5-kkf-newsletter-may-2004

េលខ ០៥ ែខឧសភ ឆន ២០០៤ 1 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

ពតប តេបះពមពផ យជេរ ង លែខ េ យសហពនធែខមរកមពជេ កម - KKF’s Monthly Newsletter

ìlR ±æ ³‹ òbä ±¥ - îRxpΩ S.p. µ±±º - g.p. µæº¡ - N0 05, May, 2004

កមពជេរកម

Kampuchea Krom

េ ករបធនសហពនធែខមរកមពជេរកម េសនើឲយមនករ

ករពរកលសមពនធភន ែដលេភៀសខលនពខពង បក ដ ល

បនទ បពរពះ ជតរមះរបស រពះបទ សេមដច

រពះនេ តម សហន រពះម ក រត ៃនរពះ-

ជ ចរកកមពជ , េ ក សន ទន របធន

របតបត សហពនធែខមរកមពជេរកមកបន អពវនវសមឲយ ជរ ភបលកមពជ េម អនញញ តឲយបងបនកលសមពនធភន រជកេកន បេ ដ ះ សននេនរបេទសកមពជផង េរកយ េពលេធបតកមមបះទងគច ជមយនគរបល

នង េយធរដអ ចយន ។

ពះម ក ត ពះបទនេ តម សហន បនអពវនវដល ជរ ភបលកមពជ នង អងគករសហ បជជត ឲយជយករពរ កមកលសមពនធភនែដលរងេ គះេ យ ពតករណបះទងគច

គន េនខពង បក លៃន បេទសេយ ក ម កលពៃថងទ ១០ ែខេម កនងេទេនះ ។

ម បភពពតមនពវទយ សេសរ ពះម ក តមន ពះ ជឱងក ថ “ខញសមអពវ នវដល ជរ ភបលកមពជ នងអងគករសហរបជជត េម ត ជយករពររបជជតមង ញ

សមកបេណដ ញពកេគឲយចកេចញពរបេទសកមពជឲយេ ះ ពកេគកពងែតជប សនអភព នង កពងែសងរកកែនងសខ នដេនកនងមតភមរបសេយងេហយ ” ។

ករបះទងគចគន បនផទះេឡងនចងសបហមយ េនតបនខពង បក ល បេទស

េយ ក ម ខណៈេពលេនះ នគរបល បេទសកមពជ កបនរតបនងសនសខ មបេ យ

ពែដន កមពជ -េយ ក ម បនេធឲយជនេភ សខនកលសមពនធភនៃន បេទសេយ ក មមន

ករខកចត ។

ពះ ជឱងក ៃន ពះម ក ត បនេឆយតបេទនងកររតបនងសនសខ ម ពែដន

ែដលផទយពកចច ពមេ ព ង កង Geneva ែដល បេទសកមពជកបនចះហតថេលខេហយផងែដរ។

មជឈមណលសទធមនស កមពជ កបនសែមងករគ ទ ពះ ជហឫទយ ពះម ក ត ផងែដរ ។ េ ក កម សខ កនងនម បធនមជឈមណល បនែថងថ “ខញគរទេសចកដអពវនវ

√ ÞìkឿU

-េ ករបធនសហពនធ …………………………១

-កលសមពនធភន េនខពង បក ដ ល ……………...៣

-ែខមរេរកមជមនស ស ញសនដភព ………...៤

-មតសមគមែខមរកមពជេរកម …………………..៥

-នស តែខមរកមពជេរកម របរពធពធជបជ ………..៦

-បណយចេរមនរពះជនមេ ក ងេហស ……..៧

-បសមយកលេរកមទរណកមម េនមតរជក ….៨

-ក ពយ ទកចតែខមរេរកម .………………….១១

-េមឃតករយន យ េក ង ………………...១២

-ទកខែខមរេរកម ១ រគ រ ……………………..១៣

-របជជតៃនពភពេ កទ ៤ ………………...១៤

- បេ មេ ក សនបបែខមរេរកមផ ………..១៦

-អនស វរយជមយសហពនធែខមរកមពជេរកម ...១៨

-េរ ងរតនបបេជត …………………………….១៩

ទ ន កករ ៖ P.O. Box 2569, Worcester, MA 01613, USA, Tel: (508) 922-4834, email: [email protected], [email protected]

រពះម ក រត កនងពធបណយឯក ជយ ០៩ វចឆក េ ក សន ទន របធនសហពនធែខមរកមពជេរកម


នពន ¤∑យក ® ≤Vù UõçQ ≤Vù

អ ‹កនពន ¤ ® Âbäm hé∑dù, súçj pçh¢ Q÷, łW

pçìic, lä Yéd, rãi pç½∞, łW

pékâ≈, ≤Vù ³j, içä lâZ, ≤Vù pç äRd

îកសÂមលអត ÿបទ ® súçj pçh¢ Q÷

ផÍព Áផ យ ® påd k`dö, ≤Vù U

(√ õZù), ≤Vù ìjឿU, lä Yéd

Þរì∏ôព çម ·îបប PDF √នì ក ‹ងìគហទ òព ¢រ ç

www-khmerkrom-net

របសរពះម ក រត ពេរពះថ េយងរតវេគរពកចចរពមេរព ងអពជន

េភៀសខន ែដលរបេទសកមពជបនផដលសចច នមតរចជេ សចេទ

េហយ ។”

គតបនបនេទ តថ “េយងរតវែតេគរព េហយេដមប

សែមដងករគរទ េយងគរែតេធករជមយអងគករសហរបជជត េធអ

ែដលអងគករេនះរតវករ ដចជបេងកតជរជនេភៀសខនជេដម ។”

េ ក សន ទន បធនសហពនធែខមរកមពជេ កម ែដល មនទ ងេនសហរដ េមរក កបនេសនឲយ ជរ ភបលកមពជ េម អនញញ តឲយជនេភ សខនកលសមពនធភន ជកេកនេន បេទស កមពជបេ ះ សននផងែដរ ។

េយ ក មបន កប ម មនឲយជនបរេទសេធដេណ រ

េទកនតបនខពង បក ល ចបពៃថងេ រេកតេហតេនះ ។ បែន

ឥឡវេនះ កសយន ន េនេខត ក ក នងយ យ បន េបកដេណ រករស មបេភញ វបរេទសេហយ ។

កលពៃថងពធ ទ ១៤ េម បភពពតមនពេយ ក ម

បន បបវទយ សេសរថ កងកមង ប ប វធ តវបនេគបញជ ន បែនថមេទ តេទកនតបនខពង បក ល ។ េ កយមកមយៃថង

ជញ ធរបននយយថ ថ នភពបនវលមក ប កតវញេហយ ។

កសងករបរេទសេយ ក ម បនបដេសធពតមនថ

មនបតករ តវេគបញសមប នងេបះេចល មដងសទង នទ កង

បនេមធក ។

េ ក េឡ យង អនកនពកយបននយយថ ៖ “ករណេនះ

មនែមនជេលកដបងេទ ែដលអងគករឃេមលសទធមនស (Hu-

man Rights Watch) នងមលនធមង ញមនទ ងេនសហរដ

េមរក បនរបឌតេឡង ។ ដេចន ះេហយ េយងរតវែតបដេសធពត -

មនមនពតេនះ ។ ខញសមរឮកេឡងេទៀតថ ជវភពរសេនេនខពង -

បក ត លមនភពធមម ។”

អងគករឃេមលសទធមនស បន យករណថ ៖ ម

បភពពតមនែដលយកជករបន ថមនកលសមពនធភនជេ ចន តវ

បនេគបញសមប េនកនងខណៈេពលបះទងគចគន នៃថង ទតយេនះ

ជមយបលសេយ ក ម ែតតេលខៃនេ គះថន កេនមនទន

ចបស សេនេឡយ ។ កបែនេ ក េឡ យង អនកនពកយ កសង

ករបរេទសេវ ត ម បនបដេសធរបយករណេនះ ។

េ កយេហតករណេកតេឡងមយសបហ អងគករឃ

េមលសទធមនស ែថងថ យងេ ច សមនកលសមពនធភន បសប

នក តវបតខន បសនេបចននពទនដល បរយនកេទេនះ ។

បជពលរដកលសមពនធភន ែដលកពងរសេនែកបរភមេអ -

មប ចណះ សកគមគ រ េខត ក ក បន យករណថ បសៗ

ទងអសេនកនងភមេនះ តវបតខន ចបពៃថងទ ១០ េម រហត

មក ។ មនដងថពកេគ តវបនចបខនឬករតេទ កខនពន ម េនទ េឡយ ។

កលពៃថងេ រ ទ ១០ េម មន បជពលរដកលសមពនធ

ភន បពននកេធដេណ រ មដងផវ ចលេទកនទ កងបនេមធត េដមបទមទរេ យសនវធ នវករេគរព សន បែនបនកយេទ

ជ កមបតកមមធ បឆងករគបសងកតខង សន នងកររបអស

ដធ ។

សមរឭកថកលពែខកមភៈ ឆន ២០០១ កង ណយធប

បនប ងក បយងេឃរេឃ ចេពះករទមទរសទធេសរភព សន

នងសទធកនកប ទពយសមបតេនខពង បក ល េហយ កតបន

េនះេ កមករ គប គងយងតងរងបផត ។ ជេហតប លឲយ

បជពលរដកលសមពននភនជេ ចនរតេភ សខន ចល បេទសកមពជ េហយជតមយពននក តវបនសហរដ េមរកទទលយកេទ ង

ទលេនជអចៃ នយេនសហរដ េមរក ។

ជរ ភបលកមពជ បនចតទក កមកលសមពនធភនមក

ែសងរកសទធ ជកេកនថជជនអេន បេវសនខសចបប ។

របយករណឆន ២០០៣ របស កសងករបរេទសសហរដ

េមរក សអពសទធមនស េនជវញពភពេ ក បនបញជ កថ ៖

“រកមកលសមពនធភនបនបនតករេភៀសខន ចលេទកនរបេទសកមពជ េដមបេគចអពករគបសងកតែផនកជត សន នង សនេនខពង-

បក ត ល ។ ម នតរ ភបលបនតកររខនដលជនជតភគតចកល

សមពនធភន ជពេសសជនជតមង េនតបនទសពយពយ នងរកមជន -

ជតភគតចមយចននេទៀតេនខពង បក ត ល ពមនករអនញញ ត

ឲយរបតបតត សននកយរបតសតងេទ ៕”

មរបភពពតមនពវទយ សេសរ នង UNPO


ពតមន

កលសមពនធភនេនខពង បក ត លៃនរបេទសេវៀត ម

មន តមែតែខមរកមពជេ កម ែដល តវយនេលប តបកយក អសទកដមតភម េហយ តវទទលរងនវករេធទកខបកេមនញ របអស

ទពយសមបត េករមតកដន កនងេគលបណងលបបបតពជ សន

ទេន មទមប បៃពណ ពះពទធ សន វបបធម បេ ះេទ សមប

ែតកលសមពនធភន ែដលរសេនតបនៃ ពភន ខពង ប េហយមនដេណ រ

ជវតយងសងប ង ត ដគរឲយ ណត សរ មនជេន េល គស -

សននកយ បតសងេនះ ក តវពកកមមយនសយន េធទករកគន ឥតឈបឈរផងែដរ ។

ករតស បកបេ យអហង របសកលសមពនធភន ក តវ ប -

ឈមនងេ គះថន កយងេខចផ រហតដលមនករបតបងជវត

មនស ដេ ចនអេនកេទ តផង ែដលពខសអពករតស បកបេ យ

សតយនភព របស បជជតែខមរកមពជេ កមេឡយ ។

វទយ សេសរ កនងកមមវធផ យជភ េវ ត ម េវ

េមង ២១:០០ យប (េមងេន បេទសេវ ត ម) កលពៃថងទ ១១

ែខមក កនងេទ េហយបនផ ពផ យជ ធរណៈ ម បពនធ

វបៃសត (Web Site) បនពណនពករបះទងគចគន រ ង កមបតករ

កលសមពនធភន បពននក នង កងកមងនគរបល -េយធ េវ ត-

ម ។

ពតប តពតមនកមពជេ កម សមែ បស មលេ កផវករ ជនមតអនក ន នវខម រទង សង ៃនក មងពតមនេនះ ដច

ខងេ កមេនះ ៖

មយៃថងេ កយេពលែដលបនបែបកកបនបតកមម របស

កលសមពនធភន ជងមយពននក កងកមងសនសខ េនែតបនករ

តត លបតយងតងរង េទេលតបនបរប ណ បនេមធត េន

េខត ក ក ។ មករបភរបស ក ថ មនកងកមង

នគរបល នងេយធ បមណជ ៤០ នក តវរងរបស កនងករបះ ទងគចគន ជមយ កមបតករ ។

ទភន កងរ រពតមន ែអហេប (AFP) ដក សង បភព

ពតមននេយបយ នងសនសខជេ ចនព ក ក បនឲយដងថ

កលពៃថងេ រ មនកលសមពនធភន បពននក ចលរមេធបតកមម

ជលនយម បនកនកបផវថនល បងកឲយ មនភព ចបក ចបល មនេពល តវកង

កមងនគរបល ប ងគ បរ យ ។

ក មន ក បនឲយដងថ

បចចបបនន ថ នភពេនទេនះបន ប កត េឡងវញេហយ េ យមនករព ងយកង

កមងសនសខេន គបកែនង ។

េវជជបណតមន កេន បនេមធត

ឲយដងថមនទរេពទយបនទទលចល បមណ ៤០ នកជនរងរបស

ជនគរបល នងេយធ ។ របស ន មេនះ តវបនបងកេឡងេ យ

ដបង នងដថម បែនមនប លឲយមនេ គះថន កដលជវតេទ ។

ចែណកភគបតករវញ មសដរបសសមតថកចចនគរបល

គមនអនករងរបស បសបនក នង បសបនកេផ ងេទ ត តវេគ

ចបខន ។

ម បភពពតមន ពសមគមកលសមពនធភន ែដលមនទ

ន កករេនសហរដ េមរកបនឲយដងថ េហតករណេកតេឡង

សបេពលែដលកលសមពនធភន តបនខពង បក ល ែដលជ

សនក ៃន គស សននកយ បតសង េធបតកមមអហង

េដមបឧទទសបងសងជនេសរភព ជេន នឱកសបណយចបកេណ ត

េឡងវញរបស ពះជមច ស េហយក តវទទលរងនវ បតកមមយង

េឃរេឃ ពស ក ជញ ធរមល ន ។

េហតករណមយេផ ងេទ ត ពតមនឲយដងថ រដអ ច

េវ ត ម បនេចញបញជ មឃតជនបរេទសទងអស មនឲយមក

កនភគក លៃនតបនខពង បេនះេទ ។

េទះប បជជនមល នរសេន កងបនេមធត បនឲយដង

ថ ថ នករណេនទេនះមនភពសងប ង តេឡងវញេហយក ែត

កមរថយនរបសម នករបរេទស ៃនសហរដ េមរក េធដេណ រព

ទ កង ហជមញ េទបនេមធត មគេ មងករែដលេ គងទកពមន

មកេនះ ក តវកងកមងនគរបលឃតដេណ រែដរ េ យេលកេហត

ផលថ “ទេនះមនសម សប ស មបជនបរេទសេឡយ” ។

អនកនពកយ ថ នឯកអគគរដទតសហរដ េមរក បនឲយ

ដងផងែដរថ កមម នករបរេទសទងេនះ ក តវបននគរបលជន

ដណង ពមនថ មនអនញញ តឲយេទកនេបគ (Pleiku) េទ តផង ៕

អយ សភ ក

កមរេនខពង បក ដ ល

េទសភពតបនខពង បក ដ ល

េធវើបតកមមបះទងគចជមយកងកមល ងនគរបល នងេយធ


វចរណកថ

រកង ណយ រតវដងថេដមបសនតភព នងសនតសខេន

េវៀត ម ចេកតេឡងេទបនេនះ លះរ ែតសទធេសរភពមន

រតវលេអៀង នងបញឈបករេរបក ងអ ចផត ចករែដលខនអនវតត

េនះតេទេទៀត ។ កររេជបរជលែដលេកតមនបនតបនទ បេនេល

ទកដៃនរបជជតមង ញ បងខឲយអនករងេរគះទងេនះរតេភៀសខន មករពះ ជ ចរកកមពជ េធឲយអនតរជតទងមលមនករចប រមមណ នងរពយបរមភជទបផត ។ េ យេហតថពតតបត

