http://egitimvaktim.comhttp://egitimvaktim.com

EDEBİYAT KONU ANLATIMIEDEBİYAT KONU ANLATIMI

YAZINSAL(EDEBİ TÜRLER)YAZINSAL(EDEBİ TÜRLER)

� Masal� Öykü(hikaye)� Roman� Makale� Fıkra� Söyleşi(sohbet)� Deneme� Eleştiri� Anı� Günlük� Yaşamöyküsü(Biyografi)� Özyaşamöyküsü(Otobiyografi)� Mektup� Söylev� Gezi Yazısı(seyahatname)� Tiyatro

1. Trajedi2. Komedi3. Dram

MASALMASAL

�� Sözlü edebiyat ürünlerindendir.Sözlü edebiyat ürünlerindendir.

�� Olağanüstü olaylarla olağanüstü kişilerin Olağanüstü olaylarla olağanüstü kişilerin başından geçen olayların hikayelerdir.başından geçen olayların hikayelerdir.

�� Masallarda yer ve zaman belirsizdir. Olaylar Masallarda yer ve zaman belirsizdir. Olaylar hayal ürünüdür. hayal ürünüdür.

�� Kahramanları arasında hayvanlar, periler, cinler Kahramanları arasında hayvanlar, periler, cinler yer alır. Olaylar yer alır. Olaylar --miş’li geçmiş zaman kullanılarak miş’li geçmiş zaman kullanılarak anlatılır. Masallarda eğiticilik esastır.anlatılır. Masallarda eğiticilik esastır.

�� Masalın sonunda iyiler ödüllendirilir, kötüler Masalın sonunda iyiler ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır. cezalandırılır.

�� Masallar evrensel konuları işler. Masallar evrensel konuları işler.

�� Çeşitli yerlerde aynen tekrar edilen klişe bölümler Çeşitli yerlerde aynen tekrar edilen klişe bölümler vardır.vardır.

�� Masallar bir yazar tarafından toplanarak bir Masallar bir yazar tarafından toplanarak bir araya getirilebilir. Almanya’da Grimm Kardeşler, araya getirilebilir. Almanya’da Grimm Kardeşler, bizde ise Eflatun Cem Güney masal derleyen bizde ise Eflatun Cem Güney masal derleyen yazarlardır.yazarlardır.

ÖSYS’de MasalÖSYS’de Masal

1989-ÖYS

CEVAP: D

ÖYKÜÖYKÜ

�� Olmuş ya da olması mümkün olayları anlatan kısa Olmuş ya da olması mümkün olayları anlatan kısa yazılardır.yazılardır.

�� Öyküde ele alınan kişiler, çoğu zaman hayatlarının Öyküde ele alınan kişiler, çoğu zaman hayatlarının belli ve kısa bir anı içinde izlenir; karakterlerinin belli ve kısa bir anı içinde izlenir; karakterlerinin sadece bir yönü üzerinde durulur; ayrıntılara sadece bir yönü üzerinde durulur; ayrıntılara girmekten kaçınılır.girmekten kaçınılır.

İki tür öykü tekniği vardır:İki tür öykü tekniği vardır:

�� Maupassant tarzı klasik öyküMaupassant tarzı klasik öykü ve ve ÇehovÇehov tarzı tarzı modern öykü. Klasik öyküde olay anlatımı esastır, modern öykü. Klasik öyküde olay anlatımı esastır, modern öykü. Klasik öyküde olay anlatımı esastır, modern öykü. Klasik öyküde olay anlatımı esastır, modern öyküde ise olaydan çok, inmodern öyküde ise olaydan çok, in--sanın belli bir sanın belli bir zaman dilimindeki durumu anlatılır.zaman dilimindeki durumu anlatılır.

�� Edebiyatımızda klasik öykünün ilk ve önemli Edebiyatımızda klasik öykünün ilk ve önemli temsilcisi temsilcisi Ömer Seyfettin’dirÖmer Seyfettin’dir. Modern öykünün . Modern öykünün önemli temsilcileri ise. önemli temsilcileri ise. Sait Faik Abasıyanık ve Sait Faik Abasıyanık ve Memduh Şevket Esendal’dır.Memduh Şevket Esendal’dır.

