Ενότητες 40,41,42

Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ

Η Οικονομική κρίση του 1929

και οι κοινωνικές & πολιτικές συνέπειές της

(περιληπτικά)

Α. Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ

Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ• Η Ευρώπη είχε στον πόλεμο 8

εκατομμύρια νεκρούς, 6 εκατομ. τραυματίες και ανυπολόγιστες υλικές ζημιές

• Πολλά ευρωπαϊκά κράτη είχαν συνάψει δάνεια από τις ΗΠΑ

• Τα μεσαία στρώματα είχαν τις μεγαλύτερες ζημίες

• Οι γυναίκες μπήκαν στην αγορά εργασίας, ενώ σε μερικά κράτη απέκτησαν δικαίωμα ψήφου

• Οι στρατιώτες που προέρχονταν από τις αποικίες της Γαλλίας & της Αγγλίας μετέφεραν την ιδέα της αυτοδιάθεσης στους τόπους τους, με αποτέλεσμα να αρχίσει η κατάρρευση του αποικιακού συστήματος.

• Το σοσιαλιστικό ρωσικό καθεστώς θεωρήθηκε ως εναλλακτικό πρότυπο οργάνωσης και απέκτησε οπαδούς.

• Γενικά, το αστικό κράτος θα δεχθεί κριτική από κομμουνιστές και εθνικιστές.

• Υπήρχε καχυποψία ανάμεσα στη Γαλλία και τη Γερμανία. Με τη συνθήκη του Λοκάρνο (1925) οι δύο χώρες υποσχέθηκαν σεβασμό των συνόρων.

• Με γαλλοαμερικανικό σύμφωνο Κέλογκ-Μπριάν καταδικαζόταν ο πόλεμος.

• Στις ΗΠΑ μέσα σε λίγα χρόνια διπλασιάστηκε η βιομηχανική παραγωγή και το μέσο εισόδημα.

• Το χρηματιστήριο της Ν. Υόρκης είχε συνεχή άνοδο.• Όταν, όμως, τον Οκτώβριο του 1929, μεγάλοι

επενδυτές άρχισαν να πουλούν μετοχές, επήλθε οικονομικός πανικός (Μαύρη Πέμπτη) και έγινε το γνωστό κράχ (=πτώχευση).

• Μέχρι το 1931 έκλεισαν χιλιάδες επιχειρήσεις και χιλιάδες άνθρωποι έμειναν άνεργοι.

• Η κρίση επεκτάθηκε και στην Ευρώπη, γιατί οι αμερικανικές τράπεζες απέσυραν τα κεφάλαιά τους με τη μορφή δανείων.

• Η Μεγάλη Ύφεση έπληξε αργότερα και την Ελλάδα.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ 1929

Β. Κοινωνικές διαστάσεις της κρίσης του 1929

• Το κράχ του 1929 επηρέασε όλες τις κοινωνικές τάξεις του δυτικού κόσμου:

οι πλούσιοι αγοράζουν χρεοκοπημένες επιχειρήσεις

οι αγρότες δεν βρίσκουν να πουλήσουν τα προϊόντα τους

οι εργάτες και οι υπάλληλοι αντιμετωπίζουν μειώσεις μισθών

μικρομεσαίες επιχειρήσεις πουλιούνται ή κλείνουν.

Στις ΗΠΑ έμειναν άνεργοι περίπου 12 εκατομμύρια άνθρωποι, πτώχευσαν πάνω από 1600 τράπεζες, έκλεισαν 20000 επιχειρήσεις & από απελπισία αυτοκτόνησαν 23000 άνθρωποι!

1932. Πολιτική λύση:• Οι δυτικές κυβερνήσεις αναζητούν πολιτικές λύσεις• Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Φραγκλίνος Ρούζβελτ

εφαρμόζει την πολιτική του New Deal • Το κράτος οφείλει να παρεμβαίνει στην οικονομία με

μεγάλες επενδύσεις, για να χτυπηθεί η ανεργία και να αρχίσουν να αγοράζονται τα προϊόντα που έμεναν απούλητα.

• Έτσι, ανατέθηκαν μεγάλα δημόσια έργα σε ιδιωτικές εταιρείες, οι υπάλληλοι και οι εργάτες βρήκαν δουλειά και άρχισαν να αγοράζουν αγροτικά προϊόντα και η βιομήχανοι ανάσαναν και η οικονομία αναθερμάνθηκε.

• Το new deal ακολούθησαν και ευρωπαϊκά κράτη και έτσι επικράτησε η «διευθυνόμενη οικονομία».

