33CHIẾNLƯỢCCỦACHIẾNTRANHROBERTGREENE

NHÀXUẤTBẢNTRẺ

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

Biêntậpebook:ĐặngTuấnChỉnhsửachínhtả:NhưHảoCungcấpsách:HốKhôĐộingũđánhmáy:LinhVBoice,NgaNguyen,NhưHảo,TrinhBaDuong,Lê Lộc, Mét Bẻ Đôi Ba, Nguyễn Dương, Phù Thủy Cận Thị, Đỗ Việt,PhươngThảoNgô,LêThanhAn,ĐỗVănBúp,Đạt,TrungNguyen,HoàngMạnhTuấn,NguyễnĐôngHải,ThúyVũ,HồCaoDuyên,GiaHuy,DuongS Egte, Trương Quang Sơn, Nguyễn Đức Kiệt, Dam Tran, Khanh, MoHoang,NguyễnBìnhMinh,Tanpopo,HangLe

http://sachvui.com/

GIỚITHIỆU

33chiếnlượccủachiếntranhlàtinhtúycủatrítuệvôtậnhàmchứatrongcácbàihọcvànguyêntắccủaviệcthựchiệnchiếntranh.

Quyểnsáchđượcthiếtkếđểđịnhhướngbạnvớitri thứcthựchành,tạorachobạnvôsốsựlựachọnvàthuậnlợikhiđốiđầuvớinhữngchiếnbinhlẩnkhuấtđangtấncôngbạntrongcuộcchiếnhàngngày.

Mỗi chương sách làmột chiến lược được chọn lọc từ những tác phẩmvànhữngthựctiễncủacáctướnglĩnhcũngnhưcácchiếnlượcgiavĩđạinhấttronglịchsửhướngtớiviệcgiảiquyếtmộtvấnđềcụthểmàbạnthườnggặpphải.

Mỗichươngsáchcũngđượcminhhọabằngnhữngvídụlịchsử,khôngchỉtừbảnthânsựthựchiệnchiếntranhmàcòntừlĩnhvựcchínhtrị,vănhóa,kinhdoanh,chỉrasựnốikếtgiữaquânsựvàxãhội.

MỤCLỤC

LỜINÓIĐẦUPHẦN1.CHIẾNTRANHHƯỚNGNỘI

1.TUYÊNCHIẾNVỚIKẺTHÙ

2.ĐỪNGCHIẾNĐẤUVỚICUỘCCHIẾNVỪAQUA

3.GIỮANHỮNGSỰKIỆNRỐILOẠN,ĐỪNGĐÁNHMẤTSỰMINHMẪN

4.TẠOMỘTÝTHỨCVỀSỰKHẨNCẤPVÀTUYỆTVỌNGPHẦNII.CHIẾNTRANHCÓTỔCHỨC

5.TRÁNHNHỮNGCÁIBẪYCỦATƯDUYTHEONHÓM

6.PHÂNTÁNCÁCLỰCLƯỢNG

7.CHUYỂNCUỘCCHIẾNTRANHCỦABẠNTHÀNHMỘTCUỘCTHẬPTỰCHINH

PHẦNIII.CHIẾNTRANHPHÒNGNGỰ

8.CHỌNLỰATRẬNCHIẾNMỘTCÁCHCẨNTHẬN

9.XOAYCHUYỂNCUỘCDIỆN

10.TẠORAMỘTVẺNGOÀICÓTÍNHCHẤTĐEDỌA

11.ĐỔIKHÔNGGIANLẤYTHỜIGIANPHẦNIV.CHIẾNTRANHCÔNGKÍCH

12.THUATRONGNHỮNGTRẬNĐÁNHNHƯNGTHẮNGCUỘCCHIẾNTRANHTỔNGCHIẾNLƯỢC

13.NHẬNBIẾTKẺTHÙ

14.ÁPĐẢOSỰCƯỠNGKHÁNGVỚITỐCĐỘVÀSỰĐỘTNGỘT

15.KIỂMSOÁTĐỘNGLỰC

16.TẤNCÔNGVÀONƠIDỄTỔNTHƯƠNGCỦAĐỐITHỦ

17.ĐÁNHBẠIKẺTHÙTỪNGPHẦN

18.CHUYỂNHƯỚNGVÀTẤNCÔNGVÀOHÔNGĐỐITHỦ

19.VÂYBỌCQUÂNTHÙ

20.LÀMCHOKẺTHÙSUYYẾU

21.ĐÀMPHÁNTRONGKHITIẾNTỚI

22.BIẾTCÁCHKẾTTHÚCPHẦNV.THỰCHIỆNCHIẾNTRANH

23.DỆTMỘTMẠNGKHÔNGĐƯỜNGNỐIGIỮASỰTHẬTVÀHƯCẤU

24.CHỌNTUYẾNĐƯỜNGÍTKỲVỌNGNHẤT

25.CHIẾMLĨNHVÙNGĐẤTCAOĐẠOĐỨC

26.KHÔNGCHOKẺTHÙNHẬNTHẤYMỤCTIÊU

27.LÀMRAVẺNHƯĐANGHOẠTĐỘNGCHOLỢIÍCHCỦANGƯỜIKHÁCTRONGLÚCTĂNGCƯỜNGCHOCÁCLỢIÍCHCỦACHÍNHMÌNH

28.TRAOCHOĐỊCHTHỦĐỦDÂYTHỪNGĐỂHỌTỰTREOCỔ

29.CẮNTỪNGMIẾNGNHỎ

30.THÂMNHẬPVÀOTÂMTRÍKẺTHÙ

31.HỦYDIỆTTỪBÊNTRONG

32.THỐNGTRỊTRONGKHITỎVẺPHỤCTÙNG

33.GIEORẮCTÌNHTRẠNGPHẬPPHỒNGSỢHÃITHÔNGQUACÁCHÀNHĐỘNGKHỦNGBỐ

o0o

LỜINÓIĐẦU

Chúngtasốngtrongmộtnềnvănhóavốncổđộngchonhữnggiátrịmangtínhdânchủcủaviệcsốngngaythẳngvới tấtcảmọingười;chotầmquantrọngcủaviệcthíchứngvớimộtnhóm;vàchoviệchiểubiếtcáchthứccộngtác với những người khác. Chúng ta được dạy dỗ ngay từ bé rằng nhữngngườicóvẻngoàihiếuchiếnvàhaygâysựphảitrảmộtcáigiávềmặtxãhội:khôngđượcquầnchúngưathíchvàbịcôlập.Nhữnggiátrịcủasựhòahợpvàcộngtácnàyđượcduytrìtheomộtcáchthứctinhvihoặcthôthiển–thôngquanhữngquyểnsáchvềcách thứcđể thànhcông trongcuộcsống;thông qua những hành xử bề ngoài vui vẻ, hòa bìnhmà những người đãthànhđạthơnngườitrênthếgiớithểhiệntrướcmặtquầnchúng;thôngquanhữngýniệmvềsựđúngđắnđangthấmđẫmtrongkhônggiancộngđồng.Vấnđềđốivớichúngtalàchúngtađượcđàotạovàđượcchuẩnbịđểsốnghòabình,chứkhônghềđượcchuẩnbịchođiềumàchúngtađangđốimặttrongthếgiớihiệnthực–chiếntranh.

Đờingườitrêncõithếlàmộtbãichiếntrường.Job7:1

Quidesideratpacem,praeparetbllium.(Hãyđểchoanhta,kẻthíchhòabình,chuẩnbịchochiếntranh).Vegetius,thếkỷ4Tr.CN.

Cuộcchiếnnàytồntạiởnhiềucấpđộkhácnhau.Hiểnnhiênnhấtlàchúngtacónhữngđốithủởphíabênkia.Thếgiớingàycàngtrởnênđầytínhcạnhtranh và hiểm ác. Trong chính trị, trong kinh doanh, thậm chí trong nghệthuật,chúngtađốimặtvớinhữngđốithủhầunhưsẽlàmbấtcứđiềugìđểchiếmlợithế.Tuynhiên,rắcrốivàphứctạphơnnhiều,lànhữngcuộcchiếnmàtrongđóchúngtaphảichạmtránvớinhữngngườiđượcxemlàởvềphíacủachúngta.Cónhữngngườingoàimặtlàđồngđội–nhữngkẻhànhxửrấtthânthiệtvàdễthương–nhưngđólạilànhữngkẻngầmpháhoạichúngtaởhậutrường,sửdụngnhómđểcổđộngchonhữngviệcriêngcủahọ.Nhữngkẻkhác,khópháthiệnhơn,thựchiệnnhữngtrògâyhấnthụđộngtinhvi,đềxuấtsựgiúpđỡkhôngbaogiờđến,ngấmngầmchơixấuchúngta.Ởngoạidiện,mọisựdườngnhưkhábìnhổn,nhưngngaybêndướinó,làmỗingườiđànônghoặcđànbàchỉvìbảnthânhọ,độnglựcnàytiêmnhiễmngaycảtrongnhữnggiađìnhhaynhữngmốiquanhệ.Vănhóacóthểchốibỏthựctếnàyvàcổđộngchomộtbứctranhhòanhãhơn,nhưngchúngtabiếtvàcảmnhậnđượcnó,trongnhữngvếtsẹochinhchiếncủamình.

Khôngphảivìchúngtavàcácđồngnghiệpcủachúngtalànhữngsinhvậtthiếuhiểubiết,nhữngkẻthấtbại trongviệcsốngtheonhữnglýtưởnghòabìnhvàvị tha,màvìchúng takhông thể lànhư thế.Cónhữngxungđộnghiếuchiếnmàchúngtakhôngthểlàmngơhaykiềmchếđược.Thờitrước,cáccánhâncóthểmongchờmộtnhóm–mộtnhànước,mộtgiađìnhmởrộng,mộtcôngty–loliệuchohọ,nhưngđiềunàykhôngcònđúngnữa,vàtrongthếgiớivôtìnhnàychúngtaphảisuynghĩtrướctiênvàtrênhếtchochínhbảnthânvànhữnglợiíchcủachúngta.Điềuchúngtacầnkhôngphảilà theođuổinhữngýtưởngbấtkhảthivàphinhântínhvềhòabìnhvàsựhợp tác,màhơn thế, là tri thứccó tính thựchànhvềcách thứcxử lýmốixungđộtvànhữngcuộcchiếnhàngngàymàchúngtađangchạmtrán.Vàtrithứcnàykhôngphảilàvềcáchlàmthếnàođểmạnhmẽhơntrongviệcđạtđượcnhữnggìchúngtamuốnvàtựbảovệchúngta,màđúnghơn,làmthếnàođểcólýtrívàcóchiếnlượchơnkhixảyraxungđột,địnhhướngchocácxungđộnggâyhấncủachúngta thayvìchốibỏhoặckềmnénchúng.Nếucómộtmụctiêuphảihướngtới,thìđónênlàmộtchiếnlượcgia,mộtconngườigiảiquyếtđượcnhữngtìnhhuốngkhókhănvàđiềukhiểnđượcmọingườithôngquathủđoạnkhéoléovàthôngminh.

(Chiếnlược)caohơnlàmộtkhoahọc:nólàsựvậndụngkiếnthứcvàothựctếđờisống,làsựpháttriểnkhảnăngtưduyđểbổsungchoýtưởngdẫndắtbanđầudướiánhsángcủanhữnghoàncảnhkhôngngừngthayđổi;nó lànghệ thuậthànhđộngdướiáp lựccủanhữngđiềukiệnkhókhănnhất.HelmithVonMoltke(1800-1891)

Nhiềunhà tâm lýhọcvàxãhội họcđã lý luận rằng chínhnhờ thôngquaxungđộtmàcácvấnđềđượcgiảiquyếtvànhữngkhácbiệtthậtsựđượchòagiải.Cóthểtruynguyênnhữngthànhcônghaythấtbạicủachúngtatrongcuộcsốngtừviệcchúngtaxửlýtốthoặctồinhữngxungđộtkhôngthểtránhkhỏisẽđốimặtvớichúngtatrongxãhội.Nhữngcáchthứcthôngthườngmàmọingườixửlýchúng–cốtránhmọixungđột,trởnênđầycảmxúcvàdễkíchđộng, trởnêngiảnhângiảnghĩavàmánhkhóe– tất cả rốt cuộcđềuphảntácdụng,bởivìchúngkhôngđặtdướisựkiểmsoátcủalươngtâmvàlýtrívàthườngkhiếnchohoàncảnhxấuđi.Cácchiếnlượcgiahànhđộngkháchẳn.Họsuynghĩxahơnvềnhữngmụctiêudàihạn,quyếtđịnhnhữngcuộc chiến nào cần tránh và cuộc chiến nào là không thể tránh khỏi, biếtcách làm thếnàođểkiểmsoátvàđịnhhướngnhữngcảmxúccủahọ.Khibuộcphảichiếnđấu,họchiếnđấutheođườnglốilắtléoquanhcovớimộtthủ thuật tinh tế,khiếnchocácmánhkhóecủahọkhóbịpháthiện.Bằngcáchnàyhọcóthểduytrìsựhòabìnhbềngoàicầnthiếttrongnhữngthờikỳ

