarồicủatôi.Vìvậy,cácbậcphụhuynhcònlạicầnphải

hànhđộng.Hãylắngnghenhữnggìconembạnnóivìđógầnnhưlàlờikêucứutuyệtvọngcủatrẻ.Hãynhớrằngdoxấuhổhoặcsợhãinêntrongnhiềutrườnghợp,conbạnsẽchốinếubạnhỏithẳng.Vìthế,đừngbaogiờlấycâutrả lời tức thì của trẻ làmkết luậncuốicùng.Hãy tìmngaychuyêngia tưvấn,chiasẻnhữnggìbạnbiếtvà tìmcáchgiảiquyếtvấnđềmộtcáchdứtkhoát.Vớisựgiúpđỡcủachuyêngiatưvấn,bạnsẽcócáchđểhàngắnlạivếtthươngsausựchấnđộngnày.Khôngnênđểtrẻvịthànhniêntựxoayxởtronghoàncảnhnày.Tìnhyêuthươngcủachamẹsẽgiúptrẻpháttriểngiớitínhmộtcáchlànhmạnhvàbảovệchúngkhỏisựlạmdụng.

Trẻvịthànhniênnóigì?Cửchỉâuyếm làmột trongnhữngngônngữyêu thươngchínhyếucủa

conngườinóichungvàtrẻvị thànhniênnóiriêng.Trẻluôncầnđượcchamẹtiếpxúcnhiềuđểcảmnhậnđượcniềmyêuthươngmàchamẹdànhchochúng.Vớimộtsốtrẻ,cửchỉâuyếmlàngônngữyêuthươngchínhcủacácem.Nócótácdụngtruyềntảinhanhvàrõràngthôngđiệpyêuthươnghơnbốnngônngữcònlại.Hãynghenhữngtrẻvịthànhniênchiasẻsuynghĩcủacácemvềvấnđềnày:

Victoria,16tuổi,sốngvớimẹ:“Cháurấtthíchmỗikhimẹxoalưngchocháu.Mọirắcrối,khóchịuđềubiếnmấtmỗikhimẹlàmthế”.Joel, 17 tuổi:“Cháu biết cha yêu thương cháu.Cha thường chơi đùa vớicháu,huýchkhuỷutaymỗikhihaingườiđangchơigame.Chacònvỗvaivàngángchânmỗikhicháudiqua.Chacháuluôntôntrọngtâmtrạngvàcảmxúc của cháu khi cháu cảm thấy không vui và không muốn bị đụng vào.Nhưngsauđó,chalạicốtìnhtôngvàocháukhicháuđingangqua.Vàcháuthíchthế!”.

Meredith,15tuổi:“Chakhôngcònômcháuthườngxuyênnhưngàyxưanữa.Cháukhôngbiếtcóphảivìchanghĩcháuđãlớnnênkhôngcầnđượcchaômnữahaykhông.Nhưngcháunhớcảmgiácấmápkhiđượcchaômvàolòng.Nólàmcháucảmthấymìnhthậtđặcbiệt”.

Barrett,cậubéluônphảivấtvảvớimônđạisố:“Cháurấtthíchđượcmẹxoa vai mỗi khi làm bài tập về nhà. Việc đó làm cháu thư giãn và cháukhôngcònquálolắngchomônđạisốnữa”.

Jessica,17 tuổi:“Nhiều lúc cháu thấymìnhkhông thểhòahợpvớimọingườixungquanh.Vìthế,cháunghĩchamẹhẳnđãphảichịuđựngtínhkhícháurấtnhiều.Mỗikhichamẹômhaycầmlấytaycháu,cháucảmthấyantâm và tin rằng mọi chuyện rồi sẽ ổn. Cháu biết cha mẹ thật sự rất yêu

cháu”.

Chương5

Ngônngữyêuthươngthứ3:

THỜIGIANCHIASẺ11giờ45phútkhuya,tôibướcvàophòngcontraitrongtrạngtháimỏi

mệtcảvềthểchấtlẫntinhthần.Tôiđịnhvàochỉđểchúcthằngbéngủngon,nhưngcontraitôilạinói:“Chaạ!Conthậtsựkhôngthểhiểunổibọncongái”.Thếlàtôingồixuốngsàn,dựavàocạnhgiườngconvàhỏi:“Saoconlạinóithế?”.

Câuhỏiđóđãkhởiđầuchocuộcnóichuyệndài2 tiếnggiữachúngtôi.ĐâylàđiềumàDerekđãnóivớitôilúcnómới7tuổi.Bâygiờnóđã36tuổivàvẫnchưahiểunổiphụnữ.Vàtôicũngthế.Nhưngđókhôngphảilàvấnđềbởiđiềuquantrọnglàhaichúngtôiluônđủthânthiếtđểtròchuyệnvớinhau.

Dànhchocon thờigianchiasẻnghĩa làbạnphảichoconmộtphầnđờicủamình.Đólàkhoảngthờigianmàbạntuyệtđốihướngvàoconđểlắngnghe,chiasẻ,vàkhôngcógìquantrọnghơnvớibạnvàolúcđó.Thờigianchiasẻlàmộtcôngcụgiaotiếpmạnhmẽcủatìnhthương.

ĐiềuđángtiếclàngônngữyêuthươngđượcbiểuhiệnbằngthờigianchiasẻnàylạikhósửdụnghơnlàLờikhenngợihayCửchỉâuyếm.Lýdođơngiảnlàvìnótốnnhiềuthờigianhơn.Mộtcáichạmtayđầyýnghĩachỉtốnvàigiây;nóinhữnglờikhenngợichỉmấtmộtphút;nhưngthờigianchiasẻthìphảicầnhànggiờ.Vàtrongcuộcsốnghiệnđạihốihả,đâylàđiềukhókhănvớinhiềubậcphụhuynhbởihọkhôngcónhiềuthờigiandànhchocácconmình.Kếtquảlàcórấtnhiềutrẻvịthànhniênngàynaysốngtronggiađìnhdưthừavậtchấtnhưnglạitrốngrỗngtìnhthương.Chúngthườngcảmthấymìnhchỉlàmộtphầntrongcuộcsốngcủachamẹ.

NhàtâmthầnhọcRossCampbellđãviết:“Nếukhôngđượcquantâm,trẻvịthànhniênsẽluônsốngtrongtâmtrạnglolắngvìchúngcảmthấychamẹxemtrọngmọithứkháchơnmình.Chúngsẽthấythiếuantoànvàthườngtỏrayếukémtrongviệcpháttriểntâmlýtìnhcảm”.

ThờigianbênnhauĐiều quan trọng nhất của thời gian chia sẻchính là việc bên nhau chứ

không phải là việc ở gần nhau. Việc ở chung dướimộtmái nhà với conkhôngcónghĩalàbạnđãcóthờigianbêncon.“Bênnhau”cónghĩalàphảicóliênhệgiữahaingười.Chaconcùngnhauxemthểthaotrêntruyềnhìnhhayởsânvậnđộngthìcóthểhaingườicóhoặckhôngbênnhau.Nếuđứatrẻxemxongvàcảmthấy:“Đốivớicha,thểthaocònquantrọnghơnmình”thì lúc đó hai người không bên nhau.Nhưng nếu đứa trẻ cảm nhận đượcrằng:“Điềuquantrọngnhấtởđâychínhlàđượcởcạnhcha.Thậtvuikhichúngtacóthểlàmgìđócùngnhau”,thìkhiđó,tìnhcảmchaconđãthậtsựgắnkết.Chươngsáchnàytậptrungvàoviệcgiúpbạntìmthấysựbênnhaukhihaingườiởcạnhnhau.

Giátrịquantrọngnhấtcủathờigianchiasẻlàcảmnhậncủaconbạn,rằngbạnđangtậptrungtoànbộsựchúýcủamìnhvàochúng.Điềunàykhôngcónghĩalàlúcnàoởcạnhnhauhaingườicũngphảicónhữngcuộcđốithoạisâu sắc dai dẳng.Nó có nghĩa là nhữnggiao tiếp qua ánhmắt, lời nói vàngônngữcơthểphảicùngnóilênrằngconbạnquantrọnghơnsựviệcđangdiễnra.Clint,mộtcậubé15tuổi,giảithíchđiềunày:“Cólẽchacháunghĩrằngôngđangbanơnchocontraicủamìnhmỗikhiôngdẫncháuđicâu.Ôngthườnggọiđólà'giờbạnbè'nhưnggiữahaichaconthậmchíkhônghềnóigìvềnhau.Câuchuyệncủachavàcháuchỉxoayquanhđềtàicâucáhoặcthiênnhiên,vốnlànhữngthứcháuchẳnghềquantâm.Cháuchỉmuốnkểvớichanhữngvấnđềcủamình,nhưngcóvẻnhưôngchảcóhứngthúnghe cháu".Tôi biết cha củaClint, và tôi có thể khẳng định rằng ông tintưởngviệcmìnhdẫnconđicâulàmộtđiềutuyệtvời.Ôngkhônghềhaybiếtnhữngcảmnhậnđócủacon.

Vấnđềchính làngườichanàyđãquantâmđếnhoạtđộngđangdiễnraxungquanhnhiềuhơnlàđếncậucontrai.Saunày,ôngđãhếtsứcchoángvángkhibiếtrằngcontraimìnhchỉcảmthấytrốngrỗngvàbịchốibỏsaumỗilầnđicâucávớiông.

ĐốithoạichấtlượngCũnggiốngnhưnhữngLờikhenngợivàCửchỉâuyếm,Thờigianchiasẻ

cũngcó rấtnhiềucách thểhiện.Đối thoạichất lượng làmộtphươngcáchquan trọng trong sốđó.Ấy là khi cả chamẹ lẫn con cái đều tựdonói ranhữngsuynghĩ,cảmgiácvàkhaokháttrongbầukhôngkhíthânmật.Chamẹcầnphảihọccáchnói chuyện“cùng”conmìnhchứkhôngphải “cho”

conmình.

ThayđổitrongcáchthứcgiaotiếpNếuLờikhenngợichủyếubộclộquanhữnggìbạnnóithìđốithoạichất

lượnglạidựatrênkhảnănglắngnghevàthấuhiểucủabạn.Khiđó,cácbậcchamẹsẽtậptrunglắngnghevàthôngcảmvớisuynghĩ,cảmxúccủacontrẻ.Chamẹcóthểhỏi-nhưngkhôngphảivớitháiđộtravấnmàvớimongmuốnđượcbiếtnhữngsuynghĩ,cảmxúcvàkhátvọngcủacon.Đâylàđiềumàcácbậcchamẹphảihếtsứcchúýkhiđốithoạicùngcon.

Khi trẻcònnhỏ,chamẹ thườngđưa ranhữngquyđịnhcùng lờihướngdẫnchochúng.Nhưngnếubạncứtiếptụclàmnhưvậykhitrẻbắtđầulớnvàđãcónhậnthứcriêngthìchắcchắntrẻsẽphảnứngrằng:“Cha/mẹcứlàmnhưconcònconnítvậy”.Trẻnóiđúng.Giờđây,bạnphảiđốixửvớinónhưmộtngườisắptrưởngthành,độclậpvàđangdầnkhẳngđịnhmình.

Cácbậcphụhuynhcầnđểcontrẻcósuynghĩ,cảmxúc,ướcmơriêngvàcóthểchiasẻnhữngđiềuđóvớibạnmàkhôngcảmthấyngạingần.Cácbạnphảihọccáchnắmbắt,đánhgiáýtưởngvàcảmxúccủaconcũngnhưcónhữnghànhđộngthựctếgiúpchúngđạtđượcướcmơ.Điềunàyđượcthựchiệnthôngquacáccuộcđốithoạithânthiệnnhiềuhơnnhữngcuộcđộcthoạigiáo huấn.Nhưng đối với hầu hết các bậc phụ huynh, đây thật sự làmộttháchthứclớn.

“Tôikhôngbiếtdạycon.”-Marlenenóivớitôi.-“TôinghĩmìnhlàmtốtvaitròlàmmẹchotớikhiKatielên16tuổi.Tôithậtngốcvàthiếuthựctếkhi cốgắngđiềukhiểncuộcđời conbé.Bâygiờ, tôi cảm thấymìnhhoàntoànbấtlựcvàkhôngbiếtphảinóichuyệnvớinóthếnàonữa.”

TôiquenMarleneđãvàinămnayvàbiếtkiểugiaotiếpcủachịthuộcdạng“nóikhôngngừng”.Marlenethườngnóinhữngđiềuchịnghĩmàkhôngbaogiờsuyxétđếncảmxúccủangườinghenhưthếnào.Katiechấpnhậnđiềunàykhicònnhỏ,nhưngkhibắtđầucóýthứcđộclập,côbékhôngcònchấpnhậnlờicủamẹmìnhnhư“chânlý”nữa.

VớiMarlene,quátrìnhhọchỏicáchgiaotiếpmớisẽrấtkhókhăn.Nhưngnếukhôngcốgắnghọchỏi,chịsẽđánhmấtmốiquanhệthânthiệnvớiconmình.Marlenecầnhọccáchlắngnghevàthấuhiểucon.

Đểcócuộcđốithoạichấtlượng

Dướiđây, chúng tôi sẽđưa ra8hướngdẫnđểcácbậcchamẹcóđượcnhữngcuộcđốithoạithựcthụvớicácconcủamình.Hãyluyệntậptheo,vàtôi tin rằngnhữngcuộcđối thoại giữabạnvới con sẽ cónhữngbước tiếntriển.

1.Nhìnvàomắtconkhitròchuyện.Đừngđảohaynhắmmắtkhiconđanggiãibàytâmsự.Việcnàygiúpbạntậptrungvàocuộctròchuyệnvàgửiđithôngđiệprằngbạnđangdànhhếtsựchúýchocon.

2.Tậptrungtuyệtđối.Hãydànhchongườikhácsựtậptrungtuyệtđốicủabạnnếubạnmuốncóđượckhoảngthờigianchiasẻ.Nếutronglúcconbạnđangmuốnnóichuyệnnhưngbạnlạikhôngsẵnsàng,hãynóivớitrẻ:“Chabiết con có chuyện muốn nói với cha và cha cũng rất muốn biết về nó.Nhưng tạmthờichachưa thể tập trung tuyệtđốivàocon.Vậynếucó thể,conhãychờcha10phútnữa.Saukhigiảiquyếtxongviệcnày,chasẽngồixuốnglắngnghecon”.Đasốtrẻsẽtôntrọngđềnghịnày.

3.Lắng nghe cảm xúc.Hãy tựhỏi:“Conmình đang cảm thấy như thếnào?”vàtìmcáchxácnhậnlạinhữngđánhgiácủamình.Điềunàysẽthểhiệnđượctháiđộnghiêmtúccủabạnkhilắngngheconnói.

4.Theodõingônngữcơthểcủacon.Hãytheodõinhữngchuyểnđộngcơthểcủatrẻđểhiểuđượccảmxúcthậtcủachúng.Đôikhingônngữcơthểbộclộnhiềuhơnlàlờinói.Hãyhỏilạiđểbiếtchắcbạnhiểuđượcnhữnggìconbạnđangcảmnhận.

5.Đừngxenngang.Nhữngnghiêncứuđãchỉrarằngthôngthường,conngườichỉcó thể lắngnghekhoảng17giây là lạixenýkiếncủamìnhvàocuộcđốithoại.Sựxenngangnàythườngkhiếncuộcđốithoạitrởnênrờirạcvà làmchongườiđốidiệncảm thấykhóchịu.Bạnnênnhớ,mục tiêucủacuộcđốithoạigiữabạnvàconcáibạnkhôngphảinhằmbảovệbảnthânhaydạydỗchúngmàlàđểbạnhiểuđượcsuynghĩ,cảmnhậnvàkhaokhátcủacon.

6.Hỏi lại.Hãyhỏi lại để chắc chắn những gì bạn nghĩ về con là đúngbằngnhữngcâuhỏinhư:“Mẹvừangheconnói…đúngkhông?”hay“Cóphảiconnóilà...?”.Hỏilạiđểxóabỏnhữnghiểulầmmàbạncóthểđãmắcphảikhitròchuyệncùngcon.Hãynhớbạnđangcốgắngtrảlờichocâuhỏi:“Con mình đang nghĩ gì? Con mình cảm thấy thế nào? Con mình mongmuốnđiềugìởmình?”.Khichưachắcchắnvềcâutrả lời,bạnkhôngnênđưaraýkiếncánhâncủamìnhvềnhữngvấnđềnày.

7.Thểhiện sự thấuhiểu.Bạn cần thểhiện cho con thấykhảnăng lắngnghevàthấuhiểucủabạn.Khithểhiệnsựthấuhiểu,bạnđãgiántiếpkhẳng

địnhgiátrịcủaconcáithôngquacáchđốixửvớichúngnhưngườitrưởngthành.Bấtkỳtrẻvịthànhniênnàocũngmongđợiđiềuđó.

8.Đưa ra lời đềnghị thểhiệnquanđiểm.Khibạnhỏi:“Con cómuốnnghequanđiểmcủamẹvềviệcnàykhông?”,vàconbạnnói:“Có”thìhãychiasẻ suynghĩ,cảmnhậncủabạnvềnhữngđiềuconbạnvừa trìnhbày.Trongtrườnghợptrên,nếuconbạnnói:“Khônghẳn”thìhãykếtthúccuộcđốithoại,đừngbắtéptrẻ.Thôngthường,mộtkhibạnđãbàytỏsựthấuhiểucủamìnhvềnhữngsuynghĩ,cảmxúcvàmongmuốncủaconthìchúngsẽsẵnlòngđónnhậnýkiếncủabạn,dùđồngývớibạnhaykhông.

HướngvềmộtmốiquanhệtốthơnMộtsốbậcchamẹcảm thấybịđánhgiá thấpkhiphải“dòý”hay“xin

phép”trướckhithểhiệnquanđiểmvớicon.“Tạisaotôilạiphảixinphépconmìnhđểđượcnóichuyệnvớinó?”-Mộtngườichađãhỏitôinhưvậy.Nhưngvấnđềkhôngphảilàviệcbạncảmthấynhưthếnàokhiđưaralờiđềnghịtrênmàchínhlàviệcbạncómuốnconmìnhlắngnghehaykhông,cómuốntạokhôngkhíthôngcảmchocuộcđốithoạihaykhông?Bạncóquyềntự do thuyết giáomà không cần xin phép, nhưng con bạn cũng có quyền“khônglắngnghechamẹnói”nếuchúngmuốnthế.Lờiđềnghịcủabạnsẽmangđếnchotrẻcảmgiácđượcđốixửnhưmộtngườitrưởngthành.

Dùthếnàothìbạnvẫnlàngườicótiếngnóiquyếtđịnhtrongviệccótàitrợ cho chuyến đi biển của con hoặc thậm chí là có cho nó đi biển haykhông.Đâykhôngphải làchuyệnquyềnhạncủabạnmàlàvấnđềvềmốiquanhệgiữachamẹ-concái.Bạncóthểquảnthúcvàápđặtsuynghĩcủamìnhlêncáccon,nhưngchắcchắnviệclàmđósẽcàngkhiếnmốiquanhệgiữabạnvàcontrởnêntồitệhơnmàthôi.

Hiển nhiên là những cuộc đối thoại chất lượng như thế này sẽ tốn khánhiều thờigian, cókhikéodài gấpđôi cuộc trò chuyệnbình thường.Thếnhưng,lợiíchmàbạnthuđượctừđóthườngrấttolớn.Conbạnsẽbiếtcáchcưxửhơnmộtkhichúngthấymìnhđượctôntrọng,thấuhiểuvàyêuthương.

HọccáchtròchuyệnNóilàmộtphầnquantrọngtrongcuộcđốithoạigiữachamẹvàconcái.

Tuynhiên,cáchnóichuyệnmớilàphầnquantrọngnhất.Nóicóhiệuquảlàchiasẻsuynghĩ,cảmxúcvàkhaokhátcủabạnvớiconchứkhôngphảiáp

đặtquanniệmcủamìnhlênbọntrẻ.Nhiềubậcchamẹđãtạoramốiquanhệthùnghịchvớiconkhihọbắtđầucuộc tròchuyệnbằngcách lênánquanđiểmcủacon.Tốtnhấtbạnnênchiasẻmộtcáchnhẹnhàngquanđiểm,suynghĩ,cảmxúcvàkhaokhátcủamìnhvớitrẻvàtìmsựđồngcảmcủachúng.

Dùngnhânxưng"cha/mẹ"Cáchđơngiảnnhấtđểcóđượccuộcđốithoạitíchcựcvớiconlàhãydùng

câu bắt đầu bằng cha/mẹ thayvìcon:“Cha nghĩ...”; “Cha thấy rằng...”;”Chamuốnlà...”.Nhữngcâunàysẽdiễn tảchoconbạnbiếtcảmgiácvàsuynghĩcủabạnvào lúcấy.Ngượclại,nhữngcâunóinhư:“Con sai…”;“Con không hiểu…”; “Con vô lý…”, đều có tính chất đổ lỗi và kết án.Nhữngcâunàythườngdẫnđếnhaikếtquả:xảyratranhcãihoặcbuồnchánrútlui,tùytheotínhcáchcủatừngtrẻ.Thôngthường,mởđầubằng“Con”sẽchặnđứngđốithoạitrongkhimởđầubằngđạitừnhânxưng“Cha/mẹ”sẽgiúpcuộctròchuyệnđixahơn.

HãydạydỗthayvìgiáohuấnMộtnguyêntắcquantrọngkháckhitròchuyệnvớiconđólàphảidạydỗ

thayvìthuyếtgiảng.Sựkhácbiệtcủamộtcuộctròchuyệnchủyếunằmởcáchnói.Cáchnóicủangườithuyếtgiảngluônthểhiệnuylực,cólúcnóito,có lúc nhỏ nhẹ, nhưng hầu như lúc nào cũng nồng nhiệt và quyết đoán.Trongkhiđó,giáoviênthườngdùngkiểunóichuyệnônhòahơn,giảngdạyvớimộtsựnhiệttìnhthựctế.Nếumuốngiaotiếpvớiconmộtcáchhiệuquả,cácbậcphụhuynhcầntiếpcậnvớitrẻtheocáchcủamộtgiáoviênhơnlàmộtngườithuyếtgiáo.

Việcchamẹcaogiọngvớiconthườngchỉkhiếnchúngđitìmlờikhuyênởnơikhác.Tôikhôngnóirằngchamẹkhôngđượctỏraquyếtđoánmàchỉmuốnlưuýlàsựquyếtđoánnàynênđượcbộclộsonghànhvớisựcởimởđónnhậnnhữngýkiếnkhác,đặcbiệtlàýkiếncủaconemhọ.

Hãynhớtrẻvịthànhniênlànhữngngườibắtđầucónhữngsuynghĩkhácbiệtvàđộclập.Vìthế,nếumuốntrẻxemtrọngýkiếncủamình,cácbậcphụhuynhcầnhọccáchdạydỗthayvìchỉgiáohuấncon.Hãylắngnghekỹcàngvàđưaranhữngcâuhỏicókhảnăngkhơigợisuynghĩđểdẫndắt trẻđếnviệchỏiýkiếncủabạn.

Đưaralýdo

Trẻvịthànhniênthườngrấtcóhứngthúvớinhữnglýdobởiđâylàgiaiđoạnpháttriểnkhảnăngtựgiảithíchmọivấnđềcủatrẻ.Bậcphụhuynhnàotừchốiđòihỏicủatrẻmàkhôngđưaralýdochỉkhiếnchođốithoạichấmdứtmàthôi.

Chamẹnàohọcđượcnghệthuậttròchuyệnvàlắngnghesẽgiaotiếphiệuquả với trẻ vị thành niên, nhất về phương diện tình cảm. Đối thoại chânthànhvớiconchínhlàmộttrongnhữngcáchhiệuquảnhấtđểtruyềntảitìnhthương.

HoạtđộngchấtlượngTuổivị thànhniên thường thích thamgianhữnghoạtđộnggắn liềnvới

cuộcsốngthườngngàynhưthể thao,âmnhạc,nhảymúa,kịchnghệ,côngtáctừthiện…vàtỏrarấtnăngđộngtrongcáclĩnhvựcnày.Nếumuốncóthờigianchiasẻvớicon,cácbậcphụhuynhnênquantâmđếnnhữnghoạtđộngđó.

Mộttrẻvịthànhniên14tuổinóivớitôi:

“Chacháu luôn thamgiavàonhữngbuổibiểudiễnâmnhạccủacháu.Dù không phải người đam mê âm nhạc nhưng lúc nào ông cũng khuyếnkhíchcháu.Cháucảmthấymìnhthậtmaymắn”.Trongkhiđó,mộtngườibạncủacôbélạinói:“Cháubiếtchayêucháu,nhưngôngkhôngbaogiờtạmngừngviệcđểđếnxemcháudiễn.Ôngdànhthờigianđểchơigolfvớibạnbènhưngkhôngbaogiờdành thờigianchocháu”.Dùcôbé thứhaihiểurõrằngchayêumìnhnhưngcôkhôngcảmnhậnđượccụthểtìnhcảmđó.Trẻvị thànhniênquanniệmrằngkhibạndànhthờigian thamgiavàomộthoạtđộngcủachúngnghĩalàbạnđãdànhmộtphầncuộcsốngcủamìnhchochúng,vàđiềunàylàbiểuhiệncủamộttìnhyêuthươngsâusắc.Ngượclại, trẻsẽchorằng“Conkhôngquantrọngbằngnhữngthứkhác”khi chamẹkhôngdànhthờigianthamgiavàocáchoạtđộngcủachúng.

Thôngthường,khảnăngvượtquanhữngthửtháchcủatrẻsẽcaohơnnếucóchamẹcùngthamgiavớichúng.Trongmộtcuộckhảosát,khitrảlờichocâuhỏi:“Anh/chị thấtvọngvềchamẹđiềugìnhấtkhiđang tuổivị thànhniên?”,thìđasốcâutrảlờiđềuthiênvềviệc:“Chamẹkhôngthamdựvàocuộcsốngcủatôi”.Thựctế, trẻvị thànhniên luônmuốnchamẹthamgiavàocuộcsốngcủamình.Sựthamgianàykhôngchỉtạoranhữngkỷniệmđẹpmàcònthắtchặtmốiquanhệgiữađôibên.

TạomôitrườngthíchhợpChamẹcòncóthểtạoramôitrườngchothờigianchiasẻbằngcáchlên

kếhoạchvàtổchứcnhữngsựkiệnnằmngoàithờikhóabiểuhàngngày.Tấtnhiên,việclàmnàyđòihỏibạnphảiđầutưthờigian,tiềnbạcvànỗlựcđểthựchiệnnó,nhưngchắcchắnbạnsẽkhôngthấtvọngvớikếtquảmàmìnhthuđược.Cắmtrại,leonúi,chèothuyền,nhữnghoạtđộngthểthao,âmnhạc,thamquanmộtditíchlịchsửnàođó…đềutạoramôitrườngthuậnlợiđểbạndànhthờigianchiasẻvớiconemmình.

ChọnsựkiệnconbạnthíchChìakhóađểtạoramôitrườngthànhcôngbắtnguồntừsởthíchcủacon

bạn.Hãytìmhiểusởthíchcủaconvàsángtạoramôitrườngthíchhợpđểkíchthíchconbạnchiasẻthờigianvớichamẹ.

TôinhớhồiDerek,cậucontrai17tuổicủatôi,tìmhiểuvềBuddyHolly,casĩkiêmnhàsoạnnhạcnổitiếngvàothậpniên50đãchếttrongmộttainạnmáybay.Lầnđó tôiđãđến thưviệnvàđọc tấtcảnhữngtư liệu liênquanđếnBuddyHollymàtôicóthểtìmthấy.TôiđọclờibàihátcủaôngrồitraođổivớiDerekvềchúng.Thằngbétỏrarấtbấtngờtrướcnhữngviệclàmcủatôi.Ítlâusau,khitôitổchứcmộtbuổihộithảovềhônnhânởFortWorth,Texas,tôihỏiDerekcómuốnđicùngtôikhông.“Saubuổihộithảo,chúngta sẽđi tớiLubbockvàxemquêcủaBuddyHolly”.Tôi sẽ khôngbaogiờquênđượcánhmắtsángrỡcủanókhinói:“Cha,conthíchlắm”.

Trênđườngđi, chacon tôikhôngngừngbànvềnhững thứcó thểđượcnhìnthấyởLubbock.ChúngtôinóivềnhữngkỷniệmngàyxưacủaDerekcũng như tương lai của thằng bé. Dù thỉnh thoảng cũng nhìn ra hai bênđườnghoặcdừngxeđểbước ra ngoài tậnhưởngkhôngkhí tĩnh lặng củamiềntâyTexas,nhưngchủyếulàchúngtôitròchuyệncùngnhau.

Khi đến Lubbock, chúng tôi ghé văn phòng trung tâm và nhận được 4trang thông tin về Buddy Holly. Chúng tôi ghé thăm căn nhà nơi BuddyHollyđượcsinhra;đếnđàiphátthanhnơiBuddyđãphátbảnnhạcđầutiêncủaông;đếncănnhàBuddyHollytừngsốngkhiôngthuđĩađầutiên;đếncâulạcbộmàBuddybiểudiễnđầutiên.ChúngtôicũngtớitrườngtrunghọcnơiBuddyHollyđãtheohọc;đếnnhàthờnơiBuddyHollytổchứclễcướivàlễtangcủaông.Ởmỗinơi,tôiđềuchụphìnhchoDerekvớihyvọnggiữchothằngbénhữngkỷniệmvềchuyếnđinày.

Cuốicùng,chúng tôi láixerabìa làng thămmộcủaBuddyHolly.Trên

đườngvề,chúngtôivẫntiếptụcbànvềBuddyHolly,vàđưaranhữnggiảđịnhvềcuộcsốngcủaông.Cóthểnói,đóchínhlàkhoảngthờigianchiasẻmàchúngtôikhôngbaogiờquên.

TạomôitrườngđểcóthờigianchiasẻTrong suốt những năm vị thành niên của Derek, tôi đã tổ chức nhiều

chuyếnđidãngoạiđểtìmhiểusởthíchcủathằngbé.Vàthậmchíchotớibâygiờ,Derekvẫn thườngxuyênnhắc lạinhữngchuyếnđi thúvịcủahaichúngtôi.

Bạncũngcóthểnghĩranhiềucáchsángtạođểcó thờigianchiasẻvớiconcáicủamình.Khôngcầnphải lànhữngchuyếnđixa tốnkémmớicóđượckhoảng thờigianýnghĩavới con.Đôikhi, bạn chỉ cần tổ chứcmộtchuyếnđiđơngiảnvàíttốnkémnhưcùngconláixesangthịtrấnbêncạnhđểlàmđiềumàconbạnyêuthíchlàđượcrồi.

“Contôikhôngchịunóichuyện”Mộttrongnhữngđiềukhiếncácbậcchamẹlolắngnhiềunhấtđólàviệc

khibắtđầu lớn,conhọkhông thíchnóichuyệnvớichamẹnữa.“Con tôikhôngchịunóichuyệnvớitôi.Vậythìlàmsaotôicóthểtạoranhữngcuộcđốithoạichấtlượngchứ?”.

Đúnglàtronggiaiđoạnvịthànhniên,trẻsẽcầnnhiềusựriêngtưhơnkhichúngcònbé.Việccónhữngsuynghĩ,xúccảmkhácvớichamẹcũngchínhlàmộtphầncủasựtựlập.Đôilúc,thayvìnóichuyệnvớichamẹ,trẻmuốntựmìnhgiảiquyếtnhữngvấnđềxảyra trongcuộcsốngcủamình.Nhữnglúcđó,thậtsailầmnếucácbậcchamẹcứépbuộcchúngnói.Nhữnggìbạncầnlàmkhiấylàhãynóichoconbiếtrằngtrongtrườnghợpconmuốnnóichuyện,bạnsẽluônsẵnsàng.

Mộtnguyênnhânkháckhiếntrẻkhôngmuốnnóichuyệnvớichamẹlàvìchúngđãtừngthấtvọnghoặcbịkhướctừtrướcđó.Vìthế,cácbậcchamẹcầnphảichúýtớinhữnglờinóivàviệclàmcủamình.Nhiềukhichamẹlạinóinhữngcâuanủisáorỗngnhư:“Giờnàytuầnsauconsẽchẳngcònnhớgìnữađâu”hoặcđưaralờikhuyênquásớmnhư:“Cứbuồnbãnhưvậychảcóíchgìđâu.Saoconkhôngrangoàichạybộvàivòng?”.Đâythườnglànhữngcâuđápchấmdứtđốithoạivàdiễntảtháiđộ“biếtcảrồi”màkhôngthểhiệnchútthấuhiểuvàthôngcảmnàocủabạnđốivớitâmtrạngcủaconlúcbấygiờ.

Hãychủđộnggợichuyệnvớiconnếubạncảmthấychúngcógìđóthayđổi.Nhữngcâuhỏinhư:“Cóvẻnhưhômnayconkhôngđượcvui.Cómuốnnóichuyệnkhông?”hay“Tốinaycontrôngcóvẻtươitắn.Hômnaycógìvui à?”… thường được đa số trẻ sẽ chấp nhận.Hãy nhớ rằng con bạn cóquyềngiữkínsuynghĩvàcảmxúccủachúng.Điềubạnnênlàmlàhãychoconbiếtbạnluônsẵnsànglắngnghenếunómuốnnóichuyện.

Thời điểm trò chuyện lý tưởng nhất là vào buổi khuya và trong phòngriêngcủatrẻ,hoặcsaukhicácthànhviênkhácđãđingủ.Mộtvàitiếngđồnghồtrướckhingủcóthểlàmnênmộtsựkhácbiệtnhonhỏchocontrẻtrongviệccảmnhậnđượctìnhthươngcủachamẹhoặccảmthấycôđơnvàbịchốibỏ.

“Contôikhôngmuốndànhthờigianởvớitôi”

ChấpnhậnviệcconcầnbạnbèMộttrongnhữngđiềukhiếncácvịphụhuynhthườngphànnànkhicốduy

trìmối liênhệkhắngkhítvớicon làviệc“Con tôi khôngmuốndành thờigianởvớitôi”.Bạnnênhiểurằngtronggiaiđoạnnày,trẻvịthànhniênbắtđầucónhiềutìnhcảmsâusắcvớinhữngngườibênngoàigiađình.Cácnhàxãhộihọchaygọinhữngngườinàylànhómbạnbècủatrẻvịthànhniên.Tiến sĩ Eastwood Atwater định nghĩa nhóm bạn bè này là “nhóm nhữngngườixemnhaubìnhđẳngvìtuổitác,giaicấphaymộttrạngtháicụthểnàođó”.Atwatercònchobiếtnhómbạnbènàygiữ4vaitròchínhtrongcuộcsốngcủatrẻvịthànhniên.Đólà:

1.Nhómgiúptrẻlớnlênbằngcáchhỗtrợvềtìnhcảm-xãhội.

2.Nhómsẽđưaranhữngtiêuchuẩnmàtrẻcóthểdựavàođóđểđánhgiáhànhvivàkinhnghiệmcủamình.

3.Cungcấpchotrẻnhữngcơhộipháttriểncácmốiquanhệcánhânvàkỹnăngxãhội.

4.Cungcấpnhữngtìnhhuốnggiúptrẻtựkhẳngđịnhbảnthân.

Nhữnghoạtđộngmàtrẻthamgiacùngbạnbèsẽtănglênkhitrẻbắtđầulớn.Điềunàygiúptrẻthỏamãnnhucầucóbạnbècũngnhưluôncóđượcsự

ủnghộcầnthiếtvềtinhthần,tìnhcảm.

Chamẹ thường nghĩ là việc con cái thích ở bên bạn bè có nghĩa là nókhôngcòn thíchởbêngiađìnhnữa.Họcho rằngmộtđứa con15 tuổi sẽkhôngcóhứngthúđisănvớicha,đimuasắmvớimẹhayđicắmtrạivớigiađình.Tuynhiên,cácnghiêncứuđãchothấyrằngđasốtrẻvịthànhniênvẫnmongmuốncóđượcnhiềuthờigianởbêngiađìnhhơn.

ThamkhảoýconkhilênkếhoạchMộttrongnhữngnguyênnhânkhiếntrẻvịthànhniênkhôngmuốntham

giacáchoạtđộngcủagiađìnhlàdochamẹthườnglênkếhoạchchungchocảnhàmàkhôngthamkhảoýkiếncủatrẻ.Kếtquảlàtrẻđãlênkếhoạchvớibạnbèvàkhôngmuốnđicùnggiađình.

Brandon,13tuổi,nói:“Chamẹnóihọbuồnvìcháukhôngmuốnđicùnggiađình.Nhưngvấnđềlàkhilênkếhoạchđichơichocảnhà,chamẹđãkhôngthèmhỏiđếnlịchcủacháumàcứlênkếhoạchrồichỉthôngbáochocháumộtngàytrướckhikhởihành.Trongkhiđó,cháuđãlênkếhoạchvớibạnbècủacháucảrồi,vàcháukhôngmuốnphávỡkếhoạchđóđểđivớihọ”.

ChúýđếnsởthíchcủaconbạnMột trong những lý do khiến trẻ vị thành niên không thamgia vào các

hoạtđộngcủachamẹlàvìchamẹđãkhôngđểýđếnsởthíchcủachúng.

Nếuchịukhóđểý,bạnsẽbiếtđượcsởthíchcủaconemmìnhvàcóthểgiúptrẻhòanhậphơnvớicácsinhhoạtchungcủacảnhà.Nếubạnépconthamgiavàonhữnghoạtđộngmàchúngkhôngthíchthìbạnsẽkhôngthểtạorakhoảngthờigianthúvịđểchiasẻcùngnhau.Tốthơnlàbạnnêntìmhiểuxemconmìnhthíchgìrồicùngnhaulênkếhoạchđểtạoramộtchuyếnđilýthúchocảhai.

Trẻvịthànhniênnóigì?Marissa, 14 tuổi:“Cháu rất thíchmỗi khi cha dắt cháu đi câu cá cùng

ông.Tuychẳngưacáimùitanhđóchútnàonhưngcháulạirấtthíchđượcởcạnhcha.Haichaconcháunóivớinhaurấtnhiềuchuyệnvàđólàlúccháuvuinhấtkhiởcùngcha”.

Kyle, 16 tuổi, rất tự hàokhi đã cóbằng lái xe:“Giờ thì cháu tự lái xeđượcrồi,cháucóthểđếnnhữngnơicháumuốnmàkhôngcầnchamẹđưađi.Nhưngcháuvẫnthíchđicùnghọ.Cháurấtthíchcùngchalàmmộtviệcgìđó.Vàiđứabạncủacháukhôngcócha.Vàcháucảmthấymìnhthậtmaymắn”.

Monica,14 tuổi, sốngvớimẹ:“Cháuvàmẹcó thểnóivớinhaubấtcứchuyệngì.Haimẹconcháukhôngbaogiờcóbímậtriêng.Cháucảmthấyrấtthânthiếtvớimẹ.Mẹđãgiúpcháugiảiquyếtrấtnhiềuvấnđề.Cháubiếtlúcnàomẹcũngsẵnsànglắngngheđểchiasẻvớicháumọirắcrốivàsẽtìmcáchgiúpcháu”.

Jennifer,18tuổi,đangchuẩnbịvàođạihọc:“Cháunghĩđiềucháunhớnhấtkhiđihọccólẽlànhữnglầnnóichuyệnvớichamẹ.Nhiềukhicảgiađìnhcháutròchuyệnvớinhaurấtkhuyanhưngchamẹluônsẵnsànglắngnghecháu.Chắcchắnlàkhicháuvàođạihọcrồithìmọichuyệnsẽkhôngcònnhưthếnữa,dùcháuvẫncóthểnóichuyệnvớihọquađiệnthoại”.

Nếungônngữyêuthươngcủaconbạnlàthờigianchiasẻ...

•Đến trường đón con sớmvài phút, thức khuya trò chuyện với con vềnhữngvướngmắctrongcuộcsốngcủachúng.

•Hãycùngnhaucaháthoặcchơinhạcthayvìxemtruyềnhình.Vànếucóthể,hãybiếnnóthànhtruyềnthốngcủagiađình.

•Nếubạncólịchlàmviệc,hãyviết thờigianbạndànhchoconvàxemchúnglànhữnghoạtđộngưutiên.

•Nếucóthể,hãyđưaconbạnđếnchỗbạnlàmviệcmộtngày.Giớithiệuconvớiđồngnghiệp,choconthamgiahộihọpvàkểchochúngnghehằngngàybạnlàmviệcthếnào.

•Tạoranhững“truyềnthống”vớicon,chẳnghạnnhưcùngănkemtạimộtcửahiệuhaycùngđidạotrongmộtcôngviênnàođó.

•Chọnmộthaitròchơinàođócóthểchơichungvớicon.

•Thỉnhthoảnghãycùngnhauđidạohoặcđixeđạp.

•Cảnhàcùngăntốichung.Hãybiếnkhoảngthờigiannàythànhdịpđặcbiệtđểnóivềnhữngchuyệntrongngày.

• Tiếp tục vỗ về đứa con tuổi vị thành niên của bạn vàomỗi tối. Bạnkhôngcầnphảikểchuyệnchoconnghenữanhưngvẫncầnduytrìthóiquentròchuyệncùngcontrướckhitrẻngủ.

•Cùng làmbài tậpvềnhàvớicon.Việc làmnàyvừagiúpconhọckháhơn,vừatạoranhiềuthờigianchiasẻgiữabạnvàcon.

•Cùngtrồngmộtloạicâynàođóvớicon.Vớinhữngtrẻthíchởngoàitrờithìthờigianởcùngnhaungoàivườnhoa,cùngtrồngrauhaylàmđấtcóthểtrởthànhnhữngkỷniệmtuyệtđẹp.

Chương6

Ngônngữyêuthươngthứ4:

SỰTẬNTỤY“Tôinghĩđiềukhiếntôicảmthấymìnhđượcyêuthươngnhiềunhấtđó

chínhlàviệcchamẹluôncốgắnghếtsứcđểgiúptôitrongmọiviệc”.Mark,24tuổi,đangchuẩnbịlậpgiađìnhtâmsựvớitôivềnhữngnămthángtuổivịthành niên củamình.Anh cho biết:“Tôi nhớmẹ thường nấu cho cả nhànhữngbữaănrấtngondùmẹcũngphảiđilàmởngoài.Trongkhiđó,chathườngdạytôicáchsửachữanhữngcáimáycũmàchúngtôimuatrướcđó.Chamẹgiúptôirấtnhiềuviệc,từchuyệnlớnđếnchuyệnnhỏ”.

Markvẫncònnhớrấtrõnhữngkýứcvềchamẹ:“Giờthì tôimớinhậnthứcđượcýnghĩacủanhữngđiềuchamẹđãlàmchomình.Nhưngdùthếnàochăngnữathìtôivẫnrấtbiếtơnnhữnggìchamẹđãlàmchotôi.Tôihyvọngmìnhcũngcóthểlàmnhưthếchoconcủamìnhsaunày”.

Hình ảnh của cha mẹMark qua lời kể của anh chính là hình ảnh củanhữngbậcchamẹsửdụngngônngữyêuthươnglàsựtậntụydànhchocon.

Làmchalàmmẹlàmộtbổnphậnđòihỏisựtậntâm.Ngàybạnquyếtđịnhcóconcũnglàngàybạncamkếtcảđờisẽtậntụyvìcon.Khiconcònnhỏ,nhữngviệcbạnphảilàmchoconlàrấtnhiều,từthaytã,choăn,giặtquầnáo,sửađồchơiđếntắmrửa,gộiđầu,chảitóc...Tuyvậy,đừngnóivớiconvềdanhsáchnàymàhãyđọctochúnglêntrongphòngngủcủabạn,nhấtlàkhi cảm thấy bạn chưa hoàn thành vai trò củamình.Rồi khi con bắt đầubướcvàogiaiđoạntuổivịthànhniên,bạnsẽphảihọcthêmmộtvàiphươngngữmớinếumuốnsửdụnghiệuquảngônngữyêuthươngbằngSựtậntụy.Bạnkhôngcònphảithaytãchoconnữanhưngthayvàođólàvôsốnútáocầnđơm,váycầnmay,nhữngbữaăncầnnấu,nhữngchiếclốpxecầnthay,xecầnsửa,quầnáocầngiặtủi,đồngphụccầntẩy,làmtàixếchocon...

SứcmạnhcủasựtậntụyMộtkhihiểuđượcrằngnhữnghànhđộngthểhiệnsựquantâmchămsóc

làmộtcáchbiểuhiệnmạnhmẽcủatìnhyêu,bạnsẽthấytấtcảnhữngviệc

mìnhđãlàmkhiconcònnhỏthậtlàcaoquý.Thếnhưng,điềuđángtiếclànhiềuchamẹlàmnhữngcôngviệcnàychỉvìtráchnhiệm.Họchỉnhìnthấynhững cái cây nhỏ mà không thấy được cả khu rừng. Tôi hy vọng rằngnhữngđiềutôichiasẻdướiđâysẽgiúpcácbậcchamẹxóatannhữngđámmâymùvàcócáinhìntươisánghơnvềviệcnuôidạycon.Thựctếlàhànhđộngthểhiệnsựquantâm,chămsóctỏaranhữngtiasángtìnhyêurựcrỡnhất. Những bậc vĩ nhân nhưMẹ Teresa, Albert Schweitzer,Mohan- dasGandhi…lànhữngvídụđiểnhình.

Sựvĩđạithựcsựđượcthểhiệntrongtháiđộtậntâmphụcvụ.Sựtậntụycủachamẹđốivớiconcáichínhlàbiểuhiệncủatìnhyêuthương.

TựnguyệnphụcvụVìchămlochocontrongbaonhiêunămtrờicộngvớirấtnhiềubổnphận

khácnênnhiềukhicácbậcchamẹquênmất rằngnhữngviệc làm thườngngàycủamìnhlàbiểuhiệncủatìnhthươngvàchúngcótácdụngrấtlâudài.Thậmchí,nhiềubậcchamẹchorằngmìnhgiốngnhưnôlệhayngườigiúpviệchơnlàmộtngườilàmviệctậntụyvìtìnhyêuthương.Sựtậntụyxuấtpháttừtìnhyêuthươngkhôngphảilàlàmviệcnhưmộtnôlệ.Nô lệ làdobịngườingoài épbuộcvà làmviệcmộtcáchmiễncưỡng.Phụcvụvìyêuthươnglàdosựkhaokhátbêntrongthúcđẩychúngtacốnghiếnhếtsứclựccủamìnhđểchămlochongườikhác.Sựtậntâmđólàmộtmónquàđượcchođimộtcáchtựnguyện.Cònkhichamẹphụcvụconvớimộttháiđộcayđắngthìnhữngnhucầuvềmặtthểchấtcủatrẻcóthểđượcđápứngnhưngsựpháttriểntinhthầncủachúnglạibịkìmhãm.

Chămsócconlàmộtcôngviệcthườngngày,nênbạncầnphảikiểmtraxemliệuhànhđộngthểhiệnsựquantâmcủamìnhcótruyềntảiđượcthôngđiệpyêu thươnghaykhông.Cameron,mộtcâubé tuổivị thànhniên, từngnói với tôi:“Cha sẽ giúp cháu làm bài tập về nhà nếu cháu nài nỉ ông.Nhưngnhững lúcđócháucảm thấymình thật có lỗi vàkhôngđángđượcôngquan tâm,giúpđỡ.Vậynêncháu ítkhinhờđếncha”.Hànhđộngthểhiệnsựquantâmcủangườichanàykhônghềtruyềntảiđượcthôngđiệpyêuthương.Thậmchí,nhiềungườimẹcũngkhôngtruyềntảiđượctìnhthươngquacáchànhđộngthểhiệnsựquantâmcủamình.“Cháumuốnnhờmẹgiúpcùng làmbài tậpở trườngnhưngcháu thấyhìnhnhưmẹquábậnrộn.” -Julia,đanghọcnămđầu trunghọc, tâmsự. -“Cháucócảmgiácmẹgiúpcháuchỉđểcháukhônglàmphiềnmẹnữamàthôi”.Nếumuốntrẻcảmnhậnđượctìnhyêuthươngcủamìnhquanhữnghànhđộngthểhiệnsựquantâm,chămsóc,cácbậcchamẹcầnthựchiệnchúngmộtcáchtựnguyện.