• Στην Ιταλία και τη Γερμανία, μετά την επικράτηση του φασισμού και του ναζισμού, ακολουθήθηκε η πολιτική της αυτάρκειας, για να αντιμετωπιστεί η κρίση και για να εξυπηρετηθούν πολιτικές σκοπιμότητες (εθνικισμός)

• Οι Γερμανοί μάλιστα κατηγόρησαν ως υπεύθυνους της κρίσης τους Εβραίους

Γ. Πολιτικές διαστάσεις της κρίσης του 1929

• Κατά τον μεσοπόλεμο, πολλοί αμφισβήτησαν τη φιλελεύθερη δημοκρατία και ο κομμουνισμός και ο φασισμός απέκτησαν υποστηρικτές:

Σοβιετική Ένωση (1924, Στάλιν, Κομμουνιστικό κόμμα)

Ιταλία (1919, Μουσολίνι, Εθνικό Φασιστικό Κόμμα)

Γερμανία (1919, Χίτλερ, Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα)

Ισπανία, Πορτογαλία, Αυστρία, Γιουγκοσλαβία, Ελλάδα, Βουλγαρία, Πολωνία, Λιθουανία

Σοβιετική Ένωση • Μετά τον θάνατο του Λένιν το 1924 ανέλαβε την εξουσία ο Στάλιν, έως το 1953.

• Με ελεγχόμενη οικονομική πολιτική και βίαιες μεθόδους (εκτοπίσεις, δημεύσεις γης, διώξεις) ανέπτυξε τη χώρα βιομηχανικά

• Πήρε στα χέρια του όλες τις εξουσίες, εκτέλεσε πολλούς από τους ηγέτες της επανάστασης και μετέτρεψε το κόμμα σε μηχανισμό υλοποίησης των αποφάσεών του και λατρείας του προσώπου του (σταλινισμός)

• Διαστρέβλωσε τη θεωρία του μαρξισμού

Ιταλία• 1919: Μουσολίνι ιδρύει το Εθνικό Φασιστικό Κόμμα

• Προβάλει αντικαπιταλιστικούς και εθνικιστικούς προσανατολισμούς

• Ένοπλες ομάδες (χρηματοδοτούμενες από κεφαλαιούχους) δολοφονούν κομμουνιστές και συνδικαλιστές.

• 1922: Μουσολίνι + 100000 οπαδοί κάνουν την Πορεία προς τη Ρώμη (παρωδία επανάστασης) και αναγκάζει βασιλιά Βίκτωρ Εμανουήλ Γ΄ να του αναθέσει την πρωθυπουργία.

• 1926: απόλυτος κυρίαρχος (ντούτσε = ηγέτης), δολοφόνησε ή φυλάκισε πολιτικούς αντιπάλους, προσπάθησε να χειραγωγήσει τη νεολαία, αντικατέστησε επαγγελματικές ενώσεις και τα εργατικά συνδικάτα με ελεγχόμενες συντεχνίες και προπαγάνδισε το καθεστώς στον τύπο και το ραδιόφωνο.

Γερμανία• 1919: ο Χίτλερ ιδρύει το

Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα (Nationalsozialistische Partei), με στόχο την αντικατάσταση της δημοκρατίας από μια «Νέα Τάξη», όπου οι Γερμανοί θα είχαν μια καλύτερη θέση.

• Κέρδισε οπαδούς από τα κοινωνικά στρώματα που είχαν πληγεί περισσότερο (αγρότες, μικροαστοί, άνεργοι).

• Παράλληλα, πολλοί κεφαλαιούχοι υποστήριξαν τον Χίτλερ, εναντίον του αναπτυσσόμενου κομμουνισμού.

• Εκλογές 1932: 37,4% ψήφων, εκλέγεται καγκελάριος (πρωθυπουργός)

• Ναζί πυρπολούν τη γερμανική Βουλή (Reichstag) και κατηγορούν τους κομμουνιστές. Αφορμή για συλλήψεις κομμουνιστών.

• Η βουλή έθεσε εκτός νόμου τους κομμουνιστές και παραχώρησε στον Χίτλερ έκτακτες εξουσίες για 4 χρόνια.

• Ο Χίτλερ έγινε αρχηγός του κράτους (Fϋhrer)

• Οι Ναζί διέλυσαν τα άλλα κόμματα, χειραγωγούσαν, προπαγάνδιζαν, φανάτιζαν, έκαιγαν βιβλία, και εξόντωναν όσους διέφεραν (πολιτικούς αντιπάλους, τσιγγάνους, ομοφυλόφιλους).

Αργότερα στράφηκαν εναντίον των Εβραίων.