រកង ណយរតវេគ គ លអសេទេហយ ។ ែខមរកមពជេរកម ប ែសននកបនេភៀសខនមកកមពជេនះ កមនលកខណៈដចរបជជត មង ញរងេរគះទងេនះែដរ ។ មកដលខណៈេនះេហយ េមដកន

កមមយនសត ណយ េនែតរបែកក ចអហងក រ មនែតបេ ះ េ ត េនខអសៃដេជងេគឯង ឲយជយ កបងឃតកមមរបសខន េទៀតផង ។ រកង ណយរតវសរខនឯងថ េហតអបនជសខៗ

ែខមរេរកមរតេភៀសខនេចញមកកមពជ ? េហតអបនជរបជជត

មង ញរតេចញព សកកេណ តរបសផងខនេនះ ?

ែផនករែកទរមងថម (Doi Moi) របសរកង ណយជែផន

ករបនដធពែខមរេរកមទងែភនក សសៗ ។ ែខមរេរកមកនែតរកេទៗ

ដបងកបេងកនផលកនែតសដចេសដង ជវភពកនែតលបក គម នរបក ឲយកនេចេទេរៀន ។

េនះជែផនករដេខម ងងត រកកបផតយងេនះ េតមនមតង

ែដលរកង ណយនយយករពតេនះេទ? ។ រពះពទធ សន

ែខមររតវ កេរកមករកនកបរបសបក កមមនសត េហយ យរចបល ជមយរកម សនេផ ងេទៀត ែដលមនែមនមនទរមងរទងរទយ

នងជេន ដចគន េនះ ។ រពះសងឃរតវ បងខឲយេរៀនរទសតកមមយនសត

នង េគរពេខម ចហជមញេទវញ ។ ដធេករមតកវបបធមជបញ យ

ជវតរបសែខមរេរកម េបគម នដធេធែ សចករេហយេតរពងេលអ ?

រកង ណយដងចបស ស េបែខមរេរកមអសដធេដមប

របកបរបរកសកមមេហយេនះ របកដជរតេភៀសខនមកកមពជមន ខនេឡយ ។ េ យ រែខមរេរកមរតវបនទទលករអនេរគះេ យ

រ ភបលៃនរពះ ជ ចរកកមពជ េមះេហយគម នអនក ដងឮ

េឡយ េទះជរតេគចខន បមន បែសននកកេ យ ។ េបេរប ប

េធៀបេទនងជនជតមង ញវញ គែខមរេរកមមនេរគះធបផត ។

វបបធម អក រ សត រតវបទមនឲយេរៀនជផវករេត េបមនវញយក

មកេរបករមនេកត ។ រកង ណយរតវែតបញឈបជបនទ ននវ

ែផនករឃតកមមែភនក សស មកេលែខមរកមពជេរកម ។ សនតភព នងេកតមនេទបន លះរ សទធរគបជនជតទងអសមនដចៗគន

រតវេគរពវបបធម របៃពណ ទេនៀមទមប ជេន នងសទធសេរមច

សនរបសខនេ យេសរ ។ េមដកនរកង ណយដងេហយថ

ែខមរេរកម បនតស ងពេវៀត មចលមកេធ នគម រហត

ដលបចចបបនន េហយករតសេនះនងបនតជនចច េបសនជសទធ ទងេនះមនផតល មករេសនសេ យអហង ។ ែខមរេរកមមនែមន

ជសរតវរបសេវៀត មេនះេទ េយងចងរសេនេ យសនតភព

ជមយនងជនជតទងអស ។

សហពនធែខមរកមពជេរកម សមរពមនរកង ណយថ អេពហង របអសដធ កៃឡវបបធម រ យអក រ សត បទសទធ

េសរជេន សន ឃតកមមទង យេនះ ហសសមយេទេហយ

េនសតវត ទ ២១ េនះ ៕

ថច ងក ថច

ែខមរេរកមជមនស ស ញសនដភព ែតកបងខេយើងរបយទធឲយេ ះ

ìpVQ—äXéd[ò_ãU

ែខមរកមពជេរកម នងចលរមេវទកអចៃ នយៃនអងគករសហរបជជត សដអពជនជត េដម ែដលរបរពធេឡងេនបរញវយក ចបពៃថងទ ១០ ដលទ ២១ ែខ ឧសភ ឆន ២០០៤ ។

េនះជេលកដបងេហយ ែដលែខមរកមពជេរកមេយង មនភពស ងបនចលរម េវទកអងគករសហរបជជត ។ ពតមនព ដ រអពេវទកេនះ នងមនផ យ មវទយសេឡង កមពជេរកមេរ ង លសបហ នៃថងអងគ រ ពេមង ដ ៩ ដល េមង ១០ យប េមងេនកមពជ េរកម មរលកធត កស ១៥៦៦០ KHz នងចះផ យេនកនងរពតបរតកមពជេរកម េលខ ៦ ខងមខេនះ ។

សមជនរមជតេម រងច ម ន ៕


ពតមន

មតតសមគមែខមរកមពជេរកម របរពធពធបណយអបអរ ទរឆន ថម

របៃពណជតេនទ ន កកររបសខលន មដងម វថកមពជេរកម

កលពេវ េមង ៧ ពក ៃថង ទតយ ទ ១១ ែខេម ឆន

២០០៤ កនងេទ េនទ ន កករក លរបសខនេលដងម វថ

កមពជេ កម មតសមគមែខមរកមពជេ កម បន បរពធពធបណយអប -

អរ ទរ ឆន ថម ឆន វក ឆសក ព .ស. ២៥៤៨ គ.ស. ២០០៤ ។

មទមប មតសមគមែខមរកមពជេ កម ែតងេរ បចពធ េនះជេរ ង លឆន េដមបឧទទសមគគផលកសលបណយ បេគន ថយ

នងជនដល ពះវញញ ណកខនធ នងវញញ ណកខនធ ៃនអតតវរសមណៈ

អតតវរ ពះម ក ត អតត ពះម ក តយន នងអតតវរបរសែខមរ

គបជនន ែដលបនបជជវតកនងមលេហតជត នង ពះពទធ -

សន ។

កមមវធបណយមនករចលរមយងកះករ ពស កថន កដក

ន សមជក សមជក របសសមគម នងម នអនកមខអនកករ ែដល

ជឥស រជនែខមរកមពជេ កម កនងបរយកសយងមេ រក េ យមនករ បប ត ពះសងឃចនន ១០០ អងគ នងនមន ពះសងឃ

៥ អងគេផ ងេទ តចេ មន ពះបរត ឆន នង របង កល េនទ ន ក ករផងែដរ ។

ែថងសនទរកថេបកកមមវធបណយ េ ក ង េរត

បធនមតសមគមែខមរកមពជេ កម មន ប សនទង សងដច ខងេ កមេនះ ៖

សមនមស កក រ ចេពះ ពះរតនៈៃ តយ ពះេតជ ពះគណ

ពះេថ នេតថរៈ គប ពះអងគ ជទសកក រៈ !

ឯកឧតម េ កជទវ អសេ ក េ ក ស យវន យវត

សមជក សមជក នងពទធបរសទទងអស ជទេគរព នងជទ

េម ត !

កនងបរយកសដម នកខតឫក បវរសស សរមងគល វបល

សខ នងម បេសរ ៃនពធអបអរ ទរបណយចលឆន ថម បៃពណ

ជត ឆន វក ឆសក ព.ស. ២៥៤៨ គ.ស. ២០០៤ េនះ កនងនមខញ ពះ -

ករ ខញបទផទ លជ បធនសមគម នងកនងនម គណៈកមម ធករ នយក ៃនមតសមគមែខមរកមពជេ កម ខញសមសែដងនវគរវនទរៈកចច

គមនយងកកេក នងអណរគណយង ជលេ ជបផត ចេពះ

វតមនដៃថថរបស ពះេតជ ពះគណ ពះេថ នេតថរៈ គប ពះអងគ

ឯកឧតម េ កជទវ អសេ ក េ ក ស យវន យវត សមជក

សមជក នងពទធបរសទ គបមជឈ ន ែដលបនផលម កតយស

ជនេយងខញ មកចលរមកនងអងគពធនៃថងេនះ ។

បពត ពះករ គប ពះអងគ !

ឯកឧតម េ កជទវ អសេ ក នង េ ក ស !

េទះជេពលេវ បនកនងេទ ដយរលងេហយក េទះជ

ពះវញញ ណកខនធ នងវញញ ណកខនធ ៃនអតតវរសមណៈ វរ ពះម -

ក ត វរ ពះម ក តយន នងវរបរសែខមរ គបជនន បន ចក

េ កយ ចកមតភមកមពជដពសដ នង ចកេយងទងអស គន េទកនបរេ កេហយក ែត ពះេតជ ពះគណ នង ពះករ ជ

អងគមច ស គប ពះអងគ ពមទងអសេ កទងេនះ ែតងែតសថតេន

យងជតេក កេកយជមយេយង គបៗរប មរយៈករគងវង ៃន

ទេន មទមប បៃពណជត ជេរ ងរហត ។

េហយេទះជ ពះវញញ ណកខនធ ៃនវរសមណែខមរកមពជ -

េ កម គប ពះអងគ វញញ ណកខនធ េ កឧកញ សន គយ ម វរ -

បរសែខមរកមពជេ កម វញញ ណកខនធេ កឧកញ ឯម វរបរស

ថ បនក មតសមគមែខមរកមពជេ កម នងវរបរសែខមរកមពជេ កម

គបៗរបេផ ងេទ ត កពងអែណត តែសតេ ះេហរេល កស

េវ គបទស នក ក ម រតែខមរ នងវរភពតសដក ន អង ច

ែតងែត មមកសណតជបជនចច កនងហទយវតថៃនេយង គប ៗ រប នង គបេពលេវ ជពេសស គកនងពធអបអរ ទរបណយចលឆន ថម

បៃពណជត ែដលេយងទងអសគន កពង បរពធេឡងេនទេនះ ន

ឱកសេនះ ែខេនះ ទ េនះ នងេមងេនះ ។

កនងនមជអនកបនេវនមតក ចរេយងទងអសគន ង រមមណសមង ម ធ េធករបងសងកនងចត េដមបឧទទសមគគផល

កសលបណយ ជនដល ពះវញញ ណកខនធ នងវញញ ណកខនធអតតវរ -

សមណៈ អតតវរ ពះម ក ត អតតវរ ពះម ក តយន

ពមទង បពករជនទងេនះ េ យកេគរព នង ម រត មភក

ដខពងខពសបផត ។

ឈនចលឆន ថម ឆន វក ឆសក ព .ស. ២៥៤៨ គ.ស. ២០០៤

ខញសមបងសងគណបណយៃន ពះរតនៃ តយ គណបណយៃនេទព

រក ពះម េសតចឆ ត នងវតថសកសទធកនងេ ក សមេ បស បទនពរជយ សរសស ជយមងគល វបលសខ ម បេសរ

ថយ ពះករ ជមច សជវតតមកលេលតបង ពះបទ សេមច ពះនេ តម សហន ពះម ក តៃន ពះ ជ ច កកមពជ នង សេមច ពះ ជអគគមេហស នេ តមមននថ សហន សម ពះអងគ