chínhtrị.Ýtưởngvềsựchiếnđấutheolýtrínàyđếnvớichúngtatừchiếntranhcótổchức, nơimà nghệ thuật về chiến lược được phátminh và cải tiến.Thoạttiên,chiếntranhkhôngcótínhchiếnlượcgìcả.Cáctrậnchiếngiữacácbộlạcdiễnratheomộtcungcáchtànbạo,mộtloạinghithứcbạolựcmàtrongđónhưngcánhâncóthểbiểulộđứctínhanhhùngcủahọ.Nhưngkhicácbộlạcmởrộngvàpháttriểnthànhcácquốcgia,hoàntoànrõràngrằngchiếntranh có quá nhiều tổn phí chìm ẩn, rằng việc tiến hành nómột cáchmùquáng thườngdẫn tới sựsuykiệtvà tựhủydiệt,ngaycảđốivớikẻchiếnthắng.Bằngmộtcáchnàođó,cáccuộcchiếncầnphảiđượctiếnhànhmộtcáchlýtríhơn.Từ “chiến lược” (strategy) xuất xứ từ từ cổHyLạp strategos, cóýnghĩachínhxáclà“ngườichỉhuycủamộtđạoquân”.Chiếnlượctheoýnghĩanàylànghệthuậtcủaviệcchỉhuy,củaviệcđiềuđộngtoànbộnỗlựcchiếntranh,củaviệcquyếtđịnhnhữngđộihìnhphải triểnkhai,địahìnhđểchiếnđấu,nhữngthủthuậtcầnápdụngđểchiếmlợithế.Vàkhitrithứcnàypháttriển,nhữngvịchỉhuyquânđộipháthiệnrarằngcàngcótưduyvàkếhoạchxarộnghơn,họcàngcónhiềukhảnăngthànhcônghơn.Cácchiếnlượcmớilạcó thể cho phép họ đánh bại những kẻ thù lớn mạnh hơn nhiều, nhưAlexanderĐạiđếđãthựchiệntrongnhữngchiếnthắngcủaôngtrướcngườiBaTư.Việcđốiđầuvớinhữngđốithủcũnghiểubiếtvàápdụngchiếnlượcđãtạonênmộtáplựcvậnđộngđilên:đểchiếmưuthế,mộtviêntướngphảicóđầuócchiếnlượchơn,lắtléovàthôngminhhơnđốiphương.Theothờigian,nhữngnghệthuậtchỉhuyquânsựdầndầntrởnênphứctạphơn,cũngnhưcónhiềuchiếnlượcđượcphátminhhơn.Mặcdùbảnthântừ“strategy”bắtnguồntừHyLạp,songkháiniệmnàyvẫnxuấthiệnởmọinềnvănhóa,trongmọithờikỳ.Cácnguyêntắcbềnvữngvềcáchxửlýcácsựcốbấtkhảkhángcủachiếntranh,cáchlênkếhoạchsaucùng,cáchtổchứcquânđộitốtnhất–tấtcảnhữngđiềunàycóthểtìmthấytrongnhững cẩmnang chiến tranh từTrungHoa cổ đại cho đến châuÂuhiệnđại.Thủthuậtphảncông,tấncôngbênsườnhoặcpháttriểnđộihình,vàcácnghệthuậtnghibinhlàchuyệnbìnhthườngđốivớicácđộiquâncủaThànhCátTưHãn,NapoleonvàvuaShakacủangườiZulu.Nhìntổngthể,cácnguyêntắcvàchiếnlượcnàybiểuthịmộtkiểutrítuệquânsựphổquát,mộttậphợpnhữngkhuônmẫuthíchứngcókhảnănggiatăngcáccơmaychiếnthắng.

Được, vậy thì, con trai ta, hãy phát triển chiến lược của con.Để cácphần thưởng trong các trậnđấu không thoát khỏi tay con.Chiến lượclàmnênmộtngườitiềuphutốthơnlàsứcmạnh.Chiếnlượcgiữchocontàucủangườihoa tiêuđiđúnghướngkhigióchướngnổi lên trênđại

dương xanh thẳm. Và chiến lược giúp cho những xa phu chiến thắngcuộcđuatài.Cómộtloạixaphutinvàonhữngconngựavàcỗxecủahắn.Và có những cú ngoặt dại dột ở nơi này nơi khác, trên suốt conđườngmà không kềm cương ngựa. Nhưngmột người biết cách thắngcuộcvớisốngựa íthơn, luôncăngmắtnhìnvàocộtmốcvàngoặtsátcua.Vàngaytừkhixuấtphátluônkềmchắcdâycương.Vớiđôitaycứngrắnkhinhìnvềkẻchỉhuy.Iliad,Homer,khoảngthếkỷ9Tr.CN

CólẽchiếnlượcgiavĩđạinhấttrongtấtcảnhữngngườiđólàTônTử,tácgiảcủaquyểncổthưTrungQuốcBinhPháp.Trongcuốnsáchnày–cólẽđượcviếtvàothếkỷthứ4trướcCôngnguyên–chúngtacóthểtruynguyênhầunhưtấtcảnhữngkhuônmẫuvànguyêntắcchiếnlượcsẽđượcpháttriểntrongsuốtnhiềuthếkỷsauđó.Nhưngđiềunốikếtchúnglại–trongthựctếlàđiềuthiếtlậpnênbinhpháptrongcáchnghĩcủaTônTử–làýtưởngvềviệcchiếnthắngmàkhôngđổmáu.Bằngcáchlợidụngnhượcđiểmtâmlýcủa đối phương, bằng cách lừa đối phương vào những vị trí hiểm nghèo,bằngcáchtạoranhữngcảmgiácthấtvọngvàbốirối,mộtchiếnlượcgiacóthểkhiếnchođốiphươngsụpđổvềmặttinhthầntrướckhiđầuhàngvềthểchất. Theo cách này, chiến thắng có thể đạt được ở cái giá thấp hơn rấtnhiều.Vàquốc gia thắng trận với ít tổn thất nhânmạngvà khí tài hơn làquốc gia có thể thịnh vượng trong một quãng thời gian lâu dài hơn. Tấtnhiên, phần lớn những cuộc chiến tranh không được tiến hành một cáchthuầnlýtrí,nhưngnhữngchiếndịchtronglịchsửtuântheonguyêntắcnày(Scipio Africanus ở Tây Ban Nha, Napoleon ở Ulm, T. E. Lawrence vớinhữngchiếndịchtiêuthổtrongThếchiếnthứI)trởnênnổibậtvàđượcvậndụngtheo.Chiếntranhkhôngphảilàmộtlĩnhvựcriêngbiệttáchrờivớiphầncònlạicủa xã hội.Nó làmột phạm vi hoạt động hiển nhiên của con người, đầynhữngđiềutốtđẹpvàxấuxanhấttrongbảnchấtcủachúngta.Chiếntranhcũngphảnánhnhữngxuthếtrongxãhội.Sựtiếnhóatớicácchiếnlượcphitruyềnthốnghơn–chiếntranhdukích,chủnghĩakhủngbố–phảnánhmộttiếnhóatươngđồngtrongxãhội,nơihầuhếtmọisựvậtđangvậnđộng.Cácchiến lược thành công trong chiến tranh, dù là theo truyền thống hay phitruyềnthống,đềudựavàotâmlýmuônđời;vànhữngthấtbạiquânsựlớnđãdạychochúng tanhiềuđiềuvềsựnguxuẩncủaconngườivànhữnggiớihạncủasứcmạnhtrongbấtkỳđấutrườngnào.Quanđiểmmangtínhchiếnlượctrongchiếntranh–tínhchấtcựckỳlýtrívàcânbằngvềcảmxúc,nỗlựcchiếnthắngvớitổnthấttốithiểuvềmáuđổvàkhítài–cótầmứngdụngvôhạnvàthíchđángvớinhữngcuộcchiếnhàngngàycủachúngta.Vớinhữnggiátrịcủacácthờiđạiđãinsâutrongtâmkhảm,nhiềungườisẽ

lýluậnrằngchiếntranhcótổchứcvốncótínhdãman–mộtditíchcủaquákhứbạolựccủaloàingườivàlàmộtđiềucầnkhắcphục.Cổđộngchocácnghệthuậtchiếntranhtrongmộtmôitrườngxãhội,họsẽnói,làcảntrởsựtiếnbộvàkhuyếnkhíchsựxungđộtvàbấtđồng.Chẳnglẽthếgiớinàychưađủthứđóhaysao?Lýluậnnàyrấthấpdẫn,nhưngkhônghợplýchútnàocả.Trongxãhội và trong thếgiới nói chung, luôn luôn sẽ cónhữngkẻhunghănghiếuchiếnhơnchúngta,nhữngkẻtìmmọicáchđểđạtđượcnhữnggìhọmuốn,bằngtrămphươngnghìnkế.Chúngtaphảicảnhgiácvàphảibiếtcáchtựbảovệbảnthânđểchốnglạinhữngdạngngườinày.Cácgiátrịvănminh sẽ không tiến triển nếu chúng ta buộc phải đầu hàng những kẻ xảoquyệtvàhùngmạnh.Trong thực tế,nhữngngười theochủnghĩahòabìnhkhiđốimặtvớilũsóinhưthếlàcộinguồncủamộttấnbikịchvôtận.

Tựngãlàbạncủamộtconngườibiết làmchủbảnthân.Nhưngvớiaikhông biết làm chủ chính mình, tự ngã giống như một quân thù trênchiếntrận.KinhBhagavadGita,ẤnĐộ,khoảngthếkỷ1Tr.CN.

MahatmaGandhi,ngườiđãnângsựbấtbạođộng thànhmộtvũkhívĩđạichobiếnchuyểnxãhội,sauđóchỉcómộtmụctiêugiảndị trongđời:đưaẤnĐộthoátkhỏinhữnglãnhchúangườiAnhvốnlàmnólụnbạisuốtnhiềuthếkỷ.NgườiAnh lànhữngnhàcai trị thôngminh.Gandhihiểu rằngnếumuốnbấtbạođộngđạthiệuquả,nóphảicựckỳcótínhchiếnlược,đòihỏiphảinhiềutưduyvàkếhoạch.Ôngđãtiếnmộtbướckháxakhigọibấtbạođộnglàmộtphươngcáchtiếnhànhchiếntranhmới.Đểcổđộngchomộtgiátrịbấtkỳnào,bạnphảisẵnsàngchiếnđấuvìnóvàhướngvềcáckếtquả–chứkhôngchỉlàcáicảmgiáctốtđẹp,nồngnhiệtkhithểhiệncácýtưởngđó.Mộtkhihướngtớicáckếtquả,bạnđãđivàolĩnhvựcchiếnlược.Chiếntranhvàchiếnlượccómộtlogickhôngthểchuyểndời:nếubạnmuốnhoặckhátkhaobấtcứđiềugì,bạnphảisẵnsàngvàcókhảnăngchiếnđấuvìnó.Nhữngngườikhácsẽlýluậnrằngchiếntranhvàchiếnlượclànhữngvấnđềchủyếumàđànôngquan tâm,đặcbiệt lànhữngkẻhiếu chiếnhoặcnằmtrong số tầng lớpưu tú nhiều quyền lực.Họ sẽ bảo rằng việc nghiên cứuchiếntranhvàchiếnlượclàmộtmưucầuthuộcvềgiốngđực,thuộctầnglớpưutúvàcótínhápchế,mộtphươngthứcđểquyềnlựcduytrìchínhnó.Mộtlýluậnnhưthếthậtphilývànguyhiểm.Khởiđầu,chiếnlượcthậtsựthuộcvềmộtítthànhphầnchọnlọc–mộtvịtướng,banthammưucủaôngta,nhàvua,mộtsốtriềuthần.Nhữngngườilínhkhôngđượchọcchiếnlược,bởinósẽkhônggiúp íchgì chohọ trên chiến trận.Ngoài ra, trangbị chonhữngngườilínhcủamìnhmộtloạitrithứcthựchànhcóthểgiúphọtổchứcmộtcuộcbinhbiếnhaynổi loạn làviệckémkhônngoan.Kỷnguyên thựcdân

chủnghĩacònnângnguyên tắcnày lêncaohơn:nhữngngườidânbảnxứcủacácthuộcđịacủachâuÂubịcưỡngbáchgianhậpcácđộiquânphươngTây và thực hiện nhiều quân vụ, nhưng ngay cả những người lên tới cácchứcvụhànhchínhcaovẫnkhôngđượchọchỏigìvềchiếnlược,cáiđượcxemlàquánguyhiểmnếu truyềnđạtchohọbiết.Chiến lượcvàcácnghệthuậtchiếntranhvốnlàmộtngànhtrithứcđặcbiệtthậtsựchỉnằmtrongtaynhữngtầmlớpưutúvàchínhquyềnchuyênchế,nhữngkẻthíchchiacắtvàthốngtrị.Nhưngnếuchiếnlượclànghệthuậtcủaviệcđạttớinhữngkếtquả,của việc biến các ý tưởng thànhhànhđộng, nó phải được phổbiến xa vàrộng,đặcbiệtlàtrongnhữngngườicótruyềnthốngkhôngbuồnđếmxỉatớinó,baogồmcảnhữngngườiphụnữ.Trongnhữngcâuchuyệnthầnthoạicủahầuhếttấtcảnhữngnềnvănhóa,nhữngvịthầnchiếntranhvĩđạilàphụnữ,trongđócóAthenacủaHyLạpcổđại.Sựthiếuquantâmcủamộtphụnữđốivớichiếnlượcvàchiếntranhkhôngphảilàmộtthuộctínhsinhhọcmàlàmộtthuộctínhxãhội,vàcólẽcảthuộctínhchínhtrịnữa.Thayvìkhángcựlạisứchútcủachiếnlượcvànhữngưuđiểmcủaviệctiếnhànhchiếntranhtheolýtríhoặcchorằngnókhôngđángquantâm,đốidiệnvớisựcầnthiếtcủanólàđiềutốthơnnhiều.Làmchủnghệthuậtnàyrốtcuộcsẽchỉlàmchocuộcđờicủabạnbìnhổnvàphongphúhơn,vìbạnsẽbiếtcáchthứcthamgiacuộcchơivàchiếnthắngmà không cần bạo lực. Thiếu hiểu biết sẽ dẫn tớimột cuộc đời hỗn loạnkhôngngừngvàđầythấtbạiSauđây làsáumôhình lý tưởngcơbảnbạnnênhướngtớiđể tựbiếnbảnthânthànhmộtchiếnlượcgiatrongcuộcsốnghàngngày.Nhìnvào sựviệc theochínhbản thâncủachúng,khôngphải theocáccảmxúccủabạn.Trongchiến lượcbạnphảixemcácphảnứngxúccảmcủabạnđốivớicácsựkiệnnhưlàmộtcănbệnhphảiđượcchữatrị.Nỗisợhãisẽkhiếnbạnđánhgiáquácaokẻthùvàhànhđộngcótínhchấttựvệtháiquá.Sựgiậndữvànóngnảysẽđẩybạntớinhữnghànhđộnghấptấp làmmấtđicáccơhộichọnlựacủabạn.Sựtựtintháiquá,đặcbiệtkhiđólàkếtquảcủasựthànhcôngsẽkhiếnchobạnđiquáđà.Tìnhyêuvàsựcảmđộngsẽkhiếnbạnmùquángtrướcnhữngthủđoạnxảotrácủanhữngkẻnhìnbềngoàiđangđứngvềphíabạn.Ngaycảnhữngcấpđộvi tếnhấtcủanhữngcảmxúcnàycũngcóthểlàmthayđổicáchthứcbạnnhìnvàocácsựkiện.Liệuphápduynhấtlànhậnthứcrằngkhôngthểtránhkhỏisứchútcủacảmxúc,đểnhậnranóngaykhinóxảyravàđểbùđắpchonó.Khibạnthànhcông,hãyvôcùngthậntrọng.Khibạngiậndữ,khônghànhđộnggìcả.Khibạnsợhãi,biếtrằngbạnsẽcườngđiệunhữngmốihiểmnguymàbạnđươngđầu.Chiếntranhđòihỏisựduythựctộtcùng,nhìnsựvậttheobảnthâncủachúng.Cànghạnchếhoặccàngbùđắpđượcchocácphảnứngxúccảmcủabạn,bạncàngtiếntớigầnmôhìnhlýtưởngnày.

