4_16_wwf - danh gia nhanh tong hop tinh ton thuong va kha nang thich ung.pdf

THIS REPORT

HAS BEEN

PRODUCED IN

COLLABORATION

WITH:

REPORT

2012

Rapid Integrated & Ecosystem-Based Assessment of

Climate Change Vulnerability & Adaptation for Ben Tre Province, Vietnam

W

WF

BO CO NYC XUT BN VI S HP TCCA:

REPORT

2012

BO CO

nh gi nhanh tng hp tnh tn thng vkh nng thch ng vi bin i kh hu ti

ba huyn ven bin, tnh Bn TreRapid Integrated & Ecosystem-Based Assessment of Climate Change Vulnerability & Adaptation for Ben Tre Province, Vietnam

nh gi nhanh tng hp tnh tn thng v kh nng thch ng vi bin i kh hu ti ba huyn ven bin, tnh Bn Tre2012

FINAL REPORT

Ng

uyn

Th D

iu Th

y/W

WF-

VN

nh gi nhanh tng hp tnh tn thng v kh nng thch ng vi bin i kh hu ti ba huyn ven bin, tnh Bn Tre

2 | WWF - Vit Nam

Xut bn bi WWF-Vit Nam

Bn quyn 2012 WWF

Ti liu trch dn Nhm tc gi: L Anh Tun, L Vn D v Tristan Skinner (chu trch nhim bin tp), 2012, nh gi nhanh, tng hp tnh tn thng v kh nng thch ng vi bin i kh hu - Bn Tre, Vit Nam. n phm c hon thnh trong khun kh d n Hp tc Ton cu v Qun l Ngun nc (WWF v Coca-Cola) v d n Xy dng Nng lc v Sn xut bn vng (WWF DANIDA) bi WWF.

Lin h Trang web: http://www.panda.org /vietnam Email: [email protected] | [email protected] WWF-Vit Nam, D13, Lng Quc t Thng Long, Qun Cu Giy, H Ni, Vit Nam in thoi: +84 4 719 3111, Fax: +84 4 719 3102

Trang ba Tnh trng xm nhp mn v xi l cc khu vc ven bin, tnh Bn Tre (Photo: @WWF, 2011)

Ng

uyn

Th D

iu Th

y/W

WF-

VN


i hc Cn Th | 3

LI CM NBo co nh gi Nhanh, Tng hp tnh Tn thng v Thch ng vi Bin i Kh hu da trn H sinh thi ti ba x ven bin, Tnh Bn Tre, Vit Nam l sn phm ca s hp tc gia ba bn, S Nng nghip v Pht trin Nng thn, tnh Bn Tre; Vin nghin cu Bin i Kh hu thuc trng i hc Cn Th v t chc WWF-Vit Nam. WWF xin trn trng cm n s h tr ti chnh ca cng ty C ca C la v C quan Pht trin Quc t an Mch. Nhm nghin cu xin trn trng cm n s h tr k thut ca cc ng nghip ca WWF khu vc v quc t gm c Tin s Geoffrey Blate (WWF tiu vng Mekong m rng); Shaun Martin (WWF M); Jonathan Cook (WWF M); v Erin Nash (WWF tiu vng Mekong m rng) trong sut qu trnh xy dng v iu chnh phng php (Flowing Forward) cng nh trong thi gian tin hnh nghin cu. Chng ti xin chn thnh cm n s ng h v h tr qu bu ca y ban Nhn dn tnh Bn Tre v cc ban ngnh ca tnh trong sut thi gian nhm nghin cu thc hin cc kho st thc a, nh gi v tham vn cng ng a phng. Trong sut qu trnh tin hnh cc kho st thc a cng nh tham vn cng ng ti ba huyn ven bin Tha c (huyn Bnh i); An Thy (huyn Ba Tri); khu bo tn Thnh Ph (huyn Thnh Ph), nhm nghin cu nhn c s tham gia, ng gp v h tr rt nhit tnh ca cc c quan, chnh quyn a phng v ca ngi dn ti ba huyn. Chng ti xin trn trng cm n nhng ng gp v cng qu bu ny gip nhm nghin cu hon thin c bo co. Trn trng,Nhm nghin cu.


4 | WWF - Vit Nam

MC LCLI CM NMC LC 4CC T VIT TT 5DANH MC BNG, HNH 6TM TT 91 GII THIU 131.1 Cc mc tiu c th 141.2 Phng php tip cn 141.3 Phm vi nghin cu 152 PHNG PHP NH GI 213 NH GI T DI LN 243.1 Cc h sinh thi chnh v cc hot ng sinh k ph thuc 253.1.1 H sinh thi ca sng | nh bt ven b 273.1.2 H sinh thi rng ngp mn | nui tm qung canh/thm canh 283.1.3 H sinh thi bi vng triu v cn ct| Sinh k khai thc cc loi nhuyn th hai mnh v 323.1.4 H sinh thi ging ct | Sinh k trng rau mu 34 3.1.5 Xp hng tm quan trng ca h sinh thi v sinh k ca cng ng 343.2 Cc p lc v kh hu v phi kh hu c xc nh bi cng ng 363.2.1 p lc v him ha v kh hu 363.2.2 Cc p lc v him ha t s pht trin 364 NH GI T TRN-XUNG 39 4.1 Xu hng BKH 404.1.1 Xu hng v nhit 414.1.2 Xu hng thay i v lng ma 424.1.3 Xu hng mc nc bin dng 424.1.4 Nc bin dng v xm ngp mn 434.1.5 Gia tng nhit v tnh trng hn hn 464.1.6 Bo l 464.2 Th ch v chnh sch lin quan n ng ph vi bin i kh hu 474.3 Cc mc tiu pht trin kinh t - x hi giai on 2011-2015 v tm nhn 2020 485 NH GI TNH D TN THNG | BIN I KH HU V S PHT TRIN 535.1 Xp hng ri ro 545.1.1 nh gi tng hp ri ro cc h sinh thi 545.1.2 nh gi tng hp ri ro ln cc sinh k ph thuc 585.2 Kh nng thch ng 585.2.1 Kh nng thch ng ca cng ng: Cc hnh ng ng ph hin ti 605.2.2 Kh nng thch ng v mt th ch 62 5.3 Kt qu nh gi tnh d tn thng 656 CC GII PHP THCH NG V KHUYN NGH 666.1 Khi phc li din tch rng ngp mn thch ng vi BKH 696.2 iu chnh li quy hoch v k hoch s dng t ti khu vc ven bin 706.3 Qun l ngun ti nguyn nc ngt 716.4 Lng ghp BKH vo cc chnh sch 726.5 Theo di v nh gi 73CC NH NGHA CHNH 74


i hc Cn Th | 5

CC T VIT TTCCAP : K hoch Hnh ng ng ph vi Bin i Kh hu

CDM : C ch pht trin sch

CTU : i Hc Cn Th

DARD : S Nng nghip v Pht trin Nng thn

Danida : C quan Pht trin Quc t an Mch

DONRE : S Ti nguyn v Mi trng

DRAGON : Vin Nghin cu Bin i Kh Hu i hc Cn Th

EBA : Thch ng da trn H sinh thi

EIA-3D : M hnh nh gi tc ng mi trng ba chiu (3D) c pht trin bi Trung tm nh gi Tc ng Mi trng Phn Lan (EIA Ltd.)

GoV : Chnh ph Vit Nam

IPCC : y Ban Lin Chnh ph v Bin i Kh hu

ICZM : Qun l Tng hp vng Ven b

MARD : B Nng nghip v Pht trin Nng thn

MONRE : B Ti nguyn v Mi trng

NTP : Chng trnh Mc tiu Quc Gia

NTP-RCC : Chng trnh Mc tiu Quc Gia ng ph vi Bin i Kh hu

PPC : y Ban Nhn Dn Tnh

RVA : nh gi Nhanh Tnh Tn Thng

RIVAA : nh gi Nhanh, Tng hp Tnh d tn thng v Kh nng thch ng

SEDP : K hoch Pht trin Kinh t, X hi


6 | WWF - Vit Nam

Hnh 1-1: Bn tnh Bn Tre v khu vc nghin cu 6

Hnh 1-2: Dn s v mt dn s tnh Bn Tre (BTSO, 2011) 18Hnh 1-3: Bn s dng t ca ba huyn Bnh i, Ba Tri v Thnh Ph, tnh Bn Tre 20

Hnh 2-1: Khung khi nim v phng php nh gi 23

Hnh 3-1: Hnh nh v tinh cc khu vc ca bin tnh Bn Tre (ngun: CEE-CESC, 2010) 28Hnh 3-2: nh rng mm en (Avicennia officinalis), hnh tri v rng c (Rhizophora), hnh phi 29Hnh 3-3: Din tch rng ngp mn v m nui tm cc nm 1989, 2004 (ngun: Ariizumi v cc ng nghip, 2005) 31

Hnh 3-4: Khu vc bi triu huyn Thnh Ph 32

Hnh 3-5: Khu vc m nghu (tri) v s huyt (phi) 33Hnh 3-6: Trng da hu trn cn h ti huyn Ba Tri, hnh tri. m m nghu ging trn ging ct nm sau rng ngp mn ti huyn Thnh Ph, hnh phi 33Hnh 3-7: Kt qu kin ngi dn x Tha c v xu hng v s thay i ca cc hin tng thi tit trong 10 nm tr li y 37Hnh 3-8: Kt qu kin ngi dn x An Thy v xu hng v s thay i ca cc hin tng thi tit trong 10 nm tr li y 37Hnh 3-9: Kt qu kin ngi dn x Thnh Hi v xu hng v s thay i ca cc hin tng thi tit trong 10 nm tr li y 38Hnh 4-1: S thay i nhit hng nm ti tnh Bn Tre giai on 1977 - 2010 41

Hnh 4-2: S thay i lng ma hng nm ti tnh Bn Tre giai on 19982010 42

Hnh 4-3: D on nc bin dng ti khu vc ven bin thuc ng bng sng Cu Long theo ba kch bn B1, B2 & A1F1, (ngun: B ti nguyn v mi trng, 2009) 43

Hnh 4-4: Xm nhp mn ti tnh Bn Tre nm 2009 (ngun: IMHEM, 2010) 44Hnh 4-5: D bo kch bn xm nhp mn ti tnh Bn Tre nm 2020, (ngun: IMHEM, 2010) 44Hnh 4-6: D bo kch bn xm nhp mn ti tnh Bn Tre nm 2050 , (ngun: IMHEM, 2010) 45Hnh 4-7: bin xi l v tnh trng mt t ti x Tha c 45Hnh 4-8: Tnh trng mt t v mt ma do ln bin ti x An Thy (photo: Hong Vit, 2011) 46

Hnh 4-9: S ban ch o ng ph vi bin i kh hu tnh Bn Tre 48Hnh 5-2: Gii php ng ph: bt li nilon trn cc khu m s huyt chn nhit mt tri ti huyn Bnh i 61

Hnh 5-3: Gii php thch ng: h thng bin phng h ti huyn Thnh Ph 61

Hnh 6-1: Chu trnh xy dng k hoch v thc thi cc bin php thch ng (ICEM, 2012) 62

DANH MC BNG, HNH


i hc Cn Th | 7

Bng 1-1: c im t ti ba huyn ven bin tnh Bn Tre (ngun: S Khoa hc v Cng ngh tnh Bn Tre, 2004) 19Bng 1-2: Thng k sn lng thy sn v nng nghip ca ba huyn ven bin tnh Bn Tre nm 2010.

Bng 3-1: Lch ma v x Tha c, huyn Bnh i 20

Bng 3-2: Lch ma v x An Thy, huyn Ba Tri 26

Bng 3-3: Lch ma v x Thnh Hi, huyn Thnh Ph 26Bng 3-4: Cc loi cy ngp mn c hu khu vc ca bin, tnh Bn Tre (ngun: BTDST, 2008) 27Bng 3-5: Cc hot ng sinh k chnh v xp hng mc ph thuc vo h sinh thi ti ba x thuc nghin cu. 30Bng 3-6: Xp hng mc quan trng h sinh thi ti ba x thuc nghin cu. 35Bng 4-1: D bo xu hng kh hu ti ng bng sng Cu Long trong ba thp k ti (L Anh Tun, 2010). 36Bng 4-2: Trung bnh nhit hng nm trong tng lai theo kch bn A1, B1 v A2 ca IPCC (ngun: nguyn k phng v cc ng nghip, 2010) 40Bng 4-3: Trung bnh lng ma hng nm trong tng lai theo kch bn A1, B1 v A2 ca IPCC (ngun: B Ti nguyn v Mi trng, 2009) 42Bng 4-4: Din tch ngp lt ca tnh Bn Tre da trn kch bn trung bnh B2 (ngun: B Ti nguyn v Mi trng, 2009) 42Bng 4-5: D liu mc thit hi do bo ti tnh Bn Tre trong nhng nm gn y (ngun: DARD, 2011) 43

Bng 5-1: Xp hng mc ri ro ca cc h sinh thi chnh ti tnh Bn Tre 47

Bng 5-2: Xp hng mc ri ro ca cc sinh k ph thuc ti tnh Bn Tre 56Bng 5-3: Tng hp nh gi kh nng thch ng ca cc h sinh thi v sinh k ph thuc ti ba x thuc d n 59

Bng 5-4: Cc gii php ng ph hin ti 63

Bng 5-5: Tng hp nh gi tn thng ti ba x thuc nghin cu 64


8 | WWF - Vit Nam


i hc Cn Th | 9

TM TT

ng bng Sng Cu Long c xc nh l mt trong nhng ng bng trn th gii s chu nhiu tc ng nht do s dng ln ca mc nc bin (SLR) v tnh trng xm nhp mn (theo IPCC 2001, IPCC 2007). Mc nc bin c d on l s tng ln thm 1.0 m vo nm 2100 v s nhn chm khong 38% din tch ca ng bng Sng Cu Long. ng bng Sng Cu Long cng c d on l n nm 2050, s c khong 1 triu ngi c nguy c b mt t v nh (theo MONRE 2009; IMHEN 2010).

Bn Tre l tnh ven bin thuc ng bng Sng Cu Long tri di trn din tch 2,287 km2. Dn s ca c tnh l 1.2 triu ngi vi mt dn s l 532 ngi/km2 (BTSO, 2010). Ngi dn tnh Bn Tre sinh sng gn b mt thit vi thin nhin v ph thuc rt ln vo cc ngun ti nguyn thin nhin trong sinh hot v khai thc sn xut. Cc bin php nhm tng kh nng chng chu v phc hi ca cc h sinh thi v gip cho cc cng ng dn c sinh sng xung quanh v ph thuc vo cc h sinh thi ny c th thch ng c vi nhng tc ng ca Bin i Kh hu (BKH). y l mt trong nhng mc tiu quan trng ca khng nhng tnh Bn Tre m c ng bng Sng Cu Long ni chung. Thch ng vi BKH da trn h sinh thi (EbA) c mi tng quan trc tip ti cng tc qun l, bo v v khi phc cc h sinh thi nhm gia tng kh nng chng chu v phc hi ca con ngi v thin nhin trc nhng mi e da do BKH.