ទងេទ មន ពះជនមយនយរជងរយ ពះវស េដមបគង បថប

ជមបដសខ ន ស មប បជ សែខមរទេទ នងេដមបដកនន

កមពជេឆព ះដលេ តយសខសនភព នងរងេរ ងតេរ ងេទ ។

ទនទមេនះ ខញកសមបងសងគណបណយទងពង សមជយ

បទនពរជយ សខសស នងសភមងគល គប បករដលម ន ជ

រ ភបល គបមជឈ ន នង គប នន កម ែដលមនសេមច ហន

ែសន នយករដម ន ជ បមខផងែដរ ។


ពតមន

សមគណបណយ ពះរតនៃ តយ នងបរមេទវ កយ េទវ

ជយ បទនពរជយ បេគនជន ពះករ គប ពះអងគ ឯកឧតម

េ កជទវ អសេ ក េ ក ស នងពទធបរសទទងអសបន បកប

េ យពទធពរទង ប បករគ យ វណៈ សខៈ ពលៈ នងបដភណៈ

គបេពលេវ កបេឃ ងឃតេឡយ ។

បនទ បមក អងគពធបនបនេ យកចច បប ត បេគន ពះ-

សងឃចនន ១០០ អងគ ដចែដលបនេ គងទក។

េ កយកមមវធ បប ត សមជក សមជក ពទធបរសទ

គបទសទ នងេភញ វកតយស កេវរចងន បេគនភកខសងឃ ៥ អងគឆន

នង របង កល ។

បរយកសពធបណយរតែតមនភពកកេក េនេពលែដល

សមជក សមជក ពទធបរសទ នងេភញ វកតយស ទទលទនរមត

នងសនទនគន យងសនទធ ន លជទបផត ៕

អយ សភ ក

នស តែខមរកមពជេរកម របរពធពធជបជអណរឆន ថម ជេលើកទ ២

េនកនងវតត មគគរង កលពៃថងទ ១១ ែខេម ឆន ២០០៤

កលពរេស លៃថងទ ១១ ែខេម ឆន ២០០៤ នស តែខមរ-

កមពជេ កម ចននជត ២០ នក បន បរពធពធជបជគន េដមបអបអរ

ទរពធបណយចលឆន ថម ឆន វក ឆសក ព.ស. ២៥៤៨ ជេលកទ ២

េ យមនករនមន នងអេញជ ញចលរមពស ក ពះេតជ ពះគណ

បធនសមគម ពះសងឃែខមរកមពជេ កម , សមពនធសមណនស ត នង

នស តែខមរកមពជេ កម , គណៈកមម ធករស មបស មលែខមរកមពជ-

េ កម, ត ងសហពនធែខមរកមពជេ កមពភពេ ក បច ពះ ជ -

ច កកមពជ , ពះសងឃ, សមណនស ត, បជពលរដ នងសស

នស តកមពជ សរប បមណជជង ១០០ នក េនកនងវត មគគរង សងក តសទងមនជយ ខណមនជយ ជធនភនេពញ ។

កនងសនទរកថ របសត ងនស តែខមរកមពជេ កម ែដល

នេ យកញញ ង ែកវគនធ នស តឆន ទ ១ េន កលវទយ -

លយភមនទវច តសលបៈ បនឲយដងថ ៖ ករជបជនស តែខមរកមពជ -

េ កមេនះ គសថតកនងេគលបណងេធករទនកទនងគន ជជ នៗ

រ ងនស តែខមរកមពជេ កម េនកនង ពះ ជ ច កកមពជ េដមបនង ឈនេទរកករជបជគន នងចងបនកយេទជសហគមននស ត

ែខមរកមពជេ កម ទងេនកនង ពះ ជ ច កកមពជ ែដនដកមពជ -

េ កម នងនស តែខមរកមពជេ កម េនេលពភពេ កេទ តផង ។

សនទរកថ បនបនេទ តថ ៖ េដមបឲយកយខនេទជ ទពងសនងឫស មករសងឃមរបស ពទធ ចរយ េរ មចបង នងថន ក

ដកនសហពនធែខមរកមពជេ កមពភពេ កេនះ ទមទរឲយនស ត ែខមរកមពជេ កម គបៗរប បេងកនសមតថភពចេណះដង បេងកនមន -

សករេសន ជត បេងកនគនតក ន នងករលះបងឲយបនខពស

បែនថមេទ ត េ ពះករបេ ម នងករទមទរសទធេសរភព ជនមតភម

កមពជេ កម ឲយរចចកេចញពនម តត របសេវ ត ម ជភរកចច មយដធងនធងរ នងយរអែងង ។

ពធជបជេនះ បនចបេផមេនេវ េមង ២ រេស ល នង

បញច បេទវញ េនេវ េមង ៦ ង ច េ កយពច ប រមមណ

របស បធនគណៈកមម ធករស មបស មលែខមរកមពជេ កម ,ត ង

សមពនធសមណនស ត នស តែខមរកមពជេ កម , មតែណនរបស

ត ងសហពនធែខមរកមពជេ កមពភពេ ក បច ពះ ជ ច ក កមពជ , េថរដកផេផញរបស ពះេតជគណ បធនសមគម ពះសងឃ

ែខមរកមពជេ កម , ករែថងអណរគណរបសនស តត ងគណៈ -

កមម ករេរ បចកមមវធ នងករព បែងមជមតភព ពមទងថត

របទកជអនស វរយរ ងនស តែខមរកមពជេ កម ជមយ ពះេតជ -

ពះគណ បធនសមគម ពះសងឃែខមរកមពជេ កម នងត ង សហពនធែខមរកមពជេ កមពភពេ ក បច ពះ ជ ច កកមពជ រចមក ។

សមបញជ កថ ៖ កនងពធជបជឆន េនះ ត ងនស តែខមរ -

កមពជេ កម េនកនង ពះ ជ ច កកមពជ បនអពវនវដល ពះ -

សងឃ, សមគមែខមរកមពជេ កមនន នងថន កដកនសហពនធែខមរ -

កមពជេ កមពភពេ ក ពមទងត ងសហពនធែខមរកមពជេ កម បច ពះ ជ ច កកមពជ សមឲយជយេ ជមែ ជងដលពកេគ េដមបេធយង ឲយពកេគ ច បរពធពធជបជនស តែខមរកមពជ -

េ កម នងបនចងបចេទជសហគមននស តែខមរកមពជេ កមែត មយ រ ងនស តែខមរកមពជេ កមែដលកពងសក េនកនង កល -

វទយលយនន េនកនង ពះ ជ ច កកមពជ េនែដនដកមពជ -

េ កម នងេនេលពភពេ ក ៕

ង រៈ

នស តែខមរកមពជេរកម េនរពះ ជ ចរកកមពជ


ពតមន

េដមបតបគណនងបេពញសរសស ជយមងគល កនងឆន ចសផសឆន ថម ឲយកនែតមន ពះជនមយនយរ កមងពលមមនែថម

េទ តេនះ សមគម ពះសងឃែខមរកមពជេ កម គណៈកមមករ ចរយ វត មគគរង កនេច កម គ ររបសេ ក ង េហស រមនង បជ

ជតែខមរេន ពះ ជ ច កកមពជ បនេធបណយចេរ ន ពះជនម ជន

េ ក ង េហស េនៃថង៧-៨េ ច ែខែច ត ពស ២៥៤៧ តវ

នង ៃថងទ១១-១២ េម គស ២០០៤ នវត មគគរង ជធន

ភនេពញ។

មនេថរដក នឱកសេបកអងគកមមវធបណយេនះ ពះេតជ

គណ េយឿង សន បធនសមគម ពះសងឃែខមរកមពជេ កម បន បងញេគលបណងៃនពធបណយយងដេចនះ ៖ កនងមក អងគករ

សមគមែខមរកមពជេ កមនន នងសហពនធែខមរកមពជេ កមបន បរពធពធបណយចេរ ន ពះជនម បេគន នងជនសេមច េច ែសន កសល

ទ បក ពះម ក ត ជសមជក កម បក ធមមនញៃន ពះ ជ -

ច កកមពជ នងរប ម ភពផទ ល ែដលជ បធនសមគម ពះសងឃែខមរកមពជេ កមផងែដរ ។ េយងនង បរពធពធបណយចេរ ន

ពះជនម បេគននងជនចេពះ ពទធ ចរយែខមរកមពជេ កមដៃទេទ ត ែដលមន ពះជនម នង យចសជងេគ ជបនបនទ បេទ ម

លទធភព ។ រឯមលេហត ែដល បរពធកមមវធបណយចេរ ន ពះជនមជន

េ ក ង េហស ពមទងេ កយយ ទវ ធ ម

ែដលជភរយរបសេ ក នេពលេនះ េ យ សយ ពះអងគនង

ពទធបរសទែខមរ ពមទងអងគករ សមគមែខមរកមពជេ កមននយល េឃញថ េ ក ង េហស េ កពជ ពទធ ចរយមយរបរបសែខមរ

កមពជេ កម ែដលកពងរសេនកនង ពះ ជ ច កកមពជ េ ក

កជពហស តមយអងគ ធបបនេរ នស តពធម ថសកខ វនយ ពះ

ពទធ សនបនយងេ ចន នងធបបនដកន បជពលរដែខមររស

េនទ កងៃ ពនគរមយចននខះ ែដលពសវយលដងអព បណយទន

បៃពណែខមរេនះឲយកនែតយលដង េធបណយសន កសលកនង ពះពទធ សន ។

មជវ បវតរបសេ ក ង េហស នេ យេ ក

ង រៈ ត ងសហពនធែខមរកមពជេ កម បច ពះ ជ ច ក កមពជ េធឲយេយងដងចបសថ េ ក ង េហស បសតកនងឆន េ ង ព.ស. ២៤៥៧ គ.ស. ១៩១៤ េនភម ជគយ ( ជ តកល)

េខតទកេខម ជប តទបរបសេ ក ង មក នង េ កយយ ធ

ឃម ។ េ ក មនបងបនបេងកត ១០ នក បស ៦ នង ស ៤ ។

កនងវយ ១២ ឆន បនេទ ន កេនេរ នអក រែខមរ យននវត

អងគកេបរ (ថម) ភមេផន រអនទ ក សក យ (យ យ) េខត

ពល វ នង បនឧបសមបទជភកខភវៈនពទធសមវតថម េនះ

កនងជនម យ ២០ ពះវស េ យមន ពះម េថរ សន ឧតម ជ

ពះឧបជឈយ នង ពះេចអធករវតថម ពះនម េហ ក ជញតកមម

ច ។ េ កយពឧបសមបទេហយកនងជនម យ ២៤ ដល ២៦ ពះ

វស បនេទសក ធម ថវនយ នវតមយកនងេខត ែកវ ៃន ពះ ជ ច កកមពជ។

កនង ពះជនម ៣៥ វស បន ចកសកខ បទ នងបនេរ ប

ពហពពហ ជមយេ កយយ ទវ ធ ម ជគ មភរយ

រហតមក នងេ ក បកបមខរបរជជងសណងេនទ កងៃ ពនគរ

ងពឆន ១៩៥២ ដលឆន ១៩៧៥ ។ េ កទងពរមនកន ៣នក គ

បស ២ ស ១ ។

កនង គ .ស. ១៩៥៩ ដល គ.ស.១៩៧៥ កនង នៈជ ចរយ វតចនទរង ទ កងៃ ពនគរ េ ក បនខតខ វ ជវកបនខន ត រចនបទ មែបបប ណែខមរ េដមបក ងជសមទធផលេផ ងៗកនង វតចនទរង ែដលេធឲយវតចនទរង ទងមលសកសមជមជឈមណល

វបបធមែខមរកនងែដនដកមពជេ កម េហយេ ក កបនបេងកតនវ កម

ៃឆយមយវងេនកនងវតចនទរង េនះែដរ ។

ជពេសសកនងសមយតសរបស ពះសងឃែខមរកមពជេ កម េធបតកមម េដមបទមទររដករយនខងតបង េ កមករដកនរបស

េង ង ន ធវ, េង ង កវ គ នង ន េធ ន ឃម កនងឆន ១៩៦៩ ឲយ

បគលមកែខមរកមពជក េ កមវញនវនទជជនជតភគតចេនះ េ ក

កជសមជកមយរប កនងករេធចលនែសងរកេសប ង រ ឧបតថមភដលករតសរបស ពះសងឃែខមរកមពជេ កមយងសកមម ។

បចចបបនន េ ក ង េហស មន យ ៩០ ឆន ឈន

ចល ៩១ ឆន េហយេ ក នងេ កយយ ពមទង កនេច កពង

រសេនកនង ពះ ជ ច កកមពជយងសខ ន ៕

ល ឈន

េ ក ង េហើស

បណយ ចេរមើន រពះជនម

េ ក ង េហស នងេ កយយជភរយ


បäpម¢យÞលìÂÞម≥រ ç_Qម „ ន âUsòìពÞបùp√Ê បù

របpù˙≠ន âSមយ èន Vòì∫ôពលរ[“îR„រìÂÞមì ìR`÷√`ùÂជQ

ម បភពយកករផលេ យ េ ក -យយ-បងបន មយចនន ែដលរងេ គះេ កមអេពជះជន នង បលយពជ សន

ែខមរេនេខតមត ជកទងបសមយកល ែដលរបបយនេវ តមញ-

េវ តកង បនេធទរណកមម នង ងវនសកមមចេពះែខមរកមពជ -

េ កមជមច សទកដ ។

េ ក -យយ បងបនទងេនះសពៃថងកពងរសេន

បេទសកមពជ មយចននេនេខតមត ជក កមពជេ កម ែដលជេខត កេណ តរបសខនមយចនន នងេន បេទសេ កមយចនន សមមន បេញចញេឈម ះ បនឲយដងថ ៖

ដ កកលទមយ កលចេនះពឆន ១៨១៣ ដលឆន

១៨២០ េចរយនឈនពន បនេធករជះជន នងកបសមបែខមរ

េ កម មន ទង ទយយងធេធង នងកច វជទបផតចេពះ

បជជនែខមរេ កម េន មប េខតទង យ ែដលមន បជជន

ែខមររសេនភគតច េ យែឡកមនេខតមត ជកបនកតច

ចបសថ ៖ កនងចេនះឆន េនះ េចរយនឈនពនបនចបបងខបង

បនែខមរេ កមេនេខតមត ជក (CHAU DOC) ជេ ចនរយពននក

ឲយជកែ ពកវញេត ែដលមន បែវងបេ យ ៥០ គឡែម ត យន បបថ ៖ ជកែ ពកេនះ េដមបេធជខណសម ពែដន ។ បងបនែខមរ េ កមភយខចយនសមប កខ បងជកទងៃថងទងយបអសកមង