Mặc dù là nữ thần chiến tranh (Athena) không vui thú gì với chiếntranh…màyêuchuộngcáchgiảiquyếttranhchấp,vàduytrìluậtphápbằngnhữngphươngtiệnhòabìnhhơn.Bàkhôngmangthứvũkhínàotrongnhữnglúchòabình,vànếucần, thườngsẽmượnmộtbộtừ thầnZeus.Tìnhthươngcủabàbaola…Thếnhưngkhibàđãgiaochiến,bàkhông bao giờ thất bại, ngay cả khi chống lại bản thânAres, vì đượctrangbịchiếnthuậttốthơnvàchiếnlượctốthơnôngta;vàcácthuyềntrưởngkhônngoanluôntìmđếnbàđểxinmộtlờikhuyên.ThầnThoạiHyLạp,tuyểntập1,RobertGraves,1995

Xétđoánmọingườitheohànhvicủahọ.Điểmnổibậtcủachiếntranhlàkhônghềcómột sựhùngbiệnhoặccuộcđối thoạinàocó thể thanhminhchomộtthấtbạiởchiếntrường.Mộtvịtướngđãđưacácđộiquâncủamìnhtớichỗbạitrận,làmlãngphísinhmạng,vàđólàcáchmàlịchsửsẽphánxétôngta.Bạnphảicốvậndụngchuẩnmựctànnhẫnnàyvàocuộcsốnghàngngàycủamình,xétđoánmọingườitheokếtquảcáchànhvicủahọ,nhữnghànhvicóthểnhìnthấyvàđolườngđược,cácthủđoạnhọđãsửdụngđểđạt được quyền lực. Điều mà mọi người nói về mình không quan trọng;ngườitasẽnóibấtcứthứgì.Hãynhìnvàođiềuhọđãlàm;hànhvikhôngbiếtnóidối.Bạncũngphảiápdụnglogicnàychochínhbảnthân.Khinhìnlạimộtthấtbại,bạnphảinhậndiệnđượcnhữngđiềumàlẽrabạnđãphảithực hiện theo cách khác.Không phải sự chơi xấu của đối thủ,mà chínhchiếnlượctồitệcủabạnlàđiềuđángkhiểntráchvềthấtbạicủabạn.Bạnchịutráchnhiệmvềnhữngđiềutốtđẹpvàtồitệtrongđờibạn.Nhưmộthệquảtấtyếucủađiềunày,hãynhìnvàomọiđiềumànhữngngườikháclàmnhưmộtthủđoạnchiếnlược,mộtnỗlựcđểgiànhchiếnthắng.Vídụ,nhữngngườitốcáobạnchơixấu,kẻlàmchobạncảmthấycólỗi,kẻnóivềcôngbằngvàđạođức,[lànhữngngười]

1đangcốgắnggiànhlợithếtrênbàncờ.

Trôngcậyvàovũkhícủachínhbạn.Trongsựkiếmtìmthànhcôngởcuộcsống,mọingườicókhuynhhướngtrôngcậyvàonhữngđiềucóvẻđơngiản,dễdànghoặc trướcđóđãcóhiệuquả.Điềunàycó thể làviệc tích lũy tàisản, nhữngbiệt tài xoayxở, có nhiều đồngminh, hoặc có côngnghệmớinhấtvà lợi thếmànómang tới.Nómang tínhvật chất và cơhọc.Nhưngchiếnlượcchânchínhcótínhtâmlý–mộtvấnđềcủatrítuệchứkhôngphảicủasứcmạnhvậtchất.Mọi thứ trongđờicó thểbị tướcđoạtkhỏibạnvànhìnchungsẽlànhưthếvàomộtthờiđiểmnàođó.Tàisảntiêutan,bộđồcuốicùngđộtnhiêntrởthànhlỗithời,cácđồngminhlìabỏbạn.Nhưngnếutâmtríbạnđượctrangbịnghệthuậtchiếntranh,khôngmộtsứcmạnhnàocóthểtướcđoạtđượcnó.Ởgiữamộtcơnkhủnghoảng, tâmtríbạnsẽtìmra

conđườngđitớigiảiphápđúngcủanó.Cónhữngchiếnlượccaocấptrongtay,bạnsẽcómộtsứcmạnhbấtkhảcưỡngkhánglại.NhưTônTửnói:“Sựbấtnăngkhuấtnằmtrongbảnthânngươi.”

VàAthena,mắttinhnhưmắtcú,nói:“Diomedes,contraicủaTydeus…NgươikhôngcầnphảisợAreshaybấtkỳkẻbấttửnàokhác.Hãynhìnxemaiđangởbênngươi.HãyphingựathẳngtớiAres,vàkhingươitớinơi,hãytấncông.ĐừngsợhãiAres.Hắntachẳnglàgìkháchơnmộtgãthôlỗgianmanh…”VàkhiDiomedesphóngtới,bàchĩamũigiáocủamình vào ức của Ares nơi những nếp vải che phủ nó…[Ares] phóngnhanhlênđỉnhnủiOlympushờndỗiquỳbêncạnhthầnvươngZeus.Chỉchongàithấydòngmáubấttửđangtràoratừvếtthươngcủamình,vàthanvannhững lờinhưsau:“HỡiChaZeus,ngườinhìn thấysựhànhhungnàymàkhôngnổicơncuồngnộhaysao?Nhữngvịthầnchúngconluôngặpđiềutốitệnhấttừnhaubấtcứkhinàochúngconcốgiúpngườicủamình…”VàZeustrợnđôilôngmàysấmsétlên:“Tênthôkệchgianxảokia.Đừngngồicạnhtavàthanvanrênrỉ.Ngươilàvịthầnxấunếtnhất trênnúiOlympus.Ngươi thật sự thíchđánhnhauvà chiến tranh.NgươigiốnghệtbàmẹHeracứngđầucủangươi.Ngaycảtacũngkhómàcaiquảnđượcbàta…Dùlànhưthế,takhôngthểchịunổikhinhìnthấyngươiđangđauđớn…”VàngàigọiPaieontớichữavếtthươngchoAres…ThếrồiquayvềcungđiệncủathầnZeusvĩđạiArgiveHeravàAthenaKẻbảovệ,đãngănkhôngchoAresthôlỗtànsátconngười.Iliad,Homer,khoảngthếkỷ9Tr.CN.

Tôn thờAthena chứ không phảiAres. Theo thần thoạiHy Lạp cổ đại,ngườithôngminhnhấttrongtấtcảnhữngvịthầnbấttửlànữthầnMetis.Đểphòngngừabàđánhlừavàhủydiệtmình,thầnZeuscướibà,rồinuốtchửngbàvàobụng,hyvọngsẽhợpnhấtđượcvới trí thôngminhcủabà.NhưngMetisđãmangthaivớiZeusvàcóconlànữthầnAthena,ngườisauđóđượcsinhratừtráncủangài.Đểthíchhợpvớidòngdõicủamình,AthenađượcbanchotínhxảotrácủaMetisvàkhảnăngchiếnđấucủaZeus.NgườiHyLạpxembà lànữ thầncủachiến tranhcóchiến lược,kẻmàbàyêu thíchnhất trongsốnhữngphàmnhân làOdysseusmưu lược.Ares là thầnchiếntranhdướihìnhthứctànbạovàtrựctiếp.NgườiHyLạpxemthườngAresvàtônthờAthena,ngườiluônluônchiếnđấuvớitrí thôngminhvàsựtinhtếtộtbậc.Mốiquantâmcủabạntrongchiếntranhkhôngphảilàbạolực,sựdãman,sựlãngphínhânmạngvàkhítài,màlàtínhhợplývàhànhđộngthựctếbuộcphảitiếnhànhnóvớilýtưởngchiếnthắngmàkhôngđổmáu.NhữngmẫungườikiểuArestrênthếgiớithậtsựhoàntoànnguxuẩnvàdễbịlàmchomêmuội.SửdụngsựthôngtuệcủaAthena,mụctiêucủabạnlàchuyển

bạolựcvàtínhhiếuchiếncủadạngngườiđóchốnglạichínhhọ,làmchosựtàn bạo của họ trở thành nguyênnhân của sự suy vong.NhưAthena, bạnluônđitrướcmộtbước,diđộngmộtcáchlắtléo.Mụctiêucủabạnlàphốihợptriếthọcvàchiếntranh,sựkhônngoanvàchiếntrậnthànhmộthỗnhợpvôđịch.Nângcaobảnthânbạnlêntrêncuộcchiến.Trongchiếntranh,chiếnlượclànghệthuậtchỉhuytoànbộhoạtđộngquânsự.Cácchiếnthuật,mặtkhác,làkỹnăngđểbàybinhbốtrậntrênchiếnđịavàxửlýnhữngnhucầutạichỗcủa chiến trận. Phần lớn chúng ta trong đời là những chiến thuật gia chứkhôngphải là những chiến lược gia.Chúng ta trở nên quá vướngvíu vàonhữngxungđộtmàchúngtađốiđầuđếnnỗichỉcóthểnghĩvềcáchlàmthếnàođểđạtđượcđiềuchúngtamuốntrongcuộcchiếnđangxảyra.Tưduymộtcáchchiếnlượclàđiềukhókhănvàtráivớitựnhiên.Bạncóthểtưởngrằngbạnlàmộtchiếnlượcgia,nhưngrấtcókhảnăngbạnchỉđơngiảnlàmột chiến thuật gia.Để có được sứcmạnhmà chỉ có chiến lược giamớimangtớiđược,bạnphảicókhảnăngnângcaochínhbảnthânlêntrêncuộcchiến, tập trung vào nhữngmục tiêu dài hạn củamình, hình dung ramộtchiếndịchtổngthể,đểthoátkhỏikiểuphảnứngmàbạnđãquenthuộctrongrấtnhiềucuộcchiếntrongđời.Giữcácmụctiêutổngthểcủabạntrongtâmtrí,bạnsẽdễdàngquyếtđịnhđượckhinàochiếnđấuvàkhinàorútlui.Điềuđólàmchonhữngquyếtđịnhcótínhchiếnthuậthàngngàytrởlênđơngiảnvàhợplýhơn.Cácchiếnthuậtgialuônluônnặngnềvàdínhchặtvàomặtđất;cácchiếnlượcgiathìkhinhkhoáivàcóthểnhìnxatrôngrộng.Tinhthầnhóacuộcchiếncủabạn.Mỗingàybạnphảiđốidiệnvớinhữngcuộcchiến–đólàthựctếđốivớimọisinhvậttrongcuộcđấutranhsinhtồn.Nhưngcuộcchiến lớnnhất làcuộcchiếnvớichínhbản thân–với sựnhunhượccủabạn,nhữngcảmxúccủabạn,sựthiếukiênquyếtcủabạn–trongviệc nhìn nhận mọi sự vật cho tới điểm tận cùng. Bạn phải tuyên chiếnkhôngngừngvớichínhbạn.Vớitưcáchlàmộtchiếnbinhtrongcuộcsống,bạnchàođónchiếntrậnvàxungđộtnhưlànhữngcáchthứcđểtựchứngtỏmình,đểtraudồinhữngkỹnăng,đểđạtđượclòngcanđảm,sựtựtinvàkinhnghiệm.Thayvìkìmnénnhữngnghivấnvàsợhãicủamình,bạnphảiđốidiệnvớichúng,chiếnđấuvớichúng.Bạnmuốncónhiềutháchthứchơn,vàbạnchàomờinhiềuchiếntranhhơn.Bạnđangrènluyệntinhthầncủamộtchiếnbinh,vàchỉcóviệcthựchànhthườngxuyênmớiđưabạntớiđích.33chiếnlượccủachiếntranhlàtinhtúycủatrítuệvôtậnhàmchứatrongcácbàihọcvànguyêntắccủaviệcthựchiệnchiếntranh.Quyểnsáchđượcthiếtkếđểđịnhhướngbạnvớitrithứcthựchành,tạorachobạnvôsốlựachọnvàthuậnlợikhiđốiđầuvớinhữngchiếnbinhlẩnkhuấtđangtấncôngbạntrongcuộcchiếnhàngngày.Mỗichươngsáchlàmộtchiếnlượchướngtớiviệcgiảiquyếtmộtvấnđềcụ

thểmàbạnthườnggặpphải.Nhữngvấnđềnhưthếbaogồmviệcchiếnđấuvớimộtđạoquânvômụcđíchởsau lưngbạn;cảmgiácbịápđảobởi sựxungđộtchiếnlược,tìnhtrạngkhôngnhấtquángiữacáckếhoạchvàthựctiễn;việcvướngvàonhữngtìnhhuốngmàbạnkhôngthểthoátrađược.Bạncóthểđọccácchươngứngdụngchomộtvấnđềcụthểtrongtừngthờiđiểm.Tuyvậy, tốthơnbạnnênđọc tất cảcácchiến lược, thẩm thấuchúng,chophépchúngtrởthànhmộtphầntrongkhovũkhítinhthầncủabạn.Ngaycảkhibạntránhnémộtcuộcchiến,khôngchiếnđấuvớiai,nhiềuchiếnlượctrongsáchnàycũngđángđượcbiết tớivìnhữngmụcđíchphòngvệvàvìchúnggiúpbạnnhậnthứcđượcđiềumàđốiphươngcóthểtiếnhành.Trongbấtkỳtrườnghợpnào,chúngkhôngđượcxemlàhọcthuyếthaycôngthứclặpđilặplạimàlànhữngtrợlựcđểxétđoántrongkhôngkhínóngbỏngcủacuộcchiến,lànhữnghạtgiốngsẽmọcrễbêntrongbạnvàgiúpbạntưduyvềbảnthân,pháttriểnnhàchiếnlượctiềmẩntrongđó.

