OKUL ÖNCESİ DÖNEM3-6 YAŞ

Okul öncesi dönemde fiziksel büyüme hızı yavaşlar. Fiziksel büyüme ve gelişme daha çok kol ve bacaklardaki uzun kemiklerde gerçekleşir. Alt ekstremiteler, baş, gövde ve kollardan daha hızlı

gelişir.

Fiziksel Büyüme ve Gelişme

Boyu yılda yaklaşık 6-8 cm uzar. Ortalama boy uzunluğu üç yaşında 95 cm, beş

yaşında 109cm’dir.

Fiziksel Büyüme ve Gelişme

Vücut ağırlığı yılda ortalama 2-3 kg artar. Üç yaşındaki çocuğun ortalama vücut ağırlığı 14,5 , beş yaşında 18,5 kg olur.

Üç yaşında çocuğun genelde 20 tane geçici dişi vardır. Okul öncesi dönemde ender olarak yeni diş çıkar.

Vücut Sistemlerinin OlgunlaşmasıDört yaşında kalp büyüklüğü, doğumdaki büyüklüğün dört katına ulaşır. Nabız hızı dakikada 80'e kadar azalır,

kan basıncı ortalama 105/60 mmHg'dir.

Beyin gelişiminin yüzde 90'ı tamamlanır.

Vücut Sistemlerinin OlgunlaşmasıLenfatik dokularda özellikle tonsillerde büyüme olur, enfeksiyonların daha çok üst solunum yollarında lokalize olmasını sağlar.

İdrar atılımı günde 750-800 ml kadardır. Çocuk günde 8-10 kez idrarını yapar. Sık idrar yapma nedeniyle oyunlarına ara vermek zorunda kalır.

Vücut Sistemlerinin OlgunlaşmasıÇocuk kaslarını kullandıkça kas gücü ve koordinasyonu ve istemli hareketlerini kontrol etme yeteneği artar.

Dönemin başında çocukların çoğunda genu valgus görülebilir. Bu deformite dönemin sonunda iskelet sisteminin gelişmesi ile kendiliğinden kaybolur.

Vücut Sistemlerinin OlgunlaşmasıBu dönemde çocuğun görme keskinliği gelişmeye devam eder. Dönemin başında çocukta strabismus görülebilir. Bu sorunun erken dönemde tanımlanması ve görme sorunları gelişmeden önce tedavi edilmesi gerekir.

Motor GelişimKas-iskelet sisteminin gelişimi için iyi postür, yeterli beslenme ve fiziksel aktivite gereklidir.

Kaba Motor Gelişim

Üç yaşın sonunda çocuk tek ayağı üzerinde durabilir, üç tekerlekli bisiklet sürebilir, koşabilir, topa vurabilir ve parmak uçlarına basarak yürüyebilir zıplayabilir.

Dört yaşında tek ayak üzerinde zıplayabilir, ayak değiştirerek merdivenlerden inip çıkabilir. Beş yaşında ip atlayabilir, paten kayabilir, parmakları ucuna basarak koşabilir.

İnce Motor GelişimÜç yaşındaki bir çocuk 9-10 küpü üst üste koyarak bir kule yapabilir, kağıt üzerine yatay, dikey, çapraz çizgi ve daire çizebilir. Dişlerini fırçalayabilir.

Dört yaşında basit yüz figürleri ve bir kare çizebilir, verilen basit şekilleri makasla kesebilir, kaşıkla çok az dökerek yemek yiyebilir.

İnce Motor GelişimBeş-altı yaşlarında basit insan figürleri, ev, hayvan, ağaç çizebilir.

Bu dönemde yapılan karalama ve çizimler, harf ve rakamları yazmak için gerekli olan ince motor becerileri ve el-göz koordinasyonu gelişir, çocuğun okuma ve yazma öğrenebilmesi için bir altyapı oluşturur

Psikososyal GelişimErikson'a göre okul öncesi dönemin temel gelişimsel görevi girişkenlik duygusunun kazanılmasıdır. Bu dönemde çocuklar girişimci çabaları nedeniyle eleştirilir ya da cezalandırılırsa suçluluk duyabilirler. Bu çocuklar ileride karar vermede güçlük yaşayabilirler.

Girişkenlik duygusunun gelişmesi için çocuğun yeni deneyimler yaşamaya, farklı oyun materyalleri ile oynamaya ve yeni şeyler öğrenmeye gereksinimi vardır.

