Η έννοια

της Περιβαλλοντικής

Εκπαίδευσης

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση

� Περιβαλλοντική Εκπαίδευση = µιαεκπαίδευση σχετική µε το περιβάλλον

� ∆ιαφοροποιείται ανάλογα µε την εποχή, τηφάση του ανθρώπινου πολιτισµού, τησυσσωρευµένη γνώση, τις αναγκαιότητες, την αντίληψη για το περιβάλλον και τη σχέση

του ανθρώπου µε το περιβάλλον

∆ιαστάσεις/ προσεγγίσεις τηςΠεριβαλλοντικής Εκπ/σης� Εκπαίδευση γύρω από το περιβάλλον (περιβάλλον

= αντικείµενο της µάθησης, γνωσιακή διάσταση: γνώση/ κατανόηση σε θέµατα περιβάλλοντος)

� Εκπαίδευση από και µέσα στο περιβάλλον(περιβάλλον = µέσο/ πηγή µάθησης, µεθοδολογικήδιάσταση: µάθηση στηριζόµενη στην πρακτική εµπειρία, αισθητική εκτίµηση – ευαισθητοποίηση για το περιβάλλον)

� Εκπαίδευση για το περιβάλλον (περιβάλλον = σκοπός, αξιολογική/ πολιτική διάσταση: επικέντρωση σταπεριβαλλοντικά ζητήµατα, την κριτική τους προσέγγιση καιτην ανάληψη δράσης σε σχέση µε αυτά)

Εκπαίδευση γύρω από

το περιβάλλον

� Γνώση/ κατανόηση της φύσης για επιβίωση(προστασία από τη φύση, εκµετάλλευσηστοιχείων της φύσης για ποιότητα ζωής)

� Η γνώση για εξουσία/ εδραίωση τηςκυριαρχίας του ανθρώπου στη φύση(όπλα: επιστήµη και τεχνολογία)

� Επιστηµονική γνώση σε σχέση µεπεριβάλλον/ φύση («∆ιαίρεση» της φύσης σεδιαφορετικούς τοµείς και κλάδους γνώσης, δεν επιχειρείται συνθετική προσέγγιση)

Εκπαίδευση από και µέσα

στο περιβάλλον

� Παλαιά η ιδέα για την αναγκαιότητα µιας

τέτοιας εκπαίδευσης (Locke, Rousseau, ΝέαΑγωγή)

� Ανακάλυψη περιβάλλοντος ως παιδαγωγικού

µέσου και εκπαιδευτικής πηγής για

αποτελεσµατική µάθηση

� Νέα χρήση του περιβάλλοντος

Εκπαίδευση για το περιβάλλον

� Η διάσταση που προσδίδει πολιτικό καικοινωνικό βάθος στην ΠΕ,

� … βαρύτητα στην έννοια του πολίτη καιστην ευθύνη που φέρει για την ποιότητατου περιβάλλοντος και της ζωής του,

� … και υποκινεί σε κινητοποίηση καιδράση στο κοινωνικό και πολιτικό πεδίογια την αντιµετώπιση της οικολογικήςκρίσης και την επίλυση τωνπεριβαλλοντικών προβληµάτων

Η σύγχρονη αντίληψη για την

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση

� Ενσωµατώνει τις δύο διαστάσεις τηςεκπαίδευσης γύρω από και από και µέσα στοπεριβάλλον

� …. αλλά στο πλαίσιο της νέας αντίληψηςκαι φιλοσοφίας για το περιβάλλον, τοντρόπο σφαιρικής και συστηµικής θεώρησήςτου, τη θέση και το ρόλο του ανθρώπου σεαυτό, την αναγκαιότητα αντιµετώπισης τηςοικολογικής κρίσης και τις διεκδικήσεις τουοικολογικού κινήµατος

Η σύγχρονη αντίληψη για την

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση

� … και συµπληρωµατικά στην τρίτη

διάσταση, της εκπαίδευσης για τοπεριβάλλον

Η σύγχρονη αντίληψη για την

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση

Πρόκειται για µια:� ∆ιαδικασία η οποία θα οδηγήσει σεκάποιες λύσεις στα προβλήµατα πουσυναρτούν τη σύγχρονη οικολογική κρίση

� Μακροχρόνια πορεία η οποία, σεσυνδυασµό µε άλλες δυνάµεις στονκοινωνικό χώρο, θα συµβάλλει στηδηµιουργία συνθηκών που θααποτρέψουν την εµφάνιση ανάλογωνκρίσεων στο µέλλον

Η σύγχρονη αντίληψη για την

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση

Φορέας αντιλήψεων και πορεία για την επίτευξη

ριζοσπαστικών πολιτισµικών αλλαγών, που θααναδιαρθρώσουν τις οργανωτικές δοµές της