Nếuchốngchiếntranhngườitacóthểnói:nókhiếnchokẻchiếnthắngnguxuẩn,kẻbạitrậnthùhiềm.Ủnghộchiếntranh:thôngquaviệctạora hai hiệu quả này nó đã dãman hóa họ và do đó tạo nên nhiều tựnhiêntínhhơn;nólàmùađônghaythờigiankhônghoạtđộngcủavănhóa,nhânloạinảysinhtừnómạnhmẽhơnởcảmặttốtđẹplẫnxấuxa.FriedrichNietzsche,1844-1900

Bản thâncácchiến lượcđượcchọn lọc từnhững tácphẩmvànhững thựctiễncủacáctướnglĩnhvĩđạinhấttronglịchsử(AlexanderĐạiđế,Hannibal,Thành Cát Tư Hãn, Napoleon Bonaparte, Shaka người Zulu, WilliamTechumseh Sherman, Erwin Rommel, VõNguyênGiáp) cũng như nhữngchiến lược gia vĩ đại nhất (Tôn Tử, Miyamoto Musashi, Carl vonClausewitz,ArdantduPicq,T.ELawrence,đạitáJohnBoyd).Chúngtrảitừcácchiếnlượccơbảncủachiếntranhcổđiểnchotớinhữngchiếnlượcbẩnthỉu phi truyền thống của thời hiện đại. Quyển sách này phân thành nămphần:chiếntranhhướngnội(cáchthứcchuẩnbịtâmtrívàtinhthầncủabạnchocuộcchiến);chiếntranhcótổchức(cáchthứccơcấuvàđiềuđộngquânđộicủabạn);chiếntranhphòngngự;chiếntranhtấncông;vàchiếntranhphitruyền thống (bẩn thỉu). Mỗi chương được minh họa bằng ví dụ lịch sử,khôngchỉtừbảnthânsựthựchiệnchiếntranhmàcòntừlĩnhvựcchínhtrị(MargaretThatcher),vănhóa(AlfredHitchcock),thểthao(MuhammadAli),kinhdoanh(JohnD.Rockefeller),chỉrasựnốikếtgiữaquânsựvàxãhội.Nhữngchiếnlượcnàycóthểđượcápdụngđểđấutranhởmọicấpđộ:chiếntranhcótổchức,cáctranhchấpkinhdoanh,quanhệgiữacácchínhtrịgiacủamộtnhóm,vàthậmchícảnhữngmốiquanhệcánhân.

Không có chiến tranh, con người trở nênmụmẫm trong tiện nghi vàsungtúcvàđánhmấtkhảnăngđốivớinhữngtưtưởngvàcảmgiáclớnlao,họtrởnênhoàinghivàchìmvàotìnhtrạngdãman.FyodorDostoyevsky,1821-1881

Tóm lại, chiến lược làmột nghệ thuật đòi hỏi không chỉmột cách tưduykhácbiệtmàcònđòihỏimộtcáchtiếpcậnhoàntoànkhácđốivớibảnthâncuộc sống.Rất thông thường, cómột cách biệt lớn giữamột bên là các ýtưởng và tri thức với bên kia là kinh nghiệm thực tiễn.Chúng ta hấp thunhữngthứlinhtinhvànhữngthôngtinchoángchỗtrongtríócnhưngchẳngmanglạigìchochúngtacả.Chúngtađọcnhữngquyểnsáchlàmchođầuócthưgiãnnhưngítkhithíchứngvớicuộcsốnghàngngày.Chúngtacónhữngýtưởngcaothượngmàkhôngbiếnchúngthànhhànhđộng.Chúngtacũngcó nhiều kinh nghiệm phong phúmà không hề phân tích chúngmột cáchtrọnvẹn,đểgợichochúngtanảyranhữngýtưởng,vàrồichúngtabỏquanhữngbàihọccủachúng.Chiếnlượcđòihỏimộtmốiquanhệthườngxuyêngiữahai lĩnhvực.Nólà tri thứcthựchànhởhìnhtháicaonhất.Nhữngsựkiện trongđời sốngkhôngcóýnghĩagì cảnếubạnkhông suyngẫmmộtcáchsâuxavềchúng,vàcácýtưởngtừnhữngcuốnsáchcũnglàvônghĩanếuchúngkhôngcónhữngứngdụngvàohiệnthựccuộcsống.Trongchiếnlược,toànbộcuộcđờilàmộttrậnthiđấumàbạnthamgia.Trậnthiđấunàylý thúnhưngcũngđòihỏi sựchú tâmsâusắcvànghiêm túc.Nhữngmóntiềnđặtcượcquácao.Nhữnggìbạnbiếtphảichuyểnhóathànhhànhđộng,vàhànhđộngphảichuyểnhóathànhchithức.Theocáchnày,chiếnlượctrởthànhmộttháchthứctrọnđờingườivàlànguồncộicủaniềmvuibấtbiếntrongviệckhắcphụcnhữngkhókhănvàgiảiquyếtnhữngvấnđềnangiải.

Tựnhiênđãquyếtđịnhrằngloàinàokhôngthểtựvệđượcsẽkhôngđượcbảovệ.

RalphWaldoEmerson,1803–1882

Trongthếgiớinày,nơitròchơiđượctiếnhànhvớiconsúcsắcđãgieo,conngườiphảicómộttínhcáchsắtthép,vớilớpáogiápchốngngănđượccúđấmcủađịnhmệnhvànhữngvũkhíđểđươngcựvớikẻkhác.Cuộcđờilàmộttrậnchiếnlâudài;chúngtaphảichiếnđấutrêntừngbướcchân;vàVoltaiređãcựckỳchílýkhinóirằngnếuchúngtathànhcông,đólàởmũikiếm,vàrằngchúngtachếtvớivũkhítrongtay.

AuthurSchopenhauer,Chỉdẫnvàchâmngôn,1851

PHẦN1.CHIẾNTRANHHƯỚNGNỘI

Chiến tranh, hoặcbất kỳ dạng xungđột nào, được tiếnhành và thuđượcthắng lợi thông qua chiến lược. Tư duy về chiến lược như là một chuỗinhữngđườngthẳngvànhữngmũitênhướngvàomộtmụctiêu:vàoviệcđưabạntớimộtđiểmnhấtđịnhtrongthếgiới,vàoviệcgiúpchobạntấncôngvàomộttrởngạitrênconđườngcủabạn,vàviệctìmracáchthứcđểbaovây và tiêu diệt quân thù; tuy nhiên, trước hết bạn phải hướng chúng vềchínhbạn.Tinhthầncủabạnlàxuấtphátđiểmcủamọicuộcchiếnvàmọichiếnlược.Mộttinhthầndễbịchếngựbởicảmxúc–cáibắtnguồntừquákhứthayvìhiệntại,khôngthểnhìnthếgiớivớisựrõràngvàkhẩncấp–sẽtạoranhữngchiếnlượclệchkhỏimụctiêu.Đểtrởthànhmộtchiếnlượcgiachânchính,bạnphảitiếnhànhbabước.Trướchết,phảinhậnthứcvềnhữngyếukémvànhượcđiểmđangnằmtrongtâmtrívốnlàmméomónhữngsứcmạnhchiếnlượccủanó.Thứhai,tuyênchiếnvớibảnthânđểthúcđẩybảnthân tiến bộ. Thứ ba, tiến hànhmột cuộc chiến liên tục không ngừng vớinhững kẻ thù bên trong bạn bằng cách vận dụng những chiến lược nhấtđịnh.Bốnchươngtiếptheođượcthiếtkếđểgiúpbạnnhậnthứcvềnhữngrốiloạncólẽđanglàmnhiễunhươngtâmtríbạnngaylúcnày,vàđưarachobạnnhữngchiếnlượccụthểđểloạibỏchúng.Nhữngchươngnàylànhữngmũitênhướngvềchínhbạn.Mộtkhibạnđãhấpthụchúngthôngquatưduyvàthựchành,chúngsẽphụcvụchobạnnhưlàmộtcôngcụtựđiềuchỉnhởtất cảmọi trận chiến sắp tới của bạn, giải phóng chiến lược lớn lao bêntrongbạn.

1.TUYÊNCHIẾNVỚIKẺTHÙ

CHIẾNLƯỢCPHÂNCỰC

Cuộcđờilàchiếntranhvàxungđộtvôtận.Bạnkhôngthểchiếnđấucóhiệuquả trừphibạnnhậndiệnđượckẻ thù–nhữngngườixảo trávàhay lẩntránh,chegiấunhữngdựđịnhcủahọ,giảvờđứngvềphíabạn.Bạncầnsựsángtỏ.Hãyhọccáchpháthiệnranhữngkẻthùcủabạn,nhậndiệnhọbằngnhữngdấuhiệuvàkhuônmẫubiểulộsựthùđịch.Vàrồi,mộtkhibạnđãcóhọtrongtầmngắm,hãythầmlặngtuyênchiến.Giốngnhưhaicựccủamộtthỏinamchâmtạorasựchuyểnđộng–nhữngđốicựccủabạn–cóthểgiúpbạnđềramụcđíchvàphươnghướng.Khimọingườichắnngangconđườngcủabạn,nhữngngườiđạidiệnchođiềubạnkinh tởm,nhữngngườiphảnứngchốnglạibạn,họlàmộtnguồnnănglượng.Đừngngâythơ:vớimộtsốkẻthùsẽkhôngcóthỏahiệpnàohết,khôngcókhoảngđấttrunglập.

XenophonchotriệutậpcácsĩquanthuộccấpcủaProxenos.Khihọđếnđôngđủ,ôngnói:“Quývị,takhôngthểngủvàtanghĩcácvịcũngthế;và takhông thểdối tráởđâykhi thấychúng tađangở trongmột tìnhcảnhtuyệtvọngnhưthếnày.Hiểnnhiênquânthùkhôngcôngkhaigâychiếnvớichúngtachotớikhimọiviệcđãchuẩnbịổn thỏa;vàkhôngmộtaitrongchúngtachịutráchnhiệmđểkhángcựlạiởmứctốtnhấtcóthểđược.“Thếnhưngnếuchúngtađầuhàngvàrơivàotaylựclượngcủanhàvua,sốphậnnàosẽchờđợichúngta?Khingườianhemhọcủaôngtachết,ôngtacắtđầu,cắttaycủahắnvàcắmvàocọcnhọn.Khôngcóaibênhvựcchochúngta,vàchúngtahànhquântớiđâyđểbắtnhàvualàmnôlệhoặcgiếtchếtôngtanếucóthể,vậyquývịnghĩxemsốphậnchúngtasẽrasao?Lẽnàoôngtakhôngápdụngnhữngcựchìnhghêgớmnhấtđểchotoànthếgiớiesợviệcgâychiếnvớiôngta?Chúngtaphảilàmbấtcứđiềugìđểthoátkhỏisứcmạnhcủaôngta!Trongkhithờigianngưngchiếncònkéodài, tôikhôngthôicảmthươngchobảnthân chúng ta, khôngngừng chúcmừng cho nhà vua và quânđội củaôngta.Tôiđãthấyđấtnướcnàyrộnglớnthếnào,quânlượngnhiềuvôtận,ngườihầucậnđôngnhưkiến,giasúc,vàvôkểvàngbạc,áoquần!Nhưngkhitôinghĩtớinhữngngườilínhcủachúngta–chúngtakhôngcóphầnchianào trong tấtcảnhững thứđó trừphimuachúng,vả lạicònrấtítthứđểmua;vàviệcsảnxuấtramàkhôngcóaimuasẽbịlờinguyềncủachúngta.Vìthế,đôikhitôithấysợcuộcđìnhchiếnbâygiờcònhơncảchiếntranh,“Tuynhiên,bâygiờhọđãphávỡtạmướcđìnhchiến, thôi láoxượcvàngờvựcchúngta.Tấtcảnhữngthứtốtđẹpđã

bàyratrướcmặtchúngta,cácgiảithưởngchobấtcứbênnàochứngtỏmìnhtàigiỏihơn;cácthầnlinhlànhữngtrọngtàiphânxửcuộcthinày,và tất nhiên họ sẽ đứng về phía chúng ta… “Khi quý vị đã được bổnhiệmchứcvụchỉhuyvớisốquântheoyêucầu,hãytậphợpcácbinhlínhlạivàđộngviênhọ,rằnggiờđâyđãcóthứmàhọmuốn.Cólẽquývịsẽtựnhậnrahọđãchánnảnthếnàokhivàotrongtrại,hoặckhicanhgác;ởmộttìnhtrạnhnhưthểtakhôngbiếtquývịcóthểlàmgìvớihọ…Nhưngnếucóaiđócóthểgiúphọthôilolắngvềcáigìsẽxảyravớihọ,vàkhiếnhọnghĩvềcáimàhọcóthểlàm,họsẽvuivẻhơnnhiều.Quývịbiếtrằngkhôngphảisốquânhaysứcmạnhmangtớichiếnthắngmàbấtkỳquânđộinàochiếnđấuvớitinhthầnmạnhmẽhơn,kẻthùcủahọ,kẻđósẽchiếnthắng.”Anabasis:CuộchànhquânvềđấtnướcXenophon,430?-355?Tr.CN.