េន យហតមន នថងចថងរ ។ ទបផតេពលជកែ ពកេនះរចេ សច

យនចបែខមរចងេ តជជនសទមកចះកនងបតែ ពក រមេហយេបក ទកបញចលឲយែខមរលចលង បយងេវទនជទបផត ែខមរមយចនន

េទ តបនេរ ប សរចរតេឡង តវយនកបសមបទមកចះែ ពកវញ

គជអេពអមនស ធមយងកច វ ។

េ កពឃតកមមេ យេ បកលលបចេនះ យនបនេលកទព

ជេ ចនេដរបផចបផញ នងកបសមប បជជនែខមរយងចហ នង

យងឃនងេពកៃ ក េន មប េខតនន ែដលមនែខមរភគតច

យន ដតកេទចេគលចរកែខមរ មនវត មជេដម គម នេសសសល

េឡយ ។ បជជនែខមរ តវបងខចតឲយេគរពយក បៃពណ នងទេន ម -

ទមប ភ យនមក បតបត ។ ដែ សចករជទ ស ញស មប

ទ ទងជវភព េបយនចងបន តវែត បគលឲយេគភម មចណង

ែខមរ មនេគរព មបទបញជ របសេគេទ នង តវេគសមបដចសត

តរចឆ ន ។ ទនទមេនះែដរ មនបងបនែខមរខះ ែដលយនកតសមគ ល ឬសង យថ បនេរ នេចះដងខះកនងភម សកេនះ តវយនសមប ទងអស មនែតបេ ះយនបនចបែខមរចនន ៣ នក ឲយជករេ

ខនឯង រចេហយយនចបកបទងរសកនងរេ ទក តមក ទកកបល

ទង ៣ េធមមច ងក ន រចយនដតេភង ទក េពលេភងឆបេឆះ

េឡង យន បបថ ៖ កងក បយតនកពបែតអង ។ េខតមយចនន

ែដលមនមនវត ម នងបតេឈម ះសេឡង-ភ ជែខមរ នេពល

បចចបបននេនះ គជភស ងៃនេដមេហត ែដលយនផចករជនន

យឡង (GIA LONG) បនបងកវនសកមមចេពះែខមរេ កម ។

ពទធ ចរយទងេនះ បនេធវភគថ ៖ បងបនែខមរភគេ ចន គជកសករសត តង េបទកជមនែខមរខះបនតបនងយន កយន

មនគរេធឧ កដកមមដលែខមរថន កេនះែដរ ។ យនមនែមនគម នេជង

ច ងក ន េហយ តវយកកបលែខមរមកេធមមច ងក ន ែតេនះេទ ។

ជករជកែសងចបស ស គជមេធយបយរបសយន េគេធេដមប

កចបបកបភយសឡត ម រតែខមរកឲយមនេសចកក ន ឲយបក

សបតកឲយ នតបតនងេគ េបទកជមនអនកេសន ជតខតខដក

នយង កេ យ កែខមរេនែតគតថ យនេគខងពែកហស

បមណ អតចរតខចយនមនេចះអសេឡយ ។

យនកបសមបែខមរដចសត នងដតបផញផទះសែបង

កេទចេគលចរកវបបធមែខមរ យងចហ មអេពចត នងទទលបន

េជគជយេ យងយ សលជទបផត យនសបបយេ តកអរេពកៃ ក

យន បជគន េសចចអកែចកេថកឲយែខមរ រច កេឈម ះឲយែខមរថ ៖ េថ

(THO) មននយថ ដ ។

ជករពត ស ដេនះេបចងខកេ ះបេនទ បង មក

េល ឬជកគសដតបផញយង កមនដងអទងអស ។ កជករ

ពតមយងេទ តែដរ សមយប ណដយរលង បជជនែខមររសេន ម

ភម សកដឆង យ ច សយល មនមនេមដកនបេងកតជ កមរចន

សមពនធ ឬសងគមសមគមអទងអស ។ ជពេសសករសក ចេណះ

េចះដងកមនមនេ ចន បទពេ ធនកនងេរ ងស ងគ មនេយបយ ឈនពនកបសមប ជះជនរបសយន កមនែដលបនជប បទះ

នងឆងកត េមះេហយយនែដលធបមនបទពេ ធនេ ចនព

បេទសចន បនេលកគន ចលមកលកលយ កបសមបែខមរសត តង មែតអេពចត ។

បទពេ ធនកនងករសមបែខមរ យនកមមយនសបន

អនវតែផនករថម េដមបបងកវនសកមម បលយពជ សនែខមរ ែដល

ជមច សេដមឲយរ យ បសនយែតបេ ះ គេគមនចងឲយមន

េឈម ះសេឡងជែខមរេនកមពជេ កមេឡយ ។

គេ មងករណរបសយនកមមយនសេវ តកង ែដលបនេធ ទកខបកេមនញមកេលបងបនែខមរេ កមេនេខតមត ជក កមពជេ កម មនដចតេទេនះ ៖ គចបពឆន ១៩៧៥ ជបនបនទ បមក

ជដបងយនកមមយនសចបជេរ សយកែខមរេ កម ែដលេចះដង នងមនគនត ស ញជត ែដលធបេធកចចករបេ មផល បេយជន

ឯក ររបវតត សត


ែខមរេ កម ងពមន រមនងទ នចស ែដលបេ មនេយបយឲយ

យនេសរ នងសហរដ េមរក ។ យនកមមយនសេវ តកង បកសថ យកពកកកសណលរបសច កពត េមរក ឲយេទេរ នស តែកែ ប

(HOC TAP-CAI TAO) ទបផតពកេគចបឲយែខមរទងអសេនះ

េធករទងយបៃថងឲយជក ប យទកសយ ឲយេលកដេធជទធ ស មបសងផទះឲយពកយន ែដលមនគណប ចចេពះបក េគ

េ កអពេនះ ឲយជកអណងចញច ម ត ឲយរសេរ បសទ នរ ភបល

េសរពមន បកបេ យេ គះថន កជទបផត គមន គបផទះប ល ឲយ តវរបស ឬ បកមន េគចបបងខឲយេធករគម នឈបស មក

េឡយ ។

បងបនែខមរេ កមដអភព តវ បឈរមខនងកររងទកខ

េវទនខះខតសពែបបយង េពលយបមកដលកងលេពកៃ ក

ខនេដកផទ លដ លទកសេន ម ឈេហមសពក សពនគម នថន ផក

រឯបយទកមបចណ ពកយនអ បយមនខចេធដង យនឲយែខមរ

បងរកខនឯង ។ បងបនែខមរេ កមមយចននេទ ត ែដលធបែត សត តងមនបនេចះដង នងមនែដលពកពនធេធទ នពមន ក តវ

យនកមមយនស េចទ បកនេទសនេយបយសពែបបយង មន េចទថ ៖ េធករសមង តឲយរ ភបលេសរនង េមរក ពមទង

ចលរមកនងចលនែខមរេសរ -ែខមររេ ះជេដម ។ល។ េគេចទថបន

សមបពកេគជេ ចន កលែដលពកេគេនកពងតសកនងៃ ព មយ ចនន បងបនែខមរទងេនះ តវរកចប កគកទងអស េ យគម ន

ចបបម កណតឲយចបស សេឡយ ។ បងបនែខមរមយចនន េទ ត េ កអពេនះ តវចបបងខឲយេធពលកមមគម នទេនេទ មនេលក

ទនប ជក ប យខតែខងទទងេខតមត ជកទងមល កនងេពល ជមយគន េនះ យនកមមយនសបនេ បកលលបច គប បេភទ គចប បែបកែខមរេ យវធសមង តសពែបបយង បងបន តវេគយកេទ សមបកនងភនេ យមនឲយដងថ អនក ជអនកសមបេឡយ ។

ចលមកដលឆន ១៩៧៨ ចបពែខ ៥ (ឧសភ) កមមយនស េវ តកងបនេចញែផនករថម គចបបងខ បជជនែខមរេ កមទង

អសឲយបរទលេនយកេទរសេនតបនេសដកចចថម ែដលយនេ ថ

(LAM SON KINH TE MOI) តបនេនះគសទធែតៃ ពភកលបបទកៃ ប

កនងមណលៃនេខត កមនសរ កែនងេនះជេរ ង លឆន ទកសម ទ

េឡងកពស ៤ ែម តបយ ។ កមមយនសេវ តកង បនបញជ នបងបន ែខមរេ កមេខតមត ជកចនន ៣០០ គ រមក កេនទេនះ េដមប

ឲយែខមរទងអស កបឆក ៃ ពភកលបបដែសនលបកេធជទកែនង

រសេន មនជយរបនម នតបន មសង (LAM SON) តវទកេឡង

លចលងអសគម នសលេឡយ បងបនែខមរេ កម តវទទលនវេសចក ទកខលបកយងធងនធងរមន ចែថងបន ៣០០ គ រែខមរេ កមទង

េនះ តវ បឈមមខនងករលចលងឥតទជ មក ឥតមនេសប ង -

រ ជមងឈឥតមនថន េពទយពយបល ជវតរសេនេ កមក ប

ៃដៃនមចច ជ ទងចសេកមង តវ បជេរ ង លៃថងមនមននរ េធដងឮេឡយ េ យរងទកខលបកខងេពក បងបនែខមរេ កមទង

េនះបនលចរតឆងែដនមកខង បេទសកមពជរសេន រហតមកដល បចចបបនន ។

កនងឆន ១៩៧៨ េនះែដរ យនកមមយនសេវ តកងបនសមប ពះេចអធករវត ពះនម េ ក យវ េ យេចទ បកន

េចអធករវតអងគេនះថ ៖ បនេឃសនឲយ បជជនែខមរេ កម

បះេបរ បឆងនងរដអ ចេវ ត ម នងេនគនតច កពត េម-

រកនយម ពះេចអធករវតេនះបនដងជមនែដរ ពះអងគខតខរត

េគចអសមយរយៈ េនទបផត ពះអងគបនេគចចលដលភមយងយវ

តវយនេវ តកងចបបនេនេពលេនះ េហយកសមប ពះអងគែតមង

គម ននរ នសអេឡយ ។

ឆន ១៩៧៩ រដវច មត បងបនែខមរេ កមទទងេខត មត ជកមន យទងកេបជេដម តវកមមយនសេវ តកងេ បលបច ថមមយេទ ត គចបបញជ ននងជេល សែខមរឲយមករសេនេខតឃង (HAU GIANG) េពលេនះ សវែដលបងបនែខមរបនច យទន

នងកមងេញសឈមជេ ចនកនងករ បេ ពះ ដះ កពង

លេពញ លែ ស បែតេគបញជ ឲយេចញេទេនេខតឃងវញ ។

កនងបណង កករបសយនេវ តកង ែខមរេ កមបនយលចបស បង

បនែខមរេ កមមន ពម មបញជ មន កៗេបជញ រថ តវយក សវែដលខន បនេធរចសន េទបសខចតេធ មបញជ យន ។ េពលេនះយន

េវ តកងេ ប វធបញសមតមនឲយែខមរេចញ ចត សវ េគឲយែខមរេរ បច ទពយរបសមយចនន េដមបេធដេណ រេទេខតឃងែតបេ ះ ។ គរ

ឲយអេ ចអធមមដលបងបនែខមរេ កមទងអសគន គម ននរ មន ក សខចតយល ពមចះេចលភមកេណ តរបសខនេទ គ រនមយ ៗ េឃញែតទកែភនកយេ ក យ សេ ះទងចសេកមង ។ ពទធ -

ចរយខះបនេចញ ចថ ៖ ប រឲយ បអសេទ កទកឲយេយងខញ រសេនេឃញករជះជនដកច វេនះតេទេទ ត ។

ករ កញននលរបសបងបនែខមរេ កមមន ពមេចញអព ភម សកអសរយៈេពល បែហលមយ ទតយ កមមយនសេវ តកង បនែកនគន យងេ ចនសនធកសនធ ប មនកងទព ប ប វធ នង

បជជនេគមយចននធ េលកគន ជកបនទពសេ មក សកភមែខមរ មនទង នស មបដកជញជ នជេ ចនេទ តផង ។ េលកេនះយន េវ តកងបនបញជ ច តឲយកងទព កដចជ បជជនយនរបស

ទងអស ចលេទរសេរ នង យកេទចផទះសែមបងរបសែខមរ យន

ែ សកថ រសឲយអសេទបបនពក ដ (THANG THO) េនះសខចត

ចះេចញ ។ កងទព នង បជជនយនជបរ រេគបនៃដ កចលេទរស

េរ នង យកេទចគម នសលេឡយ ។ េគចបបងខបងបនែខមរេ កម ឲយេចញជបនទ ន នបនដកយកបងបនែខមរេ កមអសមយចនន េទបតេហយ េនសលមយចននមនទនមន នដកេចញេទ

កេនរងចទងក ល លគម នទជ មកេទ ។ េពលជមយគន េនះ

ែដរ មន បជជន នងកមម ភបលយនជេ ចនបនេលកគន ទងហង មកបនយក ទពយសមបតរបសែខមរ ែដលពកេគបនរសេរ េគបន

េឃញ ទពយរបសែខមរជេ ចន ែដលពកយន តវករយកមកេធជ



របសេគ ពកយនទងេនះបនលចបនយក ទពយរបសែខមរ ងព ត

េកអ នងចនឆន ងរបសេ ប បស ពមទងសតពហនៈ មន ជក

មន ទ នងេគ កបជេដម គម នេសសសលអេឡយ ។ ពកយនជ

េ ចនេទ តបនេលកគន េទ ចត សវែខមរ េហយនងដកជញជ នយង េពញមខ គម នខចែ កងរែអងដលែខមរមច សែ សេ ះេទ ។

េ យឈចបនងអេពជះជនគម នកេម របសយន ែដល

បននងកពងេធចេពះមខេនះ បងបនែខមរេ កមកពងរងទកខទងអស គន បន បឆងតបតនង បជជនយន ែដលកពងដកយក ទពយរបស

ែខមរ េពលេនះបងបនែខមរបនផសេឡង យ ប រេ យ ពនង

នងដបងជមយនង បជជនយនយង បថយជវត ែខមរមយចនន

តវយន យេធបបយងធងនជទបផត ទង បសទង ស ពេសស

ចស ពទធ ចរយទងអស តវពកយន យ ែបកកបល បកៃដ នង តវ

របសជេ ចននកេទ ត បនទ បមកយនបនេលកគន ជេ ចនមកចប

បងខឲយ គ រែខមរទងអសឲយចះេទេខតឃង នងតបនខះេទ តជ

បនទ ន គម នេហតផល តវ បែកកេទ តេឡយ ។

កនងករដកជញជ នបងបនែខមរមករសេនេខតឃងេនះ ពក យនេវ តកង មនបនគតដលកររសេនរបសែខមរេវទនយង េទ

គដកយកេទេបះ ពែលងេចលដចសតតរចឆ ន គ រែខមរទងេនះ

តវ បឈមមខនងករខះខត កលបកសពែបបយង គម នមខរបរ

រកស កររសេនគម នពងែផកេលអទងអស រសេ យអេ យទន

ពស កបងបនែខមរជតឯង ែដលរសេនកនងភម សកទងអស េនះែតបេ ះ ។ កមមយនសយនបនដកយកែខមរេ កមេទ កេន

កនងភម សកមនដចតេទេនះ េនេខតឃងមន សកអណងទក ទកេខម ទនបែ ពកថម ភម សឡង ែ ពក តកន ភមបន ពះភ ក បងអន រ បយេឆ េផែពន វច កន សែងក េពធ ែ ពកេឆង