Mc tiu chung ca d n EbA Bn Tre l h tr tnh Bn Tre tng cng sc chng chu v kh nng phc hi trc cc tc ng n t thay i kh hu thng qua cc gii php thch ng da vo h sinh thi. Bo co nh gi Nhanh, Tng hp Tnh d Tn thng v Kh nng Thch ng (RIVAA) ny nhm t c cc mc tiu c th l: i) nh gi tnh d tn thng trc BKH v cc chng trnh pht trin kinh t - x hi c lin quan ca cc h sinh thi v cc cng ng sinh sng ph thuc vo cc h sinh thi ti ba x ven bin, x An Thy (huyn Ba Tri), x Tha c (huyn Bnh i) v x Thnh Hi- khu bo tn thin nhin Thnh Ph (huyn Thnh Ph) ca tnh Bn Tre; ii) xy dng cc gii php thch ng tng hp trong mi lin h c v mt sinh thi hc v x hi hc; v iii) xc nh cc hnh ng/gii php thch ng mang tnh lu di ph hp lng ghp vo K hoch Hnh ng ng ph vi BKH ca Tnh Bn Tre cng nh K hoch Pht trin Kinh t X hi ca tnh.

Tng kt di y l phng php tip cn, nh gi v cc kt qu chnh thu nhn c t nh gi RIVAA ti ba xa ven bin bao gm x Tha c, huyn Bnh i, x An Thy, huyn Ba Tri v khu bo tn thin nhin Thnh Ph, huyn Thnh Ph thuc tnh Bn Tre. Hnh 1.1 di y m t khu vc ca bo co nh gi RIVAA ny.

Phng php: Trong Bo co nh gi ny, phng php nh gi thch ng vi BKH da trn h sinh thi c hiu l phng php hng ti vic bo tn v khi phc cc qu trnh sinh thi nhm mc ch tng cng sc chng chu v t phc hi ca cc h sinh thi v cng ng dn c trc cc thay i ca kh hu thng qua duy tr cc gi tr h sinh thi ng vai tr bo v v h tr cc hot ng sinh k, sn xut ca con ngi cng nh cc ti sn cng trnh cng cng. Trong bo co ny, cc hot ng sinh k ph thuc ch th cc hot ng khai thc sinh k ca cng ng dn c, sn xut ph thuc ln vo h sinh thi v gi tr h sinh thi mang li ca cng ng dn c. Bo co ny nh gi tnh d tn thng ca cc h sinh thi cng nh cc sinh k ph thuc trc cc ri ro tng hp t BKH cng nh s pht trin thiu bn vng ti ba x ven bin ca tnh Bn Tre. Bo co ny thc hin cc bc chnh nh di y:

Thu thp d liu (Chng 3 & 4):

nh gi t di ln xc nh cc him ha t thin nhin cng nh t cc hot ng pht trin ca con ngi ti cc h sinh thi chnh v cc hot ng sinh k ph thuc. Cc hi tho, cuc hp v 71 phiu iu tra c tin hnh ti ba x nhm mc tiu: i) xc nh cc h sinh thi quan trng v dch v h sinh thi cng nh kinh t - x hi; ii) tho lun v nh gi mc


10 | WWF - Vit Nam

ph thuc sinh k ca cng ng vo cc h sinh thi, v iii) xc nh cc p lc hin ti do kh hu v t hot ng ca con ngi ti cc h sinh thi v sinh k ph thuc.

nh gi t trn xung xc nh cc mc tiu pht trin cng nh cc d bo v BKH ti khu vc nghin cu trong tng lai. Cng vic thu thp s b c tin hnh nhn nhn v nh gi: i) Bi cnh hin ti v th ch v chnh sch lin quan n thch ng vi BKH; v ii) cc xu hng d bo kh hu ti tnh Bn Tre cng nh cc mc tiu pht trin v kinh t, x hi ti ba x nghin cu.

nh gi tnh d tn thng (Chng 5): nh gi xp hng ri ro: Tng hp cc kt qu nh gi t di ln v t trn xung. Tng hp ny xc nh c cc mi nguy n t kh hu v cc mc tiu pht trin ln cc h sinh thi quan trng v cc sinh k ph thuc. nh gi kh nng thch ng: Kh nng thch ng c xc nh da trn ba nng dung: i) nh gi nhanh v kh nng thch ng ca h sinh thi; ii) cc hnh ng ng ph hin ti ca cng ng dn c v s kh thi ca cc hnh ng trong thch ng vi BKH; v iii) kh nng thch ng v th ch - phn tch im mnh, yu hin ti trong vic thch ng vi BKH a phng. nh gi tnh d tn thng: Da trn tng hp kt qu phn tch nh gi v ri ro v kh nng thch ng.

Cc gii php thch ng (Chng 6): Cc gii php thch ng: Phc tho v m t cc chin lc thch ng quan trng cho h sinh thi v cng ng thng qua cc hot ng sinh k. ng thi ch ra cc mi lin kt tim nng lng ghp vo K hoch hnh ng ng ph vi BKH cng nh K hoch Pht trin Kinh t - X hi ca tnh.

Kt qu t nh gi Di-ln/Trn-xung: nh gi t di-ln xc nh c cc h sinh thi quan trng chnh cng nh cc sinh k ph thuc ti ba x nh di y:

i) Rng ngp mn v sinh k nui tm, m hnh qung canh/thm cnh (tm s v th chn trng); ii) Khu vc bi triu (cn ct v bi bn) v sinh k nui m nghu (Meretrix lyrata) v s huyt (Anadata granosa), iii) Khu vc ca sng v sinh k nh bt ven b; iv) Khu vc ging ct v sinh k trng rau mu.

nh gi ny c tham kho mt s cc bo co nghin cu nh gi v BKH ti khu vc ng bng sng Cu Long. Cc tc ng t cc him ha v kh hu ln cc sinh k ph thuc ti ba xa ven bin c tng hp nh di y:

Ma tht thng, gm ma tri v trong ma kh; Gia tng cng ma vo ma ma; Nng nng ko di (nhit khng kh duy tr trn 35C); Triu cng kt hp vi nc bin dng; Gia tng tnh trng ngp lt, xm nhp mn do nc bin dng v gia tng tn sut v cng cc trn l t khu vc u ngun M Kng; Gia tng xi l do sng bin, gi chng v triu cng kt hp; Gia tng s lng p thp nhit i v bo.

Nhng mi nguy him do kh hu l khc nhau i vi ba x, ty thuc vo c im ca mi h sinh thi v hot ng sinh k ph thuc lin quan. Ngoi mi nguy him lin quan n kh hu, h sinh thi v cc cng ng cng phi i mt vi cc p lc t s pht trin trong c cc hot ng kinh t thiu bn vng bao gm:

M rng v gia tng tn sut cc hot ng canh tc nng nghip, thy sn, c bit vic m rng cc m nui tm cng nh s dng ngy cng nhiu phn bn v thuc tr su trong nng nghip; Khai thc qu mc ti nguyn thy sn v rng; Cc thay i v thy vn v lng ng trm tch do cng trnh cng p Ba Lai; nhim ngun nc t nc thi sinh hot v cng nghip; Khai thc ct, si; v M rng th.


i hc Cn Th | 11

Kt qu xp hng ri ro: nh gi trn-xung v di-ln cho ra cc kt qu v xp hng ri ro cho tng h sinh thi v sinh k ph thuc. Hai nh gi ny cng ch ra cc kt lun quan trng thc hin phn tch kh nng thch ng cng nh nh gi tn thng. Cc kt lun chnh c tm tt nh di y.

Rng ngp mn ven bin: H sinh thi cc rng ngp mn ven bin c nh gi mc ri ro trung bnh-cao do cc p lc n t cc hot ng pht trin v cc thay i t kh hu. Cc mi e da nghim trng hin nay bao gm vic m rng lin tc cc m nui tm, nui trng thy sn cng nh s hn ch trong cng tc kim sot v qun l ti nguyn rng ngp mn. Thm vo , rng ngp mn c nhn nhn mc cao v v tr tip xc v rt nhy cm vi cc s kin ngp lt v xi mn gy ra bi nc bin dng v s gia tng tn sut cc cn bo v cc hot ng dn sinh. Sinh k nui tm thm canh/qung canh (tm s v th chn trng) cng c xp hng mc ri ro trung bnh-cao do cc p lc n t cc hot ng pht trin v cc thay i t kh hu. S hn ch trong qun l v khuyn khch m rng cc m nui tm mt cch thiu kim sot s dn n s gim st, thiu ht nghim trng ngun thc n t nhin cng nh mi trng pht trin t nhin cho tm. iu ny dn ti ngnh cng nghip nui tm s tr nn d b tn thng hn trc cc mi e da nh v bnh dch hay bo l. Mc nc bin dng, nhit gia tng v s gia tng h qu v bin ng mnh nng mui s lm tm kh thch nghi v d dn n ci cht hng lot t tim tng thm nguy c ly lan, bng pht bnh dch.

H sinh thi bi ngp triu (bi bn v cn ct): h sinh thi bi bn v cn ct c xp hng mc ri ro trung bnh do cc p lc n t cc hot ng pht trin v cc thay i t kh hu. Cc p lc chnh bao gm tnh trng ngp ng thng xuyn do nc bin dng (SLR), v s gia tng nhit trung bnh hng nm, lm tng nguy c cht hng lot cc loi hai mnh v- sinh vt y bin. Ngoi ra, cc cng trnh cng v p c xc nh trong k hoch ca tnh Bn Tre s c tc ng ng k v ton din ln cc h sinh thi v sinh k ph thuc. Sinh k nui m Nghu (Meretrix lyrata) v S huyt (Anadata granosa) c xp hng ri ro mc trung bnh-cao do cc p lc n t cc hot ng pht trin v cc thay i t kh hu. S gia tng nhit ti a hng nm, mn tng, thay i thy vn thng ngun v lng ti trm tch, cng nh tnh trng ngp ng do SLR, s e da s tn ti v pht trin ca vic nui m nghu v s huyt.

H sinh thi vng ca sng: H sinh thi vng ca sng c xp hng mc trung bnh-cao do cc p lc n t cc hot ng pht trin v cc thay i t kh hu. Vng ca sng l khu vc u tin tip xc v nhy cm vi s xi l ven bin do SLR, gia tng tn sut v cng cc cn bo, dng chy, gia tng l lt v lng ng trm tch. Thm vo , k hoch xy dng cc cng trnh cng v p s dn ti nhiu him ha pht sinh gy ra cc thay i v thy vn v trm tch cng nh mi trng sng ca cc loi thy sinh. Sinh k nh bt ven b c xp hng trung bnh v ri ro t cc him ha do hot ng pht trin v BKH.

H sinh thi ging ct: H sinh thi ging ct c xp hng mc trung bnh do cc p lc n t cc hot ng pht trin v cc thay i t kh hu. H sinh thi ging ct c mc tip xc c bit cao v rt nhy cm vi cc him ha thin nhin nh s gia tng tn sut v cng cc cn bo, ma. Hn na, SLR v xm nhp mn c th gy nhim tng nc ngm trn cc cn ct vo ma kh. S gia tng lng ma tng c tc ng tiu cc ln tch cc ti canh tc hoa mu (da hu, c u v cc loi u ) v c xp hng mc trung bnh-cao do cc p lc n t cc hot ng pht trin v cc thay i t kh hu. Da hu l loi cy trng nhy cm vi s gia tng lng ma. Tuy nhin, s gia tng lng ma v nhit s cho php cc cy trng khc pht trin mnh m hn- chi tit hn c trnh by trong Chng 3. Ma ma n tr cng s e da s sinh si v pht trin cc loi cy trng v chu k sn xut.

Kt qu v kh nng thch ng: Kh nng thch ng ca cng ng c xc nh thng qua nh gi cc gii php ng ph, thch ng hin ti ca b con cng nh nng lc v th ch vaf sinh thi hc ng ph vi cc him ha v ri ro. Bng di y tng hp cc kt qu t nh gi kh nng thch ng.

Kt qu nh gi tnh d tn thng: nh gi tnh d tn thng c xc nh da trn tng hp nh gi ri ro v kh nng thch ng ca cc h sinh thi v sinh k ph thuc. Cc kt qu ny c trnh by trong mc 5-5. Tnh tn thng trc BDKH v cc hot ng pht trin c kt lun: i) sinh thi ca sng mc tn thng cao; ii) rng ngp mn mc trung bnh-cao; iii) sinh thi bi bn v cn ct mc trung bnh; v iv) sinh thi ging ct mc tn thng thp-trung bnh.


12 | WWF - Vit Nam

Cc gii php thch ng: La chn thch ng c pht trin thng qua tham vn cng ng v s dng kt qu ca vic nh gi tnh d b tn thng (c trnh by trong bo co ny). Cc hnh ng thch ng cn u tin cho tnh Bn Tre bao gm:i) Phc hi rng ngp mn thch ng vi BKH;ii) Sa i quy hoch v lp k hoch s dng t cc vng ven bin;iii) Ci thin qun l ti nguyn nc ngt;iv) Chnh sch lng ghp bin i kh hu; v v) Gim st, nh gi v ci thin.

Phc hi rng ngp mn c trin khai t nm 1998 ti hai huyn Ba Tri v Bnh i. D n ny cn c m rng v tng cng qun l gim st Khu bo tn Thnh Ph. Rng ngp mn ng vai tr v cng quan trng trong vic gim nh cc tc ng ca BKH, cc hin tng thi tit cc oan ng thi ng vai tr nh cc b hp th v lu gi cc bon. Tuy nhin, rng ngp mn c nh gi mc cao v ri ro do tc ng ca BKH, do , cng tc trng rng ngp mn cn phi cn nhc ti cc tc ng ca BKH.

Sa i quy hoch v lp k hoch s dng t cc vng ven bin l mt bc quan trng trong vic thch ng vi BKH. Cc m nui tm, ng giao thng v c s h tng khc do nm ti khu vc ven b bin nn rt d tip xc vi cc s kin thi tit cc oan. Gim thiu s tip xc l mt hnh thc d dng v t tn chi ph thch ng vi BKH. Quy hoch s dng t c tnh n yu t v BKH l rt quan trng v n c th dn ti vic ti phn b mt s khu vc v c s h tng v ti sn nh trng hc, bnh vin v cc cng trnh cng ng khc.