KẺTHÙBÊNTRONG

Mùaxuânnăm401trướcCôngnguyên,Xenophon,mộtnhàquýtộcbamươituổisốngởngoạithànhAthens,nhậnđượcmộtlờimờiđángngờ:mộtngườibạnđãtuyểndụngnhữngbinhsĩHyLạpđểlàmlínhđánhthuêchoCyrus,anhcủavuaBaTưAtaxerxes,vàđềnghịôngtacùngđi.Lờiđềnghịcóđiềugìđóbấtthường:ngườiHyLạpvàngườiBaTưtừlâuđãlànhữngkẻthùquyếtliệtvớinhau.Thựctế,khoảngtámmươinămtrước,BaTưđãcốxâmchiếmHyLạp.NhưngngườiHyLạp,nhữngchiếnbinhnổitiếng,đãđềnghịđượcphụcvụchongườitrảgiácaonhất,vàtrongphạmviĐếquốcBaTưcónhữngthànhphốnổiloạnmàCyrusmuốntrừngphạt.NhữngchiếnbinhđánhthuêHyLạpsẽlàlựclượngtiếpviệnhoànhảotrongđộiquântolớncủaôngta.Xenophonkhôngphải làmộtngười lính.Thật sự,nhờvàodi sản thừakế,ôngsốngmộtcuộcsốnghưởngthụ,nuôichóvàngựa,duhànhvàoAthenađểtriếtđàmvớingườibạnthânSocrates.Tuyvậy,ôngmuốnphiêulưu,vàlần này ông có cơ hội để gặpCyrus vĩ đại, tìmhiểu về chiến tranh, thămnướcBa Tư. Có lẽ khimọi sự kết thúc, ông sẽ viếtmột cuốn sách.Ôngkhôngđivới tưcáchlínhđánhthuê[ôngquágiàucó]màvới tưcáchmộttriếtgiavàsửgia.SaukhihỏiýkiếnnhàtiêntriởDelphi,ôngchấpnhậnlờimời.Cókhoảng10.000binhsĩHyLạpthamgiatrongcuộcviễnchinhtrừngphạtcủaCyrus.NhữngngườilínhđánhthuênàylàmộtđộiquânhỗntạptừkhắpcácvùngcủaHyLạp,tớiđóvìtiềnvàvìsựmạohiểm.Họđãcómộtthờigianthúvị,nhưngsauvàitháng,saukhiđãđưahọđisâuvàoBaTư,Cyrus thừa nhậnmụcđích thực sự của ông ta: ông ta đanghànhquân tớiBabylon,tiếnhànhmộtcuộcnộichiếnđểlậtđổngườiemcủamìnhvàlênngôivua.Bấtmãnvìbịlừagạt,nhữngngườiHyLạpcãicọvàthanphiền,

nhưngCyrustrảthêmtiềnchohọ,vàviệcnàylàmhọdịulại.NhữngđạoquâncủaCyrusvàAtaxerxesgặpnhautrênnhữngcánhđồngởCunaxa,gầnBabylon.Ngaytừđầucuộcchiến,Cyrusđãbịgiếtchết,cuộcchiếnnhanhchóngđiđếnkếtthúc.LúcnàyvịthếcủanhữngngườiHyLạpđộtnhiêntrởnênbấpbênh:chiếnđấuởphíaphinghĩa,cáchxatổquốcvàbịbaovậybởinhữngngườiBaTưthùđịch.TuynhiênhọsớmđượcthôngbáorằngAtaxerxeskhôngmuốnbấthòavớihọ.MongmuốnduynhấtcủaôngtalàhọrờikhỏiBaTưcàngsớmcàngtốt.Thậmchíôngtacòncửtớimộtsứgiả,viênchỉhuyBaTưTissaphernes,đểcungcấplươngthựcvàhộtốnghọquayvềHyLạp.Thếlà,vớisựchỉđạocủaTissaphernesvàquânBaTư,độiquânđánh thuêbắtđầuchuyếnhành trìnhxakhoảngnăm trămdặmvề tổquốc.Mộtvàingàysaukhikhởihành,nhữngngườiHyLạpphảiđươngđầuvớinhữngnỗisợmới:sốthựcphẩmdongườiBaTưcungcấpkhôngđủvàlộ trìnhmàTissapherneschọnchohọcóvấnđề.Họcó thể tinvàonhữngngườiBaTưnàykhông?Họbắtđầutranhluậnvớinhau.ViênchỉhuyHyLạpClearchusbàytỏnhữngquanngạicủabinhlínhôngtavớiTissaphernes, người tỏ ra thôngcảm:Clearchusnênmang theonhữngviênsĩquancủaông tớidựcuộchọpởmộtđịađiểm trung lập,ngườiHyLạpsẽtrìnhbàynhữngkhókhăncủahọ,vàhaibênsẽcóthểthônghiểulẫnnhau.Clearchusđồngý.Ngàyhômsau,ôngcùngvớicácviênsĩquan tớiđúngtheothờigianvàđịađiểmấnđịnh.Tuynhiên,mộtđạoquânlớncủaBaTưđãbaovâyvàbắtgiữhọ.Họbịchémđầungayhômđó.Cómộtviênsĩquanchạythoátđược,quayvềbáochonhữngngườiHyLạpvềsựphảnphúccủangườiBaTư.ChiềuhômđódoanhtrạicủangườiHyLạpbỗnghóatiêuđiều.Mộtsốngườitranhcãivàđổlỗi;nhữngngườikhácuống rượusaymèm.Một số ítmuốnbỏ trốn,nhưngvì chỉhuycủahọđãchết,họcảmthấyđãđếnhồitậnsố.ĐêmđóXenophon,ngườihầunhưđứngngoài lề trongsuốtcuộcviễnchinh,cómộtgiấcmộng:một tiasét từ thầnZeusđốtcháycănnhàcủachaôngta.Ôngtỉnhdậy,mồhôituônướt.Độtnhiênôngnhậnrarằng:cáichếtđangđốimặtvớingườiHyLạp,thếmàhọnằmlănrađórênrỉthanvan,tuyệtvọngvàcãicọnhau.Vấnđềnằmtrongđầucủahọ.Chiếnđấuvìtiềnthayvìmộtmụcđíchhaynguyênnhân,khôngphân biệt giữa bạn và thù, họ đã lạc lối.Những ngăn trở giữa họ và quêhươngkhôngphảilànhữngconsông,nhữngngọnnúihayquânđộiBaTưmà là tình trạng tinh thần sa sút của họ.Xenophonkhôngmuốn chếtmộtcáchônhụcnhưthế.Ôngkhôngphảilàmộtnhàquânsự,nhưngônghiểubiếttriếthọcvàcáchconngườitưduy,vàôngtinrằngnếunhữngngườiHyLạptậptrungvàonhữngkẻthùmuốngiếthọ,họsẽtrởnêntỉnhtáovàsángtạo.NếuhọtậptrungvàosựlừadốiđêhèncủangườiBaTư,họsẽnổigiận,vàsựgiậndữđósẽthôithúchọhànhđộng.Họsẽkhôngcònlànhữngngườilínhđánhthuêhỗnloạnvàtrởlại thànhnhữngchiếnbinhHyLạp,đối thủ

của những ngườiBaTư không trung thực.Cái họ cần là sự sáng suốt vàphươnghướng.XenophonquyếtđịnhtrởthànhtiasétcủathầnZeus,đánhthứcmọingườidậy và soi sáng đường đi của họ. Ông triệu tậpmột cuộc họp với tất cảnhữngviênchỉhuycònsốngsótvàphátbiểuvềkếhoạchcủamình:ChúngtasẽtuyênchiếnkhôngthươnglượngvớingườiBaTư–khôngcònnhữngýnghĩvềviệcmặccảhay tranhchấp.Chúng tasẽkhông lãngphí thờigianvàoviệccãicọhaybuộctộilẫnnhau;mỗimộtphânnănglượngcủachúngtasẽdànhchobọnBaTư.ChúngtasẽđầysángtạovàđầyngẫuhứngnhưtổtiêncủachúngtaởMarathon,nhữngngườiđãchiếnđấuvớimộtđộiquânBaTưlớnhơnnhiều.Chúngtasẽđốtnhữngcỗxe,rờikhỏiđấtnàyvàlênđườngthậtnhanh.Khôngmộtgiâynàochúngtahạvũkhíhoặclãngquênmốihiểmhọavâyquanh.Chỉcótahoặcđịch,sốnghoặcchết,tốtđẹphoặctồi tệ.Nếu còn có người nào gây rối cho chúng ta với những câu chuyệnthôngtháihaynhữngýtưởngmơhồvềsựnhânnhượng,chúngtasẽtuyênbốrằnghắnquánguxuẩnvàhènnhátđểcóthểđứngvềphíachúngta,vàsẽđuổi cổ hắn đi. Hãy để cho người Ba Tư biến chúng ta thành những kẻkhôngbiếtxót thương.Chúngtaphảinungnấumộtý tưởng:cònsốngsóttrởlạiquênhà.NhữngviênsĩquanbiếtrằngXenophonnóiđúng.Ngàyhômsau,mộtviênsĩquanBaTư tớigặphọ,đềnghịsẽhànhđộngvới tưcáchmộtđạisứgiữahọvàAtaxerxes;theoýkiếncủaXenophon,họnhanhchóngvàthôbạođuổianhtavề.Lúcnàychỉcóchiếntranhvàkhônggìkhác.Đượcđánhthứcđểhànhđộng,ngườiHyLạpbầunhữngviênchỉhuy,trongsốhọcóXenophon,vàbắtđầuhànhquânvềtổquốc.Buộcphảidựavàotríkhônngoan,họnhanhchónghọcđượccách thíchnghivớiđịahình, tránhđánhnhau,dichuyểnvàobanđêm.HọlẩntránhmộtcáchthànhcôngquânBaTư,đánhtanchúngởmộtngọnđèothenchốtrồivượtquađótrướckhichúngcóthểbắthọ.DùvẫncònnhiềubộlạcthùđịchnằmgiữahọvàHyLạp,độiquânBaTưđángsợđãnằmlạiphíasaulưnghọ.Phảimấtnhiềunăm,nhưnghầunhưtấtcảđềusốngsótquayvềHyLạp.

Tưduychínhtrịvàbảnnăngchínhtrịtựchứngtỏchúngvềmặtlýthuyếtvàthựchànhtrongkhảnăngphânbiệtbạnvàthù.Nhữngđỉnhcaocủacáchoạtđộngchínhtrịxảyracùnglúcvớinhữngthờiđiểmmàtrongđókẻthù,trongsựrõràngcụthểnhất,đượcxemlàkẻthù.CarlSchmitt,1888-1985

DiễndịchCuộcđờilàchiếntrậnvàđấutranh,vàbạnsẽluônthấyrằngmìnhđangđốimặtvớinhữnghoàncảnhxấu,nhữngmốiquanhệtiêucực,nhữngràngbuộcnguyhiểm.Cáchbạnđươngđầuvớinhữngkhókhănnàysẽquyếtđịnhvận

mạngcủabạn.NhưXenophonđãnói,nhữngchướngngạivậtcủabạnkhôngphảilàsôngnúihaykẻkhác;chướngngạivậtcủabạnlàchínhbạn.Nếubạncảmthấylạclốivàbốirối,nếubạnđánhmấtýthứcvềphươnghướng,nếubạnkhôngthểnóiđượcsựkhácnhaugiữabạnvàthù,bạnchỉnêntựtráchbảnthân.Hãysuynghĩvềchínhmìnhnhưthểlúcnàocũngsắpsửathamgiavàomộttrậnđánh.Mọi thứphụ thuộcvào tinh thầnbạnvàcách thứcbạnnhìn thếgiới.Mộtchuyểnbiếnvềtầmnhìncóthểchuyểnhóabạntừmộtngườilínhđánhthuêlúngtúng,thụđộngthànhmộtchiếnbinhnăngđộngvàsángtạo.Chúng ta được xác định bởi mối quan hệ của chúng ta với những ngườikhác.Nhưtrẻcon,chúngtapháttriểnmộtcátínhbằngcáchphânbiệtbảnthân với những người khác, ngay cả ở thời điểm tống cổ họ đi, chối bỏ,chốngđối họ.Càngnhận rõ ai là ngườimàbạnkhôngmuốn trở thành, ýthứccủabạnvềcátínhvàmụcđíchcàngrõrệt.Nếukhôngcómộtýthứcvềsựphâncựcđó,khôngcómộtkẻ thùđểchống lại,bạn sẽ lạc lốinhưđộiquânđánhthuêHyLạp.Bịlừabịpbởisựphảnphúccủanhữngkẻkhác,bạndodựvàogiâyphútđịnhmệnhvàrơivàoviệcthanvanhaytranhcãi.Hãytậptrungvàomộtkẻthù.Đócóthểlàmộtaiđóngăntrởconđườngcủabạnhoặcngầmpháhoạibạn,mộtcáchtinhvihayrõrệt;đócóthểlàmộtaiđólàmtổnthươngbạnhaytấncôngbạnmộtcáchđêhèn;đócóthểlàmộtgiátrịhoặcmộtýtưởngđángghétmàbạnnhậnraởmộtcánhânhaymộtnhóm.Đócóthểlàmộtđiềutrừutượng:sựnguxuẩn,sựlàmđỏm,chủnghĩathựcdụngthôthiển.Đừngnghenhữngkẻbảorằngsựphânbiệtgiữabạnvàthùđãcổhủvàlỗithời.Họchỉcheđậychosựsợxungđộtcủahọbêndướilớpvỏnồngnhiệtgiảtạo.Họđangcốđẩybạnrakhỏicuộcchơi,tiêmnhiễmchobạnnhữngcảmgiácmơhồcủahọ.Mộtkhibạncảmthấysángtỏvàcóđộngcơ, bạn sẽ cókhoảng trốngcho tìnhbạn chân chínhvà sự thỏahiệpchânchính.Kẻ thùcủabạn làngôisaoBắcđẩudẫnđườngchobạn.Địnhđượcphươnghướngđórồi,bạncóthểtiếnhànhcuộcchiến.

Aikhôngđivớitalàchốnglạita,vàaikhôngcùngtathugóplàphântánChúaJesusnóivớiQuỷvương

Luke1:23

KẺTHÙBÊNNGOÀI

Vàođầuthậpniên1970,hệthốngchínhtrịAnhQuốcđượcấnđịnhtheomộtmôhìnhthuậntiện:nếuđảngLaođộngthắngtrongmộtđợtbầucử,thìởđợttớiđảngBảothủsẽthắng.Quyềnlựcđượcchuyểngiaoqualại,mọithứđềucaothượngvàvănminhmộtcáchcôngbằng.Trongthựctế,haichínhđảngnàyđãđạttớisựtươngđồngvớinhau.NhưngkhiđảngBảothủthuacuộc

vàonăm1974,mộtsốngườitronghọđãquáchánngán.Muốnkhuấyđộngmọisựlên,họđềcửMargaretThatcherlàmlãnhđạo.Nămđó,đảngbịphânhóa,Thatcherlợidụngsựrạnnứtđóvàthắngcử.

