www.degeo-online.nl 1ste druk

De Geo 3 hv Aardrijkskunde voor de onderbouw

Antwoorden hoofdstuk 1

De Geo, aardrijkskunde voor de onderbouw van hv - Docentenhandleiding 3 HV © ThiemeMeulenhoff Utrecht/Zutphen, 2010 2

§4 Go west, go south

1 a een baan vinden (werk), meer geld verdienen (hoger inkomen), dichter bij je werk gaan wonen, verschillen in woningprijs of energieprijs b zonnig klimaat, mooie woonomgeving, gaan trouwen of samenwonen, dichter bij familie gaan wonen c W19

d naar het westen (zuidwesten) e Ten westen, omdat het demografisch zwaartepunt ten westen van de rivier ligt. 2 a

vestiging (x 1000 p. jr) vertrek (x 1000 p. jr) vestigings- of vertrekoverschot noordoost 414 570 -156 midwest 574 689 -115 zuid 1113 869 244 west 651 623 28

b W20

De Geo, aardrijkskunde voor de onderbouw van hv - Docentenhandleiding 3 HV © ThiemeMeulenhoff Utrecht/Zutphen, 2010 3

c Ja, omdat het westen en (vooral) het zuiden vestigingsoverschotten hebben. NB: Tot rond 1990 was er een enorme migratiestroom naar het westen (Californië), daarna zijn het zuiden en

de woestijnstaten in het westen in trek. 3 a W21

b Hoofdpatroon: van snowbelt naar sunbelt. c pushfactoren: 1 werkloosheid (economisch) 2 rassenrellen (sociaal/politiek) 3 koud klimaat (fysisch) pullfactoren: 1 zonnig klimaat 2 mooie woonomgeving 3 veel hightechbedrijven d De meeste hightechcentra liggen in de sunbelt: 9. In de snowbelt: 3. e De hightechbedrijven zijn 'footloose' en kunnen zich overal vestigen; ze kiezen dan voor een aantrekkelijke

(woon)omgeving. 4 a figuur 7: palmbomen, grote vrijstaande huizen, zwembaden, droge (woestijn)omgeving figuur 8: zon, stranden, plezierjachten, vrije tijd b Eigen antwoord leerling. 5 Let op: in de eerste oplage van het lesboek staat een fout: in de legenda van figuur 9 staat 'immigranten'. Dat

moet zijn: 'migranten'. a Florida en Arizona b Omdat ze, samen met Texas, de hoogste vestigingsoverschotten hebben bij de binnenlandse migratie, zie

figuur 10. (Florida is het hoogst, Arizona volgt kort daarop, Texas komt op de derde plaats). c 1 Vanuit New York naar Florida. push: klimaat, pensionering pull: zonnig klimaat, vrijetijdseconomie 2 Vanuit Californië naar Arizona. push: stedelijke drukte, multiculturele samenleving (veel Spaanstalige immigranten) pull: zonnig klimaat, ruimte, vrijheid

De Geo, aardrijkskunde voor de onderbouw van hv - Docentenhandleiding 3 HV © ThiemeMeulenhoff Utrecht/Zutphen, 2010 4

d De vijf grootste migratiestromen komen van nabijgelegen staten. Dus afstand is belangrijk. e Ja, omdat het zuiden/westen vestigingsoverschotten heeft en het noordoosten/midden vertrekoverschotten. f Californië (hoog vertrekoverschot) 6 a 1 natuurlijke groei: geboorte - sterfte 2 migratiesaldo: vestiging - vertrek b natuurlijke groei: 2.232.397

migratiesaldo: 583.434 bevolking 31-7-2007: 36.687.481

c absolute cijfers d natuurlijke groei (geboorteoverschot) e binnenlands: groot vertrekoverschot buitenlands: groot vestigingsoverschot f - veel immigranten (vaak jonge mensen of jonge gezinnen) - veel Hispanics in Californië (hoger geboortecijfer dan andere groepen) 7 a Californië, Texas, Florida, Illinois, New York en New Jersey (de oranje- en roodgekleurde staten in figuur 10). b gate = poort. De meeste immigranten komen via die staten het land binnen. c Florida en Texas d Het zijn echte sunbeltstaten én ze liggen dichtbij herkomstgebieden van buitenlandse migranten (rol van

afstand: Mexicanen naar Texas, Cubanen naar Florida. Florida is daarnaast speciaal in trek voor gepensioneerden vanuit New York.

e Californië en New York. Het zijn echte meltingpotstaten: veel immigranten, multiculturele samenleving. Voor de immigranten zijn het poorten naar de rest van de VS.