Edebiyatımızda ilk öykü:Edebiyatımızda ilk öykü:LetaifLetaif--i Rivayat i Rivayat -- Ahmet Mithat EfendiAhmet Mithat Efendi

ROMANROMAN

�� İnsanların ve toplumların yaşadıkları ya da yaşayabilecekleri olayları İnsanların ve toplumların yaşadıkları ya da yaşayabilecekleri olayları zamana ve kişiye bağlayarak anlatan yapıtlardır. zamana ve kişiye bağlayarak anlatan yapıtlardır.

�� Romanda Romanda olaylar geniş ve ayrıntılı olarakolaylar geniş ve ayrıntılı olarak anlatılır. anlatılır.

�� Romandaki bütün olaylar bir ana olayın etrafında gelişir. Bu olayı Romandaki bütün olaylar bir ana olayın etrafında gelişir. Bu olayı �� Romandaki bütün olaylar bir ana olayın etrafında gelişir. Bu olayı Romandaki bütün olaylar bir ana olayın etrafında gelişir. Bu olayı destekleyen küçük destekleyen küçük yan olaylaryan olaylar da vardır.da vardır.

�� Romanda, Romanda, öyküye göre daha geniş bir zaman söz konusudur.öyküye göre daha geniş bir zaman söz konusudur.

�� Kişi sayısı Kişi sayısı öyküye göre daha fazladıröyküye göre daha fazladır. Kahramanlar, romanda bütün . Kahramanlar, romanda bütün yönleriyle tanıtılıryönleriyle tanıtılır..

ROMAN TÜRLERİROMAN TÜRLERİ

�� Tarihi roman:Tarihi roman: Konularını tarihten alan romanlara,Konularını tarihten alan romanlara,

�� Töre romanı:Töre romanı: Toplumun yaşayış tarzını, geleneklerini, Metlerini Toplumun yaşayış tarzını, geleneklerini, Metlerini işleyen romanlara,işleyen romanlara,

�� Psikolojik roman:Psikolojik roman: Ruh çözümlemelerini öne alan romanlara,Ruh çözümlemelerini öne alan romanlara,

�� Egzotik roman:Egzotik roman: Uzak ve yabancı ülkelerin doğa ve insanlarını anlatan Uzak ve yabancı ülkelerin doğa ve insanlarını anlatan romanlara,romanlara,

�� Tezli roman:Tezli roman: Bir görüş veya düşünceyi savunan romanlara, Bir görüş veya düşünceyi savunan romanlara,

�� Biyografik roman:Biyografik roman: Bir sanatçının ya da önemli bir kişinin yaşamını Bir sanatçının ya da önemli bir kişinin yaşamını konu edinen romanlara denir.konu edinen romanlara denir.

ROMANROMAN

�� Edebiyatımızda ilk yerli roman:Edebiyatımızda ilk yerli roman:TaaşşukTaaşşuk--ı Talat ve Fitnatı Talat ve Fitnat -- Şemsettin SamiŞemsettin Sami

�� Edebiyatımızda ilk çeviri roman:Edebiyatımızda ilk çeviri roman:TelemaqueTelemaque -- Yusuf Kamil Paşa (Fenelon’dan)Yusuf Kamil Paşa (Fenelon’dan)

�� Edebiyatımızda ilk edebi roman:Edebiyatımızda ilk edebi roman:intibahintibah -- Namık KemalNamık Kemal

�� Edebiyatımızda ilk tarihi roman:Edebiyatımızda ilk tarihi roman:CezmiCezmi -- Namık KemalNamık Kemal

Edebiyatımızda ilk realist roman:Edebiyatımızda ilk realist roman:�� Edebiyatımızda ilk realist roman:Edebiyatımızda ilk realist roman:Araba SevdasıAraba Sevdası -- Recaizade Mahmut EkremRecaizade Mahmut Ekrem

�� Edebiyatımızda Batılı anlamda ilk roman:Edebiyatımızda Batılı anlamda ilk roman:Mai ve SiyahMai ve Siyah -- Halit ZiyaHalit Ziya

�� Edebiyatımızda ilk psikolojik roman:Edebiyatımızda ilk psikolojik roman:EylüEylül l -- Mehmet RaufMehmet Rauf

�� Edebiyatımızda ilk köy romanı:Edebiyatımızda ilk köy romanı:Karabibik Karabibik -- Nabizade NazımNabizade Nazım

ÖSYS’de RomanÖSYS’de Roman

1996-ÖYSCEVAP: E

MAKALEMAKALE

�� Makale herhangi bir konuda Makale herhangi bir konuda bir görüş ya da bir görüş ya da düşünceyi savunmakdüşünceyi savunmak için yazılan yazılardır. için yazılan yazılardır.