ៃដ សស ភងហប ជេដម េហយមយចននេទ តេនបេ យ

ែ ពកេភ កនន េជ ងេធ ង នងេនភម កបងប សក យទង

េខត កមនសរ ។

ឆន ១៩៨១ ែខមរេ កមទងអសបនទទលរងទកខេវទន

យងធងនធងរជទបផត ជវភពរសេនឋតកនងករខះខត អតឃន គម នជ មកមន ចស ទេទេទ តបន កខ បែម បមលេករមតក

ែដលេនជបបនចបនចយកេទលក េដមបេធជេ ហយនកន

េច តឡបមក សកភមកេណ តេ យខនឯង េពលមកដលេឃញ សកភម ែ សកចករយនយកអស មនែតបេ ះយនបនមក ង

ទលេនយកភមែខមរេធជកមមសទធផចមខរបសេគេទ ត ភពទល

ចកអសសងឃមរបសបងបនែខមរ បនគតេឃញថ ៖ េបមខនង ប

ក តវែតត បងបនទងអសបននគន ង ម រត េហយេបជញ ចត គបគន ថ តវែត បឆងត ឲយដងសនងេខម េលកេនះ េបសនជ

តវ បកលជជងរសេនេ កមអេពជះជនដកច វ របស

យនេពលេនះែដរ ។ ពកកមមយនសេវ តកងដែសន កកបនយល សភពករណ នងសនទះទកចតរបសែខមរចបស សេហយ ពកេគក ជេម ស គ រយនខះេចញពដែខមរ េហយបនសងមកែខមរវញនវ

ដធចននតចតចែតបេ ះ ។

យនបនសងដែ សចករខះ េធឲយបងបនែខមរេ កមបន េសបយមយក មត ែតចេពះបញខះខតអតឃនគម នទជ មកកេកន

េទេឡងែថមមយក មតេទ ត េ ពះបងបនែខមរមនែតបតៃដទេទ ទងអសគន រឯ ទពយរបសេផ ងៗេទ តែដលយនបនយកពមនេនះ

េគមនេធដងឮេទ ។ ជវតបងបនែខមរេពលេនះរសផ ង ម សន ដចពកយចសថ ៖ ពះបនបេងកត ពះនងែថរក េទះបបតៃដទេទ

កេ យកេនែតខតខផគតផគងជវតឲយបនរសេនជនចច កនងនមជែខមរ េ កមមច សទកដ េបជញ រក ពជ សនែខមរឲយគងវង ជអមតៈ ។

ទទងេខតមត ជក សកភមរបសែខមរេ កម តវយន

កមមយនសេធទកខបកេមនញគម នចេនះេទ េ យែឡកមន សក ថយេសង -ចវថញ-ចវភ- យទង នង ទនេប ង ែដលទទល

រងេ គះខងជងេគ ។ េខតមត ជកមនវត មជទសកក រៈបជ

របសែខមរេ កមទងអស ៦៤ វត កនងេនះវតែដល តវពកកមមយនស

យនបផចបផញជងេគមនវត ៖ វតេសច - ែណងណង - ជេកង

យសរ - ៃ ពែវង - ចបភន - តពងអណង - េពធ - ចែងកមស

ករេម - អណងែបន - អណងេផ - យទង - អពយ យ

ជេដម ។

វតទងអសេនះ តវយនកមមយនសេវ តកង យកេទច យងកច វ ពះពទធរប ែដល ងេឡងអពថម តវេគ យ

បបកក ែបក ពះភ កបបកៃដេជង ពះពទធរប ែដល ងអពេឈ

តវេគយកេទដត េដមបេលងជែលបងក ន ។ ទពយសមបត -

គរភណកនងវត តវបនពកយនដេណ មគន ដកជញជ នយងគ គក -

គេ គង មអេពចត គម នេកតខចអទងអស េ ពះេពលេនះ

ពះសងឃ នងបងបនែខមរកមពជេ កមទងអស តវពកកមមយនសយន

េវ តកងចបបងខ នងជញជ នេចញេទេ កេខតេនះេទេហយ ។

ឆន ១៩៨២ ពកកមមយនសយនេវ តកង បនរបអសយកវត េសចេធជពនធនគរ (គក) ស មប កែខមរេ កម ។ ពកកមមយនស យនេវ តកងបនេ បលបចកលថមេទ ត គ កបញឲយែខមរេ កមេ យ

េចទថ ៖ បនចលរមកនងចលនែខមររេ ះ បក កែន ងស េធ ចរកចចឲយ េមរកជេដម មនបណង េដមបចងផលរលរ ភបល កមមយនសរបសេគ ។ បងបនែខមរេ កមកនងេខតមត ជកទងមល តវេគចបយងេ ចនទង បស សយកេទ កគកេនវតេសច ពក

យនបនឃឃងែខមរទងៃថងទងយប មនឲយេចញេទ ជ ចខត

យន កប មមយងមងមត ។

យបមយែខមរមយចនន បនលចរតេចញ តវយនបញ

បេនហនងកែនង េហយប មមមនឲយយកេទកបេទ ពកយន

នយយថ ៖ តវទកេខម ចទងេនះឲយែខមរដៃទេទ តេមលឲយចបស

កឲយ ន ប ពតេលមសនងបទបញជ របសេគេទ ត ។ យនទក ក -

សពទងេនះឲយកនអេ ចសយេពញកនងទឃឃងែខមរ កនអេ ច

បនប លឲយបងបនែខមរឆងជមង បអសមយចននេទ ត បពនធ កនេចយកបយទកមកជន តវទ នយនយកសជមនសន េ យ



កហកថ ៖ ចេពល បនេចញពគកេគនងសងមកវញ ករពត

ពកយនមនបនសងវញេទ ។

ឆន ១៩៨៦ រ ភបលយនកមមយនសយនេវ តកង បន េចញចបបថមឲយសងដែ សចករមកមច សេដមវញ បជជនយន ែដល

បនបនដែ សចកររបសែខមរមន ពម បគលឲយែខមរវញេទ េ យបន

បតកមមថ ៖ មនមនដែខមរេទ ដែ សចករទងេនះជកមមសទធរបស

ពកេគ ពកយនបនកនកបជយរយរ សមកេហយ ។ មកដល

បចចបបននេនះ ជង ធរយនកមមយនសមនទនេ ះ យឲយបន

ចបស សេទ ។

ឆន ១៩៩២ វត មជទសកក រៈរបសែខមរេ កម េនេខត

មត ជក មនពរវត គវត ស-វតករេម ត តវរ ភបល

កមមយនសយនយកេធជទកែនងភន លសតេគ ពកេគបនបញជ ឲយ អនក សកែខមរេ កមយកេគជេ ចន ចលកនងវតេដមបឲយជលគន

សសងលយកក េ យមនមនេកតែ កងដលមច សេគ នងមន

េគរពដលវត ម ែដលជទេគរពបជរបសែខមរេ កមេឡយ ។

ហងេគបនជលគន កនងទវតយងគ គកគេ គង េធឲយបកែបកដល វត មជេ ចន យនមនទទលខស តវអទងអស ។

ឆន ២០០១ ថមៗ េនះ េនវតបងកនងឃអឡម សក យទង

េខតមត ជក ពះភកខមយអងគ ពះនម ហន មនចតចងបេ ង ន អក រ សែខមរេនកនងវត េដមបឲយ ពះសងឃជភកខ មេណរកនងវត បនេចះភ របសខន តវពកកមមយនសយនេវ តកងចបផ កនង យកេទ កេខន ះភម កនងេពលជមយគន េនះ ពះេចអធករវត េនជតខងបនេទអងរសេទស ជង ធរយន កឲយចបេឈម ះហន

េនះ កគក កមមយនសយនេវ តកងបនអនញញ ត នងេលកែលង េទសដលេ កហនែដរ ែតយនប មមមនឲយេ កបេ ង នអក រ

សែខមរតេទេទ តេទ ៕ េ យេ ក េច ចនទ (េនមនត)


ខញជែខមរេរកម េកតមកមនសម េរកមអ ចយន

បងបនែខមរេយង ស ម រតខន ភង កេឡងឈបពន

សមងេរកមេគ ។

ែខមរេរកមរគបគន របមលគនគន េឡងេធមច សេគហ

េយងទងអសគន រមចតតកេរ ដចែខមរបេព

ែខមរក ងេ ក ។

រតវរមគនត រមគន ឲយជត ចបៃដគន រក

រគបមេធយបយ េដមបៃលលក ែផ ផ យកមក

េធជមគ ។

បងបនែខមរេរកម េយងឈបសមង េដករងេវទន

រតវេរកកឈរេឡង េដមបទមទរ សទធមនស រគបគន

េនេលដខន ។

ែខមររគបទសទ រតវេចះ មគគ រកចបបទលយន

រករគបេហតផល ែដលពកជតយន បពនេលខន

ែខមរជមច សដ ។

ែខមរេរកមទងអស រតវមនចតតេ ម ះ ទងរបសទង ស

េរកកឈររគបគន ទមទរេសរ ពយនអរបយ

របលយពជ សន ។

ទកចតតែខមេរកម គម ននរ រពម េនេរកមកញជ ះ

រកញយនេឡយ េហយសមរបកស បតងដលអនតរ

ជយែខមរេរកមផង ។

េ យ ភកខ ថច សទធ

ទ ãQVâ`÷îR„រìÂÞម ក ពយ


ìម×`Qរយ èន ıយ ìQ U

េប មករឲយដងរបសចសទេនេ ជយទកេខម នងអ ស

ង េសង េនភមេផន រអនទ ក សក យ (យ យ) េខត ពល វ

បនឲយដងថ យ េក ង ជ កមម ភបលកមមយនសយន បនមក ន កេនភមេផន រអនទ ក សក យ េខតទកេខម កនងអឡង ឆន ១៩៤០។

យ េក ង េនះេនកនងសមយ នគមប ង ជ មនស មនឥទធពល សេនេខតទកេខម េ ពះថ យ េក ង

ជរនកកនងរបសយន េយ ក មញ បងកបខនេធករឲយប ង ែដល អនក សកសមយេនះ េ ថ «មនស ប ង » ។

យ េក ង បនេ ជសេរ សែខមរេ កមកនកតចនមន ក

េឈម ះ ល គង ឲយេធជេលខធករទទលបនទក គប គងបញជ សថត បជពលរដែខមរេ កម េនេខតទកេខម ។ បនទ បពេ ក ល គង

េសបដងថ យ េក ង នងសមបែខមរេ កមទងអស ពមទងរប

េ កផង ែដល តវបនពក យ េក ង បេញឆ តឲយចលជ ងក សវ

រចេហយៗ នងកពងែត តវបនពក យ េក ង ជបេល ង សផក

វកវផងេនះ េ ក ល គង កបនលច បបគន ឯងកនងជ ងកឲយដង

ពមទងលចរតមក បប កម គ ររបសគតឲយបនដងផង ។

យ េក ង តវបនកមងតសរបស បជ សែខមរសមប

េនេល ព ន សក យ កនងសមរភមនេដមឆន ១៩៤៦(១) ។

េផន រអនទ កមនទ ងចមង យ បមណ ២០ គឡែម តព ទរមេខតទកេខម េហយនងជេឈម ះភមែខមរតចមយ េនចេនះភម

ែកវ នងភមដ កហម កនង សក យ េខតពល វ ។

សពៃថងភមេនះ តវបនរបប នគមយនលបេឈម ះ

េចល េហយ កេឈម ះថមជសេន ងភ យន សថតកនង សក ដង

យ េខតទកេខម ។

កនងអឡងែខបស ដលែខផលគន ព .ស. ២៤៨៨ គ.ស.

១៩៤៥ គតមកដលេពលេនះ (គ.ស. ២០០៤) មនរយៈកល ៥៩

ឆន េហយ ែដលភមេផន រអនទ កធកកនងេ ជះ លពឃតរបសយន េយ កមញ (របបេនះេពលេនះេគឲយេឈម ះថ កង ង “រម-

