3...

ประโยค๓ - คณฐพระธมมปทฏฐกถา ยกศพทแปล ภาค ๗ - หนาท 1

คณฐธมมปทฏฐกถา ยกศพทแปล ภาค ๗ เรองบตรนายโคฆาตก ๑. ๓/๑๘ ตงแต สตถา ต อามนเตตวา อปาสก ตว เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา อามนเตตวา ทรงเรยกแลว ต โคฆาตก- ปตต ซงบตรของบคคลผฆาซงโคนน วตวา ตรสแลววา อปาสก ดกอนอบาสก ตว อ. ทาน มหลลโก เปนคนแก ปรปกกสรโร เปนผมสรระอนแกรอบแลว ปณฑปลาสสทโส เปนผเชนกบดวยใบไม อนเหลอง ( อส ) ยอมเปน กสลปาเถยย อ. วตถอนเกอกลในทาง คอกศล ปรโลกคมนาย เพออนไปสโลก ณ เบองหนา นตถ ยอมไมม ตว แกทาน ตว อ. ทาน กโรห จงกระทา ปตฏ ซงทเปนทตง เฉพาะ อตตโน เพอตน ปณฑโต ภว จงเปนบณฑต มา พาโล ( ภว ) จงอยาเปน เปนคนพาล อต ดงน กโรนโต เมอจะทรง กระทา อนโมทน ซงอนอนโมทนา อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา


อทาน ในกาลน ตว อ. ทาน ปณฑปลาโส อว เปนผเพยงดงวาใบไมอนเหลอง อส ยอมเปน จ อนง ยมปรสาป แม อ. บรษของพระยม ท. อปฏ ตา ปรากฏแลว เต แกทาน ตว อ. ทาน ปตฏส ยอมตงอยเฉพาะ อยโยคมเข ใกลปาก แหงความเสอม จ อนง ปาเถยยป แม อ. วตถ อนเกอกลในทาง เต ของทาน น วชชต ยอม ไมม โส ตว อ. ทานนน กโรห จงกระทา ทป ซงเกาะ อตตโน เพอตน วายม จงพยายาม ขปป พลน ปณฑโต ภว จงเปน เปนบณฑต ตว อ. ทาน นทธนตมโล เปนผมมลทนอนกาจด แลว อนงคโณ เปนผมกเลสเพยงดงวาเนนหามได ( หตวา ) เปน เอหส จกถง อรยภม ซงภมของ พระอรยเจา ทพพ อนเปนทพ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อปาสก ดกอนอบาสก อทาน ในกาลน ตว อ. ทาน ฉชชตวา ภมย ปตนปณฑปลาโส วย เปนผเพยงดงวา ใบไมอนเหลอง อนขาดแลวตกลง บนภาคพน อโหส ไดเปนแลว ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา ปณฑปลาโสว ทานส อต ดงน ฯ ยมทตา อ. ทตของพระยม ท. ( ภควตา ) อนพระผมพระภาคเจา วจจนต ยอมตรสเรยกวา ยมปรสา อต ดงน ฯ


ปน แตวา อท วจน อ. พระดารสน ( ภควตา ) อนพระผม พระภาคเจา วตต ตรสแลว สนธาย ทรงหมายเอา มรณเอว ซง ความตายนนเทยว ฯ ( อตโถ ) อ. อธบายวา มรณ อ. ความตาย ปจจปฏ ต ปรากฏ เฉพาะแลว เต แกทาน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา จ ก ตว อ. ทาน โต เปนผดารงอย แลว ปรหานมเข ใกลปากแหงความเสอมรอบ คอวา อวฑฒมเข ใกลปากแหงความไมเจรญ อส ยอมเปน อต ดงน ( ปทสส ) แหง บทวา อยโยคมเข อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา กสลปาเถยยป แม อ. วตถอนเกอกลในทาง คอกศล นตถ ยอมไมม ตว แกทาน คจฉนตสส ผเมอจะไป ปรโลก สโลกในเบองหนา ตณฑลาทปาเถยย วย ราวกะ อ. วตถอนเกอกล ในทางมขาวสารเปนตน ( อโหนต ) ไมมอย คมกสส แกบคคล ผเตรยมจะไป อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ปาเถยย อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา โส ตว อ. ทานนน กโรห จงกระทา กสลปตฏ ซงทเปนทตงเฉพาะ คอกศล อตตโน เพอตน สมทเท นาวาย ภนนาย ทปสงขาต ปตฏ ( กโรนโต ปคคโล ป วย ราวกะ อ. บคคล เมอเรอ แตกแลว ในสมทร กระทาอย ซงทเปนทตงเฉพาะ อนบณฑตนบพรอมแลววาเกาะ จ กแล ตว อ. ทาน กโรนโต เมอ จะกระทา วายม จงพยายาม ขปป พลน คอวา อารภ จงปรารภ วรย ซงความเพยร สฆ สฆ เรว เรว ปณฑโต จงเปนบณฑต


กสลกมมปตฏากรเณน ดวยการกระทาซงทเปนทตงเฉพาะคอกรรม อนเปนกศล อตตโน เพอตน ภว จงเปน ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา โส กโรห อต ดงน ฯ ห จรงอย โย ปคคโล อ. บคคลใด กโรต ยอมกระทา กสล ซงกศล ( อตตโน ) มรณมข อปตวา กาต สมตถกาเลเอว ใน กาลแหงตนเปนผสามารถ เพออนไมถง ซงปากแหงความตาย แลว กระทานนเทยว เอโส ปคคโล อ. บคคลนน ปณฑโต นาม ชอวา เปนบณฑต ( โหต ) ยอมเปน ฯ ( อตโถ ) อ. อธบายวา ตว อ. ทาน ตาทโส จงเปนผเชนกบ ดวยบคคลนน ภว จงเปน มา ( ภว ) จงอยาเปน อนธพาโล เปน คนพาลเพยงดงวาคนบอด อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ตว อ. ทาน กโรนโต กระทาอย วรย ซงความเพยร เอว อยางน นทธนตมโล ชอวาเปนผมมลทนอนกาจด แลว ราคาทน มลาน นหฏตาย เพราะความทแหงมลทน ท. ม มลทนคอราคะเปนตน เปนกเลสอนตนนาออกไปแลว อนงคโณ ชอวาเปนผมกเลสเพยงดงวาเนนหามได คอวา นกกเลสโส ชอวาเปน ผมกเลสออกแลว องคณาภาเวน เพราะความไมมแหงกเลสเพยงดงวา เนน หตวา เปน ปาปณสสส จกถง สทธาวาสภม ซงภมอนเปน ทอยแหงพระอรยบคคลผหมดจดแลว ป จวธ อนมอยาง ๕ อต ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา ทพพ อรยภม อต ดงน ฯ


๒. ๕/๖ ตงแต เต ปนทวสตถายป สตถาร นมนเตตวา เปนตนไป. เต ปตตา อ. บตร ท. เหลานน นมนเตตวา ทลนมนตแลว สตถาร ซงพระศาสดา ปนทวสตถายป แมเพอประโยชนแกวนใหม ทตวา ถวายแลว ทาน ซงทาน อาหส กราลทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อทป ภตต อ. ภตแมน อมหาก ปต ชวภตตเอว เปนภตเพอบคคลผเปนอย เพอบดา ของขาพระองค ท. นนเทยว ( โหต ) ยอมเปน ตมเห อ. พระองค ท. กโรถ จงทรงกระทา อนโมทน ซงอนอนโมทนา อมสสเอว ปต แกบดานนนเทยวเถด อต ดงน สตถาร กะพระศาสดา กตภตตกจจ ผมกจดวยพระกระยาหารอนทรง กระทาแลว อนโมทนากเล ในกาลอนเปนทอนโมทนา ฯ สตถา อ. พระศาสดา กโรนโต เมอจะทรงกระทา อนโมทน ซงอนอนโมทนา ตสส โคฆาตกปตตสส แกบตรของบคคลผฆาซง โคนน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. เทว ๒ อมา เหลานวา อทาน ในกาลน ตว อ. ทาน ( ชราย ) อปนตวโย ว เปนผมวยอนชรานาเขาไปแลวเทยว อส ยอม เปน ตว อ. ทาน สมปยาโต เปนผตระเตรยม แลว ( คนต ) เพออนไป สนตก สสานก ยมสส ของพระยม อส ยอมเปน จ อนง วาโสป แม อ. ทอยพก อนตรา ในระหวาง นตถ ยอมไมม


เต แกทาน จ อนง ปาเถยยป แม อ. วตถอนเกอกล ในทาง น วชชต ยอมไมม เต แกทาน โส ตว อ. ทานนน กโรห จงกระทา ทป ซงเกาะ อตตโน เพอตน วายม จงพยายาม ขปป พลน ปณฑโต ภว จงเปนบณฑต จงเปน ตว อ. ทาน นทธนตมโล เปนผมมลทนอนกาจดแลว อนงคโณ เปนผมกเลส เพยงดงวาเนนหามได ( หตวา ) เปน น อเปหส จก ไมเขาถง ชาตชร ซงชาตและชรา ปน อก อต ดงน ฯ ( สทโท ) อ. ศพทวา อป อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปเท ) ในบทวา อปนตวโย อต ดงน นปาตมตต เปนสกวานบาต ( โหต ) ยอมเปน ฯ ตว อ. ทาน ( ชราย ) นตวโย เปนผมวยอนชรานาไปแลว คอวา คตวโย เปนผมวยอนถงแลว คอวา อตกกนตวโย เปนผ มวยอนกาวลวงแลว ( อต ) ยอมเปน ฯ ( อตโถ ) อ. อธบายวา อทาน ในกาลน ตว อง ทาน ตโย วเย อตกกมตวา มรณมเข ดต เปนผกาวลวงแลว ซงวย ท. ๓ ดารงอยแลว ใกลปากแหงความตาย อส ยอมเปน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ตว อ. ทาน สชโช เปนผตระเตรยมแลว คนต เพออนไป มรณมข สปากแหงความตาย หตวา เปน โต เปนผดารงอยแลว อส ยอมเปน อต ดงน ( คาถาปาทสส ) แหง บาทแหงพระคาถาวา สมปยาโตส ยมสส สนตก อต ดงน ฯ


( อตโถ ป อ. อรรถวา ( ชนา ) อ. ชน ท. คจฉนตา ผเมอจะไป มคค สหนทาง กโรนตา กระทาอย กจจาน ซงกจ ท. ตาน ตาน เหลานน วสนต ยอมอย อนตรามคเค ในระหวางแหง หนทาง ยถา ฉนใด ( ชนา ) อ. ชน ท. คจฉนตา ผเมอไป ปรโลก สโลกในเบองหนา ( กโรนตา ) กระทาอย ( กจจาน ) ซงกจ ท. ( ตาน ตาน ) เหลานน วสนต ยอมอย อนตรามคเค ใน ระหวางแหงหนทาง เอว ฉนนน น หามได ( อต ) ดงน ( คาถา- ปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา วาโสป จ เต นตถ อนตรา อต ดงน ฯ ห เพราะวา ( ปคคเลน ) อนบคคล คจฉนเตน ผไปอย ปรโลก สโลกในเบองหนา น สกกา ไมอาจ วตต เพออนกลาว วจนาน ซงคา ท. อนมคาวา ตมเห อ. ทาน ท. กตปาห ยงวน แมเลกนอย อธวาเสถ จงใหอยทบเถด อห อ. ขาพเจา เทม จะ ถวาย ทาน ซงทาน ตาว กอน สณาม จะฟง ธมม ซงธรรม ตาว กอน อตอาทน ดงนเปนตน ฯ ปน ก ( ปคคโล ) อ. บคคล จวตวา เคลอนแลว อโต โลกโต จากโลกน ปรโลเก นพพตโต ว เปนผบงเกดแลว ในโลกในเบองหนาเทยว โหต ยอมเปน เอต วจน อ. พระดารสนน ( สตถารา ) อนพระศาสดา วตต ตรสแลว สนธาย ทรงหมายเอา อม อตถ ซงเนอความน ฯ อท ปท อ. บทนวา ปาเถยย อต ดงน ( สตถารา ) อน พระศาสดา เหฏา วตตเอว ตรสแลว ในภายใตนนเทยว ก จาป


แมกจรง ปน ถงอยางนน ( อท ปาเถยย อต ปท ) อ. บทวา ปาเถยย ดงน สตถารา อนพระศาสดา คหต ทรงถอเอาแลว อธอป คาถาย ในพระคาถาแมน ทฬหกรณตถ เพออนทรงกระทาใหมน ปนปปน บอย ๆ อปาสกสส แกอบาสก ฯ พยาธมรณานป แม อ. พยาธและมรณะ ท. ( สตถารา ) คหตานเอว เปนธรรมชาตอน พระศาสดาทรงถอเอาแลวนนเทยว เอตถ ปเท ในบทนวา ชาตชร อต ดงน โหนต ยอมเปน ฯ จ ก อนาคามมคโค อ. อนาคามมรรค ( สตถารา ) อน พระศาสดา กถโต ตรสแลว เหฏ มคาถาห ดวยพระคาถาอนมใน ภายใต ท. อรหตตมคโค อ. อรหตมรรค ( สตถารา ) อนพระศาสดา ( กถโต ) ตรสแลว อธ คาถาย ในพระคาถาน ฯ เอว ครนเมอ ความเปนอยางน สนเตป แมมอย กมาโร อ. พระกมาร ( ภนเต ) ครนเมอพระกระยาหาร ร า อนพระราชา กพฬ ยงคาพระกระยาหาร มขปปมาณ อนมพระโอษฐเปนประมาณ อตตโน ของพระองค วฑเฒตวา ทรงใหเจรญแลว อปนเต ทรงนาเขาไปแลว คณหาต ยอมทรงรบเอา อตตโน มขปปมาเณนเอว โดยประมาณแหงพระโอษฐ ของพระองคนนเทยว ยถา นาม ชอฉนใด อปาสโก อ. อบาสก ธมเม ครนเมอธรรม สตถารา อนพระศาสดา เทสเตป แมทรง แสดงแลว อปรมคควเสน ดวยอานาจแหงมรรคในเบองบน ปตวา บรรล โสตาปตตผล ซงโสดาปตตผล เหฏา ในภายใต ปตโต บรรลแลว อนาคามผล ซงอนาคามผล อวเสเน ในกาลเปนทสดลง


อนโมทนาย แหงอนอนโมทนา อมมสา น อปนสสยพเลส ดวย กาลงแหงอปนสย อตตโน ของตน เอวเอว ฉนนนนนเทยว ฯ ธมมเทสนา อ. พระธรรมเทศนา สาตถกา อนมวาจาเปนไปกบดวย ประโยชน อโหส ไดมแลว เสสปรสายป แมแกบรษทอนเหลอ อต ดงนแล ฯ


เรองพระตสสเถระ ๓. ๑๐/๑๗ ตงแต สตถา อาคนตวา กาย นตถ ภกขเว เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา อาคนตวา เสดจมาแลว ปจฉตวา ตรส ถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. สนนสนนา เปนผนงประชมกนแลว กถาย ดวยถอยคา กาย น อะไรหนอ อตถ ยอมม เอตรห ในกาลบดน อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา ( มย ) อ. ขาพระองค ท. ( สนนสนนา ) เปนผนงประชมกนแลว อมาย นาม กถาย ดวยถอยคาชอวา ( อมห ) ยอมม ( เอตรห ) ในกาล บดน อต ดงน ( เตห ภกขห ) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราลทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตสโส อ. ภกษชอวาตสสะ นพพตโต บงเกดแลว หตวา เปน อกา เปน เลน จวเร ในจวร อตตโน ของตน ตสม จวเร ครนเมอจวรนน ตมเหห อนเธอ ท. ภาชยมาเน แบงอย วรวนโต รองอยวา อเม ภกข อ. ภกษ ท. เหลาน วลมปนต ยอมยอแยง สนตก จวร ซง จวรอนเปนของมอย มม ของเรา อต ดงน ธาว แลนไปแลว อโต จ ขางนดวย อโต จ ขางนดวย โส ตสโต อ. ภกษชอวา ตสสะนน จวเร ครนเมอจวร ตมเหห อนเธอ ท. คยหมาเน ถอ เอาอย ปทสสตวา ประทษรายแลว มน ซงใจ ตมเหส ในเธอ ท.


นพพตเตยย พงบงเกด นรเย ในนรก เตน การเณน เพราะเหตนน อห อ. เรา ( โว ) ยงเธอ ท. นกขปาเปส ใหเกบไวแลว จวร ซงจวร ปน ก อทาน ในกาลน โส ตสโส อ. ภกษชอวาตสสะนน นพพตโต บงเกดแลว ตสตวมาเน ในวมานชอวาดสต เตน การเณน เพราะเหตนน จวรคคหณ อ. การถอเอาซงจวร มยา อนเรา อน าต อนญาตแลว โว แกเธอ ท. อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ตณหา นาม ชอ อ. ตณหา อย นน ภารยา วต เปนธรรมชาตหยาบหนอ ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน เตห ภกขห อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว ปน อก วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. อาม เออ ตณหา นาม ชอ อ. ตณหา สตตาน ของสตว ท. อเมส เหลาน ภารยา เปน ธรรมชาตหยาบ ( โหต ) ยอมเปน มล อ. สนม อฏหตวา ตงขน แลว อยโต แกเหลก ขาทต ยอมกดกน อยเอว ซงเหลกนนเทยว วนาเสต ยอมยงเหลกใหพนาศ กโรต ยอมกระทา อปรโภค ให เปนเหลกอนบคคลไมพงใชสอย ยถา ฉนใด อย ตณหา อ. ตณหาน อปปชชตวา เกดขนแลว อพภนตเร ในภายใน อเมส สตตาน ของสตว ท. เหลาน เต สตเต ยงสตว ท. เหลานน นพพตตาเปต ยอมใหบงเกด นรยาทส อปาเยส ในอบาย ท. มนรกเปนตน ปาเปต ยอมยงสตวใหถง วนาส ซงความพนาศ เอวเอว ฉนนนนนเทยว อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา มล อ. นม สมฏาย ตงขนพรอมแลว อยสา


แตเหลก ตทฏาย ครนตงขนแลวแตเหลกนน ขาทต ยอมกดกน ตเอว อย ซงเหลกนนนนเทยว อว ฉนใด กมมาน อ. กรรม ท. สาน อนเปน ของตน นยนต ยอมนาไป อตโธนจารน ปคคล ซงบคคลผมปกตประพฤตลวงซงปญญาชอวาโธนา ทคคต สทคต เอว ฉนนน อต ดงน ฯ ( อนโถ ) อ. อรรถวา อยโต แตเหลก ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา อยสา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สมฏหตวา ตงขนพรอมแลว ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา สมฏาย อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อฏหตวา ครนตงขนแลว ตโต อยโต แตเหลกนน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ตทฏาย อต ดงน ฯ ( วนจฉโย ) อ. วนจฉย ( ปเท ) ในบทวา อตโธนจารน อต ดงน ( ปณฑเตน ) อนบณฑต ( เวทตพโพ ) พงทราบ ฯ จตตาโร ปจจเย อท ปรภ ชน อตถ เอเตห ปจจเยห ( โหต ) อต ปจจเวกขตวา ปรภ ชนป า อ. ปญญาอนเปนเครองพจารณาเหนเฉพาะ ซง ปจจย ท. ๔ วา อ. การบรโภค ( ภควตา ) อนพระผมพระภาคเจา วจจต ยอมตรสเรยก โธนา วาโธนา ( ปคคโล ) อ. บคคล อตกกมตวา กาวลวงแลว ต โธน ซงปญญาชอวาโธนานน จรนโต ประพฤตอย อตโธนจาร นาม ชอวา ผมปกตกาวลวงซงปญญาชอวาโธนาแลว ประพฤต ฯ