8 Eigen antwoord leerling. 9 Eigen antwoord leerling.

De Geo, aardrijkskunde voor de onderbouw van hv - Docentenhandleiding 3 HV © ThiemeMeulenhoff Utrecht/Zutphen, 2010 5

§5 Los Angeles: metropool en meltingpot 1 a W23

b 1 meer hoogbouw (wolkenkrabbers) 2 veel nieuwbouw, geen historische stadskern, zoals in de meeste Nederlandse steden 3 rechte (snel)wegen in het centrum 2 a Rond het CBD liggen etnische wijken met daaromheen de suburbs. b 1 ligging aan een zee (geen westwaartse uitbreiding mogelijk) 2 ligging gebergtes (aan de noordkant); uitbreiding gaat oostwaarts, zie ook W24 (en Grote Bosatlas, 53ste

druk, kaart 178A) 3 a W24

b ongeveer 150 km c autobezit (mobiliteitsgroei) d meer ruimte, minder druk, meltingpots in het centrum e Door de urban sprawl zijn er nieuwe subcentra nodig. Ze ontstaan op ruime afstand van het CBD. f Dan gaan minder mensen naar het CBD (dus: concurrentie).

De Geo, aardrijkskunde voor de onderbouw van hv - Docentenhandleiding 3 HV © ThiemeMeulenhoff Utrecht/Zutphen, 2010 6

4 a 1 veiligheid in de eigen groep 2 geen geld voor duurder huis 3 discriminatie (weggepest) b Ja, bijvoorbeeld wijken met veel allochtonen (echter: er zijn geen homogene etnische wijken met één bevolkingsgroep, zie opgave c). c Multi = veel; er wonen mensen uit verschillende groepen, bijvoorbeeld Turken, Marokkanen en Surinamers. Dus: minder homogeen. d 1 meer soorten etnische wijken (meer verschillende immigrantengroepen) 2 de etnische wijken in de VS zijn veel groter, soms wel zo groot als heel Amsterdam! 5 a Los Angeles: Hispanics Detroit: zwarten b Los Angeles ligt dicht bij Mexico, Detroit niet. In Detroit (en andere grote steden in het noordoosten) zijn na de afschaffing van de slavernij veel zwarten gaan wonen, zie ook lesboektekst in §3. c Detroit: zwart centrum, blanke suburbs. In Los Angeles meer gemengd, ook veel 'minderheidsgroepen' in de suburbs. 6 a W25

b In wijken met veel etnische groepen is het inkomen lager dan in wijken met veel blanke bewoners. c In gebied III, omdat daar etnische wijken liggen waar veel nieuwe immigranten gaan wonen. 7 a hekwerken (gated community), hoge inkomens, veel blanke bewoners b/c - ruimtelijke segregatie (uitleg: gescheiden woonwijk) - maatschappelijke segregatie (uitleg: bewoners uit verschillende groepen gaan niet met elkaar om) 8 Eigen antwoord leerling. Bijvoorbeeld: - voordelen spreiding: geen concentratieproblemen, verschillende bevolkingsgroepen gaan meer met elkaar om, betere integratie door onderling contact - nadelen spreiding: veel allochtonen vinden het fijn om bij elkaar te wonen in wijken met eigen winkels, moskee en dergelijke. Bovendien is spreiding een vorm van discriminatie: op grond van herkomst (bevolkingsgroep) verhuizen naar een ander deel van de stad.

De Geo, aardrijkskunde voor de onderbouw van hv - Docentenhandleiding 3 HV © ThiemeMeulenhoff Utrecht/Zutphen, 2010 7

9 a Grote Bosatlas, 53ste druk, kaart 178-179 b W27 totaal: 403.838 134.838 636.159 W28

c Los Angeles heeft een negatief binnenlands migratiesaldo, Riverside/San Bernardino niet. d Eén verklaring: suburbanisatie vanuit Los Angeles naar Riverside/San Bernardino, waar nog veel ruimte is. 10 Eigen antwoord leerling. Bijvoorbeeld: - hoogbouw - laagbouw - laag inkomen – hoog inkomen - centrum – rand van de stad - vooral etnische groepen – vanouds blanke bevolking - weinig ruimte – veel ruimte - werkfunctie (CBD) – woonfunctie - CBD – edgecity - weinig groen – veel groen (parken, tuinen), enzovoort