សមបច”) ។

េមកងេនេ ជះ លពឃត ភមេផន រអនទ ក េឈម ះ យ

េក ង េហយកេមកងៃន លពឃត បចេខតទកេខម ផងែដរ ។

មសដចសទែខមរេ កម នងអ ស ង េសង មន សក

កេណ តេនភមេផន រអនទ ក កនងឆន ១៩៤៥ គតមន យ ៩ ឆន បន

េរ ប បឲយដងថ ភមេផន រអនទ ក មនវតមយេឈម ះថ វតថម

ក ងេន ព.ស. ២៤៨៣ គ.ស. ១៩៤០ េ យ ពះម េថរនម

ឧតម(២) ែដលមន ពះវ រ បកសក មនេ ក គស ងគ ជ ពះនម

េហ ក ពះជនម បែហល ៣០ ពះវស មន ពះសងឃជសស គណ

បមណ ៧ អងគ មនពទធបរសទ ចណះេជងវតមនតចជង ២០០

គ រេឡយ ។

កនងអេព បលយពជ សនែខមរ របសយន យ េក ង

េ កមរបបយនេយ កមញ ពះ គស ងគ ជ េហ ក រមនងេកមងវតមន ក

យ បែហលជឆន ២០ ឆន (៣) តវពក យ េក ង េធទរណកមម

រចេហយចងសេ ងនងថម ទងពរនក ទមកេចលកនងទកែ ពក យ ។

េ កយមកបនម នៃថង ពះសងឃជសស គណទង ៧

អងគេនះ អងគខះរតរច ឯអងគខះេទ ត តវបន បជ សែខមរេឃញ

ពះេកស (កបល) របស ពះអងគអែណតភងភងកនង សះឈក មវត យ យចសសពៃថង ឯដងខន មនដងជេនឯ ចែណកសបង

ចវរ តវបនពកយនេបចេចល យបយ ។

េនមភមេផន រអនទ កេនះ មនឃងជ ងក ែដលេ ថ ឡម សវរបសប ងចនន ៤ ។ ែដលឃង សវទង ៤ េនះ តវបន

ពក យ េក ង បមល បសៗែខមរេពញកមងទទងេខតទកេខម

យកមកញតកនងឃងេនះមនចនន បរយនក ។ ករណែដល

បមល បស ៗ ែខមរញតកនងជ ងកបនេនះ េ យឧបយកល ៖

១-អេញជ ញចលរម បជ ។

២-អេញជ ញចលរមជបេល ង ។

បនទ បពញតេពញឃង សវអសេហយ ពក យ េក ង

បនដតសមបែខមរ បអសចននពរឃង រឯពរឃងេទ ត ែខមរបន

យទមយឃងរេ ះខនរតមកមវតយ យចសសពៃថង រមបងក កមង យមកតបតនងយនវញ ។

អេពឃតកមម ែដលពក យ េក ង េធមកេល បជពលរដ

ែខមរទង ពះសងឃ ទង គហសថេនភមេផន រអនទ ក រមមន ៖

១-ចបញត កឃង សវ បងត រ នងឲយេវញែខ រ

ពរអបរេចកស មបចងខនឯង ។

២-ចបញតឃង សវ រចគរចេបងដតសមបទងរស ។

៣-ឲយជករេ ស មបកបខនឯង ។

៤-បងគ បឲយែខមរនងែខមរចងៃដេជងគន េទវញេទមក រចរញ

នងរពតតករណរបលយពជ សនដបងបងអសេន ស េគនយ

រពតតករណរបលយពជ សនែខមរ េនេខតតទកេខម




ទមករេ បងគ បឲយែខមរដៃទេទ តកយដកបទងរស ។

៥-ចបចង បេសកនងែខ រពរវលអបរេចក កបក ចន

ទមករេ សមបេចល ។

៦-ចបចង បេសក ដក មទកផកចយ រចពនចទក

ឲយែខមរលងលច បក លទេន ។

៧-ចបចងសេ ងនងថម ទមកទកសមប េចល ។

៨-យកវលអប ែដលមនជតពលបងកនង សះទក បពល ែខមរឲយ បទងេកមងចស បស ស ។

៩-បញសមបេ យកេភងបញសត គបៃ ប ។

១០-េធឲយ បជ សែខមរេ កម តវ បេ យជង -

សននេ គ បរយនក េ ពះែតកនអេ ចៃន កសព ៕

ឆ សរយ

១+២-ពតមនបែនថមបនមកព េ ក ង េហស ជសស េ ករគ េហ កែដលបនបសេរៀនកនងវតតេនះ ។

៣- ពតមនបែនថម បនមកព េ ក យយ រទវ ធ ម ភរយេ ក ង េហស ែដលធបរសេន សកេនះ ។

កលពៃថងទ ២៣ ែខមន ឆន ២០០៤ េ ក បន េទព

( វ ម) ែដលមន ពះជនម យ ៨៤ ឆន រសេនភមកប ឃអរឫស

សក កេចះ េខត កេចះ ែដលមនេដមកេណ តេនកមពជេ កម ភមញង សកអមល (អេមង) េខតែ ពកឫស (កងេថ) បនមន

ប សនថ េ យ រែតមនករេរ សេអងពជ សន នងេធបប

បងបនរបសគត េហយបងខឲយគតេធទ ន (យនេយ កកង) ជ

េហតមន ច ទ ទនវទេងរបសយនបន កសម គចតចលេធទ ន

ប ងេនឆន ១៩៤៥ ។ ឆន ១៩៤៦ ទ ន បន េទព តវបន

ប ងបញជ នមកពបតយង ភគេ ចនែខមរកមពជេ កម េដមបេ ត ម យទ នេស ម េនេខតបតដបង ែដល ពះបទ សេមច ពះ-

នេ តម សហន កពងទមទរពៃថ េហយ បន បគលេខតបត -

ដបង នង េស ម បមក បេទសកមពជវញេនែខធន ១៩៤៧ ។

េ ក បន េទព បនេរ ប បឲយដងេទ តថ មនេធទ ន

គតមន គ រ េឈម ះ វ នង េហយបន បេ យ រ

ែតយនេយ កកងសមប វះេពះ ទងមយឪពក នងបនៃថ េនេពល ែដល ដងថជ បពនធ នង មយឪពក ទ នប ង កនងអឡងឆន ១៩៤៧-១៩៤៨ ។

សពៃថងគតរសេនជមយ គ រថមគ េ កយយ េសង

ឆន មនកន ៩ នក បស ៤ ស ៥ េនភមកប ឃអរឫស សក -

កេចះ េខត កេចះ នងមតភកសមយេធទ នជមយគន មន

េ ក ឌង ែសម ( វ ករ) េសង េស ង (សង េស ង) ។ល។

នងមយចននេទ តបន បអសេហយ ។

លបចកលដេឃរេឃរបសយនសពៃថង េនែតមនបន-

បនទ ប ដចជកលពៃថងទ ០១ ែខេម ឆន ២០០៤ មករផល

ពតមនព ពះសងឃមយអងគគងេនវតឧ េ ម សមនបេញចញ

េឈម ះ េទេលងបងបនេនវត លវនឧទយន បនឲយដងថ េនៃថង

ទ ២៩ ែខមន ឆន ២០០៤ សក បញ េខតលងេ រ (វញឡង )

មនវត ១៣ តវបនរ ភបលេយ ក ម អេញជ ញ នមន ពះេច

អធករ គណៈកមម ករេទ េខត េដមបទទលបទបញជ ចបពឆន

២០០៤ េនះតេទ ពះសងឃេនកនងេខតលងេ រ មេទេរ ន បល េនេខតេផ ងៗ ។

េនះសបញជ កឲយេឃញថ កររេ ភសទធមនស នងករ

បបតវបបធម អក រ ស ែសងេចញឲយេឃញចបសែតមង េហយ

ទេងទងអស មនែមនមន តមែតេពលេនះេទ ករពតមនជយរ-

យរ សមកេហយ ។

ដចេនះសមឲយអនរជតេម យកចតទក កចេពះេសចក

បកសពតមនេដមឆន ២០០៤ របសសហពនធែខមរកមពជេ កម ពភពេ ក ដចមនចះេនកនង ពតប ត “កមពជេ កម ” េបះពមព

ផ យេ យសហពនធែខមរកមពជេ កម េលខ ០២ កមភៈ ឆន ២០០៤ ៕

រពះេតជគណ េយ ង វ

ទកខែខមរកមពជេរកម ១ រគ រ កនងចេ ម ១ ពន ១ មនរគ រ

េ ក បន េទព


ទស នៈ

Âe½½`â ïdgâhgì◊Q bä º ì Q‹Uយ çSpQលΩវ éបន äយQម „ç

ដក សងពទស នវដដ ពភពេ កទ ៤ េ យេ ក ខធ េសេ ន

ែរបសរមលេ យ ថច ចលន

កនងអតថបទេនះ ខញែសងយលអពទនសែដលេកតេឡង ម ទសៃនពភពេ កទ ៤ នង នេយបយអនកមច ស សក ែដល ក

បញចលជមយករវភគេសដកចចនេយបយបចចបបនន ។ មន បធនបទ ២ យងសខនេនកនង កបខណករវភគេសដកចច

នេយបយបចចបបនន គសកលភវបនយកមម នងកេណ នយងឆប រហសៃនភពខសគន (ឬ នបរេចឆទ) ។ េសចកវភគទងអសេនះ

ភគេ ចនមនមល នជសញញ ណ ែដលចតថ បពនធពភពេ ក

មយសថតេនដចជវតថមនវញញ ណែតមយគត ( ន Wallerstein

1974 ជឧទហរណ) េ កមសកលភវបនយកមម ។ យង ក

េ យ ករណេនះពបនគតបញចលទងកេណ នេឡងៃនសកមមភព បជពលរដេន មតបន ជអនកែដលកពងែតមនលកខណៈដចគន

េបេ ប បជមយជនដៃទេលក ជ រវន ឧទហរណដចជកេណ ត

េកតជត ( បជជតអនកមច ស សក) ជតពនធ ឬចណងចណលចត

ខងផវេភទ ជេដម េហយពកេគកពងែត ទ ទង ៃចន បឌត នង

អះ ងអពភពខសគន របសផងខន ។ េនះជទនកទនងេ យែឡក តវបនកតសមគ លេនកនងដេណ ររករកភពខសគន មយ ែដល

ភពខសគន ទងពងេនះ ត មវឲយេគពចរ ជមយករចលកន

អ ច ។ នមតរបៃន “ភពដៃទ” ចពកពនធេទនងនរនរភព ៃន

ផល បេយជនទងអសេនះ េនកនងករកនអ ច នងេនកនងករ អនវតជកែសង ។ នមតរបៃន “សយភព” ផទយមកវញ ជករេឆយ

តបេទនងអ ចេនះ ។

ចលនសងគមអនកមច ស សក ដចជទ នៃនអ ច

ករេលចេឡង ៃនចលនសងគមអនកមច ស សក េនកនង នេយបយពភពេ ក កដចជចលនអនកមច ស សកអនរជតពត

បកដ មនអតថនយដលករ មគគអនរជត ែដលជ ពតករណ

“ពភពេ កពត បកដ” មយ ។ បជជតអនកមច ស សកេនសពទ

កែនង កពងែតទមទរសទធសយសេ មច សនខន ។ ពកេគកពង បញជ កអពអធបេតយយភព ដចជ បជជតសយត នងចបស ស

ៃនប ជន ។ កណតសមគ លទេទៃន បជជតអនកមច ស សក គ

វបបធមចសប ណបនជយ គបដណប នងបទបងនវកងះខត

ពត បកដរបសពកេគ ។ ករវវតៃនកងះខត េ ចនែត តវបនេគ

បពកេហតផលឲយ នងេធឲយ សបចបបេ យកមង នគម េន

េ កមប “ទេនបកមម” “អភវឌ ន” នង “រកចេ មន” ( ន Tauli-

Corpuz 1993; Wilmer 1993) ។

សញញ ណែដលមន នភពៃន “កររកចេ មន” “អភវឌ ន”

នង “ទេនបកមម” បននមខនវទស នៈសអព នន កមមយៃនរដ

ែដលបនគរព ងងដចជ “ពភពេ កទ ៣” ( ន Worsley

1984) ែផកេលមល នៃនបដបកខមេនគមវជជ (ឧទហរណ មល-

ធននយម ជពភពេ កទ ១ ទនសនងសងគមនយម ឬ កមមយ -

េសចកដេផដើម អពករបេងកើតរទសដ

បចចបបននមយ រតវបនគរទេ យ

របជជតអនកមច ស សក

មដេណ រវវតតនរបកបេ យសតយនភពៃនសងគមមនស ែដលរទសដវទជវញពភពេ កបនេមលេឃញនងឲយេឈម ះមន ៣ របេភទពភព-

េ ករចជេ សច ែដលមនស ទេទធបបន គ ល គ ពភពេ កទ ១ បនដលរបេទសមលធននយម, ពភពេ កទ ២ បនដល

របេទសសងគមនយម នង ពភពេ កទ ៣ បនដលរបេទសកពងរកចេរមន ដចជ កមពជ យន វ ៘ ែតសពៃថង មនទស នៈវទមយ

ចនន ែដលគរទចលនទមទរសទធសយសេរមចរបសអនកមច ស សក ឬជនជតេដម បនបេងកតរទសដៃនពភពេ កមយេទៀត គ ពភពេ ក

ទ ៤ បនដលរបជជតអនកមច ស សក ែដលភមកេណ តរបសពកេគរតវបនជនជតដៃទមករគបរគង កនងេនះមនែខមរកមពជេរកមផងែដរ ។

Fourth World Nations in the Era of Globalisation Fourth World Journal, August 1999, Volume 4, Number 01,

by Kathy Seton, translated by Thach Chalana


ទស នៈ

នសនយម ជពភពេ កទ ២) នង បដបកខេភគ ទពយ (ឧទ-

ហរណ ពភពេ កទ ១ នង ទ ២ ឧស ហកមម ទនសជមយ ពភព

េ កទ ៣ ែដលកពងអភវឌ ) ( ន Nietschmann 1987) ។

យង កេ យ បជជតអនកមច ស សក មន តវបនេគភជ ប

សនជមយ ថ នភពនេយបយរបសផងខន មមេនគមវជជ

មយ ថ នភពេសដកចច មយេឡយ ។ ជនសមកវញ ពកេគ

ជ “ បជពលរដ នង ចលននេយបយ េនកនងកលៈេទសៈដចគន ”

( ន Brough 1989:5) ។ ពកេគមនករឯកភពបេ ះ សនន

េលមល ន បវត ស បៃពណ រហតេទដលភ ជតរបស

េគ ។ ពកេគមនករឯកភពទលទ យ មរយៈភជ បប ញ

អ ចេទនងបរណភពទកដរបសផងខន ។ ករតសេដមបសយ សេ មច សនខន ជករតសេដមបរក ទ មងវបបធមឯកភពែដល បនេធឲយពកេគកយខនេទជ បជពលរដមយចបស ស ។

ឧបសគគស មបទស នៈវទអនរកល គរកមេធយបយ

េដមបគណនតលយភពេកតមនរ ងទមងន ៃនសកលភវបនយកមម

នងដេណ រករសយសេ មច សនខនរបសអនកមច ស សក ។

បសនេបេយងបកសមបក េរ ងនទនជវញពភពេ កស

អព បវត ស នងនេយបយ េហយសងកតទមងនពេសសេទមល-

ន នងរបភពៃនករខសែបកគន នងករតស ទដភពថមៃនទនក -

ទនងអ ច តវបនេលចេឡង រៈសខនៃនអ ច តវបនយក

ចតទក កេនកនង កយសពទថន កនេយបយម ក ពែមនេនកនង កយ -

សពទនេយបយម ក ដចជវណៈឬរដេឡយ ( ន Brough

1989) ។ វបបធមេ កយមកបនកយេទជប ញទកទងរ ង

បទពេ ធនជវតពត នងទស នវសយ ែដល ចហពទធ លរបភព

នង អណតកលៃនត ង ដចជទ ងៃនអ ចែដលមន

ស មបពកេគផទ ល ។

ករេលកេឡងៃន ទសពភពេ កទ ៤

េពញមយទសវត ឆន ១៩៧០ រហតដលេដមទសវត ឆន

១៩៨០ ទសពភពេ កទ ៤ “ តវបនយកេចញអ ថ ធបបយយង

រងតងកនងរចនសមពនធ កលេ ក ” ( ន N ie tschmann

1994:225) េហយបន ប ពតបទេលមស បឆងនងមនស ព ៦០០០

េទ ៩០០០ នក ( ន Griggs 1994a,1994b; Ryser 1996)