�� Gazete ve dergilerdeGazete ve dergilerde yayımlanır.yayımlanır.

�� Makalede üç bölüm bulunur. Giriş, gelişme Makalede üç bölüm bulunur. Giriş, gelişme ve sonuç.ve sonuç.

�� Makale türü Makale türü Şinasi ve Agah EfendiŞinasi ve Agah Efendi birlikte birlikte �� Makale türü Makale türü Şinasi ve Agah EfendiŞinasi ve Agah Efendi birlikte birlikte çıkardıkları ilk özel gazete olan çıkardıkları ilk özel gazete olan TercümanTercüman-- ı ı Ahval’de Şinasi’ninAhval’de Şinasi’nin yazmaya başladığı yazmaya başladığı makalelerle Türk basınına girmiştir.makalelerle Türk basınına girmiştir.

�� Edebiyatımızda ilk makale:Edebiyatımızda ilk makale:TercümanTercüman--ı Ahval Mukaddimesiı Ahval Mukaddimesi-- ŞinasiŞinasi

İBRAHİM ŞİNASİ

FIKRAFIKRA

�� Güncel konularla ilgili kişisel görüş ve Güncel konularla ilgili kişisel görüş ve düşüncelerin kısaca anlatıldığı, gazete ve düşüncelerin kısaca anlatıldığı, gazete ve dergilerde yayımlanan dergilerde yayımlanan günübirlik günübirlik yazılardır.yazılardır.

�� Yazar, düşüncelerini Yazar, düşüncelerini kanıtlama amacı kanıtlama amacı gütmez. gütmez.

�� Okuyucuyu söylediklerine inandırmak gibi Okuyucuyu söylediklerine inandırmak gibi bir kaygısı yoktur. bir kaygısı yoktur.

�� Herkese seslenebilen kısa yazılar Herkese seslenebilen kısa yazılar �� Herkese seslenebilen kısa yazılar Herkese seslenebilen kısa yazılar oluşturmaya çalışır. oluşturmaya çalışır.

�� Fıkrada günlük konuşma dili kullanılır, yer Fıkrada günlük konuşma dili kullanılır, yer yer nükteli sözlere de yer veriliryer nükteli sözlere de yer verilir..

�� Ahmet Rasim, Ahmet Haşim, Hüseyin Cahit Ahmet Rasim, Ahmet Haşim, Hüseyin Cahit Yalçın, Falih Rıfkı Atay başlıca fıkra Yalçın, Falih Rıfkı Atay başlıca fıkra yazlarımızdandır.yazlarımızdandır.

AHMET RASİM

ÖSYS’de FıkraÖSYS’de Fıkra

1985-ÖYS 1984-ÖYSCEVAP: C CEVAP: B

SÖYLEŞİ(SOHBETSÖYLEŞİ(SOHBET))

�� Bir yazarın, herhangi bir konudaki düşüncelerini Bir yazarın, herhangi bir konudaki düşüncelerini karşısındakiyle karşısındakiyle konuşuyormuş gibi anlattığıkonuşuyormuş gibi anlattığı yazılardır.yazılardır.

�� Gazete ve dergi yazısı olan söyleşi, Gazete ve dergi yazısı olan söyleşi, günlük konuşma dili ile günlük konuşma dili ile herkesin anlayabileceği bir üslupla yazılır.herkesin anlayabileceği bir üslupla yazılır.

�� Bilimsel bir anlatımıBilimsel bir anlatımı yoktur.yoktur.

�� Yazar birtakım Yazar birtakım iç konuşmalaraiç konuşmalara yer verir. yer verir. Sıcak bir üslupSıcak bir üslup ve ve samimi bir dil kullanır. İçtenlik ve doğallık, söyleşinin dikkat samimi bir dil kullanır. İçtenlik ve doğallık, söyleşinin dikkat çekici özellikleridir.çekici özellikleridir.

�� Ahmet Rasim, Nurullah Ataç, Şevket Rado başlıca söyleşi Ahmet Rasim, Nurullah Ataç, Şevket Rado başlıca söyleşi yazarlarımızdır.yazarlarımızdır.

DENEMEDENEME

�� Yazarın, herhangi bir konu üzerinde Yazarın, herhangi bir konu üzerinde kesin kesin sonuçlara gitmeden, kendi kendisiyle sonuçlara gitmeden, kendi kendisiyle konuşuyorkonuşuyor gibi yazdığı yazılardır.gibi yazdığı yazılardır.