ĐừngđặtđiềukiệnchotìnhthươngMộtsốngườisửdụnghànhđộngchămsócnhưmộtcôngcụđểđặtđiều

kiệnvớitrẻ.“Mẹsẽchởconđếntrungtâmthươngmạiđểgặpbạnnếucondọndẹpphòng”.Đây làbạnđangmuốn“trảgiá”với conđể thỏa thuận:"Cha/mẹsẽ...nếucon...".Tôikhôngkhuyênbạnkhôngđượcthỏathuậnvớiconmàchỉmuốnnhắcnhởbạnrằngđừngbaogiờđượccoiđâylàbiểuhiệncủatìnhthương.Việcbạnchởconđếntrungtâmthươngmạilàthùlaochoviệcconlaudọnphòng.Đâychỉlàmộtđiềukiệnđểconbạnthựchiệntheoyêucầucủabạnchứkhôngphảibiểuhiệncủatìnhthương.

Đúnglàđôikhiphầnthưởngtrởthànhđộnglựcthúcđẩyconbạnthayđổimộtsốhànhvimàbìnhthườngchúngkhôngchịusửa.Thếnhưng,sựthayđổinàythườngchỉmangtínhchấttạmthời,trừkhibạntiếptụcđưaraphầnthưởng.

Nếuhànhđộng thểhiệnsựquan tâmcủabạn luôngắn liềnvớiviệcbắtconphảilàmmộtđiềugìđóthìnghĩalàbạnđangthaotúngchứkhôngphảiyêuthươngconvôđiềukiện.Sựthaotúngkhôngbaogiờlàbiểuhiệncủatình thương. Tình thương là một món quà được tự nguyện trao tặng chứkhôngphải làviệcđáp trả.Bạnyêu thươngconmộtcáchvôđiềukiệndùkhôngphải tấtcảmọihànhđộngcủaconđềukhiếnbạnhài lòng.Và trênthựctế,trẻsẽcảmnhậnđượctìnhthươngsâuđậmhơnnếuchúngbiếtđượcbạnyêuchúngvôđiềukiện.

Mặtkhác,mộtđiềumàcácbậcphụhuynhnênchúýlànhiềukhiconembạncũngcốtìnhthaotúngbạnbằnghànhđộngthểhiệnsựquantâm.Nếumuốnbạnđápứngnhucầucủabảnthân,trẻsẽđềnghịlàmtheoyêucầumàbạnđãđềratrướcđó.Bradley,16tuổi,nói:“Nếucháumuốnmẹlàmgiúpcháugìđó,cháucứviệctựdọnphòngcủamìnhrồisauđómẹcháusẽđápứngyêucầucủacháu”.Bradleyđãhọcđượccáchthaotúngmẹ.

Nhiềutrẻvịthànhniêntỏrarấtrànhrẽphươngphápthaotúngnày.“Nếumẹyêucon,mẹ..."làcâunóimànhữngtrẻnàyrấtthườngdùng.Câuđáphaynhấtcủaphụhuynh trong trườnghợpnày là:“Chamẹ yêu conquánhiềunênkhôngthểlàmđiềugìmàchamẹtinlàbấtlợiđốivớiconchodùconcómuốnnhưthếnào”.Thaotúngkhôngphảilàbiểuhiệncủatìnhyêuthương,càngkhôngphảilàcáchhữuhiệuđểtăngcườngmốiquanhệgiữachamẹvàconcái.

Tìnhyêutừcảhaiphía

LàmmẫuvàhướngdẫnTấtcảchúngtađềucómongmuốnyêuthươngvàđượcyêuthương.Các

bậcchamẹluônmuốnconcảmnhậnđượctìnhcảmcủamìnhđồngthờigiúpconhọcđượccáchyêu thươngngườikhác.Dođó, trongkhi tận tụychămsóccon,nhiềuphụhuynhđãlongạirằng:“Nếunhưtôicứphụcvụconthìbiếtđếnkhinàonómớibiếttựchămlochomìnhvàchonhữngngườixungquanh?”.Câutrảlờilàbạnphảibiếtlàmmẫuvàhướngdẫnchotrẻ.Bạnhãylàmgươngchoconvềmộttìnhyêuvôđiềukiệnbằngcáchgiúpconlàmtấtcả những việc chúngmuốn, chỉ cần bạn thấy việc đó tốt cho chúng. Tuynhiên,bạncầnsángsuốtkhichọnlựahànhđộngthểhiệnsựquantâm,nếukhôngsẽkhiếnconbạnnảysinhtínhỷlại,chỉbiếtnhậnmàkhôngbaogiờbiết cho đi. Chẳng hạn, nấu ăn là một hành động thể hiện sự quan tâm,nhưngdạyconnấuănmớilàhànhđộngđúngđắnnhất.

Nguyên tắcquan trọngnhấtmàbạnnênnhớ làchỉgiúpcon làmnhữngđiềumàchúngkhôngthểtựlàmđược.Khiconcònbé,bạngiặtquầnáogiúpcon;nhưngkhi chúngbắtđầu lớn,hãydạychúngcách thứcgiặtquầnáo.Nếukhôngnhậnthứcđượcđiềunày,cóthểbạnsẽcảntrởsựtrưởngthànhcủacondướidanhnghĩayêuthương.

HướngdẫnđúngcáchLờikhuyênmàtôiđưarachocácbậcphụhuynhlàhãygiảithíchnhững

hànhđộngcủamìnhchoconnghe.MẹPatricknóivớicậu:“Patrick!Conđãlớnvàmẹcóchuyệnmuốnnóivớicon.Khiconcònbé,mẹđãlàmrấtnhiềuviệcchoconvìmẹrấtyêucon.Bâygiờ,dùmẹvẫncóthểtiếptụclàmnhữngviệcấychoconnhưngnósẽkhônggiúpcontrưởngthànhđược.Vìthế,mẹsẽdạycontựlàmnhữngviệcnày.Mẹkhôngmuốncontốtnghiệptrunghọcmà không biết tựmình chăm sóc bản thân.Mẹ đã lập ramột danh sáchnhữngviệcmẹmuốndạychocon.Mẹmuốnchoconxemchúngđểconcóthểthêmvàođónhữngviệcconmuốnhọc.Mẹcũngmuốncontựsắpxếpthứtựnhữngviệcconmuốnhọctrước.Mẹsẽkhôngépcon,vậynênkhiconcảmthấyđãsẵnsàng,mẹsẽdạychúngchocon”.

MẹcủaPatrickđãgiảithíchcáchthứcyêuconcủamìnhchocậubébằnghànhđộngthểhiệnsựquantâm.Tôitinrằngtrongtrườnghợpnày,Patricksẽphảnứngtíchcựcvớicáchthứcdạydỗcủamẹvìbàđãchocậucơhộichọnlựađiềucậumuốnhọccũngnhưthứtựhọc.

Thậtmaymắnchonhững trẻvị thànhniênnàocóchamẹbiết làmnhưvậy!Khôngnhữngcảmnhậnđượctìnhthươngcủachamẹ,trẻcònhọcđược

cách trở thànhmột người có trách nhiệm, biết chăm sóc bản thân và yêuthươngngườixungquanhbằnghànhđộngtươngtự.

Bằngcáchnày,khôngnhữngchamẹsửdụngđượcngônngữyêuthươngbằng hành động thể hiện sự quan tâm mà còn hướng dẫn con học đượcnhữngkỹnăngcần thiếtđểchămsócngườikháchiệuquả.Sựhướngdẫnnàyđòihỏicảviệcdạydỗvàhuấnluyện.TrongtiếngHyLạp,dạydỗnhấnmạnh việc hướng dẫn bằng lời cònhuấn luyện nhấnmạnh việc học bằngthựchành.TheoquanđiểmcủangườiHyLạp,haiviệc làmnàyphải luônsonghànhcùngnhautronggiáodụccontrẻ.

Chẳnghạnkhingườichamuốndạyconrửaxethìviệcđầutiênôngcầnlàmlàhướngdẫnchoconcáchthứcthựchiệnbằnglờivàsauđósẽlàmmẫunhững điều mình vừa nói và cuối cùng là cho con làm phụ. Sau vài lầnhướngdẫnnhưthếnày,ngườichasẽđểcậucontraitựrửaxemộtmình.Khiđó,ngườiconkhôngchỉhọcđượccáchtựrửaxemàcònhọcđượccáchyêuthươngchamình.

GiúpcontựkhẳngđịnhbảnthânvàtrởnênđộclậpCuộcsốnghốihảngàynayđãkhiếnkhôngítcácbậcphụhuynhquêndạy

choconnhữngkỹnăngsốngcầnthiếtđểrồisauđó,trẻphảigánhchịunhiềuhậuquảnặngnềkhihoàntoànthiếunhữngkỹnăngcơbảnđểchămsócbảnthânvàngườikhác.

Hiểnnhiênlàviệcdạyconnhữngkỹnăngsốngbaogiờcũngtốnrấtnhiềuthờigianvàsứclựccủachamẹ.Tuynhiênđiềuquantrọngchínhlàcảmxúcvàlợiíchmàcontrẻnhậnđược.Nếutrẻhọcđượccáchthểhiệnsựquantâmthôngquahànhđộng,chúngsẽcảmthấytựtinhơnvàobảnthân.Khitrẻvịthành niên phục vụ những người ở ngoài gia đình, chúng sẽ nhận đượcnhữngphảnhồitíchcựcvìhầunhưaicũngthíchnhữngngườibiếtquantâmđếnngườikhác.

ĐongđầycảmxúccủatrẻĐốivớimộtsốtrẻvịthànhniên,hànhđộngthểhiệnsựquantâmlàngôn

ngữyêuthươngchính.Khisửdụngngônngữnày,chamẹsẽđongđầytìnhcảmcủatrẻnhanhhơn.ChuyệnvềScottdướiđâysẽminhchứngrõhơnvềđiềunày.

Vàosinhnhậtthứ16,chamẹtặngScottmộtchiếcxehơi,vàsaunàyhọ

nóiđólà“điềutồitệnhấtchúngtôiđãlàm”.Sáuthángsau,Scottngồitrongvănphòngcủatôivìchamẹcậudọasẽtịchthuchiếcxenếucậukhôngchịuđến(mộtvídụđiểnhìnhchosựthaotúng,nhưngcólẽđâylàcáchduynhấtđểlàmchoScottchịuđếnđây).Trướcđó,chamẹcủaScottđãđếngặptôichiasẻnhữnglolắngcủamình.Từkhicóxe,Scotttỏrarấtvôtráchnhiệm.Cậuđãbịphạthailầnvìchạyxequátốcđộvàmộtlầnphảiratòavìgâytainạn.

ChamẹScottchorằngcậubéđangcótháiđộ“chốngđối”vớihọ.“Giờnócóxerồinênđâucònmuốnởnhànữa.”-Chacậunói.-“Nólàmthêmởmộttiệmbánthứcănnhanhvàobuổitrưađểkiếmtiềnđổxăng.Sauđónóđivớibạnsuốttừbuổichiềuchođếntối.Nócũngkhôngăntốiởnhàvìđãănởngoàirồi.Chúngtôiđãdọasẽlấylạixenhưngchưabiếtcónênlàmthếkhông”.

KhitròchuyệnvớiScott,tôinhậnrarằngcậubérấtít tôntrọngchamẹmình.“Họchỉbiếtđếncôngviệccủahọmàthôi.”-Cậubénói.-“Họđâucólochocháu”.TôipháthiệnrarằngchamẹScottthườngchỉvềsau6giờtối.Trướckhicóxe,cậubéthườngvềnhàvàokhoảng3giờ30phútchiều,làmbàitậprồinóichuyệnđiệnthoạivớibạnbè.Khichamẹvề,cảnhàăntối.“Hầunhưlúcnàohọcũngghémuađồăndọcđường.Mẹkhôngthíchnấu ăn trong khi cha thì không biết nấu. Sau khi ăn tối, họ kiểm tra xemcháulàmbàitậpvềnhàchưa.Sauđó,chalàmviệcvàcoiti-vicònmẹthìđọcsáchhoặcnóichuyệnđiệnthoại.”

“Cháuthườngvàophòngcủamình,lênmạnghaynóichuyệnđiệnthoạivớibạn."-Scottnóitiếp.-“Chánlắm.Chảcógìchocháulàmcả".

TrongnhữnglầnnóichuyệntiếptheovớiScott,tôibiếtrằngcórấtnhiềulần cậu bé định nhờ chamẹ giúpmình làmbài tập nhưng sau đó, cậu đãkhôngnóivìchorằngchamẹkhôngcóthờigian.“Khicháu13tuổi,cháunhờchadạytrượtbăng,nhưngchanóitròđóquánguyhiểmvàcháucònquánhỏ.Khicháumuốnhọcchơiguitar,chatừchốivìchorằngcháukhôngcónăngkhiếuvềâmnhạc.Thậmchícháucònđềnghịmẹdạycháunấuănnhưngmẹchẳngbaogiờlàm."

Theotôi,Scottđãcảmthấymìnhbịchamẹgạtrakhỏicuộcsốngcủahọ.Họđápứngnhữngnhucầuvềvậtchấtchocậubénhưnglạikhôngđápứngđượcnhu cầu tình cảmcủa cậu.Ngônngữyêu thương chính củaScott làhànhđộngthểhiệnsựquantâmnhưngchamẹcậulạichưahọcđượccáchsửdụngnó.Họđápứngnhữngnhucầucơbảncủaconnhưnglạikhôngnhạycảmvớisởthíchcủacậubé.KếtquảlàScottcảmthấybịchốibỏvàkhôngđượcthươngyêu.Vàtấtcảnhữnghànhvicủacậusauđóđơngiảnchỉlàsự

phảnánhcủanhữngcảmxúcnày.

MặcdùtôicótưvấnchochamẹScottnghevềcáchkếtnốitìnhcảmvớiScottnhưngmọichuyệndiễnrasauđóđãkhôngđượcthuậnlợinhưmongmuốn.Cậubékhướctừtấtcảnhữngnỗlựccủachamẹcậu.Mộtnămsau,tôivàobệnhviệnthămScottkhicậubịtainạnvànhậnđượctinvuilàtrongthờigianchữatrị,Scottđãkếtnốitìnhcảmlạiđượcvớichamẹ.

Trong thời gian Scott nằm viện, cha mẹ cậu có cơ hội biểu hiện tìnhthương bằng hành động thể hiện sự quan tâm với cậu.Nhưng quan trọnghơn,họhiểuđượcsởthíchhiệntạicủaScottvàgiúpcậupháttriểnsởthíchnày.Scottnóinămcuốicấpcủamình là:"nămtệnhấtvàcũng lànămtốtnhất".DùphảichịunỗiđauthểchấtnhưngScottđãtìmlạicảmgiácgầngũivớichamẹmình.

Chamẹ của Scott, cũng như tất cả các bậc chamẹ khác, đều rất chânthành. Họ hếtmực yêu con traimình nhưng lại không biết cách sử dụngngônngữyêuthươngchínhcủacon.Khikhámphárađiềuđó,họcốgắngsửdụngchúngmộtcáchthànhthụcnhất,dùScottkhôngphảnứnglạingaytứcthời.Đâylàđiềubìnhthườngđốivớinhữngtrẻvị thànhniêncảmthấycôđơnvàbịkhướctừtrongmộtthờigiandài.Tuynhiên,cácbậcchamẹkhôngđượcbỏcuộc.Nếukiêntrìsửdụngngônngữyêuthươngchínhcủaconthìtrướcsautìnhcảmgiữachamẹvàconcáicũngđượckếtnối.

Trẻvịthànhniênnóigì?Sựkếtnốilạinhưthếnàycóthểlàmộtbướcngoặttrongquanhệgiữacha

mẹvàconcái.Hãylắngnghetâmsựcủanhữngtrẻvị thànhniêncóngônngữyêuthươngnày.

Gray,13tuổi,sốngvớimẹvàemgái.ChaGraybỏnhàđikhicôbémới7tuổi.“Cháubiếtmẹyêucháurấtnhiềuvìmẹ luôngiặtđồgiúpcháu,nấucơmchocháuănvàgiúpcháulàmbàitập.Mẹlàmytárấtvấtvảđểlochocảgiađình”.

Krystal,14tuổi,làconcảtrong4anhchịem.“Cháubiếtcảnhàđềurấtyêu thươngcháuvìmọingườiđãgiúpđỡcháurấtnhiều.Mẹđưacháuđitậpđộicổvũcủatrườngvàđưacháutớitấtcảcáctrậnđấu.Chagiúpcháulàmbàitậpvềnhà,đặcbiệtlàmôntoán,mônhọcmàcháughétnhất.”

Todd,17tuổi,thườnglàmthêmviệccắtcỏmỗimùahè.“Cháucóngườicharất tuyệt.Chadạycháucắtcỏđểkiếm tiềnmuasắmnhững thứcháu

thích.”

Kristin,13tuổi.“Cháubiếtmẹrấtyêucháuvìmẹdànhthờigianđểdạycháurấtnhiềuthứ.Tuầntrướcmẹdạycháuđan.Cháusẽtựlàmquàgiángsinhkỳnày.”

Nếungônngữyêuthươngcủaconbạnlàsựtậntụy…

Dướiđâylàmộtsốcáchbiểuhiệntìnhthươngđểbạncóthểápdụngmàkhônglàmgiảmđitinhthầntráchnhiệmcủaconemmình:

•Cùngtrẻluyệntậpthểthao,chẳnghạnnhưnémvàchụpbóngchàyhaychuyềnbóngchocontậpbóngrổ.

•Giúpconlàmnhữngbàiluậnkhó.

•Chuẩnbịthứcănvặtchoconkhitrẻcómộtngàyvấtvả.

•Thỉnhthoảngthứcdậysớm30phútđểchuẩnbịbữasángmàconthích.

•Dạycon tầmquan trọngcủaviệcquan tâmđếnngườikhácbằngcáchthườngxuyênthamgianhữngviệclàmtừthiện.Đốivớinhữngtrẻcótínhcáchđộc lập,hãyđể trẻ tự tìmhiểunhữngdịpvànơi cần sựgiúpđỡcủamình.

•Khitrẻsắpmuộngiờhọchayhọpnhóm,hãygiúptrẻhoànthànhnhanhcôngviệcđanglàmđểtrẻcóthểđếnđúnggiờ.

•Giúptrẻliênhệvớibạnbècủabạnhaynhữngthànhviênkháctronggiađình-nhữngngườicóthểhỗtrợtrẻtronglĩnhvựctrẻthích,chẳnghạnnhưchơibónghaytậppiano.

•Chọnmộtlĩnhvựcnàođómàbạncóthểchămsóctrẻnhiềuhơnbìnhthường.Chẳnghạnnhưchuẩnbịcơmtrưachocháuhoặcthườngxuyênlàmmóntrángmiệngưathíchchocháu.

•Bắtđầutruyềnthống“bữatốisinhnhật”bằngcáchnấubấtcứmónnàotrẻthíchvàongàysinhnhậtcủacháu.

•Giúptrẻôntậpchobàikiểmtrasắptới.Hãycùnglàmvớitrẻchotớikhicháutựtin.Giúptrẻdọndẹpphòngtrongnhữnglúctrẻbậnrộnhaychămchúlắngnghekhitrẻgặptrụctrặcgìđóvềtâmlý.

Chương7

NGÔNNGỮYÊUTHƯƠNGTHỨ5:

QUÀTẶNGMộtlần,tôithamgiabuổihộithảovềhônnhântạicăncứkhôngquân

NATO ở Geilenkirchen, Đức. Thông thường, thời gian tại ngũ của quânnhânlà2nămnênnhiềugiađìnhquânnhânđãchuyểnđếnsốnggầncăncứđó.Mộtbuổitrưa,tôithấyAlex,mộtcậubé13tuổi,đangngồitrênbànănlàmbàitậpvềnhà.Nhìncậubé,tôinghĩđếnnhữngtrẻvịthànhniênngườiMỹđiểnhình: tóchúicua,quầnjeans,áokhoácsờnmàulục.Tôi tiếnđếnbắtchuyệnvớicậubé.

Tronglúctròchuyện,tôinhìnthấyAlexđeomộtsợidâychuyềncóhìnhthánhChristopher trêncổ.“Đây làmónquàmàchađã tặngchocháuhồisinhnhật13tuổicủacháuvàotháng3vừarồi.”-Cậubénói.-“Chanóikhichaphảiđixalàmnhiệmvụthìsợidâychuyềnnàysẽnhắccháunhớvềcha.Lúcnàocháucũngđeonóbênngười.”

“Christopherlàaivậyhảcháu?"-Tôihỏi.

"Cháukhôngrõnữa,"-cậubétrảlời,-

"hìnhnhưlàmộtvịthánhnàođóthìphải".

Xétvềmặttínngưỡng,mặtdâychuyềnnàykhôngcógìquantrọngnhưngvềmặttìnhcảmthìnólàvôgiávớiAlex.Nólàsựnhắcnhởvềtìnhcảmcủachadànhchocậu.TôitinrằngnếucòngặplạiAlex,tôivẫnsẽthấycậuđeosợidâychuyềnđótrêncổ.

Điềugìkhiếnmộtmónquàtrởthànhmộtquàtặngthậtsự?

Quàtặnglàmộtbằngchứnghữuhìnhchotìnhcảm.Chúngtacầnhiểurõbản chất của một món quà. Từ “gift” trong tiếng Anh bắt nguồn từ chữ“charis”trongtiếngHyLạp,cónghĩa làânhuệhoặcmộtmónquàkhôngđáng.Vớiýnghĩanày,quàtặngkhôngphảilàthứmàchamẹdùngđểthể

hiệntìnhthươngyêuvôđiềukiệncủamìnhđốivớiconcái.Mộtsốchamẹkhôngnhậnrađiềunày.Họnghĩhọđangtặngquàchocontrongkhithựctế,họchỉchitrảchoconphídịchvụnàođó.NhữngngườiđókhôngthựcsựsửdụngngônngữthươngyêucótênlàQuàtặng.

Chẳnghạn,BeverlynóivớicongáiAmanda15tuổicủamìnhrằng:"Nếucondọndẹpphòngthìsaukhiăntốixong,chúngtasẽtớitrungtâmthươngmạivàmẹ sẽmuachoconchiếcváymàcon thích”.Thực tế,BeverlychỉđangcốmuachuộcAmandalàmtheonhữnggìchịyêucầuhoặccoiđâynhưmộtgiaodịch.Cũngcó thểchịđãbắtđầumệtmỏivớiviệcAmandasuốtngàykìkèovềchiếcváyvàđâychínhlàcáchchịnhượngbộconbé.Nhưngdùthếnàochăngnữathìđócũngkhôngphảilàmộtmónquà.Amandahiểuđó là thù laochoviệc laudọnphòng.Có thểBeverlycho rằngmìnhđangbày tỏ tình thương đối với Amanda bằng việc tặng cho cô bé chiếc váy,nhưng Amanda chỉ nhận nó nhưmột thứ mà mình đáng được nhận, chứkhôngphảimộtmónquà.

Đốivớinhiềubậcphụhuynh,thứmàhọgọilà"quàtặng"thựctếchỉlànỗlựcchiphốiconcái,mộtsựtraođổivớinhữngđiềuhọmuốnhaychiphíchocôngviệcmàtrẻđãlàm.Nhữnglầnmàtrẻnhậnđượcquàtặngthậtsựchỉ làdịpnămmớihoặc sinhnhật.Cònngoài ra,hầuhếtnhữngmónquàkháccủachamẹđềukhôngmangtínhchấtlàquàtặngthậtsự.Tấtnhiên,tôikhông nói rằng chamẹ không được chi trả cho những "dịch vụ" của conmình.Ýtôilànhữngsựchitrảđókhôngđượccoilàquàtặng.Trẻvịthànhniên có thểdễdàng thựchiệnmột giaodịch tương tựnhưvậyvới bất kỳngườilớnnàokhác.Việcgiaodịchvớichamẹthìcóthểsẽcólợihơnvớitrẻnhưngdùsaođóvẫnchỉlàgiaodịch,khôngphảiquàtặng.

Trẻvị thànhniênkhôngnhữngkhôngphảnđốiviệcgiaodịchcùngchamẹmànhiềukhi,trẻcònvuivẻchấpnhận.Đôilúc,đâylàcáchđểchúngcónhữnggìchúngmuốn.Đâylàđiềuthườngxảyraởnhiềugiađình,nhưngnóchẳngliênquangìđếnviệctặngquàcả.

QuàtặngvàhìnhthứctặngquàMộtkhíacạnhquantrọngkháccủaviệctặngquàlànócầnđượctặngvới

mộtsốhìnhthứcnhấtđịnh.Hãynhớlạimộtmónquàquantrọngmàbạnđãđượcnhậnngàyxưa.Mónquàđólàgì?Aitặng?Tặngbằngcáchnào?Nóđượcgóithếnào?Mónquàđócókèmtheosựthểhiệntìnhcảmnàokhácnhưlờinóihaycửchỉkhông?Cóthểnói,ngườitặngcàngbỏcôngsứcvàoviệc gói ghém và cách tặng bao nhiêu, người nhận càng cảm nhận được

nhiềutìnhcảmbấynhiêu.Mụcđíchcủaviệctặngquàkhôngchỉlàchuyềnmộtmónđồ từ tay người này sangngười kiamà là để thể hiện tình cảm.Chúngtamuốnngườinhậncảmgiácsâusắcđượcrằng:"Tôiquantâmđếnbạn.Bạnthậtquantrọngđốivớitôi.Tôiyêubạn”.Nhữngthôngđiệptìnhcảmđóđượcnângcaohơnkhibạnchúýđếnhìnhthứctặngquà.

Cácbậcchamẹcóthểlàmtốtnếughinhớđiềunày.Khibỏquahìnhthức,chúngtađồngthờicũngđãbỏquasứcmạnhtìnhcảmcủamónquà.Johnnymuốn có một đôi giày thể thao mới. Cha mẹ chở Johnny đến trung tâmthươngmạimuagiàyvàcậumangluôngiàyđivề.Chỉnhưthế,khôngcóhình thứcnàocả.Nhữngmónquànhưvậy truyền tải rất ít tìnhcảm.Nếumónquànàocũngđượctặngnhưthếthìsẽtạochotrẻsuynghĩlà:"Chamẹnợmìnhnênphảimuachomình tấtcảnhữnggìmìnhmuốn”.Trẻ thườngkhôngmấycoitrọngnhữngmónquàchứađựngítýnghĩavềmặttìnhcảm.

Tuynhiên,nếuđôigiàyđóđượcgóicẩnthậnvàtặngtrướcmặtcácthànhviênkháctronggiađình,kèmtheođólànhữnglờikhenngợivàcửchỉâuyếmthìnósẽtrởthànhmộtcôngcụchuyểntảitìnhcảmrấtmạnhmẽ.Nếubạncóthóiquenkhôngchútrọnghìnhthứcthìtôiđềnghịbạnnênthayđổinó.Cóthểconbạnsẽkhôngthíchsựthayđổicủabạnnhưngdầndần,nósẽcócáinhìnkhácvềmónquàmànónhậnđượctừbạn.Vàquantrọnglàconbạnsẽhọcđượccáchsửdụngngônngữyêuthươngquàtặng,mộtđiềurấtcóíchkhinótrưởngthành.

QuàtặngvàtínhcoitrọngvậtchấtCácbậcphụhuynhthườnghỏitôirằng:"Liệuviệctôitặngquánhiềuquà

choconcókhiếnnócoitrọngvậtchất,mộttínhcáchrấtthườngthấytrongxãhộingàynaykhông?".

Vớivaitròcủamình,cácbậcchamẹđãđúngkhitựhỏi:"Cóphảiđâylàthứmìnhmuốndạycon?".Tuyvậy,bạncũngcầnhỏirằng:"Đâycóphảilàthứmìnhmuốn trong chính cuộc sống củamình?Có phải cuộc sống cònnhiềuthứquantrọnghơnviệckiếmtiềnvàsắmsửatiệnnghi?".

Tôi tin rằng câu trả lời nằm ở 2 vấn đề sau:Một, học cách tận hưởngnhữngđiềubình thườngvàhai,họccáchchiasẻđiềuđóvớinhữngngườikhác.Cảmấyngànnămnayconngườivẫnsốngđượcmàkhôngcónhững"món đồ chơi" được làm ra từ cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật côngnghiệp.Khôngcóchúng,conngườivẫnvuivẻtậnhưởngnhữngđiềubìnhdịcủacuộcsống-ăn,ngủ,làmviệc,thưgiãn…Khôngnhữngthế,họbiếtchiasẻcuộcsốngbìnhdịcủamìnhvớinhữngngườikhác.

Tínhcoi trọngvật chất trongxãhộixuấthiện từkhiconngườinhận rarằng,bằngnỗlựccủamình,họcóthểđiềukhiểncảvũtrụ.Tínhcoi trọngvậtchấttrởthànhbiểuhiệncủasựtônthờchủnghĩacánhân.Khiđó,mốiquanhệgiữangườivàngườibịrạnnứtbởisựvôcảmmàchúngtadànhchonhau.

Nhiềungườitinrằngviệccoitrọngvậtchấtlàmộtsựthaythếrẻmạtchonhững nguyên tắc cơ bản nhằm tận hưởng những điều bình dị trong cuộcsốngvàchiasẻchúngvớinhữngngườichungquanh.Vàhọđãbắtđầuhànhtrìnhtìmlạinhữnggiátrịtinhthầnmàvôtìnhmìnhđãđánhmất.

Dướiđây, tôisẽnêurahaikhíacạnhmàchamẹcần lưuýkhisửdụngngônngữyêuthươnglàQuàtặng.

Tặngtiền

GiátrịcủatiềnbạcĐầu tiên là vấn đề tặng tiền.Ngày nay, trẻ vị thành niên đang dần trở

thành khách hàng chủ lực trên thị trường. Những nhà sản xuất tập trungquảngcáothuhútsựchúýcủagiớitrẻ.Nhưngtrẻvịthànhniênlấytiềnởđâura?Câutrảlờichínhlàtúitiềncủachamẹ.Nhiềungườinghĩrằngnếuquàtặnglàmộttrongnhữngngônngữyêuthươngthìviệcchamẹtặngtiềnchoconsẽkhiếntrẻcảmnhậnđượctìnhcảmchamẹdànhchochúng.Thếnhưngviệcnàycóhaivấnđề.Thứnhất,đasố lượngtiềnnàykhôngđượcđưachocondướihìnhthứcquàtặng;nóđơnthuầnlàmộtphầntrongcuộcsốnggiađìnhthườngngàyvàtrẻchỉviệcchờđónnhận.Thứhai, trẻchưalàmviệckiếmtiềnnênchưahiểuđượcgiátrịcủađồngtiền.Vìthế,đasốtrẻsẽítcảmnhậnđượctìnhcảmcủachamẹkhinhậntiềntừhọ.Vậythìchamẹphảilàmthếnàokhitặngtiềnchoconemmình?

Có hai cách giải quyết vấn đề này.Thứ nhất, hãy khuyến khích con tựkiếmtiềnbằngcáchlàmthêm.Đâylàcáchduynhấtđểtrẻhiểuđượcgiátrịđồngtiền.Nếuconbạnphảilàmviệctrongsuốtmộtthángđểkiếm50đô-lamuachiếcáoyêuthíchthìchắcchắnnósẽýthứcđượcgiátrịcủasứclaođộng.Vàtrẻbuộcphảisuynghĩ:“Liệuthứnàycóđángsứcmìnhbỏra?”.Khiđó,conbạnsẽbiếtcáchtrởthànhmộtngườitiêudùngthôngminhhơn.Khitựlàmviệckiếmtiền,trẻsẽphảisuynghĩlựachọngiữanhữngnhucầutiêu dùng khác nhau.Nếu không thể cùng lúc có tất cả những điềumìnhmuốnthìtrẻbuộcphảidùnglýtríđểphânđịnhxemmìnhcầnthứgìnhất.

Điềunàysẽgiúptrẻchuẩnbịtâmlýkhibướcvàocuộcsốngcủamộtngườitrưởngthành.

Nếulorằngviệclàmthêmởbênngoàicóthểảnhhưởngđếnviệchọctậpcũngnhưsinhhoạtcủacon,cácbậcchamẹcóthểsuynghĩđểtrảcôngchoconsaukhichúnghoànthànhnhữngcôngviệcnhàđượcgiao.Trảcôngchocontrongviệcnàycũngtươngtựnhưviệctrẻđi làmthêmbênngoài.Tuyvậy,điềucácbậcchamẹnênlưuýlàkhôngđượcchoquánhiềucũngnhưkhôngđể con trông chờmột số tiền quá lớn từ chamẹđể trẻ khônghìnhthànhnêntínhcoitrọngvậtchất.

Cáchgiảiquyếtthứhailàhãychọnthờiđiểmthíchhợpnhấtđểtặngtiềnchocon.Chẳnghạn,hãychotiềntrẻđónglệphíbuổicắmtrạicùnglớphaytrảhọcphícủacáclớphọcthêm…Cácbạncũngcóthểchotiềncondướihìnhthứcquàtặng,theonhưhướngdẫnởtrên.

Vìtrẻđãtừnglàmviệcđểkiếmtiềnnênbâygiờ,trẻsẽítnhiềuhiểuđượcgiátrịcủađồngtiền.Trẻsẽhiểuđượcmứcđộcựcnhọccủabạntrongviệckiếm tiềnnênsẽ thực lòngquý trọng tìnhcảmmàbạndànhcho trẻ thôngquasốtiềnđó.

Tặngquà

ChúýđếnniềmvuivàsởthíchcủaconHãysuynghĩcẩnthậnkhiquyếtđịnhtặngquàthayvì tặngtiềnchotrẻ.

Hãynhớrằngmụcđíchcủaviệctặngquàlàtruyềntảithôngđiệp"Chamẹyêucon"đếnvớitrẻ.Vìthếchamẹcầntựhỏi:"Mónquànàycóthậtsựhữuíchchocon?".Córấtnhiềuyếutốcầnđượcxemxétkhitrảlờicâuhỏitrênmàđiềuđầutiênchínhlàmứcđộchínchắnvàtráchnhiệmcủatrẻ.

Mộtđiềumàbạncầnchúýkhitặngquàchotrẻvịthànhniênchínhlàsởthíchriêngcủatrẻ.Hãynhớlạinhữngmónquàmàbạnnhậnđượcnhưngrấtítkhidùngđến,dùbạnbiếtngườitặngđãtốnkhánhiềutiềnđểmuanóvàrấtquýtrọngtấmlòngcủahọ.Vìthế,đừnglặplại tìnhhuốngnàyvớiconbạn.Nếumuốntrẻcảmnhậnđượctìnhcảmcủabạntrongmónquà,bạnphảichúýđếnsởthíchcủachúng.Thayvìmuamộtthứgìđóbạnthích,tạisaobạnlạikhôngmuathứmàconbạnthích?

Bạncóthểlàmviệcnàytrựctiếpvàhếtsứcđơngiảnbằngcáchhỏithẳngcon:"Chamuốnmuatặngchoconmộtmónquànhưngchưabiếtconmuốn

gì.Conhãyviếtramộtvàimónmàcon thíchnhất,càngcụ thểcàng tốt".Hầuhếttrẻđềuvuivẻthựchiệntheoyêucầunày.Nếukhôngbiếtchínhxácthứconmuốn,hãydẫnconđếntrungtâmmuasắmvàyêucầuconchỉchobạnthấymónquàmànómuốnđểquyếtđịnhxemcótặnghaykhông.Nếutặng,hãyquaylạimuavàolầnsauvàthựchiệntheonhữnggìtôiđãhướngdẫnởtrên.

NhữngmónquàriêngtưvàquýgiáKhôngphảimónquànàocũngnên tặng trướcmặtmọingười tronggia

đình.Cónhiềumónquàsẽđượccoitrọnghơnnếubạntặngriêngnóchotrẻ.LúcShirley13tuổi,tôirủconbécùngđidạoởlàngOldSalem.Đâylàđiềukhông có gì lạ vì cha con tôi vẫn thường đi dạo cùng nhau như thế này.Nhưnglầnnày,chacontôingồilạibênmộtaocánhỏvàtôitặngconbémộtchiếcchìakhóavàng.Đâylàcáchtôithểhiệnsựtrântrọngcủamìnhđốivớinhữngnỗ lựccủaconbé trongsuốt thờigianqua.Tôinóivớiconbéđâychínhlàchìakhóađếntráitimnóvàhyvọngnósẽtraolạichiếcchìakhóanàychongườinóthươngyêusaunày.

Khoảnhkhắcnàyđã trở thànhmột trongnhữngkỷniệmđẹpcủacảhaichacontôi.Dùvàinămsauconbéđãlàmmấtchiếcchìakhóađónhưngkỷniệmvềbuổichiềutuyệtvờiđósẽcònmãitronglòngnó.Mónquàvậtchấttuyđãmấtnhưngýnghĩatượngtrưngcủanóvẫncòntrongtâmtríconbénhiềunămvềsau.Bâygiờconbécũngđãcómộtđứacongái,DavyGrace,vàtôisẽchẳngngạcnhiênnếumộtngàynàođó,Davycũngnhậnđượcmộtchiếcchìakhóa.

Nhiềugiađìnhkhôngchỉcónhữngmónquàriêngtưmàcòncócảnhữngmónquàquýbáu.Nhữngmónquànàykhôngnhấtthiếtphảiđắttiềnnhưngphảicóýnghĩađốivớicảgiađình.Đócó thể làchiếcnhẫn,dâychuyền,cuốn sách, câyviết, bộ sưu tập tem…Đócó thể là vật đãđược truyền từnhiềuđờihayđơngiảnđượcmuavớimụcđíchduynhấtlàđểtặngchocon.Nhữngmónquànàycóthểđượctặngriênghoặctrướcmặtcácthànhviênkháctronggiađình.Điềuquantrọnglànóphảiđượctặngkèmtheolờinóivềsựquantrọngvàýnghĩacủanó,đồngthờivớinhữnglờikhenngợivàmộtvàicửchỉâuyếm.

Nhữngmónquàquýbáunhưvậysẽtrởthànhbiểutượngtìnhyêutronglòngcontrẻnhiềunămvềsau.Khitrẻvịthànhniêntrảiquagiaiđoạnbiếnđộngvềtìnhcảmthìnósẽtrởthànhlờinhắcnhởvềtìnhcảmchânthànhmàchamẹdànhchotrẻ.

NhữngmónquàgiảtạoĐây lànhữngmónquàđược tạorađể thay thế tìnhcảmchân thậtvà là

loại quàmàkhông trẻ vị thànhniên nào cần.Các bậc phụhuynhbận rộnhoặcthườngxuyênvắngmặtdùngnóđểbùđắpchonhữngthiếusóttrongmốiquanhệvớiconcái.

Mộtngườimẹđơnthânnói:"Mỗikhighéchỗcha,congái16tuổicủatôiluônmangvềmộttúiđầyquà.Điềuđángnóilàôngtahiếmkhigọiđiệnchoconbévàchỉởvớiconbémỗinămhaituầnvàomùahè”.Đâylàđiềuphổbiếnđốivớicácbậcchamẹkhôngđượcquyềnnuôicon.Trẻsẽnhậnquà,sẽnóilờicảmơnnhưngkhônghềcảmnhậnđượcchúttìnhcảmnàotrongđó.Khimónquàđượcdùngđểthaythếtìnhcảmthậtthìtrẻcũngchỉxemnólànhữngmónđồtầmthường.

Tuynhiên,hiệntượngnàykhôngchỉxảyrađốivớicácbậcchamẹđãlyhônmàcònvớicảnhữngngườiđangsốngcùngcondướimộtmáinhà.Đólàcácbậcchamẹgiàucónhưngbậnrộnvàluônthiếuthờigian.Concáicủahọthườngtựchuẩnbịbữaănsáng,đihọc,trởvề,bướcvàocănnhàvắngvẻ,làmbấtcứthứgìmìnhthíchrồichờđợichamẹvềnhàtrongtìnhtrạngkiệtsức.Cảnhàănbữatốigọnlẹvớinhữngthứmuaởtiệmănnhanhrồiaitrởvề việc của người ấy. Và hôm sau, hoạt cảnh này tiếp tục lặp lại. Trongnhữnggiađìnhấy,chúngtathườngthấyxuấthiệnrấtnhiềumónquàgiảtạo.Trẻvị thànhniêncóđượctấtcảnhữnggìchúngmuốn,ngoạitrừtìnhcảmcủachamẹ.Nhưngnhữngmónquànàykhôngbaogiờbùđắpđượcnhucầutìnhcảmcủatrẻcũngnhưkhôngthểxóađượccảmgiáctộilỗicủabậcphụhuynhkhihọítgắnbóvớicon.

Nhưtađãbiết,trẻvịthànhniêncầnnhậnđượctìnhcảmcủachamẹdướicả5ngônngữ.Xétvềnhiềumặt,ngônngữyêuthươngthôngquahìnhthứcquà tặngđượcxemlànguyên tắckhónhất. Ítbậcphụhuynhnàosửdụngthànhthạođượcngônngữnày.Nếungônngữyêuthươngchínhcủaconbạnlàquàtặng,bạnhãyđọckỹchươngnàyvàbànbạckỹvớivợ/chồngmìnhđểcảhaicùngsuynghĩlạicáchtặngquàtừtrướcđếnnaycủamìnhcũngnhưtìmcáchtặngquàtốtnhấtchocon.

Trẻvịthànhniênnóigì?Khiđãtìmrađiểmyếucủamìnhtrongcáchtặngquàvàlàmtheomộtvài

gợiýởchươngnày,tôitinrằngbạncóthểhọcđượccáchsửdụngngônngữyêuthươngnàymộtcáchhiệuquả.

Trongchươngtiếptheo,tôisẽhướngdẫnchobạncáchxácđịnhngônngữyêuthươngchínhcủatrẻ.Cònbâygiờ,hãylắngnghetâmsựcủanhữngtrẻvịthànhniêncóngônngữyêuthươngchínhlàquàtặng.

Michelle,15tuổi.Khiđượchỏivìsaocôbébiếtchamẹyêumình,côbéchỉngayvàocáiáo,váy,vàđôigiàytrênngườimình,rồinói:"Mọithứcháucóđềudochamẹcháumuacho.Vớicháu,đólàtìnhyêu.Họkhôngchỉchocháuthứcháucần,màcònhơnthếnữa.Thựctế,cháucònchiasẻnhữngđồđạcchamẹđãtặngchocháuvớinhữngngườibạncóhoàncảnhkhókhănhơnmình,tấtnhiênlàkhiđãđượcsựchấpthuậncủachamẹcháu”.

Serena,đanghọcnămcuốitrunghọc,nóivềchamẹmìnhnhưsau:"Tấtcảnhữngđồvậttrongphòngnhắccháunhớvềtìnhcảmcủachamẹ.Sáchvở,máyvitính,đồtrangtrí,quầnáo…đềudochamẹsắmchocháu.Cháuvẫncònnhớcáiđêmmàchamẹtặngchocháucáimáyvitính.Chamẹđãlắpđặtnóxongxuôivàgóighémcẩnthận.Khimởquàra,cháunhìnthấybêntrongmànhìnhviếtlà:ChúcmừngsinhnhậtSerena.Chamẹyêucon".

Ryan,14tuổi,nói:"Cháubiếtchamẹyêucháulàvìhọđãchocháurấtnhiều thứ.Họ thường làm cháu bất ngờ bằng cách tặng cho cháu nhữngmónmàcháuthích.Khôngchỉđơngiảnlàgiátrịmónquàmàcònlàcáchchamẹ tặngchocháunữa.Giađìnhcháu rất coi trọngviệc tặngquà, vàkhôngcầnthiếtphảichờtớisinhnhậtmớilàmnhưthế”.

Sean, 15 tuổi, đang học lớp tám. Sean gặp nhiều rắc rối về vấn đề sứckhỏenênthườngxuyênphảinghỉhọc."Cháubiếtcháucórấtnhiềuvấnđề.Mấybạncháuđềuchơibóngvàthamgiarấtnhiềuhoạtđộng.Cháucũnghọctrễmộtlớpsovớicácbạncùngtuổi.Nhưngcháuvẫnthấymìnhlàđứamaymắn nhất.Chamẹ cháu thương yêu nhau và rất thương yêu anh emcháu.Chamẹthườnglàmcháubấtngờbằngnhữngmónquàrấtđặcbiệt.Cháurấtthíchvitínhnhưnghầunhưlúcnàochacũngpháthiệnranhữngchươngtrìnhmớitrướccháu.Mỗikhithấytrênbànđốtnếnlàcháubiếtsaubữa tối, cả nhà sẽ có tiệc. Thông thường, đó là lúc cha đã tìm thấymộtchươngtrìnhmớichocháu”.

Nếungônngữyêuthươngcủaconbạnlàquàtặng...

Cácbậcphụhuynhnênnhớrằngtìnhcảmtrongmónquàcũngquantrọngnhưchínhmónquà.Vìthế,hãysángtạonhữngcáchthứctặngquàthậtđộcđáođểconbạnluôncảmnhậnđượctìnhthươngyêuchứađựngtrongđó.

•Hãychọnmónquàhợpvớisởthíchcủacon,mónquàmàbạntinrằngconsẽtrântrọngkhiđượcnhận.

•Khiđimuasắm,hãyđềramứcgiớihạnmàbạnsẽtrảchocáclựachọncủacon.

•Sưutậpnhữngmónquàkhôngđắttiềnnhưngđộcđáovàtừtừtặngtừngmónchoconmỗikhicầnthiết.

•Chuẩnbịmộtbữaănđặcbiệtmàbạntinlàconsẽthích.Điđếnnhàhàngconthíchhaylàmmóntrángmiệngtheokhẩuvịcủacon.

•Sưutậpnhữnghộpquàhaygiấygóilạđểdùngchoviệcgóiquà,dùlànhữngmónquàđơngiảnnhất.

•Khivắngnhà,hãygửimónquànhonhỏnàođóvềchoconvớitênconđượcviếtthậtto.

•Chuẩnbịmột"túiquà"gồmnhữngmónquànhỏkhôngđắttiềnđểconchọnlàmphầnthưởngmỗikhiđãlàmtốtviệcgìđó.

• Tìm nhữngmón quà có thể đặt tên con bạn lên đó. Hãy dùng chúngtrongtrườnghợpconbạnđangcóchuyệnbuồnđểđộngviêncon.

• Tạo ramột trò chơi săn quà có bản đồ và lời chỉ dẫn dọc đường tìmkiếm.

•Giấumộtmónquànhỏtrongtúiáokhoáccủaconcókèmtheomộtmẩutinnhắnđộngviêncon.

•Thayvìbỏtiềnramuamộtmónquàthậtlớnvàosinhnhậtcon,hãytặngconmộtmónquàcóýnghĩavàtổchứcmộtbữatiệcấmcúngcómờibạnbèconđếndự.

•Hãynghĩđếnnhữngmónquàcóthểtồntạilâudài.Chẳnghạnnhưmộtcáicâymàbạnvàconcùngtrồng,mộttròchơichunghaymộtbứctranhtreotrongphòng.

•Hãythamkhảoýkiếncủaconkhicácbạncùngnhauđimuasắmquà.

•Hãytiếtlộvớiconvềnhữngmónquàtiếptheo.Nhữnggiấynhắnđếmngượcnhư"Chỉcòn4ngàynữalàđếnngàytặngquà"có thể tạo raniềmmongđợilớnvàvôvàntìnhyêuthương,đặcbiệtlàđốivớinhữngtrẻthíchđượcnhậnquà.

•Gửihoahoặckẹotớitrườngvớimộtmảnhgiấynhắncôngnhậnthành

tíchtronghọctậphayngoạikhóacủatrẻ.

Chương8

KHÁMPHÁNGÔNNGỮYÊUTHƯƠNGCỦATRẺVỊTHÀNHNIÊN“Tôi không biết làm thế nào để xác định được ngôn ngữ yêu thương

chínhcủaconmình.” -MurielnóivềKayla,đứacongái14tuổicủacô.-“Tôithấyhìnhnhưngônngữcủanóthayđổimỗingày.Hômnaynóthíchthứnày,ngàymainólạithíchthứkhác.Tínhkhíthấtthườngcủaconbélàmtôichẳngbiếtđâumàlần."

Khámphángônngữyêu thươngchínhcủa trẻvị thànhniênkhôngđơngiảnnhưđốivớitrẻnhỏ.Trẻvịthànhniênđangtrongthờikỳcónhiềubiếnchuyển,cảtrongtâmlývàtínhcách.Tronggiaiđoạnnày,tấtyếuconngườitasẽcónhiềuphảnứngkhácnhautrướccácvấnđềcủacuộcsống.