Vềbảnchất,tôilàngườihiếuchiến.Tấncônglàbảnnăngcủatôi.Nócầnnhữngtrởkháng,vàtìmkiếmnhữngtrởkháng…Sứcmạnhcủakẻtấncôngnằmởsựđốikhángmàanhtacầnnhưmộtthướcđo:mỗisựtăngtrưởngtựhélộviệctìmramộtđốithủhùngmạnh:vìmộttriếtgiahiếuchiếncũngphảiđươngđầuvớinhữngvấnđềnangiải.Nhiệmvụlàphảichiếnthắng,khôngchỉbấtkỳtrởkhángnàotìnhcờxuấthiện,màcảnhữngtrởkhángđểchốnglạichúngngườitaphảimanghếtsứclực,sựmềmdẻovàsựsửdụngthànhthạocácthứvũkhí–đểchiếnthắngnhữngđốithủngangtàingangsức.FriedrichNietzsche,1844-1900

ChưaaitừngthấymộtchínhtrịgiagiốngnhưThatcher.Mộtngườiphụnữtrongmộtthếgiớidođànôngđiềuhành,bàcòntựhàolàmộtngườithuộcgiai cấp trung lưu – con gái củamột nhà buôn tạp hóa – trongmột đảngtruyền thống của tầng lớp quý tộc. Trang phục của bà nghiêm túc, trônggiốngnhưcủamộtbànộitrợhơnlàcủamộtchínhtrịgia.Bàkhôngphảilàmộtđấu thủcủađảngBảothủ; thựcra,bà thuộcvào thànhphầncựcđoancánh hữu.Điều gây sửng sốt nhất là phong cách của bà: trong khi nhữngchínhtrịgiakháctỏrahòanhãvàcótinhthầnhòagiảithìbàlạiđươngđầuvớicácđốithủ,trựcdiệntấncônghọ.Bàkhátkhaochiếnđấu.Phầnlớncácchính trị gia xem sự thắng cử củaThatcher như làmột điềumaymắn, vàkhôngtinrằngbàsẽtồntạilâu.Trongnhữngnămđầulãnhđạochínhđảngcủamình,khiđảngLaođộngcònnắmquyềnlực,bàđãlàmhọthayđổiýkiếnđôichút.Bàxỉvảhệthốngxãhộichủnghĩa,màtheoýbàđãlàmtắcnghẽnmọisángkiếnvàphảichịutráchnhiệmlớnđốivớisựsuysụpcủanềnkinhtếAnhQuốc.BàchỉtríchLiênXôởmộtthờiđiểmmàtìnhhìnhchínhtrịgiữacácnướcđanglắngdịu.Rồi,vàomùađôngnăm1978-1979,nhiềutổchức công đoàn quyết định đình công. Thatcher tiếp tục con đường chiếntranh,nốikếtnhữngcuộcđìnhcôngvớiđảngLaođộngvàThủtướngJamesCallaghan.Đây làmộtcuộcđối thoại táobạo,có tínhchấtchia rẽ, tốtchoviệcđưatintứcbuổichiềunhưngkhôngtốtchoviệcthắngcử.Bạnphảitếnhịvớicửtri,camđoanvớihọchứkhôngphảiđedọahọ.Ítra,đócũnglàmộtsựkhônkhéomangtínhtruyềnthống.Năm1979,đảngLaođộngtiếnhànhmộtcuộctổngtuyểncử.Thatchervẫnduytrìcuộctấncông,đánhgiácuộctuyểncửnhưlàmộtcuộcthậptựchinhchốnglạichủnghĩaxãhộivànhưlàcơhộicuốicùngđểhiệnđạihóacủaAnhQuốc.Callaghanlàhìnhảnhthunhỏcủamộtchínhtrịgiatrưởnggiả,

nhưngThatchernhìnthấutimđencủaông.Ôngchẳngcógìngoàisựkhinhthịđốivớinhàchínhtrịxuấtthânnộitrợnày,vàôngđáplạisựtấncôngcủabà:ôngđồngýrằngcuộctuyểncửlàmộtbướcngoặt,vìnếuThatcherthắngcử,bàsẽtạonênmộtcúsốctrongnềnkinhtế.Chiếnlượcnàydườngnhưcóphầnhiệuquả:Thatcherkhiếnchonhiềucửtriengại,và thămdòdưluậntheodõisựphâncựccánhânchothấysốphiếucủabàhạxuốngthấphơnnhiềusovớicủaCallaghan.Tuyvậy,cùnglúcđó,khảnănghùngbiệncủabàvàphảnứng củaCallaghanđối với sựhùngbiệnnàyđã làmphân cựctoànbộcửtri,cuốicùngđãtạoramộtsựkhácbiệtsâusắcgiữahaichínhđảng.Táchcôngchúngthànhcánhtảvàcánhhữu,bàtấncôngvàokhehở,thuhútsựchúývàlôicuốnnhữngngườidodự.Bàđãthắngđậm.Thatcherđãđánhđổcáccửtri,nhưnggiờđây,vớitưcáchthủtướng,lẽrabàphảihạthấpgiọng,hàngắnlạinhữngvếtthương–làmtheonhữngýkiếncủadưluận,vìởbấtcứgiánàođólàcáimàcôngchúngmuốn.Nhưngnhưthườnglệ,Thatcherđãlàmđiềungượclại,banhànhnhữngkhoảncắtgiảmngân sách còn cao hơn so với con sốmàbà đề xuất trong chiến dịch vậnđộngtranhcử.Khichínhsáchcủabàđượctriểnkhai,nềnkinhtếthậtsựbịchấn động, nhưCallaghan đã dự đoán, và tình trạng thất nghiệp tăng vọt.Nhữngngười trongchínhđảngcủabà,nhiềungười trongsốhọ trước thờiđiểmđóđãphẫnnộvớicáchhànhxửcủabàđốivớihọtrongnhiềunăm,bắtđầucôngkhaiđặtdấuhỏivềcáckhảnăngcủabà.Nhữngngườimàbàgọilà“nhữngchínhtrịgiaônhòa”này,lànhữngthànhviênđượctôntrọngnhấtcủađảngBảothủ,vàhọđangởtrongtìnhtrạngkinhhoàng:bàđangđưađấtnướctớimột thảmhọakinhtếmàhọerằnghọphải trảgiábằngchínhsựnghiệpcủamình.PhảnứngcủaThatcher là thảihồihọ rakhỏivănphòngchínhphủcủabà.Cóvẻnhưbàcókhuynhhướngđẩymọingườiraxa;đámkẻthùcủabàtănglên,consốphiếuủnghộtheothămdòcủabàtụtxuốngtrầmtrọng.Chắcchắncuộctuyểncửsắptớicũnglàdịpcuốicủabà.

SalvadorDali không có thời gian cho những ai không đồng ý với cácnguyêntắccủaông,vàgâychiếnvớikẻthùbằngnhữngláthưchobạnbèmàôngkết thântrongphongtràoResidencia,gọihọlàlũlợn.Ôngsungsướngvímìnhnhưmộtconbòrừngthôngminhbiếttránhnénhữnggãcaobồi,vàđãcóvôsốviệcchướngtaigaimắtvớihầuhếtmọi tríthứcCatalantêntuổi.Dalicốtìnhđốtnhữngcâycầucủaông.“Chúngtôi(DalivànhàlàmphimLuisBunuel)đãquyếttâmgửimộtláthưtớimộttrongnhữngngườiđượctántụngnhấtởTâyBanNha”.DalisauđóđãkểvớiAlainBosquet,nhàviếttiểusử:“Mụcđíchcủachúngtôilàsựlật đổ đơn thuần… Cả hai chúng tôi chịu ảnh hưởng mạnh mẽ củaNietzsche…Chúng tôi tấncôngvàohaicái tên:ManueldeFalla,nhàsoạnnhạcvàJuanRamónJiménez,nhàthơ.Chúngtôirútthămchọnvà

Jiménezthắng…vìthếchúngtôisoạnmộtláthưđiêncuốngvàtụctĩudữdộikhôngthểsosánhđượcrồigửinóchoJuanRamónJiménez.Nónhưthếnày:“Anhbạnnổi tiếngcủachúngtôi,chúngtôi tinrằngbổnphậncủamìnhlàthôngbáochoanhbiếtrằngchúngtôighétcayghétđắngtácphẩmcủaanhvìsựvôđạođức,sựcuồngloạn,vìphẩmchấtđộcđoáncủanó…”NókhiếnJiménezrấtđauđớn…”Sựdaidẳngcủakýức:TiểusửcủaDali,MeredithEtheringtonSmith,1992

Rồi, năm 1982, ở bờ bên kia Đại Tây Dương, ủy ban quân quản cai trịArgentincầnmộtnguyêncớđểlàmchodânchúngxaolãngnhữngvấnđềđấtnước,đãxâmlượcquầnđảoFalkland,mộtthuộcđịacủaAnh,tuyrằngArgentincóquyềnyêusáchvềmặtlịchsửđốivớiquầnđảonày.NhữngsĩquancủaủybanquânquảncảmthấychắcchắnlàAnhsẽtừbỏnhữnghònđảoxaxôivàcằncỗinày.NhưngThatcherkhôngdodự:bấtkểkhoảngcáchtámngàndặmxaxôi,bàcửmộtlựclượnghảiquântớiFalkland.NhữngnhàlãnhđạođảngLaođộngchỉtríchbàvìcuộcchiếnvômụcđíchvàtốnkémnày.Nhiềungườitrongđảngcủabàkinhhoàng;vìnếunỗlựclấylạiquầnđảo thất bại, đảng này có thể sụp đổ. Thatcher đơn độc hơn bao giờ hết.Nhưngnhiềungườitrongcôngchúnggiờđãnhìnthấynhữngphẩmchất–vốncóvẻquádễbịkíchđộng–củabàdướimộtánhsángmới:sựbướngbỉnhtrởthànhlòngcanđảmvàcaothượng.Sovớinhữngđấngmàyrâuhaydaođộng,lềmềvàthamdanhvọngquanhbà,Thatcherdườngnhưkhákiênđịnhvàtựtin.NgườiAnhthuhồilạiFalklandmộtcáchthànhcông,vàuytíncủaThatcherlêncaohơnbaogiờhết.Độtnhiênnềnkinhtếđấtnướcvànhữngvấnđềxãhộibịlãngquên.GiờđâyThatcherđãchiphốitoàncảnh,vàtronghaiđợttuyểncửkếtiếpbàđèbẹpđảngLaođộng.DiễndịchMargaretThatcherđếnvớiquyền lựcnhưmộtkẻngoạicuộc:mộtphụnữtầng lớp trung lưu, một người cấp tiến cánh hữu. Bản năng đầu tiên củanhữngngườingoàicuộcđãđạtđượcquyềnlựclàtrởthànhngườitrongcuộc–cuộcđờiởbênngoàivốnkhókhăn–nhưngkhilàmnhưthếhọđánhmấtcátính,sựkhácbiệtcủamình,điềukhiếnhọnổibậttrongconmắtcủacôngchúng.NếuThatchercũngtrởthànhgiốngnhưnhữngngườiđànôngquanhbà,bàsẽđơngiảnbịthaythếbởimộtngườiđànôngkhác.Bảnnăngcủabàlàvẫngiữvịtrícủamộtngườingoàicuộc.Trênthựctế,bàđưaviệclàngườingoàicuộctớimộtmứcđộxanhấtcóthểđược:bàbiếnmìnhtrởthànhmộtngườiphụnữđơnđộcchốnglạicảmộtđộiquânđànông.Ở mỗi bước của con đường, để tạo cho mình sự tương phản cần thiết,Thatcher tìm ra một đối thủ: những người theo chủ nghĩa xã hội, nhữngchínhtrịgiaônhòa,nhữngngườiArgentin.Nhữngkẻthùnàygiúptạonên

hình ảnh của bà như đã xác định, đầy quyền lực và tự hy sinh. Thatcherkhôngbịcámdỗbởisựphâncực,vốnphùduvàhờihợt.Cácnhàbìnhluậncóthểbịámảnhvìnhữngconsốphâncực,nhưngtrongđầucủacáccửtri–màvớimộtchínhtrịgia,làtrậnđịa–mộtsựthểhiệncótínhchếngựcósứchúthơnlàvẻđángyêu.Cứđểchomộtsốcôngchúngghétbạn;bạnkhôngthểlàmvừalòngtấtcả.Nhữngkẻthùcủabạn,nhữngngườimàbạnđốichọimộtcáchsâusắc,sẽgiúpbạntạonênmộtnềntảnghỗtrợmàkhôngruồngbỏbạn.Đừngcốlenvàogiữa,nơimọingườikhácđangởđó;khôngcònchỗđểchiếnđấutrongmộtđámđông.Hãylàmphâncựcmọingười,đẩymộtsốtrongbọnhọrangoài,vàtạomộtkhoảngtrốngchochiếncuộc.Mọithứtrênđờihiệplựcnhauđểđẩybạnvàogiữatrungtâm,vàkhôngchỉvềmặtchínhtrị.Trungtâmlàlãnhđịacủasựthỏahiệp.Hòađồngvớinhữngngườikháclàmộtkỹnăngquantrọngcầncó,nhưngnóđếncùngvớimộtnguycơ:doluônkiếmtìmmộtconđườngcóíttrởkhángnhất,conđườngcủasựhòagiải,bạnsẽquênbạnlàai,vàbạnchìmvàotrungtâmcùngvớimọingườikhác.Thayvì vậy, hãy coi bản thânbạn làmộtđấu sĩ,mộtkẻngoàicuộcbịvâyquanhbởikẻthù.Chiếnđấuthườngtrựcsẽgiúpbạnmạnhmẽvàlinhhoạt.Nósẽgiúpxácđịnhcáimàbạntintưởng,cảvớibảnthânbạn và với mọi người khác. Đừng lo lắng về những người phản kháng;khôngcósựphảnkhángthìkhôngcóchiếncuộc;vàkhôngcóchiếncuộcthìkhôngcócơhộichiếnthắng.Đừngđểbịcámdỗbởinhucầuđượcyêuthích:tốthơnbạnnênđượctôntrọng,thậmchíbịesợ.Chiếnthắngtrướckẻthùsẽmangtớichobạnmộtthanhdanhtồntạilâudàihơn.

Sựphảnđốicủamộtthànhviênđốivớimộttổchứckhôngđơnthuầnlàmột nhân tố xã hội tiêu cực, nếu chỉ vì một phản đối như thế thôngthườnglàphươngtiệnduynhấtđểlàmchocuộcsốngvớinhữngngườithậtsựkhôngthểchịunổiítracũngcóthểkhảthi.Nếuchúngtakhôngcóngaycảkhảnăngvàquyềnhạnđểphảnkhángchốnglạisựchuyênquyền,sựđộcđoán,sựvôcảm,sựthôlậu,chúngtakhôngthểchịunổiviệccóbấtkỳquanhệvớingườinàocónhữngtínhcáchnhưthế.Chúngta cảm thấy bị thôi thúc phải bước những bước chân tuyệt vọng – vànhữngbướcnày,thậtsự,sẽkếtthúcmốiquanhệ,nhưngcólẽkhôngtạonên“xungđột”.Khôngchỉvìthựctếlà…sựápbứcluôngiatăngnếunóđượcchịuđựngmộtcáchnhẫnnhụcvàkhôngcósựphảnkháng,màcònvìsựchốngđốimanglạichochúngtasựthỏamãnnộitâm,sựxaolãng,sựnguôikhuây…Sựchốngđốicủachúngtakhiếnchúngtacảmthấyrằngchúngtakhônghoàntoànlànạnnhâncủanhữnghoàncảnh.GeorgeSimmel1858-1918

“Đừngcậyvàoviệcquânthùkhôngtới;hãycậyvàoviệcsẵnsàngđóntiếp

quânthù.”TônTử–Binhpháp(Thếkỷ4Tr.CN.)