Bilişsel GelişimPiaget’in bilişsel gelişim kuramına göre işlem öncesi (2-7 yaş) dönemdedir. Bu dönemde çocukların kendine özgü düşünme ve akıl yürütme biçimleri vardır. Çocuk dönemin başlarında ben merkezli düşünür, olayları başkasının görüş açısına göre değerlendiremez. Birden fazla çocuk bir arada oynadığında toplu halde konuşma (kollektif monolog) görülür, çocuk karşısındakini dinlemez. Dört yaşından sonra ben merkezlilik azalmaya başlar.

Bilişsel Gelişim

Animistik düşünme özelliği vardır. Canlı ve cansız nesneler arasında ayrım yapamaz,

oyuncaklarıyla konuşur.

Ahlak GelişimiOkul öncesi çocuğu, ebeveynlerin kurallarına göre doğru yanlışı öğrenir. Çocuk bu kuralların tutarlı olup olmamasına ve gerekçesine ilişkin çok az anlayışı vardır

Okul öncesi çocuğuna din konusunda eğitim verilirse basit düzeyde bir ‘’Tanrı’’ kavramı gelişebilir. Dış bir gücün var olduğuna inanma, çocukta vicdanın gelişmesine yardım eder.

Psikoseksüel GelişimFreud’a göre bu dönemde Oedipus ve Elektra kompleks yaşanır. Oedipus kompleksi; erkek çocuğun annesine karşı duyduğu güçlü duygusal bağı yansıtır, annesi ile beraber olma isteği duyar, babaya karşı düşmanlık duyguları artar. Elektra kompleks ise okul

öncesi dönemde kızların, babalarına karşı duydukları duygusal bağı içerir, baba ile beraber olma isteği duyar, anneye karşı düşmanlık duyar.

Cinsiyet RolleriÇocuk yaklaşık iki yaşında kendi

cinsiyetinin farkına varır. Çocuğun cinsiyet rollerini öğrenebilmesi

için yetişkinlerin varlığına gereksinimi vardır.

Bu dönemde kız ve erkekler arasında cinsiyete ilişkin

anatomik farklılıklar önem kazanır.

MastürbasyonOkul öncesi dönemde kız ve erkek çocuklar genital

organlara dokunulmasından haz alındığını keşfeder. Bu dönemde mastürbasyon normal bir davranıştır ve

kendi bedenlerini tanımalarını sağlar. Çocuğa mastürbasyonun özel bir davranış olduğu ve yalnızken

yapılması gerektiği anlatılır.

OYUNBu dönemde çocuk taklide dayalı dramatik oyunlardan hoşlanır. Okul öncesi çocuğu dramatik oyunlarda anne, baba ve öğretmen gibi yetişkinlerin rollerini taklit eder.

Bu dönemde çocuğun aktif hayal gücünün bir parçası olarak hayali oyun arkadaşı vardır, kendini yalnız hisseden çocuklarda hayali arkadaş daha çok görülür.

OYUNÜç-beş arasındaki çocuklar grup oyunlarından hoşlanırlar, ancak belirli aralıklarla yalnız oyun

oynama gereksinimleri de vardır.

Uyku SorunlarıOkul öncesi dönemde çocuklar günde yaklaşık 11-12 saat uyurlar. Bazı çocuklarda uykuya dalma güçlüğü ve kabus görme gibi uyku sorunları görülür. Gece kabusları çocuğun stresli olduğu dönemlerde daha sık görülür.

Gerçek ve Fantezi Okul öncesi çocuğu gerçek ile fantezi arasındaki farkı tam olarak ayırt edemez, masal kitaplarındaki karakterlerin gerçek olduğuna inanırlar.

Konuşma SorunlarıKonuşma sorunlarını önlemek için ailelere yönelik öneriler şunları içerir:

Çocukların yanında konuşma sorunu hakkında konuşmayın ve onu kekeme olarak nitelendirmeyin.

Çocuk konuşurken onu sabırla dinleyin, konuşmasını kesmeyin ya da konulması tutulduğunda cümlesini tamamlayın.

Çocuktan daha yavaş konuşmasını ya da aynı cümleyi tekrar etmesini isteyin.

Çocuğun konuşmasına aşırı titizlik göstermeyin ve onu düzgün konuşması için zorlamayın.

Konuşma SorunlarıKonuşma sorunların gelişiminde 2-5 yaş arası en kritik dönemdir. Bu dönemde çocuğun düşünme hızının, konuşma hızından daha fazla olması ve sensörimotor uyumun sağlanmasındaki başarısızlık, çocukta kekemeliğe neden olur.