Tháchthức

SựthấtthườngtrongtínhkhítrẻvịthànhniênThông thường, trẻvị thànhniênsẽ trảiqua trạng tháimấtcânbằngnày

trongvàinăm.Đôikhi,trạngtháinàydiễnrarấtmãnhliệtnênnhiềungườicảmthấykhókhăntrongviệcđoánngônngữyêuthươngchínhcủatrẻ.Phảnứng của trẻ vị thành niên thường phụ thuộc vào tâm trạng, trong khi tâmtrạngnàylại thườngxuyênthayđổi trongngày.Dođó,cónhiềubiểuhiệntìnhcảmtrẻchấpnhậnvàolúcsángnhưnglại từchốivàobuổitối.Chẳnghạn,ngàyhômqua,conbạnkhăngkhăngđòibạnphảimuachonóđôigiàybóng rổhànghiệu.Thế rồihaingàysau,nó lạiđi thiđấubóng rổvớiđôigiàycũmòn.Hẳnlúcđó,bạnsẽlắcđầutựhỏi:“Khôngthểhiểunổithằngbénày!”.Nhận xét củamột ngườimẹ nhưMuriel phản ánh sự thất vọngđiểnhìnhvềviệctìmhiểutínhkhítrẻvịthànhniên.

TrẻvịthànhniênđộclậpNgoàisựthayđổivềtínhkhí,sựpháttriểncủatínhđộclậpcũnglàmộtlý

dokhiếnchamẹkhóxácđịnhngônngữyêuthươngchínhcủatrẻvịthành

niên.Quátrìnhtrưởngthànhcủatrẻthườngbắtđầubằngviệctáchkhỏichamẹ để xây dựng tính cách riêng.Kayla không cònmuốn đượcmọi ngườinhắcđếnvới tư cách là congái củaMuriel nữa.Côbéđang cốgắngxâydựngcá tính riêng.Tìmkiếmsựđộc lập làbướckhẳngđịnhbản thânđầutiêncủatrẻ.

Từnhữnglýdonày,Kaylađangcốgắngquyếtđịnhxembảnthânmìnhmuốnđượcbiếtđếnnhưmột“Kaylangôi saobóng rổ”,“Kaylahọc sinhgươngmẫu”, “Kayla người bạn biết quan tâm”, “Kayla cô gái tóc ngắnvàng”,“Kaylavũcông”...haykhông.VìKaylavẫnchưaxácđịnhđượccátínhnàomìnhmongmuốncóđượcnêncôbéthườngxuyênbịdaođộnggiữanhững cá tính đó.Khi xemmình là ngôi sao bóng rổ,Kayla khôngmuốnchiasẻthờigianvớimẹ.Nhưngkhixemmìnhlàngườibạnbiếtquantâmđếnngườikhácthìcôbésẽrấthưởngứngkhoảngthờigiannày.Chínhvìthế,việcxácđịnhngônngữyêuthươngchínhcủatrẻvịthànhniênthườnglàrấtkhókhăn.

TrẻvịthànhniênnétránhhoặcgiậndữĐôilúc,conbạnsẽnétránhtấtcảnhữngbiểuhiệntìnhcảmcủabạn.Dù

bạnđãthửcả5ngônngữyêuthươngnhưngđềubịnótừchối.Nhiềukhitrẻvịthànhniênnétránhtìnhcảmcủachamẹvìchúngđangtứcgiậnđiềugìđómà chưa tìm ra cách giải quyết tốt nhất. Tuy vậy, việc trẻ né tránh tất cảnhữngbiểuhiệntìnhthươngcủachamẹthườnglàbiểuhiệncủasựdaođộngtâmtrạng,suynghĩ,sựpháttriểncủatínhđộclậpvàmuốntựkhẳngđịnh.

Điều đángmừng là không phải lúc nào trẻ vị thành niên cũng né tránhhoặcphảnứngtháiquátrướcnhữngbiểuhiệntìnhcảmcủachamẹ.Vàbạnvẫncóthểxácđịnhđượcngônngữyêuthươngchínhcủaconmìnhnếuđểtâmquansát.

Ngônngữyêuthươngcủatrẻemcóthayđổi?

Cóthểkhi trẻcònnhỏ,bạnđãxácđịnhđượcngônngữyêuthươngcủacon và sử dụng nhuần nhuyễn chúng. Và bây giờ, bạn đang băn khoăn:“Ngônngữyêuthươngcủaconmìnhliệucóthayđổi?”.Đángmừnglàngônngữyêuthươngchínhcủatrẻvịthànhniênsẽkhôngthayđổitrongkhoảngthờigianchúngbắtđầulớn.

KhingônngữyêuthươngchínhcủatrẻvịthànhniênđãcóbiểuhiệnthayđổiCórấtnhiềulýdokhiếncácbậcphụhuynhkết luậnrằngngônngữyêu

thươngchínhcủaconmìnhđãthayđổi.Đầutiên,trẻvịthànhniênnétránhloại ngônngữyêu thươngmà trướcđó chúngvẫn thường sửdụng.Sựnétránhnàycóthểgiảithíchbằngnhữnglýdomàchúngtađãkểởtrên.Thựctế,nhiềutrẻvịthànhniênkhôngchỉnétránhngônngữyêuthươngchínhmàcònnétránhtấtcảnhữngbiểuhiệntìnhthươngkhác.

Lýdothứhaikhiếnchongônngữyêuthươngchínhcủatrẻcónhữngbiểuhiệnthayđổisovớikhichúngcònnhỏ,đólàkhimộtngườiđãnhậnđượcđủngônngữyêuthươngchính thìngônngữyêuthươngthứhaicủahọsẽ trởnênquantrọnghơn.Jared,15tuổi,rấtthíchnhậnđượctìnhcảmyêuthươngquanhữngcửchỉâuyếm.ChamẹJaredđãbiếtđượcngônngữyêuthươngchínhcủaconmìnhvàhọthườngxuyênsửdụng.Saumộtthờigian,Jaredthanphiềnrằng:“Conlàmđủthứviệcnhưngchẳngaikhenbaogiờhết”.Rõràng,nhucầucủaJaredlúcnàychínhlànhữnglờikhenngợi.Khibiếtđược điều này, chamẹ cậu bé thắcmắc không biết ngôn ngữ yêu thươngchínhcủaconmìnhcóthayđổihaykhông.Thựcra,đốivớiJared,lờikhenngợilà

ngônngữyêuthươngthứhai.Vìthế,nếuchamẹcậumuốnđápứngđượcnhữngnhucầutìnhcảmcủaconmìnhthìhọcầndùngnhữnglờikhenngợinhiềuhơn,đồngthờivẫnphảitiếptụcsửdụngngônngữyêuthươngchínhlàcửchỉâuyếm.

Lýdothứbalàngaytừđầu,chamẹđãxácđịnhsaingônngữyêuthươngchính của con.Điều này không có gì lạ bởi vì chamẹ thường có khuynhhướngnhìntrẻquasuynghĩchủquancủamình.Vìthế,họdễchorằngngônngữyêuthươngcủatrẻcũnggiốngnhưbảnthânmình.

ThờiđiểmđểngườilàmchamẹhọchỏiCónhiềubậcchamẹhỏitôirằng:“Nhưngtạisao tôicũng làmnhưhồi

xưamàtrẻlạikhônghềphảnứng?”.Patsytâmsựvớitôi:“Trướcđây, tôiđãbiếtngônngữyêuthươngchínhcủaTeddylàlờikhenngợi.Tôithườngnóinhữnglờiđóvớinónhưnggầnđây,khiđã14tuổi,thằngbélạinóivớitôi:'Mẹ,đừngcónóithế.Conkhôngmuốnnghehoàinhữnglờiđóđâu’.Tôicảmthấyrấthoangmangtrướctháiđộcủathằngbé”.

“ChịthửnóivàilờikhenngợimàchịthườngnóivớiTeddychotôinghe

nào!”-TôiyêucầuPatsy.

“Tôithườngnóivớithằngbénhữngcâunhư:'Contuyệtnhất!','Mẹrấttựhàovềcon!','Conthậtthôngminh!'…”

Vấnđềđãrõ:LúcnàoPatsycũngnóinhữnglờinàytrongkhihiếmtrẻvịthànhniênnào lạimuốnnghemãinhững lờimàmìnhđãnghe từkhi cònnhỏ.Bêncạnhđó,chúngđangmuốnđộclậpvàkhôngthíchbịđốixửnhưtrẻcon.

Lầnđó, tôiđềnghịPatsyhãybỏ tấtcảnhữnglờichịđãnóisuốtnhữngnămquavànghĩracáchthểhiệntìnhthươngbằngnhữnglờinóimớimẻvàchínchắnhơn,chẳnghạnnhư:“Mẹthậtsựkhâmphụclậptrườngcứngrắncủacontrongviệcgiảiquyếtnhữngvấnđềlớn!”,“Mẹcámơnconđãcắtcỏchiềunay!”,“Mẹ tinconvìmẹbiết con sẽ tôn trọngquyền lợi củangườikhác”…TôicònđềnghịchịhãybắtđầugọiconlàTedthayvìTeddy.Patsytỏrahếtsứcngạcnhiênvànóivớitôi:“Ôngbiếtkhông,Teddycũngnóivớitôi như vậy. Nhưng thật khó để gọi thằng bé là Ted bởi tôi đã gọi nó làTeddytừ lúcnómớisinh”.Nhữngyêucầucủa tôisẽkhiếnPatsyphảiđốimặtvớirấtnhiềukhókhănnhưngtôitinchịsẽlàmđược.

Rogercũnglàmộtvídụđiểnhìnhchoviệccácbậcchamẹcầnhọcmộtcáchnóimớitheonhucầucủacon.Anhkểchotôivềphảnứngcủacontraianhkhicậubébắtđầulớn.“TừlâutôiđãbiếtngônngữyêuthươngchínhcủaBradlàhànhđộngthểhiệnsựquantâm.”-Rogernói.“Khicònnhỏ,thằngbéthườngđemđồchơi lạinhờtôisửa.Cólẽkhiđó, trongsuynghĩcủamình,thằngbétinthứgìtôicũnglàmđược.Tôinhìnthấyánhmắtngậptrànhạnhphúccủathằngbékhinócầmtrêntaymónđồchơiđãđượcsửahaytìmthấylờigiảichonhữngbàitậpvềnhà.Nhưngtừkhibắtđầulớn,tôiđểýthấythằngbékhôngcònnhờtôinhưtrướcnữa.Hômbữa,khithấynóđangloayhoayvớichiếcxeđạp,tôiđãđềnghịgiúpvàthằngbéđáprằng:'Cámơnchanhưngmàcontựlàmđượcrồi’.Thằngbécũngítkhinhờtôigiảngbài tậpvềnhànữa.Tôi cảm thấykhôngcòn thân thiết với connhưtrướcvàtôiđanglolắngkhôngbiếtliệunócócòncảmthấygầngũivớitôikhông.”

NếungônngữyêuthươngchínhcủaBradlàhànhđộngthểhiệnsựquantâm thìcó lẽcậuđãkhôngcòncảmnhậnđược tình thươngcủachanhiềunhưkhicònbé.Cậuđãhọcđượccáchtựgiảiquyếtvấnđềđồngthờinuôidưỡngtínhđộclậpcủacậu.

ĐiềuRogercầnlàmbâygiờlàhọccáchhànhđộngthểhiệnsựquantâmtheonhucầuhiệntạicủacon.TôiđềnghịanhnêntìmnhữngđiềuBradchưa

biếtđểdạychothằngbé,chẳnghạnnhưcáchrửaxe,đónggiásách…Tôitinrằngthằngbésẽhàohứngđónnhậnnhữngbàihọcnày.Khiđó,sựgắnbóvàcảmgiácgầngũigiữahaichaconsẽđượccủngcốđồngthờiBradsẽcảmthấyantoàntrongtìnhthươngcủacha.

Tất nhiên, việc phải thay đổi và học hỏi những cách thứcmới bao giờcũngthậtkhókhănbởichúngtavẫnthườngsốngtheothóiquen.Nhưngnếumuốnđứaconởtuổivịthànhniêncảmnhậnđượctìnhcảmcủamình,bạnphảisẵnsànghysinh.

Tìmrangônngữyêuthươngchínhcủatrẻvịthànhniên

Nếu lần đầu tiên bạn biết đến khái niệm ngôn ngữ yêu thương này vàkhôngbiếtngônngữyêuthươngcủaconmìnhhiệnnay,thìhãyđểtôigợiýchobạn3bướcxácđịnhngônngữyêuthươngcủatrẻ.Đầutiên:đặtcâuhỏi;thứhai:quansát;thứba:thửnghiệm.Đâylàcáchthựchiệntừngbước.

1.ĐặtcâuhỏiNếumuốnbiếtconđangnghĩgì,cáchtốtnhấtlàbạnhãyhỏithẳngchúng.

Thếnhưng,mộtngườichađãtâmsựvớitôi:“Chodùtôihỏigìthìcâutrảlờicủathằngbécũnggóigọntrongbadạng:'Conkhôngbiết';'Đượcthôi’và'Saocũngđược'.Bacâutrảlờiđóđượcthằngbésửdụngđểtrảlờimọivấnđềcủatôimàthựcchấtlàchẳngcócâutrảlờinàocả”.Tôihiểusựthấtvọngcủangườichanàyvìđúnglàcónhiềutrẻvịthànhniênchỉcằnnhằnchứ không thích nói chuyện.Tuy vậy, trong trường hợp con bạn chịu đốithoạithìđâychínhlàcáchduynhấtđểbiếtchắcchắnsuynghĩvàcảmnhậncủatrẻ.

Thôngthường,đasốtrẻvịthànhniênsẽnóiranhữngcảmnhậncủachúngnếubạnchịukhóhỏi.Rấtíttrẻmuốnmởđầucâuchuyệnbằnglờiđềnghị:“Đểconnói cha/mẹbiết conđangnghĩ gì/cảm thấygì”,nhưng chúng lạithườngthíchnói:“Đểconnóichocha/mẹbiếtconmuốngì”.Trẻvị thànhniên thường thể hiện mong muốn nhiều hơn suy nghĩ và cảm xúc. Trẻthườngcấtgiấunhữngđiềunàychomìnhchođếnkhichamẹhỏiđúngcâucầnhỏi.

Nhữngcâuhỏi làđồngminh tốtnhấtcủabạn trongquá trìnhkhámphángônngữyêuthươngchínhcủacon.MargonóivớiKerstin,đứacongái15

tuổicủamình:“Mẹđangđọcsáchhướngdẫnlàmchamẹ.Mẹnhậnrarằngmìnhkhôngphảilàmộtngườimẹhoànhảo.Ýđịnhcủamẹthìtốtnhưngđôikhimẹlạinóihoặclàmnhữngđiềukhiếnconbịtổnthương.Mặtkhác,mẹcũngkhôngchắcconcócảmnhậnđượcrằngmẹluônởbênkhiconcầnhaykhông.Mẹmuốnhỏiconmộtcâunghiêmtúc:Theoconthìlàmthếnàođểmốiquanhệgiữahaimẹcontatốthơn?”.

Margokhôngbao giờ quên được câu trả lời củaKerstin:“Mẹ!Nếumẹthậtmuốnbiếtthìconsẽnóichomẹnghe,nhưngmẹđừngnổigiậnnhé.Cónhiềulúcconmuốnnóichuyệnvớimẹnhưngconcảmthấymẹkhônghềchúýđếncon.Lúcnàomẹcũngcùng lúc làmrấtnhiềuviệcnhưđan len,đọcsách,xemtivi,tínhhóađơnhaylàmgìđó.Lúcnàomẹcũnglàmviệcvàconcảmthấyconđanglàmphiềnmẹmỗikhiconmuốnnóichuyệnvớimẹ.Conướcgìcómộtlúcnàođómẹsẽngồixuốngnóichuyệnvớiconmàkhônglàmgìkhác”.

Margohỏivàchịđãcócâu trả lời.Câu trả lờicũngđã tiết lộngônngữyêuthươngchínhcủaKerstin-côbéđangkhaokhátcóđượcthờigianchiasẻ,sựtoàntâmchúýcủamẹ.

Cónhữngcâukhácmàchamẹcóthểhỏiđểtrẻvịthànhniêntiếtlộđâulàngôn ngữ yêu thương củamình, chẳng hạn như:“Con nói ai là bạn thânnhấtcủacon?”,“Tạisaoconcoicậubạnấy/côbạnấylàbạnthânnhất?”.Câutrảlờicủaconbạnsẽtiếtlộngônngữyêuthươngcủanó.

Tuyvậy,bạnkhôngnênhỏiconbạnnhữngcâuhỏinhư:“Ngônngữyêuthươngchínhcủacon làgì?”bởivìnhữngcâuhỏinày thườngkhiếnconhiểuđâylàmộttròchơi.Hãynhớrằngconbạnđangtìmkiếmsựchânthànhvàchúngkhôngcóhứng thúvớiviệcchơiđùa.Bêncạnhđó,nếuconbạnhiểuđượckháiniệmngônngữyêuthương,chúngcóthểlợidụngđiềunàyđểthaotúngbạn.Rấtnhiềuchamẹđãphảiđốimặtvớinhữngcâunóinhư:“Nếumẹyêuconthìmẹsẽ...”.Đôikhi,conbạnsẽchủđộngthểhiệnngônngữyêuthươngchínhcủanó,nhưngthôngthường,nhữngđòihỏinàychỉlàđểthỏamãnmộtmongmuốnnhấtthờinàođómàthôi.

2.QuansátHãyquansáthànhvicủatrẻvịthànhniênmộtcáchtỉmỉ.Hãyquansát

cáchconbạnthểhiệntìnhcảmcủamình.Nếuconbạnthườngtặngquàchongườikhácthìrấtcóthểngônngữyêuthươngchínhcủanólàquàtặng.Conngười ta thườngmongmuốnđượcnhận lại nhữngđiềuhọđã chođi.Tuynhiên,việcnàykhôngphảilúcnàocũngđúng.Chẳnghạn,cậucontraithể

hiệntìnhcảmbằngcáchtặngquàchỉvìmộtngườithânnàođócủacậuđãnhấnmạnhviệcnàyvớicậu.Vìthế,ởđây,ngônngữyêuthươngchínhcủacậubénàykhôngphảilàquàtặng.

Quansátcảnhữnglờithanphiềncủatrẻvịthànhniên.Quảthật,nhữnglờithanphiềnthườngtiếtlộngônngữyêuthươngchínhcủatrẻ.Thếnhưng,nhiềubậcchamẹthườngcốchốngchếtrướcnhữnglờithanphiềncủatrẻ.Chẳnghạn,khi trẻnói:“Chamẹkhôngđược tựýdi chuyểnđồđạc trongphòngcon.Giờ thìconchẳng tìm thấyđược thứgìcả.Chamẹkhông tôntrọngđồdùngriêngtưcủacon!”.Nhiềungườiđãphảnứnglạirằng:“Nếucon chịu dọn dẹp phòng củamình thì chamẹ đâu cần phải làm điều đó.Nhưngvìconkhôngchịudọnnênchamẹmớiphảilàm”.Cuộcnóichuyệntrởthànhcuộccãivãhoặcngừnglạimàchẳngmanglạiíchlợigìchocảđôibên.

Nếuchịukhóđểtâmđếnnhữnglờiphànnàncủaconthìbạnsẽnhậnrađiểmchunggiữachúng.Nếuđâykhôngphảilầnđầuconbạnthanphiềnvềviệcngườikhác“dichuyểnđồđạc”củamình.Cóthểngônngữyêuthươngchínhcủaconbạnlàquàtặng.Cóthểtrongphòngcủaconbạncórấtnhiềuquàtặngvàđốivớinó,mỗimónquàđềucómộtvịtríđặcbiệt.Khiaiđódichuyểnmónquàtrongphòng, trẻcảmthấyđiềuđóđồngnghĩavớiviệcdichuyểnmộtmốiquanhệtìnhcảmcủachúng.

Việc nhìn ra những kiểumẫu than phiền rất quan trọng.Khi những lờithan phiền này cùng rơi vào một loại, chúng có thể hé lộ ngôn ngữ yêuthươngchínhcủaconbạn.

Quansátnhữngyêucầucủacon.Lờiyêucầu làbiểuhiệnrõ ràngnhấtngônngữyêuthươngchínhcủatrẻ.Reneenóivớimẹ:“Mẹ,chiềunaymẹđidạovớiconđượckhông?Conmuốnchỉchomẹxemmấybônghoaconvừapháthiệnbênbờhồ”.Rõràng,Reneevừayêucầucóđượcthờigianđidạovớiriêngmẹvàngônngữyêuthươngcủacôbélàthờigianchiasẻ.

3.ThửnghiệmMộtcáchkháccóthểdùngđểxácđịnhngônngữyêuthươngchínhcủatrẻ

vị thànhniên là thửnghiệmvàquansátphảnứngcủachúngvới từngloạingônngữtìnhcảm.

Chẳnghạn,bạnhãydànhracảtuầnđểbộclộnhiềucửchỉâuyếmvớiconhơnbìnhthường.Tuầnsau,hãydànhchochúngnhiềulờikhenngợi.Tuầnsauđóhãytậptrungvàonhữnghànhđộngthểhiệnsựquantâmđốivớicon.

Tuầntiếp theo,hãydànhnhiều thờigianchiasẻvớicon,cùngconđidạohaychơibóng…Bạncũngcóthểdànhthờigianđểđốithoạicóchiềusâucùngcon.Tuầncuốicùng,hãytậptrungvàoquàtặng.Hãymuachoconbạnnhữngmónquàmàchúngđãxin,góithậtđẹpvàtặngchoconvớisựxuấthiệncủacácthànhviênkháctronggiađình.

Khisửdụngđúngngônngữyêuthươngchínhcủacon,bạnsẽthấytháiđộconbạnkháchẳn.Khitìnhcảmđượcđongđầy,trẻvịthànhniênsẽtrởnênthânthiếtvớichamẹhơn.Cóthểconbạncũngđangngạcnhiêntrướcsựđổikháccủabạnnhưngbạncũngkhôngcầnphảigiải thíchgìnhiều.Bạnchỉcầnnóivớiconvềmụctiêutrởthànhmộtngườicha/mẹtốthơnlàđược.

Một thửnghiệmnữa làbạnhãychoconhai lựachọnvàghinhớsự lựachọncủacon.Chẳnghạn,mộtngười chanóivớiđứacon trai13 tuổi củamình:“Chiềunaycharảnhhai tiếngđồnghồvàchasẽdànhnóchocon.Vậyconmuốncùngchađi thảdiềuhaylàđếntrungtâmthươngmạimuapinchocáimáychụpảnhmớicủacon?”.Đólàlựachọngiữathờigianchiasẻvàquàtặng.

Khighinhớnhững lựachọncủacon, theo thờigian,bạnsẽ thấynhữnglựa chọn ấy cómộtmẫu số chungnàođó.Vàđấy chính là ngônngữyêuthươngcơbảncủaconbạn.

Một khi đã khámphá được ngônngữyêu thương chính của trẻ, bạn sẽmuốnhọcthêmnhiềucáchbiểuhiệnkháccủaloạingônngữđó,đồngthờisẽmuốn sử dụng nó thường xuyên. Tuy nhiên, như phần trên tôi đã giảithích,đôikhitrẻvịthànhniênsẽnétránhloạingônngữmàchúngvốnyêuthích.Bạnnêntôntrọngýmuốncủaconvàđừngápđặtchúng.Chẳnghạn,chodùbạnbiếtngônngữyêuthươngchínhcủaconlàcửchỉâuyếm,nhưngnếukhibạnđặttaylênlưngconmànóvùngrathìchắcchắnđókhôngphảilàlúcconbạnmuốnđượcôm.Khiđó,bạnnênquayđivàchấpnhậnsựthậtlàlúcnàyconcầnởmộtmình.

Bạncóthểthửchạmvàoconmộtkiểukhácvàongàyhômsau.Khibạnsửdụng tốiđangônngữyêu thươngchínhcủacon, tìnhcảmcủa trẻsẽđượcđongđầy.Nhưngnếubạntránhkhôngsửdụngngônngữđóchỉvìsợbịcựtuyệtthìtìnhcảmcủatrẻsẽtrốngrỗngvàchúngsẽtrởnênxacáchvớichamẹ.Đểthểhiệntìnhcảmyêuthươngconmộtcáchhiệuquả,chamẹcầnsửdụngngônngữyêuthươngchínhcủatrẻmộtcáchthườngxuyênvàvớicáchthứcmàtrẻthíchnhất.

Sửdụngcả5ngônngữyêuthương

LợiíchđốivớitrẻvịthànhniênTôi khôngkhuyênbạn chỉ sửdụngduynhấtmột ngônngữyêu thương

chínhcủatrẻvịthànhniênbởitrẻcầnđượcnhậntìnhthươngthôngquacả5loạingônngữ,vàbạncầnhọccáchsửdụngcả5loạingônngữấy.Trẻsẽhọchiệuquảnhấtthôngquatấmgươngcủachamẹ.Khichamẹsửdụngcả5loạingônngữ,trẻsẽhọcđượccáchsửdụngchúngvớinhữngngườikhác.Điềunàyrấtcầnthiếtchonhữngmốiquanhệxãhộisaunàycủatrẻ.Trẻsẽbiết cáchbày tỏ tình cảmvà sựbiếtơnđốivớinhữngngườixungquanh.Nếutrẻsửdụngthànhthạocả5ngônngữyêuthươngthìmốiquanhệgiữatrẻvànhữngngườichungquanhsẽluônđượccủngcốvàbềnchặt,trẻsẽcóthêmnhiềulợithếtrongtươnglai.

Đâythậtsựlàmộttháchthứclớnđốivớinhữngbậcphụhuynhchưađượchọccáchsửdụng5loạingônngữyêuthương.Vìthế,bạnhãyđọclạitấtcảnhữngchươnggiải thíchvề5 loạingônngữvàghichúnhữngý tưởngsửdụngchúng.Hãyluyệntậpsửdụngchúngkhôngchỉvớiconmàcònvớitấtcảnhữngthànhviênkháctronggiađình.Mộtkhiđãhọcđượccáchsửdụngcác loại ngônngữyêu thươngnày, bạn sẽnhận thấy lợi ích thiết thựcmàchúngmanglại.

LợiíchtronghônnhânTrongquá trình tìmcách thươngyêuconhiệuquả,nhiềucặpvợchồng

nhậnthấyhônnhâncủamìnhnhưđượctáisinh.Họnhậnrarằngsuốtnhiềunămtrời,họđãquênsửdụngngônngữyêuthươngcủangườibạnđời.Sựhọcchẳngbaogiờlàquámuộn.Vìthế,nhữngcặpvợchồngnàohọcđượccáchsửdụngngônngữyêuthươngcủađốiphươngcóthểlàmthayđổicuộchônnhâncủamìnhchỉtrongthờigianngắn.

Mộtngườichồngtâmsựvớitôi:“Chúngtôiđãkếthôn33nămnhưng25nămgầnđâythậtkhủngkhiếp.Saukhiđượcôngtưvấn,tôiđãsángtỏđượcnhiềuđiều.Tôinhậnrarằngmìnhđãkhôngsửdụngngônngữyêuthươngcủavợvàbàấycũngkhôngsửdụngngônngữcủatôisuốtnhiềunămqua.Tôitraođổivớivợvàchúngtôiđãquyếtđịnhkểtừbâygiờsẽthườngxuyênsửdụngngônngữyêuthươngcủanhau.Trướcđây,ôngtừngnóicuộchônnhâncủachúngtôicóthểthayđổitrongvònghaithángnhưngtôiđãkhôngtin.Giờđây,đúnglàchỉtronghaitháng,chúngtôilạicócảmgiácấmáp

đốivớinhau.Cuộchônnhâncủachúngtôiđãhoàntoànthayđổi.Chúngtôirấtmongcóthểchiasẻđiềunàyvớinhữngđứaconđãkếthôncủachúngtôi”.

Tìnhyêulàmộttrongnhữngnhucầucơbảnnhấtcủaconngười.Khinhucầuđóđượcđápứng,chúngtasẽcócảmgiácấmápđốivớingườiđãmanglạiđiềuđóchota.Tìnhcảmgiađìnhngàycàngđượcthắtchặthơnnếutấtcảcác thành viên trong gia đình đều học được cách sử dụng ngôn ngữ yêuthươngcủanhau.

Chương9

LÀMSAOVƯỢTQUACƠNGIẬNĐỐIVỚICONTRẺ?

Khinổigiận,conngườitacóthểnóinhữnglờilàmtổnthươngsâusắcđếnngườikhác.AmbroseBiercetừngnói:“Nóitronglúcgiậndữlàbạnđãcómộtbàiphátbiểukhiếnbảnthânphảihốihậncảđời”.

Đasốcácbậcphụhuynhvàtrẻvịthànhniênchắchẳnđềuđãtừngcómột“bàiphátbiểu”nhưBiercenhắcđếnở trên.Khi đó, chúng ta đềuướcgìmìnhcóthểrútlạilờivừanóihayhànhđộngmìnhvừalàm.Nhữngcơngiậndữkhôngkiểmsoátđượclànguyênnhândẫnđếnsựrạnnứttrongvôsốcácmốiquanhệ,trongđócóquanhệgiữachamẹvàconcái.

Nhưngviệcnàycóliênquangìđếnsựyêuthương?Nhiềungườichorằngyêuthươngvàgiậndữlàhaikháiniệmhoàntoàntráingượcnhauvàkhôngthểđichungvớinhauđược.Thếnhưngnếuxétkỹ,bạnsẽthấyhaikháiniệmnàynhưhaimặtcủamộtđồngxu.Yêuthươnglàtìmkiếmnhữngđiểmtốtđẹpcủangườikhácvànótrựctiếpdẫnconngườitađếnsựgiậndữ.Chúngtanổigiậnkhicho rằnghànhđộngcủangườikia là sai trái,phụ lòngyêuthươngcủata.Chamẹnổigiậnvớiconcáikhichorằngchúngđãnóihoặclàmmộtđiềugìđóthiếutráchnhiệm.Trẻvịthànhniênnổigiậnvớichamẹkhichorằnghànhvicủachamẹlàthiếucôngbằnghoặcchỉvìlợiíchbảnthân…

Vìlẽđó,tôiviếtchươngnàylàđểgiúpcácbậcphụhuynhkiểmsoátcơngiậndữcủabảnthântheohướngtíchcựccũngnhưbiếtcáchgiúpconmìnhkiểmsoátđượccơngiậndữ.

SựcầnthiếtphảikiểmsoátcơngiậndữChúngtakhôngthểdạychoconnhữngđiềumàchínhbảnthânmìnhcũng

chưahọcđược.Marvin,một phụhuynhở Idaho, đã từngnói với tôi:“Tôichưabaogiờtứcgiậnnhưvậychotớikhitôikếthôn.Vàtôichưabaogiờtứcgiậnmộtcáchkhủngkhiếpnhưvậychotớikhicontôibắtđầulớn”.Đâycũnglàđiềumàrấtnhiềubậcphụhuynhđãvàđanggặpphải.Mộtđiềumàchúngtacầnnhậnthấylàchúngtathườngnổigiậnnhiềunhấtvớicácthànhviêntronggiađình,đặcbiệtlàvớiđứaconmớilớncủamình.Tạisaovậy?

Tạisaotrẻvịthànhniênthườnglàmbốmẹtứcgiận?Tạisaocácbậcphụhuynhlạithườngnổigiậnnhiềuhơnkhiconcáicủa

họbắtđầulớn?Nguyênnhânchínhlàdonhữngthayđổibêntrongtrẻkhiếnchúngcónhữngtháiđộ,hànhxửrấtkhácbiệtsovớikhichúngcònbé.Điềunàychúngtađãbànởnhữngchươngtrước.Ngoàira,khảnăngsuyluậnvàphán xét của trẻ vị thành niên tăng lên nên chúng bắt đầu đặt câu hỏi vềnhữngquyếtđịnhcủachamẹchứkhônggiốngnhưkhichúngcònbé.

Sự trưởng thành vềmặt trí tuệ này thường đi cùng với tính độc lập vàmongmuốn tựkhẳngđịnhbản thân.Khiđó, trẻkhôngchỉxétđoánquyếtđịnh của chamẹmà còn cóquyền lựa chọn cónênnghe theohaykhông.Chúngkhôngchỉtựsuynghĩmàcòntựquyếtđịnh.Việcnàythườngkhiếnchúngđingượclạiýcủachamẹvàkhơilênsựgiậndữởchamẹ.

Khikếtluậnnhữnghànhvicủaconmìnhlàngangbướng,nổiloạn,hoặcthiếutráchnhiệm,cácbậcphụhuynhthườngđưaralýdo:Việcnàykhôngtốtchochúng.Cơngiậndữ thúcđẩyhọhànhđộng.Nếukhôngnhận thứcđượcsựthayđổitấtyếucủaconởđộtuổivịthànhniên,họcóthểkhiếnchotìnhhìnhtrởnêntồitệhơn.

Tạisaocácbậcphụhuynhphảitránhphảnứngtiêucựcvớinhữngcơngiậndữ?Khitrẻvị thànhniênkhôngsẵnsànglàmtheolờimình,cácbậcchamẹ

thườngphảnứngbằngcáchranhững“mệnhlệnh” lạnh lùngvàkhónghenhư“Concólàmhaykhôngthìbảo?”.Khitrẻvịthànhniênchọncáchtrảlời:“Không!”,nghĩalàchúngđangmởmànmộtcuộcchiếnvớichamẹ.Vàtrậnchiến thườngchỉkết thúckhi cảchamẹvàconcáiđãnémvàonhaunhiều lời gây tổn thương. Sau đó, cả hai bên đều rời khỏi cuộc chiến vớinhữngvếtthươnglòngcùngcảmgiácbịchốibỏvàkhôngđượcthươngyêu.

Trong30nămlàmtưvấnhônnhângiađình,đãkhôngítlầntôirơinướcmắtkhinghetrẻvịthànhniênkểvềnhữnglờicaynghiệtcùngnhữnghànhvitànnhẫncủachamẹchúngtrongcơngiậndữkhôngkiểmsoátđược.Bikịchhơn,nhiềutrẻvịthànhniênsaukhitrởthànhchamẹđãcónhữnghànhvibạohànhvớiconcáicủachúng.Khuônmẫunhữngcơngiậnthườngđượctruyềntừthếhệnàysangthếhệkhác.Vìthế,nhiệmvụcủachúngtalàphávỡkhuônmẫuđó.Vớivaitròcủamình,cácbậcphụhuynhcầnkìmnéncơngiậndữvàhọccáchkiểmsoátnómộtcáchcótráchnhiệmvàtíchcực.Saukhibịbạohành,trẻvịthànhniênsẽkhôngcònnhớđếnnhữnghànhđộngthểhiệnsựquantâm,lờikhenngợi,thờigianchiasẻ,quàtặnghaynhữngcửchỉ

âuyếmmàmìnhđãnhậnđược.Tấtcảnhữnggìchúngnhớchỉcònlànhữnglờimắngnhiếcvàchỉ tríchcủachamẹ.Chúngkhôngcòncảmnhậnđượctìnhyêuthươngmàchỉcòncảmthấyđauđớnkhibịchốibỏ.

Những khuônmẫu tiêu cực trong quá khứ có thể bị phá vỡ. Chúng takhôngcầnphảilàmnôlệsuốtđờichonhữngcơngiậndữcủamình.Bấtkỳbậcchamẹnàocũngcóthểchuyểnnhữngkhuônmẫupháhoạithànhhànhđộngyêuthương.

PhávỡkhuônmẫupháhoạiDướiđây,tôixingợiýmộtsốbướccóthểgiúpbạnxóabỏnhữngkhuôn

mẫutiêucựcvàhìnhthànhnênnhữngkhuônmẫutíchcựcchanchứatìnhyêuthươngthôngquaviệckiểmsoátcơngiậndữ.

1.ThừanhậnsựthậtĐầutiên,cácbậcphụhuynhcầnphảibiếtthừanhậnsựthật.Chúngtasẽ

khôngthểđiđúnghướngnếukhôngchịuthừanhậnmìnhđangđisaiđường.Hãytựthừanhậnvàthừanhậnvớicácthànhviênkháctronggiađình.“Tôiđãkhôngkiềmchếđượccơngiậndữcủamình.Tôi thườngmấtkiểmsoátbảnthân.Tôiđãnóisai.Nhữngcâunóicủatôikhôngthểhiệnthôngđiệpyêuthương.Chúngchỉpháhoạimọithứvàlàmngườikháctổnthương.Vàtôimuốnthayđổi”.Hãyviếtnhữnglờitrênvàomộttờgiấyvàtựnhắcnhởmình,cũngnhưthểhiệntháiđộhốilỗivớinhữngngườiđãbịbạnlàmtổnthương.Hãy nói với họ vềmongmuốn thay đổi của bạn.Khi bạn đã nóiđược điều này trước mặt mọi người, bạn đã bắt đầu thay đổi theo chiềuhướngtíchcựchơnrồiđấy.

2.LậpkếhoạchBây giờ, chúng ta sẽ chuyển sang bước hai: Lập kế hoạch để xóa bỏ

nhữngkhuônmẫupháhoại.Vậylàmthếnàođểphávỡnhữngkhuônmẫutiêucựcđó?Thựcrabạnđãhìnhthànhmộtkếhoạchchomìnhkhinóivớivợ/chồng,concáilàhãybướcrakhỏiphòngkhibạnbắtđầunổinóng.Tuynhiên,điềunàysẽnhắcnhởbạnnhớđếnthấtbạicủamình.Thúnhậnmìnhthấtbạilàmộtviệcrấtxấuhổ,vànósẽthúcđẩybạnphảithayđổihànhvivàolầnsau.Nhưnglàmthếnàođểdậptắtcơngiậntrướckhinóbùngnổ?

Hãy nghe Rueul kể về kinh nghiệm thành công của anh. Cách đây hai

năm,chúng tôigặpnhau trongmộtbuổihội thảovềhônnhânởSpokane.Anh thừanhận:“Tôi thường xuyên giận dữ và nói những lời nói làm tổnthươngvợcon”.Thếrồikhigặplạinhautrongmộtbuổihộithảokhác,anhđã kể cho tôi nghe quá trình đấu tranh với những cơn giận dữ củamình:“Ôngcònnhớýtưởngđếmđến100trướckhinóirađiềugìđókhông?Tôiđãthựchiệntheolờikhuyêncủaông.Khisắpnổigiận,tôivừađếmvừađitớiđilui.Việclàmnàycóvẻkỳcụcnhưngđólàmộttrongnhữngđiềusángsuốtnhấtmàtôitừnglàm.Việcđilạivàđếmđãkhiếntôibìnhtĩnhvàcócáinhìntíchcựchơntrướcnhữngcơngiậndữ”.

Rueulđãtìmthấyphươngphápđểthayđổicáchứngxửcủamìnhtrướcnhững cơn giận dữ. Nhiều người cũng sử dụng cách này để đối phó vớinhững cơn giận củamình. Brenda kể với tôi:“Hai vợ chồng tôi đã thỏathuậnrằngkhinàonổigiận,mộttronghaingườisẽxinmộtkhoảnthờigian'tạmdừng'vàbướcrakhỏiphòng.Chúngtôiđãthỏathuậnsẽquaytrởlạibànbạcvấnđềsau5tiếng.Nếutiếptụcnổigiận,chúngtôilại'tạmnghỉ'lầnhai.Chúngtôiđềuđồngýrằngthàtạmnghỉcònhơnlànóinhữnglờikhónghevớinhau”.

Rõràng,họđãtìmđượcphươngphápthaythếhànhvipháhoạibằngmộthoạtđộngkhácđểtrởnênbìnhtĩnhhơn.

3.PhântíchcơngiậndữvànhìnnhậnlạiýkiếncủamìnhBướcthứbađólàphântíchcơngiậndữvànhìnnhậnlạiýkiếncủabạn.

Dùcóthểbạnvẫncòngiậndữkhiđãđếmđến100,thậmchí500,nhưngbạnđãđủbìnhtĩnhđểđặtranhữngcâuhỏivềcơngiậncủamình.Tạisaomìnhlạigiậndữ?Đốiphươngđãlàmsaichuyệngì?Liệumìnhcóđánhgiátháiđộcủahọmàkhôngcóbằngchứng?Mìnhcóhiểuđượcđộngcơcủahọ?Mìnhcóyêucầuquácaosomớimứcđộchínchắncủacon?(Đôilúc,cácbậcchamẹnổigiậnchỉvìđứaconmớilớncủahọhànhxửnhưmộtđứatrẻvịthànhniênbìnhthường).

Mộtkhiđãcóthờigiannghĩlạivấnđề,bạncóthểđưaraquyếtđịnhcầnthiếtxemđâulàhànhđộngmangtínhxâydựngtronghoàncảnhấy.Bạncóhaisựlựachọnđểđưaraphảnứngtíchcựcđốivớicơngiận:Mộtlàthoátkhỏicơngiận,vàhailàthừanhậnđólàvấnđềcủabạnchứkhôngphảicủacon.Vấnđềcủabạncóthểlàdomộttrongnhữngđiềusau:“Sángnaymìnhcótâmtrạngkhôngtốt”,“Mìnhđangbịstress”,“Tốiquamìnhngủkhôngđủ”,“Mìnhthiếukiênnhẫn”...

Chodùcólàlýdogìchăngnữathìbạncũngphảinhậnravấnđềnằmởbảnthânminhvàcốgắngthoátkhỏinó.

Tuynhiên,cũngcó thểcơngiậndữcủabạn làđúng.Những thànhviêntronggiađìnhbạnđãsai.Bạncó“quyền”đượcnổigiận.Bạnđãđếmđến500,đãrangoài tảnbộ,đãphântíchcơngiậncủamình,vàcuốicùngbạnbiếtmìnhcầnphảibànbạclạivấnđềnàyvớingườithân.Ngườitađãlàmsai,bạnđãbịtổnthươngvàvấnđềcầnđượcgiảiquyết.Tuynhiên,trướckhiđềcậpđếnvấnđềvới con,bạnnên suynghĩkỹxemcầnbắtđầunhư thếnào.

4.NóichuyệnvớitrẻTiếptheo,hãynóichuyệnvới trẻ.Hãychọnthờiđiểmthíchhợpđểbàn

bạcvớitrẻvềvấnđềmàbạnđangquantâm.Nếutrẻđangxemti-vihaymảilàmmộtviêcgìkhácthìđókhôngphảilàlúcthíchhợpđểnóichuyện.Nênchọnthờiđiểmchỉcóhaingườibênnhau.Nếubạncứkhăngkhăng:“Chúngtaphảinóichuyệnngaybâygiờ”thìbạnđãpháhỏngcuộcđốithoạitrướccảkhinóbắtđầu.

Khiđãtìmđượcthờigianvàđịađiểmthíchhợp,bạnnênnóiđiềugìđócóýnghĩakhẳngđịnh,chẳnghạnnhư:“Mẹmuốnchiasẻcảmxúccủamẹvớicon.Mẹbiết có thểmẹđãhiểu lầmnhưngmẹmuốnnói cho conbiết suynghĩvàcảmxúccủamẹ.Sauđó,mẹmuốnconnóichomẹnghequanđiểmcủacon.Cólẽmẹđãbỏquađiềugìđóvàmẹcầncongiúpmẹhiểura”.

Khidiễntảnhữngđiềubạnđangquantâm,hãycốgắngcụthểhếtmức.Hãygiớihạnđềtàicủabạnvàđừnggợilạinhữngchuyệncũcóliênquan.Nếukhông,concáisẽcócảmgiácnhưbạnđangchỉtríchchúng.Rấtcóthểchúngsẽchốngđốilạiđểbảovệbảnthân,vàcuộcnóichuyệnsẽtrởthànhcuộccãivã.Conngườitacóthểkìmnénbảnthântrướcmộtvụviệcnhưngsẽlàquásứcchịuđựngcủahọnếubạnliêntụcgợinhắctấtcảnhữngthấtbạimàhọđãgặptrongquákhứ.

Sau khi đã trình bày quan điểm của mình, bạn hãy đề nghị trẻ nói vềnhữngcảmnhậncủachúng.Khitrẻđangnói,cốgắngđừngxenngang.Hãythườngxuyêndùngnhữngcâuhỏilặplạiđểhiểurõhơnnhữngđiềutrẻđãnói, chẳng hạn như: “Có phải con nói rằng...?” hay “Mẹ nghe con nóirằng...”.Nhữngcâuhỏinàysẽkhiếntrẻchiasẻnhiềuhơn,vàbạnsẽhiểuđượcnhữngcảmxúccũngnhưsuynghĩcủachúng.

Nếucảhaithậtsựbấtđồngquanđiểmvớinhauthìbạncóthểnói:“Cóvẻ

nhưchúngtanhìnnhậnvấnđềkhácnhau.Cólẽdochúngtalàhaingườikhácbiệt.Nhưngmẹnghĩchúngtacóthểhọcđượcmộtđiềugìđótừviệcnàyđểkhiếnmọiviệctrongtươnglaiđượctốtđẹphơn”.Nhữngcâunóinàythườngdẫnđếnmộtkếtluậntíchcực.Tuynhiên,nếubạnkhăngkhăngmìnhđúngcònconbạnsaithìsựviệcvẫnchẳngcógìtiếntriểnvàkhoảngcáchgiữađôibênvẫnxanhưtrước.Ngượclại,nếubạnthậtsựmuốncócáchgiảiquyếtvấnđềvà rút rađượckinhnghiệmtíchcựcnàođó thìcảhaiđều làngườichiếnthắng.Cơngiậncủabạnđượcgiảiquyếtvàkếtquảsẽrấtkhảquan.Đâychínhlàdạngkiểmsoátcơngiậndữtíchcựcmàbạncầndạychoconemmình.

Dạyconcáchkiểmsoátcơngiận

Yêuthươngvàgiậndữ:haikỹnăngquantrọngchocácmốiquanhệRõrànglàchúngtakhôngthểchờđếnkhimìnhbiếtcáchkiểmsoátcơn

giậnmột cách hoàn hảo rồi mới dạy cho con. Thật ra, có nhiều bậc phụhuynhcònkhôngbiếtmìnhcóvấnđềvớinhữngcơngiậndữchotớikhihọthấynhữnghànhvicủamìnhđượctáihiệnlạiquađứaconmớilớn.Chínhsuynghĩđángsợ:“Conmìnhsẽgiốngnhưmình”đãthúcđẩyhọphảithayđổicáchkiểmsoátcơngiận.Thườngthìchúngtaphảicùnghọccáchkiềmchếcơngiậndữvớicon.

Haikỹnăngcầnthiếtnhấtmàtrẻvịthànhniênnênhọclàcáchthểhiệntìnhcảmvàxửlýnhữngcơnnónggiận.Haiđiềunàycóquanhệmậtthiếtvớinhau.Nếutrẻvịthànhniêncảmthấyđượcyêuthương,chúngsẽcóđộnglực để học cách kiểm soát giận dữ tích cực. Nhưng khi tình cảm của trẻkhôngđượcđongđầy,trẻsẽítcókhảnăngkiềmchếcơngiậndữcủamình.Vìthế,việcchamẹhọcvàsửdụngthànhthạongônngữyêuthươngcủaconlàđiềurấtquantrọng.

Điềuđángnói làviệcđượcđongđầy tìnhcảmchưahẳnđãkhiến trẻvịthànhniêntựđộngbiếtcáchkiềmchếcơngiậndữcủachúng.Kiểmsoátcơngiậntíchcựclàmộtkỹnăngcầnphảihọc.Nhưngnhữngyếutốnàochiphốiquátrìnhdạydỗconcáicủacácbậcphụhuynh?

Cơngiậndữcủaconbạn:Âmỉhaybùngphát?

Điềuđầutiênvàcũnglàđiềucơbảnnhấtchínhlàviệcchamẹcầnphảibắtđầutừvịtrícủacon.Khiconcáicủabạnbắtđầulớn,nóđãcókhảnăngphảnứngvớinhữngcơngiậndữ.Mộtbàmẹđãnóivớitôi:“ThưaTiếnsĩChapman!Làmsaoôngcóthểkhiếnbọntrẻchịunóivềnhữngcơngiậndữcủachúngđược?Khiđứacongái15tuổicủatôigiận,nóimlặngchodùtôicógặnghỏinhưthếnàochăngnữa.Tôikhôngbiếtlàmthếnàođểgiúpđỡnónếunókhôngchịunóitiếngnào”.Mộtngườimẹkháclạichobiết:“Vấnđềcủatôithìlạingượclại.Khitứcgiận,congáitôilahétầmĩ,nhiềulúccònchạynhảy,đậpphánữa”.Haibàmẹnàyđãchứngkiếnhaikiểucơbảncủacơngiậndữ:âmỉhoặcbùngphát.