Ngun nc ngt (c tng mt v tng nng) cho cng ng v cc h sinh thi ang khan him cc x ven bin tnh Bn Tre. Qun l ti nguyn nc ngt do cn c ci thin. iu ny c th bao gm: i) phn tch h thng thy vn trn quy m ton tnh, bao gm lp bn b mt v nc ngm; ii) bo v v/hoc phc hi cc vng t ngp nc ven sng duy tr v bo v ngun nc ngt; iii) phi hp vi khu vc thng ngun bo m ngun nc ngt cho s dng v cc h sinh thi h lu, v iv ) pht trin mt chin lc bo tn ngun nc ngt t nhin.

Trong khi cc gii php "cng" v cng trnh thng c a chung, cng ng a phng cng nh kt qu t bo co ny khuyn khch vic phc hi, bo tn v tng cng qun l cc h sinh thi thch ng vi BKH. Nhng khuyn ngh thch ng ny c thit k thc hin v lng ghp thng qua cc qu trnh lp k hoch ngn hn v di hn nh K hoch Hnh ng ng ph vi BKH hng nm (CCAP) ca tnh Bn Tre trong giai on 2011-2015, Chng trnh Mc tiu Quc gia ng ph vi BKH (NTP-RCC) cp trung ng. CCAP v NTP-RCC nn c lng ghp vo cc k hoch pht trin kinh t-x hi quc gia v cp tnh (SEDP).

Gim st quy hoch v thc hin cc gii php thch ng c xut m bo cc gii php ny s khng gy ra tc ng ngc hay cn gi l phi thch ng trong tng lai, nhm m bo cho s thnh cng mc ti a v s c nhn rng. Vic gim st s pht trin lnh mnh cc h sinh thi trc cc tc ng ca bin i kh hu l rt quan trng. Huyn Thnh Ph c xem l c h sinh thi ni bt v cn kh nguyn vn, v d ny gip chng ta nhn nhn v nh gi c h sinh thi gip ch, bo v cho con ngi c nhng g trc cc s kin cc oan!

Nhng khuyn ngh thch ng ny c xy dng p dng rng ri hn phm vi nghin cu ca ba huyn quy m ton tnh. Tuy nhin, chng ti cng khuyn ngh cn c mt nghin cu thm pht trin mt k hoch hnh ng thch ng c th cho mi huyn ven bin. Do , bo co nh gi RIVAA ny c nhn nhn nh kt qu bc u.

H sinh thi | Sinh k ph thuc Kh nng thch ng

Sinh thi hc Cng ng Th ch

Bi bn/cn ct | Sinh k nui m nghu, s huyt Thp Trung bnh Thp

Rng ngp mn | Sinh k nui tm thm canh/qung canh

Thp /Trung bnh

Thp /Trung bnh Thp

Ging ct | Sinh k trng trt Cao Cao Thp

Ca sng | Sinh k nh bt ven b Thp Thp Thp

Hin tng nghu cht hng lot ti nhiu khu vc ven bin tnh Bn Tre


i hc Cn Th | 13

GII THIU1


14 | WWF - Vit Nam

1.1 Cc mc tiu c th

Cc mc tiu ca nh gi nhanh, tng hp tnh d tn thng v kh nng thch ng vi BKH bao gm:

nh gi tnh d b tn thng ca h sinh thi v cng ng a phng thuc vng d n trc cc mi him ha bin i kh hu v hot ng nhn sinh; Xy dng cc chin lc thch ng u tin trong mi lin h gia cc h sinh thi vi sinh k, x hi v th ch; v Xc nh cc kh nng lng ghp cc gii php EBA vo K hoch Hnh ng ng ph vi BKH v K hoch Pht trin Kinh t - X hi tnh Bn Tre.

Bo co ny cng nhm a ra cc khuyn ngh ti cc ban ngnh lien quan ca tnh Bn Tre la chn c cc u tin thch ng da trn h sinh thi ph hp tch hp vo k hoch Hnh ng ng ph vi BKH tnh Bn Tre (CCAP). Do , i tng c hng n ca bo co ny ch yu l S NN & PTNT v S TN & MT v cc bn lin quan tham gia trong qun l v bo v a dng sinh hc v cc ngun ti nguyn thin nhin trn a bn tnh. i tng lin quan cn bao gm c cc t chc phi chnh ph ang thc hin cc d n, hot ng v thch ng vi bin i kh hu nh t chc IUCN v t chc Oxfam. Ngoi ra, RIVAA ny cn nhm mc ch nhn mnh cc gii php cn c u tin v ng dng cc quy m, cp khc nhau: h gia nh, nhm cng ng, x, huyn, v tnh, cho php chn la c cc la chn thch ng ton din v tch hp.

1.2 Phng php tip cn

nh gi nhanh, tng hp tnh d b tn thng v kh nng thch ng (RIVAA) l mt phng php tip cn, nh gi nhanh da trn phng php c gi l Flowing Forward xy dng bi WWF (Le Quesne v cc ng nghip 2010). Phng php Flowing Forward tp trung vo i tng h sinh thi v cc lu vc sng. y l phng php da trn ri ro xc nh v nh gi tnh tn thng ca cc h sinh thi v cng ng dn c thng qua tng hp nh gi ri ro ca tc ng do BKH v mc tiu pht trin. Phng php RIVAA c trnh bi chi tit trong phn 2 v c tm tt nh hnh.

nh gi ny da trn phn tch ri ro, c s tham gia ca cc bn lin quan t tnh, huyn, x n ngi dn, v nh tnh. Trong bo co ny, phng php RIVAA c s iu chnh so vi phng php Flowing Forward ph hp trong bi cnh phm vi nghin cu cng nh ngun lc hin ti.

ng bng sng Cu Long c xc nh l mt trong nhng khu vc nhy cm v d b tn thng nht trn th gii trc cc mi him ha t BKH nh s dng ln v xm nhp ca mc nc bin (IPCC nm 2001, IPCC 2007). SLR c d on s tng thm 1,0 m vo nm 2100, s lm ngp khong mt phn ba din tch ca ng bng sng Cu Long. Ngi ta c tnh rng vo nm 2050, mt triu ngi s c nguy c mt t v canh tc (B Ti nguyn v Mi trng nm 2009; IMHEN 2010). Do , mc ch chung ca bo co nh gi ny tng cng kh nng phc hi ca tnh Bn Tre trc cc him ha v BKH thng qua thch ng da vo h sinh thi.

Bo co nh gi ny c hon thnh trong s hp tc gia S Nng nghip v Pht trin nng thn (S NN & PTNT); S Ti nguyn v Mi trng (S TN & MT) tnh Bn Tre, WWF Vit Nam v Vin DRAGON thuc Trng i hc Cn Th (CTU) trong khun kh ti tr ca Danida, thng qua d n Xy dng nng lc v sn xut bn vng v Coca-Cola thng qua d n Thch ng bin i kh hu da trn h sinh thi ca tnh Bn Tre, Vit Nam.


i hc Cn Th | 15

Trong bo co nh gi RIVAA, thut ng tip cn da trn h sinh thi c hiu c hiu l phng php hng ti cng vic bo tn v khi phc cc qu trnh sinh thi nhm mc ch tng cng sc chng chu v phc hi ca cc h sinh thi v cng ng dn c trc cc thay i ca kh hu thng qua duy tr cc gi tr h sinh thi ng vai tr bo v v h tr cc hot ng sinh k, sn xut ca con ngi cng nh cc ti sn cng trnh cng cng. Thut ng v nh gi tng hp hay tch hp nhm nhn mnh n s phn tch ton din c v h thng t nhin ln x hi, hay c v vn BKH cng nh pht trin.

Cc im hn ch

Nghin cu ny l mt nh gi nhanh s dng cc thng tin, thng s v kch bn v kh hu, bin i kh hu, thy vn v d liu sinh thi khng c mc chi tit cn thit ti cp x, huyn. Do , kt qu ca bo co ch ra mt s nhng hn ch c bn nh di y:

nh gi ny khng xc nh c cc cp v bin tip xc cng nh tnh nhy cm ca h sinh thi v cc sinh k ph thuc trc BKH v do khng th xy dng c cc gii php thch ng u tin trn mc chi tit cho mt h sinh thi hoc mt nhm cng ng c th. V do , cng khng xc nh c cc la chn u tin cho tng i tng ny. Tuy nhin, trng tm v cc u tin cho gii php thch ng i vi n v ln hn nh cp huyn, tnh ch ra v khuyn ngh nh trnh by v tho lun trong chng 6. Nghin cu, nh gi su hn l cn thit pht trin mt k hoch hnh ng thch ng ton din cho mi huyn ven bin. Cc kt qu t bo co RIVAA ny c xem nh l mt bc khi u quan trng.

Phng php nh gi nhanh c s dng trong bo co ny khng thc hin cc iu tra su v kh nng t thch ng v mt sinh thi hc ca cc h sinh thi ven bin tnh Bn Tre. Xp hng kh t thch ng ca cc h sinh thi c nh gi thng qu phn tch h thng th ch. Thi gian v cc ngun lc b sung l rt cn thit thu c cc kt qu tt hn.

S hn ch v t liu, d liu nh xu hng thay i kh hu, nh gi trn-xung cn hn ch chia s t cng ng - khng c s phn tch thng qua bn v m hnh c tin hnh trong bo co. Di y l cc hn ch trong phn tch v cc mi e da do bin i kh hu:

nh gi su v tc ng ca SLR cn yu: nh gi, phn tch GIS c xem l cn thit nhn thy c mc no, h sinh thi no, hot ng sinh k no cng nh lnh vc no s b nh hng, b nhn chm do SLR.

L lt gia tng do s gia tng lng ma t thng ngun ca lu vc sng M kong hin cng l mi e da nghim trng. S tc ng tim tng do gia tng cng v tn sut cc cn bo cng nh s hot ng ca cc con p cng l nguy c rt ln ti s lu chuyn ca cc dng chy thng ngun sng M Kng.

1.3 Phm vi nghin cu

nh gi RIVAA ny tp trung vo ba x thuc ba huyn ven bin tnh Bn Tre, l: x Tha c (Huyn Bnh i); x An Thy (huyn Ba Tri) v Khu bo tn Thnh Ph x Thnh Hi (Huyn Thnh Ph), nh hnh 1-1 di y. Tnh Bn Tre c b ven bin di chng 65 km, hng ra bin ng vi 4 ca sng, ln lt t bc xung nam l ca i, ca Ba Lai, ca Hm Lung v ca C Chin. Pha bc ca tnh tip gip tnh Tin Giang, c ranh gii chung l sng Tin. Pha ty v ty nam gip vi tnh Vnh Long, pha nam gip tnh Tr Vinh, c ranh gii chung l sng C Chin.

Khu vc ven bin bao gm vng ngp triu (bi bn v cn ct), rng ngp mn, bi bn v khu vc cc ca sng. Rng ngp mn bao gm ch yu l c (Rhizophora sp.,) sinh sng nhiu ti cc ca sng cc khu vc ven bin. Di rng ngp mn ko di dc b bin. Bn Tre c nhiu cn nh hnh thnh do lng ng ph sa t thng ngun. Chng 3 ca bo co ny m t chi tit cc h sinh thi chnh ca ba x thuc phm vi ca bo co nh gi.

Figure 1-1: Map of Ben Tre province and study areas: Thua Duc commune (Binh Dai district), An Thuy commune (Ba Tri district) and Thanh Phu natural reserve (Thanh Phu district).


16 | WWF - Vit Nam

Khu vc bin, ca sng v nc ngt chi phi cnh quan ti Bn Tre. Bn Tre c 65 km ng b bin, tng din tch mt nc ni a l 23.000 km2 v hn 2.367 km ng sng v ng thy - bao gm 4 trong 8 nhnh chnh thuc sng M Cng (sng M Tho, sng Ba Lai, sng Hm Lung, v sng C Chin) v 103 nhnh nh, knh mng (c t nhin v nhn to). Do mc cao v hot ng canh tc nng nghip, cng nghip v giao thng vn ti trn khu vc ca sng, cht lng ngun nc gim v dn thay i ng k hng nm.

Thy vn: Cc khu vc ca sng chnh thuc a phn tnh Bn Tre bao gm:

Sng M Tho: sng M Tho chy di bt ngun pha Bc huyn Bnh i ra n bin (Ca

i), chiu rng ca sng khong 50 60 m v m rng dn ra n bin (b rng gn 1.000 m), chiu su t 3 4 m v c chiu di khong 83km. Lu lng dng chy trung bnh ma kh t khong 1,598 m3/s dao ng t 450 500 m3/s, vo ma l lu lng dng chy c th ln n 6,480 m3/s.

Sng Ba Lai: Sng Ba Lai chy ra ca Ba Lai theo hng t Ty sang ng vi chiu di 71 km, l ranh gii t nhin gia huyn Bnh i v huyn Ba Tri. Sng Ba Lai c chiu su t 3 4 m, chiu rng t 25 50 m v khi n bin chiu rng hn 1 km. Lu lng dng chy sng Ba Lai khng ln, chnh lch gia ma kh l 50 60 m3/s, ma ma lu lng trung bnh tng ln khong 5 ln so vi ma kh. S hnh thnh cng trnh cng p Ba Lai nm 2003 lm h sinh thi huyn Ba Tri thay i. Vng ca sng Ba Lai c sn chim Vm H kh ni ting, l


i hc Cn Th | 17

khu vc t ngp nc ven bin c s lng chim c quy t vi mt cao.

Sng Hm Lung: Dng chy sng Hm Lung chy xuyn trung tm tnh Bn Tre, di 72 km. Sng Hm Lung bt u t huyn Chu Thnh ra bin v ranh gii t nhin gia huyn Ba Tri v huyn Thnh Ph, cui cng ra bin qua ca Hm Lung. Lu lng v ma ma l 3.300 3.400 m3/s v ma kh l 800 - 850 m3/s. Ca Hm Lung l khu vc u ngun m tnh trng xm nhp mn s c nhng tc ng quan trng ln ton tnh Bn Tre.