อท อตถรป อ. อรรถรปนวา มล อ. นม สมฏาย ตงขน พรอมแลว อยโต แตเหลก สมฏ ต อนตงขนพรอมแลว อยโต แตเหลก ขาทต ยอมกดกน ตเอว อย ซงเหลกนนนนเทยว ยถา ฉนใด กมมาน อ. กรรม ท. สาน อนเปนของตน คอวา กมมาน อ. กรรม ท. ตาน เหลานน อตตโน สนตกานเอว อนชอวาเปน ของมอย ของตนนนเทยว ( เตส กมมาน ) อตตน อฏ ตตตา เพราะความทแหงกรรม ท. เหลานน เปนกรรมตงขนแลว ในตน นยนต ยอมนาไป ( ปคคล ) ซงบคคล จตปปจจเย อปปจจเวกขตวา ปรภ ชนต ผไมพจารณาเหนเฉพาะ ซงปจจย ๔ ท. แลวบรโภคอย อตโธนจารน ชอวาผมปกตกาวลวงซงปญญาชอวาโธนาแลวประพฤต ทคคต สทคต เอวเอว ฉนนนนนเทยว อต ดงน ( ภควตา ) วตต เปนคาอธบายอนพระผมพระภาคเจาตรสแลว โหต ยอมเปน ฯ


เรองพระโลฬทายเถระ ๔. ๑๓/๑๕ ตงแต มหาชโน กถ สมฏาเปส โลฬทาย เปนตนไป. มหาชโน อ. มหาชน กถ ยงถอยคาวา โลฬทาย อ. พระเถระ ชอวาโลฬทาย คณกถวาย เมอถอยคาเปนเครองพรรณนาซงคณ สาร- ปตตโมคคลลานาน ของพระเถระชอวาสารบตรและพระเถระชอวา โมคคลลานะ ท. วตตมานาย เปนไปอย อสยนโต อวดอางอย ปาเสตวา ประกาศแลว อตตโน ธมมกถกภาว ซงความทแหงตน เปนผเปนพระธรรมกถก ( วจเน ) ครนเมอคาวา มย อ. ขาพเจา ท. สโณม จะฟง ธมม ซงธรรม อต ดงน มนสเสห อนมนษย ท. กตวา กระทาแลว สกการ ซงสกการะ วตเต กลาวแลว นสทตวา นงแลว อาสเน บนอาสนะ จตกขตต ๔ ครง อปสสนโต ไมเหน อย ก จ ธมมปท ซงบทแหงธรรมอะไร ๆ กเถตพพยตตก อนความ แลวแกความเปนบทแหงธรรมอนตนพงกลาว ( มนสเสห ) ผอน มนษย ท. คเหตวา ถอเอาแลว เลฑฑทฒฑาทน วตถน ซงวตถ ท. มกอนดนและทอนไมเปนตน สนตชเชตวา คกคามดวยดแลววา ตว อ. ทาน คณหส ยอมถอเอา ยคคคาห ถอเอาซงค สทธ กบ สาร- ปตตโมคคลลานตเถเรห ดวยพระเถระชอวาสารบตรและโมคคลลานะ ท. อยเยห พระผเปนเจา อมหาก ของขาพเจา ท. อต ดงน ปลาปยมาโน


ใหหนไปอย ปตโต ตกแลว วจจกฏย ในวจจกฎ อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขนพรอมแลว ฯ สตถา อ. พระศาสดา อคนตวา เสดจมาแลว ปจฉตวา ตรสถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. สนนสนนา เปนผนงประชมกนแลว กถาย ดวยถอยคา กาย น อะไรหนอ อตถ ยอมม เอตรห ในกาลบดน อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา ( มย ) อ. ขาพระองค ท. ( สนนสนนา ) เปนผนงประชมกนแลว อมาย นาม กถาย ดวยถอยคาชอน ( อมห ) ยอมม ( เอตรห ) ในกาลบดน อต ดงน ( เตห ภกขห ) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. เอโส โลฬทาย อ. ภกษชอวาโลฬทายนน ( นมคโค ) จมลงแลว ( คถกเป ) ในหลมแหงคถ อทานเอว ในกาลนนนเทยว น หามได เอโส โลฬทาย อ. ภกษชอโลฬทายนน คถกเป นมคโคเอว จมลงแลว ในหลมแหงคถนนเทยว ปพเพป แมในกาลกอน อต ดงน อาหรตวา ทรงนามาแลว อตต วตถ ซงเรองอนลวงไปแลว ชาตก ยงชาดก อม นวา ( สกโร ) อ. สกร ( อาห ) กลาวแลว ( อม คาถ ) ซงคาถานวา สมม แนะสหาย อห อ. เรา จตปปโท เปนผมเทา ๔ ( อมห ) ยอมเปน สมม แนะสหาย ตวป แม อ. ทาน จตปปโท เปนผมเทา ๔ ( อส ) ยอมเปน สห แนะสหะ ตว อ. ทาน


เอห จงมา นวตตสส จงกลบมา ตว อ. ทาน ภโต กลวแลว ปลายส ยอมหนไป ก น เพราะ เหตอะไรหนอ ( อต ) ดงน ฯ ( สโห ) อ. สหะ ( อาห ) กลาวแลว ( อม คาถ ) ซงคาถานวา สกร แนะสกร ตว อ. ทาน อสจ เปนผไมสะอาด ปตโลโม เปนผมขนอนเนา อส ยอมเปน ตว อ. ทาน ทคคนโธ ผมกลนชว วายส ยอมฟงไป สเจ ถาวา ตว อ. ทาน ยชฌตกาโม เปนผใคร เพออนตอส อส ยอมเปนไซร สมม แนะสหาย อห อ. เรา ททาม จะให ชย ซงความชนะ เต แกทาน ( อต ) ดงน อต ดงน วตถาเรตวา ทรงใหพสดารแลว กเถส ตรสแลววา สโห อ. สหะ ตทา ในกาลนน สารปตโต เปนภกษชอวาสารบตร อโหส ไดเปนแลว ( เอตรห ) ในกาลบดน สกโร อ. สกร ( ตทา ) ในกาลนน โลฬทาย เปน ภกษชอวาโลฬทาย ( อโหส ) ไดเปนแลว ( เอตรห ) ในกาลบดน อต ดงน สตถา อ. พระศาสดา อาหรตวา ครนทรงนามาแลว อม ธมมเทสน ซงพระธรรมเทศนาน วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอน ภกษ ท. ธมโม อ. ธรรม อปปมตตโก ว อนมประมาณนอยเทยว โลฬทายนา อนภกษชอวาโลฬทาย อคคหโต เรยนเอาแลว ปน อนง ( อย โลฬทาย ) อ. ภกษชอวาโลฬทายน สชฌาย นเอว อกาส ไมไดกระทาแลว ซงการสาธยายนนเทยว ยงก จ ปรยตต คเหตวา


ตสสา ปรยตตยา อสชฌายกรณ อ. อนเรยนเอา ซงปรยตอยางใด อยางหนง แลวกระทาซงการสาธยายหามได ซงปรยตนน มลเอว เปนมลทนนนเทยว ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา มนตา อ. มนต ท. อสชฌายมลา เปนมนต มการไมสาธยายเปนมลทน ( โหนต ) ยอมเปน ฆรา อ. เรอน ท. อนฏานมลา เปนประเทศ มการไมลกขนเปนมลทน ( โหนต ) ยอมเปน วณณสส แหงวรรณะ ( โหต ) ยอมเปน ปมาโท อ. ความประมาท มล เปนมลทน รกขโต ปคคลสส ของบคคลผรกษาอย ( โหต ) ยอม เปน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. เนอความ ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา อสชฌายมลา อต ดงนเปนตน ( ปณฑเตน ) อนบณฑต ( เวทตพโพ ) พงทราบ ฯ ปรยตต วา อ. ปรยตหรอ สปป วา หรอวา อ. ศลปะ ยา กาจ อยางใดอยางหนง ( ปคคลสส ) เมอบคคล อสชฌายนตสส ไมสาธยายอย อนนย ชนตสส ไมตาม ประกอบอย วนสสต วา ยอมเสอมสญหรอ นรนตร น อปฏาต วา หรอวา ยอมไมปรากฏ มระหวางออกแลว ยสมา เหตใด ตสมา เพราะเหตนน ( วจน ) อ. พระดารสวา อสชฌายมลา มนตา อต


ดงน ( สตถารา ) อนพระศาสดา วตต ตรสแลว ฯ ปน อนง ฆร นาม ชอ อ. เรอน ( ปคคลสส ) ของบคคล วสนตสส ผอย ฆราวาส อยครองซงเรอน อฏาย ลกขนแลว อฏาย ลกขนแลว อกโรนตสส ผไมกระทาอย ชณณปปฏสงขรณาทน กจจาน ซงกจ ท. มการปฏสงขรณซงเรอนอนคราคราแลวเปนตน วนสสต ยอมพนาศ ยสมา เหตใด ตสมา เพราะเหตนน ( วจน ) อ. พระดารสวา อนฏานมลา หรา อต ดงน ( สตถารา ) อนพระศาสดา วตต ตรสแลว ฯ กาโย อ. กาย คหสส วา ของคฤหสถหรอ ปพพชตสส วา หรอวา ของบรรพชต อกโรนตสส ผไมกระทาอย สรรปฏชคคน วา ซงการชาระซงสรระหรอ ปรกขารปฏชคคน วา หรอวา ซง การชาระซงบรขาร โกสชชวเสน ดวยอานาจแหงความเกยจคราน ทพพณโณ เปนกายมวรรณะชว ( โหต ) ยอมเปน อต ดวยประการ ฉะน ยสมา เหตใด ตสมา เพราะเหตนน ( วจน ) อ. พระดารสวา มล วณณสส โกสชช อต ดงน ( สตถารา ) อนพระศาสดา วตต ตรสแลว ฯ ปน อนง ( ปคคลสส ) เมอบคคล รกขนตสส รกษาอย คาโว ซงโค ท. นททายนตสส วา ประพฤตหลบอยหรอ กฬนตสส วา หรอวา เลนอย ปมาทวเสน ดวยอานาจแหงความประมาท คาโว อ. โค ท. ตา เหลานน อาปชชนต ยอมถงทว วนาส ซงความพนาศ อตตถปกขนทนาทนา การเณน วา ดวยเหตมอนแลนไปสทมใชทา


เปนตนบาง พาลมคโจราทอปททเวน วา ดวยอปทวะมเนอราย และโจรเปนตนบาง ปเรส ชนาน สาลกเขตตาทน านาน โอตรตวา ขาทนวเสน วา ดวยอานาจแหงอนขามลง สท ท. มนาแหงขาวสาล เปนตน ของชน ท. เหลาอน แลวเคยวกนบาง ( โส ปคคโล ) อ. บคคลนน ปาปณาต ยอมถง ทณฑ วา ซงอาชญาหรอ ปรภาส วา หรอวา ซงการบรภาษ สยป แมเอง วา ปน กหรอวา กเลสา อ. กเลส ท. โอตรตวา ขามลงแลว ปมาทวเสน ดวยอานาจแหง ความประมาท ปพพชต ยงบรรพชต อรกขนต ผไมรกษาอย ฉ ทวาราน ซงทวาร ท. ๖ จาเวนต ยอมใหเคลอน สาสนา จากศาสนา ยสมา เหตใด ตสมา เพราะเหตนน ( วจน ) อ. พระดารสวา ปมาโท รกขโต มล อต ดงน ( สตถารา ) อนพระศาสดา วตต ตรสแลว ฯ ( อตโถ ) อ. อธบายวาา ห ก โส ปมาโท อ. ความประมาทนน มล ชอวาเปนมลทน อสส ปมาทสส วนาสาหรเณน มลฏปานยตตา เพราะความทแหงความประมาทนน เปนอาการเปนทตงแหงมลทน ดวยการนามาซงความพนาศ ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ฯ


เรองกลบตรคนใดคนหนง ๕. ๑๕/๑๗ ตงแต ตสส กร สมานชาตก กลกมารก เปนตนไป. กร ไดยนวา ( มาตาปตโร ) อ. มารดาและบดา ท. อาเนส นามาแลว กลกมารก ซงเดกหญงของตระกล สมานชาตก ผมชาต อนเสมอกน ตสส กลปตตสส เพอกลบตรนน ฯ สา กมารกา อ. นาง กมารกานน อตจารน เปนผมปกตประพฤตลวง อโหส ไดเปนแลว ปฏาย จาเดม ( อตตโน ชเนห ) อานตทวสโต แตวนแหงตน ผอนชน ท. นามาแลว ฯ ดส กลปตดต อ. กลบตรนน ลชชโต ละอายแลว อตจาเรน เพราะความประพฤตลวง ตสสา ภรยาย ของ ภรรยานน อสกโกนโต ไมอาจอย อปคนต เพออนเขาถง สมมขภาว ซงความเปนแหงบคคลผมหนาพรอม กสสจ ตอใคร ๆ ปจฉนทตวา ตดขาดแลว พทธปฏานาทน กสลกมมาน ซงกศลกรรม ท. มการ บารงซงพระพทธเจาเปนตน อปสงกมตวา เขาไปเฝาแลว สตถาร ซงพระศาสดา กตปาหจจเยน โดยอนลวงไปแหงวนแมเลกนอย วนทตวา ถวายบงคมแลว นสนโน นงแลว เอกมนต ณ สวน สดขางหนง ( วจเน ) ครนเมอพระดารสวา อปาสก ดกอนอบาสก ตว อ. ทาน น ทสสส ยอมไมปรากฏ ก เพราะเหตอะไร อต ดงน ( สตถารา ) อนพระศาสดา วตเต ตรสแลว อาโรเจส กราบทลแลว


ต อตถ ซงเนอความนน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา อปาสก ดกอนอบาสก ( วจน ) อ. คาวา อตถโย นาม ชอ อง หญง ท. นทอาทสทสา เปนผเชนกบดวยประเทศมแมนาเปนตน ( โหนต ) ยอมเปน โกโธ อ. ควรามโกรธ ปณฑเตน อนบณฑต น กาตพโพ ไมพงกระทา ตาส อตถส ในหญง ท. เหลานน อต ดงน มยา อนเรา วตต กลาวแลว ปพเพป แมในกาลกอน ปน แตวา ตว อ. ทาน น สลลกเขส กาหนดไมไดแลว ( อตตโน ) ภวปฏจฉนนตตา เพราะความทแหงตน เปนผอนภพปกปดแลว อต ดงน น กลปตต กะกลบตรนน เตน เตน กลปตเตน ยาจโต ผอนกลบตรนนทลวงวอนแลว ชาตก ยงชาดกวา นท จ อ. แมนาดวย ปนโถ จ อ. ทางเปลยว ดวย ปานาคาร จ อ. เรอนอนเปนทดมดวย สภา จ อ. ทพกดวย ปปา จ อ. บอนาดวย ( โหนต ) ยอมเปน ยถา ฉนใด โลกตถโย นาม ชอ อ. หญงในโลก ท. ( โหนต ) ยอมเปน เอว ฉนนน เวลา อ. เขตแดน น วชชต ยอมไมม ตาส อตถน แกหญง ท. เหลานน อต ดงน วตถาเรตวา ทรงใหพสดารแลว วตวา ตรสแลววา อปาสก ดกอน อบาสก ห ก อตจารนภาโว อ. ความเปนแหงหญงผมปกตประพฤต ลวง ( มล ) เปนมลทน อตถยา ของหญง ( โหต ) ยอมเปน มจเฉร


อ. ความตระหน ( มล ) เปนมลทน ( ปคคลสส ) ของบคคล เทนตสส ผถวายอย ทาน ซงทาน ( โหต ) ยอมเปน อกสลกมม อ. กรรม อนเปนอกศล มล เปนมลทน สตตาน ของสตว ท. อธโลกปรโลเกส ในโลกนและโลกในเบองหนา ท. วนาสนตเถน เพราะอรรถวาเปน เครองยงสตวใหพนาศ ( โหต ) ยอมเปน ปน แตวา อวชชา อ. อวชชา มล เปนมลทน อตตม อนสงสด สพพมลาน กวา มลทนทงปวง ท. ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน อภาส ไดทรงภาษต แลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา ทจจรต อ. ความประพฤตชว มล เปนมลทน อตถยา ของหญง ( โหต ) ยอมเปน มจเฉร อ. ความตระหน มล เปนมลทน ททโต ปคคลสส ของบคคลผใหอย ( โหต ) ยอมเปน ธมมา อ. ธรรม ท. ปาปกา อนลามก มลา เว เปน มลทนแล อสม โลเก จ ในโลกนดวย ปรมห โลเก จ ในโลกอนดวย ( โหนต ) ยอมเปน ( อห ) อ. เรา ( กเถม ) จะบอก มลตร ซง มลทนกวา มลา กวามลทน ตโต นน อวชชา อ. อวชชา มล เปนมลทน ปรม อยางยง ( โหต ) ยอมเปน ภกขโว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. ทาน ท. ปหนตวาน ละแลว มล ซงมลทน เอต นน


นมมลา จงเปนผมมลทนออกแลว โหล จงเปน อต ดงน ฯ อตจาโร อ. ความประพฤตลวง ทจจรต อต ชอวาความ ประพฤตชว ตตถ คาถาย ในพระคาถานน ฯ ห ก สามโกป แม อ. สาม นหรต ยอมนาออก อตถ ซงหญง อตจารน ผมปกตประพฤตลวง เคหา จากเรอน ( มาตาปตโร ) อ. มารดาและบดา ท. นหรนต ยอมนาออก ต อตถ ซงหญงนน คจฉนต ผไปอย สนตก สสานก มาตาปตน ของมารดาและบดา ท. ( วจเนน ) ดวยคาวา ตว อ. เธอ กลสส อคารวภตา ผเปนคนไม เคารพตอตระกลเปนแลว ( อมเหห ) น ทฏพพา เปนผอนเรา ท. ไมพงเหน อกขหป แมดวยนยนตา ท. ( อส ) ยอมเปน อต ดงน สา อตถ อ. หญงนน อนาถา ผไมมทพง วจรนต เทยวไปอย ปาปณาต ยอมถง มหาทกข ซงทกขอนใหญ เตน การเณน เพราะ เหตนน ทจจรต อ. ความประพฤตชว อสสา อตถยา แหงหญงนน ( สตถารา ) อนพระศาสดา วตต ตรสแลววา มล เปนมลทน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ทายกสส ปคคลสส ของบคคลผให ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ททโต อต ดงน ฯ ห ก ยสส ปคคลสส เมอบคคลใด จนเตนตสส คดอยวา เขตเต ครนเมอนา อมสม น สมปนเน ถงพรอมแลว อห อ. เรา ทสสาม จกถวาย สลากภตตาทน ภตตาน ซงภต ท. มภตอนบคคล