Konuşma tarzındaki bu bozukluğa gelişimsel kekemelik denir ve özellikle erkek çocuklarda daha sık görülür. Bu sorunların yaygın nedenleri arasında otizm, işitme kaybı, gelişimsel gecikme ve uyaran eksikliği yer alır.

Çocuğu KorkularıOkul öncesi dönemde çocuk karanlıktan ve vücut bütünlüğünün bozulmasından ve sakat kalmaktan

korkar.

Çocuk karanlık korkusu nedeniyle yatağına gitmek ya da uyumak istemeyebilir. Bu dönemde çocuk vücut

bütünlüğünün bozulmasına çok yoğun tepki gösterir.

Ayrılık AnksiyetesiOkul öncesi dönem ayrılma/ bireyselleşme süreci olarak tanımlanır. Çocuk bu dönemde ayrılık anksiyetesi ile bir önceki döneme göre daha kolay başedebilir.

RegresyonOkul öncesi dönemde bazı çocuklar yaşadıkları stres nedeniyle bir önceki döneme (parmak emme, mesane kontrolünü kaybetme gibi) dönerler. Regresyonu önlemek için stresi ortadan kaldırmak gerekir.

Sağlığı Koruma ve Geliştirme BeslenmeBu dönemde enerji gereksinimini karşılamak için çocuğun günde 5-6 öğün beslenmesi gerekir.

Çocuğun yeterli ve dengeli beslenmesi için her gün en az 5 porsiyon meyve ve sebze, 3 porsiyon ekmek ve tahıl ürünleri, 2 porsiyon süt ve süt ürünleri ve 2 porsiyon da et ve kurubaklagil grubundan besin tüketmesi önerilmektedir.

Çocuk aile sofrasında yemek yeme alışkanlığı kazanmalıdır.

BeslenmeOkul öncesi dönemde yemek porsiyonları, yetişkinin 1/4’ü kadar olmalıdır.

Son yıllarda artan obeziteyi önlemek için sağlıklı beslenmenin sağlanması, TV izleme süresinin iki saate sınırlandırılması ve fiziksel aktivitenin desteklenmesi önemlidir. 2 yaşın üzerindeki çocuklarda obezite, kardiyovasküler hastalıklar, diyabet ve metabolik sendromu önlemek için yağ tüketiminin sınırlandırılması önerilmektedir.

Kazaların Önlenmesi

Okul öncesi dönemde çocuklar çok aktif ve meraklı oldukları için kazalara daha fazla yatkındır. Bu

dönemde motorlu araç ve bisiklet kazları, düşmeler, zehirlenmeler, yanıklar ve boğulmalar en önemli ölüm

nedenleridir.

Kazaların Önlenmesi12 yalın altındaki çocuklar için arabada araç koltuğu olması ve emniyet kemeri takılması zorunludur.

Zehirlenmeleri önlemek için çocuğun yanında ilaç içilmemesi, ilaçların şeker olarak tanıtılmaması ve yiyeceklerinin kendi kaplarının dışındaki kaplarda saklanmaması önerilir.

Cinsel Gelişim

Bu yaş döneminde çocuğun cinsel konulara merakı artar. Çocuklar, ebeveynlerini ve diğer kişileri tuvaleti kullanırken gözlemek isterler. Çocuğa genital organlar konusunda asla konuşulmamalı mesajı verilmemelidir iletişim açık tutulmalıdır.

Bu dönemde okul öncesi çocuğu, bebeğin nereden geldiğine ilişkin sorular sorabilir. Çocuğa basit olarak ‘’bebek anne karnında özel bir yerde büyüdü’’ söylenebilir.

Cinsel GelişimOkul öncesi dönemde cinsel eğitimin diğer önemli bir

yönü de cinsel istismardır. Bu konuda çocuklara vücutlarının çok özel olduğunu ve hiç kimsenin dokunmasına izin vermemeleri söylenmelidir.

Sağlık İzlemiOkul öncesi dönemde genellikle her altı ayda ya da

yılda bir tam fizik muayene yapılır. Vücut ağırlığı, boyu ve kan basıncı ölçülür. Çocuğun motor, sosyal ve dil

gelişimi Denver II Gelişimsel Tarama Testi ile değerlendirilir. Görme, işitme, hiperlipidemi ve

tüberküloz taramaları (PPD) yapılır.

Sağlık İzlemi

Ebeveynler evde sigara içiyorsa çocukta otitis media ve akciğer enfeksiyonları görülme riski

yüksektir. Kreşe giden çocuklarda GİS sorunları (kusma, ishal) ve ÜSE sık görülür.

GELECEĞİN TEMELİNİÇOCUKLAR OLUŞTURUR