Sng C Chin: L ca sng ln nht ca tnh Bn Tre nm pha ng Nam vi chiu di 82 km trc khi chy ra bin. Sng C Chin l ranh gii t nhin gia tnh Bn Tre v tnh Tr Vinh, lu lng dng chy ra n ca C Chin trong ma ma vo khong 2.800 2.900 m3/s v ma kh l 700 - 750 m3/s (s liu t website ca BRPC, 2012).

a hnh: Tnh Bn Tre c a hnh thp, trn 90% din tch c cao di 2 m trn mc nc bin (BT DARD, 2009). C mt s cn ct nm a hnh ti a 5 m trn mc nc bin. Khu vc ven bin tnh Bn Tre c chia thnh ba loi a hnh chnh:

t ph sa v rng ngp mn tng thp: cao a hnh di 1 m v v ngp nc khi thy triu ln, chim 6,7% tng din tch.

t bn thy triu tng trung bnh: cao a hnh trung bnh t 1-2 m, ch ngp nc trong thi giAn Thy triu cao t thng chn n mi mt, bao gm c cc khu vc t mu v t trng la, chim 87,5% tng din tch.

t ging ct: cao trung bnh t 2-5 m, chim khong 5,8% tng din tch ton b khu vc ven bin ca tnh.

mn v thy triu: Ranh gii cc khu vc nc mn, nc l v nc ngt thay i theo thi gian ty thuc vo mc ln xung ca thy triu, ma v thy vn thng ngun. mn trong cc ca sng dao ng trong khong 3-17%, c bit l trong ma kh. mn c nh hng ng k ln cc h sinh thi vng ca sng. Vng ven bin ca tnh Bn Tre chu nh hng rt mnh vi thy triu do ch bn nht triu khng u ca Bin ng, mi ngy c 2 ln nc ln v 2 ln nc xung vi chu k triu xp x 6 gi v bin t 2,5 3,0 m. Hng thng c 2 k triu cng (mng 2-3 v 17-18 m lch) v 2 k triu km (mng 7 - 8 v mng 21 23 m lch).

a mo: Lng ph sa trn sng ti ra bin rt ln, hm lng cc cht l lng trong nc sng c tnh trung bnh t 0,3 0,8 g/lt nn lng bi t hng nm ln ra bin c ni t 40 60 m/nm, hnh thnh mt s cn, c lao trn cc ca sng v b bin. Tuy nhin, din bin xi l b sng v b bin cng kh mnh v phc tp. B bin Bn Tre nhn c ph sa v trm tch t cc nhnh ca sng M kong. Cc c tnh hnh thi ca b bin nh hng mnh m bi nhng thay i trong dng chy sng v bin; do s xi mn v lng ng trm tch gy ra bi s tng tc t nhin ca cc dng chy.

Kh hu: Bn Tre l mt tnh ven bin c kh hu nhit i gi ma. Ging nh cc tnh BSCL, mi nm Bn Tre c 2 ma r rt: ma ma ko di t u thng 5 n cui thng 10 hoc u thng 11, ma kh l cc thng cn li trong nm.

Nhit trung bnh ton Bn Tre l 27 2 C, chnh lch nhit khng ng k. Thng nng nht trong nm l thng 4 v thng 5, ln n 29 C. Thng t nng nht l thng 12, khong 25 C. S chnh lch nhit gia ngy v m kh ln, vo ma kh, dao ng ln n 14 C, ma ma l 11 C.

m trung bnh hng nm ca tnh Bn Tre vo khong 83%, mi nm tnh Bn Tre nhn lng ma trung bnh trong khong 1.200 1.500 mm, s ngy c ma trong nm khong 110 ngy. Khu vc thnh ph Bn Tre c lng ma cao hn cc ni khc, trung bnh t 1.400 1.500 mm. Cc huyn ven bin c lng ma t hn. Lng ma trung bnh huyn Bnh i l 1.244 mm, huyn Ba Tri l 1.371,5 mm v huyn Thnh Ph l 1.454 mm (Trung tm K thut Mi trng Cng ty o c a chnh & Cng trnh, 2009). S phn b ma theo ma rt khng ng u, tng lng ma tp trung t 75 - 95% vo ma ma v phn cn li l ma kh. Cc thng c lng ma cao nht l cc thng 8, thng 9 v thng 10. Cc thng c lng ma thp nht l thng 1, thng 2 v thng 3.

Hnh 1-2: Mt v phn b dn s theo cp huyn, tnh Bn Tre (BTSO, 2011).

HuynChuThnh

Thnh phBn Tre

HuynCh Lch

HuynM Cy Nam

HuynM Cy Bc

HuynGing Trm

HuynBnh i

HuynBa Tri

HuynThnh Ph

Dn s Mt dn s (ngi/km2)

0 20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

140,000

160,000

180,000

200,000

Dn s

0 200

400

600

800

1,000

1,200

1,400

1,600

1,800

2,000

Mt dn s


18 | WWF - Vit Nam

Trong ma ma, hng gi ch lc thi theo hng Ty Nam n Ty Ty Nam vi tc gi trung bnh trong khong 1,6 5,4 m/s (gi cp 3 4). n thng 10 tr i n thng 2 nm sau, gi chuyn hng ng Bc vi tc gim i (t 1,6 3,3 m/s, tng ng cp 2) v n thng 2, thng 3 th gi theo hng ng Bc n ng Nam vi tc cp 3 4, sang thng 4, gi chuyn sang hng ng n ng Nam vi tc cp 3 4.

Dn c: Tng dn s tnh Bn Tre nm 2010 t 1.256.738 u ngi; vi tng din tch 2,360.62 km2 v mt dn s ca 532 u ngi/km2 (ASP, 2010). Dn s ca Bn Tre trong nm 2010 gim 0,3% so vi nm 2005 (1.273.184 u ngi), trong khi tc tng trng trung bnh ca Vit Nam l 1,2%. S tng trng dn s thp hn Bn Tre c cho l do nhiu ngi di c n cc thnh ph ln nh H Ch Minh, M Tho v Cn Th tm kim cng vic v kinh doanh. Huyn Bnh i, dn s tng 0,4% (190.635 u ngi trong nm 2005 v 132.315 u ngi trong nm 2010), c cho l do s bng n ngnh cng nghip nui trng thu sn. T 2005-2010, tuy nhin, vic lm trong ngnh nui trng thy sn trong ton tnh Bn Tre gim t 47.570 ngi nm 2005 xung 46.058 ngi trong nm 2010 (BTSO, 2011). 90,3% ngi dn Bn Tre sng trong khu vc nng thn, tuy nhin, dn s th ang dn ngy cng tng vi cc di chuyn t nng nghip sang cng nghip v thng mi kinh doanh. Nhiu ngi ang di chuyn vo cc khu vc th (bo co SEDP, 2011).

Dn s tnh Bn Tre hin phn b khng u gia cc khu vc, ch yu tp trung ti thnh ph Bn Tre v cc huyn thuc vng nc ngt (Chu Thnh, Ch Lch, M Cy Bc v M Cy Nam). Cc huyn vng bin c mt dn s thp hn. Bo co nh gi ny tp trung vo ba huyn ven bin (Ba Tri, Bnh i v Thnh Ph) vi tng din tch ba huyn ven bin ny l 1.194,5 ha v l ni c tr sinh sng ca 447.812 ngi. Huyn Ba Tri l ni c din tch nh nht trong 3 huyn trn nhng tp trung dn c ng nht nn ngun t ai v ti nguyn thin nhin b khai thc nhiu hn.

S dng t: Nng nghip v nui trng thy sn l cc hot ng sinh k chnh ca hu ht ca cc h gia nh trong tnh Bn Tre. Tng din tch nng nghip Bn Tre l hn 178.000 ha, trong bao gm: 80.900 ha la, 5.300 ha nng sn, 5.900 ha ma v 32.000 ha din tch mt nc dnh cho nui trng thy sn (S NN & PTNT Bn Tre, 2010). Ngoi ra, c tng din tch 1.500 ha dnh cho khai thc mui ti Bn Tre trong c hn 1.000 ha ti huyn Ba Tri.

Phn ln cc loi t trong ba x l t mn (68-79%) v t ct (12-21%), nh bng 1 1. t mn ph hp cho trng mui v nc l ph hp cho nui trng thu sn v c hai loi t ny khng th dng cho canh tc nng nghip.


i hc Cn Th | 19

Hnh 1-3 miu t vic s dng t tnh Bn Tre. Din tch ln nht l nui m nghu / nui tm; tip theo l din tch la; rng ngp mn v cn ct. y l thng s quan trng cn nhc khi a ra cc gii php v pht trin nng nghip bn vng v thch ng vi BKH.

HuynX

Loi t

t ph sa t phn t mn t ct

Din tch (ha) % Din tch (ha) % Din tch (ha) % Din tch (ha) %

Bnh i 2.460,48 9,75 2.129,44 8,44 17.328,57 68,69 3.310,53 13,12

Ba Tri 5.739,39 0,31 804,71 4,40 13.426,66 73,43 3.997,14 21,86

Thnh Ph 484,33 0,02 2.176,64 7,19 24.036,48 79,43 4.042,26 13,36

c im Tp trung vng c ngun nc ngt.Cy trng l la, mu v mt s cy lu nm (da, cy n tri, ) C thnh c gii nh n nng.Tiu thot nc ttTng i giu dinh dng hu c tng trn. tng su c s hin din ca st, nu kh hn ko di c th tr thnh phn gy ng c cho cy trng.

Tp trung vng t thpCy trng l la (din tch t), nng, lc, sng,C thnh c gii nngTiu thot nc km, pH trong nc thpNhiu hu c, tch ly c cht ca phn, mt s nhim phn mn.

Hin din hu ht cc x ven bin.Cy trng l la 1 v, cy rng (bn, c, da nc)Thun li cho nui trng thy sn nc ngt v nc l.C thnh c gii l ct pha st hay ct pha st v bnTiu thot nc km, mn trong nc rt cao.Nhiu hu c, tch ly c cht ca phn, mt s nhim phn mn.

Hin hin cc ging ct chy song song vi b bin.Cy trng l hoa mu (rau c, da, ..), cy n tri, cy lu nmC ngun nc ngt tng nng di do.Thnh phn ch yu l ct (trn 80%), kt cu ri rcTiu thot tt nhng ngho dinh dng do kh nng gi phn km.Ngoi ra, vng t bi bi ven bin cng c thnh phn ch yu l ct v ct pha bn. Din tch cc bi ny thng thay i, cy trng ch yu l cy rng ngp mn. Vng ny thch hp cho nui nghu, s.

(S Khoa hc v Cng ngh, tnh Bn Tre, 2004)

Bng 1-1: c im cc loi t chnh ti 3 huyn ven bin tnh Bn Tre (Ngun: Phng k thut v khoa hc, DARD, Bn Tre 2004).

Hnh 1-3: S dng t ti ba huyn Ba Tri, Bnh i, Thnh Ph, tnh Bn Tre


20 | WWF - Vit Nam

STT Ngnh sn xut Huyn Bnh i Huyn Ba Tri Huyn Thnh Ph

1 Sn xut la- Din tch (ha)- Nng sut (t/ha)- Sn lng (tn)

6,18045,11

27,879

39,33248,74

191,687

15,17532,65

49,5502 Sn xut rau, u

- Din tch (ha)- Sn lng (tn)

78314,045

1,31423,824

1,09325,183

3 Cy da- Din tch (ha)- Sn lng (ngn tn)

5,84044,7

1,41310,5

3,31523,2

4 Chn nui b (con) 6,121 68,924 25,3655 Chn nui heo (con) 14,813 19,683 17,1536 Thy sn

- nh bt (tn)- S tu nh bt xa b- SL Nui trng (tn)- Din tch nui (ha)

54,379649

46,40816,803

53,108865

13,7075,001

7,64018

12,42016,377

Bng 1-2: Thng k sn lng nng nghip v thy sn ca ba huyn ven bin Bn Tre nm 2010


i hc Cn Th | 21

PHNG PHP NH GI2

Gia tng hn hn vo ma kh v ang to nhiu p lc ln cc hot ng sn xut nng nghip ti nhiu khu vc ca tnh Bn Tre

1 Phng php Flowing Forward c cp nht trn trang web ca WWF ti: http://www.flowingforward.org/ 2 12 cn b nh nc a phng, 59 c nhn ti ba x ven bin, trong c 16 ph n c phng vn ly kin. kt qu ca bng phng vn ny c chi tit trong chng 3 ca bo co ny.


22 | WWF - Vit Nam

nh gi nhanh tnh tn thng v kh nng thch ng vi bin i kh hu (RIVAA) l mt phng php tip cn da trn phng php nh gi ri ro c s tham gia v mang nh tnh da trn phng php Flowing Forward 1 (Le Quesne v cc ng nghip 2010). RIVAA p dng cho cc h sinh thi v mi trng sng quy m nh, c tnh cht tiu lu vc, c trng cho tnh a dng sinh hc no v cc dch v m h sinh thi c th em li cho lin quan n sinh k v cuc sng ca c dn cng nh h sinh vt lin quan.

nh gi Nhanh ny s dng cc ti liu, s liu sn c do ba x, ba huyn v tnh Bn Tre cung cp. Phn tch su v xy dng cc m hnh l khng c thc hin trong bo co ny. nh gi ny c tin hnh v hon thnh trong khong thi gian ngn, c s tham gia t cng ng v cc bn lin quan. Phng php ny, tuy nhin, c nhng ri ro nht nh do phng php tip cn qu rng v mc ch quan rt cao.

Nghin cu ny nh gi tnh tn thng ca h sinh thi v sinh k ph thuc trc nhng ri ro ca bin i kh hu v cc hot ng, k hoch pht trin. Nghin cu ny thc hin cc bc chnh nh di y v c tm tt trong hnh 2-1:

1. nh gi Di-ln cc p lc t thin nhin cng nh hot ng ca con ngi ln cc h sinh thi chnh v cc sinh k ph thuc: Cc hi tho, cuc hp ln, nh v 71 phiu iu tra 2 c thc hin ti ba x nhm: i) xc nh cc h sinh thi quan trng v dch v h sinh thi cng nh kinh t - x hi; ii) tho lun v nh gi mc ph thuc sinh k ca cng ng vo cc h sinh thi, v iii) xc nh cc p lc hin ti do kh hu v t hot ng ca con ngi ti cc h sinh thi v hot ng sinh k ph thuc.

2. nh gi Trn-xung tp trung vo cc d bo BKH v mc tiu pht trin trong tng lai: Bc u tin v thc hin tham kho ti liu c tin hnh tng hp v nh gi: i) Phn b v sp xp h thng v th ch v chnh sch v thch ng vi BKH; ii) Cc xu hng v kh hu ca tnh Bn Tre v iii) Cc mc tiu pht trin quan trng lin quan ti ba x thuc nghin cu.

3. Xp hng ri ro: Tng hp cc kt qu t nh gi Trn-xung v Di-ln: Tng hp cc tc ng tim tng t BKH cng nh cc mc tiu pht trin (t nh gi trn-xung) kt hp vi nh gi cc him ha hin ti ln cc h sinh thi chnh v cc sinh k ph thuc (t nh gi di-ln).

4. nh gi kh nng thch ng ca ba x: nh gi ny tp trung vo: i) Kh nng t thch ng ca cc h sinh thi trc cc mi e da t kh hu v pht trin; i) Kh nng thch ng ca cng ng dn c da trn phn tch h thng cc gii php ng ph hin ti v tnh hiu qu ca cc gii php ny trong tng lai; v iii) kh nng thch ng v mt th ch phn tch mt mnh v yu v h thng th ch qun l cp huyn, tnh trong thch ng vi BKH.