NHỮNGYẾUTỐCƠBẢN

Chúngtasốngtrongmộtkỷnguyênmàmọingườiítkhitỏtháiđộthùđịchmộtcáchtrựctiếp.Cácnguyêntắccủagiaotranh–xãhội,chínhtrị,quânsự–đãthayđổi,vàvìthếphảithayđổiýniệmcủabạnvềkẻthù.Mộtkẻthùtrướcmặtbâygiờrấthiếmvà thậtsự làmộtphépmầu.Người tahầunhưkhôngcòntấncôngbạnmộtcáchcôngkhai,bộclộcácýđịnh,sựkhaokháttiêudiệtbạncủahọnữa;thayvìthế,họhànhđộngmộtcáchkhônkhéovàgiántiếp.Dùthếgiớicótínhcạnhtranhhơnbaogiờhết,sựgâyhấnngoàimặtkhôngđượckhuyếnkhích,vìthếmọingườiđãhọccáchđộnthổ,đểtấncôngmộtcáchđộtngộtvàquỷquyệt.Nhiềungườisửdụngtìnhbạnnhưmộtcáchđểngụytrangchocácmongmuốncôngkích:họđếngầnbạnđểgâytổn hại nhiều hơn. (Một người bạn là kẻ biết rõ nhất cách làm bạn tổnthương.)Hoặc,dùkhôngthựcsựlàbạnbègìcả,họđềnghịsựhỗtrợhoặcliênminh:cóvẻnhưhọsẽđemđếnsựtrợgiúp,nhưngcuốicùnghọsẽthựchiện nhữngquan tâm riêng của họ với phí tổn của bạn.Rồi, có nhữngkẻthôngthạocáchthựchiệnchiếntranhđạođức,đóngvainạnnhân,làmchobạncảmthấycólỗivìmộtđiềugìđómơhồmàbạnđãthựchiện.Chiếnđịađầynhữngchiếnbinhnày,láucá,lẩnnhanhnhưchạchvàthôngminh.Thấuhiểu: từ “kẻ thù” (enemy) – xuất xứ từ chữLatin inimicus, “khôngphảilàbạn”–đãbịquỷhóa[nguyênvăn:demonized]vàchínhtrịhóa.Côngviệcđầutiêncủabạn–vớitưcáchlàmộtchiếnlượcgia–làmởrộngkháiniệmcủabạnvềkẻ thù,đểbaogồm trongđónhómngườiđang làmcôngviệcđốichọivớibạn,ngăntrởbạn,dùbằngnhữngcáchkhéoléo.(Đôikhitháiđộtrunglậpvàsựthờơlànhữngvũkhícòntốthơnsựgâyhấn,vìbạnkhông thểnhìn thấy sự thùđịchmàhọchegiấu.)Dùkhônghoang tưởng,bạncầnnhậnthứcrằngcónhữngngườimongmuốnbạnsuynhượcvàhoạtđộngchệchhướng.Nhậndiệnhọvàđộtnhiênbạn sẽ có chỗđểdùng thủđoạn.Bạncóthểđứnglùilại,chờxemsao,hoặcbạncóthểhànhđộng,dùlàcótínhchấtgâyhấnhaylảngtránh,đểtránhhậuquảxấunhất.Thậmchíbạncóthểhànhđộngđểbiếnkẻthùnàythànhmộtngườibạn.Nhưngdùlàmgìđinữa,đừnglàmộtnạnnhânngâythơ.Đừngphảnứnglạinhữngthủđoạncủakẻthù.Vũtrangbảnthânvớisựcẩntrọngvàkhôngbaogiờhoàntoànhạvũkhí,ngaycảvớinhữngbạnbè.

Khiđidulịchdọctheonhữngconsôngrộng(củaBorneo),ngườitabắtgặpnhữngbộlạcngàycànghiếuchiếnhơn.Ởnhữngmiềnduyênhảicónhữngcộngđồnghòabìnhkhôngbaogiờđánhnhaungoạitrừđểtựvệ,

vàchỉthànhđạtmộtcáchnghèonàn.Trongkhiđó,ởnhữngmiềntrungtâm,nơicácdòngsôngnằmcaohơn,làmộtsốbộlạccựckỳhiếuchiến.Họ lànguồnkhủngkhiếp thườngxuyênđối với các cộngđồng sốngởvùnghạlưucácconsông….Ngườitachorằngnhữngngườidânduyênhảihòabìnhcónhữngphẩmchấtđạođứccaohơncáclánggiềnghiếuchiến của họ, nhưng trong trường hợp này thì trái lại.Ởmọi phươngdiện,cácbộlạchiếuchiếncósựtiếnbộhơn.Nhàhọđượcxâydựngtốthơn,rộngrãivàsạchsẽhơn;nềnđạođứctrongbộlạccủahọcaocấphơn;họcó thểchấtkhỏemạnhhơn,dũngcảmhơnvàvềmặt thểchấtcũngnhưtinhthầnlinhhoạthơn,vànóichungcũngđángtincậyhơn.Nhưng,caohơnhết,tổchứcxãhộicủahọbềnvữngvàhữuhiệuhơnvìhọtôntrọngvàtuânphụccácthủlĩnhcủamìnhvàvìlòngtrungthànhcủahọđốivớicộngđồnglớnhơnnhiều;mỗingườiđồngnhấthóabảnthân mình với toàn thể cộng đồng, chấp nhận và thực hiện một cáchtrungthànhcácbổnphậnxãhộiđặtrachohọ.WilliamMCDougall1871-1938

Mọingườithườngcheđậytốttháiđộthùđịchcủahọ,nhưnghọcũnghayvôýthứcbộclộnhữngdấuhiệuchothấyrằngmọisựkhôngphảinhưnócóvẻthế.Một trong những bạn hữu và cố vấn thân cận nhất của lãnh tụĐảngCộngsảnTrungQuốcMaoTrạchĐông làLâmBưu,mộtủyviêncaocấpcủaBộChínhtrịvàcókhảnăngkếnhiệmghếchủtịch.Tuynhiên,vàocuốithậpniên1960,đầuthậpniên1970,MaopháthiệnmộtthayđổiởLâm:ôngtatrởnênnịnhbợquámức.MọingườiđềucatụngMao,nhưngsựcatụngcủaLâm thì nồng nhiệt đếnmức đáng ngạc nhiên.VớiMao, điều này cónghĩa là có cái gì đó không ổn.Ông theo dõi Lâmmột cách chặt chẽ vàquyếtđịnhrằngngườinàyđangâmmưumộtcuộctiếpquảnquyềnlực,hayítnhấtcũnglàtựđặtđịavịchomìnhởngôicaonhất.VàMaođoánđúng:Lâmđangráoriếtmưuđồ.Tiêuđiểmởđâykhôngphảilàkhôngnêntincậyvàotấtcảmọicửchỉthântìnhmàlànênchúýtớichúng.Ghinhậnbấtkỳthay đổi nào trong nhiệt độ cảm xúc: những sự gần gũi bất thường, mộtmongmuốnđổitraotâmsựmớilạ,lờicangợitháiquábạnhoặcbênthứbanàođó,niềmmongmuốncómộtđồngminhcóthểcólợichongườiđóhơnchobạn.Hãy tin vàobảnnăng củabạn: nếuhànhvi củamột ai đó cóvẻđángngờ,rấtcókhảnăngnólànhưvậy.Rấtcóthểhóaranóchỉlàlòngtốtđơnthuần,nhưngtốtnhấtvẫnlàluôncảnhgiác.Bạncóthểngồilại,đọcnhữngdấuhiệu,hoặcbạncóthểhoạtđộngtíchcựcđể phát hiện ra kẻ thù – đập cỏ để đuổi rắn, như người TrungQuốc nói.TrongKinhthánh,chúngtabiếtDavidđãnghingờngườichavợ,vuaSaul,ngấmngầmmongmuốnanhphảichết.LàmthếnàoDavidtìmra?AnhtâmsựvớiJonathan,contraicủaSaul,bạnthâncủaanh.Jonathankhôngtinvào

điềuđó, vì thếDavidđềxuấtmột cuộc thửnghiệm.Anh sẽđượcmời tớihoàng cung để dự một bữa tiệc. Anh sẽ không đến; Jonathan sẽ đến vàchuyểnlờixinlỗicủaDavid–vừaphảinhưngkhôngkhẩnnài.Dĩnhiên,lờixinlỗiđóđãlàmSaulnổigiận,ôngquátto:“Lênđườngngayvàđưahắntớiđây–hắnđángphảichết!”ThửnghiệmcủaDavidthànhcôngvìnómơhồkhôngrõ.Lờixinthứlỗicủaanhvìbỏlỡbữatiệccóthểđượchiểutheonhiềucách:nếuSaulcóthiệnývớiDavid,ôngcóthểxemsựvắngmặtcủangườiconrể tệnhấtchỉ làdolòngíchkỷ,nhưngvìôngđãngầmghétDavid,ôngxemđónhưlàmộttháiđộngạomạn,vànó làmôngnổicáu.Hãy theo tấmgươngcủaDavid:nóihaylàmđiềugìđócóthểhiểutheonhiềucách,đócóthểlàmộtvẻlịchthiệpbềngoài,thểhiệnmộtsựtrầmtĩnhvềphíabạn,nhưngcóthểbịngườikhácxemlàmộtsựsỉnhụckhéoléo.Mộtngườibạncóthểthắcmắcnhưngrồisẽbỏqua.Tuynhiên,kẻthùbímậtsẽphảnứngvớisựgiậndữ–mộtcảmxúcmạnhmẽnàođóvàbạnsẽbiếtcócáigìđósụcsôibêndướibềmặt.

Conngườichỉtồntạikhinàonócósựphảnkháng.GeorgeHegel1770-1831

Thôngthường,cáchtốtnhấtđểlàmchomọingườihélộbảnthânhọlàgợinênsựcăngthẳngvàtranhluận.NhàsảnxuấtHollywoodHarryCohn,chủtịchhãngphimUniversalPictures,thườngsửdụngchiếnlượcnàyđểtìmravịtríthậtsựcủamọingườiởtrườngquay–nhữngngườitừchốichothấyhọđứng về phía nào: ông thường đột ngột công kích công việc của họ hoặcđứngvàomộtvịtrícựcđoan,thậmchílàmộtvịtrícótínhxúcphạm,trongmộtcuộc tranh luận.Nhữngđạodiễnvàkịch tácgia sẽđánhmất sựcảnhgiácthườngngàyvàbiểulộnhữngniềmtinthậtsựcủahọ.Thấuhiểu:mọingườithườngcókhuynhhướnglưỡnglựvàláucávặtvìnóantoànhơnlàtỏvẻđoanquyếtvàomộtđiềugì.Nếubạnlàôngchủ,họsẽbắtchướctheonhữngýtưởngcủabạn.Sựđồngthuậncủahọthườngchỉlàsự tuân thủ thuần túy.Hãy làmchohọxúcđộng;mọi người thường chânthànhhơnkhihọtranhluận.Nếubạntranhcãivớimộtaiđóvàanhtachạytheocácýtưởngcủabạn,cólẽbạnđangquanhệvớimộtconngườikhôngkiên định,một kiểu người đặc biệt nguy hiểm. Hãy cảnh giác với nhữngngườinấpđằngsaumộtvẻngoàilơmơlưỡnglựvàvôtư:chẳngcómộtaivôtưcả.Mộtcâuhỏinhậnđịnhsắcsảo,mộtýkiếncótínhchấtxúcphạmsẽkhiếnhọphảnứngvàđứnghẳnvềmộtphía.Đôikhi,tốthơnnêndùngmộtcáchtiếpcậníttrựctiếphơnvớinhữngkẻthùtiềm năng của bạn – tỏ ra khôn khéo và xảo quyệt như họ. Năm 1519,HernánCortés tớiMexicocùngđoàn thámhiểmcủaông.Trongnămtrămngườiđócómộtsốkẻđángngờvềlòngtrungthành.Trongsuốthànhtrình,

mỗi khi có bất kỳ người lính nào củaCortés làmđiều gì đómà ông thấyđángngờ,ôngkhôngbaogiờnổigiậnhaykếttộianhta.Thayvìvậy,ôngvờnhưđứngvềphíahọ,chấpnhậnvàtánđồngnhữnggìhọđãlàm.ChorằngCortésnhunhượchoặcchorằngôngđứngvềphíahọ,họsẽdấnthêmbướckếtiếp.Bấygiờôngđãcócáimàôngmuốn:mộtdấuhiệurõràng,đốivớibảnthânôngvànhữngngườikhác,chothấynhữngtênnàylàđồphảnphúc.Lúcấy,ôngcôlậpvàtiêudiệthọ.HãylàmtheophươngphápcủaCortés:nếunhữngbằnghữuvàthuộccấpmàbạnngờrằngcónhữngđộngcơthầmkínđãthểhiệnmộttháiđộthùđịchtinhvinàođó,hoặcđingượclạinhữnglợiíchcủabạn,hoặcchỉđơnthuầncóvẻkháclạ,hãycốtránhkhỏisựcámdỗphảnứng lại bằngcáchphủquyếthoặcnổigiận, hoặcngaycảdòhỏi.Hãycùngđồnghành,haycóvẻnhưtaingơmắtđiếc:kẻthùcủabạnchẳngbaolâusẽdấnbướcxahơn,bộclộtimđencủahọrõhơn.Lúcnàybạnđãđặthọvàotầmngắm,vàbạncóthểtấncông.Thôngthường,mộtkẻthùcótầmmứcrộnglớnvàkhóxácđịnhchínhxác–mộttổchức,hoặcmộtcánhânẩnnấpsaulưngmộthệthốngphứctạpnàođó.Điềubạncầnlàmlàphảinhắmvàomộtbộphậncủanhómđó–mộtvịlãnhđạo,mộtphátngônviên,haymộtthànhviênchủchốtcủanộibộnhóm.ĐócũnglàcáchmànhàhoạtđộngchínhtrịSaulAlinskyxửtrívớicácđoànthểvàcácbộmáychínhquyền.Trongchiếndịchvàothậpniên1960nhằmxóabỏsựphânbiệtchủngtộctronghệthốngnhàtrườngcủaChicago,ôngtậptrungvàocácgiámthịởcáctrườnghọc,biếtrấtrõrằnghọsẽcốđổtráchnhiệmlêncấptrên.Bằngcáchtấncôngkhôngngừngvàoviêngiámthị,ôngcóthểcôngkhaihóacuộcđấutranhcủamình,vàcácgiámthịnàykhôngthểnàotránhné.Cuốicùngđồngbọnphảitựthú.HãylàmnhưAlinsky,đừngnhắmvàomột kẻ thùmơhồ trừu tượng.Khómà xoay xở trongmột trậnchiếnkhôngđổmáunhưthế,mộtcuộcchiếnmàtrongbấtcứtìnhhuốngnàokẻthùcủabạncũngvôhình.Hãycánhânhóacuộcchiến,mặtđốimặt.Nguycơcóởkhắpnơi.Luônluôncónhữngngườithùđịchvànhữngmốiquanhệtiêucực.Cáchthứcduynhấtđểkíchnổmộtkhốithuốcnổtiêucựclàđươngđầuvớinó.Kiềmchếsựgiậndữcủabạn,nétránhkẻđangđedọabạn,luônluôntìmkiếmđồngminh–nhữngchiếnlượcnàychỉđưatớithấtbại.Việcnétránhxungđộttrởthànhmộtthóiquen,vàbạnđánhmấtđitinhthầnchiếnđấu.Cócảmgiáctộilỗilàđiềuvônghĩa;nếubạncókẻthù,đókhôngphảidolỗicủabạn.Cócảmgiácmìnhđãsai lầmhoặclànạnnhâncũngphùphiếmkhôngkém.Trongcảhaitrườnghợpbạnđangnhìnvàonộitâm,tậptrungvàobảnthânvànhữngcảmgiáccủabạn.Thayvìchủquanhóamộthoàncảnhxấu,hãyngoạigiớihóanóvàđốidiệnvớikẻthù.Đólàconđườngthoátthânduynhất.