De Geo, aardrijkskunde voor de onderbouw van hv - Docentenhandleiding 3 HV © ThiemeMeulenhoff Utrecht/Zutphen, 2010 8

§6 Google Earth en Amerika 1 a 1 CBD 2 etnische wijken 3 suburbs b CBD c hoge gebouwen (wolkenkrabbers), rechte wegen, snelwegen d Hij heeft ook recht op privacy. e Eigen antwoord leerling. 2 a Met Street View kun je op ooghoogte kijken (via het aanklikken van camera's). b Street View: op ooghoogte, dus gewoon een straat inkijken; inzoomen: van bovenaf, recht naar beneden. 3 a '3D-gebouwen' en 'Terrein' b De wolkenkrabbers zijn niet van bovenaf in beeld, maar meer van opzij. Je kunt de vormen van de wolkenkrabbers daardoor beter zien. c De functie 'Terrein' is te zien aan het reliëf in de verte (bergen). 4 Internetopgave opdracht Metropool Los Angeles, Google Earth / Edugis. 1a Los Angeles staat op de tweede plaats (na New York) met 12,9 miljoen inwoners. 1b In de Verenigde Staten is de bevolkingsdichtheid van de steden veel lager dan in Nederland. 1c De steden in de Verenigde Staten zijn ruimer opgezet (meer laagbouw) en spreiden zich uit over een groter oppervlak. 2a De stadsuitbreiding gaat vooral in zuidoostelijke richting. 2b De stad ligt ingeklemd tussen de zee in het (zuid)westen en bergen in het noordoosten. Rond 1980 (zie legenda) was dit gebied helemaal volgebouwd. De nieuwere uitbreidingen liggen vooral in het zuidoosten (Orange County) en oosten (San Bernardino County en Riverside County). Hieronder zie je een screendump van Google Earth. De gekleurde lijnen geven de stadsuitbreidingen in verschillende perioden aan (rood 1850, wit 2005). Duidelijk is te zien dat de bebouwing in het noorden tegen de rand van het gebergte aan ligt.

2c Ja, er liggen nog vlakke delen die vrijwel onbewoond zijn (woestijngebied). Wel liggen er berggebieden die verdere uitbreiding moeilijk maken. 2d Ongeveer 185 kilometer (ter vergelijking de agglomeratie van Amsterdam: ongeveer 30 kilometer).

De Geo, aardrijkskunde voor de onderbouw van hv - Docentenhandleiding 3 HV © ThiemeMeulenhoff Utrecht/Zutphen, 2010 9

3a Zie figuur 12 op bladzijde 19 in je lesboek. 3b Ja, het CBD ligt in het gedeelte van 'uitbreiding 1850'. 4

Functie Placemark A CBD 4 B Oudste deel inner city (1850 – 1900) 7 C Surburbane woonwijk met lage inkomens 10 D Surburbane woonwijk met middeninkomens 5 E Surburbane woonwijk met hoge inkomens 1 F Industrie 6 G Bedrijven (transportsector) 8 H Shopping mall 3 I Sport & recreatie 9 J Kantoren buiten het CBD (edgecity) 2

5a In de stoep zijn gekleurde tegels in stervorm opgenomen met de namen van beroemde filmsterren: http://nl.wikipedia.org/wiki/Hollywood_Walk_of_Fame. Op het plein kijken de toeristen naar de handtekeningen die de filmsterren in het cement hebben gezet. 5b - 5c De beste manier: intikken bij Zoeken in Maps: Universal City. 5d - 5e Verschillen (onder meer):

- rijke woonwijk: bochtige laantjes, villa's verscholen achter het groen, hoge hekwerken - arme woonwijk: rechte straten, armoedige huizen (wel vaak vrijstaand), slecht onderhoud, troep op straat

5f Als je het tabblad Terrein aanklikt, kun je zien dat de woonwijk ten noorden van de Sunset Boulevard heel reliëfrijk is. De woonwijk ten zuiden van de Sunset Boulevard ligt in een vlak gebied. 5g Als je het tabblad Verkeer aanklikt, kun je zien of het rustig (groene kleur, het verkeer rijdt snel door) of druk (bruine kleur, filevorming) is. 5 Eigen antwoorden leerling.