5. nh gi tnh tn thng: da vo tng hp kt qu nh gi ri ro v kh nng thch ng.

6. Xy dng cc gii php thch ng: Phc tho v m t cc chin lc thch ng quan trng cho h sinh thi v cng ng. ng thi ch ra cc mi lin kt tim nng lnggh p vo K hoch hnh ng ng ph vi BKH cng nh K hoch pht trin kinh t - x hi ca tnh.

Hnh

2-1:

Biu

ph

c h

a cc

bc

chn

h tro

ng

nh gi

nha

nh, t

ng h

p t

nh t

n th

ng v

kh

nng

thch

ng t

i kh

u vc

ven b

in, t

nh B

n Tr

e

*not

com

plet

ed

!nh

gi

ri r

o

nh gi

t t

rn x

ung

: N

ghin

cu s

cp

/th c

p T

ham

vn c

c b

n lin

quan

a ph

ng

Cc m

i

e da

: C

c xu

hn

g bin

i c

a kh

hu

Cc

xu h

ng p

ht t

rin

H th

ng

th c

h:

Cc

chn

h sc

h v t

h ch

v t

hch

ng

vi B

KH

Cc

mc

tiu

pht

trin

kinh

t, x

hi

nh

gi t

d

i ln:

Tha

m qu

an th

c

a P

hng

vn c

c h

gia

nh

Ph

n tch

PDAs

/ Tra

set

Hi

tho

cng

ng

Cc s

inh

k ch

nh:

Xc

nh

v s

p xp

mc

qu

an tr

ng

ca

p lc

BKH

Cc

p l

c t p

ht t

rin K

T-XH

Cc h

sin

h th

i ch

nh:

Xc

nh

v s

p xp

mc

qu

an tr

ng

ca

p lc

BKH

Cc

p l

c t p

ht t

rin K

T-XH

Kh n

ng

thch

ng

: T

h ch

C

ng

ng

H s

inh t

hi

Xp

hng

ri r

o t

BKH

v p

ht t

rin:

Cc

sinh

k ch

nh

Cc

h si

nh th

i ch

nh

nh

gi

tn

th

ng:

Cc

sinh

k ch

nh

Cc

h si

nh th

i ch

nh

Cc g

ii p

hp

thch

ng


i hc Cn Th | 23


24 | WWF - Vit Nam

NH GI T DI LN3

S gia tng mc nc bin v xm nhp mn ti khu vc ven bin tnh Bn Tre ang gy ra nhiu thit hi to ln.


i hc Cn Th | 25

Nhm nh gi t Trng i hc Cn Th v WWF Vit Nam c mt s chuyn cng tc thc a ti cc x Tha c (huyn Bnh i); An Thy (huyn Ba Tri); v khu bo tn thin nhin Thnh Ph (huyn Thnh Ph) tin hnh kho st cc h gia nh. Cc hi tho c t chc vo thng 1 v thng 5/2012. Cc chuyn cng tc thc a ti ba x ven bin cng c tin hnh. Ngoi ra nh gi nhanh nng thn (PRA) cng c thc hin ba x ven bin t 6/9 n 8/9/2011. nh gi t di ln nhm mc tiu:

i. Thu thp thng tin v cc h sinh thi chnh v cc dch v h sinh thi v kinh t - x hi ca chng;

ii. Tho lun v xp hng mc ph thuc ca cc sinh k ca cng ng vo cc h sinh thi; v

iii. Xc nh cc p lc v kh hu v phi kh hu (t cc hot ng pht trin ca con ngi) hin ti ln cc h sinh thi v cc hot ng sinh k ph thuc.

Thng tin v kh nng thch ng ca cng ng cng c thu thp trong cc chuyn cng tc thc a.

3.1 Cc h sinh thi chnh v cc hot ng sinh k ph thuc

Phng vn cc cn b k thut cp huyn v tnh kt hp vi kho st thc a v hi tho xc nh c bn h sinh thi chnh v cc hot ng sinh k ph thuc vo chng. Phn ny s trnh by chi tit v nhng h sinh thi. Cc h sinh thi v cc hot ng sinh k ph thuc l:

1. H sinh thi ca sng v sinh k khai thc thy sn;2. H sinh thi rng ngp mn v sinh k nui tm qung canh/thm canh;3. H sinh thi vng ngp triu (bi bn v cn ct) v sinh k nui nghu v s huyt; v4. H sinh thi ging ct v sinh k trng rau mu.

Phn ny m t cc hot ng sinh k chnh a phng trong c nm v cung cp tng quan v khung thi gian ca mi hot ng thng qua lch ma v. Lch ma v th hin nh hng ca cc s kin thi tit v iu kin kh hu n cc hot ng sinh k nh th no. Phn ny cng nhn mnh mt s thay i gn y i vi lch ma v. Cng c PRA c p dng nhm cung cp hiu bit v thi gian c th cho tng hot ng sinh k ba x v cc tc ng v p lc t nhng sinh k ny ln ti nguyn thin nhin. Thng tin thu thp thng qua kho st v phng vn ba x c s dng xy dng ba lch ma v. Hnh 3 1, Hnh 3 2 v Hnh 3 3 di y trnh by lch ma v ca ba x ven bin y s l thng tin quan trng xy dng cc gii php thch ng cho nng nghip/nui trng thy sn v sinh k bn vng thch ng vi BKH.

Lch ma v cho tng hot ng nh bt v nui trng thy sn l khc nhau (Hnh 3 1). Lch ma v nui tm qung canh khc nhau gia cc x nhng khung thi gian hng nm th ging nhau. x Thnh Hi, nui cua lun canh c thc hin trong giai on khng nui tm. Tng t nh nui tm s x Thnh Hi, ngi dn x An Thy c thu nhp ln hn t vic nui tm th chn trng s dng thc n t nhin. Tri li, nui s huyt lun canh ao nui tm hoc ch nui s huyt ph bin hn x Tha c.

iu ny chng t s khc nhau v cc hot ng sinh k cc x ph thuc vo cc iu kin mi trng (ngun ging, cht lng nc v t).


26 | WWF - Vit Nam

S kin 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Thi tit v Kh hu

Ma khMa map thp v bo Hn hnTriu cng

nh bt hi sn v nui trng thy sn

nh bt hi sn xa b Nui tm s qung canhNui hu v nui tm Nui hu ging Nui tm s thm canh Nui tm th chn trng Nui nghu

Nng nghip

Trng da huCy c m (hay c u)Trng ma Trng lc

Bng 3-1: Lch ma v ca x Tha c, huyn Bnh i. Nhn chung, lch ma v ca ba x tng t nhau, s khc bit ch yu do iu kin th nhng v c im sinh thi mi x.

S kin 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Thi tit v Kh hu



nh bt hi sn xa b Nui tm s qung canhNui hu v nui tm Nui hu ging Nui tm s thm canh Nui tm th chn trng Nui nghu

Nng nghipTrng da huCy c m (hay c u)Trng ma Trng lc

Bng 3-2: Lch ma v ca x Tha c, huyn Bnh i. Nhn chung, lch ma v ca ba x tng t nhau, s khc bit ch yu do iu kin th nhng v c im sinh thi mi x.

S kin 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Thi tit v Kh hu



nh bt hi sn xa b Nui tm s qung canh

Nui cua lun canh trong ao tm

Tm bc thNui tm s thm canh Nui tm chn trng

Nng nghipTrng da huCy c m (hay c u) Nui gia sc

Bng 3-3: Lch ma v ca x Thnh Hi, huyn Thnh Ph


i hc Cn Th | 27

3.1.1 H sinh thi ca sng | nh bt ven b

Tnh Bn Tre, c bn ca sng chnh: i, Ba Lai, Hm Lung, v C Chin (Hnh 3-1). Nhng ca sng ny l ni giao thoa v phn tng ca nc ngt t thng ngun lu vc sng Mekong v nc bin do ch bn nht triu, gi, v dng chy iu tit. Nc y l s kt hp ca nc ngt t thng ngun, nc l v nc mn. H thng ca sng b nh hng bi thy triu Bin ng c bin 2-3m v theo ch bn nht triu. Nng mui ca sng dao ng t 25-40 v b pha long bi dng chy t thng ngun sng Mekong nc ngt Bn Tre a phn ch c t cc ti nc ngm.

H sinh thi ca sng cung cp cc dch v h sinh thi sau:

Gim s xm nhp mn;

Gim tc ng ca xi mn do sng v gi ln cc vng ven b;

Cung cp dinh dng t sng cho cc sinh vt ven bin;

Cung cp bi /ni m ging v sinh cnh cho nghu, s, chim, lng c, cua v cc loi sinh vt thy sinh khc;

Giao thng v vn ti ng thy, c bit l vi s pht trin cc cng c mi;

Cung cp ch tr cho tu thuyn trong khi bo; v

Pht trin du lch v nghin cu khoa hc.

Cc ca sng Bn Tre l ni c s a dng v sinh vt thy sinh nc ngt, l v nc mn. Cc sinh cnh ca sng cung cp nhng li ch nh thc n, bi m ging, ni tr chn cho cc loi di c v ni sinh sng ca nhiu loi c, chim, nhuyn th v gip xc cng nh to v nhiu loi thc vt khc. Nhng loi ca sng chnh bao gm sinh vt ph du trong to Silic (Bacilla riophyta chim 65.1%), ng vt nguyn sinh v ng vt khng xng sng, bao gm nhiu loi nhuyn th.

Ca sng h tr cc sinh k khai thc v nh bt ven b. Khai thc thy sn ch yu vng bin khi, vng b bin v ca sng. Khai thc thy sn rt quan trng huyn Ba Tri (CEE-CESC, 2010).

Hnh 3-1: Hnh nh v tinh trn cho thy ca sng v mi trng khai thc thy sn (mu xanh nc bin m) tnh Bn Tre (Ngun: CEE-CESC, 2010)


28 | WWF - Vit Nam

K thut khai thc thy sn chnh ca sng c s dng l m nui nghu t nhin, l mt trong ba ngh khai thc thy sn chnh ba x ven bin. Khu vc ny c s phong ph v s lng to ph du lm thc n cho nghu con. Cc ngh khai thc thy sn xa b khc bao gm nh bt c trch (Clupeidae sp.), c cm (Engraulida sp.) v c kh (Carangidae sp.). Khai thc thy sn xa b cng l mt hot ng quanh nm. Ngoi ra, khai thc thy sn ven b bao gm khai thc c nc (Tetraodontidae sp.) v c vc (hoc c chm). y l nhng hot ng quanh nm nhng khng phi l cc sinh k chnh ba x ven bin ca Bn Tre.

Cc k thut s dng trong khai thc thy sn bao gm: li, thuyn, co, m, v by c. Nng sut nh bt hng nm cc vng ven bin ca Bn Tre vo khong 19,000 n 24,000 tn v nng sut nh bt hng nm i vi cc vng bin khi vo khong 1 triu n 1,2 triu tn. Khai thc thy sn c tim nng tng sn lng hng nm thm 540.000 630.000 tn/nm (Phong N.T, 2012).

3.1.2 H sinh thi rng ngp mn | nui tm qung canh/thm canh

Rng ngp mn l mt h sinh thi c trng cho cc khu vc ven bin ca cc nc vng nhit i. Nhng cy ngp mn c kh nng mc vng nc mn vi s dao ng ca thy triu ln. Rng ngp mn c c ba huyn ven bin Bn Tre, c bit l cc huyn Thnh Ph v Bnh i. Bn Tre c tt c 3.900 ha rng ngp mn ch yu ba huyn ven bin ny. Di rng ngp mn c b ngang t 50m n 2km. Rng ngp mn Bn Tre c phm vi nh v b p lc xm ln bi cc ao nui tm (Hnh 3-3). Ch c Khu bo tn thin nhin Thnh Ph, huyn Thnh Ph, c din tch rng ngp mn ln (2,584ha).

Rng ngp mn c vai tr quan trng trong vic cung cp sinh cnh cho nhiu loi thy sinh v trn cn c bit cho cc loi c ca sng v bin. Rng ngp mn cung cp ngun dinh dng cho cc h sinh thi thy sinh cng nh ni c tr v bi ng ging cho sinh vt thy sinh. Ngun thc n chnh cho cc sinh vt thy sinh trong rng ngp mn l cc ht cht hu c (mnh vn) t qu trnh phn hy ca cc vt rng ca rng ngp mn (nh l, cnh v hoa). Trong qu trnh phn hy, vt rng rng ca ngp mn lm tng hm lng hu c v cung cp ngun thc n cho nhiu loi sinh vt n cht phn hy nh nhuyn th, cua v giun nhiu t. Nhng loi tiu th th cp ny tr thnh ngun thc n cho cc con vt n mi ln hn v l u vo quan trng cho h sinh thi rng ngp mn ca sng v h sinh thi bin.

Hnh 3-2: Rng ngp mn ti khu vc ven bin, tnh Bn Tre. Rng mm (hnh trn) v rng c (hnh di). (photo: L Anh Tun, 2011).


i hc Cn Th | 29

Cc ca sng ven bin Bn Tre l ni sinh sng ca 145 loi thc vt thuc 56 h. 30 loi l loi cy ngp mn v khong 39 loi c du nhp n vng ny do qu trnh du nhp ging t ni khc n (CEECES, 2009). Nhng loi cy ngp mn chnh ca Bn Tre bao gm Rhizophora sp.; Avicennia sp. hoc cy ngp mn xm (Hnh 3-2) Sonneratia sp., Aegiceras sp., da nc v Bruguiera sp. Danh sch cc loi ngp mn chnh h sinh thi rng ngp mn c trnh by Hnh 3-4.

ng vt trong rng ngp mn cng a dng v phong ph. Khu bo tn t ngp nc Thnh Ph ghi nhn c 8 loi lng c, 27 loi b st, 16 loi th v 60 loi chim. Hng chc ngn c th C ngng nh, C trng, C en v Dic xm cng thy cc h sinh thi rng ngp mn. Chng tp trung ch yu sn chim Vm H, x Tn M, huyn Ba Tri. Cc loi nguy cp nh Ri c lng mt Lutra perspicilata, rn h mang, B nng chn xm Pelecanus philipensis, C lo xm Mycteria cinerea cng thy sn chim Vm H.

Rng ngp mn ng mt vai tr quan trng trong vic iu tit vi kh hu vng ven bin. Rng ngp mn iu tit nhit mt nc di tn rng v xy ha tan, mn v pH u ph thuc mnh vo che ph ca tn rng ngp mn. Ngoi ra, 45-65% ph ca rng ngp mn cung cp thnh phn dinh dng h tr s n nh sinh thi cho nui tm (L B Ton, 2006).