�� Deneme, Deneme, kişiselliğin en fazla ön plana çıktığı kişiselliğin en fazla ön plana çıktığı yazı türüdüryazı türüdür. Deneme, Nurullah Ataç’ın . Deneme, Nurullah Ataç’ın anlatımı ile Benin ülkesidir.” anlatımı ile Benin ülkesidir.”

�� Yazar, anlatımda ve konu seçiminde Yazar, anlatımda ve konu seçiminde �� Yazar, anlatımda ve konu seçiminde Yazar, anlatımda ve konu seçiminde alabildiğine özgürdür. alabildiğine özgürdür. Denemeler kişisel Denemeler kişisel yazılardır.yazılardır.

�� Dünya edebiyatında deneme türünün Dünya edebiyatında deneme türünün en ünlü en ünlü ismi Montaigne’dir. ismi Montaigne’dir.

�� Türk edebiyatında başlıca deneme yazarları; Türk edebiyatında başlıca deneme yazarları; Nurullah Ataç, Suut Kemal Yetkin, Sabahattin Nurullah Ataç, Suut Kemal Yetkin, Sabahattin Eyüboğlu, Ahmet Haşim, Ahmet Hamdi Eyüboğlu, Ahmet Haşim, Ahmet Hamdi Tanpınar’dır.Tanpınar’dır.

EDEBİYATIMIZDA DENEMEEDEBİYATIMIZDA DENEME

�� Karalama Defteri, Günlerin Getirdiği :Karalama Defteri, Günlerin Getirdiği :

Nurullah AtaçNurullah Ataç

�� Bize Göre, GurebahaneBize Göre, Gurebahane--i Laklakan:i Laklakan:

Ahmet HaşimAhmet Haşim

�� Beş Şehir Beş Şehir -- Ahmet Hamdi TanpınarAhmet Hamdi Tanpınar

�� Denemeler Denemeler -- Suut Kemal YetkinSuut Kemal Yetkin

ÖSYS’de DenemeÖSYS’de Deneme

94- ÖYS 1989-ÖYSCEVAP: D CEVAP: C

CEVAP: D

ELEŞTİRİ(TENKİT)ELEŞTİRİ(TENKİT)

�� Bir yapıtın ya da sanatçının Bir yapıtın ya da sanatçının olumluolumlu--olumsuz, olumsuz, iyiiyi--kötü, güzelkötü, güzel--çirkinçirkin yönlerini ortaya koyan yönlerini ortaya koyan yazılardır. yazılardır.

�� Eleştiride amaç, sanatçının ya da yapıtın Eleştiride amaç, sanatçının ya da yapıtın yalnızca eksik, kusurlu yönlerini göstermek yalnızca eksik, kusurlu yönlerini göstermek değildir; değildir; üstün yönlerini göstermeküstün yönlerini göstermek de de eleştirmenin görevidir.eleştirmenin görevidir.

�� Eleştirmenin tarafsız olduğu, duygularını Eleştirmenin tarafsız olduğu, duygularını karıştırmadığı eleştirilere karıştırmadığı eleştirilere nesnelnesnel; kişisel ; kişisel Eleştirmenin tarafsız olduğu, duygularını Eleştirmenin tarafsız olduğu, duygularını karıştırmadığı eleştirilere karıştırmadığı eleştirilere nesnelnesnel; kişisel ; kişisel yargılarını öne çıkardığı eleştirilere de yargılarını öne çıkardığı eleştirilere de öznelözneleleştiri denir.eleştiri denir.

�� Edebiyatımızda Edebiyatımızda eleştiri türü Tanzimat eleştiri türü Tanzimat döneminde başlardöneminde başlar. Namık Kemal, Recaizade . Namık Kemal, Recaizade Mahmut Ekrem, Hüseyin Cahit Yalçın, Mahmut Ekrem, Hüseyin Cahit Yalçın, Nurullah Ataç, Asım Bezirci, Fethi Naci başlıca Nurullah Ataç, Asım Bezirci, Fethi Naci başlıca eleştiri yazarlarımızdır.eleştiri yazarlarımızdır.

�� Edebiyatımızda ilk eleştiri:Edebiyatımızda ilk eleştiri:TahribTahrib--i Harabati Harabat -- Namık KemalNamık Kemal NAMIK KEMAL

ÖSYS’de EleştiriÖSYS’de Eleştiri

2006-ÖSS 1989-ÖYSCEVAP: C CEVAP: B

ANI(HATIRA)ANI(HATIRA)

�� Bir yazarın kendisinin veya yakın bir tanıdığının Bir yazarın kendisinin veya yakın bir tanıdığının yaşadıklarını anlattığı yazılardır.yaşadıklarını anlattığı yazılardır.