Tôidùngtừâmỉchocơngiậnởnhữngđứatrẻchỉgiữcảmxúcgiậndữtrong lòng,vàsựgiậndữ thầmlặngđósẽdầnănmòn tâmhồn trẻ.Trẻvịthànhniênsẽtứcgiậnkhibịngườinàođócholàmìnhđãlàmsai.Cảmgiác“bịcholàsai”nàynếukhôngđượcthểhiệnrasẽtrởthànhcảmgiácchánghét,côđơnvàsuynhược.Nhữngcơngiậndữâmỉcóthểdẫnđếnnhữnghànhvihunghãn thụđộng.Những trẻbênngoài thụđộng, từ chốikhôngchịuđốidiệnvớicơngiậndữ,sẽthểhiệncảmgiáccămghétcủamìnhquanhữnghànhđộnggâytổnthươngngườiđãkhiếnchúnggiận.Saumộtthờigiandài,nhữngcơngiậndữbịgiữkín trong lòngnày sẽbùngphát thànhhànhvibạolực.

Ngượclại, rấtnhiều trẻ lạicóxuhướngbùngphátkhigiậndữ.Khichamẹnóihaylàmđiềugìđómàtrẻcholàsaithìchúngsẽphảnứngbằngcáchlalối,cãinhauvớichamẹhoặcđậpphánhữngvậtdụngxungquanh.Nếuhành vi này không được sửa, trong tương lai, trẻ sẽ trở thành ngườivợ/chồng,cha/mẹbạohành.

Khôngphảitrẻnàocũngrơivàohaitrạngtháitrênnhưngthôngthường,chúngsẽthiênvềmộttronghailoại.Ítcóđứatrẻnàohọcđượccáchkiểmsoátcơngiậntheohướngtíchcựcnhưchúngtađãbànởtrên.Đốivớimộtsốbậcphụhuynh,việcdạyconbiếtcáchkiềmchếcơngiậnlàmộtnhiệmvụrấtkhókhăn.Bướcđầutiên,bạnphảixácđịnhđượcxuhướnggiậndữcủaconmình.Hãyquansátconbạnmỗikhichúnggiậndữvàxemnóphảnứngthếnàovớibạnvànhữngngườikhác.Sauhaithángquansát,bạnsẽbiếtconmìnhđangởmứcđộnàotrongquátrìnhkiểmsoátcơngiậntíchcực.

Đâylàbướcđầutiênđểchamẹcóthểthayđổiconmìnhtheohướngtíchcựchơn.Babướctiếptheotrongchươngsausẽhỗtrợbạntrongviệctìmracáchthíchhợpđểgiúpconemmìnhkiểmsoátcơngiậndữ.

Chương10

GIÚPTRẺVƯỢTQUACƠNGIẬNDỮTomtiếnđếngầntôisaukhitôithuyếttrìnhxongchủđềvềsựgiậndữ.

Vớiđôimắtngânngấnlệvàgiọngnghẹnngào,anhnói:“Tôiđã thấtbại.Tốinay, lầnđầu tiên tôinhận ra rằngmìnhđãkhiếncongáiphải rút luitrongimlặng.Trướcđó,mỗikhiconbénổigiậnvớitôi,tôiđềunóivớinórằngnóthậtngốcnghếchvàquánhạycảm.Giờthìtôiđãnhậnrasailầmcủamình. Tôi đã đẩy nó rời xa tôi. Suốt sáu tháng qua, hầu như con békhôngchiasẻvớitôiđiềugìcả”.

Làmthếnàođểgiúptrẻvịthànhniênđangtrongcơngiậndữcởimởlòngmình?Nhữngđiềutôitrìnhbàydướiđâysẽgiúpbạnnắmđượcnhữngbướctiếp theotrongviệcgiúptrẻhìnhthànhnhữngkỹnăngkiểmsoátcơngiậnmộtcáchtíchcực.

LắngnghecơnbùngnổcủatrẻĐâylànhiệmvụrấtkhókhănđốivớichametrongquátrìnhtìmracách

thíchhợpđểgiúpconkiểmsoátsựgiậndữ.

Chúngtahãybắtđầuvớiviệclắngnghenhữngcơngiậnbùngnổrangoài.Đâylàloạimàtôicónhiềukinhnghiệmcánhânnhất,vìcontraitôithườngbộclộcơngiậntheokiểunày.

LắngnghenhữngtừngữthôtụcTôi làmộtcốvấn tìnhyêu,hônnhân-giađình,vàđãđượctrangbịkỹ

năngđểbiếtcáchlắngnghe.Nhưngviệclắngnghenhữngcảmxúcgiậndữcủacontrailạilàđiềukhônghềdễdàng.Tuyrấtkhókhăn,nhưngtôibiếtđâylàcáchduynhấtđểtôitạoraảnhhưởngtíchcựcđốivớithằngbé,dùnócộccằnnhưthếnàođinữa.Tôitinlàbạnsẽđồngývớitôisaukhiđọcđượcbàithơởcuốichươngdocontraitôiviếtcáchđâynhiềunăm.

Tạisaoviệc lắngnghenhữngcảmxúcgiậndữcủaconemchúng ta lạiquantrọngđếnnhưvậy?Lýdolàvìcơngiậnkhôngthểđượcgiảiquyếtđếnchừngnàonhữngnguyênnhânkíchthíchnóchưađượcxácđịnhcụthể.Cácbậcphụhuynhchỉhiểuđượcnhữngnguyênnhânnàykhihọbiếtcáchlắng

nghetrẻ.Hãybắtđầutừviệctìmhiểutạisaotrẻlạinổigiận.Trẻthườngnổigiậnkhichorằngcóviệcgìđókhôngcôngbằng,ngốcnghếchhayđộcác.Cóthểcáinhìncủatrẻkhôngchínhxác,nhưnglúcấytâmtrítrẻtinrằngcómộtđiềugì đó sai lầmđãxảy ra. (Lýdokhiến trẻ vị thànhniênnổi giậncũngtươngtựnhưđiềukhiếnngườilớnnổigiận:Nhậnthứcthấymộtđiềusaitrái).Dovậy,khitrẻthểhiệncơngiậncủamìnhbằngtừngữ-ngaycảkhibằngnhữngtừngữkhónghe-thìcácbậcphụhuynhcũngnêncảmthấybiếtơnvìđiềuđó.Bởinếubiết lắngnghe,họ sẽcócơhội rất lớnđểbiếtđượcđiềugìđangdiễnratrongtâmtrívàtinhthầncủaconemmình,nhằmtìmrađượccáchgiảiquyếthợplýnhất.

KhichamẹmấtbìnhtĩnhĐángbuồnlàhầuhếtcácbậcphụhuynhđềuphảnứngmộtcáchtiêucực

trướcnhữngtừngữbùngnổtrongcơntứcgiậncủaconemmình.Chúngtanổigiậnvìcáchnóichuyệncủachúngvàthườngquátmắngchúngvìđiềuđó.Nhiềuphụhuynhnói:“Hãyimlặngvàquayvềphòngcủaconđi.Conkhôngđượcphépnóichuyệnvớicha/mẹnhưthế”.Vớicáchphảnứngnày,họđãkhiếndòngchảygiaotiếpngừnglạivàlàmmấtđicơhộikhámpháranguồn gốc cơn giận của con emmình. Nhà cửa có thể trở nên yên ắng,nhưngcơngiậndữthìvẫnâmỉcảtronglòngtrẻvịthànhniênlẫnchamẹ.Cơngiậnấysẽkhôngbiếnmấtchođếnkhinóđượctìmhiểuvàgiảiquyếtmộtcáchtườngtận.

Tôigọicáchxửsựnàylà“đóngnút”cơngiậncủatrẻvịthànhniên.Nócũnggiốngnhưviệcđóngnútcáichaigiậndữđãđầybêntrongtrẻ.Khiđó,trẻsẽtỏragiậndữgấpđôi.Khôngnhữnggiậnvềviệccácmốibậntâmcủamìnhđãkhôngđượcquantâmđúngmứcmàcònvềcáchđốixửcủacácbậcphụhuynh.Thayvìdạyconemmìnhcáchkiểmsoát,đốiphóvớicơngiậndữmộtcáchtíchcực,cácbậcphụhuynhđãlàmvấnđềtrởnêntồitệhơn.

Nếuquantâmđếnconemmình,cácbậcphụhuynhsẽtậptrungvàođiềutrẻđangnóiđếnchứkhôngphảilàcáchtrẻthểhiệnđiềuđó.Điềuquantrọnglúcấylàkhámpháranguồngốccơngiậncủatrẻ,vàtrẻlàngườiduynhấtcóthểcungcấpchobạnthôngtinnày.Nếutrẻlahétvớibạn,nghĩalàlúcấytrẻđangcốgắngnóivớibạnmộtđiềugìđó.Cácbậcphụhuynhthôngminhsẽchuyểnngaysang trạng thái lắngnghe.Nếucó thể,hãydùnggiấybútghichép lạiđiềuconbạnđangnói.Điềunàysẽgiúpbạnhướngsựchúýđếnthôngđiệpđangđượctruyềntảithayvìcáchnóđượctruyềntải.Hãyxemtrẻđangnghĩlàđãcósựbấtcôngnào.Tuynhiên,bạnđừngbiệnhộhaythanhminhgìcả.Đâykhôngphảilàlúcđểtranhcãi.Đâylàlúcbạncầnphảilắng

ngheđểthuthậpnhữngthôngtin“bímật”-điềucầnthiếtđểđạtđượcmộtthỏathuậnhòabìnhvớitrẻ.

ChuyểnsanggiaiđoạnthứhaicủaviệclắngngheKhiconembạnchấmdứtviệcbùngnổ,hãychiasẻvớitrẻđiềumàbạnđã

nghethấyvàđểtrẻxácnhậnlại.Bạncóthểhỏi:“Điềumàcha/mẹnghĩlàđãngheconnóiđólàcontứcgiậnvìcha/mẹđã…Đócóphảilàđiềuconmuốnnói không?”.Những câunói như thếnày sẽ khiến trẻ hiểu rằngbạnđanglắngnghechúngvàbạnmuốnlắngnghenhiềuhơnnữa.Chắcchắnconbạnsẽđồngthuậnvàsẽcungcấpthêmchobạnmộtsốthôngtincầnthiết.

Hãytiếptụcviếtlạinhữngđiềumàbạnvừanghethấy.Hãycốgắngchốibỏsựcámdỗcủaviệcbiệnminhchonhữnghànhđộngcủamình.Hãy tựnhắcnhởrằngbạnđangởgiaiđoạnhaicủaviệclắngnghe.

Khiconbạnđãnguôicơngiận,hãylặplạilầnnữađiềumàbạnnghĩlàtrẻđangmuốntỏbàyvàchotrẻthêmmộtcơhộiđểxácnhậnlạichúng.Saugiaiđoạn thứhai của việc lắngnghe, con của bạn sẽ hiểu rằngbạnđangnhìnnhậnvấnđềcủanómộtcáchhoàn toànnghiêm túc.Lúcđó,bạnmớinênchuyểnsangbướcthứba.

ĐươngđầuvớisựimlặngcủatrẻVậy chúng ta nên làmgì với những trẻ có cơngiận ngấmngầm, âm ỉ?

Theo tôi, trẻvị thànhniêngiậndữ trong im lặng thườngkhógiúpđỡhơnnhững trẻđểcơngiậnbùngnổ.Việc trẻ từchốichiasẻnhữngđiềuchúngbậntâmsẽkhiếncácbậcphụhuynhcảmthấybấtlực.Mộtđiềuchắcchắnlàchúng ta sẽkhôngcócáchgiảiquyếtnào thỏađáng trong trườnghợpnàychođếnkhibiếtđượcsuynghĩvàcảmxúccủatrẻ.

Dướiđâylàmộtsốlýdokhiếntrẻvịthànhniênchọnbiệnphápimlặng.

ImlặngvàquyềnlựcKhiphụhuynhkhắtkhekiểmsoátcuộcsốngcủaconemhọvàquyếtđịnh

mọiviệcthaytrẻthìtrẻsẽcảmthấybấtlực,khôngthểhìnhthànhđượctínhtự lập.Hiểuđượcđiềuđó, trẻ sẽcho rằng im lặng làcáchduynhấtđểcóđượcquyềnưutiêntrongmắtphụhuynh.Vớisựimlặng,trẻsẽnắmđượcquyềnkiểmsoát,ítnhấtlàtronghiệntại.

Khiphụhuynhcảmthấyhoangmangvà than thởvớimộtngười trưởngthànhnàođóvềviệcconemmìnhkhôngchịu tròchuyện,haykhihọ lớntiếngvớitrẻrằng:“Cha/mẹkhôngthểgiúpconnếuconkhôngchịunóicóchuyệngìđangxảyra”nghĩalàkhiấy, trẻvị thànhniênđãthắngthế.Đóchính làđiềumà trẻmongmuốn:được sốngngoài tầmkiểmsoát củachamẹ.

Dođó,cácbậcchamẹcóconhànhxửtheokiểuimlặngcầnphảiđặtramộtcâuhỏirấtkhótrảlời:Liệutôicóđangkiểmsoátconmìnhquákhắtkhekhông?Liệu tôicóchoconđủkhônggian tựdođểsuynghĩvà tựđưa raquyếtđịnhkhông?Liệutôicóchophépconđượclàmmộttrẻvịthànhniênhaytôiđangđốixửvớinónhưmộtđứatrẻcon?Vớinhữngbậcphụhuynhkiểmsoátconmìnhquágắtgao,bướctiếpcậnvấnđềtốtnhấtlàtruyềnđạtchoconemhọ thôngđiệpsau:“Cha/mẹbiết rằngđôikhicha/mẹđãxenvàocuộcsốngcủaconquánhiều.Cha/mẹbiếtgiờđâyconđãlàngườisắptrưởngthànhvàcóthểkhôngmuốnchiasẻtấtcảsuynghĩvàcảmxúcvớicha/mẹ.Tấtnhiên,việcấykhôngcóvấnđềgìcả.Nhưngkhiconmuốnnóichuyện,cha/mẹmuốnconbiếtrằnglúcnàocha/mẹcũngởđâyvàsẵnsànglắng nghe con”.Tiếp theo, hãy cho con bạn thấy biểu hiện của tình yêuthươngbằngcáchtạorabầukhôngkhímàtrongđótrẻcảmnhậnđượcmộttháiđộcôngnhậnnàođó.Nếucácbậcphụhuynhduytrìđượcđiềunày,tôichắcchắnrằngconembạnsẽbắtđầucởimở.

Mộtlýdokháckhiếntrẻvị thànhniênchọncáchimlặngkhichúngnổigiậnlàdochúngđãrútđượckinhnghiệmtừnhữnglầntrướckhichiasẻcơngiậnấyvớiphụhuynh.Khicácbậcphụhuynhbùngnổtrướcđiềuđó,trẻsẽchọncáchimlặng.Lúcnày,cácbậcphụhuynhsẽkhôngthểkhiếntrẻnóibấtcứđiềugì.Đôikhi,nhữngnỗlựccủahọsẽphảntácdụngvàsẽđẩytrẻsâuhơnvàocõiriêngcủachúng.Điềumàcácbậcphụhuynhnàyphảilàmlàthừanhậnnhữngsailầmtrongquákhứcủamình.Đâylàbướcđầutiêntrongviệctạorabầukhôngkhítíchcựcđểtrẻchiasẻcơngiậndữcủamình.

ThờiđiểmđểthúnhậnThúnhậnsai lầmlàđiềumàTomquyếtđịnhsẽ làmtrongthờigiansắp

tới.Ngồiởvănphòngtôi,anhđãbậtkhóckhikểvềnhữngsailầmcủamình.Anhchobiết:“Tôiđãthấtbại!”-Anhkểchotôinghekếhoạchcủaanh.-“Tốinaykhivềnhà, tôisẽ thúnhậnnhững thấtbạicủamìnhvớicon.Hyvọng conbé sẽ cho tôimột cơhội khác”.Vàhômđó, anh đã đề nghị tôihướngdẫnanhluyệntậpcáchthúnhận,giúpanhkhôngbịtìnhcảmchiphốilàmchochệchhướng.

Sau đây là những gìmà chúng tôi đã cùng nhau soạn ra. Các bậc phụhuynh có thể tham khảo nội dung này để áp dụng chomình trong nhữngtrườnghợptươngtự.

“Tracy!Liệuconcóthểdànhthờigiannóichuyệnvớichađượckhông?Chamuốnchiasẻvớiconmộtđiềurấtquantrọngvớicha.Nhưngnếuconthấyđâykhôngphảilàthờiđiểmthíchhợpthìchasẵnsàngđợi”.MộtkhiTracyđồngý,Tomsẽnói tiếp:“Hômtrước,chađãthamdựmộtbuổihộithảo về sự nóng giận. Và cha nhận ra rằng trước đây, cha đã cư xử rấtkhôngphảivớicon.Khiconchiasẻvớichanhữngnỗibậntâmcủamìnhthìchalạithiếunhạycảmvàthườngxennganglờiconnói.Chanhớrấtnhiềulầnchađãkhuyênconcầnphảitrưởngthànhhơnvàđừngtỏraquánhạycảmnhưvậy.Nhưnggiờthìchanhậnrarằngchínhchamớilàngườicầnphảitrưởngthànhhơn.Chaxinlỗivìđãkhiếnconcảmthấykhôngvuinhưvậy.

Chamuốnconbiếtrằngnếuconcònmuốnchiasẻnhữngsuynghĩvàcảmxúccủamìnhthìchamuốnlàngườiđượclắngnghetấtcả.Chasẽcốgắnglắngnghevàđáplạicontheocáchtíchcựcnhất.Chabiếtrằngđôikhiconkhôngthíchcáchđốixửcủachavàđiềunàycólẽsẽcònxảyratrongtươnglai.Nhưngnếuconnóivớichanhữngđiềukhiếnconbuồnbựcvàlonghĩ,chasẽtôntrọngcảmxúccủaconvàchúngtacóthểcùngnhaugiảiquyếtvấnđề.Connghĩsao?”.

TôibảoTomrằngcóthểcongáianhsẽkhôngnóivớianhbấtkỳlờinàokhingheanhnóinhưvậy.Tôikhuyếnkhíchanhđừnggâyáplựcđểépcháuphảimởmiệngmàhãy thể hiện tình yêu thương, dùngnhững từ ngữnhẹnhàngâncầnvớicháu.ĐâysẽlàbướcđầutiênmàTomphảithựchiệnđểphụchồilạiniềmtinvàkhảnăngchiasẻcơngiậndữcủacongáimình.

Khicóđượccảmgiácantoàn,trẻvịthànhniênsẽchiasẻcơngiậndữvớichamẹ.Ngượclại,khicảmthấybịđedọahoặcxemthườngthìnhiềutrẻsẽchọncáchrútluivàimlặng.Mụctiêucủacácbậcchamẹlàhãytạoramộtbầukhôngkhíấmáp, trànđầy tìnhyêu thươngđể trẻvị thànhniêncó thểthoảimáichiasẻcơngiậndữcủachúng.Khitrẻbắtđầuchiasẻ,phụhuynhhãythựchiệncôngviệclắngngheđầykhókhănmàchúngtađãthảoluậnởtrên.

Khẳngđịnhrằngnhữngcảmxúcgiậndữcủatrẻlàđúngđắn

Bướcthứbatrongviệcdạychoconembạncáchphảnứngtíchcựcvớisựgiậndữlàkhẳngđịnhsựđúngđắncùnggiátrịcủacơngiậncủacháu.Tôibiếtcónhiềubậcchamẹsẽnghĩrằng:“Tôikhôngnghĩrằngcơngiậncủaconmìnhlàđúng.Thôngthường,chúngđãhiểulầmnhữnghànhđộngcủatôi.Đôi khi, chúngcònkhônghiểu rõvấnđềnữakia.Làmsao tôi có thểkhẳngđịnhđượccơngiậncủanólàđúngđắnkhitôikhôngđồngývớiquanđiểmcủacháuchứ?”.

Đâycũngchínhlàthắcmắccủađasốphụhuynhvàtừthắcmắcnày,họđãphạmmộtsailầmhếtsứcnghiêmtrọnglàlẫnlộngiữasựviệcvớicảmxúc.Kếtquảlàcácbậcphụhuynhđãtranhcãivớiconemhọvềsựviệcvàbỏquacảmxúccủacháu.Cuộctranhcãicàngtrởnêngaygắtthìcàngnhiềucảmxúcbịbỏqua.

Tấtnhiên,nhữngcảmxúcbịbỏquakhôngthểgiúpcácbậcphụhuynhvàconemhọxâydựngmộtmốiquanhệtíchcực,lànhmạnh.

Khinổigiận,bạntinrằngcómộtđiềusaitráinàođóđãxảyra.Cứchoquanđiểmcủabạn trong tìnhhuốngđó làkhôngchínhxác,nhưngnếu tôikhôngkhẳngđịnhquyềnnổigiậncủabạnlàđúngđắn,bạnsẽkhôngcởimởđốivớiquanđiểmcủatôivềvấnđềnày.

Thông cảm làmột trong những cách hữu hiệu nhất giúp chúng ta thừanhậntínhđúngđắncủangườikhác.Thôngcảmlàkhibạnđặtmìnhvàovịtrícủangườikhácvàcốgắngnhìnnhậnsựviệctheoquanđiểmcủahọ.Đốivớicácbậcphụhuynh,điềunàycónghĩalàhọphảinhớlạinhữnggìmìnhđãtrải qua trước đây, những nỗi bất an, sự thay đổi trong tâm trạng, mongmuốn tự lậpvàkhámphábản thân, tầmquan trọngcủaviệcđượcbạnbèchấp nhận và nhu cầu được chamẹ thấu hiểu, yêu thương. Nếu bậc phụhuynhnàokhôngthôngcảmvớiconemcủamìnhthìsẽgặpkhókhăntrongviệccôngnhậnnhữngcảmxúcgiậndữcủacháulàđúngđắn.

Curtisđãthểhiệnsứcmạnhcủasựthôngcảmkhianhkểvớitôi:“Từkhitôibiết thôngcảmvớingườikhác,cuộcsốngcủa tôidiễnra thậtkỳdiệu.Trướcđó,congáitôiđãnổigiậnvớitôivìtôiđãcấmcháukhôngđượcláixetrongvòngmộttuần.Cháubảotôiđãđốixửbấtcôngvớicháuvàcháusẽxấuhổvớibạnbèvềviệcnày.Nếulàtrướcđây,tôisẽcãinhauvớicháuvàsẽbảocháunênbiếtơn tôi vềđiềunày.Tấtnhiên,điềuđó sẽkhiếncháucàngtứcgiậnhơnvàcuộcchiếngiữahaichacontôisẽcàngtrởnêntồitệ.Tuynhiên,saukhihọccáchthôngcảm,tôiđãđặtmìnhvàovịtrícủacháuvànhớrarằngviệckhôngđượcláixetrongvòngmộttuầnsẽkhókhănthếnào.

Lúcbằngtuổicháubâygiờ,tôikhôngcóxeriêng.Nhưngtôinhớđếnlầnchatôiđãgiữbằngláixecủatôitrongvònghaituầnvàkhôngchophéptôiđụngđếnchiếcxecủagiađình.Tôinhớrõcảmgiáccủamìnhkhiấy.Thếrồi,tôiđãthửnhìnnhậnsựviệcquaquanđiểmcủacháu,vàtôicóthểhiểuđượccảmxúccủacháulúcbấygiờ”.

Curtisnóitiếp:“Sauđó,tôiđãnóivớicháu:‘Conyêu!Chahiểulýdovìsaoconnổigiậnvớicha.Vàchacóthểhiểulàconsẽcảmthấykhóxửthếnàokhikhôngthểchocácbạnđinhờxetớitrường.Trongtrườnghợpcon,chacũngsẽcảmthấygiậndữvàbốirốinhưconvậy.Nhưngbâygiờ,conhãylắngnghequanđiểmcủacha,vớitưcáchlàchacủacon,vềvấnđềnày.

Chúngtađãthỏathuậnvớinhaurằngnếuconbịphạtvìchạyxequátốcđộ, thì con sẽ không được phép lái xe trong vòngmột tuần trong lần thứnhất,vàkhôngđược láixe trongvònghai tuầnnếuviphạmlầnhai trongnămđó.Cảhaichacontađềuđãthốngnhấtvớinhaunhưvậy,phảikhôngnào?Conbiếtđấy,cuộcsốngluônrấtcôngbằng.Nóyêucầuchúngtaphảitrảgiáchonhữngsaiphạmcủamình.Vìthế,nếubâygiờchakhôngcảnhbáochoconbiếtnhữnghậuquảđó,chasẽlàmộtngườichatồi.Charấtyêucon,vàđólàlýdomàchaphảiduytrìluậtlệdùchavôcùngthôngcảmvớiconlúcnày’”.

“Tôiđãômnómộtcái thậtchặtvàđi rakhỏiphòng.” -Curtis nói vớigiọngnghẹnngào.-“Nhưnglầnđầutiên,tôithấymìnhđãđốimặtvớicơngiậndữcủacongáimộtcáchtíchcực”.

Cóthểnhữngcâunóiđầythôngcảmnàysẽkhônglàmchoconbạnhếtbốirốinhưngnósẽlàmchotrẻnguôigiận.Khixácđịnhđượccơngiậndữcủaconemmìnhvàcôngnhậnnóđúngđắn,chúngtasẽkhiếnchocơngiậncủatrẻđượcxoadịu.Rõràng,bướchai-lắngnghecảmxúcvàcáchbàytỏcủacon,làmộttiềnđềquantrọngdẫnđếnbướcthứba-chấpnhậncơngiậncủatrẻ.

Giảithíchquanđiểmcủabạnvàtìmgiảipháp

Khiconembạnđãđược lắngnghe trọnvẹn,đó là lúcbạn sẵn sàngđểthực hiện bước cuối cùng trongviệc xử lý cơngiận dữ của trẻ: giải thíchquanđiểmcủabạnvàtìmgiảipháp.

Chỉđếnlúcnàycácbậcphụhuynhmớinênchiasẻquanđiểmcủamình

vớicon.Bậcchamẹnàothựchiệnbướcnàytrướcbabướctrênthìkếtquảmàhọnhậnđượccóthểsẽtồitệhơnnhữnggìhọtrôngđợivàsẽkhiếnhọphảihối tiếc.Khibạnđã lắngnghe trẻmột cách cẩn thận, chấpnhậncơngiậndữcủachúngthìchúngsẽchịulắngnghequanđiểmcủabạn.Cóthểtrẻsẽkhôngđồngtình,nhưngviệclắngnghenàysẽgiúpbạntìmđượccáchgiảiquyếtvấnđề.

Khiconemcủabạnđúng(điềunàycóthểxảyra)Đôilúc,saukhiđãlắngnghenhữngmốibậntâmcủaconemmình,các

bậcphụhuynhchợtnhậnrarằngtrẻđãđúng.MaryBethtâmsựvớitôi:“TôisẽkhôngbaogiờquênđượccáingàycongáiChristycủatôinổigiậnvớitôivìtôiđãvàophòngvàdọndẹpbànhọccủacháu.Cháunóivớitôimộtcáchrànhmạch rằng cháu giận tôi vì tôi đã xâm phạm không gian riêng củacháu,rằngtôikhôngcóquyềnvàophòngcháuvàlàmmọithứlộnxộnlênnhưvậy,rằngtôiđãvứtđimộtsốthứrấtquantrọngđốivớicháu.Cháucònnói rằngnếu tôi làmviệcnày lầnnữa, cháu sẽ rakhỏinhà.Đó là lúc tôinhậnrarằngmìnhđãlàmcháutổnthươngđếnthếnàovàcháucảmthấyvấnđềnàynghiêmtrọngrasao.Tôiđãcóthểtranhcãirằngtôicóquyềnvàophòngcháuvàlàmbấtcứviệcgìmàtôimuốn,rằngnếucháudọndẹpbànmìnhgọngàng,thìtôiđãkhôngphảilàmviệcđó.Nhưngthayvàođótôiđãchọncáchlắngnghelờicháunói.

Tôichorằngđólàlầnđầutiêntôinhậnthứcđượcrằngđứacongáimườibảytuổicủamìnhđãtrởthànhmộtngườilớnthậtsự,rằngtôikhôngthểđốixửvớicháunhưtrẻcon.Thếlàtôinóivớicháu:‘Mẹxinlỗi.Mẹđãnhậnraviệclàmsaitráicủamìnhdùýđịnhcủamẹchỉlàdọndẹpbàncủaconchogọngànghơnmàthôi.Nhưnggiờthìmẹhiểulàconđangnóigìvàmẹnhậnthấyrằngmìnhkhôngcóquyềnvứtnhữngmónđồcủaconđi.Thậtsựlàmẹkhôngcóquyềndọndẹpphòngcủacon.Nếuconthalỗichomẹ,mẹhứasẽkhônglàmđiềunàynữa’.Tôichorằngngàyhômđóđãđánhdấusự thayđổitrongmốiquanhệcủahaimẹcontôi.Nóđánhdấungàytôiđốixửvớicongáimìnhnhưmộtngườitrưởngthành”.

Vớisailầmcủamình,cácbậcphụhuynhđãlàmbùngnổcơngiậndữcủatrẻ.Nếubiếtlắngnghevàcưxửvớitrẻmộtcáchchânthànhthìtasẽnhậnralỗi lầmcủabản thânmình.Việc thừanhận sai lầmvàmongđược tha thứluôntạonêncáchtiếpcậntíchcực.Hầuhếttrẻvịthànhniênsẽthathứnếucácbậcphụhuynhbiếtđưaramộtlờixinlỗichânthành.

Bêncạnhđó,cácbậcphụhuynhlạithườngcóquanđiểmsốngkhácbiệtsovớiconemhọ.Quanđiểmnàycầnđượcchiasẻmộtcáchcởimởnhưng

chặtchẽ.JohnđãchămchúlắngnghenhữnglờigiậndữcủaJacob,contraianh,trongmộtlầncháunổigiận.Lầnđó,JacobtứcgiậnvìJohnđãkhôngchonómượntiềnđểtrảtiềnbảohiểmxehơi.Mộtnămrưỡitrước,khiJacobđượcmườisáutuổi,Johnđãmuachocậumộtchiếcxehơivớithỏathuậnrằng Jacob sẽ trả tiền xăng và bảo hiểm. Jacob đã đóng đủ tiền bảo hiểmtronghailầnđầutiên.Nhưngđếnlầnthứba,cậukhôngđủtiềnnênđãmượntiềncủachađểtiếptụcđượcsửdụngxe.JacobbiếtrằngJohnkhôngthiếutiềnvàviệcchomượnsốtiềnấyhoàntoànnằmtrongkhảnăngcủaông.

JohnlắngngheJacobmộtcáchcẩnthận,ghichéplạinhữngđiềuconnói.Sauđóôngđáp:“Vậyconchorằngchanênchoconmượntiềnvìchakhôngthiếutiềnvàkhônggặpvấnđềgìkhilàmthế,phảikhông?”.

“Đúngvậy!”-Jacobđáp.-“Đâychỉlàviệcvặtđốivớicha,nhưnglạirấthệtrongđốivớicon.

Nếuchakhôngchoconmượntiền,thìconkhôngthểđụngđếnchiếcxeítnhấtlàhaituầnlễ”.

JohnvẫnlắngnghekhiJacobgiãibàynhữngsuynghĩcủamình.Sauđóôngnói:“Chacóthểhiểuđượclýdovìsaoconlạimuốnchalàmđiềunày.Chabiếtconsẽcảmthấyvôcùngbấttiệnkhikhôngđượcsửdụngxetronghaituầnlễ.Nhưnghãyđểchanóinhữngsuynghĩcủacha.Vớivaitròcủamình,chaphảicótráchnhiệmgiúpconhiểuvàkiểmsoátđượcviệcchitiêu.Ngaytừđầu,chúngtađãthỏathuậnvớinhaulàconsẽtrảtiềnxăngdầuvàbảohiểmchochiếcxecủacon.Thếnhưng,thayvìđểdànhtiền,conlạitiêumấtnó.Đólàlựachọncủacon.Tấtnhiên,chakhôngcanthiệpviệccontiêutiềncủacon.Nhưngvìconđãlựachọncáchtiêutiềnấy,vậynênconkhôngcóđủtiềnđểtrảtiềnbảohiểmxe”.

“Changhĩcóthểchasẽlàmhỏngconnếuchoconmượnsốtiềnnày.”-Johntiếptục.-“Chachorằngđâylàmộtbàihọcđểconbiếtcáchkiểmsoáttiềnbạc.Tronghai tuầntiếp theo,chasẵn lòngchoconmượnxecủachakhicóthể.Chasẽchởconđếnnhữngnơiconmuốnđếnnếuchakhôngthểchoconmượnxe.Nhưngbâygiờ,chasẽkhôngchoconmượntiềnđóngbảohiểmxe.Concóhiểuýchakhông?”.

Jacobgậtđầuvàtrảlờibằnggiọnglínhí:“Connghĩlàmìnhhiểurồiạ!”.TấtnhiênlàJacobkhôngvui,nhưngcậuđãhiểunhữnggìchanói.Cậusẵnlòngchấpnhậnđiềunàyvìchacậuđã lắngnghecậucẩn thận,chấpnhậnnhữngmốibậntâmcủacậuvàđãthậtsựthấuhiểu.

Mụctiêucủacácbậcphụhuynhlàgiúpconemmìnhbiếtcáchđốiphóvớinhữngcơngiậndữvàtìmramộtgiảiphápthíchđángđểgiảiquyếtnó.

Nhữngcơngiậnkhôngđượcgiảiquyếtlàmộttrongnhữngđiềutệhạinhấtđốivớitrẻvịthànhniên.Chúnglànguyênnhândẫnđếnnhữngcảmxúccayđắngvàoángiận.Trẻvịthànhniênsẽcảmthấymìnhbịchốibỏvàkhôngđượcyêuthương.Nócũngkhiếnchoviệctiếpnhậnnhữnghànhđộngbiểulộtìnhyêuthươngtừphíaphụhuynhcủatrẻgầnnhưlàkhôngthể.Rấtnhiềuphụ huynh cảm thấy hết sức phiềnmuộn khi bị trẻ từ chối tình cảm yêuthươngcủamình.Nếumuốntruyềnđạtthànhcôngtìnhcảmđếntrẻ,cácbậcphụhuynhphảitìmcáchgiảiquyếtnhữngcơngiậndữcủacon.Điềuquantrọnglàchúngtaphảitạoramộtmôitrườngthíchhợpđểtrẻcóthểthoảimáichiasẻtâmtưnguyệnvọngcủamình.

Việcnhậnthứcđượcnhữngthấtbạitrongquákhứcóthểgiúpbạntạoramôitrườngthuậnlợinày.Chẳnghạn,bạncóthểnóivớicon:“Trướcđây,khôngphải lúcnàochacũng lắngngheconkhicongiậndỗivớicha.Đôikhi, chađãnóinhữngđiều làmcon tổn thươngvàcharất lấy làm tiếcvềđiềuđó.Chabiếtrằngmìnhđãkhôngphảilàmộtngườichahoànhảo,vàcha rấtmuốn khắc phục những sai lầm củamình.Nếu con sẵn lòng, chamuốnhaichacontasẽcómộtcuộctròchuyệnthânmậtđểconcóthểchânthànhchiasẻvớichanhữngđiềuchađãlàmcontổnthương.Chabiếtrằngnhữngcuộcđốithoạinàysẽrấtkhókhănchocảhai,nhưngchamuốnconbiếtrằngchaluônsẵnlònglắngnghe”.

Nhữngcâunóinhưthếsẽtạorađộnglựcđểconbạngiảitỏanhữngcơngiậnbịchấtchứa lâungàyvàmangđếnchocácbậcphụhuynhcơhộiđểgiải quyếtvấnđề.Trong trườnghợp trẻ thậmchíkhôngđáp lại nhữngcốgắngnàycủabạnthìđólàlúcbạncầnđếnsựgiúpđỡcủamộtchuyêngiatưvấn.

Việcdạycho trẻbiếtchấpnhậnvàgiảiquyết sựgiậndữ theocách tíchcựclàmộttrongnhữngbàihọcvĩđạinhấtmàbạncóthểlàmchođờisốngtìnhcảm,tinhthầncủacon.Conbạnsẽhọccáchxửlýcơngiậnbằngnhữngtrảinghiệmriêngtưcủamình.Bàithơdướiđâyđượccontraitôiviếttặngtôikhicháuđangởđộtuổihaimươi.Nóđãcủngcốniềmtincủatôivàosứcmạnhchữalànhcủaviệclắngnghecơngiậncủatrẻ.

CHAChađãlắngnghetrongđêmtối

Đâylàđiềutuyệtvờichađãchocon.

Chalắngnghebảngiaohưởngsụcsôigiậndữcủacon

Nhữngtừngữsắcnhưdao,nhữngâmthanhbénnhưkéođangluồnláchkhôngkhí

NhữngngườikhácđãbỏđiRiêngchavẫnởlại

Vàlắngnghe.

Khiđôicánhthiênthầntrongconđãrách

Chađãchờđợi

Đểválànhđôicánhấy

VàchúngtavẫntiếptụcĐếnngàyhômsau

ĐếnbữaănkếtiếpĐếntrậnbomkếtiếp.

VàkhimọingườiđềuđãtrốnchạyChavẫnởbêncon.

ChađãmạohiểmđểlắngngheTrongđêmtối.

-DerekChapman

Chương11

TÌNHYÊUVÀSỰĐỘCLẬPMattvàLoriđãcómộtbuổigặpvớibácsĩriêngcủagiađìnhđểbàytỏ

mốibậntâmvềSean,đứacontraimườibatuổicủamình.“Tínhcáchcủathằngbéđãthayđổi!”.-Mattmởlời.-“Thậtsựlàtôikhôngthểđoánđượcnóđangnghĩgìnữa.”“Nóchưabaogiờnổiloạnnhưvậy!”.-Lorithêmvào.-“Giờ đây, nó đặt câu hỏi đối với hầu hết những điều chúng tôi nói.Vàngônngữcủacháucũngthayđổi.Chúngtôithậtsựkhônghiểunóđangnóigì.Vàituầntrước,Seanđãcãinhauvớitôi,điềumàtrướcđâynóchưabaogiờlàm.”

“ChúngtôisợrằngSeancóvấnđềgìđóvềthầnkinh.”-Mattnói.“Cóthểlàmộtkhốiunàođóchăng?”-Lorithêmvào.-“Chúngtôihyvọngôngsẽkiểmtrasứckhỏechocháuvàchochúngtôimộtvàilờikhuyênnàođó.”

BácsĩcủahọđồngývàhaituầnsauhọđưaSeanđến.Saukhikiểmtratổng quát, vị bác sĩ báo choMatt và Lori biết rằng Sean hoàn toàn khỏemạnhvàkhôngcóvấnđềgìliênquanđếnthầnkinh.Nhữngrắcrốimàhọđang phải đốimặt thực ra chỉ là những dấu hiệu của việc phát triển bìnhthườngởtrẻvịthànhniên.CảMattvàLoriđềuthởphàonhẹnhõmnhưngcũngcảmthấyrấtbốirốivìkhôngbiếtnênphảnứngnhưthếnàotrướcđiềunày.Tuyvậy,họcũngbiếtrằngmìnhkhôngthểlờđinhữnghànhđộngcủacon.

MattvàLoriđangtrảiquanhữngthươngtổnbìnhthườngcủacácbậcchamẹcóconbướcsangtuổivịthànhniên.Mọiviệcbỗngchốctrởnênđảolộn.Nhữngcáchlàmhiệuquảtrướcđâykhôngcòntácdụngnữavàđứatrẻmàhọcholàmìnhbiếtrấtrõbỗngnhiêntrởthànhmộtngườixalạ.

Chúngtađãnóivềmongmuốntựlậpvànhucầukhámphábảnthânởtrẻvị thànhniên.Khibiếtđượcnhữngmongmuốnnàycủacon,cácbậcphụhuynhcóthểhọccáchchấpnhậnconnhiềuhơncũngnhưbiếtcáchbàytỏtìnhyêuthươngmộtcáchtốthơn.Vàđócũnglàcáchđểchamẹcóthểnóingônngữyêuthươngcủaconmìnhhiệuquảhơn.

HaithờikỳxungđộtBạncóbiếthaithờikỳthườngnảysinhxungđộtgiữachamẹvàconcái?

Cácnhànghiêncứuđãxácđịnhhaithờikỳđólàkhitrẻởđộtuổilẫmchẫmbiếtđi(từ1đến3tuổi)vàkhitrẻbướcvàotuổidậythì(từ12đến17tuổi).Haithờikỳnàycócùngmộtđặcđiểmlànhucầutựlậpcủatrẻđượcbiểulộmạnhmẽ.

Ởthờikỳđầu,nhữngđôichâncủa“lứatuổisiêuquậy”đưachúngđếnnhữngnơimàchamẹkhông thểnhìn thấyđược,vànhữngđôi taybénhỏlàmnhữngđiềukhiếncácbậcchamẹvôcùngphiềnmuộn.Họphảiđươngđầuvớinhữngsựviệcđại loạinhưhàng loạtnétbútmàuđượcvẽnguệchngoạc trên tường,những thỏi sonmôicủamẹbịbiến thànhbútmàu,điệnthoạiđiđộngcủabốbịbỏvàochậunước,rồibộtvungvãiđầythảmtrảisànbếp,cácngănkéobịmởtungravàlụclọi,v.v.

Đếntuổidậythì,nhữngxungđộtcủatrẻvớichamẹvẫnxoayquanhsựtựlập.Dĩnhiên,trẻvịthànhniênđangởmộtgiaiđoạnrấtpháttriểnnênnhữngrắcrốimàtrẻtạoracũnglớnhơn,vànhữngxungđộtvớichamẹcũngcócường độ mạnh hơn rất nhiều. Tuy vậy, theo Steinberg và Levine, haichuyêngiatâmlý,thìvẫncómộttintốtlà“xungđộtgiữachamẹvàconcáithườnglênđếnđỉnhđiểmkhitrẻhọclớptámhoặclớpchín,nhưngsauđósẽgiảmdần”.

Ởcảhaigiaiđoạnrắcrốinàytrongtâmlýtrẻ,sẽrấthữuíchnếubậcchamẹbiếtmìnhnên trôngđợiđiềugì và có chiến lượcđốiphó tích cựcvớinhữngphảnứngkháclạcủatrẻ.

Mốiquantâmcủachúngtaởđâydĩnhiênlàởgiaiđoạnthứhai,nhữngnămtrẻởđộtuổivịthànhniên.

NhucầuđượctựlậpvàđượcyêuthươngNhucầutựlậpcủaconbạnđượcthểhiệnquanhiềukhíacạnh.Cùngvới

nhu cầu tự lập, trẻ vẫn tiếp tục cần có tình yêu thương của chamẹ. Thếnhưng,cácbậcphụhuynhlạihiểusựtựlậpnàycủatrẻnhưlàmộtdấuhiệuchothấytrẻkhôngcònmuốnnằmtrongtầmảnhhưởngcủamìnhnữa.Đâylàmộtquanniệmvôcùngsailầm.

Nhiệmvụcủacácbậcphụhuynh làkhuyếnkhíchsựđộc lậpđồng thờiđápứngnhucầucầnđượcyêu thươngcủa trẻ.Nhữnghànhđộng thểhiệntínhcáchđồnghànhvớisựtìmkiếmđộclậpcủaconbạnthườngtậptrungquanhnhữngkhíacạnhsauđây:

1.MuốncókhônggianriêngTrẻvẫnmuốnlàmộtphầncủagiađìnhnhưngđồngthờilạimuốnđượctự

lậpkhỏigiađình.Điềunàythườngthểhiệnquanhucầumuốncómộtkhônggianriêngtrongnhà.Trẻvịthànhniênkhôngmuốngặpngườikhác,nhấtlàbạn bè, khi đang ở cùng chamẹ nơi công cộng. Lý do không phải vì trẻkhôngmuốnởbên cạnhbạn,màđơngiản chỉ vì chúngmuốnmình trôngtrưởngthànhvàtựlậphơnmàthôi.

Nhiềubậcphụhuynhcóthểsẽrấtbuồnlòngtrướctháiđộnàycủacon.Tuynhiên,mộtkhihiểunhucầuđượcđộclậpcủatrẻ,bạnsẽtôntrọngvàbiếtdùngngônngữyêuthươngchínhcủacon.Khiđó,trẻsẽvừacảmthấyđượcyêuthương,vừathấyđượcđộclập.Phòngriêngcủatrẻ

Trẻvịthànhniênthườngyêucầuđượccóphòngriêng.Trẻcóthểvuivẻngủchungphòngvớicácemtrongmườihainămđầuđời,nhưngtronggiaiđoạnnày,nếucóđiềukiện,trẻsẽtìmkhônggianriêngchomình.Trẻsẽsẵnsàngchuyểnlênphònggácmáihayxuốngtầnghầm;thậmchílàbấtcứđâuđểcóđượckhônggianriêngcủamình.Đasốcácbậcphụhuynhthườngtỏrakhôngvuitrướcyêucầunày.Điềutrẻyêucầucóvẻnhưkhôngthểchấpnhậnđược.Tạisao trẻ lạimuốnngủ trongmộtcănhầmlụpxụp trongkhichúngcómột cănphòngđầyđủ tiệnnghivới cácemcơchứ?Câu trả lờinằmtrongnhucầuđượcđộclậpcủatrẻ.

Tôiđềnghịrằngnếucóthể,cácbậcphụhuynhnêntìmcáchđápứngyêucầunàycủatrẻ.Trẻthườngthíchtranghoàngphòngốctheosởthíchmộtkhiđãcóđượckhônggianriêngchomình.(Lúcấy,cácbậcphụhuynhsẽcảmthấyvuimừngvìkhônggianriêngcủatrẻlàởdướitầnghầm!).Chắcchắntrẻsẽchọnnhữngmàusắc,kiểudángvàchấtliệumàbạnkhônghềmuốn.Mộtlầnnữa,nhucầuđượcđộclậpcủatrẻđãlêntiếng.

Việccungcấpchotrẻkhônggianriêngvàquyềnđượctựdotranghoàngtheoýthíchsẽtăngcườngsựđộclậpcủatrẻ.Tuynhiên,nếuviệcchấpnhậnnàyđi kèm theo sự cãi vã thì trẻ sẽđánhmất sự tự tônvà sẽ cómộtbứctườngngăncáchvềmặttìnhcảmgiữatrẻvàchamẹ.

2.MongmuốncóđượckhônggiantìnhcảmriêngTrẻvịthànhniênluônmuốncóđượckhônggiantìnhcảmcủariêngmình.

Trongnhữngnămtrước,conbạncó thểkểchobạnnghemọi thứ-nhữngviệcxảyraởtrường,giấcmơđêmqua,nhữngngườibạncùnglớp…Nhưngtrongnhữngnămthángnày,cóthểtrẻsẽkhiếnbạncảmthấymìnhbị“chora

rìa”. Khi hỏi về việc học ở trường, có thể bạn sẽ nhận được câu trả lời:“Khôngcógì!”hay“Vẫnthế”.Khibạnhỏivềmộtngườibạncủacon,cóthểnósẽchobạnlàquátòmò.Điềunàykhôngcónghĩalàtrẻđangchegiấunhữnglỗilầmmàthườngchỉvìchúngmuốngiữnhữngsuynghĩvàcảmxúcchoriêngmình-mộtbiểuhiệncủaýmuốnđộclập.Cácbậcphụhuynhnêntôntrọngmongmuốnnàycủatrẻ.Nóichocùng,liệubạncóchiasẻmọisuynghĩvàcảmxúccủabạnvớiconcáikhông?Tôicholàkhông.

Mộtbiểuhiệnkháccủangười trưởng thành làviệcchúng taquyếtđịnhchiasẻvớimọingườixungquanhđiềugìvàkhinào.Trẻvịthànhniênđangtrongquátrìnhtrởthànhmộtngười trưởngthànhnêncũngmongmuốncóđược“quyền”này.“Mẹbiết rằng cóđôi khi con khôngmuốn chia sẻ suynghĩvàcảmxúccủamìnhvớimẹ.Mẹhiểuđiềunàyhoàntoànbìnhthường.Nhưngmẹmuốn con biết là nếu conmuốn nói chuyện,mẹ luôn sẵn sànglắngnghe”làmộttrongnhữngcâunóimàcácbậcphụhuynhcầnghinhớkhitròchuyệnvớiđứaconởtuổivịthànhniên.Vớicáchnóinày,họchotrẻthấymìnhhiểuđượcgiátrịcủaviệcđểchúngcóđượcmộtkhônggiantìnhcảmriêng.