S tn ti ca rng ngp mn lm tng gi tr ca cc ngun li bin v ven bin nh tng sc sn xut, h tr duy tr tnh a dng sinh hc cao v gip bo v b bin khi xi mn. Hn na, rng

STT Tn khoa hc Tn a phng

1 Aegiceras corniculatum (L) Blanco S2 Avicennia alba Blume Mm trng, mm li ng3 Avicennia officinalis Mm en4 Avicennia latana Ridl Mm5 Avicennia marina Vierh Mm bin6 Bruguiera cylindrical (L.) Blume Vt tr7 Bruguiera parviflora (Roxb) W.Arn Vt tch8 Ceriops tagal (Perr) C.B.Robin D vi9 Lumnitzera racemosa Will Cc trng10 Nipa fruitacans Wurmb Da nc11 Rhizopora apiculata Blume c, c vi12 Rhizopora mucronata lamk c, c bt13 Sonneratia alba J.Smith Bn trng14 Sonneratia caeseolaris L.Engl Bn s, bn chua15 Sonneratia ovata Baker Bn i16 Xylocarpus granatum Koenig Su i

Table 3-4: Specific species of mangrove forest in Ben Tre river mouths (source: BTDST, 2008)


30 | WWF - Vit Nam

ngp mn cng h tr khai thc hi sn xa b v bin su nh vai tr m ging quan trng ca n. Bi vy, rng ngp mn khng ch trc tip h tr nui tm ba huyn ven bin m cn cung cp cc iu kin tt cho cc hot ng sinh k khc nh nui nghu v s huyt.

Bo co ca nhm Ariizumi v cc ng nghip nm 2005, ch ra s thay i s dng t, c bit l rng ngp mn v ao nui tm ba huyn ven bin ca Bn Tre t nm 1989 2004 (Hnh 3 3) s dng b d liu Terra/ASTER (2004) v nh v tinh Landsat/TM (1989), trong din tch rng ngp mn gim 50% v din tch ao nui tm tng ln ba ln tnh Bn Tre. X Thnh Hi ca Khu bo tn thin nhin Thnh Ph c s suy gim rng ngp mn ng k nht. Din tch nui tm tng t 5,4% din tch t nm 1989 ln 36,5% nm 2004, trong khi din tch rng ngp mn gim mnh t 61,6% xung 26,2% trong cng thi gian . y l mi e da ln nht i vi h sinh thi rng ngp mn.

Cc hu qu ngn hn v lu di ca s ph hy rng ngp mn nui tm s gy ra cc tc ng tc th v ln hn rt nhiu tc ng lu di ca bin i kh hu. Vic mt thm rng ngp mn s gy kh khn cho vic thch ng v gim nh p lc ca kh hu v mc tiu pht trin pht trin. Tnh hnh cng phc tp hn khi K hoch Pht trin Kinh t x hi 2011-2015 t ra k hoch trng rng ngp mn nhng K hoch ny cng cp n s pht trin hn na cc ao nui tm ln, iu ny gy xung t vi vic ti thit rng ngp mn.

Rng ngp mn cung cp nhng dch v h sinh thi sau: Bo v b bin, gim thiu xi mn v cc tc ng ca sng thn v bo To iu kin thun li cho vic lng ng trm tch ngn chn/gim s xm ln ca bin vo t lin iu tit vi kh hu Gim thiu st v phn trong t ven bin, Cung cp sinh cnh cho ng vt hoang d (chim, th, c, b st, v.v) Lc khng kh v hp th cacbon X l nc thi t sng, knh rch v cc hot ng ca con ngi

Hnh 3-3: Din tch rng ngp mn v ao nui tm nm 1989, 2004 (Ngun: Ariizumi v cc cng s., 2005)


i hc Cn Th | 31

Cung cp dinh dng cho tm, c v cc loi thy sinh khc Cung cp g cho xy dng, ci t, v.v L ca cy c Rhizophora cha cht tannin c th s dng nhum vi. Rhizophora c th s dng lm thuc, chng hn nh v cy c th iu tr tiu chy, l, bnh phong v m cy (nha cy) c th s dng ui mui L cc khu vc hp dn cho du lch v nghin cu khoa hc.

Rng ngp mn h tr sinh k nui tm qung canh/thm canh. Nui tm qung canh l hnh thc nui ch yu s dng thy triu v thc n t nhin nui tm. Tm ging c ly t t nhin nh s dng thy triu, tuy nhin, ngi nui thng b sung thm ngun ging t tri ging. Kiu nui ny c mt ging thp v khng b sung thc n do tm s dng thc n t nhin. Hnh thc nui ny thu li nhun thp hn nui tm thm canh.

Trong nui tm thm canh, thc n cng nghip c s dng v xy c b sung vo nc nh my c kh. Ging tm c mua cc tri ging a phng v ngun tm b m thng khng r ngun gc. Kiu nui tm ny thng mang li li ch kinh t ln hn trong thi gian ngn nhng ng thi gy ra nhiu vn mi trng nh cht thi ha cht, cht c trong nc thi, nhiu dch bnh ly lan hn v ph rng ngp mn lm ao tm.

Trong nh gi ny c hnh thc nui tm thm canh v qung canh c xp vo mt nhm v bi vy chng nhn c mc xp hng ri ro ging nhau nhng trn thc t tc ng ca qung canh khc thm canh. Nui tm qung canh v khu vc rng ngp mn tp trung thng c mc ri

Hnh 3-4: Khu vc bi triu Thnh Ph. (Photo: L Anh Tun, 2011)


32 | WWF - Vit Nam

ro thp hn nui vng rng b cht ph v vi mt cao (hnh thc thm canh).

3.1.3 H sinh thi bi bn vng triu v cn ct | Sinh k khai thc cc loi nhuyn th hai mnh v

Cc bi triu c hnh thnh khi ph sa ca sng v trm tch bin lng ng li (Hnh 3 4). Cc bi triu l cc mi trng nng ng c hnh thnh v xi mn hng nm hoc theo ma. Chng hn s lng ng ph sa ng gp cho s pht trin ca cc bi bn vng triu ca sng Bn Tre din ra vi tc 90-100 ha/nm (CEECESC, 2009). Cc bi triu trm tch hnh thnh vi tc ti 0,5m, bao gm ht sn nh (di 10%), phn ln l ct mn (80-90%) v phn cn li l bn st/bn. S thay i a mo din ra kh phc tp bi n b chi phi bi nhiu yu t nh thy vn sng v i dng; vt liu rn l lng v tri ni; nn y sng v a hnh pha bin; c im ca gi v hot ng ca con ngi.

Nhng bi triu ny nm ra ca cc nn n nh nh rng ngp mn v vng ven bin. Cc ca sng i, Ba Lai, Hm Lung v C Chin u c bi triu. T Bnh Thng ti Thi Thun, t Tn Thy ti An Thy, t hn Bung ti knh Khu Bng, knh Vm Ging c nhng bi triu pht trin v n nh.

Bi triu cung cp sinh cnh n nh cho cc sinh vt nhuyn th (ngo, s, vm), ng vt khng xng sng v rng ngp mn. Nhng cn ct mn l sinh cnh l tng cho nghu, trong khi s huyt li thng sng bi bn. cc bi triu ca sng Bn Tre xc nh c 120 loi c, trong cc h Perciformes, Clupeiformes v Pleuronetiformes chim u th (CEECESC 2009). H sinh thi bi bn v cn ct cung cp cc dch v h sinh thi sau:

Cung cp ni trng cc cy rau mu (da hu, c u/c sn, ,v.v...); Cung cp ni m ging nghu; Cung cp sinh cnh cho thc vt t nhin nh mung bin (Ipomoea pes-caprae), phi lao v sam bin; Cung cp ni thu hng nc ma cung cp nc trong ma kh; L cc khu vc tim nng b sung nc cho tng nc ngm su; Cung cp ct cho xy dng v san lp; v Gim tc ng ca sng.

Cc khu vc cn ct v bi bn vng ngp triu h tr nui nghu qung canh (Meretrix lyrata cn ct) v s huyt (Anadata granosa bi triu). Cc loi nhuyn th ch c th tn ti bi triu do kh nng di chuyn v tm kim thc n hn ch. Cc bi triu rt giu ngun thc n. S thay i bt thng v nng mui do thy triu, nc bin dng, ma bt thng hoc sng mnh nh hng ln n i sng ca

Hnh 3-5: Ao m nghu ging (bn tri) v m s huyt ging (bn phi)

Hnh 3-6: Khu vc t ging ct trng da hu ti huyn Ba Tri. (Photo: L Anh Tun, 2011)


i hc Cn Th | 33

nghu v s c bit n nh nguyn nhn gy ra hin tng cht hng lot

Nui nghu c tin hnh c ba x; tuy nhin, nui nghu x An Thy c quy m ln nht vi din tch khu vc m ging nghu ln nht (Hnh 3 5). Nui nghu din ra tt c cc ma v thu hoch c th tin hnh vo mi thi im trong nm. Nghu con tp trung cc vng nc nng. Vo thng ba, nghu ln c th th ra cc vng nc su.

3.1.4 H sinh thi ging ct| Sinh k trng rau mu

Ging ct thng cao trn mt nc khong 1.0-1.5m v nm song song vi ng b bin. Ging ct c hnh thnh sau nhiu nm ph sa v trm tch ven bin tch t. Ging ct l ni c tr cho cc cng ng ven bin v ni trng cc loi cy trng nh da hu, ng, u, v cc loi rau mu khc bao gm c ci, c chua, b v ma. Ngoi ra, nui trng thy sn nh m ging nghu c tin hnh ging ct (Hnh 3-6).

Cc ging ct cung cp cc dch v h sinh thi sau: Cung cp ni cho dn c a phng sinh sng, ni c th trnh l thy triu Cung cp ni trng cc loi cy trng (da hu, c u, u); Cung cp ni m ging nghu; Cung cp sinh cnh cho thc vt hoang d nh mung bin, phi lao, sam bin; Cung cp ni c th thu hng nc ma cung cp nc trong ma kh; Khu vc tim nng b sung nc cho tng nc ngm su;


34 | WWF - Vit Nam

Cung cp ct xy dng v san lp; v Gim tc ng ca sng.

Cc lp t khu vc ging ct l cc khu d tr nc ngt. Tng nc ngm chy t thnh ph Bn Tre n pha bc ca huyn Chu Thnh ( su t 290-350m v 410-440m) v c tim nng cung cp 32.640 m3 nc ngt/ngy. Nc ngt su thp di mt t (30-50m v 60-90m) c phn b ch yu pha nam ca Thnh Ph, mt phn ca Ba Tri (x An Thy) v pha bc ca Chu Thnh v Ch Lch. Ngun nc ny c th c s dng cho sn xut nng nghip v sinh hot ca h gia nh.

Khu vc ging ct l ni canh tc rau mu quan trng cho cc cng ng a phng ba x. Do v tr cao hn bi triu, ging ct l h sinh thi duy nht trong bn h sinh thi k n c th duy tr ngun nc ngt v l ni duy nht c th trng rau mu, chn nui v pht trin h thng ti tiu - tuy ch quy m nh. Loi cy trng chim u th ging ct l da hu do loi ny a t ct v nh sng. u tng, xanh, lc v c u cng c trng trn ging ct

3.1.5 Xp hng tm quan trng ca h sinh thi v sinh k ca cng ng

Phn ny m t cc kt qu kho st cng ng v i) tm quan trng ca mi hot ng sinh k i vi tng x, ii) cc hot ng sinh k chnh mi h sinh thi; iii) tm quan trng ca mi h sinh thi i vi tng x.

Bng 3-5 tm tt mi quan h ca cc h sinh thi v cc hot ng sinh k ph thuc vo chng. Mi hot ng sinh k khng ch ph thuc vo mt h sinh thi. Chng hn nh nui tm khng ch ph thuc cao vo rng ngp mn m c cc bi bn vng triu v h sinh thi ca. Cc cng ng xc nh cc hot ng sinh k di y ph thuc vo cc h sinh thi sau:

Nui tm qung canh/thm canh ph thuc cao vo rng ngp mn. Hot ng ny cng c s ph thuc trung bnh - cao vo h sinh thi ca sng v cc bi bn vng triu v cn ct. Nui tm khng c s ph thuc trc tip vo ging ct; Nui nghu v s huyt ph thuc cao vo bi bn vng triu v cn ct. Hot ng ny cng c s ph thuc trung bnh - cao vo rng ngp mn v cc h sinh thi ca sng; Trng rau mu c s ph thuc cao vo cc h sinh thi ging ct. Hot ng ny cng c s ph thuc trung bnh - cao vo bi bn vng triu v cn ct v ph thuc mc thp vo cc ca sng v rng ngp mn; v Khai thc thy sn gn b/ni ng ph thuc cao vo ca sng. Chng cng c s ph thuc trung bnh - cao vo bi bn vng triu v cn ct v rng ngp mn. Khai thc thy sn

OrderCc hot ng sinh k chnh S ph thuc vo cc h sinh thi

Ca sng Rng ngp mn Bi bn v cn ct Ging ct

1 Nui tm qung canh/thm canh -

2 Nui nghu v s huyt -

3 Trng rau mu

4 Khai thc thy sn ven b/ni ng -

Ch thch: Mc ph thuc cao Mc trung bnh - cao Mc trung bnh Mc thp - Khng ph thuc vo h sinh thi

Bng 3-5: Cc hot ng sinh k chnh v xp hng s phc thuc vo cc h sinh thi chnh i vi ba x trng tm.

H sinh thiHot ng sinh k Tha c An Thy Thnh Hi

Ca sng Khai thc thy sn n/a n/a

Bi bn vng triu, cn ct v rng ngp mn

Nui tm qung canh/thm canh n/a

n ct Trng rau mu n/a n/a

Ch thch: Tm quan trng cao nht Tm quan trng trung bnh -cao Tm quan trng trung bnh Tm quan trng thp n/a Khng c nh gi

Bng 3-6: Tm quan trng ca cc h sinh thi chnh trong ba x. Xp hng da trn cc kt qu kho st vi cng ng a phng


i hc Cn Th | 35

khng c s ph thuc trc tip vo cc h sinh thi ging ct.

Hot ng sinh k quan trng nht i vi mi x c th thy trong Bng 3 6. Vic xp hng ny da trn gi tr kinh t ca sinh k - thu nhp t nhng hot ng ny cho cng ng a phng. Hot ng cng mang li nhiu thu nhp th cng c xp hng cao. Nhng sinh k ny d b tn thng trc kh hu v mt s hot ng pht trin quy m ln:

X Thnh Hi xp nui tm qung canh/thm canh l hot ng sinh k quan trng nht; X Tha c xp trng rau mu l hot ng sinh k quang trng nht; v X An Thy xp khai thc thy sn l hot ng sinh k quan trng nht.