�� Yazar, olayları kendi bakış açısıyla anlatır.Yazar, olayları kendi bakış açısıyla anlatır.

�� Anılar, yazan kişinin, yaşadığı dönem hakkında bilgi Anılar, yazan kişinin, yaşadığı dönem hakkında bilgi vermesi açısından önemlidir.vermesi açısından önemlidir.

�� Anı türündeki yazılar, olayları yaşayan kişi tarafından Anı türündeki yazılar, olayları yaşayan kişi tarafından kaleme alınmak zorunda değildir.kaleme alınmak zorunda değildir.

�� Ünlü bir kişinin anılarını bir başkası kaleme alabilir.Ünlü bir kişinin anılarını bir başkası kaleme alabilir.�� Ünlü bir kişinin anılarını bir başkası kaleme alabilir.Ünlü bir kişinin anılarını bir başkası kaleme alabilir.

Edebiyatınızda bazı anı yapıtları ve yazarları:Edebiyatınızda bazı anı yapıtları ve yazarları:

�� DefterDefter--i Amalim i Amalim -- Ziya PaşaZiya Paşa�� Kırk Yıl, Saray ve Ötesi Kırk Yıl, Saray ve Ötesi -- Halit ZiyaHalit Ziya�� Edebi ve Siyasi Hatıralarım Edebi ve Siyasi Hatıralarım -- Yahya KemalYahya Kemal�� Anamın Kitabı Anamın Kitabı -- Yakup KadriYakup Kadri�� Çankaya Çankaya -- Falih Rıfkı AtayFalih Rıfkı Atay

�� Yaşanan olayların, izlenimlerin, Yaşanan olayların, izlenimlerin, tarih tarih atılarak günü gününe yazılmasına deniratılarak günü gününe yazılmasına denir. .

�� Günlük ile anı arasındaki fark, Günlük ile anı arasındaki fark, günlüğün günlüğün günü gününe yazılmasıdırgünü gününe yazılmasıdır. Anı ise . Anı ise geçmişteki olaylara aittir.geçmişteki olaylara aittir.

�� Günlüğün eski dildeki adı “Günlüğün eski dildeki adı “ruzname”dirruzname”dir..

�� Günlük türündeki yazılar, Günlük türündeki yazılar, anılara göre daha anılara göre daha

GÜNLÜKGÜNLÜK

�� Günlük türündeki yazılar, Günlük türündeki yazılar, anılara göre daha anılara göre daha kısadır. kısadır.

�� Günlükler mutlaka olayları yaşayan kişi Günlükler mutlaka olayları yaşayan kişi tarafından yazılır. tarafından yazılır.

�� Nurullah Ataç “Nurullah Ataç “GünceGünce” leriyle bu türün ” leriyle bu türün başarılı örneklerini vermiştir.başarılı örneklerini vermiştir.

YAŞAMÖYKÜSÜ(BİYOGRAFİYAŞAMÖYKÜSÜ(BİYOGRAFİ))

�� Ünlü kişilerin hayatını ve yapıtlarını Ünlü kişilerin hayatını ve yapıtlarını anlatan yazı türüdür. anlatan yazı türüdür.

�� Amaç, yaşamöyküsü anlatılan kişinin Amaç, yaşamöyküsü anlatılan kişinin yaptığı önemli çalışmaları, yapıtlarını ve yaptığı önemli çalışmaları, yapıtlarını ve belirgin özelliklerini okura duyurmaktır.belirgin özelliklerini okura duyurmaktır.

�� Belgelere dayanılarak yazılan bu turun ilk Belgelere dayanılarak yazılan bu turun ilk örneğini veren örneğini veren Plutarkhos’turPlutarkhos’tur. .

�� Bu türün Divan edebiyatındaki karşılığı Bu türün Divan edebiyatındaki karşılığı ““tezkire’dirtezkire’dir. Şairlerin hayatlarını anlatmak . Şairlerin hayatlarını anlatmak için hazırlanan ve “için hazırlanan ve “tezkiretezkire--i şuara” (şairler i şuara” (şairler tezkiresi)tezkiresi) diye anılan yapıtlar da bu türün diye anılan yapıtlar da bu türün bir örneğidir.bir örneğidir.