Mộtcáchkhácđểconbạnbộclộnhucầucókhônggiantìnhcảmriênglàviệctrẻngừngchấpnhậnnhữngbiểuhiệncủatìnhyêuthươngmàtrướcđócháuvẫnđónnhận.Đừngngạcnhiênkhicôcongáimườilămtuổicủabạntừchốilờiđềnghịgiúpđỡcủabạn.Nhữngnămtrướcđây,hànhđộngnàycủabạnđượcconđónnhậnnhưlàmộtbiểuhiệncủatìnhyêuthương.Thếnhưnggiờđâynólạimuốntựlàmvàcóthểsẽlàmđiềuđótheocáchkháchoàntoàntrước.Thôngthường,điềunàykhôngphảilàdotrẻkhôngcầnsựgiúpđỡcủabạnmàlàvìtrẻmuốnđượcđộclập.Thayvìlàmnghiêmtrọngvấnđề,bạnnênlùilạivànói:“Nếuconcầnsựgiúpđỡcủamẹ,hãychomẹbiếtnhé”.

Côcongáimườibatuổicóthểnétránhnhữngcáiômcủabạnkhôngphảivìcháukhôngmuốnđượcbạnâuyếm,màvìbạnđãlàmđiềunàynhiềulầnkhinócònbé.Congáibạnđangdầntrởthànhmộtngườilớnvàkhôngmuốnđượcđốixửnhưmộtđứabéconnữa.Trongtrườnghợpnày,bạnnêntìmranhữngcáchthứcmớimàconbạntánthànhđểbiểulộtìnhcảmâuyếmvớicon.

Đằngsautấtcảnhữnghànhđộngnàylàmongmuốncóđượckhônggianriêng về mặt tình cảm của trẻ. Trẻ muốn được yêu thương nhưng khôngmuốnđượcấpủnhưkhicònlàmộtđứabé.

3.MongmuốnđượcđộclậpvềmặtxãhộiChọnbạnbèthayvìgiađình

Conbạnkhôngchỉcầncósựđộclậpvềthểxácvàtìnhcảmmàchúngcònmuốncósựđộclậpvềmặtxãhộiđốivớichamẹ.Mongmuốnnàyđượcthểhiệnquanhiềucáchkhácnhauvàmột trongsốđó làviệc trẻchọnbạnbèthayvìchọngiađình.Chẳnghạn,bạnđãlênkếhoạchchomộtbuổidãngoạivàochiềuthứbảy.Tốithứnăm,bạnnóichoconnghevềkếhoạchcủamình,vàcháunói:“Conkhôngđiđâu!”.

“‘Conkhôngđi’làsao?”-Trongcươngvịmộtngườicha,bạnđáplạivớivẻmặtngạcnhiên.

-“Conlàmộtphầncủagiađìnhtakiamà.”

“Conbiết,nhưngconđãcókếhoạchchongàyhômđórồi!”-Conbạntrảlời.-“Consẽđimộtvàinơivớicácbạn.”

“Vậythìhãynóivớicácbạnconlàkếhoạchđãthayđổi.”-Bạnđềnghị.-“Đâylàmộthoạtđộngcủagiađình,vàviệccóconthamgialàrấtquantrọng.”

“Nhưngconkhôngmuốnthamgia.”-Trẻđáplại.

Cuộcnóichuyệnnàycóthểsẽ trở thànhmộtcuộcchiếnnếubạnkhôngnhanhchóngnhận ramìnhđangnóichuyệnvớimộtđứa trẻvị thànhniênchứkhôngphảilàmộtđứatrẻcon.

Cácbậcphụhuynhcóthểépbuộcmộtđứatrẻconthamgiavàocáchoạtđộngcủagiađình.Mộtkhiđãcómặtởđóthìtrẻsẽvẫnvuivẻnhưthường.Nhưngnếuápdụngchiếnthuậtnàyvớitrẻvịthànhniênthìtrẻsẽthamgiamộtcáchmiễncưỡng.Trẻsẽkhôngtỏrahưởngứngvàvuithúgìvớihoạtđộngấy.

Theotôi,cáchgiảiquyếtvấnđềtốthơncảlàchophéptrẻkhôngthamgia,đặcbiệtkhibạnthôngbáohoạtđộngnàychocháuquátrễ.Tấtnhiên,ýtôikhôngphảilàtrẻkhôngcầnphảithamgiavàonhữnghoạtđộngcủagiađình.Trongnhữngsựkiệncầnđếnsựhiệndiệncủacácgiađình,bạnnêntìmcáchđểcon thamgia.Nhưngbạnnênbáo trướcmột thờigianđểconchuẩnbịthờigianvàtâmlý.Bêncạnhđó,bạncũngnêngiảithíchlýdovìsaosựhiệndiệncủaconlạiquantrọngđếnnhưthế.Nếucảmthấythờigianbiểuvàmốiquantâmcủamìnhđượccânnhắc,trẻsẽthamgiavớitháiđộtíchcực.

Khinhậnthứcđượcgiátrịcủasựđộclậpmàconmìnhkhaokhát,cácbậc

phụhuynhsẽvunđắpchonóbằngcáchđồngýchophéptrẻthamgiavàonhữngsựkiệnxãhộiriêng,vàsẽchấpnhậnđiềunàycùngvớitháiđộyêuthươngthayvìcãivã.Nếutranhcãivớitrẻrồimớimiễncưỡngđồngýthìchamẹsẽkhông thểvunđắpcho tínhđộc lậpcủa trẻ,màcũngkhông thểhiệnđượctìnhyêuthương.Việctrẻmuốnởbêncạnhbạnbèkhôngphảilàmộthìnhthứcchốibỏchamẹ.Nólàmộtdấuhiệuchothấyhoạtđộngtươngtácxãhộicủatrẻkhôngcòngóigọntrongphạmvigiađìnhnữa.

Tôntrọngthểloạinhạcmàtrẻyêuthích

Mộtlĩnhvựckhácthểhiệnkhátkhaođượcđộclậpvềmặtxãhộicủatrẻchínhlàâmnhạc.Conbạnsẽchọnthểloạinhạcmàcháuyêuthích.Khôngcógìthểhiệnquanđiểmvănhóacủatrẻvịthànhniênrõhơnâmnhạc.Vìthế,sẽthậtngốcnghếchnếucứkhuyênconphảingheloạinhạcnào.Điềuchắcchắnlàloạinhạcmàconbạnchọnsẽkhácvớiloạinhạcbạnthích.Tạisaotôikhẳngđịnhnhưvậy?Câutrảlờichínhlàmongmuốnđộclậpcủatrẻ:Trẻmuốntrởnênkhácbiệtsovớibạn.

Âmnhạcluôncókhảnănglayđộngtâmhồnvàtráitimconngười.Tầmảnhhưởngcủaâmnhạcrấtrộnglớn.Nhưngtronghiệntại,conbạnđangtrảiquagiaiđoạnvịthànhniênvàđangmuốnthểhiệnsựđộclậpcủamình.Việcchọnthểloạiâmnhạccủatrẻsẽbịchiphốibởinhucầuđượcđộclậpmớihìnhthànhnày.

Trongnhữngnămthángđặcbiệtnày,cácbậcchamẹcầnphảigiảithíchvớiconemmìnhthậtrõràngvềviệccóthểvàkhôngthểchấpnhậnđượccatừtrongnhữngbàiháttrẻnghe.Chẳnghạn,nhữngbàihátcólờicađềcậpđếnbạolựcvàtìnhdụclàthểloạinhạckhôngphùhợpvớiconembạn.Bạncần cho conbiết hậuquả củaviệcmuanhữngđĩa nhạcnhưvậy.Khi phêphánthểloạiâmnhạcmàconchọnmua,cácbậcphụhuynhđãgiántiếpphêphánbảnthântrẻ.Nếuviệcphêphánnàycứtiếpdiễnthì trẻsẽthấymìnhkhôngđượcchamẹyêuthương.Ởđây,tôikhuyếnkhíchbạnđọccatừcủanhữngcakhúcmàtrẻđangnghe.Nếucóthể,hãytìmhiểuvềtácgiảcùngcasĩtrìnhbàychúng.Hãychỉranhữngchỗbạnthấythíchtrongcatừbàihát,hoặcghinhậnnhữngmặttíchcựccủabảnnhạc.Hãylắngnghenếuconembạnchiasẻsuynghĩcủariêngcháuvềchủđềấy.

Nếuconbạnbiếtrằngchamẹkhôngnhữngkhôngphêphán,chỉtríchthểloại nhạc chúng đã chọnmà còn đưa ra nhiều lời bình phẩm tích cực thìchúngsẽsẵnsànglắngngheýkiếncủabạn,vàđôilúccònđồngtìnhvớibạnnữa.Dùtrẻcókhôngđồngývớibạnchăngnữathìbạncũngđãgieovàosuynghĩcủacháumộtthắcmắc.Hãynhớrằngkhiđãbiếtsuynghĩhợptìnhhợplý;trẻsẽtựrútrakếtluậnchomình.Khitrẻcảmnhậnđượcsựhỗtrợvềmặt

tinhthầncủabạn,trẻsẽcảmthấymìnhđượcyêuthương.

Nóimộtthứngônngữkhácvàmặcnhữngloạiquầnáokhác

Khi bước vào tuổi vị thành niên, trẻ thường học cách sử dụngmột thứngônngữmới.Mụcđíchcủaviệcnàylàđểtránhsự“nhòmngó”củacácbậcphụhuynh.Tạisaotrẻlạilàmthế?Câutrảlờichínhlànhucầuđộclậpvềmặtxãhộicủatrẻ.Trẻđangcốgắngtạorakhoảngcáchvớichamẹ,vàngônngữlàmộtphươngtiệnđểgiúptrẻđạtđượcđiềunày.Nếubạncốgắngtìmhiểuthứngônngữmàconmìnhsửdụng,bạnsẽphábỏhoàntoànmụcđíchđócủatrẻ.Vìthế,điềuđơngiảnnhấtlàbạnhãyhọccáchchấpnhậnngônngữmớinàycủaconemmìnhvàxemđónhưmộtbằngchứngchothấytrẻđanglớnlênvàtrưởngthànhhơn.

Cáctrẻvịthànhniênhiểungônngữcủanhaunhưngngườilớnthìkhôngphảilúcnàocũngcóthểhiểuđược.Đâylàgiaiđoạntrẻhìnhthànhchomìnhnhữngmốiquanhệngoàigiađìnhvàkếtnốivớinhữngngườiđồng tranglứa.Nếucácbậcphụhuynhxemthườngthứngônngữđóthìtrẻsẽcảmthấymìnhbịchốibỏ.Vì thế,hãychophépconembạn thểhiệnmộtkhíacạnhcủasựđộclậpvềxãhộimớimẻnày,vàhãytiếptụcthươngyêucháu.

Trẻvị thànhniên cũngcónhữngnguyên tắc thời trang riêngvà thườngkhácvớiguthẩmmỹcủabạn.Nhữngbộcánhmớinàysẽđồnghànhcùngvớinhữngkiểutócmớivàđầymàusắcmàcóthểbạnchưatừngthấytrướcđó.Bêncạnhđó,trẻcóthểsơnmóngtaybằngnhữnghoavănmàtheobạnlàrấtkỳquặchoặcđeonhữngmóntrangsứclạđời.Nếuphụhuynhcảmthấy“chướngmắt”vớitấtcảnhữngthứnàyvàbuộctộiconlà“quáigở”thìtrẻsẽthumìnhvàovỏốc.Khibịchamẹkiểmsoátquágắtgaovàbuộcphảiănmặc“bình thường”,có thể trẻsẽgiậndỗi làmtheokhicómặtphụhuynh.Nhưngkhikhôngcóchamẹởbêncạnh,trẻsẽquaylạilàmmộttrẻvịthànhniênđúngnghĩa.

Sẽrấthữuíchnếucácbậcphụhuynhnhìnnhậnvấnđềtrangphụcnàythôngthoánghơn.

Quanniệmvề thời trangđượchình thành trênnền tảngvănhóaxãhội.Nếunghingờ,hãytựhỏibảnthân:“Tạisaomìnhlạimặcnhữngmónquầnáomàmìnhđangmặc trênngười?”.Rất có thểnguyênnhân là vì nhữngngườicónềntảngvănhóatươngđồngvớibạncũngđangmặcnhữngkiểuquần áonhưvậy.Hãyquan sát bạnbè, đồngnghiệp, hàngxómvànhữngngườicómốiquanhệxãhộivớibạnnóichung.Hầunhưtấtcảđềuănmặctương tựnhưnhau.Trẻvị thànhniên cũng tuân theonguyên tắcnhưvậy.Chúngchỉđơngiảnlàđangthểhiệnvănhóacủangườivịthànhniên.

Điềubạnnênlàmlàchấpnhậnnhucầuđượcđộclậpvềmặtxãhộicủatrẻvànhìnnhậnphongcáchănmặccủachúngtheoquanđiểmtíchcực.Hãyđểtrẻđượcsốngđúngvớilứatuổicủachúngvớimộtnhậnthứcrõràngrằngkhitrưởngthành,trẻsẽănmặctươngtựnhưnhữngngườitrưởngthànhxungquanh.Ngượclại,khitạoramộtcuộcchiếndữdộivềquầnáovớiconemmình,chẳngnhữngcácbậcphụhuynhđãlàmmộtviệcvôíchmàcòngâychiarẽtrongmốiquanhệvớitrẻ.Nhữngcuộcchiếnnàykhôngthểlàmthayđổiýkiếncủa trẻvàcũngkhôngmangđếnphần thưởng tíchcựcnàochonhữngngườilàmchamẹ.

Người làm chamẹ thôngminh luônbiết chia sẻ ý kiến, quan điểm củamìnhtrongtrườnghợphọbuộcphảilàmthế,nhưnghọvẫnbiếtlùilạiđúnglúcvà tạocơhộichocon tựdophát triểnsựđộc lậpvềmặtxãhội.Đồngthời,họvẫn tiếp tụcđổđầybìnhchứa tìnhcảmcủa trẻbằngcách thườngxuyênsửdụngngônngữyêuthươngchínhcủaconvàsửdụngbốnngônngữcònlạikhicóthể.

4.MongmuốnđượcđộclậpnhưmộtcáthểTrongcácchương trước,chúng tađã thảo luậnvềsựphát triểncánhân

của trẻvị thànhniên.Ởđộ tuổinày, trẻcóxuhướngsuynghĩ trừu tượnghơn,nhưngcũnghợplývàtoàndiệnhơn.Trẻđangkiểmtranhữngniềmtincủariêngmình,xemxétlạinhữngđiềumàtrướcđótrẻchấpnhậnmàkhônghềthắcmắc.Nhữngthắcmắcnàythườngxoayquanhnhữngkhíacạnhhếtsứcquantrọngtrongđờisốngnhư:nhữnggiátrị,niềmtinvềcácchuẩnmựcđạođức,tínngưỡngtôngiáo...

Nhữnggiátrị

Gầnnhư chắc chắn trẻ sẽ đặt câuhỏi đối với nhữnggiá trị của chamẹmình.Điềugìlàquantrọngtrongcuộcsốngnày?Trẻsẽnhìnnhậnlạinhữngđiềuchamẹđãnóivàdiễnbiếnthựctếcủanhữngđiềuđó.Đôilúc, trẻsẽnhậnthấycósựmâuthuẫngiữanhữnggiátrịmàchamẹtuyênbốvànhữngđiềuhọđã làm.Đócó thể làkhingườichanói rằngđiềuquan trọngnhấttrongcuộcsốngchính làgiađìnhnhưngông lạiđắmchìmvàocôngviệc;hoặcngườimẹnóirằngchungthủylàyếutốquantrọngtrongcuộcsốnghônnhânnhưnglạingoạitìnhvớingườiđànôngkhác.Chínhnhữngđiềunàyđãkhiếntrẻhoàinghivàxemchamẹlàngườiđạođứcgiả.

Ngaycảtrongtrườnghợpcácbậcphụhuynhsốngđúngnhưnhữnggiátrịcủahọthìsớmmuộngìconemhọcũngsẽđặtcâuhỏiđốivớinhữngđiềuđó.Trẻ sẽphải tựxácđịnhxemđiềugì làquan trọng trongcuộcđờinày.

“Chamẹtôiđãnóirằngviệccómộttấmbằngđạihọclàđiềuquantrọngnhấtchotươnglaicủatôi.Nhưngtôikhôngchắcđiềunàycóđúngkhông.Tôibiếtcónhiềungườirấtthôngminhnhưngkhônghềhọcđạihọc,vàmộtvàingườitrongsốnhữngngườigiàucónhấttrênthếgiớicũngkhônghọcđạihọc.Làmsaotôicóthểchắcrằngviệchọcđạihọclàđiềutốtđẹpnhấtchotươnglaicủatôi?”.Đólàmộtvídụđiểnhìnhchonhữnglýlẽcủatrẻ.

Bậcphụhuynhnàomuốntạonênnhữngảnhhưởngtíchcựcđốivớiquátrình phát triển của con thì đều buộc phải thay đổi từ độc thoại sang đốithoại, từ giảng đạo sang trò chuyện, từ thái độ võ đoán sang tìm hiểu, từkiểmsoátsangquantâmđúngmực.Trẻcầnvàmuốnchamẹthamgiavàonhữngkhía cạnh quan trọng trong cuộc đờimình, nhưng chắc chắn trẻ sẽkhôngđónnhậnnónếuchamẹđốixửvớitrẻnhưmộtđứabécon.

Khichamẹsẵnlòngbướcvàothếgiớicủasựđốithoại,suynghĩkháchquanvềnhữnggiátrịcủatrẻthìtrẻsẽđónnhậnsựthamgianàyvàtừđósẽchịuảnhhưởngtừnhữnggiátrịcủachamẹ.Ngượclại,vẫngiữtháiđộápđặtcho trẻ thìhọsẽkhông tạorađượcbấtkỳảnhhưởngnào.Hãyhướngnhữngcuộcđốithoạivàonhữngkhúcmắctrongmốiquanhệgiữahaibên,nhưngkhôngvõđoánhayphánxét.Cáchlàmnàysẽgiúptrẻđượcđộclậpvềmặtcánhânnhưngđồngthờicũngbiếtđượcsuynghĩcủachamẹmình.

Khinóivớitrẻ:“Chamẹtôntrọngquyềntựdolựachọngiátrịsốngcủacon.Conđãthấycuộcđờicủachamẹrồiđấy.Conbiếtnhữngđiểmmạnhvànhữngđiểmyếucủachamẹ.Chamẹtinrằngconlàngườirấtthôngminhvàcon sẽđưa ranhữngquyếtđịnh sáng suốt!”nghĩa là chamẹđangnóingônngữyêuthươngcủasựchấpnhận,đồngthờikhuyếnkhíchđượcsựđộclậpcánhâncủatrẻ.

Niềmtinvềcácchuẩnmựcđạolý

Nếugiátrịsốngtrảlờichocâuhỏi:“Điềugìlàquantrọng?”,thìđạolýlại trả lời cho câu hỏi:“Điều gì là đúng đắn?”. Niềm tin về những điềuđúng/saithểhiệnrấtrõràngtrongmọinềnvănhóa.Trẻvịthànhniênkhôngchỉđặtcâuhỏivềnhữnggiátrịmàcòncảnhữngchuẩnmựcđạolýcủachamẹvànhữngngườixungquanh.Mộtlầnnữa,trẻsẽkhôngchỉkiểmtralờinóimàcònkiểmtracảhànhđộngcủangườilớn.

Nếubạnnóivớiconrằngtuânthủluậtpháplàđiềuđúngđắnthìcháusẽmuốnbiếtlýdovìsaobạnvượtđènđỏ.Nếubạnbảoviệcnóisựthậtlàđiềuđúngđắnthìcháusẽhỏi:“Tạisaomẹlạinóidốivớingườiởđầudâyđiệnthoạibênkiarằngchakhôngcóởnhà?”.Nếubạnnóirằngviệccưxửtửtếvớingườikháclàđiềuđúngđắnthìcháusẽhỏirằngtạisaobạnlạicưxửvới

nhânviênbánhàngthôlỗnhưvậy,v.v.

Tấtcảnhữngđiềunàycóthểkhiếncácbậcphụhuynhcảmthấyvôcùngkhóchịu,đặcbiệtkhihọcónhữnghànhđộngmâuthuẫnvớilờinói.Nhưngdùbạnkhóchịuhaykhông thì trẻvẫn sẽkiên trì chỉ ranhữngmâu thuẫntrongcácchuẩnmựcđạolýcủabạn.

Ngoài ra, trẻ sẽ đặt câu hỏi với những niềm tin về chuẩnmực đạo đứccũngnhưnhữnghànhđộngthựctếcủachamẹ.Trẻsẽtựhỏi-vàhỏichamẹ-nhữngcâuhỏirấthócbúakiểunhư:“Nếubạolựclàsaithìtạisaochúngta lại giải trí với những bộ phim đầy bạo lực kiểu Hollywood?”; “Điềuđúng/saicóphảiđượcxácđịnhdựatrênýkiếncủasốđôngkhông?Haycómộtquyluậttựnhiên,thuộcphạmtrùđạolýnàođólớnhơnýkiếncủaxãhội?”...Đây lànhữngvấnđề rất sâusắcmà trẻphảiđốimặt,vốncũng lànhữngvấnđềmàchamẹcáccháucũngđãtừngphảiđốimặt.

Nhiềubậcchamẹcảmthấythậtrắcrốikhiconemhọgợilạinhữngvấnđềđạođứcmơhồnày.Nhưngnếucácbậcphụhuynhtừchốinóichuyệnvớiconemmìnhvềnhữngmốibận tâmnày thì trẻ sẽ chỉ còncáchđónnhậnnhững ảnh hưởng từ bạn bè đồng trang lứa và những người lớn khác sẵnlòngtraođổiquanđiểmvớichúng.Nếuchamẹkhôngsẵnsàngthừanhậnnhữngmâuthuẫngiữaniềmtinvàhànhđộngcủamìnhthìtrẻsẽíttôntrọngýkiếncủahọhơn.

Chamẹ không cần phải cómột đạo đức hoàn hảomới có thể tạo ảnhhưởngtíchcựcđếntrẻ.Điềuquantrọnglàbạnphảixácnhậncácquanđiểmđạođứccủabảnthânmình.“Chanhận thấyrằngkhôngphải lúcnàochacũng sốngđúngnhưniềm tin củamình về vấnđềnày, nhưng cha vẫn tinrằngniềmtinấylàđúngđắnvàđiềuchalàmlàsailầm”.Cáchnóinàycóthểvãnhồisựtôntrọngcủatrẻđốivớibạn.Trướcnhữngcâuhỏithămdòcủacon,nếucácbậcchamẹtỏracốchấpthìhọđãhướngtrẻđếnmộtnơikhácđểtìmkiếmthôngtin.Ngượclại,nhữngphụhuynhđónchàocáccâuhỏivềđạolýcủacon,chịulắngnghenhữngquanđiểmtráingượcvàđưaralýdogiảithíchchoniềmtinvềđạolýcủabảnthânsẽmởđườngchonhữngcuộc đối thoại cởimở.Nhờ vào đó, họ sẽ ảnh hưởng tích cực đến nhữngquyếtđịnhthuộcphạmtrùđạođứccủaconmình.

Saunhữngcuộcthảoluậnvềvấnđềđạolý,đừngquênthểhiệntìnhyêuthươngcủabạnđốivớitrẻ.Điềunàysẽgiữchocảmxúccủatrẻluônthăngbằngvà tạorabầukhôngkhí tíchcựcđểconbạncó thể thoảimáichiasẻvàonhữngcuộcđốithoạisau.

Nhữngtínngưỡngvềtôngiáo

Khigiátrịsốngtrả lờichocâuhỏi:“Điềugì làquantrọng?”vànhữngchuẩnmực đạo lý thì trả lời cho câu hỏi:“Điều gì là đúng đắn?” thì tínngưỡngtrảlờichocâuhỏi“Điềugìlàđíchthực?”.Cáchệthốngtínngưỡngtôngiáochínhlànỗlựccủaconngườitrongviệckhámphárachânlývềvũtrụvậtchấtvàphivậtchất.Làmsaotacóthểgiảithíchđượcsựtồntạicủachínhmìnhvàcủavũtrụ?Tạisaotừtrướcđếnnay,ởmọinềnvănhóa,conngườiđềucóniềmtinvàomộtthếgiớitâmlinhnàođó?Liệuthếgiớitâmlinhcótồntạithậtkhông?Vànếucó,thìbảnchấtcủathếgiớiđólàgì?Liệucómộtvịthánhnàokhông?Thếgiớinàycóphảilàsảnphẩmmàvịthánhấytạorakhông?Tacóthểnhậnbiếtđượcvịthánhấykhông?...

Dùtínngưỡngcủabạnlàgìthìbạnvẫnsẽphảiđốimặtvớinhữngcâuhỏinàycủacon.Đâylànhữngcâuhỏimàconngườitừtrướcđếnnayluônđặtra,vàconcủabạncũngvậy.Điềuchắcchắnlàtrẻsẽđặtdấuhỏiđốivớitínngưỡngcủabạnvàsẽquansátcáchbạnápdụngniềmtinấyvàocuộcsốnghàngngày.Mộtlầnnữa,nếupháthiệnramâuthuẫn,trẻsẽbắtbạnphảiđốimặtvớinhữngmâuthuẫnnày.Nếubạncốchấpvà từchốiviệcnóivề tínngưỡng, trẻ sẽ chuyển hướng sang những người bạn đồng trang lứa hoặcnhữngngườilớnkhác.

Cóthểconbạnsẽtìmhiểunhữngtôngiáokhácvàthậmchíchốibỏmộtvàikhíacạnhtrongtôngiáomàbạnđangtintheo.Hầuhếtcácbậcchamẹđềuthấyvôcùngphiềnmuộnvìđiềunày.Thựcra,đâylàbướccầnthiếtđểtrẻ hình thành tín ngưỡng tôn giáo cho riêngmình.Khi conbạn tuyên bốrằngcháusẽkhôngđilễhoặcthamgiavàocáchoạtđộngcủatôngiáocủagiađình,thìcónghĩalàcháuđangyêucầungườikhácchúýđếnmìnhnhưlàmộtconngườiđộclậpvớichamẹ.Trẻđangbàytỏmongmuốnđượcđộclậpcánhân.Cóthểcácbậcphụhuynhsẽthấythoảimáihơnkhibiếtrằngnghiên cứu đã cho thấy“dù sự chối bỏ vềmặt tín ngưỡng của các trẻ vịthànhniêncóthểkhiếnphụhuynhrấtphiềnlòng,nhưngtìnhtrạngnàyhiếmkhikéodàimãimãi”.

MộtcuộcthámhiểmđangdiễnraThậtkhókhănđểcácbậcphụhuynhcóthểphảnứngmộtcáchbìnhtĩnh

khiconemhọtừchốitínngưỡngmàhọđangtintheo.Tuynhiên,nếuphảnứng thái quá, bạn có thể đóng sầm cánh cửa đối thoại lại.Hãy nhớ rằng,mongmuốnđượcđộc lậpcủa trẻkhôngchỉ thểhiệnởnhững lĩnhvựcmàchúngtađãđềcậpmàcònởlĩnhvựccánhân,baogồmnhữnggiá trịđạođứcvàtínngưỡngtôngiáo.Đâyđơngiảnlàmộtphầntrongcảquátrìnhtìmhiểuvàkhámphácủa trẻ.Nếughinhớđiềunày, cácbậcphụhuynh sẽ ít

phánxétnhữngsuynghĩvềtôngiáocủaconemmìnhhơn.

Mộtbướctiếpcậnvấnđềnàynữalàlắngnghesuynghĩcủacon.Hãyđểtrẻđượctựdolýgiảitạisaocháuthấymộttínngưỡnghaytôngiáonàođólàthúvị.Hãychiasẻnhữngsuynghĩcủabạnvềđềtàinày,nhưngđừngphánxéttrẻ.Khicócơhội,hãyhỏiýkiếncủatrẻvềviệcbạnđãsốngđúngnhưnhữngtínngưỡngtôngiáocủamìnhhaychưa.Cóthểcâutrảlờicủatrẻsẽgiúpbạnhiểuđượclýdovìsaocháulạitìmmộthướngđikhácnhưvậy.

Đâykhôngphảilàlúcđểápđặtmàchínhlàlúckhuyếnkhíchviệctìmtòikhámphánơicon trẻ.Nếubạn tin tưởngsâu sắcvào sựđúngđắncủa tínngưỡngmình tin theo, rằngnóhoàn toànphùhợpvới thực tếcủa thếgiớinày,bạnphảicóniềmtinrằngdùsaođinữathìcuốicùng,conbạncũngsẽcóđượcniềm tingiốngbạn.Ngược lại,nếu tínngưỡngcủabạnkhôngcóđượcgốcrễsâusắcvàbềnchặt,cũngnhưbạnkhôngchắcliệuchúngcóphùhợpvới thực tếcuộcsốnghaykhông, thìcó lẽbạnnêncảmthấyvữngtinhơnkhiconmìnhthựchiệnmộtcuộctìmkiếmnhưvậy.Cóthểcháusẽpháthiệnrađượcchânlýmàbạnchưatìmra.

Câuhỏi đượcđặt ra khi con embạn thực hiện hành trình khámphá vềniềmtintôngiáolà:“Bạncómuốntrởthànhmộtphầncủacuộckhámpháấy,đồngthờivẫnyêuthươngconembạnkhông?”.Nếucâutrảlờilàcó,thìmộtlầnnữabạnsẽphảichuyểntừđộcthoạisangđốithoạivàtạoramộtbầukhôngkhíphùhợpđểthảoluậnmộtcáchcởimởvàchânthànhvềvấnđềtôngiáo.

Bạn phải cho con có được cơ hội giãi bày những suy nghĩ khác lạ củachúng.Bạnphảisẵnsàngchiasẻnhữngbằngchứngchothấyniềmtincủabạnlàđúng,đồngthờicũngphảibiếtlắngnghenhữngđiềungượclại.Bạnphảinhớrằngconcủabạnđangtrongquátrìnhkhámphá,vàbạnphảichocháuthờigianđểthựchiệnquátrìnhnày.

NhucầuđượctựquyếtđịnhĐằng saunhữngxungđộtgiữa chamẹvà con cái là câuhỏi cơbảnvề

quyềnđượcđưaranhữngquyếtđịnhđộclậpcủatrẻvịthànhniên.

Nếuchamẹcốtìnhcầmtayhướngdẫntrẻtừngchútmột,đưaranhữngtuyênbốmangtínhdạyđời,thìmốiquanhệgiữachamẹvàconcáisẽchẳnglấygìlàmtốtđẹp.Rấtnhiềuphụhuynhđãđitheoconđườngnàyvàđãphảitrảinghiệmtráiđắngcủasựbấthòa.Trẻsẽchuyểnsangnhữngngườibạnđồngtranglứahoặcnhữngngười lớnkhác-vàđôikhiđó lànhữngngười

xấuxađangrắptâmhãmhạihoặclợidụngtrẻ.

Hãynhớrằngconcủabạnsẽluôntìmcáchsửdụngsựđộclậpcủacháu.Nó làmột phần trongviệc trở thànhngười lớn của trẻ.Nhữngphụhuynhthôngminhnhậnthứcđượcgiaiđoạnpháttriểnnàycủatrẻvàtìmcáchhợptác,giúpđỡthayvìgâytrởngạichotrẻ.Yêuthươngtrẻtrongsuốtquátrìnhđặcbiệtnàylàđiềucựckỳquantrọng.Khibạnvunđắpchosựđộclậpcủacon theonhữngphươngpháp tíchcực, trẻsẽ trở thànhmộtngườicó tráchnhiệmvàgiúpíchchođờitrongtươnglai.Ngượclại,nhữngbậcchamẹthấtbạiởgiaiđoạntrọngyếunàysẽtrởnênxacáchvớiconemmình.

Việc tạo ramộtbầukhôngkhí tíchcựcđể trẻvị thànhniêncó thểpháttriểnđượcsựđộclậpvềmặttìnhcảm,cánhânvàxãhộilàmộttrongnhữngmónquàtuyệtvờinhấtmàchamẹdànhtặngchocontrẻ.

Đếnđây,tôibiếthẳncónhiềungườitrongcácbạnsẽđặtcâuhỏi:“Cònnhữnggiớihạnthìsao?Tráchnhiệmthìsao?”.Tôirấtvuinếubạnđặtranhữngcâuhỏinhưvậy.Nóchothấyrằngbạnđãhiểuđiềutôimuốnnóiđếntrongchươngnày.Vàcâuhỏinàysẽmangchúngtađếnchương12,nơitôisẽthảoluậnvềchúng.Trênthựctế,tôikhuyênbạnnênđọcvànghiêncứuchương11vàchương12cùngvớinhau.Đây làhai cáibánhxecủacùngmộtcỗxengựa:độclậpvàtráchnhiệm.

Chương12

TÌNHYÊUVÀTRÁCHNHIỆMChacủaMichaelmuamộtcáixeclunkercũđểhaichacontậpláivào

nhữngngàycuối tuần.KhiMichaelđãcầm láikhávững,chacậudạycậumộtsốmẹoláixethúvịhơn.Mộtcuốituầnnọ,haichaconđidãngoạivàMichaelchínhlàngườiláixeđếnkhuvựccắmtrại.TấtcảmọiviệcđềutốtđẹpvàcuốicùngthìMichaelcũnglấyđượcbằngláixe.

“Ôi,mìnhtựdorồi!”-Michaeltựnhủnhưvậy.-“Chakhôngcònđikèkètheomìnhnữa”.Cậubắtđầumơđếnviệcđiđếnbấtcứnơiđâu,theobấtcứcáchnàocậuthíchmàkhôngphảituântheonhữngquytắcvềthờigian,địađiểmcũngnhưcáchthứcláixemàchacậuđãđềra.

ĐiềumàMichaelsắpsửabiếtđượcchínhlà:Tựdovàtráchnhiệmlàhaimặtcủacùngmộtđồngxu.Đâylàchânlýcơbảntrongthếgiớicủangườitrưởng thành,và trẻvị thànhniênphảihọcnó.Nhữngngười trưởng thànhđượcphéptựdosốngtrongmộtngôinhàmiễnhọnhậnlấytráchnhiệmchitrảcácchiphíhàngthángchongôinhàđó.Cuộcsốngcủachúngtađượctổchức trêncơsởnhữngnguyên tắcvề tựdovà tráchnhiệm.Haikháiniệmnàykhôngbaogiờtáchrờinhau.Dĩnhiên,nhiềutrẻvịthànhniênchưahiểuđượcthựctếnày.Vànhiệmvụcủachúngtalàgiáodụctrẻtuânthủnguyêntắcđó.

Khibạnkhuyếnkhíchsựđộclậpcủaconemmình,đừngquêndạychotrẻbiếtsốngcótráchnhiệmvớicáchcưxửcùngnhữnghànhđộngcủachúng.Độclậpmàkhôngcótráchnhiệmlàconđườngdẫnđếnviệchạthấpgiátrịbảnthân,vàcuốicùnglànhậnlấysựphiềnmuộn.Ýthứcvềgiátrịbảnthânmỗi người không đến từ việc được độc lậpmà đến từ việc sống có tráchnhiệm.Độclậpvàtráchnhiệmmởraconđườngdẫnđếnviệccưxửnhưmộtngườitrưởngthànhthựcthụ.Trẻvịthànhniênnàohọcđượccáchsốngcótráchnhiệmmàvẫnpháttriểnđượcsựđộclậpsẽdầnxâydựngđượclòngtựtrọng,đạtđượcnhữngmục tiêucógiá trị,vàsẽđónggóp tíchcựcchoxãhội.Những trẻkhônghọcđượccáchsốngcó tráchnhiệmsẽ luôngặpkhókhănvàtươnglairấtcóthểtrởthànhgánhnặngchoxãhội.

Vaitròcủaluậtlệ(haygiớihạn)

Tráchnhiệmđòihỏiphảicógiớihạn.Mọixãhộiđềucầncónhữnggiớihạn,thườngđượcgọilàluậtlệ,đểxãhộiđókhôngbịhủyhoạivìsựtùytiệncủanhữngngười thamgia.Khi tuân theopháp luật,conngườiđã thểhiệnmìnhlànhữngcôngdâncótráchnhiệm.Họtrởthànhđộnglựcthúcđẩyxãhộipháttriển.Nhưngnếunhiềungườiđitheoconđườngriêngvàsốngvôtráchnhiệm thìxãhội sẽphảihứngchịunhữnghậuquảkhó lường.Ngàynay,xãhội chúng tađangphảigánhchịuhậuquảcủacách sốngvô tráchnhiệmcủacảnhữngngườitrẻtuổilẫnngườiđãtrưởngthành.Điềunàyđượcthểhiệnquaconsốthốngkêvềnhữngvụgiếtngười,cưỡnghiếp,trộmcắpvàcáchànhvitộiáckhácdiễnrahàngngày.Khôngchỉbảnthânngườiđóphảigánhchịuhậuquảtừhànhđộngvôtráchnhiệmcủamìnhmàcảxãhộicũngphảigánhchịu.

Trongphạmvigiađình,vớivaitròcủamình,cácbậcphụhuynhphảiđềranhữngluậtlệ,haynhữnggiớihạnvàyêucầuconemmìnhsốngcótráchnhiệmtrongnhữnggiớihạnđó.Thậtsailầmnếuchorằngtrẻsẽnổiloạnnếuchamẹđề ranhữnggiớihạn.Trên thực tế,nhiềunghiêncứuđãcho thấy:“Hầuhếttrẻvịthànhniêncảmthấynhữngluậtlệchamẹcủahọđềralàcóthểchấpnhậnđược.Hơnmộtnửatrongsốđóthừanhậnrằng:‘Khichamẹkhắt khe với tôi, tôi cảm thấy là họ đã đúng, ngay cả khi tôi tức giận’”.LawrenceSteinberg,giáosưtâmlýcủatrườngĐạihọcTemple,nhậnđịnh:“Điều khiến cho trẻ vị thành niên nổi loạn, phá phách không phải là sựkhẳngđịnhquyềnhạnmàlàviệcđộcđoán trongcáchsửdụngquyền lực,màkhônghoặcítgiảithíchvềchúng”.Vấnđềkhôngphảilàquyềnhạncủaphụhuynhmàchínhlàviệchọthểhiệnquyềnhạncủamìnhtheocáchđộcđoán,lạnhlùng.Khicácconcònbé,bạncóthểđưaranhữngquyđịnhđộcđoán nhưng cháu hiếm khi thắc mắc quyền hạn của bạn, dù có thể cháukhông tuân theo những quy định ấy.Thế nhưng, khi ở giai đoạn vị thànhniên,trẻsẽtựhỏilàquyđịnhđócủabạnđúnghaysai,chúngđượcđưaracóvìlợiíchcủacháuhaychỉđểthỏamãnnhữngsuynghĩnhấtthờicủabạn.

Câunói:“Hãylàmthếvìchamẹđãnóinhưvậy!”sẽkhôngcóhiệuquảđốivới trẻvị thànhniên.Nếu tiếp tụccách tiếpcậnđộcđoánnày,bạn sẽphảiđốimặtvớisựnổiloạncủatrẻ.

HìnhthànhnhữngluậtlệvớicontrẻĐâylàgiaiđoạnhìnhthànhsựđộclậpnêntrẻcầnphảicótiếngnóitrong

việc tạo ra những luật lệ cũng như hậu quả sau này.Vì thế, các bậc phụhuynhnênhỏiýkiếncủatrẻkhiđưaraquyếtđịnhđểtrẻcóthểbàytỏsuynghĩcủamình.Chamẹcũngnênchiasẻvớitrẻlýdovìsaohọđềranhững

luậtlệnàyvàvìsaonócóíchchotrẻ.Khilàmđượcđiềunày,họsẽtạoramộtbầukhôngkhígiađìnhấmápvunđắpchosựđộclậpcủatrẻđồngthờidạytrẻhiểurằngkhôngcósựtựdonàokhôngđikèmvớitráchnhiệm.

Trong những “diễn đàn gia đình” này, cha mẹ và con cái có thể tròchuyệncởimởcùngnhautrongbốicảnhcácbậcphụhuynhvẫnduytrìđượcquyềnhạncủamình.Dùlàngườicótiếngnóicuốicùng,cácbậcphụhuynhcũngnênhiểuđượcsuynghĩvàcảmxúccủaconvềvấnđềđượcnóiđến.Nếuđượcđónggópchoviệctạoracácluậtlệtronggiađình,trẻsẽtinrằngluậtlệấylàcôngbằngvàítcóphảnứngchốngđối.Nhiềunghiêncứuchothấyrằng:“Những trẻ vị thànhniênđượcphụhuynh sẵn sàng trò chuyệnthẳngthắnthìcótínhcáchđángmếnvàcưxửđúngmựchơn.Cónhiềukhảnănglàhọmuốnđượcgiốngnhưchamẹmìnhhơnnhữngtrẻcóphụhuynhluônkhăngkhăngrằngmìnhđúng”.

Vớivaitròcủamình,cácbậcphụhuynhnênnhớrằngmụctiêucủachúngtatrongviệcnuôidạyconkhôngphảilàgiànhchiếnthắngtrongmộttrậncãivãmàlàdạychoconbiếtsốngcótráchnhiệmkhitrưởngthành.Nguyêntắcởđâylà:“Nếuconđónnhậntráchnhiệm,concótựdo.Nếukhôngthể,convẫnchưasẵnsàngđểđượctựdo”.Khihiểuđượcrằnghaikháiniệmtựdovà tráchnhiệm luônđicùngvớinhau, thìkhiđó, trẻđãhọcđượcmộtbàihọclớntrongđờimình.

TầmquantrọngcủatìnhyêuthươngNếumuốnquátrìnhtìmkiếmsựđộclậpvàbiếtnhậntráchnhiệmnàycủa

trẻvậnhànhêmxuôi,cácbậcphụhuynhphảitiếpthêmnănglượngcủatìnhyêuthương.Khitrẻcảmthấymìnhđượcchamẹyêuthươngthìsựđộclậpvàtráchnhiệmmớicónhiềukhảnăngsonghànhvớinhauhơnvàtrẻsẽítnổiloạnhơn.Ngượclại,nếuconbạnkhôngcảmthấyđượcyêuthương–tứclàkhitrẻnhìnnhậnnhữngluậtlệmàbạnđềralàquáđộcđoánvàchỉvìlợiíchcủabảnthânbạn,rằngbạnquantâmđếnthanhdanhvàsựthànhđạtcủamìnhhơnlàhạnhphúccủatrẻ–thìgầnnhưchắcchắnlàtrẻsẽchốngđốinhữngquyluậtvàchốnglạicảchínhbạn.

Hãynhớrằng,nhữngnỗlựckiểmsoáttrẻbằngsựépbuộcgầnnhưluônthấtbại.Chỉcótìnhyêuthươngmớicóthểgiúpconngườiđạtđượcnhữngđiềuhọmongmuốn.Tìnhyêuthựcsựluônlàvũkhímạnhmẽnhấttrênthếgiớinày.Đâylàđiềuđầutiênvàcũnglàđiềuquantrọngnhấttrongviệcdạybảotrẻsốngcótráchnhiệmnhưngvẫnvunđắpchosựđộclậpcủachúng.

Steinberg,mộtchuyêngiavềtâmlýtrẻvịthànhniênchobiết:“Khicác

bậcphụhuynhrút lui vìnghĩ rằngcon trẻkhôngmuốnhaykhôngcầnsựảnhhưởngcủamìnhnữa,trẻsẽcảmthấybịbỏrơi.Dùcóvẻsáomònnhưngtìnhyêuđúng làđiềuquan trọngnhấtmàbạncó thểmang lạichonhữngđứatrẻđangởtuổivịthànhniên”.Chínhtìnhyêuthươngmớicóthểtạoramôitrườngthíchhợpđểchúngtavừacóthểhợptácvớisựđộclậpmớihìnhthànhcủatrẻ,vừagiúptrẻhiểuđượcgiátrịcủacáchcưxửcótráchnhiệm.

Một“diễnđàngiađình”đặcbiệtTừđây,tahiểumọiluậtlệđượcđặtrakhitrẻcònnhỏđềukhôngthểđược

ápdụngmộtcáchgượngépvàonhữngnămthángvịthànhniêncủacon.Trẻđangởmộtgiaiđoạnhoàntoànkhácbiệtvànóđòihỏibạnphảisuynghĩvàđịnhhìnhlạinhữngquyluật.Nếuchỉcốgắng“trườn”quanhữngnămthángvịthànhniêncủaconemmìnhmàkhôngcósuyngẫm,đốithoạihaychúýđếnnhữngquytắccủagiađình,cácbậcphụhuynhsẽsớmphảiđónnhậnsựchốngđốivànổi loạncủatrẻ.Nhữngbậcchamẹcótráchnhiệmsẽmởramột“diễnđàngiađình”đểconcáihọýthứcđượcrằngchúngđanglàtrẻvịthànhniênvàphảiluônquantâmđếnnhữngquytắccủagiađình.Khiđó,trẻcóthểsẽcónhiềutựdocũngnhưtráchnhiệmhơn.

Khilàmđượcđiềunày,cácbậcphụhuynhsẽcóđượcsựquantâmvàtônkínhcủatrẻ.Trẻvịthànhniênrấtquantâmđếnviệccóđượcnhiềutựdovàtráchnhiệm.Vìthế,trẻsẽrấtvuilòngthamdựnhững“diễnđàngiađình”nhưthếnày.

QuytắcvềnhữngquytắcDùvậy,nếutrẻđãbướcsangtuổimườilămmàbạnvẫnchưahềtổchức

một“diễnđàn”nàothìđiềubạnnênlàmlàkiểmtralạinhữngquytắcmàbạnđãápdụng.Dướiđâylàbahướngdẫnđểtạoranhữngquytắc.

1.CàngítquytắccàngtốtViệcđề raquánhiềuquy tắc trongcuộc sốnggiađìnhkhôngchỉkhiến

bạntốnnhiềuthờigianđểsuynghĩmàcònlàmtăngkhảnăngtảnglờcủatrẻ.Vìthế,bạnnênnhớ,càngítquytắccàngtốt.Quánhiềuquytắcsẽkhiếntrẻcảmthấybịámảnhvàsợhãi.Nócũngsẽkhiếnchocuộcsốngcủatrẻtrởnêncứngnhắctrongkhitrẻlạicầnkhônggianđểsốngmộtcuộcsốngđộclậpvàthoảimái.

Suychocùng,mụctiêuquantrọngnhấtchínhlàtránhnhữngđiềukhôngcólợivềmặtthểchất,tinhthần,tìnhcảmhayxãhộiđốivớitrẻ,đồngthờikhuyếnkhíchtrẻđạtđượcnhữngmụctiêucógiátrịtrongcuộcsống.Vìthế,mụctiêucủanhữngquytắckhôngphảilàđiềuchỉnhmọikhoảnhkhắctrongcuộcsốngcủaconbạnmàchínhlàcungcấpnhữnggiớihạnquantrọngđểtrẻbiếtcáchđưaralựachọnđúngđắn.

2.NhữngquytắccầnphảirõràngNhữngquytắcmơhồkhiếncảchamẹlẫnconcáiđềubốirối.“Hãyvề

nhàvàomộtthờiđiểmthíchhợp”chắcchắnsẽđượccảhaihiểutheohướngkhácnhau.“Hãyvềnhàvàolúc10giờ30phúttối”sẽrõrànghơnchocảhai.Trẻcóthểphábỏquytắcnhưngsẽkhônglẫnlộnvềýnghĩacủaquytắcấy.

Khiquytắcđãđượcthểhiệnmộtcáchrõràngthìconbạnsẽbiếtđượckhinàomình đã vi phạm chúng. Có thể trẻ sẽ cố gắng che giấu sai lầm củamình,thậmchítranhcãirằngđiềuấyđãkhôngxảyrahoặctìmcáchbiệnhộchomìnhnhưngchắcchắnlàtrẻbiếtrằngquytắcấyđãbịviphạm.Ngượclại,nếuquytắcđượcđặtraquámơhồthìtrẻsẽtranhcãivềphánquyếtcủachamẹ.Nhữngquytắckhôngrõràngsẽtạonềnmóngchosựtranhcãi.Vìthế,hãyngănchặnđiềuđóbằngnhữngluậtlệrõràng.

3.CácquytắccầnphảicàngcôngbằngcàngtốtTôinói“càngcôngbằngcàngtốt” làvìkhôngai trongchúngtacó thể

phânbiệtrạchròithếnàolàcôngbằngvàthếnàolàbấtcông.Bạnvàconbạncóthểtranhcãivớinhauvềđộcôngbằngcủamộtquytắcnàođó.Vớinhữngcuộcđốithoạicởimở,cảhaitìmcáchhiểuquanđiểmcủanhauđểcóthểđạtđượcmộtsựđồngthuậnvềcáigọilàcôngbằng.Đừngbỏcuộckhibạntinrằngquytắcmàbạnđặtralàđiềutốtnhấtchotrẻ.