Cc cng ng ba x xp hng tm quan trng ca mi h sinh thi i vi cng ng ca h (Bng 3-6). Kt qu xp hng da trn cc hi tho cng ng. Kt qu xp hng kt lun:

X Thnh Hi xp hng bi bn, cn ct v rng ngp mn l h sinh thi quan trng nht i vi cng ng. H sinh thi ca sng v ging ct c xp mc quan trng trung bnh. X Tha c xp hng ging ct l h sinh thi quan trng nht i vi cng ng. H sinh thi ca sng c xp mc quan trng thp v Bi bn, cn ct v rng ngp mn c tm quan trng trung bnh i vi cng ng; v X An Thy xp hng ca sng l h sinh thi quan trng nht i vi cng ng. H sinh thi bi bn, cn ct v rng ngp mn c mc quan trng trung bnh cao v ging ct c tm quan trng trung bnh i vi cng ng.

3.2 Cc p lc v kh hu v phi kh hu c xc nh bi cng ng

Phn ny trnh by cc p lc v kh hu v phi kh hu (t cc hot ng pht trin ca con ngi) v cc him ha m cng ng ba x ven bin ghi nhn c. thu thp thng tin ny, nhm nghin cu tin hnh hi tho, hp v kho st h gia nh.

3.2.1 p lc v him ha v kh hu

Kho st cng ng v cc p lc v him ha v kh hu c tin hnh. Kt qu c trnh by Hnh 3-7, Hnh 3-8 v Hnh 3-9 di y. Biu cu hi ba x th hin ba mc tc ng bao gm Gia tng, n nh v Gim. Tuy nhin, trong qu trnh kho st, cc cng ng c kho st a ra cu tr li khng lin quan hoc khng gy nh hng.Nhn chung, cc hin tng thi tit v kh hu tc ng n tt c cc lnh vc ca ba x ven bin. Nhit cao, mc nc bin dng v xm nhp mn l mi quan tm lin quan n kh hu hin ti

Hnh 3-7: kin ca cc h dn (%) v xu hng thay i ca thi tit trong 10 nm tr li y ti x Tha c.

Nhit cao Ma tht thngko di

Triu cng Nhim mn Nhim phn Lc xoy Xi l

Tng

n nh

Gim

Khng kin

Phn

trm

(%)

Hnh 3-8: kin ca cc h dn (%) v xu hng thay i ca thi tit trong 10 nm tr li y ti x An Thy



Tng

n nh

Gim

Khng kin

Phn

trm

(%)


36 | WWF - Vit Nam

ca tt c cc cng ng v c xem l c tc ng ln ln sinh k v cc h sinh thi a phng.

C ba x u cho rng nhit gia tng: 92% s ngi c hi x Thnh Hi, 47% x An Thy v 71% x Tha c cho rng nhit gia tng. Mc nc bin dng (quan st thy thng qua s gia tng mc triu cng) v xm nhp mn gia tng c cng ng ghi nhn: 54% v 71% ngi x Thnh Hi ghi nhn l mc nc bin v xm nhp mn gia tng, tng ng vi 33% v 33% x An Thy v 67% v 57% x Tha c. C th nhn ra rng x An Thy b nh hng bi triu cng v xm nhp mn t hn. iu ny c th do h thng hiu qu hn.

3.2.2 Cc p lc v him ha t s pht trin

C rt nhiu p lc v him ha lin quan n pht trin hin ang e da tnh ton vn ca cc h sinh thi v phc li ca cng ng ph thuc vo chng. Nhiu trong s cc p lc pht trin ny gy ra cc mi e da tc thi ln hn cc tc ng trong tng lai xa ca bin i kh hu. Hn na, trong nhiu trng hp, nhng mi e da t pht trin ny to ra cc ro cn v ngn cn kh nng ca cc cng ng v h sinh thi thch ng i vi bin i kh hu. iu c th d dng nhn ra hin nay l thch ng vi bin i kh hu, bc u tin cn lm l gim s gia tng cc thit hi (adaptation deficit) t cc hot ng ca con ngi (Carew-Reid J.E., v cc ng nghip, 2011). iu ny c ngha l, chng ta cn gim cc p lc v him ha mi trng v pht trin hin ti h tr vic xy dng kh nng chng chu ca h sinh thi v cng ng v trin khai thch ng hiu qu. Nhng him ha ny bao gm:

S gia tng dn s hin ti mi x dn n gia tng p lc ln cc h sinh thi v sinh cnh ven bin, c bit thng qua vic khai thc v s dng ti nguyn thin nhin nh c, lm sn lm vt liu xy dng v nhin liu.

Thm canh v m rng nng nghip v nui trng thy sn dn ti s ph hy ln rng

Hnh 3-9: kin ca cc h dn (%) v xu hng thay i ca thi tit trong 10 nm tr li y ti x Thnh Hi



Tng

n nh

Gim

Khng kin

Phn

trm

(%)


i hc Cn Th | 37

ngp mn v cc h sinh thi khc (xem phn 3.1.2 c thm thng tin). Cc thc hnh nui trng dn ti vic s dng v gia tng s ph thuc vo phn bn, thuc tr su, tr c v nm. Nhng ha cht ny lm nhim mi trng, gy c cho cc h sinh thi, thc n v nc.

Cc d n c s h tng v nc, nh p Ba Lai, chuyn hng v thay i ch dng chy. iu ny lm thay i chu trnh thy vn v a mo h lu ca sng Ba Lai v ca sng ny.

Vic x cht thi/bn thi t ao nui tm vo rng ngp mn lm che ph r cy ngp mn hn ch kh nng ca cy hp th xy, cui cng dn n rng ngp mn b cht.

Nc thi cng nghip v sinh hot gy suy gim cht lng nc sng v ca sng ven bin.

Khai thc ct v si t ging ct v lng sng s thay i qu trnh a mo. Xi mn dn n s mt mt v suy gim cht lng nc ca thy vc v rng t nhin m c tm quan trng i vi cc h sinh thi chnh v cc hot ng sinh k ph thuc.

B bn phi ca ca sng Ba Lai v b bn tri ca ca sng Hm Lung chng kin s xi mn thng xuyn do s gia tng tn sut v cng hot ng ca sng. Mi nm, khi c sng mnh v trong khi triu cng, nhng khu vc ny b bin xm ln vo trong t lin 20-30m. Lng ng trm tch ven bin v trm tch thng ngun din ra cc bi bn vng triu v cn ct v cc ging ct ven bin. Ngoi ra, khai thc ct, giao thng ng sng v cht ph cy ci cng gp phn gy xi mn t. Khai thc ct lm h thp lng sng v ti lng trm tch trong ct nc. Tu v thuyn to ra sng, dn dn gy xi l b sng. Vic cht cy ci lm gim tnh n nh ca b.

Vic pht trin vng ven bin hn na phc v c s h tng giao thng, ni tr u tu thuyn v cc dch v ngh c khc dn n s suy gim rng ngp mn v dn ti s gia tng cc vn v cht lng v gy nhim rng ngp mn do s x thi bt hp l du m v vt liu xy dng. S dng cc dch v hin ti s dn n s suy thoi hn na cc h sinh thi rng ngp mn v ca sng. Cc d n xy dng quy hoch trong ba huyn ven bin ca tnh Bn Tre c lit k trong Ph lc 4.

Vic nui tm s thng b tht bt do s lan truyn dch bnh. Nhng dch bnh ny lm cho nhiu nng dn phi chuyn sang nui tm th chn trng (tuy nhin m hnh nui tm th chn trng li c nhiu nguy c gia tng s khng bn vng hn). Hn na chng dn n vic gim trm tch lng ng cho ng bng sng Cu Long Bn Tre. iu ny dn ti s xi mn cc b sng, lng sng v bi bn ven bin. Trong hai nm gn y, cc dng chy thng ngun gim, dn n s thay i trong sng v dng chy ven bin v s suy gim dng ph sa vo khu vc h lu. Cc p thy in d kin trn dng chnh ca sng M kong s lm tnh trng ny xu hn.


38 | WWF - Vit Nam

NH GI T TRN-XUNG4


i hc Cn Th | 39

Trng da hu l mt trong nhng sinh k nng nghip chnh ca ngi dn ven bin tnh Bn Tre. Tuy nhin, ngh ny ang gp phi nhiu ri ro t s thay i kh hu.


40 | WWF - Vit Nam

Yu t kh hu Xu th Khu vc b tc ng ch yu

Nhit max, min, trung bnh ma kh An Giang, ng Thp, Long An, Cn Th, Sc Trng, Kin Giang

S ngy nng nng trn 35C ma kh Cc vng gip bin gii vi Cambodia, vng Ty sng Hu

Lng ma u ma (thng 5, 6, 7) Ton ng bng SCL

Lng ma cui ma (thng 8, 9, 10) Cc vng ven bin BSCL

Lc xoy gi ln st Cc vng ven bin, hi o BSCL

Ma ln bt thng (> 100 mm/ngy) Cc vng ven bin bn o C Mau, vng gia sng Tin v sng Hu

p thp nhit i v bo ven bin Cc vng ven bin bn o C Mau, vng gia sng Tin v sng Hu

L lt (din tch ngp v s ngy ngp) Vng T gic Long Xuyn H Tin, vng ng Thp mi, vng gia sng Tin v sng Hu

(khng xt n nh hng cc cng trnh thng ngun) Cc tnh ven bin

Nc bin dng - Xm nhp mn Cc tnh ven bin, vng gia sng Tin v sng Hu

St l Ton ng bng

Tc ng ca triu cng The whole delta

Hnh 4-1: Xu th kh hu BSCL trong 3 thp k sp ti (L Anh Tun, 2010).

Mc ch ca phn nh gi trn-xung l nhm xem xt v nh gi:i. Xu hng kh hu trong tng lai v cc him ha c th xy ra vi tnh Bn Tre; ii. C cu th ch v chnh sch hin ti v thch ng vi BKH; v iii. Cc mc tiu pht trin d kin chnh ti ba huyn thuc nh giMc ch chnh ca vic xem xt ny l hiu r v cc xu th kh hu trong tng li ti ba x ven bin ca tnh Bn Tre; nm c hin ti, c cu v th ch v chnh sch cng nh kh nng v lng ghp thch ng vi BKH d trn h sinh thi trong tng lai; ng thi, cng nhn nhn v mi tng quan gia cc mc tiu pht trin kinh t, x hi v tc ng ca BKH ln cc mc tiu ny nh th no. Trong bo co nh gi ny, vic chi tit d bo BKH cp tnh khng c tin hnh. Cc kt lun trong chng ny ch yu da trn nhng t liu, bo co sn c thu thp c.

4.1 Xu hng BKH

Phn di y tng hp cc d bo kh hu. Vng ng bng sng Cu Long s c s thay i kh hu trong th k 21 theo xu th gia tng nhit trung bnh, ma s thay i theo hng bt thng, lng ma ma kh v u ma ma gim i nhng n cui ma s gia tng c v cng ln s ngy ma v din tch ngp nc s gia tng theo cc mc gia tng mc nc bin dng (B Ti nguyn v Mi trng, 2008). Theo kt qu chng trnh hp tc gia Vin Nghin cu Bin i Kh

Hnh 4-1: Xu th gia tng nhit trung bnh nm tnh Bn Tre giai on 1977 - 2010 (s liu thu thp c t Phng kh tng v thy vn tnh Bn Tre v c nhm t vn phn tch)


i hc Cn Th | 41

hu i hc Cn Th v Trung tm START vng ng Nam thuc trng i hc Chulalongkorn, Thi Lan (L Anh Tun v Suppakorn Chinvanno, 2009, 2011), ty theo kch bn pht thi kh nh knh thp B2 hoc kch bn pht thi kh nh knh cao A2 cho vng BSCL ni chung v tnh Bn Tre ni ring, th:

Nhit : cao nht trung bnh ma kh s gia tng t 1-2C vo thp nin 2020-2040 v khong 2-3C vo thp nin 2050 2090. Lng ma:

- Trung bnh nm th vng BSCL s gim trong khong 2020 2040 nhng sau c xu th tng dn n cui th k 21.

- Trong khong thp nin 2030s, s phn b ma thng s c khuynh hng gim vo u v gia v H Thu nhng gia tng mt t vo cui ma ma.

- Tng lng ma nm ti Bn Tre s gim chng 20%, ng thi thi k bt u ma ma s tr hn khong 2 tun l.

- Ma c xu hng gim vo ma kh v u ma ma nhng li tng c v cng v tn sut vo ma ma (MONRE 2008).

Mc nc bin dng: Din tch ngp lt gia tng - M hnh EIA-3D cho vng BSCL cng cho thy xu th l trong giai on 2030-2040 s khc i so vi hin nay: din tch vng BSCL b ngp s m rng hn v pha Sc Trng, Bc Liu v C Mau. (L Anh Tun & Sapparkorn, 2009 & Stewart v cc ng nghip, 2011).

Hnh 4-1 trn y tm tt cc xu hng kh hu ca BSCL trong c bao gm tnh Bn Tre.

Bn Tre l tnh chu nhiu tc ng do bin i kh hu, cc h sinh thi, hot ng sn xut nng nghip cng nh s pht trin ton din v kinh t, x hi s phi i mt vi nhiu kh khn. Nu xem vng BSCL l im nng in hnh ca din bin bin i kh hu th tnh Bn Tre c xem l ni chu tc ng r rt v nng n nht khu vc. Vo ma kh, Bn Tre chu hn hn v xm nhp mn xy ra thng xuyn, c nm rt gay gt; trong khi vo ma ma, hin tng nc dng thng xy ra do thu triu, l, bo v p thp nhit i. Cc phn tip theo xc nh cc tc ng trc tip v gin tip ca tng him ha v s gia tng v thay i v nhit , lng ma v s dng ln ca nc bin.

4.1.1 Xu hng v nhit

Thng k s thay i nhit nm t 1977 2010 cho thy xu th nhit trung bnh nm tnh Bn Tre gia tng r rt, ring nm 2010 c xem l nm c nhit trung bnh cao mt cch bt thng, t 29,6 C. Nhit khng kh ca tnh trong khong 30 nm qua c tng 0,5C trong vng 35 nm tr li y (Hnh 4-1). Da vo 3 kch bn pht thi kh nh knh ca IPCC l B1 (kch bn thp), B2 (kch bn va) v A2 (kch bn cao), m hnh ton hc cho kt qu phng on din bin s thay i nhit trung bnh nm c d on t 27,9 vo nm 2050 v trong khong

Hnh 4-2: Thay i lng ma hng nm ca tnh Bn Tre giai on 1998 2010

NM2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100

Nhit (0C)

Cao 27.3 27.5 27.7 27.9 28.2 28.5 28.8 29.2 29.5

Thp 27.3 27.5 27.7 27.9 28.0 28.2 28.2 28.3 28.3

Hnh 4-2: D bo nhit trung bnh ca tnh Bn Tre theo cc kch bn pht thi thp, va, cao (Ngun: Nguyn K Phng v cc ng nghip, 2010)

NM

2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100

Lng maCao 1575.2 1576.7 1579.9 1581.4 1583.0 1584.6 1586.2 1586.2 1586.2

Thp 1575.2 1576.7 1579.9 1583.0 1586.2 1589.3 1592.4 1595.6 1600.3

Hnh 4-3: Xu hng lng ma hng nm ca tnh BnTre theo Kch bn pht thi A1, B1 v A2 IPCC (ngun MONRE, 2009)


42 | WWF - Vit Nam

28,3 v 29,3 vo nm 2100.