�� Edebiyatımızda Edebiyatımızda ilk tezkireilk tezkire (biyografi):(biyografi):Mecalisü’n Nefais Mecalisü’n Nefais -- Ali Şir NevaiAli Şir Nevai

ALİ ŞİR NEVAİ

ÖSYS’de BiyografiÖSYS’de Biyografi

1991-ÖYSCEVAP: A

ÖZYAŞAMÖYKÜSÜ(OTOBİYOGRAFİ)ÖZYAŞAMÖYKÜSÜ(OTOBİYOGRAFİ)

�� Kişilerin kendi hayatlarını Kişilerin kendi hayatlarını anlattığı yazılardır; anlattığı yazılardır; Biyografiden ayrılan yönü, Biyografiden ayrılan yönü, kişinin hayatını başkasının kişinin hayatını başkasının değil, kendisinin anlatmasıdır.değil, kendisinin anlatmasıdır.değil, kendisinin anlatmasıdır.değil, kendisinin anlatmasıdır.

MEKTUPMEKTUP

�� Başka bir yerde bulunan bir kişiye, bir Başka bir yerde bulunan bir kişiye, bir topluluğa ya da bir kuruma, bir maksadı topluluğa ya da bir kuruma, bir maksadı bildirmek için yazdan yazılardır. bildirmek için yazdan yazılardır.

�� Sanat, düşünce, bilim ve siyaset Sanat, düşünce, bilim ve siyaset adamlarının yazdıkları mektuplar edebi adamlarının yazdıkları mektuplar edebi mektup özelliği gösterirmektup özelliği gösterir. Bu tür . Bu tür mektuplar bir düşüncenin, bir görüşün mektuplar bir düşüncenin, bir görüşün açıklanması, bir tezin savunulması için açıklanması, bir tezin savunulması için yazılır.yazılır.yazılır.yazılır.

Edebiyatımızdaki bazı mektup örnekleri:Edebiyatımızdaki bazı mektup örnekleri:

�� Şikayetname Şikayetname –– FuzuliFuzuli

�� Ziya’ya Mektuplar Ziya’ya Mektuplar -- Cahit Sıtkı TarancıCahit Sıtkı Tarancı

SÖYLEV(NUTUK)SÖYLEV(NUTUK)

�� Bir topluluğa güzel düşünceler Bir topluluğa güzel düşünceler aşılamak, o topluluğu duygulandırıp aşılamak, o topluluğu duygulandırıp coşturmak amacıyla söylenen güzel ve coşturmak amacıyla söylenen güzel ve etkili sözlerdir. etkili sözlerdir.

�� İlk örnekleri Yunan edebiyatında İlk örnekleri Yunan edebiyatında görülmektedir. görülmektedir. DemosthenesDemosthenes, , CiceroCicerogörülmektedir. görülmektedir. DemosthenesDemosthenes, , CiceroCicerobu türün en ünlü isimleridir. bu türün en ünlü isimleridir.

�� Edebiyatımızda ise “Edebiyatımızda ise “SöylevSöylev” adlı ” adlı yapıtıyla Atatürk bu türün en güzel yapıtıyla Atatürk bu türün en güzel örneğini vermiştir.örneğini vermiştir.

GEZİ YAZISI(SEYAHATNAME)GEZİ YAZISI(SEYAHATNAME)

�� Yazarın, gezip gördüğü yerlerin ilgi çekici yönlerini, Yazarın, gezip gördüğü yerlerin ilgi çekici yönlerini, tarihi, coğrafi, ekonomik ve sosyal özelliklerini kendi tarihi, coğrafi, ekonomik ve sosyal özelliklerini kendi görüş ve düşüncelerini kalarak anlattığı yazılardır.görüş ve düşüncelerini kalarak anlattığı yazılardır.

�� Gerçeği yansıtması yönünden hukuk, folklor, Gerçeği yansıtması yönünden hukuk, folklor, toplumbilim gibi alanlar için belge görevini görür.toplumbilim gibi alanlar için belge görevini görür.