พงถวายตามสลากเปนตน อต ดงน เขตตกสนกาเล ในกาลอนเปน ทไถซงนา สสเส ครนเมอขาวกลา นปผนเน สาเรจแลว มจเฉร อ. ความตระหน อปปชชตวา เกดขนแลว นวาเรต ยอมหาม จาคจตต ซงจตดวงประกอบแลวดวยการบรจาค โส ปคคโล อ. บคคลนน จากจตเต ครนเมอจตอนประกอบแลวดวยการบรจาค อวรหนเต ไม งอกเงยอย มจเฉรวเสน ดวยอานาจแหงความตระหน น ลภต ยอม ไมได สมปตตโย ซงสมบต ท. ตสโส ๓ อต คอ มนสสสมปตต ซงสมบตในมนษย ทพพสมปตต ซงสมบตอนเปนทพ นพพานสมปตต ซงสมบตคอพระนพพาน เตน การเณน เพราะเหตนน ( วจน ) อ. พระดารสวา มจเฉร อ. ความตระหน มล เปนมลทน ททโต ปคคลสส ของบคคลผใหอย ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ( สตถารา ) อนพระศาสดา วตต ตรสแลว ฯ นโย อ. นย อ เสป ปเทส ในบท ท. แมเหลาอน เอวรเปส อนมรปอยางน เอโสเอว นนนเทยว ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปน ก ธมมา อ. ธรรม ท. อกสลา อนเปนอกศล มลเอว เปนมลทนนนเทยว อธโลเก จ ในโลกนดวย ปรโลเก จ ในโลกเบองหนาดวย ( โหนต ) ยอมเปน ( อต ) ดงน ( ปทวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา ปาปกา ธมมา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ( ภควตา ) วตตมลโต กวามลทนอน พระผมพระภาคเจาตรสแลว เหฏา ในภายใต ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ตโต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ห อ. เรา กเถม จะบอก อตเรกมล


ซงมลทนอนยง โว แกทาน ท. อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา มลตร อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อฏวตถก อ าณเอว อ. ความไมร อนมวตถ ๘ นนเทยว มล เปนมลทน ปรม อยางยง ( โหต ) ยอมเปน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อวชชา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. ชหตวา ละแลว เอต มล ซงมลทนนน นมมลา จงเปนผมลทน ออกแลว โหถ จงเปนเถด อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ปหนตวาน อต ดงน ฯ


เรองจฬารภกษ ๖. ๑๘/๕ ตงแต สตถา ภกขเว อหรโก นาม ปคพโภ เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอน ภกษ ท. อหรโก นาม ปคคโล อ. บคคลชอวาผไมมความละอาย ปคพโภ เปนคนคะนอง กากสทโส เปนผเชนกบดวยกา หตวา เปน ตวา ตงอยแลว อเนสนาย ในการแสวงหาอนไมควร เอกวสต- วธาย อนมอยาง ๒๑ ชวต ยอมเปนอย สข สบาย ปน สวนวา หโรตตปปสมปนโน ปคคโล อ. บคคล ผถงพรอมแลวดวยความ ละอายและความเกรงกลว ชวต ยอมเปนอย ทกข ลาบาก อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา อหรเกน ปคคเลน กากสเรน ธสนา ปกขนทนา ปคพเภน สงกลฏเน ชวต อง อนบคคล ผไมมความละอาย ผกลาเพยงดงวากา ผมปกต กาจด ผแลนไปโดยปกต ผคะนอง ผเศราหมอง แลว เปนอย สชว เปนธรรมชาตเปนอย โดยงาย ( โหต ) ยอมเปน จ สวนวา หรมตา ปคคเลน นจจ สจคเวสนา อลเนน อปคพเภน สทธาชเวน ปสสตา ( ชวต ) อ. อนบคคลผ


มความละอาย ผมปกตแสวงหาซงกรรมอนสะอาด เปนนจ ผไมหดห ผไมคะนอง ผมอาชพอน หมดจดแลว ผเหนอย เปนอย ทชชว เปน ธรรมชาตเปนอยโดยยาก ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ฉนนหโรตตปปเกน ผมความละอาย และความเกรงกลวอนขาดแลว อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา อหรเกน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อธบายวา ห ก เอวรเปน ปคคเลน อนบคคล ผมรปอยางน สกกา อาจ อมาตรเอว อตถ มาตา เม อต ( วตวา ) อปตาทโยเอว ปรเส ปตา เม อตอาทนา นเยน วตวา เอกวสต - วธาย อเนสนาย ปตฏาย สเขน ชวต เพออนเรยก ซงหญง ผ มใชมารดานนเทยววา อ. มารดา ของเรา ดงน แลวเรยก ซง บรษ ท. มบรษผมใชบดาเปนตนนนเทยว โดยนยอนมคาวา อ. บดา ของเรา ดงนเปนตน แลวตงอยเฉพาะ ในการแสวงหาอนไมสมควร อนมอยาง ๒๑ แลวเปนอย โดยงาย ( อต ) ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สรกากสทเสน ผเชนกบดวยกาตวกลา ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา กากสเรน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อธบายวา ห เหมอนอยางวา สรกาโก อ. กาตว กลา คณหตกาโม ตวใครเพออนคาบเอา ยาคอาทน วตถน ซง วตถ ท. มขาวยาคเปนตน กลฆเรส ในเรอนแหงตระกล ท. นสทตวา


จบแลว ภตตอาทส าเนส ในท ท. มฝาเปนตน ตวา รแลว โอโลกนภาว ซงความเปนคออนแลด อตตโน ซงตน อโนโลเกนโต วย จ เปนผเพยงดงวาไมแลดอยดวย อ าวหตโก วย จ เปนผ เพยงดงวามใจอนสงไปแลวในทอนดวย นททายนโต วย จ เปนผ เพยงดงวาประพฤตหลบอยดวย หตวา เปน สลลกเขตวา กาหนด แลว ปมาท ซงความประมาท มนสสาน แหงมนษย ท. อนปตตวา โผลงแลว ( มนสเสส ) ครนเมอมนษย ท. สส อต วทนเตสเอว กลาวอยวา สส ดงนนนเทยว คเหตวา คาบเอาแลว มขปร วตถ ซงวตถอนยงปากใหเตม ภาชนโต จากภาชนะ ปลายต ยอมบนหนไป ยถา ฉนใด อหรกปคคโลป แม อ. บคคลผไมมความละอาย ปวสตวา เขาไปแลว คาม สบาน สทธ พรอม ภกขห ดวยภกษ ท. ววฏเปต กาหนดอย ยาคภตตฏานาทน านาน ซงท ท. มทแหงขาวยาคและ ภตเปนตน ภกข อ. ภกษ ท. จรตวา เทยวไปแลว ปณฑาย เพอ บณฑบาต ตตถ คาเม ในบานนน อาทาย ถอเอาแลว ยาปนมตต อาหาร ซงอาหารอนสกวาเปนเครองยงอตภาพใหเปนไป คนตวา ไปแลว อาสนสาล สศาลาอนเปนทนง ปจจเวกขนตา พจารณาอย ปวตวา ดมแลว ยาค ซงขาวยาค มนสกโรนตา กระทาไวในใจอย กมมฏาน ซงกรรมฐาน สชฌายนต สาธยายอย สมมชชนต กวาด อย อาสนสาล ซงศาลาอนเปนทนง ปน สวนวา อย อหรกปคคโล อ. บคคลผไมมความละอายน อกตวา ไมกระทาแลว ก จ ซงอะไร ๆ คามาภมโข ว เปนผมหนาเฉพาะตอบานเทยว โหต ยอมเปน โส


อหรกปคคโล อ. บคคลผไมมความละอายนน ภกขห ปสสถ อม ปคคล อต ( วตวา ) โอโลกยมาโนป ผแมอนภกษ ท. กลาวแลววา อ. ทาน ท. จงด ซงบคคลน ดงน แลดอย อโนโลเกนโต วย เปนผเพยงดงวาไมแลดอย อ าวหโต วย เปนผเพยงดงวามใจอน สงไปแลวในทอน นททายนโต วย เปนผเพยงดงวาประพฤตหลบอย ปฏม จนโน วย เปนผเพยงดงวากลดอย คณ ก ซงลกดม สวท- หนโต วย เปนผเพยงดงวาจดแจงอย จวร ซงจวร หตวา เปน วทนโต กลาวอยวา กมม อ. การงาน เม ของเรา อสก นาม ชอโนน อตถ มอย อต ดงน อฏาย ลกขนแลว อาสนา จาก อาสนะ ปวสตวา เขาไปแลว คาม สบาน อปสงกมตวา เขาไปหา แลว เคเหส ในเรอน ท. ววฏาปเตส อนตนกาหนดแลว ปาโต แตเชาหนา เคห สเรอน อ ตร หลงใดหลงหนง ฆรมานสเกส ครนเมอประชมแหงมนษยในเรอน ท. ปธาย ปดแลว กวาฏ ซง บานประต โถก หนอยหนง นสทตวา นงแลว กนตนเตสป แม กรออย ทวาเร ใกลประต ปณาเมตวา ผลกแลว กวาฏ ซงบาน ประต เอเกน หตเถน ดวยมอขางหนง ปวสต ยอมเขาไป อนโต ในภายใน อถ ครงนน ( เต มนสสา ) อ. มนษย ท. เหลานน ทสวา เหนแลว น ปคคล ซงบคคลนน อกามกาป ผแมไมปรารถนา ( ต ปคคล ) ยงบคคลนน นสทาเปตวา ใหนงแลว อาสเน บน อาสนะ ยาคอาทส วตถส ในวตถ ท. มขาวยาคเปนตนหนา ย วตถ อ. วตถใด อตถ มอย เทนต ยอมถวาย ต วตถ ซงวตถนน


โส ปคคโล อ. บคคลนน ภ ชตวา บรโภคแลว ยาวทตถ กาหนด เพยงใดแตความตองการ อาทาย ถอเอาแลว อวเสส วตถ ซงวตถ อนเหลอลง ปตเตน ดวยบาตร ปกกมนต ยอมหลกไป เอวเอว ฉนนนนนเทยว อย ปคคโล อ. บคคลน กากสโร นาม ชอวา เปนผกลาเพยงดงวากา ( โหต ) ยอมเปน เอวรเปน อหรเกน ปคคเลน ( ชวต ) อ. อนบคคลผไมมความละอาย ผมรปอยางน เปนอย สชว เปนธรรมชาตเปนอยโดยงาย ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ธสนา ชอวาผมปกตกาจด อสกตเถโร นาม อปปจโฉ ( โหต ) อตอาทน วจนาน วทนเตส มนสเสส ก ปน มยป น อปปจฉา ( อมห ) อตอาทนา วจเนน ปเรส ชนาน คณธสตาย เพราะความเปนคออนครนเมอมนษย ท. กลาวอย ซงคา ท. อนมคาวา ชอ อ. พระเถระรปโนน เปนผมความปรารถนาอนนอย ยอมเปน ดงนเปนตน กาจดซงคณ ของชน ท. เหลาอน ดวยคาอน มคาวา กแม อ. เรา ท. เปนผมความปรารถนาอนนอย ยอมเปน หามไดหรอ ดงนเปนตน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ธสนา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อธบายวา ห ก มนสสา อ. มนษย ท. สตวา ฟงแลว วจน ซงคา ตถารปสส ปคคลสส ของบคคลผมรปอยางนน ม มานา สาคญอยวา อยป ปคคโล อ. บคคลแมน อปปจฉตาท- คณยตโต เปนผประกอบแลวดวยคณมความเปนแหงบคคลผมความ


ปรารถนาอนนอยเปนตน ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ม นต ยอมสาคญ ทาตพพ วตถ ซงวตถอนตนพงให ปน แตวา โส ปคคโล อ. บคคลนน อสกโกนโต เมอไมอาจ ว ปรสาน จตต อาราเธต เพออนยงจต ของบรษผรแจงโดยปกต ท. ใหยนด ปรหายต ยอมเสอมรอบ ลาภา จากลาภ ตมหาป แมนน ปฏาย จาเดม ตโต กาลโต แตกาลนน ปคคโล อ. บคคล ธส ผมปกตกาจด เอว อยางน ลาภ ยงลาภ อตตโนป ของตนบาง ปรสสอป ปคคลสส ของบคคลอนบาง นาเสตเอว ยอมใหฉบหายนนเทยว ( อต ) ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปกขนทจารนา ผมปกตประพฤตซงการ แลนไป คอวา ทสเสนเตน ผแสดงอย กจจาน ซงกจ ท. ปเรส ชนาน ของชน ท. เหลาอน ( กตวา ) กระทา กจจาน วย ใหเปน เพยงดงวากจ อตตโน ของตน อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ปกขนทนา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อธบายวา ภกขส ครนเมอภกษ ท. กตวา กระทา แลว วตต ซงวตร เจตยงคณาทส าเนส ในท ท. มลานแหงพระ เจดยเปนตน ปาโต ว แตเชาเทยว นสทตวา นงแลว โถก หนอย หนง กมมฏานมนสกาเรน ดวยการกระทาไวใจซงกรรมฐาน อฏาย ลกขนแลว ปวสนเตส เขาไปอย คาม สบาน ปณฑาย เพอบณฑบาต ( โส ปคคโล ) อ. บคคลนน โธวตวา ลางแลว มข ซงหนา มณเฑตวา ประดบแลว อตตภาว ซงอตภาพ ปณฑกาสาวปารปน-


อกขอ ชนสสมกขราทห กจเจห ดวยกจ ท. มการหมซงผาอนบคคล ยอมแลวดวยนาฝาดอนเหลอง และการหยอดซงนยนตา และการทา ซงศรษะเปนตน ทตวา ใหแลว สมมชชนปาเร ซงอนประหาร ดวยไมกวาด ท. เทว ๒ ตโย ๓ สมมชชนโต วย เพยงดงวา กวาดอย ทวารโกฏกาภมโข เปนผมหนาเฉพาะตอซมแหงประต โหต ยอมเปน มนสสา อ. มนษย ท. อาคตา ผมาแลว ปาโต ว แตเชา เทยว ( จนตเนน ) ดวยอนคดวา มย อ. เรา ท. วนทสสาม จกไหว เจตย ซงพระเจดย กรสสาม จกกระทา มาลาปช ซงการบชาดวย ดอกไม อต ดงน ทสวา เหนแลว ต ปคคล ซงบคคลนน วตวา กลาวแลววา อย วหาโร อ. วหารน นสสาย อาศยแลว อม ทหร ซงภกษหนมน ลภต ยอมได ปฏชคคน ซงการประคบประคอง ตมเห อ. ทาน ท. มา ปมชชตถ อยาประมาทแลว อม ทหร ซง ภกษหนมน อต ดงน ม นต ยอมสาคญ ทาตพพ วตถ ซง วตถอนตนพงให ตสส ปคคลสส แกบคคลนน เอวรเปน ปกขนทนา ปคคเลน ( ชวต ) อ. อนบคคล ผมปกตแลนไป ผมรปอยางน เปนอย สชว เปนธรรมชาตเปนอยโดยงาย ( โหต ) ยอมเปน ( อต ) ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สมนนาคเตน ผมาตามพรอมแลว กายปาคพภนาทห กมเมห ดวยกรรม ท. มความคะนองแหงกายเปนตน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ปคพเภน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ห ก เอว ชวต กปเปตวา ชวนเตน


ปคคเลน สงกลฏเน หตวา ชวต นาม ชอ อ. อนบคคล ผ สาเรจแลว ซงชวต เปนอย อยางน เปนผเศราหมองแลว เปน เปนอย โหต ยอมเปน ต ชวต อ. ความเปนอยนน ทชชวต เปนธรรมชาตเปนอยลาบาก คอวา ปาปชวตเอว เปนธรรมชาตเปน อยลามกนนเทยว ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ( ปททวยสส ) แหง หมวดสองแหงบทวา สงกลฏเน ชวต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา หโรตตปปสมปนเนน ปคคเลน ( ชวต ) อ. อนบคคล ผถงพรอมแลวดวยหรและโอตตปปะ เปนอย ทชชว เปนธรรมชาตเปนอยโดยยาก ( โหต ) ยอมเปน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา หรมตา จ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อธบายวา ห ก โส ปคคโล อ. บคคลนน อวตวา ไมกลาวแลว ( วจนาน ) ซงคา ท. อนมคาวา มาตา อ. มารดา เม ของเรา อตอาทน ดงนเปนตน อมาตาทโย อตถโย กะหญง ท. มหญงผมใชมารดาเปนตน ชคจฉนโต รงเกยจอย ปจจเย ซงปจจย ท. อธมมเก อนประกอบดวยธรรมหามได คถ ( ปคคโล ชคจฉนโต ) วย ราวกะ อ. บคคล รงเกยจอยซงคถ ปรเยสนโต แสวงหาอย ธมเมน โดยธรรม สเมน โดยสมาสเมอ จรตวา เทยวไปแลว ปณฑาย เพอบณฑบาต สปทาน ตามลาดบตรอก กปเปนโต สาเรจ อย ชวต ซงชวต ชวต ยอมเปนอย ลขชวต เปนอยอนเศราหมอง อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา คเวสนเตน ผแสวงหาอย กายกมมาทน


กมมาน ซงกรรม ท. มกายกรรมเปนตน สจน อนสะอาด ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา สจคเวสนา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อลเนน ผไมหดห ชวตวตตยา ดวย ความเปนไปแหงชวต ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อลเนน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ห ก ปคคโล อ. บคคล เอวรโป ผม รปอยางน สทธาชโว นาม ชอวาเปนผมอาชพอนหมดจดแลว โหต ยอมเปน เตน ปคคเลน เอว สทธาชเวน ตเอว สทธาชว สารโต ปสสตา ( ชวต ) อ. อนบคคล ผมอาชพอนหมดจดแลว อยางน นน ผเหนอย ซงอาชพอนหมดจดแลวนนนนเทยว โดยความเปนสาระ เปนอย ทชชว เปนธรรมชาตเปนอยลาบาก ลขชวตวเสน ดวย อานาจแหงความเปนอยอนเศราหมอง โหต ยอมเปน อต ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา สทธาชเวน ปสสตา อต ดงน ฯ


เรองปญจอบาสก ๗. ๒๑/๔ ตงแต เตส ห เอโก ปาณาตปาตาเวรมณ เปนตนไป. ห ความพสดารวา เตส ป จส อปาสเกส ในอบาสก ท. ๕ เหลานนหนา เอโก อปาสโก อ. อบาสกคนหนง รกขต ยอมรกษา ปาราตปาราเวรมณสกขาปทเอว ซงสกขาบทคอเจตนาเปนเครองงด เวนจากการยงสตวผมลมปราณใหตกลวงไปนนเทยว ฯ อตเร อปาสกา อ. อบาสก ท. เหลานอกน ( รกขนต ) ยอมรกษา อตราน สกขาปทาน ซงสกขาบท ท. เหลานอกน ฯ เอกทวส ในวนหนง เต อปาสกา อ. อบาสก ท. เหลานน ววาทาปนนา ผถงทวแลวซงการววาทกนวา อห อ. เรา กโรม ยอมกระทา ทกกร กมม ซงกรรมอนบคคล กระทาไดโดยยาก อห อ. เรา รกขาม ยอมรกษา ทรกข กมม ซงกรรมอนบคคลรกษาไดโดยยาก อต ดงน คนตวา ไปแลว สนตก สสานก สตถ ของพระศาสดา วนทตวา ถวายบงคมแลว อาโรเจส กราบทลแลว ต อตถ ซงเนอความนน ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว กถ ซงถอยคา เตส อปาสกาน ของอบาสก ท. เหลานน อกตวา ไมทรงกระทาแลว เอกสลป แมซงศลขอหนง กนฏ ใหเปนธรรมชาตนอยทสด วตวา ตรสแลววา สพพานเอว สกขาปทาน อ. สกขาบท ท. ทงปวงนนเทยว ทรกขาน เปนธรรมชาตอนบคคลรกษาไดโดยยาก ( โหนต ) ยอมเปน


อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา โย นโร อ. นระใด ปาณ อตมาเปต จ ยงสตว ผมลมปราณ ยอมใหตกลวงไปดวย มสาวาท ภาสต จ ยอมกลาว ซงมสาวาทดวย โลเก อทนน วตถ อาทยต จ ยอมถอเอา ซงวตถ อนบคคลไมใหแลว ในโลกดวย ปรทาร คจฉต จ ยอมถง ซงทาระของบรษอนดวย จ อนง โย นโร อ. นระใด อนย ชต ยอมตามประกอบ สราเมรยปาน ซงการดมซงสราและเมรย เอโส นโร อ. นระนน ขนต ยอมขต มล ซงรากเหงา อตตโน ของตน อธเอว โลกสม ในโลกนนน เทยว ปรส ดกอนบรษ โภ ผเจรญ ตว อ. ทาน ชานาห จงร เอว อยางนวา ปาปธมมา ปคคลา อ. บคคล ท. ผมธรรมอนลามก อส ตา เปนผ ไมสารวมแลว ( โหนต ) ยอมเปน ( อต ) ดงน โลโภ จ อ. ความโลภดวย อธมโม จ อ. สภาพ มใชธรรมดวย มา รนธย อยาระรานแลว ต ซง ทาน ทกขาย เพอความลาบาก จร สนกาลนาน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ( โย นโร ) อ. นระใด อปจฉนทต ยอม


เขาไปตด ชวตนทรย ซงอนทรยคอชวต ปรสส ปคคลสส ของ บคคลอน ปโยเคส ในประโยค ท. ฉส ๖ สาหตถกาทส มสาหตถกะ เปนตนหนา เอกปปโยเคนอป แมดวยประโยคอนหนง อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหง พระคาถาวา โย ปาณมตมาเปต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปเรส ชนาน อตถภ ชนก มสาวาท ภาสต จ ยอมกลาว ซงมสาวาท อนเปนเครองหกรานซงประโยชน ของชน ท. เหลาอนดวย ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา มสาวาท อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อาทยต ยอมถอเอา ปรปรคคหต วตถ ซงวตถอนบคคลอนถอเอารอบแลว เถยยาวหาราทส อวหาเรส ใน อวหาร ท. มไถยาวหารเปนตนหนา อวหาเรน ดวยอวหาร เอเกนอป แมอนหนง สตตโลเก ในโลกคอหมสตว อมสม น อต ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา โลเก อทนน อาทยต อต ดงน ฯ ( อตโถ ป อ. อ รรถวาา อปรชฌนโต เมอผด ภณเฑส ใน ภณฑะ ท. ปรสส ชนสส รกขตโคปเตส อนชนอนรกษาแลว และคมครองแลว จรต ชอวายอมประพฤต อปปถจาร ประพฤต นอกทาง อต ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา ปรทาร จ คจฉต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปาน ซงการดม สราย จเอว ซงสรา


ดวยนนเทยว เมรยสส จ ซงเมรยดวย ยสส กสสจ อยางใดอยาง หนง ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา สราเมรยปาน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา เสวต ยอมเสพ คอวา พหลกโรต ยอมกระทาใหมาก ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อนย ชต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปรโลโก อ. โลกเบองหนา ตฏต จง ตงไวเถด ปน ก เอโส นโร อ. นระนน ปตฏเหยย พงดารง อยเฉพาะ มเลน ดวยทรพยเปนรากเหงา เขตตวตถอาทนา มนา และสวนเปนตน เยน ใด อฏเปตวา ว ไมตงไวแลวหรอ วสสช- เชตวา วา หรอวา สละวเศษแลว ตป มล ซงทรพยเปนรากเหงา แมนน ปวนโต ดมอย สร ซงสรา ขนต ชอวายอมขด มล ซง รากเหงา อตตโน ของตน คอวา อนาโถ เปนคนไมมทพง กปโณ เปนคนกาพรา หตวา เปน วจรต ยอมเทยวไป อธ โลกสมเอว ในโลกนนนเทยว ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหง บทวา มล ขนต อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาลปต ยอมทรงรองเรยก ปคคล ซง บคคล ป จทสสลกมมการก ผกระทาซงกรรมของบคคลผมศลชว ๕ ( วจเนน ) ดวยพระดารสวา เอว โภ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ลามกธมมา ผมธรรมอนลามก ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ปาปธมมา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา กายส มาทวรหตา เปนผเวนแลว


จาการสารวมมการสารวมดวยกายเปนตน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อส ตา อต ดงน ฯ ปาโ อ. พระบาลวา อเจตสา อตป ดงนบาง ฯ อตโถ อ. เนอความวา อจตตกา เปนผไมมจต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา โลโภ จเอว อ. ความโลภดวยนนเทยว โทโส จ อ. โทสะดวย ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสอง แหงบทวา โลดภ อธมโม จ อต ดงน ฯ ห จรงอย เอต กเลสชาต อ. กเลสชาตนน อภยป แมทงสอง อกสลเอว เปนอกศลนนเทยว ( โหต ) ยอมเปน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ธมมา อ. ธรรม ท. เอเต เหลานน มา ฆาเตนต จงอยาฆา คอวา มา มททนต จงอยายาย อตถาย เพอ ประโยชน นรยทกขาทน ทกขาน แกทกข ท. มทกขในนรกเปนตน จร กาล ตลอดกาลอนนาน อต ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาท แหงพระคาถาวา จร ทกขาย รนธย อต ดงน ฯ


เรองภกษหนมชอตสสะ ๘. ๒๔/๓ ตงแต ทหรภกข ตสส ตตถ อสสร าตกาน เปนตนไป. ทหรภกข อ ภกษผหนม ท. ตวา รแลว อภาว ซงความ ไมม อสสร าตกาน แหงญาตผเปนใหญ ท. ตสส ตสสสส ของ ภกษชอวาตสสะนน ตตถ คาเม ในบานนน คนตวา ไปแลว สาวตถ สเมองวตถ ( วตวา ) กลาวแลววา ภนเต ขาแตทาน ผเจรญ ตสโส อ. ภกษชอวาตสสะ วลปนโน วจรต ยอมเทยวไป บนเพออย อการณเอว วจน ซงคาอนมใชเหตนนเทยว อต ดงน อาโรเจส บอกแลว ต ปวตต ซงความเปนไปนน ภกขน แก ภกษ ท. ฯ ภกขป แม อ. ภกษ ท. อาโรเจส กราบทลแลว ตถาคตสส แกพระตถาคต ฯ สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอน ภกษ ท. เอโส ตสโส อ. ภกษชอวาตสสะน วกตถนโต วจรต ยอมเทยวไปโออวดอย อทานเอว ในกาลนนนเทยว น หามได ( เอโส ตสโส ) อ. ภกษชอวาตสสะน วกตถโก เปนคนโออวด อโหส ไดเปนแลว ปพเพป แมในกาลกอน อต ดงน ภกขห ยาจโต ผอนภกษ ท. ทลวงวอนแลว อาหรตวา ทรงนามาแลว อตต วตถ ซงเรองอนลวงไปแลว กฏาหกชาตก ยงชาดกอนบณฑตกาหนด แลวดวยนายกฏาหก อม นวา


โส กฏาหโก อ.นายกฏาหกนน คโต ไปแลว อ ชนปท สชนบทอน วกตเถยย พงโออวด พหป ธน ซงทรพยแมอนมาก ( สามโก ) อ. นาย อนวาคนตวา ตามมาแลว ทเสยย พงประทษราย กฏาหก ดกอนกฏาหก ตว อ. ทาน ก ช จง บรโภค โภเค ซงโภคะ ท. เถด อต ดงน วตกถาเรตวา ทรงใหพสดารแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอน ภกษ ท. ห ก โย ปคคโล อ. บคคลใด ( วตถมห ) ครนเมอวตถ อปเป วา อนนอยหรอ พหเก วา หรอวาอนมาก ลเข วา อน เศราหมองหรอ ปณเต วา หรอวา อนประณต ปเรห ชเนห อนชน ท. เหลาอน ทนเน วา ใหแลวหรอ อ เส ชราน ทตวา อตตโน อทนเน วา หรอวา ใหแลว แกชน ท. เหลาอน ไมให แลว แกตน มงก เปนผเกอเขน โหต ยอมเปน ฌาน วา อ. ฌานหรอ วปสสนา วา หรอวา อ. วปสสนา มคคผลาน วา หรอวา อ. มรรคและผล ท. น อปปชชนต ยอมไมเกดขน ตสส ปคคลสส แกบคคลนน อต ดงน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา ชโน อ. ชน ททาต เว ยอมใหแล ยถาสทธ ตามศรทธา ยถาปสาทน ตามความเลอมใส โย ปคคโล อ. บคคลใด มงกโต เปนผเกอเขนแลว


ตตถ ปานโภชเน ในเพราะนาดมและโภชนะนน ปเรส ชนาน ของชน ท. เหลาอน โหต ยอมเปน โส ปคคโล อ. บคคลนน น อธคจฉต ยอม ไมถงทน สมาธ ซงสมาธ ทวา วา ในกลางวน หรอ รตต วา หรอวา ในกลางคน จ ก เอต อกสกลมม อ. กรรมอนเปนอกศลนน ยสส ปคคลส อนบคคลใด สมจฉนน ตดขาดดวย ดแลว สมหต ถอนขนดวยดแลว ( กตวา ) กระทา มลฆจฉ ใหมรากเหงาอนขาดแลว โส เว ปคคโล อ. บคคลนนแล อธคจฉต ยอมถงทบ สมาธ ซงสมาธ ทวา วา ในกลางวนหรอ รตต วา หรอวา ในกลางคน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ชโน อ. ชน เทนโต เมอให ลขป- ปณตาทส วตถส ในวตถ ท. มวตถอนเศราหมองและประณตเปนตน หนา ยงก จ วตถ ซงวตถอยางใดอยางหนง เทต ชอวายอมให ยถาสทธ ตามเศรทธา คอวา อตตโน สทธานรปเอว ตามสมควร แกศรทธา ของตนนนเทยว ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา ททาต เว ยถาสทธ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา จ ก ปสาโท อ. ความเลอมใส เถรนวาทส ภกขส ในภกษ ท. มภกษผเปนพระเถระและภกษผใหม


เปนตนหนาา ยสม ยสม ภกขสม ในภกษรปใด อปปชชต ยอมเกดขน อสส ปคคลสส แกบคคลนน ( ชโน ) อ. ชน เทนโน เมอให ตสส ภกขโน แกภกษนน เทต ชอวายอมให ยถาปสาทน ตามความเลอมใส คอวา อตตโน ปสาทานรปเอว ตามสมควรแก ความเลอมใส ของตนนนเทยว ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ยถาปสาทน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อาปชชต ยอมถงทว มงกภาว ซง ความเปนแหงบคคลผเกอเขนวา อปป วตถ อ. วตถอนนอย มยา อนเรา ลทธ ไดแลว ลข วตถ อ. วตถอนเศราหมอง ( มยา ) อนเรา ลทธ ไดแลว อต ดงน ตสม ทาเน ในเพราะทานนน ปรสส ปคคลสส ของบคคลอน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ตตถ อต ดงนเปนตน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา โส ปคคโล อ. บคคลนน น อธคจฉต ยอมไมถงทบ สมาธ ซงสมาธ อปจารปปนาวเสน วา ดวยอานาจ แหงอปจาระและอปปนาหรอ มคคผลวเสน วา หรอวา ดวยอานาจ แหงมรรคและผล ทวา วา ในกลางวนหรอ รตต วา หรอวา ใน กลางคน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา สมาธ อต ดงน เปนตน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อกสล อ. อกศล เอต นน คอวา มงกภาวสงขาต อนบณฑตนบพรอมแลววาความเปนแหงบคคลผ เกอเขน เอเตส าเนส ในฐานะ ท. เหลานน ยสส ปคคลสส


อนบคคลใด สมจฉนน ตดขาดดวยดแลว สมหต ถอนขนดวยดแลว อรหตตมคค าเน ดวยญาณอนประกอบพรอมแลวดวยอรหต- มรรค กตวา กระทา มลฆจฉ ใหมรากเหงาอนขาดแลว โส ปคคโล อ. บคคลนน อธคจฉต ยอมถงทบ สมาธ ซงสมาธ วตตปปการ อนมประการแหงคาอนเรากลาวแลว อต ดงน ( ปททวยสส ) แหง หมวดสองแหงบทวา ยสส เจต อต ดงนเปนตน ฯ


เรองปญจอบาสก ๙. ๒๕/๑๗ ตงแต เต กร ธมม โสตกามา วหาร เปนตนไป. กร ไดยนวา เต อปาสกา อ. อบาสก ท. เหลานน โสตกามา เปนผใครเพออนฟง ธมม ซงธรรม ( หตวา ) เปน คนตวา ไป แลว วหาร สวหาร วนทตวา ถวายบงคมแลว สตถาร ซงพระ ศาสดา นสทส นงแลว เอกมนต ณ สวนสดขางหนง ฯ จ ก จตต อ. อนทรงพระดารวา อย ปคคโล อ. บคคลน ขตตโย เปน กษตรย ( โหต ) ยอมเปน อย ปคคโล อ. บคคลน พราหมโณ เปนพราหมณ ( โหต ) ยอมเปน อย ปคคโล อ. บคคน อฑโฒ เปนคนมงคง ( โหต ) ยอมเปน อย ปคคโล อ. บคคลน ทคคโต เปนผพงแลว ซงความลาบาก ( โหต ) ยอมเปน อห อ. เรา เทสสสาม จกแสดง ธมม ซงธรรม อมสส ปคคลสส แกบคคลน ( กตวา ) กระทา อฬาร ใหโอฬาร อห อ. เรา ( เทสสสาม ) จกไมแสดง ( ธมม ) ซงธรรม อมสส ปคคลสส แกบคคลน ( กตวา ) กระทา ( อฬาร ) ใหอฬาร อต ดงน น อปปชชต ยอมไมเกดขน พทธาน แกพระพทธเจา ท. ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อารพภ ทรงปราภ ยงก จ ปคคล ซงบคคลคนใด คนหนง ปรกขตวา ทรงกระทาแลวในเบองหนา ธมมคารว ซงความ


เคารพในธรรม เทเสต ยอมทรงแสดง อากาสคงค โอตาเรนโต ( เทโว ) วย เพยงดง อ. เทพ ยงแมนาชอวาคงคาในอากาศ ใหขามลงอย ฯ ปน ก เตส อปาสกาน แหงอบาสก ท. เหลานน นสนนาน ผนงแลว สนตเก ในสานก ตถาคตสส ของพระตถาคต เทเสนตสส ผทรง แสดงอย เอว อยางนหนา เอโก อปาสโก อ. อบาสกคนหนง นสนนโก ว ผนงแลวเทยว นททาย ประพฤตหลบแลว เอโก อปาสโก อ. อบาสกคนหนง วลขนโต นสท นงเขยนอยแลว ภม ซงภาคพน องคลยา ดวยนวมอ เอโก อปาสโก อ. อบาสกคนหนง รกข จาเลนโต นสท นงยงตนไมใหหวนไหวอยแลว เอโก อปาสโก อ. อบาสกคนหนง อลโลกนโต นสท นงแลดอยแลว อากาส ซง อากาศ ปน สวนวา เอโก อปาสโก อ. อบาสกคนหนง อสโสส ไดฟงแลว ธมม ซงธรรม สกกจจ โดยเคารพ ฯ อนนทตเถโร อ. พระเถระชอวาอานนท วชมาโน พดอย สตถาร ซงพระศาสดา โอโลเกนโต แลดอย อาการ ซงอาการ เตส อปาสกาน ของอบาสก ท. เหลานน อาห กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ตมเห อ. พระองค ท. คชชนตา ทรง คารามอย มหาเมฆคชชต คารามแลวเพยงดงวาเมฆกอนใหญ เทเสถ ทรงแสดงอย ธมม ซงธรรม อเมส อปาสกาน แกอบาสก ท. เหลาน ปน แตวา เอเต อปาสกา อ. อบาสก ท. เหลานน ตมเหส ครน เมอพระองค ท. กเถนเตส ตรสอย ธมม ซงธรรม กโรนตา นสนนา นงกระทาอยแลว ( กมม ) ซงกรรม อท จ นดวย อท จ


นดวย อต ดงน สตถาร กะพระศาสดา ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา ( อาห ) ตรสแลววา อานนท ดกอนอานนท ตว อ. เธอ น ชานาส ยอมไมทราบ เอเต อปาสเก ซงอบาสก ท. เหลานนหรอ อต ดงน ฯ ( อานนทตเถดร ) อ. พระเถระชอวาอานนท ( อาห ) กราบทลแลว วา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อาม พระเจาขา อห อ. ขาพระองค น ชานาม ยอมไมทราบ อต ดงน ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา ( อาห ) ตรสแลววา ห ก เอเตส อปาสเกส ในอบาสก ท. เหลานหนา โย เอโส อปาสโก อ. อบาสก นใด นททายนโต นสนโน นงประพฤตหลบอยแลว ( โส ) เอโส อปาสโก อ. อบาสกนนน นพพตตตวา บงเกดแลว สปปโยนย ใน กาเนดแหงง ชาตสตาน สนรอยแหงชาต ท. ป จ ๕ เปตวา วางไวแลว สส ซงศรษะ โภเคส ชนขนด ท. นททาย ประพฤต หลบแลว อทานป แมในกาลน ตตต อ. ความอม นททาย ใน ความหลบ นตถ ยอมไมม อสส อปาสกสส แกอบาสกนน สทโท อ. เสยง มม ของเรา น ปวสต ยอมไมเขาไป กณณ สห อสส อปาสกสส ของอบาสกนน อต ดงน ฯ ( อานนทตเถโร ) อ. พระ เถระชอวาอานนท ( ปจฉ ) ทลถามแลววา ภนเต ขาแตพระองค ผเจรญ ปน ก ตมเห อ. พระองค ท. กเถถ ยอมตรส ปฏปาฏยา ตามลาดบ ก หรอ อทาห หรอวา ตมเห อ. พระองค ท. ( กเถถ ) ยอมตรส อนตรนตรา ในระหวางและระหวาง อต ดงน ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา ( อาห ) ตรสแลววา อานนท ดกอน