Vớitrẻvịthànhniên,sựcôngbằnglàđiềuvôcùngquantrọng.Nhưtađãbiết,đâylàgiaiđoạncháuphảiđấutranhvớinhữnggiátrịsốnghaynhữngchuẩnmựcvề đạo lý, lẽ phải...Nếuý thức về sự côngbằng của trẻ bị viphạm, trẻsẽnổigiận.Nếuchamẹcắtngangcuộc thảo luậnvàđiềuchỉnhquytắcbằngcáchcưỡngéphoặckhôngdámđốimặtvớicơngiậndữcủacon,trẻsẽcảmthấymìnhbịchốibỏvàcóthểsẽoánhậnchamẹ.

Cácbậcphụhuynhnênnỗlựclắngnghenhữngmốibậntâmcủatrẻvềsựcôngbằngtrongviệchìnhthànhnhữngquytắc.Nếuchorằngquytắcđược

đưa ra là côngbằng, trẻ sẽkhôngnổi loạnhoặcchốngđốikhi chamẹ thihànhquytắcđó.

QuytắcvềnhữnghìnhphạtĐềraquytắcmàkhôngkèmtheohìnhphạtthìquytắcđósẽchẳngcógiá

trịgì.Dùvậy,trẻvịthànhniênsẽkhôngtôntrọngchamẹnếuthayvìcủngcốnhữngquy tắcbằng tìnhyêu thương,họ lạicủngcốchúngbằngnhữnghìnhphạtkhắtkhe.Tấtnhiên,việcgánhchịuhậuquảchonhữngsailầmcủabảnthânlàđiềurấtquantrọngtrongcuộcsốngcủangườitrưởngthành.Đôikhihậuquảmàtaphảigánhchịulàrấtnặngnềnhưngchúngsẽgiúptabiếtsốngcó tráchnhiệmhơn.Nỗi sợphảigánhchịuhậuquả làđộng lực thúcđẩytatuânthủtheocácquytắc.

Sauđâylàbahướngdẫnđểhìnhthànhvàthựchiệnhìnhphạt.

1.HậuquảcầnđượcxácđịnhtrướckhicósựviphạmHầuhếtcácluậtlệxãhộiđềuápdụngmôhìnhnày.Ởmọinơi,tiềnphạt

choviệcviphạmgiaothôngđãđượcxácđịnhtrướckhihànhđộngviphạmấyxảyra.Vìthế,nếubạnmuốnconmìnhsốngtốttrongthếgiớicủanhữngngườitrưởngthành,bạnnênápdụngnhữngquytắcnàykhitrẻvẫncònởđộtuổivịthànhniên.

Tôirấtngạcnhiênkhicónhiềuphụhuynhchưatừngnghĩđếnđiềunày.Họđợichođếnkhiconemmìnhviphạmquytắc;vàsauđó,thườnglàtrongcơngiậndữ,họmớithôngbáochotrẻbiếtnhữnghậuquảmàtrẻphảihứngchịu.Tínhchấtcủahậuquảấythườngđượcquyếtđịnhbởi tìnhtrạngcảmxúccủabậcphụhuynhvàolúcđó.Điềuchắcchắnlàtrẻsẽkhôngbaogiờđồngýrằngnhữnghìnhphạtấylàcôngbằng.Trongtrườnghợpcácbậcphụhuynh đang cảm thấy vui vẻ thì có thể sẽ chẳng có hình phạt nào. Rõràng,contrẻsẽcảmthấybốirốibởicáchxácđịnhhậuquảrấttùytiệnnày.

Ởđây,tôiđềnghịrằnghìnhphạtchoviệcviphạmquytắcnênđượcxácđịnhngayvàolúcchúngtađềraquytắc.Nếutrẻđượcthamgiaviệchìnhthànhnhữngquy tắc thì tại saochúng lạikhôngđượcgópýkiếnvàoviệcxácđịnhhìnhphạtnếuviphạm?Trẻvịthànhniênrấtquantâmđếnsựcôngbằng.Khiđểtrẻthamgiaviệcđềranhữnghậuquả,cácbậcphụhuynhđanggiúpcháuhìnhthànhnhữngphánxétđúngđắnvềmặtđạolý.

Việcxácđịnh trướcnhữnghìnhphạtcủaviệcviphạmquy tắcđãđề ra

manglạilợiíchchocảchamẹlẫnconcái.Trongkhicácbậcphụhuynhsẽcảmthấyítphiềnmuộnhơnthìtrẻsẽýthứcđượcmộtcáchrõrànghơnvềsựcôngbằngđãđượcthựcthi.

2.HìnhphạtnênđượcthựcthibằngtìnhyêuthươngCác bậc chamẹ đừng tỏ ra hân hoan khi thực thi hình phạt.Việc phải

hứngchịuhậuquảtừnhữngviệclàmsailầmluônkhiếntấtcảchúngtacảmthấykhóchịu,vàtrẻvịthànhniêncũngkhôngngoạilệ.Trẻsẽcảmthấyoánghétnếubạntỏravuithíchkhitiếnhànhthựcthihìnhphạttừviệclàmsaitráicủacháu.“Mẹđãnóivớiconrồimà.Nếuconbiếtnghelờimẹ,thìconđâuphảigặpnhiềurắcrốinhưthếnày.”Câunóinàycóthểlàmvơibớtđiphầnnàocảmgiáctứcgiậncủaphụhuynhnhưngnósẽkhôngtạorabấtkỳảnhhưởngtíchcựcnàođếntrẻ.

Trẻcầnphảicảmnhậnđượcrằngvẫnđượcchamẹyêuthương,dùchotrẻđãviphạmquytắc.Chúngcầnđượccảmthôngvàthấuhiểunhưngkhôngcầnchamẹxoadịubằngcáchbỏquahìnhphạt.

3.HìnhphạtnênđượcthựchiệnmộtcáchkiêntrìbềnbỉHìnhphạtkhôngnênđượcthựcthitheoýthíchbấtchợtcủaphụhuynh.

Thôngthường,tấtcảchúngtađềubịảnhhưởngbởicảmxúccủamình.Nếuđangtrongtrạngtháivuivẻ,cácbậcphụhuynhthườngcóxuhướngbỏquanhữnghànhđộngviphạmquytắccủacon.Ngượclại,khiđangởtrongtâmtrạngbựcdọc,họthườngtrởnênquákhắtkhevớitrẻ.Nhữngbấtổnnàysẽtạorasựgiậndữ,oánhậnvàbốirốitronglòngtrẻvịthànhniên.Ýthứcvềsựcôngbằngcủatrẻđãbịviphạm.Khitrẻcảmthấygiậndữ,mộtcuộccãivãhaymộthànhđộngkhôngkiềmchếlàđiềurấtcóthểxảyra.

Nhữngbậcphụhuynhnàoxácđịnhđượchìnhphạttrướckhiquytắcbịviphạmvàchophépconmìnhthamgiavàoquátrìnhxácđịnhhìnhphạtcũngnhưthựchiệnchúngvớitìnhyêuthươngsẽcónhiềutínhkiêntrìhơn.Điềulýtưởngởđâylàhãythựchiệnmộtcáchtửtếnhưngnghiêmkhắcvàbềnbỉcùngvớitìnhyêuthương.Làmđượcviệcnày,cácbậcphụhuynhsẽgiúpđỡconemmìnhrấtnhiềutrongquátrìnhtrẻhọchỏicáchcưxửcótráchnhiệm.Bảnthântrẻ,dùkhôngphảilúcnàocũngcảmthấyvuilòngnhưngchắcchắnsẽrấtsẵnsàngthamgiavàoquátrìnhnày.

Thiếtlậpnhữngkhíacạnhđòihỏitráchnhiệm

Hãytìmkiếmnhữngkhíacạnhtrongcuộcsốnggiađìnhđòihỏiphảithiếtlậpquy tắccùngnhữnghìnhphạtđểdạycho trẻbiết sốngcó tráchnhiệmnhưngvẫnhỗtrợđượcquátrìnhpháttriểnđộclậpcủacháu.Hãycôngthứchóanhữngquytắccũngnhưhìnhphạtđểđápứnghaicâuhỏisauđây:(1)Đâu là vấn đề quan trọng trong việc giúp con trẻ trở thành người trưởngthànhchínchắn? (2)Nhữngmốinguyhiểmnàocầnphảiđược loạibỏvànhữngtráchnhiệmnàocầnđượchọchỏi?

Dướiđây lànhữngkhíacạnh thườnggặpnhất trongcuộcsốnggiađìnhmàcácbậcphụhuynhvàconemcủahọcầnphảihìnhthànhquytắccùngnhữnghìnhphạtkèmtheo.

1.CơhộithểhiệntráchnhiệmvớigiađìnhSởdĩtôidùngtừcơhộithayvìnghĩavụlànhằmtạokhôngkhítíchcực

hơnkhithảoluậnvềvấnđềnày.Trênthựctế,cảhaiyếutốnàyđềutồntại.Trongmộtgiađìnhlànhmạnh,mỗithànhviênđềucónhữngnghĩavụnhấtđịnh để giữ cho cuộc sống diễn ra theo chiều hướng tích cực. Tuy nhiên,nghĩavụ thườnggắnvới cơhộiđểphụcvụ.Mộtđiều chắc chắn làngườiđượctôntrọngnhất luônlàngườicótháiđộphụcvụhết lòng.Cònnhữngngườivịkỷ,họcóthểthànhcôngvềmặttàichínhnhưnghiếmkhiđượcmọingườiquýmến.

Nếutrẻmuốnhọcđượccáchphụcvụcộngđồng,trướctiêntrẻphảihọccáchphụcvụgiađìnhmình.Trẻcầncónhữngtráchnhiệmthựcsựtronggiađìnhđểlàmchocuộcsốngcủangườithântrởnêntốtđẹphơn.Nhữngtráchnhiệm này thường khác nhau trongmỗi gia đình nhưng chúng có thể baogồmviệcchămsócchomộtđứaem,giúpchamẹnấubữatối,chămsócvậtnuôi, cắt cỏ, tưới cây, trồng hoa, lau nhà hay giặt quần áo. Những tráchnhiệmnàycóthểthayđổitheothờigianđểtrẻcócơhộihọchỏinhữngkỹnăngkhácnhautrongviệcchămlochogiađình.

Mộtđiềurấtquantrọnglàxâydựngchotrẻýthứcrằngmìnhlàmộtphầncủa gia đình và hiểu được trách nhiệm của bản thân đối với mọi người.Trong giai đoạn này, trẻ cần học hỏi càng nhiều càng tốt. Trẻ phải hiểukhôngchỉmìnhcầnnhiềutựdođểlàmnhữngviệcngoàiquytắcđãđượcđềramàcòncầncótráchnhiệmhơnđốivớigiađình.Nếutrẻchứngtỏrằngmìnhđãđủtrưởngthànhđểgánhlấytráchnhiệmmộtcáchnghiêmtúcthìcó

nghĩalàtrẻcũngđủtrưởngthànhđểcónhiềutựdohơn.

Trong“diễnđàngiađình”,nơi nhữngquy tắc được thiết lậpvànhữnghìnhphạt đượcxác định, nguyên tắc này nên được thấu hiểumột cách rõràng.Cácbậcphụhuynhsẽkhôngphảibuộcconemmìnhphải thựchiệnnghĩavụđốivớigiađình.Thayvàođó,trẻsẽcócơhộithểhiệnsựtrưởngthànhcủamìnhbằngcáchtựnguyệngánhváctráchnhiệmvànhờđósẽcóđượcnhiều tựdohơn.Nếu trẻ chọncáchkhông thựchiện tráchnhiệmđãđượcphâncông,thìhìnhphạtsẽđượcxácđịnhtheokhíacạnhtướcđoạttựdo.

Chẳnghạn,trẻđượcphépláixevàcótráchnhiệmphảirửachiếcxecủagiađìnhvàotrưathứbảymỗituần.Nếukhônglàmtrònnhiệmvụnày,trẻsẽmấtquyềnláixetrongbốnngàysauđó.Cácbậcphụhuynhthôngminhsẽkhôngkèkèsaulưngtrẻ,luônmồmnhắctrẻphảirửaxe.Đólàmộtlựachọn-trẻchọncáchgánhlấytráchnhiệmvàcóđượcsựtựdođikèmhoặcchọncáchíttrưởngthànhhơnvàmấtđiquyềntựdođó.Tôicóthểđảmbảovớibạnrằnghiếmkhitrẻđểmấtsựtựdonày,vàcácbậcphụhuynhsẽkhôngphải lãngphí thờigianvàsức lựccủamìnhvàoviệcchămchămkiểm traxemtrẻcóchịurửaxehaykhông.

Nguyên tắcởđâyrấtđơngiản:Khi thựchiệnnghĩavụcủamình, trẻsẽcảmthấymìnhlàmộtngườiđãtrưởngthànhvàkèmtheođólànhữngíchlợicủaviệcítphụthuộcvàongườikhác.Khiđãgiaonhiệmvụvàđềranhữngquytắccùnghậuquảcủanó,cácbậcphụhuynhsẽkhôngcầnphảithườngxuyênnhắcnhởtrẻlàmgì.Tấtcảnhữnggìphụhuynhcầnphảilàmlàđảmbảorằngtrẻsẽphảigánhchịuhìnhphạtmộtcáchcôngbằng,đúngtheothỏathuậnnếuviphạmnhữngquytắcđãđềra.Tôicóthểnóivớibạnrằng,khiápdụngcáchnày,hầuhếttrẻvịthànhniênchỉphạmlỗimộtlầnmàthôi.

2.Bàitậpởtrường“Nhữngmụctiêuquantrọngtrongviệchọctậpcủaconlàgì?”làcâuhỏi

màbạnvàconmìnhsẽphảicùngnhautrảlời.Hầuhếtcácbậcphụhuynhchorằngviệctốtnghiệpphổthônglàđiềubắtbuộc.Tiếptheo,bạncầnđặtracâuhỏi:“Nhữngquytắcnàosẽgiúpconđạtđượcmụctiêu?”.Trongđasốtrườnghợp,điềunàysẽbaogồmviệcđihọcđềuvàhoànthànhtốtcácbàitậpđượcgiao.Cảhaiviệcnàythườngđượcđánhgiátrongphiếuliênlạcđềuđặngiữanhàtrườngvàgiađình.Quytắcđưaraởđâycóthểrấtđơngiản:đihọcmỗi ngày trừ trường hợp ốm đau, hoàn thành tốt tất cả các bài tập ởtrườngcũngnhưvềnhà.Nếuquytắcđihọcđềubịviphạm,hìnhphạtcóthểlàtrẻsẽphảidànhcảthứbảyđểđọcmộtcuốnsáchnàođóvàthuậtlạivới

chamẹnhữngđiềumìnhđãđọcđược.Tôitinrằnghầuhếtcáctrẻvịthànhniênsẽchỉđểmấtmộtngàythứbảynhưvậymàthôi.

Việcthựchiệnbàitậpsẽkhónhậnđịnhhơnmộtchút,nhưngbạncóthểđánhgiákếtquảlàmviệccủaconquađiểmsốhoặchỏiýkiếngiáoviêncủatrẻ.Khitrẻkhônghoànthànhbàitậpvềnhàhoặckếtquảhọctậpởtrườngdướimứcchấpnhận,trẻsẽphảihoànthànhsốbàitậpấyvàochiềuthứbảyhaychủnhật,ngaycảkhigiáoviênđãnói rằng trẻ sẽkhông thểcải thiệnđiểmsốbàitậpđó.Hãytheodõisátsaonhữngbàitập“khôngvìđiểmsố”này.Nhữngquytắcvàhìnhphạtnhưthếsẽgiảiphóngphụhuynhkhỏiviệcphảiluônnhắcnhởtrẻlàmbàitậpvềnhà.Trẻphảichọnlựa,hoặcsốngcótráchnhiệmvàtựdovàothứbảyvàchủnhậtđểđượcthamgianhữnghoạtđộngmàmình yêu thích, hoặcmất quyền tự do đó vì đã không có tráchnhiệmđốivớiviệchọchànhcủabảnthân.

3.SửdụngphươngtiệnđilạiViệcđược sửdụngmột chiếcxe làmột đặc ân, chứkhôngphải làmột

quyềnlợicủatrẻ.Trẻkhôngcóquyềnđượccóxeriênghaysửdụngxecủagiađìnhbấtcứkhinàocháumuốn.Việcláixelàmộtđặcântrẻnhậnđượctừcáchcưxửcótráchnhiệm.Mộtlầnnữa,trẻvịthànhniêncầnphảihiểuđượcmốiquanhệgiữatựdovàtráchnhiệm.Hầuhếtcácbậcphụhuynhđềumuốnconemmìnhcóquyềntựdosửdụngxe,nhưnghọlạikhôngbiếtgắnkếtquyềntựdonàyvớitráchnhiệmcủatrẻ.Hậuquảlàtrẻnhìnnhậnviệcláixenhưlàmộtthứquyềnđươngnhiênmìnhphảicó.

Vậynhữngvấnđềchủyếucủaviệc trẻvị thànhniên sửdụngxe làgì?Chamẹvàconcáicóthểsẽthốngnhấtvớinhauởmộtsốđiểmsau:antoànvềmặtthểchấtcủatrẻ,antoànchonhữngngườikhácvàtuânthủnghiêmchỉnhluậtgiaothông.Đâylànhữngmốiquantâmchủyếunhất.Mộtsốgiađình khác có thể thống nhất với nhau về những quy định khác như tự đổxăngchoxehayphảihỏiýkiếnchamẹtrướckhisửdụngxevàthờigiantrảxe.Từnhữngmốiquantâmnày,nhữngquytắccụthểsẽđượchìnhthànhkèmtheohìnhphạtthíchđángkhichúngbịviphạm.

4.QuảnlýtiềnbạcNhữngtranhcãivềtiềnbạclàđiềuthườngdiễnragiữachamẹvàconcái.

Nguyênnhâncóthểlàdocácbậcphụhuynhđãkhôngđưaranhữngquytắcrõràngvềvấnđềnày.Vậynhữngvấnđềchínhvềviệcquảnlýtiềnbạcmàchúngtacầntrẻvịthànhniênquantâmlàgì?

Vấnđềđầutiênrấtrõràng:tiềnbạcluôncógiớihạn.Khôngphảigiađìnhnào cũng dư dả vềmặt tiền bạc nên chắc chắn trẻ sẽ không thể có tất cảnhữnggìmàcháumuốn.Vấnđềthứhailàtrẻphảihọcđượcnhữngnguyêntắccơbảncủaviệcquảnlýtiềnbạc.Mộtnguyêntắcchínhyếurấtđơngiảnlà:“Hãymuasắmítđikhikhôngcònnhiềutiền”.Việcviphạmnguyêntắcnàyđãkhiếnnhiềungườiđốimặtvớikhôngítrắcrốivềtàichính.Vìthế,theoquanđiểmcủa tôi,cácbậcphụhuynhkhôngnênđể trẻvị thànhniênđượcsửdụngriêngmộtthẻtíndụngbởinósẽkhuyếnkhíchtrẻtiêunhiềutiềnhơnmứcthunhậpcóthểcócủatrẻ.Chắcchắnlàviệctiêuxàinàysẽảnhhưởngrấttiêucựcđếnviệctrưởngthànhcủatrẻ.

Vềcơbản,trẻsẽkhôngthểhọcđượccáchquảnlýtiềnbạcchotớikhitrẻcó tiềnđểquản lý.Theođó,nhiềubậcchamẹquyếtđịnh trợcấpchoconmìnhmộtkhoảntiềnđịnhkỳđểtrẻtựhọccáchquảnlýtiềnbạc.Theoýkiếncủatôi,cáchtiếpcậnvấnđềtốthơncảlàchamẹvàconcáicùngthỏathuậnvới nhaumột khoản tiền hợp lý dùng để trợ cấp hàng tháng cho trẻ.Vớikhoảntiềnấy,conbạnsẽhiểutráchnhiệmcủamìnhtrongviệcquảnlývàchitiêutiềnbạc.Cảhaicóthểthỏathuậnvớinhaunhữnggìtrẻphảitựsắmvànhữnggìbạnđồngýmuachocháu.Việcthỏathuậnnàysẽgiúptrẻhọcđượckỹnăngquảnlýtiềnbạc.

Cácbậcphụhuynhcầnphảiđịnhhướngtrướckhoảntiềnmàmìnhsẽđưachotrẻ.Mộtkhikhoảntiềnđóđãđượcquyđịnh,bạnkhôngnênthayđổinóchỉbởivìtrẻthanphiền:“Sốtiềnnàykhôngđủ”.Nếumuốncónhiềuhơn,trẻphảitựtìmcáchkiếmthêmtiềnmàkhônghỏixingiađình.Cáchlàmnàykhôngchỉgiúptrẻhọcđượccáchquảnlýtiềnbạcmàcháucònhọcđượccảgiátrịcủađồngtiềnbằngsứclaođộngcủachínhmình.Ngượclại,nếuchamẹđầuhàngvàđápứngyêucầucủatrẻmỗikhicháuphànnàn,nghĩalàkhiđó,họđãpháhoạiviệchọchỏicáchsốngcótráchnhiệmvềmặttàichínhcủaconemmình.

Bạncũngkhôngnênchotrẻtiềnchỉvìconđãthựchiệnđượcnhữngnghĩavụtronggiađình.Đâylàhaivấnđềhoàntoàntáchbiệt.Tôikhuyênrằngcácbậcchamẹkhôngnênđểtrẻkiếmthêmtiềntừnhữngviệcphụgiúptronggiađìnhmànênkhuyếnkhích trẻkiếm tiềnởbênngoài.Bêncạnhđó, tôicũngtinrằngviệcchotrẻmượntiềnlàmộtsailầm.Khilàmviệcnày,bạnđãdạycontiêuxàinhiềuhơnmứcthunhậpcủanó.Vàđócũnglàdạyconmộtbàihọcsailầm.

5.HẹnhòHẹn hò làmột chủ đề nhạy cảm và nó đã tạo nên không ít tổn thương

trong lòng các bậc cha mẹ khi họ còn trẻ. Nhiều bậc phụ huynh nhớ lạinhữngtrảinghiệmhẹnhòcủamìnhvàkhôngmuốntrẻlàmnhữngđiềumàmìnhđãlàm.Ngàynay,nhữngconsốthốngkêvềsứckhỏetìnhdụctuổivịthànhniênđãkhiếnnhiềungườigiậtmình.Quanhệtìnhdụcởtuổivịthànhniên,cóthaingoàiýmuốn,nhữngcănbệnhlâylanquađườngtìnhdục...đãtrởthànhđềtàithuhútsựchúýcủacácbậcphụhuynhcóconemởđộtuổinày.Dođó,nhiềungườiđãtỏrahếtsứckhắtkhetrongviệchẹnhòcủatrẻ.

Tấtnhiên,tôikhôngthểnóichobạnbiếtkhinàothìconbạnnênbắtđầuhẹnhò.Steinbergđãcảnhbáorằngnhữngthiếunữsớmhẹnhòsẽdễrơivàomột trạng thái“cảm xúcmơ hồ, lãngmạn”và thường hẹn hò với nhữngchàngtrailớntuổihơn-nhữngngười“cókhảnănglấnáthoàntoàn(bạntrẻấy)cảvềmặttâmlýlẫnthểxác”.Steinbergcũngchobiếtviệchẹnhòởđộtuổiquásớmcũngcóthểgâyảnhhưởngđếnmốiquanhệcủathiếunữấyvớinhữngbạnnữkhácđồngtranglứa.Khihẹnhòvớinhữngbạnnamlớntuổi, thiếunữđó sẽ cóxuhướnggiao thiệpvới cảnhữngbạnnữ lớn tuổihơn.Cóthểcôbéấycóđượcsựchấpnhậntạmthờivớiđámtrẻlớntuổihơnnàynhưngsẽkhiếncôbétrởnênxacáchvớinhữngbạnnữcùngđộtuổi.Vàkếtquảlàtrẻsẽmấtmộttrảinghiệmrấtcógiátrịlàtìnhbạnchânthànhvớinhữngbạngáiđồngtranglứa.

Saubamươinămlàmcốvấnhônnhânvàgiađình,tôitinrằngtuổidậythìlàkhoảngthờigianđểtrẻpháttriểntìnhbạnđồnggiới,sauđólànhữnghoạtđộngnhóm,vàcuốicùngmớilàhẹnhònghiêmtúc.Đượcnhưvậy,khilớnlên,trẻsẽcảmthấythoảimáihơntrướcngườikhácgiới,tựtinhơnvềbảnthâncũngnhưcókhảnăngkiểmsoátnhữngcuộchẹnhòvànhữngmốiquanhệyêuđươngtốthơn.Rútngắnquátrìnhpháttriểnvềmặttâmlývàxãhộinàybằngcáchhẹnhònamnữsớmlàmộtsailầmhếtsứcnghiêmtrọng.

Nếuđồng tình với ý kiến của tôi, bạn nên chuẩnbị tâm lý cho con emmìnhtrướckhitrẻbướcvàotuổivịthànhniênmộtvàinăm.Vớisựchuẩnbịnày,khibướcvàonhữngnămthángđầutiêncủagiaiđoạnvịthànhniên,trẻsẽkhôngphảichịuáplựccủaviệchẹnhòsớm.Khiđó,trẻsẽthamgiavàonhữnghoạtđộngnhómvàkhôngcóxuhướngsớmtáchkhỏisựquảnlýcủagiađình.

Rõràng,điềutôivừanêuthậtsựrấtkhóthựchiện.Trẻvịthànhniênluôncósựkhácbiệtnhauvềmặttínhcáchcùngnhữngbấtanthườngtrực,áplựccủa bạn bè đồng trang lứa... Chính những yếu tố này đã thúc đẩy trẻ tìmkiếmsựkhuâykhỏatrongmộtmốiquanhệyêuđương.Điềunàylýgiảitạisaotìnhyêuthươngcủachamẹlạiquantrọngvớitrẻvịthànhniênđếnnhưthế.Điềunàyđặcbiệtđúngvớiphụhuynhkhácgiới.Nếuđứacongáiởtuổi

vị thànhniên cảmnhậnđược tìnhyêu thươngcủangười cha, trẻ sẽ ít tìmkiếmtìnhcảmtừmộtthanhniênlớntuổihơn.Trongkhiđó,nếucảmnhậnđượctìnhyêuthươngcủamẹ,đứacontraisẽ ít tìmkiếmmộtbạngáinhỏhơnđểcócảmgiácđượcvỗvề.

Hãy trò chuyện với đứa con đang ở độ tuổi vị thành niên củamình đểcùngđềranhữngquytắcvàhậuquảchocáchhẹnhòcủacháu.Hãyđặtvấnđềsứckhỏethểchấtvàtìnhcảmcủatrẻ làmmốiquantâmhàngđầu.Bêncạnhđó,hãychúýđếnsựpháttriểnlànhmạnhvềcảmxúcvàxãhộicủatrẻ.Mụcđíchcủabạnkhôngphảilàdậptắtnhữngmốiquanhệkhácgiớicủatrẻmà là nuôi dưỡng chúng thật trọn vẹn, nhằmgiúp trẻ xây dựng được nềntảngchonhữngmốiquanhệvềsau.

Nhữngquytắcnàosẽnângđỡchosựtrưởngthànhlànhmạnhvềmặtxãhội của trẻ? Đó chính là quy tắc về tình bạn khác giới nói riêng, và vớinhữngngườibạnđồngtranglứanóichung.Dùởmặtnào,bạncũngcầnđặtranhữngnguyêntắcđểphảiđảmbảolànhữngtrẻvịthànhniênnàycóảnhhưởngtíchcựcđếnnhau.

Khicongáibạnbướcvàotuổimườisáuhaycontraicủabạnđượcmườibảytuổi,bạnnêntròchuyệnvớiconvềkhảnăngcủaviệchẹnhònamnữ.Theođó,cácbậcchamẹnênkiểmsoátnhữngcuộchẹnhònàybằngcáchđềranhữngquytắccầnthiết.Chẳnghạn,chamẹcóquyềnyêucầutrẻrútluikhỏimộtmốiquanhệhẹnhònếungườicháuhẹnhòdínhdángđếnrượu,matúy,hoặccóquanhệvớimộtngườikhác.Nếuviphạm,trẻphảigánhchịuhìnhphạt.

Mỗibậcchamẹđềucócáchriêngđểtìmratiếngnóichungvớiconemmìnhtronglĩnhvựcnày.Mộtđiềurõrànglànhữngquytắcvàhậuquảnàyđượchìnhthànhcàngsớmbaonhiêuthìtrẻcàngcókhảnăngđónnhậnvàhợptácvớicácbậcphụhuynhbấynhiêu.

6.RượubiavàchấtkíchthíchNgàynay,chấtkíchthíchđãtrởthànhmộttrongnhữngđềtàithuhútsự

chúýnhiềunhấtcủatrẻvịthànhniên.Bằngchứnglàngàycàngcónhiềutrẻnghiệnrượuvàchấtkíchthích.Khôngcógìpháhủysựđộclậpnhanhhơnviệcnghiệnngậprượubiavàchấtkíchthích.Vậycácbậcchamẹnênlàmgìđểbảovệconemmìnhtrướcnhữngảnhhưởngtiêucựccủachúng?Câutrảlờilà:“Khônggìcả”.Phụhuynhkhôngthểgiámsátconemmìnhsuốtngàyvàbảođảmlàtrẻkhôngsửdụngchấtkíchthíchhayuốngrượubia.Dùvậy,vẫncómộtvàiphươngphápmàphụhuynhcóthểápdụngđểhạnchếkhả

năngsửdụngchấtkíchthíchcủaconemmình.

Trước hết và cũng là cách hiệu quả nhất là các bậc phụ huynh hãy trởthành tấmgươngsángcho trẻnoi theo.Những trẻvị thànhniênnhìn thấychamẹmìnhuốngmộtlyrượuđểgiảisầumỗitốisẽcónhiềukhảnănglạmdụng rượubiahơnnhững trẻbình thường.Đó là lýdo tôi luônphảinhấnmạnhvaitrògươngmẫucủachamẹ.

Tiếptheo,hãyquaylạivaitròcủanhữngquytắcvàhìnhphạt.Đâulàvấnđề chính xung quanh việc lạm dụng rượu bia và chất kích thích? Thôngthường,đóchínhlànỗisợtrẻsẽtrởthànhmộtngườinghiện.Dĩnhiên,đâylàmột nỗi sợ có cơ sở.Mối quan tâm thứhai là trẻ có thểgiao thiệpvớinhững trẻ vị thành niên đang lạmdụng chất kích thích và có khả năng sẽphạmpháptrongtìnhtrạngkhôngđượctỉnhtáo.Đâylànhữngmốibậntâmhếtsứcthựctếvàđúngđắn.

Vậy thìquy tắcnào thểhiệnđượcnhữngmốiquan tâmnày?Trongcác“diễnđàngiađình”,chamẹnên thểhiệnmongmuốntrẻsẽ tránhxachấtkíchthíchcủamình.Hãygiảithíchvớitrẻrằngđâykhôngphảilàvìnhữngniềmtincánhân,thiếucơsởhợplýhaythuộcvềtôngiáo,mànóđãđượcnghiêncứutrênthựctếrấtrõràng.Hìnhphạtchoviệcviphạmnhữngquytắcnàyphảiđượcđềramộtcáchrõràngvànghiêmngặt.Trẻphảihiểurõrằngviệcsửdụnghầuhếtchấtkíchthíchđềulàbấthợppháp.Nếubịbắtvìtộitàngtrữchấtkíchthíchtráiphép,trẻkhôngchỉhứngchịuhậuquảtrướcchamẹmàcònphảichịutráchnhiệmtrướcphápluật.

***

Khikhámpháranhữngkhíacạnhcủaviệcdạydỗmộttrẻvịthànhniên,bạnsẽthườngxuyênmuốnđiềuchỉnhlạinhữngquytắcvàhìnhphạtđikèmnhằmgiúptrẻcónhiềutựdovàsốngcótráchnhiệmhơnkhitrưởngthành.Tấtcảnhữngquytắcvàhìnhphạtcầnđượcthiếtlậptrêncơsởmongmuốnmangđếnchotrẻnhữnggìtốtđẹpnhất.Dođó,nóphảiđượchìnhthànhmộtcáchcócânnhắc,vớitháiđộtôntrọngsuynghĩvàcảmxúccủatrẻ.Khiđặttìnhyêuthươnglêncaohơntấtcả,cácbậcchamẹsẽbiếtcáchthựchiệnmộtcôngviệckhókhănlàhìnhthànhnênnhữngquytắcthíchhợpvàthựchiệnnhữnghìnhphạtmộtcáchhiệuquả.

Chương13

YÊUTHƯƠNGKHICONVẤPNGÃDaniellàmộtngườiđànôngcaolớn,vớimáitócdàymàunâuvàhàm

râuđượccắttỉacẩnthận.Anhcótấtcảnhữngbiểuhiệncủasựthànhđạtvàđượcmọingườinểtrọng.Thếnhưng,lúcnàyđây,ngaytrongvănphòngcủatôi,anhđangkhócnứcnở.

“Tôikhôngthểtinchuyệnnàylạicóthểxảyra,TiếnsĩChapmanạ!Tấtcảcứnhưmộtcơnácmộngvậy.Tôiướcsaomìnhcóthểtỉnhdậyvàthấytấtcảchỉlàmộtgiấcmơmàthôi.Nhưngđókhôngphảilàmơ;đólàsựthực.Tôikhôngbiếtphảilàmgìbâygiờnữa.Tôimuốnlàmmộtđiềugìđóđúngđắn,nhưnglạikhôngchắcliệumìnhcóthựchiệnđượctrongtâmtrạngnhưthếnàykhôngnữa.Mộtphầntrongtôimuốnbópcổthằngbévàhỏi:‘Saoconcó thể làmđiềunàyvớichamẹ?’.Nhưngmộtphầnkhác trong tôi lạimuốnômnóvàolòngvàcứthếômlấynómãimãi.Vợtôiphiềnmuộnđếnmứckhôngthểđicùngtôiđếnđâyhômnay.Thằngbésẽvềnhàvàongàymai,vàchúngtôikhôngbiếtphảixửtrírasaonữa.”

Tấtcảnhữnggiọtnướcmắt, sựgiậndữ,nỗiphiềnmuộnvàbối rốicủaDanielđềuxuấtpháttừđứacontraimườichíntuổicủaanh.Tốihômqua,thằngbéđãgọivềnhàvàbáochohọbiếtrằngcậuđãlàmchomộtcôgáicómang,vàcôgáiđóđãtừchốipháthai.Thằngbénóirằngcậubiếtthôngtinnày sẽ làm chamẹ tổn thương và cũng biết điềumình đã làm là sai trái.Nhưng cậu đang cần sự giúp đỡ và không biết mình phải dựa vào đâu.Danielvàvợanh,Micki,đãthứctrắngđêmđểcốgắnganủinhaunhưngvẫnkhôngcảmthấykháhơn.Contraihọđãvấpngãvàhọchẳngthểtìmracâutrảlờichovấnđềkhókhănnày.

Chỉnhữngbậcphụhuynhnàođãnhậnđượcnhữngcúđiệnthoạitươngtựmới có thể hoàn toàn thông cảm được vớiDaniel vàMicki. Nỗi đau nàydườngnhưkhôngthểchịuđựngđược.Sựđauđớn,giậndữ,hốitiếcvàphiềnmuộnquấnlấytâmtríhọ.Họhyvọngrồithấtvọngnhưngcuốicùng,họbiếtrằngmìnhkhôngcòncáchnàohơn làphảiđốimặtvới thực tếcủanhữnggiấcmơtanvỡ.

Trẻvịthànhniênvấpngã

KhinghĩđếnnỗiđaucủaDanielvàMicki,tôinhớlạicâunóicủanhàtâmlýhọcJohnRosemond:“Việcnuôidạycontrẻtốtcónghĩalàlàmđiềuđúngđắnkhitrẻmắcsailầm”.

Đólàchủđềcủachươngnày:cáchphảnứngđúngđắncủachamẹtrướcnhữnglựachọnsailầmcủatrẻ.Sựthậtlàchúngtakhôngthểbắttrẻkhôngđược phạm sai lầm. Những nỗ lực cao nhất của chúng ta trong việc yêuthươngvàdạybảotrẻcũngkhôngthểbảođảmrằngtrẻsẽsốngđúngnhưtamongđợi.Trẻvị thànhniêncũngchỉ là conngười,vàconngười thì luônđượcquyềntựdolựachọn,dùtốthayxấu.Khitrẻvịthànhniênđưarasựlựachọnsailầmthìcácbậcchamẹchínhlàngườiphảihứngchịuhậuquả.Đâylàbảnchấtcủaviệcnuôidạytrẻ.Khitrẻvấpngã,lànsónghậuquảsẽlanđếnmọi thànhviên tronggia đìnhvàkhông ai cảmnhậnđược sự tổnthươngnàysâusắchơnchamẹcủatrẻ.

Khôngphảitấtcảnhữngsailầmcủatrẻđềunghiêmtrọngnhưnhau.Cũngnhưnhững cơnđịa chấn, cónhững cơn rungnhẹvànhững cơn rấtmạnh.Chẳnghạn,Alexđãliêntiếpnémtrượtbaquảnémphạt-màchỉcầnnémvàomộtquảcũngsẽmanglạichiếnthắngchođộibóngcủacậu-trướcsựchúngkiếncủagiađìnhvàbạnbè.Alexđãthấtbại,nhưngthấtbạicủacậuchỉlàmộtcơnchấnđộngnhẹsovớicúvấpngãcủacontraicủaDanielvàMicki.

Nhữngdạngthấtbạicủatrẻ

ThấtbạitrongviệcđápứngnhữngmongđợicủachamẹKhôngchỉcónhữngmứcđộ thấtbạikhácnhaumàcòncónhữngdạng

thấtbạikhácnhau.TrườnghợpcủaAlexlàsựthấtbại trongviệcthểhiệnđúngnăng lựchoặckhôngđápứngđượcsự trôngđợicủachamẹcậubé.Nhữngkiểuthấtbạinhưthếnàythườngxảyratronghọctập,thểthao,nghệthuật…Nóxảyrakhicácbậcchamẹhoặctrẻvịthànhniênđãđềranhữngmụctiêukhôngthựctế.Cácbậcphụhuynhphảihiểurằngkhôngphảingườidựthinàocũngđoạtđượchuychươngvàng.Nếucứđòihỏisựhoànhảo,bạnsẽkhôngbaogiờcảmthấyhàilòngvớiconemmình.Nhữngmụctiêuvềnănglực,nếukhôngđạtđược,sẽdễtạorasựnảnlòng.

Trongnhữngsựkiệntranhtài,cácbậcphụhuynhcầnphảicómộtcáchnhìnnhậnkhácvềkếtquảmàconemmìnhđạtđược.Đứngởvịtríthứnhì

trongmộtgiảiđấukhôngphảilàmộtthấtbại.Nếugiảiđấuđócóbamươiđội,thìđiềuđócónghĩalàđộicủaconbạnđãgiỏihơnđếnhaimươitámđộikhác.Vềcuốicùng trongmộtcuộc thichạycónghĩa là trẻđãchạynhanhhơnhàngngànngườikhôngthamgiavàocuộcđua.Đólàmộtlýdođểănmừng,chứkhôngphảiđểthanvãnvề“sựthểhiệnkémcỏi”củatrẻ.

Dĩnhiên,ai chẳngmuốngiànhchiến thắngkhi thamgia thiđấu,bấtkểcuộcthiđólàgìđinữa.Thếnhưng,dùcuộcthichỉcómộtngườithắngcuộcthì điều đó cũng không có nghĩa làmọi người khác đều là kẻ thua cuộc.Trongthờiđạicạnhtranhngàynay,trẻvịthànhniênthườngcảmthấymìnhthấtbạibởinhữngngườilớncóýđịnhtốt,đôikhilàbởichínhchamẹcủatrẻ.

Mộtlýdokháckhiếntrẻvịthànhniênthấtbạitrongviệcthểhiệnbảnthânlàdotrẻbịbuộcphảithamdựnhữnglĩnhvựcmàtrẻkhôngyêuthích,khôngcónăngkhiếuhoặckhôngcónhiềukinhnghiệm.Khichamẹthíchbóngđá,rấtcóthểhọsẽbuộcconcáimìnhthamgiathiđấutrongkhitrẻchỉmuốnđược chơi trongmột ban nhạc. Trẻ có thể đã trở thànhmột tay thổi kèntrumpetcựphách,nhưngcuốicùngchỉ làmột“cầuthủdựbị”vàluôncócảm giác thất bại trong thế giới thể thao. Việc đẩy trẻ vị thành niên đếnnhữnglĩnhvựcmàtrẻkhôngquantâmcũngđồngnghĩavớiviệcđẩytrẻđếnthấtbại.

Tôitừngbiếtmộtngườichaluônyêucầucontraimìnhtrởthànhmộtbácsĩykhoa.Kếtquảlàsaunhữngthángngàyvậtlộnvớicácmônhọckhôngyêuthíchtrongtrườngđạihọcvàhaicơnsuysụpvềmặttâmlý,contraiôngcũngtốtnghiệpđượctrườngy.Saukhitốtnghiệp,cậutrìnhtấmbằngbácsĩykhoachochaxemnhưngnhấtquyếtkhôngchịutheonghềnày.Điềucuốicùngmàtôiđượcbiết làchàngtraiđóđanglàmởtiệmbánthứcănnhanhMcDonald’svàsuynghĩvềconđườngmìnhsẽđitrongtươnglai.

Tấtnhiên,cácbậcchamẹcóthểbộclộsựquantâmcủamìnhđốivớiconcáinhưngkhôngđượccanthiệp,thúcéptrẻphảilàmtheomongmuốncủabản thân khimà nhữngmongmuốn ấy không phù hợp vớimối quan tâmcũngnhưkhảnăngcủatrẻ.

NhữngthấtbạivềmặtđạođứcDạngthấtbạithứhaicủatrẻvịthànhniênsẽmangđếnchocảphụhuynh

lẫnconemhọnhiềucayđắnghơn.Đóchínhlànhữngthấtbạivềmặtđạolý.Những thấtbạinàyxảy rakhi trẻviphạmnhữngquy tắcđạođứcmàgiađìnhđãgìngiữtrongnhiềunăm.Ngaykhicònbé,trẻđãđượcchamẹtruyền

đạtnhữnggiátrịđạolývớihyvọngtrẻsẽlấyđólàmgiátrịcủabảnthân.Nhưngrõrànglàkhôngphảilúcnàođiềunàycũngxảyra.

Trẻvị thànhniênthườngviphạmnhữngquytắcđạođứctheohaicách.Mộtsốbạnđưaranhữnglựachọncóýthứcđểtừchốinhữnggiátrịđạolýcủagiađìnhvàhìnhthànhnênnhữnggiátrịcủariêngmình.Trongkhiđó,mộtsốtrẻlạichấpnhậngiátrịcủagiađìnhnhưnglạiviphạmnóvềquytắc.

Nhữnghậuquảcủaviệcthấtbạivềmặtđạođứcthườngrấtcayđắng,chocảchamẹlẫnconcái.Nhiềungườiđãtựvấnmìnhrằng:“Tôisẽlàmgìđâynếucongáitôinói‘Concómangrồi’hoặccontraicủatôibảorằngnóđãlàmchobạngáicóthai?”;“Tôisẽlàmgìnếubiếtđượcrằngconmìnhđangsửdụngchấtkích thích?”;“Tôi sẽ làmgìnếucháubáocho tôibiết rằngcháuđãbịAIDShaymộtloạibệnhtìnhdụcnàođó?”;“Tôisẽlàmgìnếunhậnđượcmộtcúđiệnthoạicủacảnhsátthôngbáorằngconcủatôiđãbịbắtgiamvìtộitrộmcướphayhànhhungngườikhác?”.Sựthật,đólànhữngcâuhỏimàhàngngànbậcphụhuynh sẽphải thấp thỏm trong suốtnhữngnămthángvịthànhniêncủaconemhọ.

Giảiquyếtnhữngthấtbạivềmặtđạođứccủatrẻ

Trongphầncònlạicủachươngnày,tôimuốnđưaramộtvàiýtưởngthựctếđãgiúpnhiềubậcchamẹgiảiquyếtnhữngthấtbạivềmặtđạođứccủacon em họ theo hướng tích cực. Khi thể hiện cho trẻ thấy tình cảm yêuthươngvàgiúptrẻkhắcphụcsailầm,chúngtađanghànhđộngnhưnhữngbậcphụhuynhtốt,nhưcáchmàRosemondđãnói:“Làmđiềuđúngđắnkhiconemchúngtaphạmsailầm”.

1.ĐừngtựtráchmìnhTrướckhigiúpđượccontrẻ,bạnhãyđốimặtvớiphảnứngcủabảnthân

mình.Phảnứngđầutiêncủarấtnhiềubậcphụhuynhkhiconemhọthấtbạilàtựhỏi:“Mìnhđãlàmsaiđiềugì?”.Đâylàmộtcâuhỏihợplý,đặcbiệtlàtronggiaiđoạncảxãhộiđangchútrọngđếnviệcnuôidạytrẻvịthànhniên.Dùvậy,nhiềucuốnsáchviếtvềbíquyếtsốngcũngnhưnhữngcuộchộithảovề cách nuôi dạy trẻ đã quá đề cao sứcmạnh của việc nuôi dạy trẻ theohướngtíchcựcmàkhôngnhậnraquyềntựdolựachọncủatrẻ.Sựthậtlàtrẻvịthànhniêncóthểvàsẽđưaranhữnglựachọncảbêntronglẫnbênngoàikhuônkhổgiađình.Vàmỗilựachọnsẽmanglạimộthậuquảtươngthích.

Nhữnglựachọnsailầmsẽmanglạihậuquảkhôngtốt.Ngượclại,nhữnglựachọnthôngminhsẽmanglạinhữngkếtquảtíchcực.

Cácbậcchamẹkhông thể lúcnàocũngkèkèbêncon trẻđểkiểmsoáttừnglitừngtícáchhànhxửcủacháu.Chắcchắnbạncóthểlàmnhưvậykhicongáibạnlênbanhưnglạikhôngthểlàmthếkhicháuđãmườibatuổi.Dùgìchăngnữathìconbạncũngsẽcóquyếtđịnhcủariêngnó.

Phạmvinhữngquyếtđịnhnày sẽ tăngdần theonăm tháng.Đây làquátrìnhpháttriểncầnthiếtnhưngđồngthờicũnglàmtăngnguycơthấtbạicủatrẻ.Khiđứngranhậntráchnhiệmgiùmchotrẻ,cácbậcphụhuynhđanglàmhạichínhconemhọ.Điểmmấuchốtcủavấnđềlàtrẻđãđưaramộtquyếtđịnhsailầmvàđangphảihứngchịuhậuquả.Khicácbậclàmchamẹnhậnlấyphầnlỗivềmình,trẻsẽkhôngcòncảmthấycắnrứtnữa.Trẻsẽrấtvuimừngkhicóngườinhận lãnh tráchnhiệmchonhữngviệc làmsai tráicủamình.Khiđó,trẻsẽkhônghọcđượcgìtừthấtbạiđãdiễnravànhiềukhảnăngsẽlặplạiđiềuđótrongtươnglai.

Nhữngbậcchamẹcóxuhướngnhậnsailầmvềmìnhtrongviệcvấpngãvềđạolýcủacontrẻthườnglànhữngngườinhậnthấymìnhđãkhônglàmtốtviệcnuôidạycontrướcđây.Saukhiđọcnhữngcuốnsáchhoặcthamdựnhữngbuổihộithảochuyênđề,họhiểurằngmìnhđãviphạmmộtvàikháiniệmcănbảntrongviệcgiáodụccon.Hốihậnvìnhữngsaisótđó,họcảmthấynhữngsailầmcủatrẻlàdolỗicủahọ.Điềunàylàkhôngnên,vàcũngkhôngđúng.Bạnchịutráchnhiệmchothấtbạicủachínhbảnthânbạnchứkhôngphảithấtbạicủaconembạn.Nếunhậnthấynhữngthấtbạicụthểcủamìnhtrongviệcnuôidạycontrướcđây,bạncóthểthúnhậnvớitrẻ.Hãytìmkiếmsựthathứcủatrẻnhưngđừngnhậnlấytráchnhiệmđốivớinhữnglựachọnsailầmcủatrẻ.