Edebiyatımızda önemli gezi yazısı yazarları ve Edebiyatımızda önemli gezi yazısı yazarları ve yapıtları:yapıtları:yapıtları:yapıtları:

�� SeyahatnameSeyahatname ::Evliya ÇelebiEvliya Çelebi�� Frankfurt SeyahatnamesiFrankfurt Seyahatnamesi ::Ahmet HaşimAhmet Haşim�� Hac YolundaHac Yolunda ::Cenap ŞahabettinCenap Şahabettin�� Bizim Akdeniz, DenizaşırıBizim Akdeniz, Denizaşırı ::Falih Rıfkı AtayFalih Rıfkı Atay�� Avrupa’da Bir CevelanAvrupa’da Bir Cevelan ::Ahmet Mithat EfendiAhmet Mithat Efendi�� Anadolu NotlarıAnadolu Notları ::Reşat Nuri GüntekinReşat Nuri Güntekin

TİYATROTİYATRO

�� Tiyatro, Tiyatro, din törenlerinden doğmuşturdin törenlerinden doğmuştur. .

�� Bugünkü Batı tiyatrosunun Bugünkü Batı tiyatrosunun ilk örnekleri Eski ilk örnekleri Eski Yunan edebiyatınaYunan edebiyatına aittir. aittir.

�� Tiyatro, Tiyatro, Eski Yunan edebiyatının temeliniEski Yunan edebiyatının temelinioluşturur ve oldukça gelişmiş bir türdür. oluşturur ve oldukça gelişmiş bir türdür.

�� Eski Yunan’da tiyatro yapıtları şiir şeklindedirEski Yunan’da tiyatro yapıtları şiir şeklindedir. Bu . Bu yapıtlar trajedi ve komedi olarak ikiye ayrılırken yapıtlar trajedi ve komedi olarak ikiye ayrılırken daha sonra bu türlere dram da eklenmiştir. daha sonra bu türlere dram da eklenmiştir.

Aspendos tiyatrosu

�� Tiyatro, edebiyatımıza Tiyatro, edebiyatımıza Tanzimat dönemindeTanzimat dönemindegirmiş ve birçok sanatçı bu türde yapıt ortaya girmiş ve birçok sanatçı bu türde yapıt ortaya koymuştur. koymuştur.

�� Bu dönemde Bu dönemde Şinasi, Namık Kemal, Ahmet Şinasi, Namık Kemal, Ahmet Mithat, Ahmet Vefik, Recaizade Mahmut Mithat, Ahmet Vefik, Recaizade Mahmut Abdülhak HamitAbdülhak Hamit başlıca tiyatro yazarlarıdır. başlıca tiyatro yazarlarıdır.

�� Edebiyatımızda ilk tiyatro yapıtı:Edebiyatımızda ilk tiyatro yapıtı:Şair EvlenmesiŞair Evlenmesi :Şinasi:Şinasi

TRAJEDİ(TRAGEDYA)TRAJEDİ(TRAGEDYA)�� Hayatın acıklı yönlerini kendine özgü kurallarla sahnede Hayatın acıklı yönlerini kendine özgü kurallarla sahnede

göstermek, ahlak, erdem örneği vermek amacıyla yazılmış göstermek, ahlak, erdem örneği vermek amacıyla yazılmış manzum (şiir biçiminde) tiyatro yapıtlarıdır.manzum (şiir biçiminde) tiyatro yapıtlarıdır.

�� Konular tarihten ve mitolojiden seçilir.Konular tarihten ve mitolojiden seçilir.

�� Kişiler; Kişiler; tanrı, tanrıça ve soylulardırtanrı, tanrıça ve soylulardır..

�� Kötü, bayağı söz ve söyleyişler yoktur. Seçkin bir Kötü, bayağı söz ve söyleyişler yoktur. Seçkin bir üslupla manzum olarak yazılır.üslupla manzum olarak yazılır.

�� Kişiler arasındaki dövüşme, yaralama ve öldürme gibi Kişiler arasındaki dövüşme, yaralama ve öldürme gibi korkunç ve çirkin olaylar sahnede gösterilmez; bu korkunç ve çirkin olaylar sahnede gösterilmez; bu olayları haberciler aktarır.olayları haberciler aktarır.olayları haberciler aktarır.olayları haberciler aktarır.

�� Üç birlik kuralıÜç birlik kuralı vardır.(Olay, zaman ve yer birliği)vardır.(Olay, zaman ve yer birliği)

�� İnsanoğlunun İnsanoğlunun hırslarını, kavgalarınıhırslarını, kavgalarını gösterir; çoğu, gösterir; çoğu, felaketli sonuçlara bağlanır.felaketli sonuçlara bağlanır.

�� Birbiri ardınca süren Birbiri ardınca süren koro ve diyalog bölümlerikoro ve diyalog bölümleri vardır.vardır.