κουλτούρας που κυοφόρησε την οικολογική κρίση.Αλλαγές όπως:� Νέα σχέση ανάµεσα στον άνθρωπο και στη φύση

� Πολυπλοκότητα και συστηµικότητα τηςπεριβαλλοντικής πραγµατικότητας

� Σφαιρική προσέγγιση των περιβαλλοντικώνπροβληµάτων

� Ο περιβαλλοντικά υπεύθυνος και ενεργόςπολίτης

∆ιαφορετικές απόψεις

για την

Περιβαλλοντική

Εκπαίδευση

∆ιαφορετικές απόψεις για την ΠΕ

� ∆ιασκέψεις δεκαετίας 70 συνέβαλανκαθοριστικά στη διαµόρφωση της έννοιας τηςΠΕ

� Όµως, παρατηρούνται σηµαντικέςδιαφοροποιήσεις στον τρόπο µε τον οποίοη ΠΕ µεταφράζεται τόσο στη θεωρία όσο καιστην πράξη (διαφορετικές απόψεις)

∆ιαφορετικές απόψεις για την ΠΕ

� Η πολυφωνία και η έλλειψη συναίνεσης

στην ΠΕ: από άλλους θεωρείται πρόβληµα

και από άλλους ζητούµενο

� Η ύπαρξη διαφορετικών απόψεων για την ΠΕ

είναι αναµενόµενη, αφού πίσω από την

έννοια υπάρχει πληθώρα ιδεολογιών τόσο

για το «περιβάλλον» όσο και για την

«εκπαίδευση»

Εκπαιδευτικές ιδεολογίες

Kemmis, Cole & Sugget (1983)� Ιδεολογίες µε επαγγελµατικό/ νεοκλασικόπροσανατολισµό

� Ιδεολογίες µε φιλελεύθερο/ προοδευτικόπροσανατολισµό

� Ιδεολογίες µε κοινωνικά κριτικό προσανατολισµό

Εκπαιδευτικές ιδεολογίες µε επαγγελµατικό/ νεοκλασικό προσανατολισµό

� Το σχολείο αποτελεί µέσο για τη διατήρηση του status quo τωνκοινωνικών, πολιτικών και εκπαιδευτικών δοµών

� Εφοδιασµός των µαθητών µε ικανότητες για καλύτερη

επαγγελµατική τους προσαρµογή ως ενήλικες στην κοινωνία

� Η γνώση είναι αντικειµενική

� Η διδασκαλία γίνεται µέσα από χωριστά γνωστικά αντικείµενα και

κλειστά Α.Π.� Βασίζεται στη συµπεριφοριστική θεωρία για τη µάθηση

� ∆άσκαλος: αυθεντία� Αυστηρές διευθετήσεις στην τάξη

� Αξιολόγηση: έλεγχος της γνώσης και των δεξιοτήτων πουδιδάχθηκαν

Εκπαιδευτικές ιδεολογίες µε φιλελεύθερο/ προοδευτικό προσανατολισµό

� Το σχολείο αποτελεί µέσο για την προετοιµασία του ατόµου για τη ζωή

� Γενική εκπαίδευση: βασισµένη στις ανθρωπιστικές επιστήµες, την τέχνη, τις ΦΕ και την τεχνολογία (ανάπτυξη αυτόνοµων ατόµων) και τηδιαπραγµάτευση κοινωνικών θεµάτων (αναµόρφωση της κοινωνίας)

� Έµφαση στην πρακτική και κοινωνική γνώση

� Η διδασκαλία γίνεται µέσα από ανοιχτού τύπου Α.Π.� Ανοιχτές προσεγγίσεις στη διδασκαλία (εργασία σε οµάδες, projects)� ∆ιδακτικές πορείες που βασίζονται στη διερεύνηση θεµάτων που

πηγάζουν από τα ενδιαφέροντα των µαθητών και προωθούν την ενεργόδιαδικασία µάθησης µέσω διερεύνησης

� ∆άσκαλος: διαµεδολαβητής� Αξιολόγηση: προσεγγίσεις που παρέχουν ενδείξεις για το ατοµικό

επίτευγµα και την ανάπτυξη του παιδιού

Εκπαιδευτικές ιδεολογίες

µε κοινωνικά κριτικό προσανατολισµό

� Το σχολείο σε συνεχή αλληλεπίδραση µε την κοινωνία. ∆ιαµορφώνεται και ανταποκρίνεται στις ανάγκες της

� Έµφαση στην κριτική εξέταση κοινωνικών προβληµάτων και τηνανάπτυξη δράσης ως συµβολή στη δηµιουργία πιο δίκαιων καιδηµοκρατικών κοινωνιών

� Η γνώση δεν είναι αντικειµενική αλλά κοινωνικά δοµηµένη. Ηεκπαίδευση δεν είναι ιδεολογικά ουδέτερη