2.ĐừnggiảngđạovớiconembạnThông thường, trẻđãcảm thấy rất cắn rứt lương tâm trướcnhữnghành

độngsai tráicủamình.Trẻhiểumình làmtổn thươngchamẹnhưthếnàokhiviphạmnhữngquytắcđạolýđãđượcgiáodục.Vìthế,việcgiảngđạolàđiềukhôngcầnthiết.TôiđãkhuyênDaniel,ngườichađaukhổmàchúngtađãlàmquenởđầuchương,nhưsau:“Khicontraianhtrởvềnhàvàongàymai, đừng để những lời đầu tiên anh nói với cháu là những lời chỉ trích.Đừngnóivớithằngbérằng:‘Tạisaoconlạilàmthế?Conbiếtđiềunàylàviphạmtấtcảnhữnggìchamẹđãdạycontrongsuốtnhữngnămthángqua.Vậythìtạisaoconcóthểlàmvậyvớichamẹ?Concóbiếtmìnhđangxénáttráitimchamẹkhông?Conđãpháhỏngmọithứ.Chakhôngthểtinđược

rằngconlạicóthểngốcnghếchđếnnhưvậy’”.

“Tôihiểurằngcóthểanhđãcótấtcảnhữngsuynghĩvàcảmxúcnày.”-Tôinóitiếp.-“Nhưngcontraianhkhôngcầnthiếtphảinghetấtcảnhữnglờitráchcứấy.Cháucũngđãcónhữngsuynghĩnhưvậytrongđầuvàcũngđangtựhỏibảnthânnhữngcâuhỏiđó.Nếuanhđưaranhữnglờikếttộivàhỏinhữngcâunhưvậy,cóthểcháusẽtrởnênphòngthủvàkhôngcảmthấyănnăntrướchànhđộngcủamìnhnữa”.

Trẻvịthànhniênmắcsailầmvềđạođứccầnphảivậtlộnvớinhữngtộilỗicủamình,nhưngcháukhôngcầnthêmbấtcứlờitráchmắngnàonữa.

3.ĐừngcốgắngkhắcphụcsailầmPhản ứng tự nhiên của các bậc chamẹ là cố gắng giảm thiểu hậu quả

nhữngviệclàmsaitráicủacon.Theoquanđiểmcủatôi,việcchuyểnsangchếđộ“kiểmsoátthươngtổn”vàcốgắngbảovệconemmìnhtrongtrườnghợpnày làviệc làmrất thiếukhônngoan.Khibạn loại trừnhữnghậuquảhiển nhiên từ thất bại của con em mình, nghĩa là bạn đang kìm hãm sựtrưởngthànhcủatrẻ.Trẻvịthànhniênhọcđượcnhữngbàihọcsâusắcnhấtcủacuộc sống thôngqua trảinghiệmhậuquảcủa sự thấtbại.Khichamẹloại trừ nhữnghậu quả đó, trẻ sẽ nhậnđượcmột thôngđiệp khác - thôngđiệpdầnhìnhthànhsựvôtráchnhiệmởtrẻ:“Tôicóthểlàmnhữngđiềusaitráikhácvàmộtaiđósẽgánhchịuhậuquảthaytôi”.Kếtluậnnàysẽkhiếntrẻkhóhọcđượcbàihọccủatinhthầntráchnhiệm.

Tấtnhiên,tôibiếtthậtkhóđểchứngkiếnviệcconmìnhgánhchịunhữnghậuquảtừcácquyếtđịnhcháuđãđưara,nhưngloạibỏnhữnghậuquảấycũngđồngnghĩavớiviệcbạnđãloạibỏmộttrongnhữngngườithầyvĩđạinhấtcủacuộcsống.Mộtphụhuynhđãtâmsựvớitôi:“Điềukhónhấtmàtôiđãlàmtrongcuộcđờimìnhlàbướcrakhỏinhàtùvàđểlạicontraimìnhsau những chấn song. Tôi biết rằngmình có thể giúp cháu thoát khỏi sựgiamcầmấynhưngnếutôilàmthế,cólẽngayđêmhômđócháusẽlạiphạmphápmộtlầnnữa.Vìmuốntốtchocháu,tôiđãchọncáchđểcháuphảichịuđựnghậuquảtừnhữngviệclàmsaitráimàcháuđãgâyra.Khinhìnlại,tôibiếtđólàmộttrongnhữngquyếtđịnhđúngđắnnhấtmàtôiđãđưaravìlợiíchcủacon”.

Saukhi bàn luận về nhữngđiều tiêu cực, bây giờ ta sẽ tìmhiểu nhữngđiềutíchcựcmàmìnhcóthểlàmchotrẻ.

4.HãyyêuthươngtrẻmộtcáchvôđiềukiệnTrướchết,hãythểhiệntìnhyêuthươngvôđiềukiệnđốivớitrẻ.Điềunày

khôngcógìmâuthuẫnvớinhữngđiềutađãnóiởtrên.Việcđểtrẻgánhchịunhữnghậuquảtừ thấtbạicủabảnthâncũnglàmộtviệc làmthểhiệntìnhyêuthươngsâusắc.Khilàmđiềuđó,bạnđangtìmkiếmmộtconngườitốtđẹphơnnơiconemmìnhvàđó làđiều thiếtyếucủa tìnhyêu thương.Dùvậy,điềumàtôiđangtậptrungtrongphầnnàychínhlàđápứngnhucầutìnhcảmcủatrẻ.Nếubạnbiếtđượcngônngữyêuthươngcủaconemmìnhthìđâylàlúcbạnthểhiệnnómộtcáchthườngxuyênvàrõràngnhất,vàđừngquênsửdụngbốnngônngữcònlạimỗikhicóthể.

Những thấtbạivềđạo lý luôn tạo racảmgiácdaydứt,hốihậnnơi trẻ.Nhữngcảmxúcnàysẽđẩytrẻxabạn.Cóthểtrẻsẽlẩntrốnbạnvìsợphảinghe những lời quởmắng của bạn, nhưAdam và Eve đã từng chạy trốnThượngđế.NhưngnhữnghànhđộngcủaThượngđếđốivớiAdamvàEvelàmộtbàihọctốtchocácbậcchamẹ.

ThượngđếđãđểchoAdamvàEvephảihứngchịuhậuquảchohànhđộngsaitráicủahọ,nhưngđồngthờiNgườicũngtraochohọmộtmónquà.HọcốchegiấuthânmìnhbằngnhữngchiếclánhovàNgườiđãbanchohọnhữngchiếcáoda.Cácbậcchamẹ thôngminhsẽyêu thươngconemmình,dẫuchotrẻcóthấtbạinhưthếnàođinữa.

DanielvàMickikểvới tôichuyệnxảyrasauđó:Khicon traihọ trởvềnhà,họđãđóncháunơingưỡngcửavớivòngtayrộngmở.Cảhaiđềuthểhiệntìnhthươngyêusâusắcvớicháuvànói:“Chamẹyêucon!”.Sauđócảbangồixuốngnóichuyệnvớinhau.Hômđó,cậucontraiđãthúnhậnnhữngviệclàmsaitráicủamìnhvàmongđượcchamẹthathứ.Tìnhyêuthươngvôđiềukiệntạoramôitrườngthuậnlợichonhữngcuộcđốithoạicởimở.Trẻcầnbiếtrằngdùchotrẻcólàmgìđinữathìtrênđờinàyvẫncòncóngườitin tưởngnơicháuvà sẵn sàng tha thứchocháu.Khicảmnhậnđược tìnhyêuthươngcủachamẹ,trẻsẽcóthêmcanđảmđểđốimặtvớithấtbạicủamình,chấpnhậnhậuquảcủanóvàcốgắnghọchỏitheohướngtíchcựctừtrảinghiệmnày.

5.HãylắngnghecontrẻvớisựcảmthôngTrướcđóchúngtađãnóirằngđâykhôngphảilàlúcđểbạngiảngđạocho

trẻmàchínhlàlúcbạnthểhiệnkhảnănglắngnghevàthấuhiểucủamình.Sựthôngcảmcónghĩa làđặtmìnhvàovị trícủangườikhácđể thấuhiểucảmxúccủahọ.Cácbậcchamẹhãyđặtmìnhvàovịtrícủaconđểtìmhiểu

nguyên nhân thất bại cũng như cảmxúc hiện tại của trẻ ra sao.Nếu hiểuđượcýnghĩaviệclàmcủachamẹ,trẻsẽcóđộnglựcđểtiếptụctròchuyện.Ngượclại,nếutrẻnhậnthấychamẹđanglắngnghevớimộttháiđộvõđoán,phánxétthìcuộctròchuyệnsẽkhôngkéodài.Khiđó,trẻsẽcảmthấymìnhkhôngđượcyêuthươngvàbịchốibỏ.

6.HãyhỗtrợcontrẻMộtkhiđãlắngnghevàhiểuđượcsuynghĩcũngnhưtìnhcảmcủacon,

bạnđãởvàomộtvịtrísẵnsàngđểhỗtrợtrẻvềmặttìnhcảm.Hãychotrẻbiếtrằngdùbạnkhôngđồngývớiđiềucháuđãlàmvàkhôngthểkhắcphụcmọihậuquả, nhưngbạn sẽ luônởbên cạnhkhi trẻ đốimặt vàgiải quyếtnhữngsailầm.

Saukhilắngnghecâuchuyệncủacậucontrai,Danielnóivớicon:“Chamuốnconbiếtrằngchavàmẹsẽluônởbêncạnhcon.Dùkhôngbiếtđiềugìsẽxảyranhưngchamẹsẽcùngconvượtquachuyệnnày.Chamẹhyvọngrằngconsẽcótráchnhiệmvớicôbạngáiấycũngnhưvớiđứatrẻ.Chamẹsẽlàmtấtcảnhữnggìcóthểđểhỗtrợcon,nhưngkhôngcónghĩalàchamẹsẽ gánh lấymọi chi phí.Đó là trách nhiệm của con. Tuy vậy, chamẹ sẽkhuyếnkhíchconvàlàmmọiđiềutrongkhảnăngcủamìnhđểgiúpcontrởthànhmộtngườimạnhmẽhơntrongcuộcsống”.

Đólànhữnglờinóithểhiệnsựhỗtrợvềmặttìnhcảm.Trẻcầnphảibiếtrằngngaycảkhi thấtbại, trẻcũngkhônghềđơnđộc.Luôncóaiđóquantâmvàởbêncạnhcháutrongnhữnglúckhókhănnhấtcủacuộcđời.

7.HãyđưaranhữngchỉdẫncầnthiếtchotrẻHãymangđếnchoconembạnnhữnglờihướngdẫnbổích.Tuyvậy,ở

đâytôikhôngcóýkhuyênbạnđiềukhiểnhaycan thiệpquásâuvàocuộcsốngcủatrẻ.Hướngdẫncónghĩalàtìmcáchgiúpđỡtrẻsuynghĩvềnhữngtìnhhuốngcóthểxảyratrongcuộcsốngvàcáchđưaranhữngquyếtđịnhkhônngoantrướcnhữngsailầmvềmặtđạođứccủatrẻ.

Cácbậcphụhuynhhãysuynghĩmộtcáchnghiêm túcvềcảmxúc, suynghĩvàmongmuốncủatrẻ.Việctrẻđãcómộtthấtbạikhôngcónghĩalàcác bậc phụ huynh phải thực hiện mọi quyết định thay cho cháu. Trẻ sẽkhông thể trở thànhmộtngười trưởng thànhcó tráchnhiệmnếu trẻkhôngđượcquyềntựdođưaranhữngquyếtđịnhvềcuộcsốngcủamình.

Mộtcáchcóthểgiúpcácbậcphụhuynhhướngdẫnconemmìnhlàhãy

hỗ trợđể trẻ làmtheonhữngsuynghĩcủabản thânchúngchođếnkhi trẻđưa ra được kết luận hợp lý cuối cùng. Chẳng hạn, hôm đó, con trai củaDanielvàMickiđãnói:“ConsẽchuyểnđếnCaliforniavàbắtđầumộtcuộcsốngmớiởđấy”.Trongtìnhhuốngđó,Mickiđãhỏilạicontrai:“VậyconsẽlàmgìởCalifornia?”.Saukhicontraicôchiasẻnhữngdựđịnhcủanó,cô lại tiếp tụchỏi:“Concónghĩ làmình sẽgửi tiềnđểnuôinấngđứabékhông?”.Và con trai cô đã trả lời:“Dĩ nhiên rồi!Con sẽ gánh lấy tráchnhiệmcủamìnhchứ”.

“MẹnghĩconnêntìmhiểutrướcvềcuộcsốngởCaliforniađểbiếtthêmvềmứcsốngcũngnhưviệcconphảicầnbaonhiêutiềnđểthuêmộtcănhộởđó”-Mickiđềnghị.Vớimộtsốcâuhỏivàgợiýthiếtthực,Mickiđanggiúpcon trai suynghĩ thấuđáohơnvềý tưởngchuyểnđếnCaliforniacủacậu.Việcđưaranhữnghướngdẫndạngnàysẽgiúpcácbậcphụhuynhtiếptụcduytrìnhữngảnhhưởngtíchcựcđếnquyếtđịnhcủacon.

Tấtnhiên,đâylàviệclàmrấtkhókhănđốivớinhiềubậcchamẹ.Sẽdễhơnnếubạnchỉphảinóivớiconemmìnhnhữngđiềumìnhđangnghĩcũngnhưđưaranhữngphátbiểumangtínhvõđoánvềsựđúngđắnhaysailầmtrongý tưởng của chúng.Thếnhưng, điềunày sẽ không thểgiúp trẻ pháttriểnkỹnăngđưaraquyếtđịnh.Conbạnkhôngcầnnhữnglờiralệnh;chúngcầnnhữnglờihướngdẫn.

Nếukhôngthểthựchiệnđượcbướctiếpcậnnày,bạncóthểviếtranhữngýtưởngcủamìnhtheocáchbạnsẽdùngkhidiễnđạttrựctiếp.Sauđó,hãyxemlạivàđiềuchỉnhđểchúngkhôngtrởthànhnhữnglờirăndạy.Xéttheophươngdiệntừngữ,sựkhácbiệtgiữahaicáchdiễnđạtnàythườngkhôngđángkể.Nhưngxéttheokhíacạnhcủngcốsựtrưởngthànhvềnhâncáchvàtráchnhiệmcủa trẻ thìchắcchắn lờihướngdẫnsẽvượtxa lời răndạyrấtnhiều.

Nếusau tất cảnhữngcuộcđối thoại,bạn thấyconmìnhsắp sửađưa ramộtquyếtđịnhtiêucựcthìbạnvẫnnêntiếptụchướngdẫncháutheocáchđưaralờikhuyênchứkhôngphảilàmệnhlệnh.

Saucùng,nếuconvẫnđưaramộtquyếtđịnhmàtheobạnlàkhôngthôngminh,hãyđểtrẻtựnhậnlấyhậuquảtừquyếtđịnhấy.Nếuhậuquảnàytiêucựcvàtrẻlạithấtbạimộtlầnnữa,bạnhãylặplạiquátrìnhmàchúngtađãthảo luận ở trên. Và hãy nhớ: Bạn không thể kiểm soát cuộc đời của trẻđược.Việctrởthànhmộtbậcchamẹcótráchnhiệmnghĩalàgiúptrẻrútrađượcnhữngbàihọckinhnghiệmbổíchtừsailầmcủachúng.

Giúptrẻđốidiệnvớivấnđềmatúyvàbiarượu

Việclạmdụngchấtkíchthíchvàbiarượuđangtrởthànhmộtvấnđềnhứcnhối trongxãhộihiệnđại.Vì thế, trongmụcnày, tôi sẽđưa ranhững lờikhuyênnhằmgiúpcácbậcphụhuynhbiếtcáchđốiphóvớinhữngthấtbạiởkhíacạnhnàycủa trẻvị thànhniên.Đầu tiên là lờikhuyênvềviệcphòngngừa.Điềutốtnhấtmàcácbậcchamẹcóthểlàmtrongnhữngnămthángvịthànhniêncủatrẻlàtìmcáchgiúptrẻtránhxathuốclá,rượubiavàmatúy.

Trongmột“diễnđàngiađình”,JackvàSarahgiảithíchvớicậucontraimườibatuổicủahọvềnhữngcámdỗvàáplựcmàcháucóthểsẽphảiđốimặtkhibịbạnbèlôikéovàoviệchútthuốc,uốngrượuvàsửdụngchấtkíchthích.“Bâygiờconđangởtuổivịthànhniên,chamẹtinrằngconđãđủlớnđểbiếtnhữngkiếnthứcvềvấnđềnày.Vìthế,mộttrongnhữngđiềumàgiađình ta sẽ làm trong thờigian tới là thamdựmộtbuổinóichuyệnởbệnhviệnđịaphươngvềtáchạicủathuốclá”.Jackbổsung:“Chamẹmuốnconbiếtđượcbảnchấtcủasựviệctrướckhibạnbècongâyáplựcbắtconhútthuốc”.

Hầuhếtcáctrẻvịthànhniênsẽphảnứngtíchcựctrướctìnhhuốngnày.Tôitinrằngmộtkhiđãtìmkiểucặnkẽ,trẻsẽkhônghútthuốc.Việccungcấpchotrẻnhữngthôngtinvềtáchạicủarượubiavàchấtkíchthíchsẽgiúptrẻbiếtđưaranhữnglựachọnsángsuốttrướcsựcámdỗcủabạnbèđồngtranglứa.

Saukhiđãcungcấpcho trẻnhững thông tinnền tảngnày, thỉnh thoảngbạnnênchocháuđọcmộtsốbàibáovềantoàngiaothônghoặcđưatrẻđếnthămvàgiúpđỡnhữngngườilànạnnhâncủacácchấtkíchthích.Khiđó,bạnđãcungcấpchoconemmìnhcáinhìntoàndiệnhơnvềtáchạicủaviệcsửdụngrượubiavàchấtkíchthích.

Dùvậy,nếubạnpháthiệnrarằngđứaconvịthànhniêncủamìnhđãhútthuốchoặcuốngrượubiathìthayvìtảnglờvớihyvọngđiềunàyrồisẽquađihaylụclọiphòngriêngcủatrẻđểnémnhữngđiếuthuốcláđi,bạnhãynóichuyệntrựctiếpvớiconvàchoconbiếtrằngbạnmongmuốntrẻtừbỏthóiquenxấuđó.

Trongtrườnghợpconbạntừchốiyêucầunày,bạncóthểthựchiệnhaiđiềusauđây.Trướchết,hãyđềraquyđịnhtrẻkhôngđượcphéphútthuốctrongnhàvàthẳngthắnnóichotrẻbiếtnhữngnguyhiểmmàkhóithuốclácóthểgâyrađốivớisứckhỏecủacácthànhviênkháctronggiađình.Thứ

hai,hãyhạnchếnhữngquyềnhạncũngnhưlợiíchcủatrẻđểkhuyếnkhíchcháu tham gia lớp cai nghiện chất kích thích.Một lần nữa, bạn không épbuộccháuphảilàmbấtcứđiềugì,chỉđơngiảnlàbạnđangthểhiệnchotrẻthấyrằngtựdovànghĩavụluônđicùngvớinhau.Trẻsẽkhôngđượchưởngnhữngđặcquyềnđặclợinàođóchođếnkhitrẻđồngýthamdựlớphọc.

Việclạmdụngchấtkíchthíchkhôngchỉ tácđộngxấuvàhủyhoạicuộcđời của người lạmdụng chúngmà còn có thể làmhại đến cuộc sống củanhữngngườixungquanh.Nếuconembạnlàmộtngườinghiện,bạncầncósựgiúpđỡcủachuyêngiatronglĩnhvựcnày.Hãytìmmộtngườicốvấnđểgiúpbạnđưaranhữngquyếtđịnhthôngminhtrongtìnhhuốngnày.

SứcmạnhcủatìnhyêuGiốngnhưDanielvàMicki,nhiềubậcphụhuynhđãtâmsựvớitôi:“Cái

đêmtămtốinhấttrongcuộcđờicủatôilạimởđầuchomộtmốiquanhệsâusắcvàcóýnghĩahơnvớicontraicủamình”.Tìnhyêuthươnglàchìakhóađểbiếnbikịchthànhđiềukỳdiệu.Nhữngbậcchamẹcóđủtìnhyêuthươngsẽkhôngbaobiệngiùmcon trẻ, không thuyết giảng, không cốgắngkhắcphụchậuquả,biết lắngnghebằngtấtcảsựthôngcảmđểhỗtrợvàhướngdẫntrẻmộtcáchtậntình.Nhưvậy,họsẽcócơhộinhìnthấyconmìnhtiếnnhữngbướcdàitrênconđườngtrưởngthành,thấycontừngbướcvượtquahậuquảcủathấtbạimàchúngđãgâyra.

Tóm lại, sau khi phạm phải sai lầm, trẻ vị thành niên không cần nghenhữnglờiđốcthúchayquởmắngcủachamẹ.Trẻcũngkhôngcầnchamẹđitrước,lôikéo,điềukhiểnđểchúngđápứngnhữngmongướccủahọ.Điềumàtrẻcầnlàchamẹhãyđibêncạnhtrẻ,sửdụngngônngữyêuthươngcủatrẻ với mong muốn cùng trẻ học cách thực hiện những bước đi có tráchnhiệmsauthấtbại.Chỉkhilàmđượcđiềunày,chamẹmớithựcsựtrởthànhnhữngbậcchamẹcótráchnhiệm,đúngnhưJohnRosemondđãnói:“Việcnuôidạycontrẻtốtcónghĩalàlàmđiềuđúngđắnkhitrẻmắcsailầm”.

Chương14

NGÔNNGỮYÊUTHƯƠNGTRONGGIAĐÌNHPHỤHUYNHĐƠNTHÂNCuộcsốngcủaAmandakhônghềdễdàngchútnào.Côlàmộtngườimẹ

đơnthânvớihaiđứaconđangởtuổivịthànhniên,Marc,mườilămtuổi,vàJulie,mườibatuổi.CôđãnuôidạychúngmộtmìnhkểtừlúcchồngcôbỏđikhiMarclênmười.

Amandahiểurõnhữngtổnthươngsaukhilyhônvàđãcốgắngvượtquacảmgiácbịchốibỏ.Côsốngcótráchnhiệmvớibảnthânmình.Vớisựgiúpđỡcủachamẹ,Amandađãhoàntấtchươngtrìnhhuấnluyệnytávàvàolàmviệctạimộtbệnhviệnđịaphương.Amandaphảilàmviệctoànthờigianởbệnhviệnbởisốtiềnmàchồngcũcủacôđónggópđểnuôidạylũtrẻlàrấtítỏivàkhôngđềuđặn.

Dùđãđạtđượcnhiều thànhcôngđángkhích lệnhưng lúcnàoAmandacũngsốngtrongcảmgiácdaydứtthầmlặng.Vìyêucầucủacôngviệc,côkhôngthểdànhnhiềuthờigianchocácconnhưcômongmuốn.Khôngphảilúcnàocôcũngthamdựđượcnhữnghoạtđộngngoạikhóacủacon.CôcảmthấyJulievàMarcđanglớnlênvàdầnrờixavòngtaycủamình.Côtựhỏiliệu chúng đã chuẩn bị sẵn sàng cho những khó khăn đang chờ đợi phíatrướchaychưa.Gầnđây,Marc thườnghaytranhcãivàphêpháncôtrongkhiJuliethìbắtđầumuốnhẹnhònhưngcôlạichorằngnóvẫncònbéquá.

Trongvănphòngcủatôi,Amandanói:“Tôikhôngchắclàmìnhcólàmđúnghaykhông.Tôiđãrấtcốgắngnhưngđếnthờiđiểmnày,tôikhôngbiếtmìnhnênlàmgìtronggiaiđoạntuổivịthànhniêncủacácconnữa”.

TâmsựcủaAmandacũngchínhlàtâmsựcủahàngtrămphụhuynhđơnthânmà tôiđãđượcnghe trongnhiềunămqua.Dướiđây, tôi sẽ tập trunggiúpcácbậcchamẹđơnthânđápứngđượcnhucầuthươngyêucủaconmộtcáchhiệuquả.

Nhữngthửtháchthườnggặp

SựthiếuvắngtìnhcảmđầyđủcủacảchavàmẹMỗiphụhuynhđơnthâncómộthoàncảnhkhácnhau.Dùvậy,họvẫncó

mộtvàithửtháchchung,vànhữngthửtháchấytrởnênkhókhănhơnsovớicácgiađìnhcóđầyđủcảchalẫnmẹ.Điềurõràngnhấttrênthựctếlàởcácgia đình này, chỉ có cha hoặcmẹđược chung sốngvới trẻ.Hiện nay,môhìnhthườnggặpnhấtlàngườimẹsẽsốngchungvớiconsaukhilyhôn;cònngườicha thìsẽgặpcon thườngxuyên,hoặc thỉnh thoảng,haykhôngbaogiờ.Vìthế,trongkhitrẻvịthànhniênluôncầntìnhyêuthươngcủacảchalẫnmẹthìconbạnchỉcósựquantâmcủachahoặcmẹmàthôi.Đâylàmộtthựctếmànhữngngườitrongcuộcphảibiếtchấpnhận.

Nếubạnlàngườiduynhấtcungcấptìnhcảmyêuthươngchoconhàngngàythìviệcbạntìmhiểuvàsửdụngngônngữyêuthươngcănbảncủatrẻlàđiềuvôcùngcần thiết.Nếukhông,bạnsẽkhôngthểđápứngđượcnhucầu yêu thương của trẻ.Một ngườimẹ đơn thân đã tâm sự với tôi:“Tôikhôngthểhiểuđượccongáicủamìnhnữa.Cháuthayđổiquánhiều.Thếrồimộtlần,tôithamdựmộtbuổithuyếttrìnhvềnămngônngữyêuthươngcũngnhưcáchđểkhámphávàđápứngnhucầuyêuthươngcủatrẻvịthànhniên,tôiđãnhậnrangônngữyêuthươngcủacongáitôilàthờigianchiasẻ.Khitôibắtđầuápdụngngônngữyêuthươngnày,tháiđộcủacháuđãthayđổihoàntoàn.Chỉtrongvònghaituần,cháunhưtrởthànhmộtconngườikhác,vàbầukhôngkhítronggiađìnhtôiđãđượccảithiệnrấtđángkể”.

NhữngcảmxúcbùngnổMộtđiềuthườnggặptrongmộtgiađìnhcóchamẹđơnthânlànhữngcảm

xúccủa trẻbị chôngiấu trongnhữngngàybé thườngbùngnổvàonhữngnăm tháng vị thành niên.Những cảmxúc đau đớn, giận dữ, bị chối bỏ…khôngđượcbàytỏcóthểsẽkhiếntrẻtựtivềnănglựcbảnthân,thườngphêphánngườikhácvàcưxửtiêucực.Điềuđángnóiởđâylànhữngcảmxúcvà hành động tiêu cực này hiếm khi được thể hiện khi cómặt của ngườicha/mẹkhôngsốngcùngvớicháu.Sởdĩnhưvậylàvìtrẻtinrằngngườiđókhônghiểu hoặc khôngquan tâmđến trẻ, hoặc trẻ khôngmuốnphá hỏngnhữngyếutốtíchcựctrongmốiquanhệvớingườinày.Chínhngườichungsốngvớitrẻmớiphảihứngchịunhữngcảmxúcbịdồnnénâmỉcủatrẻ.

Đây làhoàncảnhhếtsứckhókhăn.Vìvậy,nhiềubậcchamẹđơn thânthườngtỏragiậndữkhichorằngmìnhđãbịtrẻđốixửtệbạc.

Điềutôimuốnkhuyênnhữngchamẹđơnthânlàhãynhớ,bạnkhôngphảilà người duy nhất có những cảm xúc này.Hãy hiểu rằng những cảm xúc

mạnhmẽcủatrẻlàbắtnguồntừkhaokhátđộclậpvàmuốnkhẳngđịnhtínhcách.Trẻđangphảiđốimặtvớinhữngđiềucóvẻkhôngcôngbằngcủacuộcsống.Tuyvậy,mộtkhiđãvượtquagiaiđoạnkhókhănnày,trẻsẽcóđượcsựchínchắncầnthiếtđểbướcvàothếgiớicủangườitrưởngthành.Nhưngngaytrongthờiđiểmnày,nócóthểkhiếncảtrẻlẫncha/mẹđangsốngcùngtrẻcảmthấyđauđớn.

Nhữngphảnứngđúngđắn

HãyquantâmđếncảmxúccủaconVấnđềquantrọngmàngườicha/mẹsốngchungvớitrẻcầnchúýlàhãy

tập trungvàocảmxúcchứkhôngphải làhànhđộngcủa trẻ.Điềunày tráingượcvớinhữnggìchúngtathườnglàm.HãyngheRobertatâmsựvềđứacon traimười lăm tuổi của cô,Samuel:“Samuel rất tự ti.Dù tôi có khenngợicháunhiềuthếnàochăngnữathìcháucũngkhôngloạibỏđượccảmgiácđó.Hầunhưlúcnàocháucũngrầurĩ.Tôiluôncốtỏrahạnhphúcvàvuivẻ,tậptrungvàonhữngđiềutíchcựctrongcuộcsốngcủachúngtôithìcháuvẫntiếptụcsốngnhưmộtchiếcbóngtrongnhà”.

RobertađangcốgắngthayđổicáchcưxửcủaSamuelvàtảnglờđinhữngcảmxúctiêucựcẩnsâutronglòngcậubé.NhữngnỗlựccủaRobertacũngkhônglàmthayđổitâmtrạngcủaSamuel.Điềulẽracônênlàmlànhậnthứcvà giải quyết nguồn gốc sâu xa của sự buồn bã và tự ti củaSamuel.NếuRoberta tạo rađượcbầukhôngkhí thânmậtđủđểSamuel cởimởbày tỏcảmxúcthậtcủacậusauchuyệnchamẹlyhôn,tôitinrằngcontraicôsẽcótháiđộkháchẳn.Tấtnhiên,đâykhôngphảilàđiềudễdàng.Kếtquảtíchcựcchỉđếnkhitrẻđượclắngnghemộtcáchkiênnhẫn.

HãylắngnghevànóichotrẻbiếtsựthậtTrongquá trìnhgiảiquyết tổn thươngtrongtrái timcủacontrẻ,cha/me

đơn thânkhôngchỉhọccách lắngnghemàcònphảinói ra sự thậtvới trẻnữa.Khichacủatrẻbỏđi,bạnđưaranhữnglờigiảithíchđơngiảnvàcóvẻnhưtrẻđãhàilòngvớichúng.Vàbạnchorằngvấnđềđãđượcgiảiquyết.Thếnhưng,giờđây,trẻlạilôivấnđềravàhỏilạimộtlầnnữavớinhữngcâuhỏicụ thểhơn.Trẻmuốnbiếtnguyênnhâncủaviệcchamẹlyhônhayvìsaocha/mẹchúngquađời.“Nếuchaconlàmộtngườiđànôngtệbạcthìtạisaomẹlạikếthônvớiôngấy?”hay“Hãynóichoconbiếtmẹtrôngnhưthế

nào?Mẹđãnóigìvềcon?”…lànhữngcâuhỏirấtđặctrưngcủatrẻvịthànhniên.Đây lànhữngcâuhỏikhókhăn,đauđớnnhưng lànhucầurấtchínhđángđểtrẻđượcbiếtchínhxácnhữnggìđãxảyra.

Dù thếnào thìbạncũngđừngbiệnhộchonhữngsai lầmcủamìnhhaycủabạnđờitrướckia.Hãynóivớitrẻsựthật.Nếusaunàytrẻpháthiệnbạnnóidối,dùchỉlànhữngchitiếthếtsứcnhỏnhặtchăngnữa,thìsựkínhtrọngmàtrẻdànhchobạncũngsẽbịtổnthương.Cóthểtrướcđây,bạnchorằngkhiconmìnhcònquánhỏvàcháukhôngchịuđựngnổisựthậtphũphàng.Nhưnggiờđây,khilàngườisắpsửatrưởngthành,trẻcónhucầuđượcbiếtsựthật.

Marjoire,mẹcủamộtcôcongáimườibốntuổi,tâmsự:“Điềukhókhănnhấtmà tôi từng làm là trả lờinhữngcâuhỏi củacongáiđangở tuổi vịthànhniêncủamình.Tôibiếtmìnhnênnóivớicháumọichuyệnsớmhơnnhưngtôilạikhôngtìmđượcthờiđiểmnàothíchhợpcả.Giờđây,cháuđặtranhiềucâuhỏirấtkhótrảlời,vàtôibuộcphảilựachọngiữaviệcnóidốihaynóirasựthật.Đêmđólàcáiđêmđauđớnnhấtcuộcđờitôikhitôinóivớicháurằngtôichưabaogiờkếthônvớichacủacháucả,rằngchúngtôiđãgặpnhautạimộtbữatiệcvàsauđóchúngtôikhôngbaogiờgặplạinhaunữa.Trướcđó, tôi luônnóivớicháurằngchacháuđãbỏđikhicháucònnhỏ.Banđầu,congái tôi rất tứcgiận.Cháunóirằng lẽra tôinênkểvớicháusớmhơn.Nhưngđiềulàmtôiđauđớnnhấtlàkhicháunóirằng:“Vậylàmẹthậtsựkhôngmuốncócon.Conchỉlàmộttainạnmàthôi”.

“Tôilắngnghenhữnglờinóigiậndữcủaconvàtôibảorằngtôihiểuvìsaonócócảmgiácnhưthế,nhưngtôihyvọngrằngnhữngđiềutôiđãlàmcóthểchứngtỏchoconthấylàtôiyêunóngaytừlúcbanđầu.Chúngtôiđãnóichuyệnvớinhaurấtnhiềusaubuổi tốihômđóvà thựcsựđãrất thânthiếtvớinhau.Tôichưabaogiờthấygầngũivớicongáimìnhhơnlúcnày,vàtôinghĩrằngcháuyêuthươngtôitheocáchchínchắnhơntrước”.Ngườixưađãđúngkhicho rằng thuốcđắngdã tật, sự thậtmất lòng.Nhưngmộtđiềuđúngđắnkháclàsựthậtluôncókhảnăngxoadịunỗiđau.

Hiểu và sử dụng ngôn ngữ yêu thương căn bản của trẻ làmột phần vôcùngcóíchtronggiaiđoạnnày.Mộtcáichạmnhẹ,mộtlờikhenngợi,mộtmónquà,mộthànhđộngthểhiệnsựquantâmhaymộtquãngthờigianchiasẻvớitrẻsẽtạoramôitrườngphùhợpđểquátrìnhchữalànhnhữngnỗiđautrongquákhứdiễn ra thuận lợi.Saunày,congáicủaMarjoire tâmsựvớitôi:“Nhữngcáiômcủamẹđãgiúpcháuvượtquatấtcả.Cháuchưabaogiờcảmthấyđauđớnnhưkhimẹnóichocháunghesựthật.Cháuđãmuốnbỏchạy,hétlớnlênvàmuốntựchấmdứtcuộcsốngcủamình.Nhưngkhimẹ

ômlấycháu,cháucảmthấynhưmộttấmchănđượcdệttừtìnhyêuthươngđangphủquanhngườicháuvậy”.

HãytôntrọngnhữngmongmuốnthiếuthựctếcủatrẻCònmộtthửtháchkhácmàphụhuynhđơnthânnênchúýđến,đólàviệc

trẻvịthànhniêntronggiađìnhcóchamẹđơnthânsẽtrảiquanhiềumongmuốnthiếuthựctế.Cóthểbạnsẽngheđứacontraicủamìnhnóirằng:“Conmongchasẽđếnxemnhữngtrậnđấucóconthamgia”.Nhưngthựctế,chacháusốngcáchxacháuhàngngàndặm,đãcógiađìnhmớivàchắcchắnsẽkhôngthểđếnxemnhữngtrậnđấuđó.Đứacongáimườisáutuổicủabạncóthểsẽnói:“Chasẽmuachoconmộtchiếcxe”trongkhibạnbiếtrằngchacháuđangmắcnợrấtnhiềuvàkhôngthểmuachocháumộtchiếcxeđược.Nhữnggiấcmơnàylàmộtphầncủatrí tưởngtượngcủatrẻ.Đólàmộtnỗlựcvềmặttiềmthứcđểcóđượckiểugiađìnhmàtrẻmuốncó.

Phảnxạtựnhiêncủanhiềubậcphụhuynhđơnthânlàphátannhữnggiấcmơcủatrẻbằngnhữngquảbomcótênlàthựctế.Theoquanđiểmcủatôi,đây làmộtsai lầmrấtnghiêmtrọng.Sẽ tốthơnnếubạnchấpnhậnnhữngmongmuốncủaconmìnhvàđểthựctếtựxuấthiệnvàomộtthờiđiểmkhácthíchhợphơn.“Conmongchasẽmuachoconmộtchiếcxemớià?Đólàmộtýnghĩhayvàmẹcũngmongchasẽlàmthế”hoặc“Conmongchađếnxemnhữngtrậnđấucóconthamgiasao?Mẹcũngmongnhưvậylắm.Sẽthật tuyệt nếu cha con làmđược thế”.Khibạnphảnứng tích cựcđối vớinhữngmongmuốnthiếuthựctếcủatrẻ,nghĩalàkhiđóbạnđãxemtrẻnhưmộtngườitrưởngthànhthậtsự.Ngượclại,khibạnphátannhữngsuynghĩấycủatrẻvànóixấungườibạnđờicũcủamình,bạnđangkhuyếnkhíchtrẻgiữmongmuốnấychoriêngbảnthâncháu.

Nếuvẫncòngiữliênlạcvớingườibạnđờicũcủamình,bạncóthểchiasẻmộtvàimongmuốncủaconvớingườiấy.Tuyvậy,bạnkhôngnênlàmviệcnàyvớigiọngđiệuđòihỏi,ralệnhmàchỉđơngiảnlàchiasẻthôngtinvềđứaconchungcủahaingười.“CóvàilầnSethnóivớiemrằng:‘Conướcsaochacóthểđếnxemnhữngtrậnđấucóconthamgia’.Dùđâylàmộtđiềukhôngthểthựchiệnđượcnhưngemnghĩnếuxảyra,nósẽcóýnghĩarấtlớnđốivớicon.Cònnếuanhkhôngthểlàmđượcđiềuconmongmuốn,anhcóthểhỏithămvềnhữngtrậnđấuđókhianhgọiđiệnchocon”.

Tấtnhiên,vớinhữngphụhuynhcótínhcáchbiquan,sẽthậtkhókhănđểhọ làmnhữngđiều tôivừađềnghị.Mộtcách tựnhiên,họnhìn thấychiếccốcđãvơiđimộtnửavàhọhắtsựbiquanấysangconemmình.Nếubạnlàmộtphụhuynhnhưvậy,tôikhuyênbạnnêntìmđếncácchuyêngiatâmlý

đểsốnglạcquanhơn.Nhữnggiấcmơ,ngaycảkhichúngkhôngthểthànhsựthật,đềuđóngvaitròrấtquantrọngtrongcuộcsốngcủamỗiconngười.

Nếumongmuốncủaconbạnlàthiếuthựctế,thìsớmmuộngìnócũngsẽđượcnhậnrõmàthôi.Nhưngkhitrẻchiasẻmongmuốnấyvớibạn,nghĩalàtrẻđangchiasẻnhữngbímậtriêngtưvànóthườngliênquanđếnngônngữyêuthươngchínhcủatrẻ.

Vớinhữngbậcchamẹkhôngchungsốngvớicon

Bâygiờ,hãycho tôiđượcchia sẻđôi lờivớicácbậcphụhuynhkhôngchung sống trực tiếp với con.Tôi hy vọngbạnkhông cho rằng tôi đã bấtcôngvớibạnởphầntrước.Mộtđiềubạnnênnhớlàdùthếnàothìbạnvẫncómột vai trò hết sức quan trọng trong cuộc đời của con.Rất nhiều phụhuynhrơivàohoàncảnhgiốngbạnđãcóýthứccầnđượcgiúpđỡđểcóthểnuôidạytrẻtốthơn.Nhiềungườichangườimẹkhôngchungsốngvớiconvẫncốgắnggặpgỡtrẻthườngxuyên,vàocuốituầnhoặcmỗithángmộtlần.Trongkhiđó,nhiềungườikhôngcóđiềukiệnởgầnconmìnhđãtìmcáchliênhệvớitrẻbằngđiệnthoạihayquainter-net.Điềuquantrọnglàbạnhãytậndụng triệt đểnhữnggì bạnđangcó trong tay.Hãycùng tôi khámphánhữngkhókhănmàbạncóthểphảiđốimặtvàsauđó,chúngtasẽcùngđềramộtsốýtưởngtíchcựcchovấnđềnày.

HãytránhnhữngcạmbẫyMộtcáibẫyrấtthườnggặplàviệccácbậccha/mẹhaydànhkhoảngthời

gianítỏiởbêntrẻđểđưacháuđichơibóng,đixemphimhayđếnnhữngtrungtâmgiảitríkhác.Khiđó,sựchúýcủabạnđãhướngvàocáchoạtđộngbênngoàihơnlàvàobản thân trẻ.Vìkhoảngthờigianmànhữngbậcphụhuynhnàydànhchoconthườngcógiớihạnnênhọcóxuhướngchuẩnbịtrướcnộidungcủamỗicuộcgặpđểđượcvuivẻbêncháu.Kếtquảlàvàocuốimỗilầngặp,cảtrẻlẫnphụhuynhđềumệtlả.Đừnghiểulầmtôi.Chắcchắnlàkhôngcóvấnđềgìtrongviệcbạnvuivẻvớiconemmìnhcả,vàhầuhếttrẻvịthànhniênđềuthíchnhữnghoạtđộngnhưthế.Nhưngcuộcsốngnàyđâuphảilúcnàocũngchỉcónhữngtròchơivàcảmgiácvuivẻ.Concủabạncầnphảithấybạntrongnhữngtrạngtháibìnhthường.Vìbạnkhôngbiếtlịch trình hàng ngày của trẻ trong suốt cả tuần nên có thể bạn không biếtđượcđiềugìđangxảyratrongsuynghĩvàcảmxúccủatrẻ.Điềunàyđòihỏi

phảicónhữngcuộcđối thoạicởimở trongbầukhôngkhí thoảimái (hoặcđôikhikhôngđược thoảimáicho lắm).Cácbậcchamẹsẽkhông thểđápứngđượcnhucầutìnhcảmcủaconchođếnkhinàokhámpháranhucầuthiếtyếunàycủatrẻ.

Mộtcạmbẫykháclàviệcbạncứkhăngkhăngchorằngtrẻkhônggặpvấnđềgìvềtâmlýnếucháukhôngnóivớibạnđiềugìcả.Trẻvịthànhniênluônphân vân trong việc chia sẻ những khó khăn về mặt tình cảm với ngườicha/mẹkhôngchungsốngvớicháu.Córấtnhiềunguyênnhângiảithíchchoviệcnày.Cónhiềutrẻsợrằngnếubộcbạchhếtnhữngcảmxúcthìcha/mẹsẽchốibỏmìnhvànhữngchuyếnviếngthămsẽthưadần.Mộtsốtrẻvẫncònnhớnhữngcơnthịnhnộcủachakhicháucònbénênlosợchasẽlạinổigiậnnếucháuchiasẻsuynghĩvàcảmxúcriêngtưcủamình.Mộtsốlạikhôngchiasẻchỉvìkhôngmuốnlàmxáotrộncuộcsốnghiệntại.Dùnguyênnhânlàgìchăngnữathìđiểmmấuchốtởđâychínhlàsựimlặngkhônbaogiờlàbiểuhiệncủamộtmốiquanhệlànhmạnh.

Hầuhếttrẻvịthànhniêncóchamẹkhôngcònchungsốngvớinhauđềucónhữngcảmxúcvàsuynghĩmàchúngtađãđềcậpđếnởphầntrước.Vìthế,nhucầuđượcchiasẻcủatrẻlàrấtlớn.Ngườikhéoléosẽtìmcáchtạorabầukhôngkhíthuậnlợiđểtrẻthoảimáichiasẻmàkhônglolắngbấtkỳđiềugì. Thông thường, cha/mẹ sẽ là người khơi mào trước cho những cuộcchuyệntrònhưthếnày.Cóthểngaytừđầu,trẻcóthểsẽkhôngđáplạilờimờigọicủabạn.Nhưngnếubạnchânthànhyêuthươngvàmongmuốnlắngnghethìsớmmuộngìtrẻcũngnhậnravàchiasẻvớibạnnhữngkhókhăncủacháu.

HãyđốimặtvớicácvấnđềcánhânNếu bạn không chung sống với con và cũng ít khi liên lạc với con vì

nhữngvấnđềcánhânnhưkhókhăntrongtìnhcảm,tàichính…thìdướiđây,tôisẽcùngbạnđốimặtvớinhữngvấnđềcánhâncủabạn.Sauhơnbamươinămlàmcôngviệctưvấntìnhyêu,hônnhânvàgiađình,tôicóthểdựđoánchắcchắnrằngsẽcóngàybạnhốitiếcnếukhôngquantâmnhiềuđếncuộcsốngcủaconngaytừhômnay.Tuynhiên,bạncóthểtránhđượcsựhốitiếcnàybằngcáchthựchiệnnhữnghànhđộngtíchcựcđểđốimặtvớinhữngvấnđềcủacánhânvàtìmđượcsựgiúpđỡmàmìnhcần.

Hãytìmmộtngườitưvấnhoặcmộtngườinàođómàbạntincậyđểchiasẻnhữngvướngmắccủabảnthânbạn.Hãyđểhọhướngdẫnbạntrongviệcgiảiquyếtchúng.Khi thựchiệnnhữngbướcđinày,bạnđã tiến thêmmộtbướcnữavềphíaconmìnhvàxâydựngmốiquanhệgắnbóvớicon.

HãythamgiavàsửdụngngônngữthươngyêucủatrẻTrongtrườnghợpbạnthườngxuyênliênlạcvớiconthìtôikhuyếnkhích

bạnhãy tậndụng triệtđểnhữngchuyếnghé thăm,nhữngcuộcđiện thoại,thưđiệntửhoặcthưtayđểcótìnhcảmgầngũihơnvớicon.Hãychiasẻvớiconnhữngđiềuđangxảyratrongcuộcsốngcủabạn,cảnhữngthànhcônglẫnthấtbạimàbạnđãnếmtrải.Hãytrảilòngmìnhbằngtấtcảsựthànhthực.Songsongđó,bạnhãyđặtranhữngcâuhỏimởđểđoánbiếtsuynghĩ,cảmxúcvàmongmuốncủatrẻ.Hoặcbạncũngcóthểhỏingườibạnđờicũcủamìnhđểcóthêmnhữngýtưởngmớigiúpcủngcốmốiquanhệcủabạnvớicon.

Mộtđiềumàbạnnênchúýlàđừngphêphánngườibạnđờicũđangsốngchungvớitrẻ.Nếutrẻphêphánngườiđó,bạnhãylắngnghexemtrẻmuốnnóiđiềugì.Sauđó,hãyhỏixemliệubạncóthểgiúpconnhữnggì.Hãytỏrathôngcảmvới tâmsựcủaconnhưngđừngbổ sungvàođónhững lờiphêpháncủabạn.

Trênhết, bạnhãyhọc cách sửdụngnămngônngữyêu thươngcủa trẻ.Hãykhámphárangônngữtìnhcảmcănbảncủaconvà thườngxuyênsửdụngnó.Hạnhphúclớnnhấtcủaconchínhlànhậnbiếtđượcsựquantâmvàyêuthươngcủabạn.Đừnggiảđịnhrằngcháuđãcảmnhậnđượctìnhyêuấybởihàngngàntrẻvịthànhniênkhônghềcảmnhậnđượcđiềunày.Khônggìcóthểthaythếđượcviệcsửdụngngônngữyêuthươngcănbảncủatrẻ.

Dùmốiquanhệvớicontrongnhữngnămquacóthếnàođinữathìchẳngbaogiờlàquámuộnđểbạnlàmchomốiquanhệnàytrởnêntốtđẹphơn.Mộtlờithúnhậnchânthànhvềnhữngthấtbạitrongquákhứvàđềnghịcháuthathứchobạncóthểmởđầuchoviệcphụchồimộtmốiquanhệnồngấmtìnhyêuthươnggiữađôibên.Conđườngnàycóthểrấtchônggai,nhưngtôicóthểđảmbảorằngkếtquảmàbạnđạtđượclàrấtxứngđáng.

NhữnghướngdẫnquantrọngTrước khi kết thúc chương này, tôi muốn mang đến cho các bậc phụ

huynh, cả người đang sống chung với trẻ lẫn người đang ở xa, một vàihướngdẫnquantrọngđểbàytỏtìnhyêuthươngđốivớitrẻ.