កលពប ណកល បែន “ បជជតមន តវបនទទល គ លជ

អនរជតេទ” (Griggs 1992:NET) ៃនពភពេ កទ ៤ ។ បជជត

ទងអសេនះ តវបនត ងេ យ “ បជជតៃនពភពេ កទ ៣”

(Griggs 1992:NET) កនងចេ ម ១៩២ រដ ែដលបនទទល

គ ល ។ ទសពភពេ កទ ៤ តវបនក ងេ យ កមមនស

មនននន ករខសគន រមមន “អនកសកមមនយម េមធវសទធមនស នង

បញញ វនេផ ងៗេទ ត ។ មរយៈប ញពតមនពកេគ ចេផះបរ ទស នៈ ចេណះដង នងវធ សទកទងដចជអងគ បជ េផញ រ

ទរសពទ ទរ រ ។ល។ នង ។ល។ ដចេ ក Nietschmann

(1994:225; ន Field 1984) បងញថ ចកទរេទកនករវភគ

ពភពេ កទ ៤ មន ចរកេឃញេនកនងក ឡកប លយេឡយ ពេ ពះ ៖

១- ទសពភពេ កទ ៤ ែសងរកករែកែ បពភពេ ក

មនស មបែតពណន ឬេបះពមពអតថបទបេ ះេឡយ ។

២-អនកគ ទពភពេ កទ ៤ េជ ទកចតេលជវ បវតេអឡច

តណច ៃនពតមនជ បភព ។ នង

៣- មនលទធផលប ញច សេទនងែផនករពភក យទធ -

ស នង ទសជសមបកមយ កនងេគលបណង បឆងតបនងករ េធអន គមនរបសរដេលវសយនេយបយ នងបរណភព ។

កររបរមែផនកនេយបយ របស បជជតអនកមច ស សក

តវបន ថ បនេលកររបរមែផនកវបបធមរបសពកេគ ។ ដេចន ះេហយ

ថម ៗ េនះ ពកយថ “ពភពេ កទ ៤” គស មបសមគ ល បជពលរដ

អនកមច ស សក ។ េស វេភ The Bartels (1988:249; នង Griggs

1992) បនរះគនេ ក Graburn (1981) នង Dyck (1985) អព

ករែបងែចក “ពភពេ កទ ៤” ថពមនលកខណៈវនចឆយេពញេលញ

ស មបសមគ លជនជតេដមេឡយ ។ ទសវទទងអសេនះ បនគស

សេនេលវណកមមរបស Manuel នង Posluns (1974) ែដលចត

ទកថ “ពភពេ កទ ៤” ជលទធផលៃនករតស នង អភវឌ ន ។

ពកេគរពងថ “ពភពេ កទ ៣” ែដលេចញមកពអតត នគម

បឆងជមយ “ពភពេ កទ ៤” ែដលជពភពៃនជនជតេដម ែដល

កពងតសទមទរឲយមនទនកទនងែដល ចទទលយកបន ជ

មយរដអ ច។ េប មេ ក Manuel នង Posluns (1974) ពកយ

“ពភពេ កទ ៤” តវបនេគេ ប បសជទេទ ស មបសមគ លជន

ជតេដម ជពេសសឥតមនបេចចកេទស ឥតមនមេធយបយទេនប

ស មបេធ ជវកមមេលដធែដលពកេគរសេន េហយ តវបនរដដក

សទធេបះេឆន ត ។ បែនចែណកេ ក Hyndman (1991) បញជ កថ

“ពភពេ កទ ៤” គស មបសមគ ល បជពលរដអនកមច ស សកទេទ

េហយសញញ ណេនះកពងែតវវតេដមបឈនេទដលចរភព ។

េនមនត

កមរកមពជេរកម


ទពរកវនពនធ

របេ មេ កែផនកមេនសេញច តន

េ យ េ ក ង រៈ

េរឿង ⁄p∑ប ç∏îR„រìÂÞម‡

(តពេលខមន)

ឪ ! ឪមន បេទ េពលេនះេ ក

គេពទយកពង វ ជវរកថន េដមបមកជនឪព រ

េហយេពលព រថន េហយ ឪពតជបនធរ ល

មនខនេឡយ ។

េទះជករលងេ មចត ពស ក

កន ស យង កេ យ កមនេធឲយជងៗរបស

ពសមបណ បនធរេសបយេឡយ េ ពះេពលេនះ ែភនកគត ស ងេទេហយ ែតគតខសមងមខ

កន សកសតរបសគត េ យមន កែភនកេឡយ

នង ខតខ បមលកមងនយយេទកនកន សជ

ចងេ កយ ។

-បបផ កន សឪ ឪ ....... .........

េអយ !

ជវតរបសពសមបណ បន ចកេ កេនះទងសងប ង ត េ យបន លទកនវកេ យេ កវេយគ ខ កខ ល បរយពន ជពក នងអែ មកជវតដធងនធងរឲយបបផ ែដលជកន សកសតរបសគត

ែរកផង លផងែតមន កឯង ។

េ យេចះែតទទលរងនវទកខធងនៗ ផទនៗគន យងេនះ នង មយង េ យសថតកនងវយជ ស កម ពហមចរយ (េកមងវយ) ផងេនះ

េពលេនះ េទមខគម នមេធយបយ េដមបេរ បចេធបណយទកខ

នបបទនជន សពឪពករបសខនេឡយ ។ គបន តមែតពងពកញត មតជតខងេ យផលលយកកបនចបនច យកសពឪពកេចញ ពមនទរេពទយមកកនវតមយ ែដលេនែកបរេនះ េហយនមន ពះសងឃ

បទនពរទក នង បង កលរចេហយ កបជសពែតមង រចយកធត

មកទកកនងវតេទព ម ៃ ពជប ជវតកេណ តែតបេ ះ ។

េយងទកឲយនងបបផ យេ ក សេ ងកសេ ងកកនងដបល

ផទះដកសតែតមន កឯងសនចះ េហយេយងបែងរ រមមណមក ម ន

កេមះទងពរនកឯេ ះវញ េតេគេធដេណ រេទដល ? េហយ

តឡបេទ នងមនសកមមភពែបប ែដរ ?

េ កយពបនមកដលតបនេកះមតថ ែ សអបល នងហផង

េដមប កសរព ពតករណ យនសមបែខមរេ កមអស ៩ ជ ងក

េនទេនះរចេហយ ។ ពកេឡង វបល នង ស ង េគក បញប -

បញល តឡបេទកនទ កងៃ ពនគរវញ េដមបឲយទនដេណ រនវត

េទកន បេទសកមពជវញរបសគណៈ បតភ ។

ែតេគក តវជះរថយនឈនលមកដល ទ បជជនេខតពល -

វសន មននងបនដេណ រមកកនទ កងៃ ពនគរេនះ ។

េ យ រមមណរបសេគ កដចជេនដកជបរបស មស

បបផ កមពជេ កមេនះ លះមកដលទរមេខតពល វ េគកបបល ស ងចលផ រ េដមបទញវតថខះដចជអនស វរយចេពះនង

បបផ ។ េគទញបន វ េខនរ មយស បយង ត នងមនតៃម

ខពស កនងេនះកេគលច កទញ ចេញជ នមយវង នងនឡកៃដ ស មយេទ ត េ យមនឲយស ងបនដង រចេគឲយអនកលកេខ វ

េនកនងផ រ ែដលេចះនយយភ ែខមរខះ ឲយខចបកដេនះជនេគ េ យភជ បនង បក ៣ មន (៣០,០០០ ដង) នង សយ នរបស

េគ េ យមនសរេសរជអក រថ “េបបបផ បនេទភនេពញសមេទរក

សយ នេនះ” ផង ។

េ កយពេវចខចបកដរចេហយ េគក បញបបបលស ង

េទកន ងបយ ែដលនងបបផ េនបេ មទេនះយង បញប ។

វបល ៖ េ ះស ង េយង បញបេទ ងបយ

ស ង ៖ វបលឯងេហវេហយឬ ? េទបែតេមង ៩ េ ះ

ហនង ?

វបល ៖ អតទនេហវេទ បែនញឲយេហយេទ េ ពះេយង បញបេទៃ ពនគរផង !

ស ង ៖ បែហលជនកបបផ កមពជេ កម ែមនែទន េហយ ហនង ! េ ះេទកេទ ។

រមមណរបសវបលេគរក យ ស េ ពះេគគតថនង



បនគយគនភ កដ សស បម បយរបសបបផ រជថមេទ ត ។ បែន

ពេទធ ! េសចកសងឃមរបសវបលែបរជ តវខកបណងេទវញ ។

េ ពះេពលចលេទដលកនង ងែបរជពេឃញបបផ េគអងគយេល

េកអរងចបយ នងមប ែដលមច ស ងេលកមកជនជត ១០ នទ

េទេហយ េនែតពេឃញនងេចញមកេទ ត ។ មនថែតវបលេទ

ែដលទលកនងចត សមបែតស ងកគតឆងលមនតចែដរ ចេពះ អវតមនរបសបបផ េពលេនះ ។

វបលេគចបេផម បេយគេទកនស ង ៖

-ចះនងេទ ហន ! បនជពេឃញនងេចញមកបេ មត

ដចេលកមន ?

ស ង ៖ គន កឆងលែដរ ឥឡវេ មច ស ងមកសរេមល

វបល ៖ សរយងេមចេទ េបគន មនេចះភ េវ ត ម

ផង ចែណកស ងឯង េវ ត មែបបបះេបសអចង ?

ស ង ៖ បែនេដមបមតភក គន េចះែត បថយេហយ ។

វបល ៖ េ ះទកដល ចមះេហយ េចះែតេទទងពន -

េ កពន ង មដេណ រេទ ។

ស ង េគបនេ មច ស ងមកសរជភ េវ ត-

ម ទងរ ករដបថ ៖

ស ង ៖ នងមន កេឈម ះបបផ គតអេញច ញេទ

េហយជ យ (Chi hai)

មច ស ង ៖ បបផ នងេទផទះ ងពម លេមះ េ ពះមយ

នង ប ។

ស ងេគបនបកែ បជភ ែខមរ បបេទវបលឲយដង

ថបបផ នងេទផទះ ងពម លេមះ េ ពះមយនង ប ។ េ យ

ថមយរបសបបផ បភម វបល េគែសនរញជយចត េ យមយង ណតនង នងមយងេគខកចតេ យមនបនជនកដនងេ យ

ផទ លៃដ ។ េគបន បបេទស ងឲយបញជ កមច ស ងេមល េត

មយនង បេ យមលេហតអ ?

មច ស ង បបថ េ យជងេបះដង ។

េពលេនះ វបល េគបនជនកដេទមច ស ងេ យ

បញជ កថ េពលនងមកវញ សមបង សជនកដេនះេទនងផង

េហយ បបនងថ បរសកមពជជននង ។

មច ស ងងកកបលជសញញ ថយល ពម ។ រចេហយេទ

ជនបនទទតៃថបយ រចក បញប មច ស ង េដមប បញបេធ

ដេណ រេទទ កងៃ ពនគរ ឲយទនដេណ រ តឡបមកកមពជវញរបស គណៈ បតភរដសភែខមរ ។

ចែណកគណៈ បតភែខមរ ែដលដកនេ យអនកត ង

ស ញ ង េ កយពបនចលជបសែដងករគរសម នង

ពភក ករងរមយចននជមយម ន អនកមខអនកករ របសយនខង

តបងដចជេ ក បធនធបត េង ង នធវ , េ កអន បធនធបត

េង ន កវគ, េ កេង ន នេវ ង បធន ពទធសភ, េ ក េង ន

បេល ង បធនរដសភ, េ ក ន េធ នឃម នយករដម ន

នងេ ក ន ន រដម ន កសងបរេទសជេដម ។ គណៈ បត

ភកបនេឆ តឱកសមកជបពភក ករងរ សពវធនករណមយ

ចននកនងករករពរ ទេន មទមប បៃពណ វបបធម អក រ ស សន នងភ របសបងបនែខមរេនែដនដកមពជេ កមជមយ

េមដកនែខមរកមពជេ កមមយចននេទ ត នទ កងៃ ពនគរ ដចជ ៖ ពះេតជ ពះគណ ពះម ធមមវរេយ គម ង នយកគណៈពទធ -

សនេថរ ទ នងជ បធនគណៈកមម ធករដកន ពះសងឃែខមរ

មនេដមកេណ តេនកមពជេ កម តសេដមបរក នងករពរនទជ ជនភគតច ។ េ ក សន ៃថេង ន សមជក ពទធសភៃន ធរណ

រដេវ ត ម (យនខងតបង) នងជ បធន គហសថ គណៈពទធ -

សនេថរ ទ ។ េ ក េក ង សទធ (ស ត) ត ង សែខមរមណល

េខត ពះ តពង នងជ បធនគណៈកមមករេខមរកចចៃនរដសភ,

េ ក ថច ែផន ត ង សែខមរមណលេខតពល វ ។ េ ក

យញ េក ង ត ង សែខមរមណលេខត កមនសជេដម ។

លះ ពកេឡង បនទ បពបនចលជបផេផញេ ក ធច វឌ

ជឯកអគគរដទតៃន ធរណរដែខមរ បចទ កងៃ ពនគរ ឲយជយ

ករពរ ឬឃេមលសខទកខែខមរកមពជេ កម មលទធភពរចេហយ គណៈ បតភកបននវតមកកនរដធនភនេពញវញ េ យសវតថភព

រមមនទងរបវបល នងស ងមកជមយផងែដរ ។

ចែណកបបផ េ កយពេរ បចបណយសពឪពកមយរច ល

នងេរ បចបណយគរប ៧ ៃថងជនវញញ ណកខនឪពកនងមយទង ត ប

តដស េ កមករេ ជមែ ជង នងឧបតថមភពញតមតជតឆង យរច ល

េហយ កមកសតរបសេយង តវេឡងមកទ បជជនេខតពល វបន

េធករងរ េនកនង ងបយចនន ២ ែខេទ តគ េដមបសង បកែខ

មច ស ងចនន ១ ែខ នង ១ ែខេទ តេដមបជេ ហយស មបេធ

ដេណ រមករកឪពកម េនទ កងភនេពញ មប របសឪពក ។

េពលនងមកដល ងបយភម េ កយពសែដងនវករ

ចលរមមរណទកខ នងករ កសរសខទកខរចមក មច ស ងកបន

យកកដ ែដលវបលេផញេនះមកជននង ។

មច ស ង ៖ េពលបបផ ឯងេទផទះផតេទ លះែសកេឡង

មនបរសកមពជមយរប បនយកកដេនះមកជនឯង េតឯងមន គ លបរសេនះែដរឬេទ ? ។

បបផ ៖ ខញ កដចជនកមនទនេឃញេទ ជ យ េ ពះ

េពលេនះ រមមណរបសខញកពងែតវលវល ែលងនកេឃញអេទ ត

េហយ ។

មច ស ង ៖ េអ ! បបផ ឯងទទលយកកដេនះ េទទកសន

េទ េពល ឯងមន រមមណធរ លេហយ ចឯងនកេមលេត

បរសេនះជនរ ? ។

បបផ ៖ ចស ! ។

េនមនត



Qò_ ùÂ∞kepù içälâZ ∑Sk ä

sន çp វរ äយ ü½ម èយpqព ¢ន ¤îR„រQម ·½ìÂÞម ç (`Vបù)