� Έµφαση στις δηµοκρατικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων µέσα στοσχολείο γενικά αλλά και στη διδασκαλία και τη µάθηση ειδικότερα

� Χαλαρό το πλαίσιο για τα γνωστικά αντικείµενα

� Οι εκπαιδευτικές διαδικασίες σχεδιάζονται, οργανώνονται καιαξιολογούνται µε συλλογική ευθύνη από δασκάλους και µαθητές

� ∆άσκαλος: συν-αναζητητής της γνώσης� Αξιολόγηση: προσεγγίσεις που παρέχουν ενδείξεις για κριτική

προσέγγιση απέναντι στην πραγµατικότητα και ανάληψη δράσης στηνκοινότητα

Περιβαλλοντικές ιδεολογίες

O’Riordan (1981, 1985, 1989)

� Τεχνοκρατισµός

� Οικοκεντρισµός

Τεχνοκρατισµός

� Ανθρωποκεντρική θεώρηση του κόσµου

� ∆ιαχειριστικές προσεγγίσεις στην ανάπτυξη

φυσικών πόρων/ προστασία περιβάλλοντος

� ∆ιατήρηση του status quo στις υπάρχουσεςδοµές της κυβερνητικής δύναµης

� ∆ύο τάσεις:Α) ∆ιαχείρισηΒ) Αισιοδοξία / υποστήριξη της αφθονίας

Τεχνοκρατισµός

∆ιαχείριση

� Συνέχιση της οικονοµικής ανάπτυξης

� Κατάλληλες διαχειριστικές πρακτικές/ νοµοθετικές ρυθµίσεις, για να µετριαστεί η

χρήση των φυσικών πόρων και να

µειωθούν οι επιπτώσεις στο περιβάλλον

� ∆εν χρειάζεται να µετατοπιστεί η πολιτική

εξουσία

Τεχνοκρατισµός

Αισιοδοξία ή αφθονία

� Ο άνθρωπος είναι ικανός να βελτιώσει ο

ίδιος τη µοίρα του

� Οι µηχανισµοί της αγοράς και η τεχνολογία

θα συµβάλλουν στην υποκατάσταση των

φυσικών πόρων

� Ειδικοί/ επιστήµονες/ εµπειρογνώµονεςαπαραίτητοι για το ξεπέρασµα της κρίσης

Οικοκεντρισµός

� Οι κοινωνικές σχέσεις δεν µπορούν να

διαχωριστούν από τη σχέση άνθρωπος/ περιβάλλον� Οργάνωση αποκεντρωµένων κοινωνιών

� Η οικονοµική ανάπτυξη πρέπει να στοχεύει στην

κάλυψη των βασικών αναγκών όλων των

ανθρώπων

� Αναγκαίες ριζοσπαστικές κοινωνικές αλλαγές µαζί µε

αλλαγές στο ήθος, τον τρόπο ζωής και την πολιτικήδύναµη

� Αντίθετος µε µεγάλης κλίµακας τεχνολογία, ειδικούς, κεντρική εξουσία, αντιδηµοκρατικές πρακτικές

Οικοκεντρισµός

Α) Γαιανισµός (βαθιά οικολογία)Β) Κοινοτισµός (ήπια τεχνολογία, οικοσοσιαλισµός)

Οικοκεντρισµός

Γαιανισµός (βαθιά οικολογία)� Οικολογικοί και άλλοι φυσικοί νόµοι

υπαγορεύουν την ανθρώπινη ηθική

� ∆ικαιώµατα της φύσης / ισοτιµία µε άνθρωπο

� Αυτο-οργάνωση αλλά και συνεργασία

κοινωνιών

� Βιώσιµη χρήση των φυσικών πόρων

Οικοκεντρισµός

Κοινοτισµός (ήπια τεχνολογία,οικοσοσιαλισµός)� Ικανότητες συνεργασίας των ανθρώπων / αυτοδιαχειριζόµενες κοινότητες

� Χρήση της κατάλληλης τεχνολογίας καιτων επιστηµών

� Συµµετοχή στις υποθέσεις της κοινότητας

� ∆ικαιώµατα µειονοτήτων

Προσεγγίσεις στην ΠΕ

και ιδεολογίες

Fien (1993):� Εκπ/ση γύρω από το περιβάλλον:

� Αισιοδοξία + επαγγελµατική/νεοκλασική� Τεχνοκεντρισµός (διαχείριση) + φιλελεύθερη/προοδευτική

� Εκπ/ση από και µέσα στο περιβάλλον:� Οικοκεντρισµός + φιλελεύθερη/προοδευτική

� Εκπ/ση για το περιβάλλον:� Οικοσοσιαλισµός + κριτική παιδαγωγική

� Γαιανισµός + φιλελεύθερη/προοδευτική

� ∆ύσκολο να συναντηθούν αυτοί ακριβώς οι

συνδυασµοί ιδεολογιών στην εκπαιδευτική πράξη