อานนท ห จรงอย อปปตตโย อ. ความอปบต ท. เอตสส อปาสกสส แหงอบาสกนน อปปชชนตสส ผเกดขนอย อนตรนตรา ในระหวาง และระหวาง เอว อยางน อต คอ มนสสตต อ. ความเปนแหง มนษย กาเลน ตามกาล เทวตต อ. ความเปนแหงเทพ กาเลน ตามกาล นาคตต อ. ความเปนแหงนาค กาเลน ตามกาล สพพ ต- าเณนอป แมอนพระสพพญตญาณ น สกกา ไมอาจ ปรจฉนทต เพออนกาหนดตด ปน แตวา เอโส อปาสโก อ. อบาสกน นพพตตตวา บงเกดแลว นาคโยนย ในกาเนนแหงนาค ชาตสตาน สนรอยแหงชาต ท. ป จ ๕ ปฏปาฏยา ตามลาดบ นนทายนโตป แมประพฤตหลบอย นททาย อตตโตเอว ไมอมแลว ในการหลบ นนเทยว วลขนโต นสนนปรโสป แม อง บรษผนงเขยนอยแลว ภม ซงภาคพน องคลยา ดวยนวมด นพพตตตวา บงเกดแลว คณฑปาทโยนย ในกาเนดแหงไสเดอน ชาตสตาน สนรอยแหงชาต ท. ป จ ๕ ปฏปาฏยา ตามลาดบ ขน ขดแลว ภม ซงภาคพน อทานป แมในกาลน ( โส อปาสโก ) อ. อบาสกนน ภม วลขนโต ว เขยนอย ซงภาคพนเทยว ปพพาจณณวเสน ดวยอานาจแหงความ ประพฤตอนตนประพฤตทวแลว ในกาลกอน น สณาต ยอมไมฟง สทท ซงเสยง มม ของเรา รกข จาเลนโต นสนนปรโสป แม อ. บรษผนงยงตนไมใหหวนไหวอยแลว เอโส นน นพพตต บงเกด แลว มกกฏโยนย ในกาเนดของลง ชาตสตาน สนรอยแหงขาต ท. ป จ ๕ ปฏปาฏยา ตามลาดบ รกข ยงตนไม จาเลตเอว ให


หวนไหวอยนนเทยว อทานป แมในกาลน ปพพาจณณวเสน ดวย อานาจแหงความประพฤตอนตนประพฤตทวแลวในกาลกอน สทโท อ. เสยง มม ของเรา น ปวสต ยอมไมเขาไป กณณ สห อสส ปรสสส ของบรษนน อลโลเกนโต นสนนพราหมโณป แม อ. พราหมณผนงแลดอยแลว อากาส ซงอากาศ เอโส นน นพพตต บงเกดแลว หตวา เปน นกขตตปาโก เปนผกลาวซงนกษตร ชาตสตาน สนรอยแหงชาต ท. ป จ ๕ ปฏปาฏยา ตามลาดบ อลโลเกต แลดอย อากาสเอว ซงอากาศนนเทยว อชชอป แมใน วนน อทานป แมในกาลน ปพพาจณณวเสน ดวยอานาจแหงความ ประพฤตอนตนประพฤตทวแลวในกาลกอน สทโท อ. เสยง มม ของเรา น ปวสต ยอมไมเขาไป กณณ สห อสส พราหมณสส ของพราหมณนน ปน สวนวา สณนโต นสนนพราหมโณ อ. พราหมณ ผนงฟงอยแลว ธมม ซงธรรม สกกจจ โดยเคารพ เอโส นน นพพตต บงเกดแลว หตวา เปน มนตชฌายกพราหมโณ เปน พราหมณผสาธยายซงมนต ปารค ผถงซงฝง ตณณ เวทาน แหง เวท ท. ๓ ชาตสตาน สนรอยแหงชาต ท. ป จ ๕ ปฏปาฏยา ตามลาดบ สราต ฟงอย สกกจจ โดยเคารพ สสนทนโต วย เพยง ดงวาเทยบเคยงอย มนต ซงมนต อทานป แมในกาลน อต ดงน ฯ


๑๐. ๒๘/๒ ตงแต อถสส สตถา อานนท ราค นสสาย เปนตนไป. อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา อานนท ดกอนอานนท ( เต อปาสกา ) อ. อบาสก ท. เหลานน น สกโกนต ยอมไมอาจ นสสาย เพราะอาศย ราค ซงราคะ นสสาย เพราะอาศย โทส ซงโทสะ นสสาย เพราะอาศย โมห ซงโมหะ นสสาย เพราะอาศย ตณห ซงตณหา โย อคค อ. ไฟใด อเทสเสตวา ไมแสดงแลว ฉารกป แมซงเถา ทหต ยอมไหม สตเต ซงสตว ท. ( โส ) อคค นาม ชอ อ. ไฟนน ราคคคสทโส อน เชนกบดวยไฟคอราคะ นตถ ยอมไมม ห แทจรง อคคป แม อ. ไฟ กปปวนาสโก อนยงกปใหพนาศ นตตสรยปาตภาว นสสาย อปปนโน อนอาศย ซงความมปรากฏแหงพระอาทตย ๗ ดวง แลวจงเกดขนแลว ทหต ยอมไหม โลก ซงโลก ก จ อนวเสเสตวา ไมยงอะไร ๆ ใหเหลอลง ก จาป แมกจรง ปน ถงอยางนน โส อคค อ. ไฟนน ทหต ยอมไหม กทาจเอว ในกาลบางคราวนนเทยว อทหนกาโล นาม ชอ อ. กาลอนเปนทไมไหม ราคคคโน แหงไฟคอราคะ นตถ ยอมไมม ตสมา เพราะเหตนน ราคสโม อคค วา อ. ไฟอนเสมอ ดวยราคะหรอ โทสสโม คโห วา หรอวา อ. ผจบอนเสมอดวยโทสะ โมหสม ลาล วา อ. ขายอนเสมอดวยโมหะหรอ ตณหาสมา นท วา หรอวา อ. แมนาอนเสมอดวยตณหา นตถ ยอมไมม อต ดงน อสส อานนทตเถรสส แกพระเถระชอวาอานนทนน อาห ตรสแลว


คาถ ซงพระคาถา อม นวา อคค อ. ไฟ ราคสโม อนเสมอดวยราคะ นตถ ยอมไมม คโห อ. ผ จบ โทสสโม อนเสมอ ดวยโทสะ นตถ ยอมไมม ชาล อ. ขาย โมหสม อนเสมอดวยโมหะ นตถ ยอมไมม นท อ. แมนา ตณหาสมา อนเสมอดวยตณหา นตถ ยอมไมม อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อคค นาม ชอ อง ไฟ สโม อนเสมอ ราเคน ดวยราคะ ธมาทส วตถส ก จ วตถ อทสเสตวา อนโต- เอว อฏาย ฌายนวเสน ดวยอานาจแหงอนไมแสดง ในวตถ ท. ม ควนเปนตวหนา ซงวตถอะไร ๆ แลวตงขน ในภายในนนเทยว แลว ไหม นตถ ยอมไมม ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลา นนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา ราคสโม อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ยกขคคหอชครคคหกมภลคคหาทโย คหา อ. ผจบ ท. มผจบคอยกษและผจบคองเหลอมและผจบคอจระเข เปนตน สกโกนต ยอมอาจ คณหต เพออนจบ เอกสมเอว อตตภาเว ในอตภาพอนหนงนนเทยว ปน สวนวา โทสคคโห อ. ผจบคอโทสะ คณหาต ยอมจบ เอกนตเอว โดยสวนเดยวนนเทยว อต เพราะ เหตสน คโห นาม ชอ อ. ผจบ สโม อนเสมอ โทเสน ดวย โทสะ นตถ ยอมไมม ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา โทสสโม อต ดงน ฯ


( อตโถ ) อ. อรรถวา ปน ก ชาล นาม ชอ อ. ขาย สม อนเสมอ โมเหน ดวยโมหะ นตถ ชอวา ยอมไมม โอนทธนปรโยนทธ- นตเถน เพราะอรรถวารงรดและรวบรดไว ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา โมหสม ชาล อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปณณกาโลป อ. กาลอนเตมแลวกด อนกาโลป อ. กาลอนพรองกด สกขกาโลป อ. กาลอนแหงกด นทน แหงแมนา ท. คงคาทน มแมนาชอวาคงคาเปนตน ป ายต ยอม ปรากฏ ปน สวนวา ปณณกาโล วา อ. กาลอนเตมแลวหรอ สกขกาโล วา หรอวา อ. กาลอนแหง ตณหาย แหงตณหา นตถ ยอมไมม อนา ว อ. ความพรองเทยว ป ายต ยอมปรากฏ นจจ เปนนจ อต เพราะเหตนน นท นาม ชอ อ. แมนา สมา อนเสมอ ตณหาย ดวยตณหา นตถ ชอวายอมไมม ทปปรณตเถน เพราะ อรรถวาใหเตมไดโดยยาก อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ตณหา- สมา อต ดงน ฯ


เรองเมณฑกเศรษฐ ๑๒. ๒๘/๙ ตงแต เอว มหานภาโว เสฏ สตถา กร เปนตนไป. เสฏ อ. เศรษฐ มหานภาโว ผมอานภาพอนใหญ เอว อยางน สตวา สดบแลววา กร ไดยนวา สตถา อ. พระศาสดา อาคโต เสดจมาแลว อต ดงน นกขมนโต ออกไปอย ( จนตเนน ) ดวยอนคดวา อห อ. เรา กรสสาม จกกระทา ปจจคคมน ซงการ ตอนรบ สตถ ซงพระศาสดา อต ดงน ทสวา เหนแลว ตตถเย ซงเดยรถย ท. อนตรามคเค ในระหวางแหงหนทาง เตห ตตถเยห นวารยมาโนป ผแมอนเดยรถย ท. เหลานนหามอยวา คหปต ดกอน คฤหบด ตว อ. ทาน กรยวาโท เปนผกลาวซงกรรมอนบคคลกระทา แลวชอวาเปนอนกระทา สมาโน เปนอย คจฉส จะไป สนตก ส สานก โคตมสส ของพระโคดม สมณสส ผสมณะ อกรยวาทสส ผกลาวซงกรรมอนบคคลกระทาแลวชอวาไมเปนอนกระทา กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน เตส ตตถยาน วจน อนาทยตวา ว ไมเออเฟอแลว ซงคา ของเดยรถย ท. เหลานนเทยว คนตวา ไปแลว วนทตวา ถวายบงคมแลว สตถาร ซงพระศาสดา นสท นงแลว เอกมนต ณ สวนสดขางหนง ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา กเถส ตรสแลว อนปพพกต


ซงอนบพพกถา อสส เกฏ โน แกเศรษฐนน ฯ เทสนาวสาเน ในกาลเปนทสดลงแหงเทศนา โส เสฏฐ อ. เศรษฐนน ปตวา บรรลแลว โสตาปตตผล ซงโสดาปตตผล อาโรเจส กราบทลแลว ตตถเยห อวณณ วตวา อตตโน นวารตภาว ซงความทแหงตน เปนผอนเดยรถย ท. กลาวแลว ซงโทษอนบคคลไมพงพรรณนา หาม แลว สตถ แดพระศาสดา ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา คหปต ดกอนคฤหบด สตตา นาม ชอ อ. สตว ท. อเม เหลาน น ปสสนต ยอมไมเหน โทส ซงโทษ อตตโน ของตน มหนตป แมอนใหญ โอปนนต ยอมโปรย โทส ซงโทษ ปเรส ชนาน ของชน ท. เหลาอน อวชชมานป แมอนไมมอย กตวา กระทา วชชมานก ใหเปนโทษมอย ตตถ ตตถ าเน ภส ( โอปนนโต ปคคโล ) วย ราวกะ อ. บคคล ผโปรยอย ซงแกลบ ในทนนนน อต ดงน น เสฏ กะเศรษฐนน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา วชช อ. โทษ อ เส ชนาน ของชน ท. เหลา อน ( ปคคเลน ) อนบคคล สทสส เหนไดโดย งาย ปน ฝายวา ( วชช ) อ. โทษ อตตโน ของตน ( ปคคเลน ) อนบคคล ทททส เหน ไดโดยยาก ห เพราะวา โส ปคคโล อ. บคคล นน โอปนาต ยอมโปรย วชชาน ซงโทษ ท.


ปเรส ชนาน ของชน ท. เหลาอน ยถา ภส ( โอปนนโต ปคคโล ) ราวกะ อ. บคคล โปรย อย ซงแกลบ ปน แตวา ( โส ปคคโล ) อ. บคคลนน ฉาเทต ยอมปกปด ( วชชาน ) ซงโทษ ท. อตตโน ของตน สโ อว ราวกะ อ. นายพรานนก ( ฉาเทนโต ) ปกปดอย กล ซงอตภาพ กตวา ดวยเครองปกปด อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา วชช อ. โทษ คอวา ขลต อ. ความ พลงพลาด ปรสส ปคคลสส ของบคคลอน อณมตตป แมอนม ประมาณนอย ( ปคคเลน ) อนบคคล สทสส เหนไดโดยงาย คอวา สกกา อาจ ปสสต เพออนเหน สเขนเอว โดยงายนนเทยว ปน สวนวา อตมหนตป วชช อ. โทษ แมอนใหญยง อตตโน ของตน ( ปคคเลน ) อนบคคล ทททส เหนไดโดยยาก ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา สทสส อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา เตนเอว การเณน เพราะเหตนนนนเทยว โส ปคคโล อ. บคคลนน โอปนาต ยอมโปรย วชชาน ซงโทษ ท. ปเรส ชนาน ของชน ท. เหลาอน สงฆมชฌาทส าเนส ในท ท. มทามกลางแหงสงฆเปนตน อจจฏาเน ตวา ภส โอปนโต ปคคโล วย ราวกะ อ. บคคล ผยนอยแลว ในทอนสง โปรยอย ซงแกลบ ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ปเรส อต ดงน ฯ


อตตภาโว อ. ภตภาพ กล นาม ชอวากล อปรชฌนวเสน ดวยอานาจแหงความผด สกเณส ในนก ท. เอตถ วจเน ในคานวา กลว กตวา สโ อต ดงน ฯ ปฏจฉาทน อ. เครองปกปด สาขาภงคาทก มกงไมอนหกแลว เปนตน กตวา นาม ชอวากตวา สากณโก ปคคโล อ. บคคล ผ ฆาซงนกแลวเปนอย สโ นาม ชอวาสะ ฯ ( อตโถ ) อ. อธบายวา สกณลททโก อ. นายพรานผฆาซงนก สกเณ คเหตวา มาเรตกาโม เปนผใครเพออนจบ ซงนก ท. แลว ยงนกใหตาย ( หตวา ) เปน ปฏจฉาเทต ยอมปกปด อตตภาว ซงอตภาพ กตวาย ดวยเครองปกปด ยถา ฉนใด ( โส ปคคโล ) อ. บคคลนน ฉาเทต ยอมปกปด วชช ซงโทษ อตตโน ของตน เอว ฉนนน อต ดงน


เรองสภททปรพาชก ๑๒. ๔๐/๑๖ ตงแต โส กร อตเต กนฏภตร เอกสม เปนตนไป. กร ไดยนวา อตเต กาเล ในกาลอนลวงไปแลว โส สภทโท อ. ปรพาชกชอวาสภททะนน กนฏภาตร ครนเมอนองชายผนอย ทสด เทนเต ถวายอย อคคทาน ซงทานอนเลศ นวกขตต ๙ ครง สสเส ในเพราะขาวกลา เอกสม ครงหนง อนจฉนโต ไมปรารถนา อย ทาต เพออนถวาย โอสกกตวา ทอถอยแลว อทาส ไดถวาย แลว อวสาเน ในกาลเปนทสดลง ๆ ตสมา เพราะเหตนน ( โส สภทโท) อ. ปรพาชกชอวาสภททะนน น อลตถ ไมไดแลว ทฏ เพออนเฝา สตถาร ซงพระศาสดา ปมโพธยป แมใน ปมโพธกาล มชฌมโพธยป แมในมชฌมโพธกาล ปน แตวา ปจฉมโพธย ในปจฉมโพธกาล คอวา ปรนพพานกาเล ในกาลอนเปนท เสดจปรนพพาน สตถ แหงพระศาสดา ( โส สภทโท ) อ. ปรพาชก ชอวาสภททะนน ( จนเตตวา ) คดแลววา อห อ. เรา ปจฉตวา ถามแลว กงข ซงความสงสย อตตโน ของตน ป เหส ใน ปญหา ท. ตส ๓ ปรพพาชเก กะปรพาชก ท. มหลลเก ผแก น ปจฉ ไมถามแลว สมณ ซงพระสมณะ โคตม ผโคดม ส าย ดวยความหมายรวา ( อย สมโณ โคตโม ) อ. พระโคดมผสมณะน ทหโร ทรงเปนผหนม ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน จ ก อทาน


อ. กาลน ปรนพพานกาโล เปนกาลอนเปนทเสดจปรนพพาน ตสส สมณสส โคตมสส แหงพระสมณะผโคดมนน ( โหต ) ยอมเปน วปปฏสาโร อ. ความเดอดรอน อปปชเชยย พงเกดขน เม แกเรา ปจฉา ในภายหลง เม สมณสส โคตมสส อปฏการณา เพราะ เหตแหงพระสมณะผโคดม ผอนเราไมถามแลว อต ดงน อปสงกมตวา เขาไปเฝาแลว สตถาร ซงพระศาสดา อานนทตเถเรน นวารยมาโนป ผแมอนพระเถระชอวาอานนทหามอย ปวสตวา เขาไปแลว อนโตสาณ สภายในแหงมาน สตถารา โอกาส กตวา อานนท มา สภทท นวารย ( สภทโท ) ปจฉต ม ป ห อต ( วจนสส ) วตตตตา เพราะความทแหงพระดารสวา ดกอนอานนท อ. เธอ อยาหามแลว ซงสภททะ อ. สภททะ จงถาม ซงปญหา กะเรา ดงน เปนพระดารส อนพระศาสดา ทรงกระทาแลว ซงโอกาส ตรสแลว นสนโน นง แลว ม จเก ใกลเคยง เหฏา ในภายใต ปจฉ ทลถามแลว อเม ป เห ซงปญหา ท. เหลานวา สมณ ขาแตพระสมณะ โภ ผเจรญ ปท นาม ชอ อ. รอยเทา อากาเส ในอากาศ อตถ มอย ก น โข หรอหนอแล สมโณ นาม ชอ อ. สมณะ พหทธา ในภายนอก อโต สาสนโต แตศาสนาน อตถ มอยหรอ สงขารา อ. สงขาร ท. สสสตา นาม ชอวาเทยงแลว อตถ มอยหรอ อต ดงน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา อาจกขนโต เมอจะตรส บอก อภาว ซงความไมม เตส อากาสปทาทน การณาน แหง เหต ท. มรอยเทาในอากาศเปนตน เหลานน อสส สภททสส แก


ปรพาชกชอวาสภททะนน เทเสส ทรงแสดงแลว ธมม ซงธรรม คาถาห ดวยพระคาถา ท. อมาห เหลานวา ปท อ. รอยเทา อากาเส ว ในอากาศเทยว นตถ ยอมไมม สมโณ อ. สมณะ พาหโร ใน ภายนอก นตถ ยอมไมม ปชา อ. หมสตว ปป จาภรตา เปนผยนดยงแลวในธรรมเปนเหต เนนชา ( โหต ) ยอมเปน ตถาคตา อ. พระ ตถาคต ท. นปป จา ทรงเปนผมธรรมเปนเหต เนนชาออกแลว ( โหนต ) ยอมเปน ปท อ. รอย เทา อากาเส ว ในอากาศเทยว นตถ ยอมไมม สมโณ อ. สมณะ พาหโร ในภายนอก นตถ ยอมไมม สงขารา อ. สงขาร ท. สสสตา อน เทยงแลว นตถ ยอมไมม อ ชต อ. กเลสชาต อนหวนไหวแลว นตถ ยอมไมม พทธาน แก พระพทธเจา ท. อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปท นาม ชอ อ. รอยเทา กสสจ สตตสส ของสตวอะไร ๆ ป าเปตพพ อนบคคลพงบญญตวา เอวรป อนมรปอยางน อต ดงน วณณสณานวเสน ดวยอานาจ แหงวรรณะและสณฐาน อมสม อากาเส ในอากาศน นตถ ยอมไมม ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหง บทวา ปท อต ดงน ฯ