1.Hãylắngnghetrẻ.Bạnkhôngthểnuôidạytrẻmộtcáchđúngđắnnếukhônglắngnghenhữnggìtrẻnói.Nhữngbậcchamẹkhôngđểýđếnnhữngđiềuconcáinóihầunhưđềuthấtbạitrongviệcđápứngnhucầutìnhcảmcủacon,hoặckhôngthểdẫndắttrẻtheohướngtíchcực.Khilắngnghe,bạn

đãchứngtỏrằngmìnhđangtoàntâmtoànývớitrẻ,rằngtrẻxứngđángđượcghinhậnvàlàmộtphầnquantrọngtrongcuộcsốngcủabạn.

2.Hãybiếtcáchxửlýcơnnónggiậnmộtcáchtíchcực.Hầuhếtcácbậcchamẹđơnthânđềucónhữngnỗiniềmriêng.Cóngườibiếtcáchkiểmsoátchúngmột cách tích cực; có người kìmnén trong lòng và cũng có nhữngngườibùngnổbằngnhữnghànhđộngvàlờinóithiếukiềmchế.Tuynhiên,con bạn sẽ khó cởimở với bạn nếu cháu không thấy được những nỗ lựctrongviệckiểmsoátcơngiậndữcủachínhbạn.

3. Hãy củng cố những giới hạn một cách chặt chẽ và đầy tình yêuthương.Sẽtốthơnnếubạnbànluậncùngconvềnhữnggiớihạnvàđềradanhsáchnhữngquytắcvàhậuquảnếuchúngbịphávỡ.Điềunàysẽgiúptrẻýthứcđượcrằngcảchalẫnmẹđềuquantâmđếnhạnhphúccủatrẻ.

4.Trênhết,hãyyêuthươngtrẻvôđiềukiện.Dùtốthayxấu,đúnghaysai,trẻluôncầncảmnhậnrằngcóaiđóthựclòngquantâmvàyêuthươngmình.Vàngườiđượctrẻđặtkỳvọngnhiềunhấtchínhlàchamẹ.

5.Hãycânnhắcviệcthamgiavàomộtnhómphụhuynhđơnthânnàođó.Nhữngnhómnày sẽ tạo ra sự hỗ trợ hai chiều trong cuộc sống.Chắcchắnsẽcómột thànhviênnàođó trongnhómđãcókinhnghiệmtrênconđườngbạnđangđivàcóthểmangđếnchobạnnhữnggópý thiết thựcđểgiảiquyếtnhữngrắcrốitrongviệcnuôidạytrẻ.Ngượclại,cũngsẽcómộtvàingườivừabướcvàothếgiớicủaphụhuynhđơnthânvàbạncóthểđộngviên,giúpđỡhọ.Nhữngnhómnày rất hữu ích trongviệchỗ trợnhau trởthànhmộtphụhuynhđơnthânthànhcông.

6.Hãytìmkiếmsựgiúpđỡcủagiađình,bạnbèvàcáctổchứcxãhội.Đừngngầnngạitìmkiếmsựgiúpđỡcủangườikhác.Mộtngườiông,ngườicậu,haymộtngườianhhọcóthểthaythếchongườichavắngmặttrongviệcvỗvềtìnhcảmvàcungcấpnhiềuđiềubổíchchotrẻ.Mộtngườibàcóthểtrở thành người bạn lớn của trẻ vị thành niên đang gặp vấn đề, v.v. Nếukhôngsốnggầnhọhàng,hoặcchorằnghọsẽảnhhưởngkhôngtốtđếnsựpháttriểncủacon,bạnhãytìmkiếmsựgiúpđỡnơibạnbè.

Dùsớmhaymuộnthìconbạncũngtrởthànhngườilớn.Cháusẽthựcsựhạnhphúcnếucó thể tựhàonói:“Tôibiếtmẹ tôiyêu thương tôi.Tôibiếtchatôiyêuthươngtôi”.Tôithậtsựmongchươngsáchmàbạnvừađọcsẽgiúpbạnngheđượccâunóinàycủatrẻtrongtươnglaigần.

Chương15

NGÔNNGỮYÊUTHƯƠNGTRONGGIAĐÌNHCÓCONRIÊNG

Cáchđâyvàinăm, tôi làm tưvấnviên tạimột trạihè của trẻvị thànhniênởvùngnúiBlueRidgexinhđẹpthuộcNorthCarolina.Michaelđãxintôimộtcáihẹnvàtôimờicậuđidạocùngtôiđếnthápcanh.(Tôinhậnratrẻvịthànhniênthườngnóichuyệnthoảimáihơntronglúcđibộ).Sau15phúttảnbộ,câuchuyệncủachúngtôichuyểnsangđềtàivềgiađìnhcậubé,vàcậunói:“Đólàchuyệncháumuốnnhờchútưvấn.Cháukhôngthíchcóchakế”.

“TrướckhimẹcháucướichúRod,mọichuyệnthậttuyệt!”-Michaeltiếptục.-“Haimẹconcháurấthợpnhau.Cháucảmthấymẹrấttôntrọngvàthươngyêucháu.Nhưngdạogầnđâythìkhôngcònnhưthếnữa.Cháulạicảmthấymìnhtrởthànhmộtđứatrẻnhưtrướcđây.MẹvàchúRodđềrarấtnhiềunguyêntắcngớngẩnchocháu.CháubiếtđâylàýcủachúRodvìmẹkhôngbaogiờquánghiêmkhắcnhưvậy.Giờđây,mẹcháuđãđứngvềphechúRodvàhọđangkhiếncuộcđờicháutrởnênkhốnkhổ.Cháuướcgìmìnhcóthểđếnsốngvớicha”.

TâmsựcủaMichaelcũngchínhlànỗiniềmcủanhiềutrẻvịthànhniênmàtôiđượctiếpxúc.Hầuhếttrẻđềucảmthấykhókhănkhisốngtrongmộtgiađìnhcó“ngườilạ”.Sáunămtrước,Michaelđãcùngmẹvàemgáihọccáchđươngđầuvớicuộcsốnglạlẫmkhichacậubỏđi.Cậuphảitrảicảmgiácbịruồngbỏvàsuốtnhiềuthángliền,cậuđãcórấtnhiềucuộctròchuyệnvớimẹ.Michaelhiểusựhysinhcủamẹvàvaitròcủabàtrongcuộcsốngmới.“Mẹtintưởnggiaochocháuviệctrôngnomemgáisaugiờhọcbuổichiềuđếnkhimẹvề”.-Cậunói,giọngđầytựhào.-“Cháucòngiúpmẹgiặtgiũvàbàcũngbảolàcháurửaxerấtsạch.Mẹđốixửvớicháunhưmộtngườilớnvậy”.

Thếrồimộtnămtrước,Rodtrởthànhthànhviêncủagiađìnhvàmọithứbắtđầuthayđổi.RodrửaxevớiMichaelvànóivớicậubénhữngđiềucậuđã thừabiếtnhưphải rửaxenhư thếnàochođúngcách.“Cóphảiông tanghĩcháungốckhông?”-Cậubựcdọc.

KhilắngngheMichaelkểchuyện, tôi tinrằngchadượngcủacậubérấtchânthànhvàđangcốgắnggầngũicậubằngcáchcùnglàmvớicậumộtsố

việc.Nhưng tôi cũng biết nếu người cha dượng không chấp nhận thực tếrằngMichaelđãlàmộttrẻvịthànhniênthìchắcchắncuốicùng,ôngcũngtựnhận ramìnhđã thấtbại.Tronghoàncảnhnày,nếungườimẹđứngvềphíaMichaelthìchắcchắnxungđộtgiữabàvàRodchỉlàvấnđềthờigian.Kếtquảnhiềunghiêncứuđãchothấynguyênnhânquantrọngnhấtdẫnđếntình trạng lyhônởnhữngcuộc tái hôn làdonhữngxungđộtxungquanhcáchnuôidạycon trẻ.Mộtđiềuđángnóinữa là tỷ lệ lyhôn trongnhữngcuộctáihôncaohơnđángkểsovớinhữngcuộchônnhânđầutiên.

Giađìnhcóconriêngđượchìnhthànhtheocáchkhácbiệtvớinhữnggiađìnhbìnhthường.Nhưtabiết,vớimộtgiađìnhbìnhthường,haivợchồngcóquãngthờigianriêngtưbênnhautrướckhiđứaconrađời.Khiđứaconchàođời,họphảihọccáckỹnănglàmchamẹmỗingày.Ngượclại, tronggiađìnhcóconriêng,haivợchồngítkhicókhoảngthờigianriêngtưchonhau.Ngoàira,concáitrongkiểugiađìnhnàythườngởvàođộtuổivịthànhniên,đangpháttriểntínhtựlậpcũngnhưbộclộýthứccánhân.Vấnđềcàngtrởnênphứctạpkhinhữngtrẻvịthànhniênnàyphảnứngrấtdữdộiđểđượcnhìnnhậnnhưlàmộtphầncủagiađìnhmới.

Nhậnthứccủatrẻvịthànhniênvànhữngmốilosợcủacácbậcphụhuynh

Thôngthường,trẻvịthànhniênnghĩrằnghạnhphúccủachamẹđangcảntrởquátrìnhpháttriểncủachúng.Nếunhậnthứcnàykhôngđượcgiảitỏa,nósẽsớmtrởthànhcảmgiácđaukhổvàsẽdẫntớisựnổiloạn.Trongkhiđó,nhữngbậcchamẹquyếtđịnhtáihônthườngcóbanỗisợhãi:sợmấtđitìnhyêuthươngcủacon,sợsựnổiloạncủaconvàsợmìnhsẽhủyhoạicuộcsốngcủacon.Mộtngườimẹtâmsựvớitôi:“Tôiđãpháhỏngcuộcsốngcủacongáimình,đầutiênlàvìlydịvàsauđólàtáihôn.Làmsaomàtôilạicóthểhànhđộngnhưvậyđượcchứ?”.Nhữngnỗi sợnàykhiếnchamẹ ruộtquên đi các khái niệm cơ bản của kỷ luật và sự kiềm chế nóng giậnmàchúngtađãnóiđến.Họsẽchọngiảiphápxoadịuconmìnhvàdầnxalánhngườibạnđờimới.

Cònrấtnhiều thử tháchkhácmàgiađìnhcóconriêngphảiđốimặt:sựgâygổgiữanhữngđứaconriêng,sựlạmdụngtìnhdụcgiữanhữngđứaconriêngvị thànhniênhaygiữachúngvàngườibạnđờimới,nhữngxungđộtgiữachamẹruộtvàchamẹkếvềvấnđềnuôidạytrẻ…Mụcđíchcủatôikhôngphảivẽrabứctranhảmđạmvềcuộcsốnggiađìnhcóconriêngmàchỉmuốnbạnnhìnnhậnthựctếcủanóđểcónhữnggiảiphápthiếtthực.Tôi

tinrằngviệcthấuhiểunămngônngữyêuthươngvàápdụngchúngvàocuộcsốnggiađìnhcóconriêngsẽhữuíchđốivớinhiềubậcphụhuynh.Trongbầukhôngkhí trànngập tìnhyêu thương,mọimâu thuẫnđềucó thểđượchòagiải.Khiđó,trẻvịthànhniênsẽtiếptụcpháttriểnlànhmạnhđểtiếnđếnsự độc lập và chamẹ chúng có thể có đượcmột cuộc hôn nhân tốt đẹp.Ngượclại,khinhucầutìnhcảmkhôngđượcthỏamãn,các thànhviêngiađìnhthườngcótháiđộchốngđốivàthùđịchlẫnnhau.

Tôimongmuốnbạn hãy nắmbắt thật nghiêm túc nhữngkhái niệmmàchúngtađãcùngchiasẻtrongcuốnsáchnày.Hãyxácđịnhngônngữyêuthươngcủa trẻ cũngnhưcủa chínhbạnvà thựchànhcùngnhau.HãyđọcnhữngquyểnsácHviếtvềmốiquanhệtìnhcảmtronggiađìnhcóconriêng.Bêncạnhđó,bạnnên thừanhậnviệcrằngkhôngphải lúcnào trẻvị thànhniêncũngsẵnsàngđónnhậntìnhthươngyêuvàsựquantâmcủabạn.Đừngxemđó làsựxúcphạm.Hãyrútkinhnghiệmtừchính thấtbạinàyvà thửtiếpcậntheocáchkhácvàolầnsau.

Nhữngkhókhăncủangườicha/mẹkếThông thường, trẻ vị thành niên sẽ thận trọng trong việc đáp lại tình

thươngcủachamẹkế.Córấtnhiềunguyênnhândẫnđếntìnhtrạngnày.

Nguyênnhânđầutiênlàtâmlýlosợbịchamẹkếhắthủicủatrẻ.Trongvaitròcha/mẹkế,bạncóthểgặpkhókhăntrongviệctìmhiểutạisaotrẻvịthành niên lại tỏ ra xa cách đến vậy. Vì thế, khi quyết định yêu thươngchúng,bạnnênchứng tỏ sựchân thànhvàkiênđịnhbiểu lộ tìnhcảmcủamình theo thờigian.Bạncầnbiết rằng trẻvị thànhniênđã trảiquasự tổnthươngkhi chứngkiếnchamẹchúng lydị.Có thểchuyệnnàyxảy rakhichúngcònnhỏ,nhưngsựtổnthươngtâmlýấyđãtrởthànhmộtkýứcđauthươngvớitrẻvàchúngsẽkhôngmuốnlặplạiđiềuđó.Chúngkhôngmuốnphảichịuđựngthêmnhữngvếtthươngmới.

Thứhai,cóthểtrẻvịthànhniênđangghentỵmốiquanhệtìnhcảmgiữabạnvàcha/mẹruộtcủachúng.Chúngxembạnlàmốiđedọađếntìnhcảmvàsựquantâmcủacha/mẹruột.Chúngcũngsẽghentỵvớitìnhthươngyêumà bạn dành cho con ruột của bạn.Ngoài ra, cònmột cảm xúc sâu xa ởnhữngđứatrẻnày,đólàchúngcảmthấynhưmìnhphảnbộilạicha/mẹruộtnếuchúngđáplạitìnhcảmcủacha/mẹkế.

Mộtlýdonữakhiếntrẻvịthànhniênkhôngthểdễdàngđáplạitìnhyêuthươngcủacha/mẹkếlàdochúngchorằngcha/mẹkếchínhlàmốiđedọađếnsựtựlậpcủachúng.ĐâychínhlàđiềumàMichael,cậubéchúngtađã

gặpđầuchươngnày,cảmnhậnvềngườichakếRodcủacậu.

Cha/mẹkếnênxửsựnhưthếnào?

Chúýlắngnghe,tiếpnhậnvàtỏlòngtrắcẩnĐầu tiên, bạn hãy cho trẻ quyền tự do thể hiện bản thân chúng.Những

cảmxúcvàsựsợhãicủatrẻvịthànhniênlàđiềucóthật,ngaycảkhichúngkhôngbộclộ.Tuyvậy,đừngbắt trẻphảinóirasuynghĩvàcảmnhậncủachúng.Nếutrẻvịthànhniênmuốntròchuyện,hãychúýlắngnghevàtiếpnhậnnhữngcảmnghĩcủachúng.

Cũngnhưcácbạncùngđộtuổivớimình,trẻvịthànhniênlớnlêntronggiađìnhcóconriêngsẽbộclộsựnổiloạnđểđịnhhìnhbảnthânvàtínhđộclập.Trongtrườnghợpnày,sựtổnthương,buồnchánthườngnhiềuhơnvàdođócàngdễdẫnđếnnhữngcáchcưxửmang tínhchốngđốiở trẻ.Nếukhôngchúýlắngngheđểthấuhiểuvàyêuthươngtrẻ,bạnsẽkhócóthểsuyxétcẩnthậnvàdễdàngđánhgiásaitrẻ.

Tôntrọngcha/mẹruộtcủatrẻBướcthứhailàbạnđừngcốgắngthaythếvaitròcủacha/mẹruộtcủatrẻ.

Hãykhuyếnkhíchtrẻvị thànhniênyêuthươngvà liênhệvớicha/mẹruộtchúngmỗikhicóthể.Vàmộtđiềuquantrọngnữalàbạnkhôngđượcphảnđốicha/mẹruộtcủatrẻvịthànhniêntrướcmặtchúng.

GiảiquyếtnhữngsuynghĩvàcảmxúccủachínhmìnhMộtđiềuquantrọnglàbạnhãythànhthậtvớichínhmìnhvềsuynghĩvà

cảmnhậncủabảnthân.Nếucuộchônnhâncủabạnkhôngvữngchắc,cóthểbạnsẽ losợvềmộtcuộc lyhônkhác.Bạnkhôngmuốngầngũivới trẻvịthànhniênvìkhôngmuốnlàmchúngtổnthươngmộtlầnnữa.Trongtrườnghợpbạnlàcha/mẹruột,cóthểbạncảmthấycólỗikhikhôngthểgầngũivớichínhđứaconcủamình.Cònkhilàcha/mẹkế,cóthểbạncảmthấythậtbấtcôngkhixâydựngmốiquanhệ thân thiếtvớiconriêngcủabạnđời trongkhigiữabạnvàconruộtcủamìnhcòncóquánhiềukhoảngcách.Vàcũngcóthểbạncảmthấyghentỵtrướcsựquantâmmàngườibạnđờidànhchođứaconriêngcủangườiấy,v.v.

Chắc chắn mỗi chúng ta đều có một chút ích kỷ cố hữu. Thật khó đểkhôngnghĩđếnnhữngnhucầu,aoướcvàmongmuốncủabảnthân.Nhưngdùthếnàochăngnữathìbạncũngcầnnhớrằng,tínhvịkỷsẽchỉtànphácácmốiquanhệcủachúngta.

Ngườihạnhphúcnhấtchínhlànhữngngườibiếtchođi,chứkhôngphảichỉbiếtnhận.

YêuthươngcảconruộtlẫnconriêngcủabạnđờiHãynhớrằngtìnhthươngyêunhưmộtdòngsôngvànóluônđủchotấtcả

mọingười.Trênthựctế,bạnkhôngthểyêungườibạnđờicủamìnhmàquênđiconcủacôấy/anhấy.Hãynhớrằng,bạnluôngặtđượcnhữnggìmìnhđãgieo.Hãyyêuthương,vàbạnsẽnhậnlạiđượctìnhyêu.Thànhcôngtrongnhữnggiađìnhcóconriêngkhôngphảiởviệc“tốngkhứnhữngđứa trẻ”màchínhlàviệcbạncóthểyêuthươngcontrẻchođếnmãivềsau.

Kiênnhẫnlàđứctínhrấtcầnthiếtchonhữngbậcchamẹkế.Trẻvịthànhniênkhônggiốngnhữngđứa trẻnhỏchỉbiết chờđợi tìnhyêu thươngcủabạn.Chúngcónhữngsuynghĩ,trảinghiệmvàcáchxửsựcủariêngchúng.Nghiêncứucho thấy thườngphảimất ítnhất từ18 tháng trở lênđể trẻvịthànhniênvàchamẹkếcóđượcmộtmốiquanhệtìnhcảmthươngyêuthậtsự.

Vậylàmthếnàođểbạnbiếtđượctrẻvịthànhniênđanggắnbóvớimình?Nhữngdấuhiệusauđâysẽgiúpbạnnhậnrađượcđiềuđó:Trẻvịthànhniênsẽ bắt đầu thể hiện sự yêumến tự nguyệnvà sẵn sàngđónnhận tình yêuthươngcủabạn;sẽbắtđầunóichuyệnvàthamgiacáchoạtđộngcùngbạn;sẽquantâmđếnnhữngnhucầucủabạnvàhỏiýkiếnbạnkhicầnmộtlờikhuyênnàođó.Khinhữngđiềunàyxảyra,nghĩalàbạnđanggặtháiđượcquảngọtcủatìnhthươngyêuvôđiềukiện.

Xâydựngmộtmốiquanhệyêuthươngbềnvữngvớiđứaconriêngcủangườibạnđờilàmộttrongnhữngđiềutốtđẹpnhấtmàbạncóthểlàmchocuộchônnhâncủamình.Mọichamẹđềuyêuthươngconđẻcủamình.Vìthế,khingườibạnđờicủabạnthấybạnnỗlựcgắnkếtvớiconhọmộtcáchtíchcựcthìtìnhyêuhọdànhchobạncàngsâusắc.

Kỷluậttronggiađìnhcóconriêng“Kỷluật”làmộtphầnkhôngthểthiếutrongnhữnggiađìnhcóconriêng.

Hầuhếtcácbậcchamẹthườngkhôngthốngnhấtvớinhautrongviệcnuôidạyconcái.Tronggiađìnhcóconriêng,nhữngbấtđồngnàycàngcókhảnăngtrởnêntrầmtrọng.

Mụcđíchcủakỷ luật làgiúpconcái chúng ta trưởng thànhvà sốngcótráchnhiệmhơn.Ởnhữnggiađìnhcóconriêng,quátrìnhnàycóthểsẽgặpnhiềukhókhănhơnnhữnggiađìnhbình thường,nhưngđiềuđókhôngcónghĩalàhoàntoànkhôngthể.HãyđọclạiChương12vềtìnhyêuvàtráchnhiệm,bạnsẽcókháiniệmcơbảnvềkỷluậttronggiađình.

NhữngthayđổicóthểxảyratrongnhữngquytắcvàkỷluậttronggiađìnhTrẻ vị thành niên nhận thức được rằng khi có cha/mẹ kế, mọi chuyện

tronggiađìnhsẽthayđổivàchắcchắnsẽcónhữngnguyêntắcmới.Trẻcầnđược đóng góp ý kiến trong quá trình hình thành quy tắc và hậu quả củachúng.Cóthểbạnvàngườibạnđờisẽcónhữngbấtđồngnhấtđịnhvềnộidungnhữngquyđịnhvàhậuquảđó.Lờikhuyêncủa tôi trong trườnghợpnàylàchamẹkếnênlàmtheonhữngmongmuốncủachamẹruộttronggiaiđoạnđầucủagiađìnhcóconriêng.Dùvậy,nhữngbấtđồngnàysẽcòntáidiễnnếuchamẹkếcảmthấynhữngnguyên tắcnàychưađược thỏađáng,ngaycảkhitìnhcảmgiữađôibênđãđượccảithiện.

SựépbuộcvàtínhkiênđịnhSuốtnămđầu,khitrẻviphạmmộtquyđịnhnàođó,hãyđểcha/mẹruột

củatrẻthihànhnhữngquyếtđịnhtrừngphạt.Nhưngkhimốiquanhệgiữacha/mẹkếvàtrẻvịthànhniêntrởnênthânthiếthơnthìhọcóthểthamgiavàoviệckỷluậttrẻ.Hãynóivớitrẻvịthànhniêntrướcvàsaukhithihànhhìnhphạtbằngnhữngngônngữcủa tìnhyêu thươngđểgiúp trẻđánhgiáđúnghìnhphạtmàmìnhphảinhận.

Tính kiên định trong việc thi hành hình phạt là tối quan trọng, nhất làtronggiađìnhcóconriêng.Chẳnghạn,giađìnhScottvàMarciaquyđịnhphảimangxeđạpvàonhàxetrước8giờtối.Vàvàomùahè,khingàydàihơn,nguyêntắcvềthờigiansẽđượcnớirộngđến9giờ.Hìnhphạtchoviệcviphạmnàylàmấtđiquyềnđixeđạpvàongàyhômsau.Mọingườitronggiađìnhđềuđãđồngývớiquyđịnhđóvàcoiđólàmộtquyđịnhcôngbằng.Ba tuần sau khi quy định này được đề ra, Erica, cô con gái 13 tuổi củaMarcia,bỏquênxeđạpởsânnhàhàngxóm.Lúc9giờ10phúttối,cậucon

trainhàhàngxómgõcửanhàMarciavàmangtheochiếcxeđạpcủaErica.

Marciađãcảmơncậubé,mangxeđạpvàonhàxevàbìnhtĩnhthuậtlạimọichuyệnchoEricanghe.MarciacũngkhôngquênnhắcnhởEricarằngcôbésẽkhôngđượcđixeđạpvàongàyhômsau.

Chiều hôm sau, Erica đến gặpmẹ với nụ cười dễ thương nhất và nói:“Conbiếtconđãđểxeđạpbênngoàitốiqua,nhưngchiềunaytụibạnconsẽđạpxequanhcôngviênchơi.Mẹơi!Nếumẹchoconđichơichiềunay,consẽkhôngđixeđạptronghaingàytới.Thayvìchịuphạtmộtngày,consẽchịuhaingày.Nhưvậylàcôngbằngphảikhôngmẹ?”.

ĐềnghịcủaEricacóvẻhợplývàMarciarấtmuốnđồngý.NhưngMarciahiểurằngnếuchiềutheoýcon,chịsẽtạoratiềnlệkhônghay.Vìvậychịnói:“Mẹrất tiếc,Erica!Nhưngconbiếtquyđịnhcũngnhưhìnhphạt rồiđấy.Consẽkhôngđượcđixeđạpvàongàyhômsau,khiconđãđểxebênngoài”.

Thấyđềnghị củamìnhkhôngmang lại hiệuquả,Ericađã chuyển sangvan nài: “Thôi mà mẹ, hai ngày thay cho một ngày. Nó công bằng màmẹ…”.“Mẹrấttiếc.”-Marcianói.-“Nhưngconbiếtquyđịnhrồiđấy.”

Ericaliềnchuyểnsanggâysứcép:“Làmsaomàmẹcóthểđốixửvớiconnhưvậychứ?Conkhôngthíchnhữngquyđịnhmớinày.TrướckhichúScottđến,mọichuyệnđâucónhưthếnày.Trướcđâymẹrấtthươngyêuvàcảmthôngvớicon.Nhưngbâygiờthìmẹlạibắtbuộcconphảituântheotấtcảnhữngquyđịnhnày.Thậtkhôngcôngbằng.Conkhôngmuốnsốngởcáinhànàynữa”.

Marciarấtmuốnđáp trả lạivàyêucầuEricađừng lôiScottvàochuyệnnày,rằngchuyệnđókhôngliênquangìđếnScott.NhưngthậtsángsuốtkhichịquyếtđịnhgiữnhữngsuynghĩđólạichomìnhvàchỉnóivớiErica:“Mẹbiếtlàconmuốnđichơivớicácbạn.Mẹcũngmuốnđồngývớicon,nhưngcuộcsốngkhôngphảilúcnàocũngđượcnhưconmongmuốn.Khichúngtalàmsai,chúngtaphảigánhchịutráchnhiệmvàđôikhi,tráchnhiệmđórấtlớn.Mẹhiểucảmgiáccủaconlúcnày.MẹcũnghiểurằngđôikhiconướcrằngchúScottkhôngxuấthiệnởđây,vàmẹsẽchiềutheoýmuốncủacon.Nhưngđiềuđó làkhôngđúng,conbiếtmà.Mẹyêucon trướckhiyêuchúScottvàbâygiờmẹvẫnyêucon.Mẹbắtbuộccontuântheonhữngquyđịnhnàybởivìmẹbiếtlànótốtnhấtchocon”.

“Mẹđừngnóinhữngđiềutốtnhấtchoconnữađi.”-Ericacàunhàukhibướcrakhỏiphòng.Marciathởdàinhẹnhõmvàtinrằngmìnhđãlàmđúng,

dùchịvẫncònrấtlolắng.Ericahờndỗiởlỳtrongphòngsuốtngàyhômđóvàlặnglẽđếntrườngvàosánghômsau.Tuynhiên,khiđihọcvề,côbéđãvuivẻtrởlạivàkhôngbaogiờnhắcđếnchuyệnđónữa.

Mộtsốxungđộtkhác

Tháiđộvàcáchxửsựcủabậccha/mẹcònlạiMộttháchthứcthườngthấyđốivớigiađìnhcóconriênglàviệcliênhệ

vớingườicha/mẹruộtcònlạicủatrẻ.Thườngthìcácbậcchamẹchưadứthoàntoànnhữngtìnhcảmdànhchocuộchônnhântrước.Mộthoặccảhaingườicóthểvẫncònchegiấusựđaukhổ,oángiậnhoặccămghétđốivớingườivợ/chồngcũ.Vàđiềunàygâykhôngítphiềntoáichongườivợ/chồngmới.

Thêmvàođó,nhữngbậcchamẹruộtcóthểđổlỗichonhauvìcáchứngxửhaybiểulộcảmxúcbấtthườngcủatrẻ.Đôikhi,cha/mẹruộtcủatrẻcóthểcónhữngbìnhluậnhayđánhgiátiêucựcvềbạncũngnhưvợ/chồngmớicủabạn.Nhữngđánhgiátiêucựcnàysẽđượctrẻlặplạivớibạn,nhấtlàkhichúngnónggiận.

NhữnggiátrịkhácnhauĐôikhi,nhữnggiátrịcủagiađìnhngườivợ/chồngcũsẽrấtkhácsovới

nhữnggiátrịtronggiađìnhmớicủabạn.Thôngthường,mâuthuẫnnàysẽliênquanđếnvấnđềđạođức.Việcsửdụngrượubia,thuốclásẽkhôngtồntại ở nhà bạn nhưng lại xuất hiện khi trẻ vị thành niên đến thăm chamẹkhônggiámhộchúng.Vìthế,việctíchcựcyêuthươngvàgiáodụctrẻlàrấtquan trọng.Nếu trẻvị thànhniênhọcđược rằngmọi lựachọnđềucóhậuquảcủanócũngnhưnếubạnchochúngquyềnđượcchọnlựavàsẵnsàngchấpnhậnhậuquảkhilựachọnsailầmthìcóthểchúngsẽghinhớchânlýnàytrongcuộcsốngcủachúng.Cóthểtrẻphảitiếpnhậnsuynghĩvàcáchcưxửmà bạn khôngmongmuốn nhưng chúng sẽ có những lựa chọn thôngminhhơntrướctìnhyêuvàtháiđộkiênđịnhmàbạnđãthểhiện.

Yêu thươngconcáimộtcáchvôđiềukiệncũng làmộtcáchngănchặnnhữnghànhđộngsaitráicủachúng.Trẻvịthànhniênthườngcóxuhướnggầngũi chamẹhaybất kỳ aimangđến cho chúng tìnhyêu thươngvà sựchânthật.Nếucảmnhậnđượctìnhthươngyêucủabạn,trẻsẽbiếtkiềmchế

tốthơnnhữnghànhvitiêucựcvìtrẻkhôngmuốnlàmbạntổnthương.

Đểloạibỏnhữngxungđộtvớigiađìnhngườivợ/chồngcũ,đừngtìmcáchtrảthùngườibạnđờicũbằngcách“ănmiếngtrảmiếng”hay“gậyôngđậplưngông”.Hãyđáplạinhữngcáchcưxửđóbằngtháiđộmềmmỏngnhưngkiênquyết.Mục tiêuởđâykhôngphải làđánhbạingườivợ/chồngcũcủabạnmàlàgiữchocuộchônnhânmớicủabạnđượcbềnvữngvànuôidạytrẻthànhngườicótráchnhiệm.Hãythoảimáitròchuyệncùngngườivợ/chồngmớicũngnhưconcủabạnvềnhữngkhókhăntrongcuộcsốngvàcùngnhaubànbạcnhữnggiảiphápđểgiảiquyếtmâuthuẫnmộtcáchtíchcựcnhất.

“Côngthức”đemlạisựbềnvữngchomộtgiađìnhcóconriêng

Tómlại,cóbốnyếutốcơbảncóthểxemnhư“côngthức”giúpmộtgiađìnhcóconriêngchungsốnghạnhphúc.

Yếu tố đầu tiên chính là tình yêu thương vô điều kiện.Đó là tìnhyêuthươngcủavợchồngvớinhauvàtìnhyêucủachamẹđốivớitấtcảnhữngđứacontronggiađình.Hãychuyểnđếncácconbạnthôngđiệp“dùthếnàothìchamẹvẫnyêuthươngcon”.Đừngnóirahaythểhiệnbằnghànhđộngnhữngýnhư:“Chamẹ sẽyêu thươngconnếucácconbiếtđối xử tốt vớinhau”,“Chamẹyêuthươngconnếucácconbiếtnghelời”,“Chamẹyêuconnếuconcũngbiếtyêuchamẹ”.Tìnhyêuthươngcầnđiềukiệnkhôngphảilàtìnhyêuthươngthậtsự.Đôikhi,yêuthươngchínhlàviệcchọnlựavàkhámpháranhữngsởthíchcủangườikhácđểtìmcáchlàmchohọvui.Khitrẻvịthànhniênbiếtrằngchúngluônđượcquantâm,tintưởng,chúngsẽnỗlựcđểsốngtốthơn,khôngchỉchoriêngbảnthânchúngmàcònchongườichúngthươngyêu.

Yếutốthứhaichínhlàsựcôngbằng.Tuyvậy,hãynhớrằngcôngbằngkhôngphảilàgiốnghệtnhưnhau.Mỗiđứatrẻcómộttínhcách,ngaycảkhichúngđềulàconruộtcủabạn.Đôikhi,vìmuốnđạtđếnsựcôngbằngnêncácbậcchamẹđãđốixửvớiconcái theocách“càobằng”.Thực tế,điềunàylàkhônghợplývàthiếucôngbằng.Côngbằngcónghĩalàkhảnăngđápứngphùhợpcảvềmứcđộvàtínhchấtchonhucầucủamỗingười.

Yếutốthứbalàsựquantâm.Hãythểhiệnquantâmcủabạnđốivớitâmtư,nguyệnvọng,mongướccủatrẻ,cũngnhưdànhthờigianthamgianhữnghoạtđộngchungvớitrẻ.Hãyđisâuvàothếgiớicủatrẻvàhòamìnhvàođó.

Yếutốthứtưlàkỷluật.Trẻvị thànhniên luôncầnđếnnhữnggiớihạncủacuộcsống.Khibạnnóivớitrẻrằng:“Conđãlớnrồi.Conmuốnlàmgìthìlàm!”sẽchỉkhiếntrẻrơivàoconđườnglầmlạc.Nếukhôngcónhữnggiớihạn,cuộcsốngsẽtrởthànhvônghĩa.Cácbậcchamẹcótráchnhiệmsẽthiết lập nên những giới hạn nhằmbảo vệ trẻ khỏi nhữngmối hiểmnguytrongcuộcsốngcũngnhưhướngchúngtrởthànhngườibiếttựchủvàsốngcótráchnhiệm.

Khicácbậcchamẹtronggiađìnhcóconriêngquyếttâmthựchiệnđúngnhữngnềntảngnày,họsẽdẹpyênmọimốibấthòavàxâydựngđượcmộtgiađìnhnhưmongmuốn.

PhầnkếtCóhaingọngióđangthổiquaconđườngtrưởngthànhcủatrẻvịthành

niên ngày nay.Một ngọn giómang theo những tiếng gọi chân thành củahàngngànbạn trẻđangmongmuốn thiết lậpmốiquanhệ tốtđẹpvớimọingười,đượchướngdẫnvàsốngcómụcđích.Ngọngióthứhaichínhlàngọngióxoáy,vànócókhảnăngđedọangọngióđầutiên.

Mộtsốtrẻvịthànhniênngàynaycảmthấycuộcsốngchẳngcóýnghĩagì.Bịcuốnvàocơn lốcxoáycủa tư tưởng tiêucực,nhiềubạn trẻđãsốngtrongsựphiềnmuộnvàthậmchícòntựhủyhoạibảnthânvàlôikéongườikháccùngchìmvớimình.

Tôichorằngyếutốảnhhưởngsâusắcnhấtđếntâmtrạngvàsựlựachọncủatrẻchínhlàtìnhyêuthươngcủachamẹ.Nếukhôngcảmnhậnđượctìnhyêunày,trẻvịthànhniênsẽdễbịcuốnvàocơngióxoáyđộchạikia.Dùcơngióấythổinhanhhaychậmthìnócũngkhôngbaogiờhướngtớisựtốtđẹp,chocảbảnthântrẻlẫncộngđồngxãhội.Ngượclại,khicảmthấyđượcchamẹyêuthương,trẻsẽcónhiềukhảnăngbiếttôntrọngnhữngquytắc,phảnứngtíchcựcvớinhữngsựchỉdẫncũngnhưtìmrađượcmụcđíchvàýnghĩacủađờimình.

Mụcđíchcủa tôi trongviệcviếtquyểnsáchnàychính làmangđếnchocácbậcphụhuynhnhữnghướngdẫnthựctếđểhọbiếtcáchnuôidạytrẻvịthành niên tốt hơn. Sau bamươi năm làm công việc tư vấn tình yêu, hônnhân,giađình,tôibiếtrằnghầuhếtcácbậcchamẹđềurấtyêuthươngconcáicủamình,nhưngkhôngphải lúcnàotrẻcũngcảmnhậnđượctìnhcảmđó.Sựchânthànhchưađủđểtạonênsựkhácbiệt.Muốnlàmđượcđiềuđó,bạncầnhiểuđượcngônngữyêu thươngchínhcủa trẻvà sửdụngnómộtcáchthườngxuyên.

Chắcchắnviệcthựchànhnhữngđiềutôiđềcậpđếntrongquyểnsáchnàylàkhônghềdễdàng,nhất làđốivới trẻđangởđộ tuổivị thànhniên.Lúcnày,trẻcórấtnhiềumốibậntâmmàtâmtrạngcủatrẻcũngrấtthấtthường.Quá trìnhhọccáchyêu thương trẻvị thànhniêncũnggặpnhiềukhókhănbởimongmuốnđộclậpvàđịnhhìnhtínhcáchởtrẻ.Nhưngtôitinrằng,vớitìnhyêuthươngvôbờdànhchocontrongđộtuổisắpsửatrưởngthành,cácbậcchamẹsẽcóđủsứcmạnh,sựkiênnhẫnvàlòngquyếttâmđểgiáodụctrẻnênngười,trởthànhnguồnhạnhphúcvàtựhàochochamẹtrongtươnglairấtgần.

Dùcuốnsáchnàychủyếuđượcviếtchonhữngngười làmcha làmmẹ,

nhưngtôimongrằngtấtcảnhữngngườilớnkháccũngnênđọcvàápdụngnhữngquytắcmàtôiđãđềcập.Trẻkhôngchỉcầntìnhyêuthươngnơichamẹmàcònrấtcầntìnhcảmtừnhữngngườitrưởngthànhcóýnghĩađốivớichúng.

Hãy áp dụng những nguyên tắc nàymỗi ngày. Hãy học ngôn ngữ yêuthươngcănbảncủaconemmìnhvàthườngxuyênsửdụngnó.Tôibiết làviệcnàykhônghềdễdàng,nhưngnórấtđángđểbạnnỗlực!

Phụlục

QUÁTRÌNHHÌNHTHÀNHTÊNGỌITEENAGER(TRẺVỊTHÀNHNIÊN)ỞMỸTấtnhiên,trướckhitêngọi“trẻvịthànhniên”rađời,chắcchắnnhững

đứatrẻvịthànhniênđãxuấthiện.Mãichođếnthậpniên40củathếkỷXX,trẻthuộclứatuổithanhthiếuniênvẫnđượcbiếtđếnnhưnhữngđứatrẻđanglớn.NhưngsauThếchiếnthứhai,nhữngbiếnchuyểnvềmặtcôngnghiệpvàxãhộiđãthayđổitấtcả.Cụmtừ“trẻvịthànhniên”xuấthiệndẫnđếnsựrađờicủamộtnềnvănhóađặctrưngchomộtnhómtuổiđặcbiệt-khôngcònlànhữngbécon,nhưngcũngchưaphảilànhữngchàngtraicôgái.

MộtthậpkỷtrướcThếchiếnthứhai,hầuhếttrẻemtừmườibađếnmườichín tuổiđều làmviệc trongcácnông trang,nhàmáy,hay tạinhàđểgiúpchamẹnuôinấngcácem.Họkhôngcónhiềulựachọnvàphảilàmnhữngviệcmàngườikhácmongđợichođếnkhihọđủtuổikếthôn.Khôngcómộtkháiniệmnàovềgiaiđoạnchuyểntiếptừtrẻconsangngườilớn.

Cuộcđạisuythoáivàođầunhữngnăm30đãthayđổitấtcả.Cuộckhủnghoảngkinhtếđãkéotheonhiềubiếnđộng.Sốlượngviệclàmtrởnênítỏivàtìnhtrạngthanhthiếuniênthấtnghiệpngàycàngphổbiến.Khôngmuốntrởthànhgánhnặngchogiađình,nhiềungườiđãđếncácthànhphốlớnđểtìmviệc.Khôngtìmđượcviệc,họngủtrongnhữngcôngviênhaytrêncácvỉahèhoặcđixinăn.Thựctrạngnàyđãlàmdấylênmộtvấnđềrấtđánglongạicho toàn xã hội.Nhà xã hội họcGrace Palladino nhận định:“Việc thanhthiếuniênbỏnhàrađiđãbuộcxãhộiphảitậptrungvàonhữngvấnđềcủahọ”.

Trước tình trạngnày,Tổng thốngFranklinRoosevelt phải thành lậpTổchức thanh niên quốc gia (NYA) để chăm lo cho những thanh thiếu niênđangvỡmộngtrêntoànnướcMỹ.Đếnlượtmình,tổchứcnàyđãtácđộngtrởlạivàlàmthayđổinhậnthứccủangườidânMỹvềviệchọchành.Trướcthờiđiểmấy,việchọcphổthôngkhôngphảilàmộtlựachọncủathanhthiếuniênMỹ.Chẳnghạn,vàonhữngnăm1900,chỉcó6%thanh thiếuniên17tuổi có được bằng phổ thông. Thế nhưng đến năm 1939, gần 75% thanhthiếuniênởđộtuổitừ12-17đanghọcphổthông.Ýtưởngđượcđặtraởđâylà trườngphổ thông sẽmangđếnmột chương trìnhđào tạohướngnghiệptrongmôitrườngkỷluậtvàthốngnhất.Trongmôitrườngnày,thanhthiếu

niênsẽkhámpháranănglựcthậtsựcủamình,pháttriểnmụctiêu,xâydựngnhữngthóiquentíchcựcvàsẽtrởthànhcôngdâncóíchchoxãhộisaukhitốtnghiệp.

Sựchuyểnbiếncủanhữngngườitrẻtuổitừlựclượnglaođộng(hayđangthất nghiệp) vào những trường phổ thông công lập đã tạo ra môi trườngthuận lợichoviệchình thànhmộtnền“vănhóavị thànhniên” riêngbiệt.Palladinođãchobiết:“TrongkhinhữngnhàgiáodụcvàtổchứcNYAđangtậptrungvàotươnglaicủatrẻvịthànhniênthìbảnthânhọlạiđangkhámpháramộtthếgiớimớivàthúvịhơnrấtnhiều-thếgiớicủaâmnhạctrênradio, khiêuvũvànhững tròvui.Khinềnkinh tếđượcphụchồi vàocuốithậpniên30,cáchọcsinhphổthôngđãhìnhthànhđượcquanđiểmxãhộichoriêngmìnhlàkhôngquantâmđếncuộcsốnggiađìnhhaynhữngtráchnhiệmcủangườilớn”.

Đây là thế hệ trẻ vị thành niên đầu tiên được biết đến dưới tên gọi“teenager”vàđasốhọđềuđihọcphổthông.Kháiniệmthếhệtrẻvịthànhniênbắtđầuđượcđịnhhình.Nhữnghọcsinhphổthôngđãtìmramộtnhịpđiệuvàmộtthứngônngữcủariênghọ.

NhữnghọcsinhphổthôngnướcMỹtừngđượcbiếtđếnvàothậpniên30vớitêngọi“bobbysoxer”-khiêuvũtheonhữnggiaiđiệusôiđộngcủacácbannhạcnổitiếng-đãhìnhthànhnênmộtkhuônmẫumàsauđóđượcthểhiệnbằngcụmtừ“teenager”.Họđãhìnhthànhmộtlốisốngvănhóamới,baogồmnhữngphongcách thời trang, âmnhạc, khiêuvũvà các sở thíchkhácbiệt.Họlàmchocácbậcchamẹphátcáubằngthứngônngữmàchỉcóbạnbècủahọmớihiểuđược.

Thêmvàođó,họcòndànhthờigianvàtiềnbạcđểlậpranhữngcâulạcbộngườihâmmộvàxếphàng trênđườngnhiềugiờ liềnmỗikhicómộtbannhạcnổitiếngbiểudiễn,chỉvớimụcđíchlàđượcnhìnthấythầntượngâmnhạccủamình.

Nhữngnhàquảngcáobắtđầunhậnratiềmnănglợinhuậntừsốđônghọcsinhphổthôngvôlonày.Họthửnghiệmnhiềutêngọinhư“teener”,sauđólà“teenster”và vào năm 1941 là “teenager”.Cũng như tên gọi “bobbysoxer”,“teenager”đượchiểulàthếgiớicủanhữnghọcsinhphổthông,baogồmviệchẹnhò,láixe,khiêuvũvànhữngtròvuivẻ.

VÀINÉTVỀTÁCGIẢGARYCHAPMAN

Khôngchỉlàmộtchuyêngiatâmlý,GiáosưGaryChapmancònlàGiámđốc Tập đoàn Tư Vấn Hôn Nhân & Đời Sống Gia Đình (Marriage andFamilyLifeConsultants,Inc.)cótrụsởtạiMỹ.Ôngtừngnhiềulầnthamgiathuyếttrìnhtạicáccuộchộithảotrêntoànthếgiớivàtròchuyệntrựctuyếntrêncácchươngtrìnhcủahơn100đàiphátthanh.

Gary Chapman tốt nghiệpHọc việnKinh ThánhMoody (MoodyBibleInstitute),rồilấybằngcửnhânĐạihọcWheatonvàbằngthạcsĩngànhnhânloạihọctạiĐạihọcWakeForest.ÔngcònnhậnbằngthạcsĩngànhGiáodụcTôngiáo(M.R.E)vàbằng tiếnsĩ triếthọc(Ph.D) tạiSouthwesternBaptistTheologicalSeminary.Trongngành tâm lý,GaryChapman làmộtchuyêngianổitiếngthếgiớitronglĩnhvựctưvấncảithiệnvàvunđắpcácmốiquanhệ.Trong ngành xuất bản, ông làmột tác giả best- seller với bộ sách nổitiếngNămNgônngữTìnhyêuđãpháthànhhàngchụctriệubảnvàđượcdịchsang38ngônngữtrênthếgiới.

Kểtừnăm1979,ngoàibộsáchNămNgônngữTìnhyêu,GaryChapmanđãviếthơn20quyểnsáchkhác,trongđócó:Cẩmnanghướngdẫndễthựchiệnnhấtthếgiớivềcácmốiquanhệgiađình(TheWorld’sEasiestGuidetoFamilyRelationships),MặtkháccủaTìnhyêu(TheOtherSideofLove),Nămdấuhiệucủamộtgiađìnhyêuthương(FiveSignsofaLovingFamily),

Hướng đến cuộc hôn nhân phát triển bền vững (Toward a GrowingMarriage),vàHyvọngchonhữngngườilythân(HopefortheSeparated).

Vớihơn45nămkinhnghiệmtừcuộchônnhânhạnhphúcbềnvữngvớingườivợlàKarolyn,cũngnhưhơn30nămthựchiệnsứmệnhcủamộtmụcsư,mộtnhàtưvấnhônnhân,TiếnsĩGaryChapmanluônsẵnsànghỗtrợ,giúpcảithiệnvàhàngắnnhữngmốiquanhệvợ-chồng,chamẹ-concái,giúpchocuộcsốnggiađìnhcủahàngtriệungườitrởnêntốtđẹphơn.Cóthểnóikhôngquárằng,ôngchínhlà“ôngtơ,bànguyệt”thờihiệnđại,giúpđandệtvàcủngcốnhữngsợidâytìnhcảmgiữacácthànhviêngiađìnhvớinhauvàgiữangườivớingười.Hàngtriệuđộcgiả,khánthínhgiảđãthừanhậnvàkhenngợirằngnhữngquyểnsáchcủaôngđã thậtsựcứuvãngiađìnhhọ,chỉ ra cho họ những cách đơn giảnmà thực tế để truyền đạt tình yêu với“nửakia”củamình,giúphọgiảiquyếtnhữngmâuthuẫntưởngnhưkhôngthểcứuvãntronghônnhâncũngnhưtrongviệcnuôidạycon.

Saukhinuôidạytrưởngthànhhaingườicon-mộttrai,mộtgái,GaryvàKarolyn hiện vẫn sống hạnh phúc bên nhau ở Winston-Salem, SouthCarolina.

NămNgônngữYêuthươngDànhchoBạntrẻ

Lờikhenngợi

Cửchỉâuyếm

Thờigianchiasẻ

Sựtậntụy

Quàtặng