Việc thườngxuyênnghebàchủnhàcủa tôiđọcThánhkinh–vìbà ta

thườngđọctokhichồngvắngmặt–đãsớmđánhthứcsựtòmòcủatôivốnliênquantớibíẩncủaviệcđọcnày,vàtrongtôinảysinhniềmkhátkhaohiểu thấunó.Khôngchútsợsệt (chẳngcó lýdogìđểsợcả), tôithẳngthắnyêucầubàdạychotôiđọc;vàkhôngchútngầnngừ,ngườiphụnữ thânmếnđó bắt đầu công việc.Và chẳngbao lâu sau, với sựgiúpđỡcủabà,tôiđãđánhvầnthôngthạo,vàcóthểđọcnhữngtừcóbahaybốnmẫutự…ÔngchủHughkinhngạcvớisựtuềnhtoàngmộcmạccủavợmìnhvàcólẽlàlầnđầutiên,ôngtatiếtlộvớibàtriếtlýthậtsựvềchếđộnôlệ,vàcácnguyêntắcriêngcầnthiếtdochínhbảnthâncácông chủhaybà chủ thựchiện trong việcquản lý nhữngđộng sản conngườicủahọ.Ngaylậptức,bàAuldkhôngdạytôiđọcnữa;cólẽbàchorằng ngay từ đầu bản thân việc đó đã là không hợp lẽ, rằng nó cũngkhôngantoàn,vàchỉđưatớilụyphiền…RõràngbàAuldđãcảmthấysứcmạnhcủanhữngnhậnxétcủaôngta;và,làmôtbàvợngoanngoãn,bắtđầuđitheoconđườngmàchồngbàvạchra.Ảnhhưởngcủanhữnglờinóicủaôngtalêntôikhôngnhẹnhàngmàcũngchẳngngắnngủitínào.Nhữngcâunóisắtthépcủaông–lạnhlùngvàthôbạo–hằnsâuxuống tim tôi, vàkhuấyđộngkhôngchỉnhữngcảmgiáccủa tôi thànhmộtkiểuchốngđối,màcònđánhthứctrongtôimộtchuỗiýnghĩnăngđộng.Đólàmộtpháthiệnmớimẻvàđặcbiệt,xuatanmộtbímậtđauđớnmàtầmhiểubiếtnontrẻcủatôiđãtừngđấutranhvàđãđấutranhmộtcáchvôíchvớinó,đólà:quyềnnăngcủangườidatrắngtrongviệcduytrìtìnhtrạngnôlệcủamộtngườidađen.“Haylắm,”tôinghĩ,“kiếnthứckhôngthíchhợpvớimộtđứabélànôlệ.”Theobảnnăng,tôi tánthànhvớikhẳngđịnhđó:vèkể từ thờiđiểmấy, tôiđãhiểuconđườngtrựctiếpđitừsựnôlệđếnsựtựdo.Đóchínhlàcáimàtôicần;vàsẽcóđượcnóvàomộtlúcnàođó,vàtừmộtnguồnmàtôiítngờtớinhất…Dùkhônngoan,rõràngôngAuldvẫnđánhgiáquá thấpsựhiểubiếtcủatôi,vàkhôngnghĩtớiviệctôicóthểápdụngbàihọcấntượngmàôngđãdạychobàvợ….Chínhviệcôngtayêunhấtthứgìthìtôighétnhấtthứđó;vàchínhquyết tâmgiữ tôi trong tình trạngngudốtmàông ta thểhiện,chỉkhiếnchotôithêmcươngquyếttrongviệckiếmtìmtrithức.”Cảnhnôlệvàsựtựdocủatôi,FrederickDougllass,1818-1895

Nhà tâm lý học thiếu nhi Jean Piaget xem xung đột làmột phần chủ yếutrongquátrìnhpháttriểntâmtrí.Thôngquacáccuộcchiếnvớibạnbèvàbốmẹ,trẻemhọcđượccáchthíchứngvớithếgiớivàpháttriểncácchiếnlượcđểxửlýcácvấnđềnangiải.Nhữngemtìmcáchnétránhxungđộtbằngmọigiá, hoặc những emđược phụ huynh bảo vệ thái quá kết cục sẽ bị khiếmkhuyếtvềmặtxãhộivà tâmtrí.Điềunàycũngđúngchocảngười trưởngthành:chínhnhờnhữngcuộcchiếnđấuvớikẻkhácmàbạnbiếtđượccáigì

cóhiệuquả,cáigìkhông,vàlàmcáchnàođểbảovệbảnthân.Thayvìtránhnéýnghĩvềviệccókẻthù,hãybámchặtvàonó.Xungđộttrởnênlàmộtliệupháp.Kẻthùmanglạichobạnnhiềumónquà.Chẳnghạn,họthôithúcbạnvàtậphợplạinhữngniềmtincủabạn.HọasĩSalvadorDalisớmnhậnrarằngcónhiềuphẩmchấtôngkhôngthểsovớinhữngngườikhác:sựthíchứng,tínhlãngmạn,lòngmộđạo.Ởmọigiaiđoạntrongđời,ôngluôntìmraaiđómàôngnghĩlàhiệnthâncủanhữngphảnýtưởngnày–mộtkẻthùđểtrút giận.Đầu tiên đó là nhà thơ lãngmạn FedericoGarcia Lorca; rồi tớiAndréBreton,nhà lãnh tụđộcđoáncủa trào lưusiêu thực.Việcchống lạinhữngkẻthùnhưthếkhiếnchoDalicảmthấytựtinvàhứngkhởi.Kẻ thù cònđưa tới cho bạnmột chuẩnmựcmànhờđóbạn phánxét bảnthân,cảvềmặtcánhânlẫnxãhội.ChiếnbinhNhậtBảnkhôngcógìđểđolườngtàinăngcủamìnhnếuhọkhôngtìmđượcmộtkiếmthủgiỏinhất;điềunàycũngkhiếnJoeFrazierxemMuhammadAlilàmộtđốithủthậtsựvĩđại.Mộtđốithủcừkhốisẽmanglạiđiềutốtnhấtchobạn.Đốithủcànglớn,sựtưởngthưởngbạnnhậnđượccàngto,ngaycảkhibạnbịbạitrận.Thuamộtđốithủxứngđángvẫntốthơnlàđànápđượcnhữngkẻthùvôhại.Bạnsẽtìmđượcsựđồngcảmvàlòngtôntrọng,tạothànhsứcmạnhhỗtrợchocuộcchiếnđấutiếptheo.Bịtấncônglàmộtdấuhiệuchothấyrằngbạnkháquantrọngđểtrởthànhmộtmụctiêu.Bạnnênthưởngthứcsựchúývàcơhộiđểchứngtỏbảnthân.Tấtcảmọingườichúngtađềucónhữngxungđộnghiếuthắngmàchúngtabuộcphảikềmnén;mộtkẻthùcungcấpchobạnnơiđểtrútxảcácxungđộngđó.Cuốicùngbạnđãcóaiđóđểbuônglỏngtínhhiếuchiếncủabạnmàkhôngcócảmgiáctộilỗi.Các nhà lãnh đạo luôn thấy rằng cómột kẻ thù trực diện vào những thờiđiểmrắcrốilàđiềuhữuíchvìnóláiquầnchúngkhỏicáckhókhăncủahọ.Trongkhisửdụngkẻthùđểcủngcốcácđạoquâncủabạn,hãyphâncựchọcàngnhiều càng tốt: họ sẽ chiến đấu dữdội hơnkhi họ có cảmgiác cămghét.Vìthếhãycườngđiệuhóanhữngkhácbiệtgiữabạnvàkẻthù–vạchramộtgiớituyếnrõràng.Xenophonkhôngphícôngđểtỏracôngbằng;ôngkhôngnói rằngquânBaTưkhông thật sự làmộtbọn tồivàđã làmnhiềuđiềuđểthúcđẩyvănminhhóa.Ônggọihọlàbọndãman,làkẻđốiđầucủangườiHyLạp.ÔngmôtảsựphảnphúcvừamớixảyracủahọvàxemhọthuộcvềmộtnềnvănhóaxấuxakhôngthểđượcThầnlinhphùtrợ.Vàvớibạncũng thế:mụcđíchcủabạn làchiến thắngchứkhôngphải là sựngaythẳngvàcôngbằng.Cáibạncầntrongchiếntranhlàcóchỗtrốngđểthaodiễn.Trậnđịanhỏhẹplàdấuhiệucủacái chết.Cónhiềukẻ thù sẽmang tới chobạnnhiều sángkiến.Bạncóthểkíchbácđểhọchốngđốilẫnnhau,cóthểkếtthânvớimộtkẻthùnhưmộtcáchđểtấncôngkẻthùkia,vàcứthế.Khôngcónhữngkẻthùbạnsẽkhôngbiết thaodiễnbằngcáchnàohoặcởđâu,vàbạnsẽđánh

mấtýthứcvềnhữnggiớihạncủamình,vềviệcbạncóthểtiếnxatớiđâu.Lúcbanđầu,JuliusCaesarxácđịnhPompeylàkẻthù.Cânnhắctínhtoáncácviệcphảilàmmộtcáchcẩnthận,ôngchỉthựchiệnnhữngđiềuđưaôngtớichỗcómộtquanhệbềnvữngvớiPompey.Khicuốicùngchiếntranhnổragiữahaibên,Caesarđangởvàolúchùngmạnhnhất.NhưngmộtkhiôngđãđánhbạiPompeyvàkhôngcònnhữngđối thủnhưthếchínhlà lúcôngđánhmấtmọiý thứcvềsự tươngquan– trên thực tế,ôngtựxemmìnhlàmộtthầnlinh.ViệcđánhbạiPompeycũnglàsựtựhủyhoạicủachínhông.Kẻthùcủabạngâychobạnmộtýthứcvềhiệnthựcvàsựkhiêmnhường.Ghinhớ:Ngoàikia,luônluôncónhữngngườihiếuthắnghơnbạn,ranhmathủđoạnhơnbạn,nhẫntâmhơnbạn,vàđiềukhôngthểtránhkhỏilàsẽcóaiđóbăngngangquaconđườngcủabạn.Bạnsẽcóxuhướngmuốnhòagiảivàthỏathiệpvớihọ.Lýdolànhữngloạingườiđóthườnglànhữngkẻdốitrá tuyệt trần,nhữngkẻnhìn thấygiá trị chiến lượccủa sựmêhoặc trongviệclàmravẻnhưchophépbạncónhiềukhoảngtrống,nhưngthựcrathamvọngcủahọlàvôhạn,vàhọchỉcốtướcvũkhícủabạnmàthôi.Vớimộtsốngườibạncầnphảicứngrắnđểnhậnthứcrằngkhôngcókhoảngđấttrunglập,khôngcóhyvọnghòagiải.Đốivớimộtđịchthủ,mongmuốnthỏahiệpcủabạnlàmộtvũkhíđượcdùngđểchốnglạichínhbạn.Hiểubiếtnhữngkẻthùnguyhiểmnàybằngquákhứcủahọ:tìmcáchchiếmđoạtnhanhchóngquyềnlực,sựthịnhvượngđộtngột,cáchànhviphảnbộitrướcđây.Mộtkhibạn ngờ vực rằng bạn đang quan hệ với một Napoleon, đừng hạ vũ khíxuống hay giao chúng cho kẻ khác. Bạn là giới tuyến cuối cùng của sựphòngvệcủachínhbạn.

Hìnhảnh:Tráiđất.Kẻthùlàmặtđấtdướichânbạn.Nócómộttrọnglựcníugiữbạnlại,mộtlựctrởkháng.Hãyđâmrễsâuvàotráiđấtnàyđểthủđắcsựvữngbềnvàsứcmạnh.Khôngcókẻthùđểdẫmlên,đểchàđạp,bạnsẽđánhmấtchỗđứngvàmọiýthứcvềsựtươngquancủamình

Tư liệu: Nếu ngươi cậy vào sự an toàn mà không nghĩ tới nguy cơ, nếungươi không biết để phòng lúc quân thù kéo tới, thì cũng phỏng như conchimsẻlàmtổtrênmộtcáilều,concábơilộitrongmộtcáivạc–sẽkhôngkéodàiđượctrọnhômnay.

GiaCátLượng(181–234Tr.CN.)

HOÁNVỊLuônluônkiếmtìmvàsửdụngkẻthùtrongvòngkiểmsoát.Bạncầnsựrõràng chứ kh