( อตโ ถ ) อ. อรรถวา สมโณ นาม ชอ อ. สมณะ มคค- ผลฏโ ผตงอยในมรรคและผล พหทธา ในภายนอก สาสนโต จากศาสนา มม ของเรา นตถ ยอมไมม ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา พาหโร อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปชา อ. หมสตว สตตโลกสงขาตา อนบณฑตนบพรอมแลววาสตวโลก อย น อภรตา เปนผยนดยงแลว ปณหาทส ปป เจสเอว ในธรรมเปนเหตเนนชา ท. มตณหาเปนตน นนเทยว ( โหต ) ยอมเปน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ปชา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปน สวนวา ตถาคตา อ. พระตถาคต ท. นปปป จา ชอวาทรงเปนผมธรรมเปนเหตเนนชาอนออกแลว ( อตตนา ) สพพปป จาน สมจฉนนตตา เพราะความทแหงธรรมเปน เหตเนนชาทงปวง ท. เปนธรรมอนพระองคทรงตดขาดดวยดแลว โพธมเลเอว ทโคนของตนโพธนนเทยว ( โหนต ) ยอมเปน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา นปปป จา อต ดงน ฯ ป จกขนธา อ. ขนธ ๕ ท. สงขารา อต ชอวาสงขาร ฯ เตส ป จกขนเธส ในขนธ ๕ ท. เหลานนหนา เอโก ขนโธ อ. ขนธอนหนง สสสโต นาม ชอวาเทยงแลว นตถ ยอมไมม ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปน ก ( ชนา ) อ. ชน ท. คณเหยย พงถอเอาวา สงขารา อ. สงขาร ท. สสสตา เปนสภาพเทยงแลว ( โหนต ) ยอมเปน อต ดงน ตหามานทฏ อ ชเตส ในกเลสชาต


อนหวนไหวแลวคอตณหาและมานะและทฏฐ ท. หนา เยน อ ช- เตน ดวยกเลสชาตอนหวนไหวแลวใด ต เอก อ ชตป แม อ. กเลสชาตอนหวนไหวแลวนนอนหนง นตถ ยอมไมม พทธาน แกพระพทธเจา ท. อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อ ชต อต ดงน ฯ


เรองวนจฉยมหาอมาตย ๑๓. ๔๓/๑๒ ตงแต สตถา น ภกขเว ฉนทาสกา เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. วนจฉยมาหมตตา อ. มากอามาตยผวนจฉย ท. ฉนทาทวสกา เปนผ เปนไปในอานาจแหงอคตมฉนทะเปนตน หตวา เปน วนจฉนนตา วนจฉยอย อตถ ซงคด สาหเสน โดยความผลนผลน ธมมฏา นาม ชอวาเปนผตงอยในธรรม โหนต ยอมเปน น หามได ปน สวนวา ( วนจฉยมหามตตา ) อ. มหาอามาตยผวนจฉย ท. อนวชฌตวา สอบสวนแลว อปราธ ซงความผด ปราธานรป อสาหเสน วนจฉย กโรนตาเอว กระทาอย ซงการวนจฉย โดยความไมผลนผลน อน สมควรแกความผด นนเทยว ธมมฏา นาม ชอวาเปนผตงอยใน ธรรม โหนต ยอมเปน อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา ( ปคคโล ) อ. บคคล นเย พงนาไป อตถ ซง คด สหสา โดยความผลนผลน เยน การเณน เพราะเหตใด ธมมฏโ ชอวาเปนผตงอยในธรรม เตน การเณน เพราะเหตนน โหต ยอมเปน น หามได จ สวนวา โย ปคคโล อ. บคคลใด


ปณฑโต ผฉลาด นจเฉยย พงตดสน อโภ สภาเว ซงสภาพ ท. ทงสอง อตถ จ คอ ซง คดดวย อนตถ จ คอ ซงสภาพมใชคดดวย นยต ยอมนาไป ปเร ชเน ซงชน ท. เหลาอน อสาหเสน โดยความไมผลนผลน ธมเมน โดย ธรรม สเมน โดยสมาเสมอ ( โส ปคคโล ) อ. บคคลนน ธมมสส คตโต ผอนธรรมคมครอง แลว เมธาว ผมปญญา ( มยา ) อนเรา ปวจจต ยอมเรยกวา ธมมฏโ เปนผตงอยในธรรม อต ดงน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา การเณน เพราะเหต เอตตเกนเอว อนมประมาณเทานนนเทยว ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา เตน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ( ปคคโล ) อ. บคคล โต ผตงอย แลว วนจฉยธมเม ในธรรมอนเปนเครองวนจฉย ราชห อตตนา กตตพเพ อนพระราชา ท. พงทรงกระทา ดวยพระองค ธมมฏโ นาม ชอวาเปนผตงอยในธรรม โหต ยอมเปน น หามได ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ธมมฏโ อต ดงน ฯ ( อตโถ ป อ. อรรถวา เยน การเณน เพราะเหตใด ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา เยน อต ดงน ฯ ( อตโต ) อ. อรรถวา อ. อรรถวา อตถ ซงคด โอตณณ อนขามลงแลว


วนจฉตพพ อนบคคลพงตดสน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อตถ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ( ปคคโล ) อ. บคคล ปตฏ โต ผตง อยเฉพาะแลว ฉนทาทส อคตส ในอคต ท. มฉนทะเปนตน วนจ- เฉยย พงตดสน สาหเสน โดยความผลนผลน คอวา มสาวาเทน โดยการกลาวเทจ อต ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา สหสา นเย อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อธบายวา ห จรงอย โย ปคคโล อ. บคคลใด ปตฏาย ตงอยเฉพาะแลว ฉนเท ในความพอใจ วตวา กลาวแลว มสาวาท ซงมสาวาท กโรต ยอมกระทา าต วา ซงญาตหรอ มตต วา หรอวา ซงมตร อตตโน ของตน อสสามกเอว ผเปน เจาของหามไดนนเทยว สามก ใหเปนเจาของ ปตฏาย ตงอยเฉพาะ แลว โทเส ในความขดเคอง วตวา กลาวแลว มสา เทจ กโรต ยอมกระทา เวรน ซงบคคลผมเวร อตตโน ตอตน สามกเอว ผ เปนเจาของนนเทยว อสสามก ใหเปนผไมใชเจาของ ปตฏาย ตงอย เฉพาะแลว โมเห ในความหลง คเหตวา รบเอาแลว ล จ ซงสนบน อ าวหโต วย เปนผเพยงดงวามใจอนสงไปแลวในทอน ( หตวา ) เปน โอโลเกนโต แลดอย อโต จ ขางนดวย อโต จ ขางนดวย วนจฉยกาเล ในกาลอนเปนทตดสน วตวา กลาวแลว มสา เทจ นหรต ยอมนาออกไป ปร ปคคล ซงบคคลอน ( วจเนน ) ดวย คาวา ( อตถ ) อ. คด อมนา ปคคเลน อนบคคลน ชต ชนะแลว อย


ปคคโล อ. บคคลน ปราชโต แพแลว อต ดงน ปตฏาย ตงอยเฉพาะแลว ภเย ในความกลว อาโรเปต ยอมยกขน ชย ซงความชนะ อสสร- ชาตกสส ปคคลสส แกบคคล ผมชาตแหงบคคลผเปนใหญ กสสจเอว บางคนนนเทยว ปาปณนตสสอป ผแมถงอย ปราชย ซงความแพ ( โส ) อย ปคคโล อ. บคคลนนน เนต นาม ชอวายอมนาไป อตถ ซงคด สาหเสน โดยความผลนผลน โส ปคคโล อ. บคคลนน ธมมฏโ นาม ชอวาเปนผตงอยในธรรม โหต ยอมเปน น หามได อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา การณ ซงเหต ภต จ อนเปนแลว ดวย อภต จ อนไมเปนแลวดวย ( อต ) ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา โย จ อตถ อนตถ จ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปน สวนวา โย ปคคโล อ. บคคลใด ปณฑโต ผฉลาด วนจฉนตวา ตดสนแลว อตถานตเถ ซงสภาพ อนเปนคดและมใชคด ท. อโภ ทงสอง วทต ยอมกลาว ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา อโภ นจเฉยย อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อมสาวาเทน ดวยการกลาวเทจหามได ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อสาหเสน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา วนจฉยธมเมน โดยธรรมอนเปนเครอง วนจฉย คอวา ฉนทาทวเสน โดยอานาจแหงอคตมฉนทะเปนตน น หามได ( อต ) ดงน ( ปทสสส ) แหงบทวา ธมเมน อต ดงน ฯ


( อตโถ ) อ. อรรถวา นยต ยอมนาไป ปเร ชเน ซงชน ท. เหลาอน คอวา ปาเปต ยอมยงบคคลใหถง ชย วา ซงความชนะ หรอ ปราชย วา หรอวา ซงความแพ อปราธานรเปนเอว ตาม สมควรแกความผดนนเทยว ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา สเมน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา โส ปคคโล อ. บคคลนน ธมมคตโต ผอนธรรมคมครองแลว คอวา ธมมรกขโต ผอนธรรมรกษาแลว สมนนาคโต ผมาตามพรอมแลว ธมโมชป าย ดวยปญญาอนมโอชะ เกดแตธรรม เมธาว ชอวาผมปญญา ( ภควตา ) อนพระผมพระ ภาคเจา ปวจจต ยอมตรสเรยกวา ธมมฏโ ชอวาเปนผตงอยใน ธรรม อต ดงน ( อตตโน ) ตตตา เพราะความทแหงตนเปนผ ตงอยแลว วนจฉยธมเม ในธรรมอนเปนเครองวนจฉย อต ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา ธมมสส คตโต อต ดงน ฯ


เรองสมพหลภกษ ๑๔. ๔๙/๑๘ ตงแต เอกสม ห สมเย ทหเร จ เปนตนไป. ห ความพสดารวา เอกสม สมเย ในสมยหนง เถรา อ. พระ เถระ ท. เอกจเจ บางพวก ทสวาา เหนแลว ทหเร จ ซงภกษ หนม ท. ดวย สามเณเร จ ซงสามเณร ท. ดวย อตตโน ธมมา- จรยานเอว จวรรชนาทน เวยยาวจจาน กโรนเต ผกระทาอย ซงการ ขวนขวาย ท. มการยอมซงจวรเปนตน แกอาจารยผบอกซงธรรม ท. ของตนนนเทยว จนตยส คดแลววา มยป แม อ. เรา ท. กสลา เปนผฉลาด พย ชนสมเย ในลทธแหงพยญชนะ ( อมห ) ยอมเปน ก จ ผล อ. ผลอะไร ๆ นตถ ยอมไมม อมหากเอว แกเรา ท. นนเทยว ยนนน กระไรหนอ มย อ. เรา ท. อปสงกมตวา เขาไป เฝาแลว สตถาร ซงพระศาสดา วเทยยาม พงกราบทล เอว อยางน วา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ มย อ. ขาพระองค ท. กสลา เปน ผฉลาด พย ชนสมเย ในลทธแหงพยญชนะ ( อมห ) ยอมเปน ตมเห อ. พระองค ท. ทหรสามเณเร ยงภกษหนมและสามเณร ท. อาณาเปถ จงทรงไดรทว ( วจเนน ) ดวยพระดารสวา ตมเห อ. เธอ ท. อคคณหตวาป แมเรยนเอาแลว ธมม ซงธรรม สนตเก ในสานก อ เส ภกขน ของภกษ ท. เหลาอน อโสเธตวา ไมยง ธรรมใหหมดจดแลว สนตเก ในสานก อเมส ภกขน ของภกษ ท. เหลาน มา สชฌายตถ อยาสาธยายแลว อต ดงน อต ดงน


ลาภสกกาโร อ. ลาภและสกการะ อมหาก ของเรา ท. วฑฒสสต จก เจรญ เอว ห อยางนแล อต ดงน ฯ เต เถรา อ. พระเถระ ท. เหลานน อปสงกมตวา เขาไปเฝาแลว สตถาร ซงพระศาสดา วทส กราบทลแลว ตถา เหมอนอยางนน ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว วจน ซงคา เตส เถราน ของพระเถระ ท. เหลานน ตวา ทรงทราบแลววา วตต อ. อนกลาว เอว อยางน ลภต ยอมได อมสม สาสเน ปเวณ- วเสนเอว ดวยอานาจแหงประเพณ ในศาสนานนนเทยว ปน แตวา อเม ภกข อ. ภกษ ท. เหลาน ลาภสกการนสสตา เปนผอาศยแลว ซงลาภและสกการะ ( โหนต ) ยอมเปน อต ดงน วตวา ตรสแลว วา อห อ. เรา น วทาม ยอมไมเรยก ตมเห ซงเธอ ท. วา สาธรปา เปนผมรปของบคคลผยงประโยชนใหสาเรจ อต ดงน วากกรณ- มตเตน การเณน เพราะเหตอนมการกระทาซงคาใหแจงเปนประมาณ ปน สวนวา ธมมา อ. ธรรม ท. อสสาทโย มความรษยาเปนตน เอเต เหลานน ยสส ปคคลสส อนบคคลใด สมจฉนนา ตดขาด ดวยดแลว อรหตตมคเคน ดวยอรหตมรรค เอโสเอว ( โส ) ปคคโล อง บคคลนนนนนเทยว สาธรโป เปนผมรปของบคคลผยงประโยชนให สาเรจ ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซง พระคาถา ท. อมา เหลานวา นโร อ. นระ อสสก ผมความรษยา มจฉร ผม ความตระหน สโ ผโออวด สาธรธโป เปนผม


รปของบคคลผยงประโยชนใหสาเรจ โหต ยอมเปน วากกรณมตเตน การเณน วา เพราะเหตอนมการ การทาซงคาใหแจงเปนประมาณหรอ ( อตตโน ) วณณโปกขรตาย วา หรอวา เพราะความทแหง ตนเปนผมวรรณะอนงดงาม น หามได จ สวนวา เอต โทสชาต อ. โทสชาตนน ยสส ปคคลสส อนบคคลใด สมจฉนน ตดขาดดวยดแลว สมหต ถอนขนดวยดแลว ( กตวา ) กระทา มลฆจฉ ใหมรากเหงาอนขาดแลว โส ปคคโล อ. บคคล นน วนตโทโส ผมโทสะอนคายแลว เมธาว ผ มปญญา ( มยา ) อนเรา วจจต ยอมเรยกวา สาธรโป เปนผมรปของบคคลผยงประโยชนใหสาเรจ อต ดงน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ( การเณน ) เพราะเหต วจกรณมตเตน อนมการกระทาซงคาพดเปนประมาณ คอวา ลกขณสมปนนวจน- มตเตน อนมคาอนถงพรอมแลวดวยลกษณะเปนประมาณ อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา น วากกรณมตเตน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ( อตตโน ) สรรวณณสมปนนมนา- ปภาเวน เพราะความทแหงตนเปนผเปนทยงใจใหเอบอาบโดยความท แหงตนเปนผมสรระอนมวรรณะถงพรอมแลว ( อต ) ดงน ( ปทสส )


แหงบทวา วณณโปกขรตาย วา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา นโร อ. นระ อสสามนโก ผมใจอนประกอบ แลวดวยความรษยา ปรลาภาทส การเณส ในเพราะเหต ท. มลาภของ บคคลอน เปนตน สมนนาคโต ผมาตามพรอมแลว มจเฉเรน ดวยความ ตระหน ป จวเธน อนมอยาง ๕ สโ ชอวาผโออวด เกราฏก- ปกขภชเนน เพราะอนคบซงธรรมอนเปนฝกฝายแหงธรรมเปนขาศก สาธรโป นาม ชอวาเปนผมรปของบคคลผยงประโยชนใหสาเรจ โหต ยอม เปน การเณน เพราะเหต เอตตเกนเอว อนมประมาณเทานนนเทยว น หามได ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา นโร อต ดงน เปนตน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา จ สวนวา อสสาทโทสชาต อ. โทสชาต มความรษยาเปนตน เอต นน ยสส ปคคสส อนบคคลใด สมจฉนน ตดขาดดวยดแลว อรหตตมคคาเณน ดวยญาณอนประกอบพรอม แลวดวยหรหตมรรค สมหต ถอนขนดวยดแลว กตวา กระทา มลฆาต ใหมรากเหงาอนขาดแลว โส ปคคโล อ. บคคลนน วนต- โทโส ผมโทสะอนคายแลว สมนนาคโต ผมาตามพรอมแลว ธมโมชป าย ดวยปญญาอนมโอชะอนเกดแตธรรม ( ภควตา ) อน พระผมพระภาคเจา วจจต ยอมตรสเรยกวา สาธรโป เปนผมรปของบคคลผ ยงประโยชนใหสาเรจ อต ดงน ( ปททวยสส ) แหง หมวดสองแหงบทวา ยสส เจต อต ดงนเปนตน ฯ


เรองเดยรถย ๑๕. ๕๔/๑๖ ตงแต สตถา ตมตถ สตวา นาห เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว ต อตถ ซง เนอความนน วตวา ตรสแลววา ภกขเล ดกอนภกษ ท. อห อ. เรา น วทาม ยอมไมกลาววา มน เปนมน อต ดงน ตณหภาวมตเตน การเณน เพราะเหตอนมความเปนแหงบคคลผนงเปนประมาณ ห เพราะวา เอกจเจ ชนา อ. ชน ท. บางพวก อชานนตา ไมรอย น กเถนต ยอมไมกลาว เอกจเจ ชนา อ. ชน ท. บางพวก ( น เถนต ) ยอมไมกลาว ( อตตโน ) อวสารทตาย เพราะความ ทแหงตนเปนคนไมแกลวกลา เอกจเจ ชนา อ. ชน ท. บางพวก ( น กเถนต ) ยอมไมกลาว มจเฉเรน เพราะความตระหนวา อ เ ชนา อ. ชน ท. เหลาอน มา ชานส อยารแลว อตสยตถ ซง เนอความอนดยง อม น โน ของเรา ท. อต ดงน ตสมา เพราะ เหตนน ( ปคคโล ) อ. บคคล มน ชอวาเปนมน โมนมตเตน การเณน เพราะเหตอนมความเปนผนงเปนประมาณ โหต ยอมเปน น หามได ปน แตวา ( ปคคโล ) อ. บคคล มน นาม ชอวา เปนมน ปาปวปสมเนน เพราะการยงบาปใหเขาไปสงบวเศษ โหต ยอมเปน อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา


( ปคคโล ) อ. บคคล มฬหรโป ผมอนหลงแลว อวททส ผไมรโดยปกต มน ชอวาเปนมน โมเนน เพราะความเปนผนง โหต ยอมเปน น หามได จ สวนวา โย ปคคโล อ. บคคลใด ปณฑโต ผฉลาด อาทาย ถอเอาแลว วร ธมม ซงธรรมอนประเสรฐ ปรวชเชต ยอมเวนรอบ ปาปาน ซงบาป ท. ตล ปคคยห ( ปาปาน ปรวชเชนโต ปคคโล ) อว ราวกะ อ. บคคล ผประคองแลว ซงตราชง เวนรอบอย ซงบาป ท. โส ปคคโล อ. บคคลนน มน เปนมน ( โหต ) ยอมเปน โส ปคคโล อ. บคคลนน มน เปนมน เตน การเณน เพราะเหตนน ( โหต ) ยอมเปน โย ปคคโล อ. บคคลใด มนาต ยอมร อโภ อตเถ ซงประโยชน ท. ทงสอง โลเก ในโลก ( โส ปคคโล ) อ. บคคลนน ( มยา ) อนเรา ปวจจต ยอมเรยก มน วาเปนมน เตน การเณน เพราะเหตนน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ห ก ( ปคคโล ) อ. บคคล มน นาม ชอวาเปนมน มคคาณโมเนน เพราะโมนะคอญาณอนประกอบ พรอมแลวดวยมรรค โมเนยยปฏปทาสงขาเตน อนบณฑตนบพรอม แลววาขอปฏบตเครองความเปนแหงมน โหต ยอมเปน กาม โดยแท


ปน ถงอยางนน ( วจน ) อ. พระดารสวา โมเนน อต ดงน ( สตถารา ) อนพระศาสดา วตต ตรสแลว สนธาย ทรงหมายเอา ตณหภาว ซงความเปนแหงบคคลผนง อธ คาถาย ในพระคาถาน ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหง บทวา น โมเนน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ตจฉรโป ผมรปอนเปลา ( อต ) ดบน ( ปทสส ) แหงบทวา มฬหรโป อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อว ผไมรแจงโดยปกต ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อวททส อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อธบายวา ห ก เอวรโป ปคคโล อ. บคคล ผมรปอยางน ตณหภโตป ผแมเปนผนงเปนแลว มน นาม ชอวา เปนมน โหต ยอมเปน น หามได อถวา อกอยางหนง ( โส ปคคโล ) อ. บคคลนน โมเนยยมน นาม ชอวาเปนโมไนยมน โหต ยอมเปน หามได ปน แตวา ( โส ปคคโล ) อ. บคคลนน ตจฉสภาโว จ เปนผเปลาเปนสภาพดวย อ าณ จ เปนผไมร โดยปกตดวย โหต ยอมเปน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ห เหมอนอยางวา ( ปคคโล ) อ. บคคล ตล คเหตวา โต ผยนถอเอาแลว ซงตราชง เจ หากวา อตเรก วตถ อ. วตถอนเกนยง โหต มอยไซร หรต ยอมนาไป เจ หากวา อนก วตถ อ. วตถอนหยอน โหต มอยไซร ปกขปต ยอมใสเขาไป ยถา ฉนใด โย ปคคโล อ. บคคลใด หรต ยอมนาไป ปรวชเชต


ชอวายอมเวนรอบ ปาป ซงบาป อตเรก วตถ หรนโต ปคคโล วย ราวกะ อ. บคคล นาไปอย ซงวตถอนเกนคอวา กสล ยงกสล ปรปเรต ยอมใหเตมรอบ อนก วตถ ปกขปนโต ปคคโล วย ราวกะ อ. บคคล ใสเขาไปอย ซงวตถอนหยอน เอวเอว ฉนนนนนเทยว จ ปน กแล ( ปคคโล ) อ. บคคล กโรนโต เมอกระทา เอว อยางน อาทาย ชอวาถอเอาแลว ( ธมม ) ซงธรรม วร อนประเสรฐ คอวา อตตมเอว อนสงสดนนเทยว สลสมาธป าวมตตวมตตาณทสสน- สงขาต อนบณฑตนบพรอมแลววาศลและสมาธและปญญาและวมตต และวมตตญาณทสสนะ ปรวชเชต ยอมเวนรอบ ปาปาน ซงบาป ท. คอวา อกสลกมมาน ซงกรรอมนเปนอกศล ท. ( อต ) ดงน ( คาถา- ปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา โย จ ตลว ปคคยห อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา โส ปคคโล อ. บคคลนน มน นาม ชอวา เปนมน ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสอง แหงบทวา ส มน อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา เจ หากวา ( ปจฉา ) อ. อนถามวา ปน ก โส ปคคโล อ. บคคลนน มน ชอวามน ( โหต ) ยอมเปน กสมา เพราะเหตอะไร ( อต ) ดงน ( ภเวยย ) พงมไซร ( วสสชชน ) อ. อนเฉลยวา วตตการณ อ. เหต อนขาพเจากลาวแลว เหฏา ในภายใต ย ใด โส ปคคโล อ. บคคลนน มน ชอวาเปนมน ( โหต ) ยอมเปน เตน การเณน เพราะเหตนน ( อต ) ดงน ( ภเวยย ) พงม อต ดงน ( ปทาน ) แหงบท ท. วา เตน โส มน อต ดงน ฯ


( อตโถ ) อ. อรรถวา โย ปคคโล อ. บคคลใด มนาต ยอมร อตเถ ซงประโยชน ท. อโภ ทงสอง อเม เหลาน อมสม ขนธาท- โลเก ในโลกมขนธเปนตนน นเยน โดยนยอนมคาวา อเม ขนธา อ. ขนธ ท. เหลาน อชฌตตกา อนเปนไปในภายใน อเม ขนธา อ. ขนธ ท. เหลาน พาหรา อนเปนไปในภายนอก อตอาทนา ดงน เปนตน ตล อาโรเปตวา มนนโต ปคคโล วย ราวกะ อ. บคคล ยกขนแลว ซงตราชง ชงอย ( อต ) ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาท แหงพระคาถาวา โย มนาต อโภ โลเก อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ( โสส ปคคโล ) อ. บคคลนน ( ภควตา ) อนพระผมพระภาคเจา ปวจจตเอว ยอมตรสเรยกวา มน ชอวาเปน มน อต ดงน เตน การเณน เพราะเหตนนนนเทยว อต ดงน ( ปทาน ) แหงบท ท. วา มน เตน ปวจจต อต ดงน ฯ


เรองสมพหลภกษ ๑๖. ๕๗/๑๕ ตงแต เตส กร เอกจจาน เอว อโหส เปนตนไป. กร ไดยนวา เอว จนตน อ. ความคดอยางนวา มย อ. เรา ท. สมปนนสลา เปนผมศลอนถงพรอมแลว ( อมห ) ยอมเปน มย อ. เรา ท. ธตงคธรา เปนผทรงไวซงองคเปนเครองขจด ( อมห ) ยอมเปน มย อ. เรา ท. พหสสตา เปนผมพระพทธพจนอนฟงแลวมาก ( อมห ) ยอมเปน มย อ. เรา ท. ปนตเสนาสนวาสโน เปนผมปกต อยในเสนาสนะอนสงดแลว ( อมห ) ยอมเปน มย อ. เรา ท. ฌานลาภโน เปนผมปกตไดซงฌาน ( อมห ) ยอมเปน อรหตต อ. ความเปนแหงพระอรหนต อมหาก ทลลภ เปนคณชาตอนเรา ท. ไดโดยยาก ( โหต ) ยอมเปน น หามได มย อ. เรา ท. ปาปณสสาม จกบรรล อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนต ( อมหาก ) อจฉต- ทวเสเอว ในวนแหงเรา ท. ปรารถนาแลวนนเทยว อต ดงน อโหส ไดมแลว เตส ภกขส ในภกษ ท. เหลานนหนา เอกจจาน ภกขน แกภกษ ท. บางพวก ฯ ตตถ ภกขส ในภกษ ท. เหลานนหนา เยป ภกข อ. ภกษ ท. แมเหลาใด อนาคามโน เปนพระอนาคาม ( โหนต ) ยอมเปนเอต จนตน อ. ความคดนวา อทาน ในกาลน อรหตต อ. ความเปนแหงพระอรหนต อมหาก ทลลภ เปนคณชาต


อนเรา ท. ไดโดยยาก ( โหต ) ยอมเปน น หามได อต ดงน อโหส ไดมแลว เตสป ภกขน แกภกษ ท. แมเหลานน ฯ เอกทวส ในวนหนง เต ภกข อ. ภกษ ท. เหลานน สพเพป แมทงปวง อปสงกมตวา เขาไปเฝาแลว สตถาร ซงพระศาสดา วนทตวา ถวายบงคมแลว นสนนา นงแลว สตถารา ปฏา ผอน พระศาสดาตรสถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ปพพชตกจจ อ. กจของบรรพชต โว ของเธอ ท. ปตต ถงแลว มตถก ซงทสด อป น โข บางหรอหนอแล อต ดงน อาหส กราบทลแลว เอว อยางนวา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ มย อ. ขาพระองค ท. เอวรปา จ เปนผมรปอยางนดวย เอวรปา จ เปนผมรปอยางนดวย ( อมห ) ยอมเปน ตสมา เพราะเหตนน มย อ. ขาพระองค ท. จนเตตวา คดแลววา มย อ. ขาพระองค ท. สมตถา เปนผสามารถ ปตต เพออนบรรล อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนต ( อมหาก ) อจฉตจฉตกขเณเอว ในขณะแหงขาพระองค ท. ปรารถนาแลวและ ปรารถนาแลวนนเทยว อมห ยอมเปน อต ดงน วหราม อย อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว วจน ซงคา เตส ภกขน ของภกษ ท. เหลานน วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอน ภกษ ท. ภกขนา นาม ทฏ อ. อนชออนภกษเหนวา ภวทกข อง ทกขในภพ โน ของเรา ท. อปปก เปนธรรมชาตนอย ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ปรสทธสลาทมตตเกน คเณน วา ดวยคณอน


มคณมศลอนหมดจดรอบแลวเปนตนเปนประมาณหรอ อนาคามสข- มตตเกน คเณน วา หรอวา ดวยคณอนมความสขของพระอนาคาม เปนประมาณ น วฏฏต ยอมไมควร ปน ก จตต อ. จตวา อห อ. เรา สขโต เปนผถงแลวซงความสข อมห ยอมเปน อต ดงน ( ภกขนา ) อนภกษ อปปตวา ไมถงแลว อาสวกขย ซงความสนไป แหงอาสวะ น อปปาเทตพพ ไมพงใหเกดขน อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา ภกข อ. ภกษ อปปตโต ไมถงแลว อาสวกขย ซงความสนไปแหงอาสวะ น อปาท ไมไดถงแลว วสสาส ซงความวางใจ สลพพตมตเตน การเณน วา ดวยเหตอนมศลและวตรเปนประมาณหรอ พาหสจเจน วา ปน กหรอวา ดวยความเปน แหงบคคลผมพระพทธพจนอนฟงแลวมาก อถวา อกอยางหนง สมาธลาเภน วา ดวยการไดซง สมาธหรอ ววตตสยเนน วา หรอวา ดวยการ นอนในทอนสงดแลว ( เอตตกมตเตน การเณน วา ) หรอวา ดวยเหตสกวาเหตอนมประมาณ เทานวา อห อ. เรา ผสาม ยอมถกตอง เนก- ขมมสข ซงความสขในเนกขมมะ อปถชชน- เสวต อนปถชนเสพแลวหามได อต ดงน อต ดงน ฯ


( อตโถ ) อ. อรรถวา ( การเณน ) ดวยเหต จตปารสทธ- สลมตเตน วา อนมศลคอความบรสทธ ๔ เปนประมาณหรอ เตรส- ธตงคคณมตเตน วา หรอวา อนมคณคอองคเปนเครองขจด ๑๓ เปนประมาณ ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา สลพพตมตเตน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ตณณ ปฏกาน อคคหตมตเตน การเณน วา หรอวา ดวยเหตอนมความทแหงปฎก ท. ๓ เปนคณชาตอนตน เรยนเอาแลวเปนประมาณ ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา พาหสจเจย วา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อฏสมาปตตลาเภน วา ดวยการได ซงสมาบต ๘ หรอ ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา สมาธลาเภน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อนาคามสข ซงความสขของพระอนาคาม ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา เนกขมมสข อต ดงน ฯ ตสมา เพราะเหตนน ( ภกข ) อ. ภกษ ( น อปาท ) ไมได ถงแลว ( วสสาส ) ซงความวางใจ เอตตกมตเตน การเณน วา หรอวา ดวยเหตอนสกวาเหตอนมประมาณเทานวา อห อ. เรา ผสาม ยอมถกตอง อนาคามสข ซงความสขของพระอนาถาม อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปถชชเนห อเสวต อนปถชน ท. ไมเสพแลว คอวา อรเยห เสวตเอว อนพระอรยเจา ท. เสพ แลวนนเทยว ( อต ) ดงน ( ปทสสส ) แหงบทวา อปถชชนเสวต


อต ดงน ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา อาลปนโต เมอจะตรสเรยก เตส ภกขน แหงภกษ ท. เหลานนหนา อ ตร ภกข ซงภกษรปใด รปหนง อาห ตรสแลววา ภกข อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา น อาปชเชยย ไมพงถงทว วสสาส ซงความวางใจ ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา วสสาสมาปาท อต ดงน ฯ อท อตถรป อ. อรรถรปนวา ภกข ดกอนภกษ ภกข นาม ชอ อ. ภกษ อปปตโต เปนผไมถงแลว อรหตต ซงความเปนแหงพระ- อรหนต อาสวกขยสงขาต อนบณฑตนบพรอมแลววาความสนไปแหง อาสวะ หตวา เปน น อาปชเชยย ไมพงถงทว วสสาส ซงความ วางใจวา ภโว อ. ภพ มยห ของเรา อปปโก เปนสภาพนอย ปรตตโก เปนสภาพนดหนอย ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน อมนา สมปนนสลาทภาวมตตเกนเอว การเณน เพราะเหตอนมความทแหง ตนเปนผมคณมศลอนถงพรอมแลวเปนตนเปนประมาณนนเทยว ห เหมอน อยางวา คโถ อ. คถ อปปมตตโกป แมอนมประมาณอนนอย ทคคนโธ เปนคถ มกลนเหมน ( โหต ) ยอมเปน ยถา ฉนใด ภโว อ. ภพ อปปมตตโกป แมอนมประมาณอนนอย ทกโข เปนเหตเครองนามาซงทกข ( โหต ) ยอมเปน เอว ฉนนน อต ดงน ( ภควตา ) วตต เปนคา อธบาย อนพระผมพระภาคเจาตรสแลว โหต ยอมเปน ฯ


เรองปญจสตภกษ ๑๗. ๖๐/๕ ตงแต เต กร สตถร ชนปทจารก จรตวา เปนตนไป. กร ไดยนวา เต ภกข อ. ภกษ ท. เหลานน สตถร ครน เมอพระศาสดา จรตวา เสดจเทยวไปแลว ชนปทจารก สทจารกใน ชนบท อาคเต เสดจมาแลว สาวตถ สเมองสาวตถ ปน อก นสทตวา นงแลว อปกานสาลาย ในศาลาอนเปนทบารง กเถส กลาวแลว มคคกถ ซงถอยคาอนเปนเครองพรรณนาซงหนทาง อารพภ ปรารภ อตตนา วจรตมคค ซงหนทางอนตนเทยวไปแลว นเยน โดย นยอนมคาวา มคโค อ. หนทาง อสกตามสส ของบานโนน อสกคามโต จากบานโนน สโม เปนหนทางเสมอ ( โหต ) ยอมเปน มคโค อ. หนทาง อสกคามสส ของบานโนน ( อสกคามโต ) จากบานโนน วสโม เปนหนทางมความเสมอไปปราศแลว ( โหต ) ยอมเปน ( มคโค ) อ. หนทาง ( อสกคามสส ) ของบานโนน ( อสกคามโต ) จากบานโนน สสกขโร เปนหนทางเปนไปกบดวยกอนกรวด ( โหต ) ยอมเปน ( มคโค ) อ. หนทาง ( อสกคามสส ) ของบานโนน ( อสกคามโต ) จากบานโนน อสกขโร เปนหนทางไมมกอนกรวด ( โหต ) ยอมเปน อตอาทนา ดงนเปนตน ฯ สตถา อ. พระศาสดา ทสวา ทรงเหนแลว อปนสสย ซง


อปนสย อรหตตสส ของความเปนแหงพระอรหนต เตส ภกขน ของภกษ ท. เหลานน อาคนตวาา เสดจมาแลว ต าน สทนน นสนโน ทรงประทบนงแลว ป ตตานเสส เหนอพระแทนเปนท ประทบอนภกษปลาดแลว ปจฉตวา ตรสถามแลววา ภกขเว ดกอน ภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. สนนสนนา เปนผนงประชมกนแลว กถาย ดวยถอยคา กาย น อะไรหนอ อตถ ยอมม เอตรห ใน กาลบดน อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา ( มย ) อ. ขาพระองค ท. ( สนนสนนา ) เปนผนงประชมกนแลว อมาย นาม กถาย ดวย ถอยคาชอน ( อมม ) ยอมม ( เอตรห ) ในกาลบดน อต ดงน ( เตห ภกขห ) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. อย มคโค อ. หนทางน พาหรกมคโค เปหนทางอนมในภายนอก ( โหต ) ยอมเปน ภกขนา นาม อรยมคเค กมม กาต อ. อนชออนภกษกระทา ซงกรรม ใน อรยมรรค วฏฏต ยอมควร ภกข อ. ภกษ กโรนโต กระทาอย เอว อยางน ปมจจต ยอมพน สพพทกขา จากทกขทงปวง อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา มคคาน แหงหนทาง ท. หนา อฏงคโก มคโค อ. หนทาง อนประกอบดวยองค ๘ เสฏโ เปน หนทางประเสรฐทสด ( โหต ) ยอมเปน สจจาน แหงสจจะ ท. หนา ปทา อ. บท ท. จตโร ๔ ( เสฏา ) เปนบทประเสรฐทสด ( โหนต ) ยอม


เปน ธมมาน แหงธรรม ท. หนา วราโค อ. วราคะ เสฏโ เปนธรรมประเสรฐทสด ( โหต ) ยอมเปน จ อนง ทปทาน สตตาน แหงสตว ท. ผมเทาสองหนา จกขมา ตถาคโต อ. พระตถาคต ผมพระจกษ ( เสฏโ ) ทรงเปนผประเสรฐทสด ( โหต ) ยอมเปน มคโค อ. หนทาง เอโสเอว นนเทยว ( อตถ ) มอย วสทธยา เพอ ความบรสทธ ทสสนสส แหงทสสนะ อ โ มคโค อ. หนทางอน นตถ ยอมไมม ( วสทธยา ) เพอความบรสทธ ( ทสสนสส ) แหงทสสนะ ห เพราะวา ตมเห อ. ทาน ท. ปฏปชชถ จงดาเนน ไป เอต มคค สหนทางนน มารเสนปปโมหน อนเปนทหลงทวแหงมารและเสนาของมาร ห ดวย วา ตมเห อ. ทาน ท. ปฏปนนา ผดาเนนไปแลว เอต มคค สหนทางนน กรสสถ จกกระทา อนต ซงสวนสด ทกขสส แหงทกข มคโค อ. หนทาง มยา อนเรา อ าย รแลว สลลสตถน มคค ซงหนทาง อนเปนทสลดซงลกศร อกขาโต บอกแลว โว แกทาน ท. อาตปป อ. ความเพยร เปนเครองยงกเลสใหเรารอน ตมเหห อนทาน ท. กจจ พงกระทา ( ห ) เพราะวา ตถาคตา