4.1.2 Xu hng thay i v lng ma

S liu ghi nhn t nm 1998 ti 2010 cho thy lng ma tng khng ng k (Hnh 4 2). Da vo Kch bn pht thi ca IPCC - B1, B2 v A2 xu hng lng ma l tng trong khong 11 25 mm (Hnh 4 3) t 2020 n ht th k 21. S thay i ny l khng ng k. Tuy nhin, iu ng lo ngi l s thay i v thi im bt u ma ma trong nm. Xu hng thay i v lng ma c d bo l ma ma xy ra mun hn khong 2 tun (theo L Anh Tun, 2010). Thm vo , thi im ma d di nht s vo khong cui ma ma.

4.1.3 Xu hng mc nc bin dng

Do a hnh thp; nm v tr gn bin ng, v a hnh b bao vy vi nhiu nhnh sng lin thng vi nhau nn tc ng nc bin dng tnh Bn Tre s r rt hn. Theo s liu ca MoNRE nm 2009 d on rng mc nc bin dng s tng t 65 100 cm vo nm 2100.

Kch bn va ca mc nc bin dng mc 75 cm s gy ra nhng tc ng c th l (MONRE 2009, Nguyn K Phng v cc ng nghip., 2010, Hnh 4-3):

90 km2 tng ng 23% din tch ca huyn Thnh Ph s b nhn chm hon ton; 170 km2 tng ng 46% din tch ca huyn Bnh i s b nhn chm hon ton; 175 km2 tng ng 51% din tch ca huyn Ba Tri s b nhn chm hon ton; v 725 km2 tng ng 33% din tch ca ton b tnh Bn Tre s b nhn chm hon ton.

Hnh 4-3: Phng on mc nc bin dng vng ven bin BSCL theo 3 kch bn pht thi B1, B2 v A1FI (kch bn cao nht) (Ngun: MoNRE, 2009)

Huyn Tng din tch

SLR12 cm 17 cm 30 cm 46 cm 75 cm

S(km2) % S(km2) % S(km2) % S(km2) % S(km2) %Ba Tri 331.25 35.94 10.85 39.24 11.85 47.43 14.32 67.66 20.43 169.92 51.30

Bnh i 371.41 31.35 8.44 37.69 10.15 60.27 16.23 89.87 24.20 171.32 46.13

Thnh Ph 384.39 57.82 15.04 58.17 15.13 60.01 15.61 62.70 16.31 89.07 23.17

Ton tnhBn Tre

2,223.06 272.09 12.24 290.45 13.07 342.08 15.39 425.67 19.15 725.25 32.62

Hnh 4-4: Tnh trng xm nhp mn tnh Bn Tre nm 2009 (Ngun: IMHEM, 2010)


i hc Cn Th | 43

Ba huyn ven bin s chu tc ng nng n t SLR, c bit l huyn Ba Tri v Bnh i. Kch bn va mc 75 cm cho thy rng, 50% tng din tch ca hai huyn s b nhn chm trong nc bin (Bng 4-4). Tuy nhin, trong bo co nh gi ny, h sinh thi c th no, sinh k ph thuc c th no s b tc ng mc no do SLR khng c thc hin.

4.1.4 Nc bin dng v xm ngp mn

Khi mc nc bin dng v hn hn tr nn ti t hn th nc mn xm nhp vo c tng nc mt v nc ngm. Hnh 4-5 v Hnh 4-6 di y phc tho cc d on v s xm nhp mn n nm 2020 v 2050. Trong nm 2020, mn 4 s bao gm hu nh tt c cc huyn Thnh Ph v Ba Tri, trong khi khong mt na ca huyn Bnh i s b nh hng. n nm 2050 d bo ch ra rng tt c ba huyn ven bin ca tnh Bn Tre s b bao ph bi ranh gii mn 4 , mt phn ln s c bao ph ranh gii mn 10 v phn nhiu s c bao ph bi ranh gii mn 20 . Xm nhp mn v SLR s nh hng mnh m n hot ng nng nghip v cc h sinh thi ven bin. Trong thng 10 nm 2011, hng trm ha t ca nhiu x b mt do s dng ln v ln chim ca mc nc bin (Hnh 4-7 and Hnh 4-8). Trong nhng nm gn y, s xm nhp ca nc mn vo su trong ni, vo cc cnh ng la v khu vc m nui trng thy sn Bn Tre tr nn nghim trng hn trong ma kh do gim dng chy t thng ngun sng Mekong; s xut hin ca gi ma ng bc, v s gia tng mc nc bin pha ng ca bin ng. mn t nm 2002 v 2010 c ghi nhn ranh gii 4 (April S max) ti thnh ph Bn Tre ti Ph Tc, x Ph c trn sng ti i

Hnh 4-4: Tnh trng xm nhp mn tnh Bn Tre nm 2009 (Ngun: IMHEM, 2010)

Hnh 4-5: D on xm nhp mn tnh Bn Tre nm 2020, (Ngun: IMHEM, 2010)


44 | WWF - Vit Nam

ti Ci Mn, trn sng C Chin cch b bin 60 km. Trong nm 2004, 2005 v 2010 mc mn ranh gii 4 xy ra trong Vm Mn, cch sng Hm Lung 60 km. Hn na, mc mn ranh gii 1 c ghi nhn hu ht cc ni trong tnh Bn Tre. S gia tng mc nc bin gn vi tc ng ca xm nhp mn c cng ng quan, c bit cc tc ng tiu cc ca xm nhp mn i vi cc m nui tm s.


i hc Cn Th | 45

Hnh 4-6: D bo xm nhp mn tnh Bn Tre nm 2050 (Ngun: IMHEM, 2010).

Hnh 4-7: Mt t v mt ma ti x An Thy do nc bin xm ln (Photo: Hong Vit, 2011)

Hnh 4-8: Xi l bin v mt t x Tha c (Photo: Hong Vit, 2011)


46 | WWF - Vit Nam

4.1.5 Gia tng nhit v tnh trng hn hn

Cng vi tnh trng xm nhp mn, hn hn c cho l s c nhng tc ng nghim trng nht ln tnh Bn Tre. Nm 2010, ch ring hn hn v xm nhp mn gy ra mt mt c d tnh l 198 t VN. Giai on t 1995 2008, hn hn v xm nhp mn c xc nh l gy thit hi ln ti 672,3 t VN (BTDARD, 2011). Cc thit hi v mt mt ny c c nguyn nhn t nhng thay i trn thng ngun sng Mekong. Hu qu ca nhng tc ng ny dn ti:

132.823 h b thiu nc sinh hot,

15.782 ha la b mt trng v gim nng sut,

857.000 cy ging b h hi,

445.000 cy ging b cht,

13.700 ha da b rng tri non,

8.495 ha ma v 25.019 ha cy n tri b gim nng sut, v

360 ha nui thy sn b gim nng sut v 5.289 tn tm c b thit hi.

Theo quan st ca cc cng ng a phng, nhit tng trong nhng nm gn y, c bit l trong nm 2010, dn n s suy gim trong sn lng nghu. S gia tng nhit lin tc v t ngt, tng bc hi nc, dn n tng nng mn v gy ra ci cht hng lot ca nghu v tm.

4.1.6 Bo l

Bo v xi mn l hai nguyn nhn gy ra tc ng nghim trng cho cng ng a phng ven bin (Bng4-5). Trung bnh, tnh Bn Tre nhn n nhn 6-9 cn bo mi nm t Bin ng, dn n ma ln trong sut ton b khu vc v gy xi mn b bin. Trong nm thp k t 1940 v 1990, khng c d liu no v cc cn bo trc tip nh hng n Bn Tre. Tuy nhin, sau nm 1990, Bn Tre bt u hng chu mt s cn bo, gy thit hi nghim trng trong khu vc ven bin. Cng ng a phng vn cn nh tc ng ca cn bo s 5 (Linda) trong nm 1997, s 9 (Durian) nm 2006 v cn bo ln nht trong nm 2007, ph hy nhiu ngi nh v ma mng ti a phng. Cn b chnh quyn a phng chia s rng cc cn bo tc ng ln n tnh trng xi mn b bin, y l mt mi nguy ln ti khu vc ven bin tnh Bn Tre. Cc khu vc ven bin khng b tri


i hc Cn Th | 47

qua cc cn bo trong thi gian trc nm 1990, chnh v th, tnh Bn Tre v cc cng ng ven bin ang gp nhng kh khn nht nh trong vic lp k hoch thch ng.

4.2 Th ch v chnh sch lin quan n ng ph vi bin i kh hu

Phn di y tng hp cc chnh sch v thch ng vi BKH cp trung ng ca Vit Nam. Chnh ph Vit Nam nhn nhn thy cc mi e da tim tng lin quan n BKH s xy ra vi cc cp khc nhau trn khp c nc, v vy, Chnh ph ban hnh cc chnh sch quc gia c th v thch ng vi BKH:

Ch th s 35/2005/CT-TTg ngy 17 thng 10 nm 2005 ca Th tng Chnh ph v vic t chc thc hin Ngh nh th Kyoto thuc Cng c Khung ca Lin Hip Quc v bin i kh hu ti Vit Nam. Ch th ny to ra khun kh php l cho cc k hoch v c ch pht trin sch ti Vit Nam.

Quyt nh s 47/2007/Q-TTg ngy 06 thng 4 nm 2007 ca Th tng Chnh ph giao B Ti nguyn v Mi trng v cc b, ngnh, a phng c lin quan thc hin Ngh nh th Kyoto v C ch pht trin sch;

Ngh quyt s 60/2007/NQ-CP ngy 03 thng 12 nm 2007 ca Chnh ph v vic xy dng Chng trnh mc tiu Quc gia ng ph vi bin i kh hu ton cu: Ngh quyt ny c giao cho b TN&MT chu trch nhim chnh trong vic xy dng Chng trnh mc tiu quc gia ng ph vi BKH (NPT-RCC); v

No. Time occurred and name Casualty Infrastructure damage and material loss Total loss(estimated)1 02/11/1997

Bo s 5 (Bo Linda)

116 ngi cht 57 ngi b thng

570 ngi nh b sp 2.141 nc nh b h 322 phng hc b h 27 c quan, trm y tNhiu h thng thy li, ng giao thng, kho bi b h hi.

336 t ng

2 0/12/1998Bo s 7 (Bo Dawn)

Thiu s liu Thiu s liu 281 ngi nh b sp 14 phng hc b h Nhiu h thng thy li, ng giao thng, trm in b h hi.

40.5 t ng

3 05/12/2006Bo s 9 (Bo Durian)

18 ngi cht 671 ngi b thng

26.476 ngi nh b sp 93.488 nc nh b h 89 phng hc b h hon ton 1.633 phng hc b h mi 250 tr s c quan b tc mi 59 trm x b h hng 12.043 tr in b ng 17.075 ha la, 989 ha hoa mu, 20.148 ha cy n tri, 8.686 ha ma, 21.984 ha da b h hi 114 ha rng ngp mn ven bin b gy Nhiu h thng thy li, ng giao thng, b h hi.

3,182 t ng

Bng 4-5: D liu tn tht do ma bo ca tnh Bn Tre trong nhng nm gn y (Ngun: DARD, 2011)


48 | WWF - Vit Nam

Quyt nh s 158/2008/Q-TTg ngy 02 thng 12 nm 2008 ca Th tng v vic ph duyt Chng trnh mc tiu Quc gia ng ph vi bin i kh hu ca Vit Nam;

Quyt nh s 2179/QBTNMT, ngy 16 thng 11 nm 2010 ca B TN&MT. Quyt nh ny ph duyt Chng trnh H tr ng ph vi BKH (SPRCC);

Quyt nh s 2139/Q-TTg, ngy 05 thng 9 nm 2011 ca Th tng Chnh ph: Ph duyt Chin lc quc gia v BKH ca Vit Nam.

Cc chnh sch v thch ng vi BKH ca tnh Bn Tre:

Ngy 27 thng 5 nm 2011, y ban nhn dn tnh Bn Tre k Quyt nh s 1224/Q-UBND: Quyt nh ny thi hnh Khung Chng trnh hnh ng ca tnh Bn Tre ng ph vi BKH v Nc bin dng;

Ngy 01/10/2009, y ban nhn dn tnh Bn Tre k Quyt nh s Q 2369/Q-UBND thnh lp Ban ch o ng ph BKH cc cp; cc ngnh. Quyt nh ny c cp nht, sa i li vo ngy 15 thng 2 nm 2011 theo quyt nh s 302/Q-UBND. H thng sp xp th ch v BKH c trnh by nh hnh 16 di y;

Ngy 23 thng 5 nm 2011, UBND tnh Bn Tre k quyt nh s 1143/Q-UBND: Quyt nh ny ra thng bo ph duyt d n nh gi tc ng, cc kch bn chi tit v BKH ca tnh Bn Tre v xut gii php thch ng. Ngy 06 thng 9 nm 2011, UBND tnh Bn Tre k quyt nh s 1983 /Q-UBND thng bo ph duyt d n K hoch ng ph vi BKH v Nc bin dng giai on 2011-2015 v tm nhn 2020.

4.3 Cc mc tiu pht trin kinh t-x hi giai on 2011 2015 v tm nhn 2020

nh hng K hoch Pht trin Kinh t X hi ca tnh Bn Tre ti nm 2020 tp trung vo:

i. Thc hin nh hng chin lc lc pht trin bn vng tnh Bn Tre n 2020 gn vi nh hng chin lc bin Vit Nam;

ii. Chuyn dch c cu kinh t ca Tnh theo hng pht trin nng nghip hng ha, tng dn

Hnh 4-9: S t chc cc hot ng ng ph vi BKH ca tnh Bn Tre

T vn quc t

Chng trnh ti tr

S, ban ngnh cp Tnh

y ban nhn dnHuyn/ Th

T chcon th Tnh

BAN CH O T chuyn mn gip vic

Ghi ch: Ch o iu hnh

Cng tc, h tr v trao i thng tin


i hc Cn Th | 49

t

4_16_wwf - danh gia nhanh tong hop tinh ton thuong va kha nang thich ung.pdf

Documents