ភពសបបយរក យមនទនទងបនបនម នផង បែត

របអបសបរតរបសខញ េពរេពញេទេ យ រ យរប រពស ក ជនជតែខមរេនជវញពភពេ ក ពកេគបនរះគន លពកយេពចន

ែដលខញបនសរេសរអពមខមបដបងរបសខញ ។ មយចនននយយថ

ខញពយលអែដលខញបននយយទលែតេ ះ េហយមយចនន

នយយថខញសរេសរពកយែខមរពបនរតមរតវ ។ មនអនកខះេទៀត

នយយថខញពតជយន ។ បែនតពមននរ មន ក ចបញឈបខញ

មនឲយសរេសរបែនថមអពមខមបែខមរេរកមបនេឡយ ែដលេពល េនះមនទងករពះច ញច (Hack) េគហទពររបសខញផង ។ អនក ែដលពះច ញច េគហទពរ (Hacker) បន កសញញ សរមយយងធ

េនកែនងែដលខញេរៀប បអពខនថែខមរេរកម ។ ខញចថេពលេនះខញ សឡងេមលេគហទពរ យបយរបសខញ េហយ សកទកែភនក ។

របែហលរពះពទធបនឮសេឡងយេ ករបសខញេហយ េទប រពះអងគែណនឲយបនជបេ កបង (េមដកនសហពនធសមមន

បេញចញេឈម ះ) ែដលជអនកជយខញបេងកតេគហទពរេផ ង ។ គតជ អនកឯកេទសកពយទរ េហយកយេទជមតតដលរបសខញ គតបនច -

យេពលយងេរចនេដមបបេរង នខញអពករដេឡងរបភព នង

អតថបទនយយអពមខមបេលអនតររបពនធ េហយមនេពលខះគតក ជយែកសរមលេវយយករណអងេគសៃនអតថបទរបសខញ ។ មន រត មយគត សេត នខញឲយឈបសរមក ពេរពះយបកនែតេរជេទ េហយ ។ បែនតខញបនរបបេទគតថខញចងបញច បនវអែដលខញកពង

េធ ។ ខញរបបេទគតថ ខញចងបេងកតេគហទពរមខមបែខមរេរកមឲយ បនធជងមយមន ែដលរតវេគែហកហរ ។ េហយខញមនអនញញ តឲយ នរ បញឈបខញ ឬ ងខញមនឲយេទដលទសេ េនះេទ ។

េឆ តឱកសេនះ ខញសមែថងអណរគណបងរបស រតន

នងេ កបង (សហពនធ) រពមទងមតតភកតទងអសែដលេជ ទកចតត

នងគរទខញ ។

ជទបញច ប ខញសមជន រេនះេទយវជនែខមរេរកមទង -

អស របសនេបអនកពមនករងរអ សមេម ត ជយេធករងរសមរគចតត

េន មវតត ម មនទរេពទយ ឬ គ នប ន ខញេជ ថមនករងរជ េរចនកពងរងចអនកជយ ឬមយអនកច យេពល ១ េមង ឬ ២

េមងសរមបជយគន េទវញេទមក ឬ នអតថបទែដលមន រៈ

របេយជនែផនកអបរ ឬ នរបវតត សតពតរបសែខមរេយងែដលមន

េនេលប ត ញ នងមនរបេយជនជងច យេពលសរមប យ

រប រគន េនេលប ត ញ ។ ចរអនកច យេពលេវ រតមរតវេធ

ករងរមនរបេយជន នងគតអពករឯកភព ។ របងរបយតននងជយ

គន េទវញេទមកដចសេមតចសងឃ យ ម បនមនសងឃ

ដកថ ៖ “េគលបណងចបងរបសេយងេនកនងជវតេនះ គសរមប

ជយគន ។ េហយរបសនេបអនកមន ចជយេគបន កយងេ ច

ស កេធឲយេគឈចប ។ ”

ចរចងចថ អែដលអនកេធគសរមបធនពកយែដលថ

“ពជែខមរមនែដលសនយ” រតវជនចច ៕ ចប

ÂបសនេបÂបយមត ÷អ ‹ក˙ន √នបណង

ចងែស Áងយល អពមខម Îបែខ „រកម ·½

េÂÞម សមអេ Õ ញ˙នេគហទពររបស

ក – មលញ ∑គរ ែដល√នែណ∑

អពរេប បេធ Áម Îបែខ „រ½េÂចន ែដល√ន

េ ក ‹ងជវΩពÂប²ៃថ េ កម ·½េÂÞម

˙សយŁ“ ន ៖

www.khmerkromrecipes.com


មានេសចកដណាលថា មានពះមហាកតមយអង ពះនាមពះបាទមហារថរាជ ពះអគមេហស ពះនាម សរ-រតនអាភា(១) គងរាជកនងនគរេមឃវត ។ រាតមយ ពះនាង ទង ពះសបនថា មានបរសមាន ក សប រេ ែភនកកហម េស ក កសពតកហម ៃដកានអាវធមតថា មកពទស ង លច ចលដលក បនទ រចពះទងរងយកសាចេបះដងេហើយ េដើរេចញេទទស ងលចវញ ។ លះេតើនេឡើង េទើបពះនាង កាបទលពះសា មអពដ- េណើរសបនេនាះ ។ ពះរាជាទងតាសេ េហារែដលេចះ យ នមតតៗកាបទលថា ៖ តាមពះសបនេនះ មានទនាយថា ពះករណាជាមាស ជវត នងពះរាជេទពនង តបាស ន ព ន ។ -ចះេហតដចេមតច បានជាេយើងតវ ត ន ? -បពតពះសមតេទព មហាេមឃនងបងរេភ ងធា ក ចះមកេលើែផនដរាលយបៃថ េហើយជលធារានងេជាគជនេឡើង រហតដលកពស ៧ េតាន តៃល ។ ពះរាជាមានពះបញា ឲជាងតទកកាត របរងទកជា ប បប លមានចននេចើន ។ តមកមនយរបនា ន មហាេមឃកតាងបងរេភ ងយាង

ងេសាះសារាលទ រាត តាែតទកេជារជនេឡើងឥតអាក ដរាបដលមានកពសទក ៧ េតាន តៃល ។ កតាកតនងពះ រាជវង នវងេឡើងគងេលើរាជនា ែដលបរងេនាះ រលកទកធៗក េបាកបក ងេឡើងៗ តាែតនា ង យបាកែបកលចលង េទ ។ ពះរាជេទពសររតនអាភាទងគត សែខេហើយ តវ រលកទកធបន តបញនេទេទើរេលើកពលភនមយ ។ េដាយអន - ភាពៃន រកកនងគត ពះឥនាទ ធរាជទងបញាឲពះវសកម -

េទវបត ចះមកនមតបណសា មយថា យពះនាងៗ គងកនង បណសា េនាះ មនយរបនា នកបសតពះរាជបត តាងនាម បតថា រតនប េជាតកមារ ។ ឯពះបាទមហារថរាជ តវរលកធបន តេទកនង សមទរងទកខេវទនាអសកឡង ៧ ៃថ បែនតេ ទបផត ទង បានមកដលនគររបសទងវញ េកាយទកជននសកសតអស េទ ។ ចែណកពះនាងសររតនអាភា បានទងេភទជាតាបស ន ែតងេចញេទែសងរកផ ផលកនងៃព េដើម ចញមពះរាជ បតេរ ងរាលៃថ តាែតពះរាជបតមានពះជន ៥ វស ។ ៃថ មយពះកមារសររកពះវរបតា ពះនាងកែថងបាបេរ ងសព គប ។ ពះកមារអាណតពះវរមាតាណាស េទើបសយកអាសា េទែសងរកផ ផលជនសពះមាតាៗ មនពមអនញាត េ ះ េ េកងណាស ។ ៃថមយពះនាងេចញេទៃព េដើម ែសងរកផ ផល ដចសពដង េពលតឡបមកពះនាងចលជកេកាមមបេដើមៃជ មយធ សមាកពះកាយពល សាបែតមានមហាយកខ ១ អា- សយេ នងេដើមៃជេនាះ ឃាតពះនាងទក ពះនាងអងរករ យាងណា យកខកមនពមេសាះ ពះនាងទងកែនងេដាយនក រលកអាេ ះអាលយពះរាជបតមហមា េសទើរដលនវវសញ-ភាព ។ ឯពះកមារគយគនេមើលផវពះវរមាតា តាែតដលៃថ គងមាតៃព េទើបអនកជញងគតថា ពះវរមាតាមនែដលបាតយរ េមះេទ បែហលមានេ ះថាន កអមយ េទើបអនកេចញេដើរេទតាម ដានេជើង េហើយអនកែសកបងកេ ែកតងៗ តាែតជតេទេដើម ៃពធេនាះ េទើបពះនាងេឆើយតបមកពះកមារៗ ចលេទជត

ìរ Uរ`នប›ì½`

½ ‹ ïដនâពន ¤របសù ì◊ក ញក ែថម

ì∏ôព çម ·ìលកទä ¥ ì ភ ‹òìពញ ³‹ ò ¥¬æ¬ េរឿងទ ០៤

បញញ សជតក

១-េឈម ះទរកង, រពះនមេសតចរគង ជយ, រពះនមអគគមេហស សបគន នងេរ ងរកងសភមរត ែដលជជតកទ ៩ ៃនគមពរបញញ សជតកេនះ ។


មហាយកខ េហើយនយាយអងរថា បពតមហាយកខ សមអនកេដាះ ែលងពះមាតាខញេទ េបើអនកតវការសាចឈាមជាអាហារ សម អនកបរេភាគខនខញវញចះ ។ យកខេឆើយថា េបើអនកអាចពះទងរង យកសាចេបះដងមកឲេយើងសសន េទើបែលងមាត យអនកកនង កាលឥឡវេនះឯង ។ ពះមហាសតអធដាឋ ន សមឲមានអាវធធា កចះមក ក បានសេមចដចពះបណង េទើបអនកពះទងរងយកេបះដលមយ រេពចទកជាពះមាតាអនកអងរឃាតយាងណាៗ កអនកមនពះម េសាះ េកាយែដលបានបគលសាចេបះដង ដាកដលៃដមហា- យកខេហើយ អនកកដលេដកសនបបាតសា រត ។ ឯពះនាងសទះ េទឱបពះរាជបត ទងពះកែនងេសាកមហមា តាែតសនប េទកនងខណៈេនាះែដរ ។ ពះឥនាទ ធរាជ ទងបានជាបេហតេនាះសពគប េហើយ ទងវជរាវធេហាះចះមកកានទេនាះ ទងគមាមកែហង

មហាយកខថា េបើបសនបែសតងមនេធើឲពះកមារនងពះវរ មាតាឲមានពះជនេឡើងវញេទ ទងនងបហារក លមហាយកខ ឲែបកជា ៧ ភាគេដាយវជរាវធេនះ ។ មហាយកខភតភយតក-មា ករកឱសថទពមកដាករក តាែតបានសះជាដចបកតេឡើង វញ ។ ពះឥនទទងនមតសវណសរកា (វរមាស) ឱភាស ចែញង ទងអេញើញឲមាតានងបតេឡើងគង ទងនាេទកង េមឃវតតាមផវអាកាស ។ ឯពះបាទមហារថរាជពះវរបតា មានពះហឫទយ េតកអរេសាមនសណាស េទើបទងេរ បពធរាជាភេសកឲពះ រាជបតេឡើងគងរាជសម តតបនាទ បបនតពពះអងតេទេទ ត ទង ពះនាមពះបាទរតនប េជាតរាជៗ គងរាជអសកឡង ១ ែខ ទងបានថា យរាជសម តតេទពះវរបតារបសពះអងវញ េហើយ ទងទល ពះវរមាតាពះវរបតា េចញេទទងពះផនសជាឥស នាៃពេហម នត ដរាបដលអសពះជនា យ ៕

វទយសេឡងកមពជេរកម ផ យជេរៀង លសបដ ហ នៃថងអងគ រ ចបពេមង ៩:០០ ដល ១០:០០ យប េមងេន

កមពជេរកម មរលកធត កស 15660 KHz ។ នសបដ ហខងមខេនះ នងមនផ យអពសកមមភពរបស

សហពនធែខមរកមពជេរកម េនកនងេវទកអចៃ នដយ ៃនអងគករសហរបជជត សដអពជនជតេដម សមអេញជ ញ

ជនរមជតេយងរងច ម ន ដ ប ឬេបក ដ បេរៀង លេពលេវ េនកនងេគហទពរ www.khmerkrom.net ។

របជពលរដែខមរកមពជេរកម របរពធពធបណយចលឆន ថម ឆន វក ឆសក ព .ស. ២៥៤៨ គ.ស. ២០០៤ េនកនង ឆទនែខមរកមពជេរកម ភម មគគ ៃនរពះ ជ ចរកកមពជ

5-kkf-newsletter-may-2004

Documents