Dünya edebiyatında ünlü trajedi yazarları:Dünya edebiyatında ünlü trajedi yazarları:

�� Corneille, RacineCorneille, Racine -- Fransız Ed.Fransız Ed.�� Aiskhylos, Sophokles, EuripidesAiskhylos, Sophokles, Euripides -- Yunan Ed.Yunan Ed.

�� İnsanların ve olayların gülünç yönlerini ortaya koymak; izleyenleri İnsanların ve olayların gülünç yönlerini ortaya koymak; izleyenleri güldürmek ve düşündürmek amacıyla yazılmış tiyatro yapıtlarıdır.güldürmek ve düşündürmek amacıyla yazılmış tiyatro yapıtlarıdır.

Klasik komedinin özellikleri:Klasik komedinin özellikleri:

�� Konu, yaşanan hayattan ve günlük olaylardan alınır.Konu, yaşanan hayattan ve günlük olaylardan alınır.

�� Kişiler, halktan ve yüksek zümreden her çeşit insan olabilir.Kişiler, halktan ve yüksek zümreden her çeşit insan olabilir.

�� Her türlü söze, şakaya yer verilir. Üslupta asalet aranmaz.Her türlü söze, şakaya yer verilir. Üslupta asalet aranmaz.

�� Üç birlik kuralına uyulurÜç birlik kuralına uyulur..

KOMEDİ(KOMEDYA)KOMEDİ(KOMEDYA)

�� Üç birlik kuralına uyulurÜç birlik kuralına uyulur..

�� Kişilerin öldürme, yaralama gibi her çeşit davranışları Kişilerin öldürme, yaralama gibi her çeşit davranışları sahnede geçebilirsahnede geçebilir..

�� ManzumManzum olarak yazılır.olarak yazılır.

�� Birbiri ardınca süren koro ve diyalog bölümleri vardırBirbiri ardınca süren koro ve diyalog bölümleri vardır

Dünya edebiyatında ünlü komedi yazarları:Dünya edebiyatında ünlü komedi yazarları:

�� Aristophanes, Menandros Aristophanes, Menandros -- Yunan Ed.Yunan Ed.�� Moliere Moliere -- Fransız Ed.Fransız Ed.

DRAMDRAM

�� Hayatı olduğu gibi, bütün acıklı ve gülünç yönleriyle yansıtan, Hayatı olduğu gibi, bütün acıklı ve gülünç yönleriyle yansıtan, sahnede gösterilmek amacıyla yazılmış tiyatro yapıtlarıdır. Belli sahnede gösterilmek amacıyla yazılmış tiyatro yapıtlarıdır. Belli kurallara bağlı değildir, gerçeğe uygunluğu önemlidir.kurallara bağlı değildir, gerçeğe uygunluğu önemlidir.

Dramın özellikleri:Dramın özellikleri:

�� Hayatta olduğu gibi hem acıklı hem gülünç sahneler bulunur. Hayatta olduğu gibi hem acıklı hem gülünç sahneler bulunur. Böylelikle trajik ve komik öğeler dramda kaynaşmış olur.Böylelikle trajik ve komik öğeler dramda kaynaşmış olur.

�� Olaylar tarihin herhangi bir devrinden alındığı gibi, günlük Olaylar tarihin herhangi bir devrinden alındığı gibi, günlük hayattan da alınabilir.hayattan da alınabilir.

�� Yer, zaman, olay birliğine uyma zorunluluğu yoktur.Yer, zaman, olay birliğine uyma zorunluluğu yoktur.

�� Olaylar, çirkin dahi olsa sahnede gösterildiği gibi, kişiler Olaylar, çirkin dahi olsa sahnede gösterildiği gibi, kişiler hangi halk tabakasından olursa olsun, dramda yer alır.hangi halk tabakasından olursa olsun, dramda yer alır.

�� Şiir ya da düzyazı biçiminde yazılabilir.Şiir ya da düzyazı biçiminde yazılabilir.

Dünya edebiyatında ünlü dram yazarları:Dünya edebiyatında ünlü dram yazarları:

�� Shakespeare Shakespeare -- İngiliz Ed.İngiliz Ed.�� Victor Hugo, Schiller Victor Hugo, Schiller -- Fransız Ed. Fransız Ed.

Edebiyatımızda ünlü dram yazarları:Edebiyatımızda ünlü dram yazarları:�� Namık Kemal, Abdülhak Hamit TarhanNamık Kemal, Abdülhak Hamit Tarhan

VİCTOR HUGO