อ. พระตถาคต ท. อกขาตาโร เปนผตรสบอก ( โหนต ) ยอมเปน ( ชนา ) อ. ชน ท. ปฏปนนา ผดาเนนไปแลว ฌายโน ผมปกตเพง ปโมกขนต ยอมหลดพน มารพนธนา จากเครองผกของมาร อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ( มคคา ) อ. หนทาง ท. ชงฆมคคาทโย โหนต วา จงเปนหนทางมหนทางอนเปนทไปดวยแขงเปนตน จง เปนหรอ ทวาสฏ ทฏ คตมคคา ( โหนต ) วา หรอวา จงเปน หนทางแหงทฏฐ ๖๒ ไปแลว จงเปน มคคาน แหงหนทาง ท. สพเพสป แมทงปวงหนา มคโค อ. หนทาง อฏงคโก อนประกอบ ดวยองค ๘ ปหานกโร อนเปนเครองกระทาซงการละ อฏนน มคคาน ซงหนทาง ท. ๘ มจฉาทฏ อาทน มความเหนผดเปนตน องเคห ดวยองค ท. อฏห ๘ สมมารทฏ อาทห มความเหนโดยชอบเปนตน นโรธ อารมมณ กตวา จตสป สจเจส ทกขปรชานนาทกจจ สาธยมาโน อนกระทา ซงนโรธ ใหเปนอารมณ แลวยงกจมการกาหนดรซงทกข เปนตน ในสจจะ ท. แม ๔ ใหสาเรจอย เสฏโ เปนหนทางประ- เสรฐทสด คอวา อตตโม เปนหนทางสงสด ( โหต ) ยอมเปน ( อต ) คอวา ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา มคคานฏงคโก อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา วจสจจ อ. วจสจ อาคต อนมาแลววา ( ปคคโล ) อ. บคคล ภเณ พงกลาว สจจ ซงคาสจ น กชเฌยย


ไมพงโกรธ อต ดงนเปนตน โหต วา จงมกตาม สมมตสจจ อ. สมมตสจ สจโจ พราหมโณ สจโจ ขตตโย อตอาทเภท อน ตางดวยสจจะอนมคาวา อ. พราหมณจรง อ. กษตรยจรง ดงนเปนตน ( โหต ) วา จงมกตาม ทฏ สจจ อ. ทฏฐสจวา อทเอว วตถ อ. เรองนนนเทยว สจจ เปนเครองจรง ( โหต ) ยอมเปน อ วตถ อ. เรองอน โมฆ เปนเครองเปลา ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน เปนตน ( โหต ) วา จงมกตาม ปรมตถสจจ อ. ปรมตถสจ ทกข อรยสจจ ( โหต ) อตอาทเภท อนตางดวยสจจะ อนมคาวา อ. ทกข เปนธรรมชาตจรงอนประเสรฐ ยอมเปน ดงนเปนตน ( โหต ) วา จงมกตาม สจจาน แหงสจจะ ท. อเมส เหลาน สพเพสป แม ทงปวงหนา ปทา อ. บท ท. จตโร ๔ อนมบทวา ทกข อ. ทกข อรยสจจ เปนธรรมชาตจรงอนประเสรฐ ( โหต ) ยอมเปน อตอาทโย ดงนเปนตน เสฏา นาม ชอวาเปนบทประเสรฐทสด ( ทกขสส โยคาวจเรน ) ปรชานตพพตเถน เพราะอรรถคอความทแหงทกข เปนธรรมชาตอนพระโยคาวจรพงกาหนดร ( สมทยสส โยคาวจเรน ) ปหาตพพตเถน เพราะอรรถคอความทแหงสมทย เปนธรรมอนพระ- โยคาวจรพงละ ( นโรธสส โยคาวจเรน ) สจฉกาตพพตเถน เพราะ อรรถคอความทแหงนโรธ เปนธรรมอนพระโยคาวจรพงกระทาใหแจง ( มคคสส โยคาวจเรน ) ภาเวตพพตเถน เพราะอรรถคอความทแหง มรรค เปนธรรมอนพระโยคาวจรพงใหเจรญ เอกปปฏเวธนตเถน จ เพราะอรรถวาอนแทงตลอดดวยญาณอนเดยวดวย ตถปปฏเวธนตเถน


จ เพราะอรรถวาอนแทงตลอดโดยแทดวย ( โหนต ) ยอมเปน ( อต ) ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา สจจาน จตโร ปทา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สพพธมมาน แหงธรรมทงปวง ท. หนา วราโค อ. วราคะ นพพานสงขาโต อนบณฑตนบพรอมแลววาพระ- นพพาน เสฏโ ชอวาเปนธรรมประเสรฐทสด ( โหต ) ยอมเปน วจนโต เพราะพระดารสวา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ธมมา อ. ธรรม ท. สงขตา วา อนปจจยปรงแตงแลวกตาม อสงขตา วา อนปจจย ไมปรงแตงแลวกตาม ยาวตา อนมประมาณเพยงใด วราโค อ. วราคะ ( มยา ) อนเรา อกขายต ยอมกลาว อคค วาเปนยอด เตส ธมมาน แหงธรรม ท. เหลานน ( ตาวตาน ) อนมประมาณเพยงนน อต ดงน เปนตน ( อต ) ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา วราโค เสฏโ ธมมาน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ทวปทาน สตตาน แหงสตว ท. ผม เทาสอง เทวมนสสาทเภทาน ผตางดวยสตวมเทวดาและมนษยเปนตน สพเพสป แมทงปวงหนา ป จห จกขห จกขมา ตถาคโต ว อ. พระตถาคต ผมพระจกษ ดวยจกษ ท. ๕ เทยว เสฏโ ทรง เปนผประเสรฐทสด ( โหต ) ยอมเปน จสทโท อ. ศพทคอ จ สมปณฑนตโถ อนมการประมวลมาเปนอรรถ สมปณเฑต ยอม ประมวลมา อรปธมเม ซงอรปธรรม ท. ตสมา เพราะเหตนน อรปธมมานป แมแหงอรปธรรม ท. หนา ตถาคโต อ. พระตถาคต


เสฏโ ทรงเปนผประเสรฐทสด คอวา อตตโม ทรงเปนผสงสด ( โหต ) ยอมเปน ( อต ) ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระ คาถาวา ทปทาน จ จกขมา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา โย มคโค อ. หนทางใด มยา อนเรา วตโต กลาวแลววา เสฏโ เปนหนทางประเสรฐทสด อต ดงน เอโสเอว มคโค อ. หนทางนนนนเทยว ( อตถ ) ยอมม มคคผล- ทสสนวสทธตถ เพอความบรสทธแหงทสสนะคอมรรคและผล อ โ มคโค อ. หนทางอน นตถ ยอมไมม ( มคคผลทสสนวสทธตถ ) เพอความบรสทธแหงทสสนะคอมรรคและผล ( อต ) ดงน ( คาถา- ปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา ทสสนสส วสทธยา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ตสมา เพราะเหตนน ตมเห อ. ทาน ท. ปฏปชชถ จงดาเนนไป เอตเอว มคค สหนทางนนนนเทยว ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา เอต ห อต ดงน ฯ ห ก เอต ปท อ. บทนวา มารเสนปปโมหน อต ดงน ( ภควตา ) อนพระผมพระภาคเจา วจจต ยอมตรสเรยกวา มารโมหน เปนเครองหลงแหงมาร คอวา มารว จน เปนเครองลวงแหงมาร อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ตมเห อ. ทาน ท. กรสสถ จกกระทา อนต ซงทสด คอวา ปรจเฉท ซงเจตเปนเครองกาหนด วฏฏทกขสส แหงทกขในวฏฏะ สกลสสอป แมทงสน อต ดงน ( ปทสส ) แหง บทวา ทกขสส อต ดงน ฯ


( อตโถ ) อ. อรรถวา อย มคโค อ. หนทางน มยา อนเรา วนา เวน อนสสวาทห กจเจห จากกจ ท. มการฟงตามเปนตน ตวา ว ทราบแลวเทยว เอต มคค ซงหนทางนน สตถน อน เปนทสลดออก คอวา นมมถน อนเปนทยาย คอวา อพพาหน อนเปนทถอนออก ราคสลลาทน สลลาน ซงลกศร ท. มลกศรคอ ราคะเปนตน อตตปจจกขโต โดยประจกษแกตน อกขาโต บอกแลว อทาน ในกาลน สมมปปธานวรย อ. ความเพยรคอสมมปปธาน คต อนถงแลว สงข ซงอนนบพรอมวา อาตปป อต ดงน กเลสาน อาตาปเนน เพราะอนยงกเลส ท. ใหเรารอน ตมเหห อนทาน ท. กจจ พงกระทา คอวา กรณย ควรกระทา อธคมตถาย เพอประโยชน แกอนถงทบ ตสส มคคสส ซงหนทางนน ห เพราะวา ตถาคตา อ. พระตถาคต ท. อกขาตาโร ทรงเปนผบอก ( โหนต ) ยอมเปน เกวล อยางเดยว ตสมา เพราะเหตนน เย ชนา อ. ชน ท. เหลาใด ปฏปนนา ผดาเนนไปแลว เตห ตถาคเตห อกขาตวเสน ดวยอานาจ แหงหนทางอนพระตถาคต ท. เหลานน ตรสบอกแลว ฌายโน เปน ผมปกตเพง ฌาเนห ดวยฌาน ท. ทวห ๒ ( โหนต ) ยอมเปน เต ชนา อ. ชน ท. เหลานน ปโมกขนต ยอมหลดพน มารพนธนา จากเครองผกของมาร เตภมกวฏฏสงขาตา อนบณฑตนบพรอมแลว วาวฏฏะอนเปนไปในภม ๓ อต องน ( ปทสส ) แหงบทวา สลลสตถน อต ดงนเปนตน ฯ


เรองปธานกมมกตสสเถระ ๑๘. ๖๕/๑๖ ตงแต เตป ภกข มย อาคมนมคเค เอเกน เปนตนไป. เตป ภกข อ. ภกษ ท. แมเหลานน อปโลเกส ทลอาลาแลว สตถาร ซงพระศาสดาวา มย อ. ขาพระองค ท. อาคมนมคเค เอเกน อปาสเกน สวาตนาย นมนตตา ผอนอบาสกคนหนง ในหนทางอน เปนทมา นมนตแลว เพออนฉนในวนพรง คมสสาม จกไป ตตถ าเน ในทนน ปาโต ว แตเชาเทยว อต ดงน ฯ อถ ครงนน สหายภกข อ. ภกษผเปนสหาย เนส ภกขน ของภกษ ท. เหลานน จงกมนโต จงกรอมย สพพรตต ตลอดราตรทงปวง ปต ลมลงแลว ปาสาณผลเก บนกระดานแหงหน เอกสม หนง จงกรมนโกฏย ใน ทสดแหงทเปนทจงกรม นททาวเสน ดวยอานาจแหงความหลบ ฯ อรฏ อ. กระดกแหงขา ภชช แตกแลว ฯ โส ภกข อ. ภกษนน วรว รองแลว มหาสทเทน ดวยเสยงอนดง ฯ เต ภกข อ. ภกษ ท. เหลานน สหายกา ผเปนสหาย ตสส ภกขโน ของภกษนน ส ชานตวา รพรอมแลว สทท ซงเสยง อปธาวส วงเขาไปแลว อโต จ ขางนดวย อดต จ ขางนดวย ฯ เตส ภกขน เมอภกษ ท. เหลานน ทป ชาเลตวา ตสส ภกขโน กตตพพกจจ กโรนตานเอว ยงประทปใหโพลงแลว กระทาอย ซง


กจอนตนพงกระทาแกภกษนนนนเทยว อรโณ อ. อ รณ อฏห ตงขนแลว ฯ เต ภกข อ. ภกษ ท. เหลานน น ลภส ไมไดแลว โอกาส ซงโอกาส คนต เพออนไป ต คาม สบานนน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา อาห ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. น คมตถ ไมไปแลว ภกขาจารคาม สบานอนเปนทเทยวไปเพอภกษ ก หรอ อต ดงน เน ภกข กะภกษ ท. เหลานน ฯ เต ภกข อ. ภกษ ท. เหลานน ( วตวา ) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อาม พระเจาขา ( เอว ) อ. อยางนน อต ดงน อาโรเจส กราบทลแลว ต ปวตต ซงความเปนไปนน ฯ สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. เอโส ภกข อ. ภกษน กโรต ยอมกระทา ลาภนตราย ซงอนตราย แหงลาภ ตมหาก แกเธอ ท. อทานเอว ในกาลนนนเทยว น หามได ( เอโส ภกข ) อ. ภกษน ( ตมหาก ลาภนตราย ) อกาสเอว ได กระทาแลว ซงอนตายแหงลาภ แกเธอ ท. นนเทยว ปพเพป แม ในกาลกอน อต ดงน เตห ภกขห ยาจโต ผอนภกษ ท. เหลานน ทลวงวอนแลว อาหรตวา ทรงนามาแลว อตต วตถ ซงเรองอน ลวงไปแลว ชาตก ยงชาดกวา โย โส ปคคโล อ. บคคลนนใด อจฉต ยอม ปรารถนา กาต เพออนกระทา กรณยาน กจจาน ซงกจ ท. อนตนพงกระทา ปพเพ ในกาลกอน


ปจฉา ในภายหลง โส ปคคโล อ. บคคลนน อนตปปต ยอมตามเดอดรอน ปจฉา ในภายหลง วรณกฏ ภ โช มาณโว ( ปจฉา ตปปนโต ) อว ราวกะ อ. มาฌพผหก ซงไมกมเดอดรอนอย ใน ภายหลง อต ดงน วตถาเรส ทรงไดพสดารแลว ฯ กร ไดยนวา เต ภกข อ. ภกษ ท. เหลานน ตทา ในกาลนน มาณวกา เปนมาณพ ป จสตา ผมรอยหาเปนประมาณ อเหส ได เปนแลว กสตมาณวโก อ. มาณพผเกยจครานแลว ( ตทา ) ในกาลนน อย ภกข เปนภกษน อโหส ไดเปนแลว ( เอตรห ) ในกาลบดน ปน สวนวา อาจรโย อ. อาจารย ( ตทา ) ในกาลนน ตถาคโต ว เปนพระตถาคตเทยว อโหส ไดเปนแลว ( เอตรห ) ในกาลบดน อต ดงนแล ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาหรตวา ครนทรงนามาแลว อม ธมมเทสน ซงพระธรรมเทศนาน วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอน ภกษ ท. ก โย ปคคโล อ. บคคลใด น กโรต ยอมไมกระทา อฏาน ซงความหมน อฏโานกาเล ในกาลอนเปนทลกขน อวสนน- สงกปโป เปนผมความดารอนจมลงแลว กสโต เปนผเกยจครานแลว โหต ยอมเปน โส ปคคโล อ. บคคลนน น อธคจฉต ยอมไมถงทบ วเสส ซงคณวเศษ ฌานาทเภท อนตางดวยคณวเศษมฌานเปนตน อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ( ปคคโล ) อ. บคคล ยวา ผหนมแนน พล ผ


มกาลง อนฏหาโน ไมลกขนอย อฏานกาลมห ในกาลอนเปนทลกขน อเปโต เขาถงแลว อาลสย ซงความเปนแหงบคคลผเกยจคราน สสนน- สงกปปมโน ผมใจอนประกอบแลวดวยความดาร อนจมลงแลว กสโต ผเกยจครานแลว อลโส ผขเกยจ น วนทต ยอมไมประสบ มคค ซงหนทาง ป าย ดวยปญญา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อนฏหนโต ไมลกขนอย คอวา อวายมนโต ไมพยายามอย ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา อนฏหาโน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา โต เปนผตงอยแลว ปมโยพพเน ในความเปนหนมทแรก พลสมปนโนป เปนผแมถงพรอมแลวดวย กาลง หตวา เปน ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหง บทวา ยวา พล อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อเปโต เปนผเขาถงแลว อลสภาว ซงความเปนแหงบคคลผเกยจคราน โหต ยอมเปน คอวา ภตวา บรโภคแลว ภตวา บรโภคแลว สยต ยอมนอน ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา อาลสย อเปโต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อวสนนสงกปปจตโต ผมจตอนประกอบ แลวดวยความดารอนจมลงแลว สฏ ดวยด มจฉาวตกเกห เพราะ ความตรกผด ท. ตห ๓ ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา สสนน-


สงกปปมโน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา นพพรโย ผมความเพยรอนออกแลว ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา กสโต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา โส ปคคโล อ. บคคลนน มหาอลโส ผขเกยจมาก อปสสนโต เมอไมเหน อรยมคค ซงอรยมรรค ทฏพพ อนตนพงเหน ป าย ดวยปญญา น วนทต ชอวายอมไมประสบ คอวา น ลภต ชอวายอมไมได อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อลโส อต ดงน ฯ


เรองสกรเปรต ๑๙. ๖๙/๒๐ ตงแต มหาเถโร ต สตวา ว กทธมานโส เปนตนไป. มหาเถโร อ. พระมหาเถระ ต วจน สตวา ฟงแลว ซง คานนเทยว กทธมานโส ผมฉนทะอนมในใจอนโกรธแลว ภชช แตกแลว กลาลภาชน วย ราวกะ อ. ภาชนะอนเปนวการแหงดน ทณฑาภหต อนบคคลเคาะแลวดวยไม ฯ อตโรป ธมมกถโก อ. พระ ธรรมกถกแมนอกน อฏาย ลกขนแลว คนตวา ไปแลว สนตก สสานก อนเถรสส ของพระอนเถระ อโวจ ไดกลาวแลว ตถาเอว เหมอนอยางนนนนเทยว ฯ โสป อนเถโร อ. พระอนเถระแมนน ภชช แตกแลว ตถาเอว เหมอนอยางนนนนเทยว ฯ เตส เถเรส ในพระ เถระ ท. เหลานนหนา เอโกป เถโร อ. พระเถระแมรปหนง ปวฏ- ปพโพ นาม ชอวาเคยเขาไปแลว ปณฑาย เพอบณฑบาต วส แยก เอตตก กาล สนกาลอนมประมาณเทาน นตถ ยอมไมม ก จาป แมกจรง ปน ถงอยางน ปนทวเส ในวนใหม ( เต เถรา ) อ. พระ เถระ ท. เหลานน ปวสตวา เขาไปแลว ปณฑาย เพอบณฑบาต วส แยก อนเถโร อ. พระอนเถระ อาคนตวา มาแลว ปเรตร กอนกวา อฏาส ไดยนอยแลว อปฏานสาลาย ทศาลาอนเปนท


บารง มหาเถโร อ. พระมหาเถระ อคมาส ไดไปแลว ปจฉา ใน ภายหลง ฯ อนเถโร อ. พระอนเถระ ทสวา เหนแลว ต มหาเถร ซง พระมหาเถระนน จนเตส คดแลววา ปตตจวร อ. บาตรและจวร อมสส มหาเถรสส ของพระมหาเถระน ( มยา ) อนเรา ปฏคคเห- ตพพ พงรบเอา ก น โข หรอหนอแล อทาห หรอวา ( ปตตจวร ) อ. บาตรและจวร ( อมสส มหาเถรสส ) ของพระมหาเถระน ( มยา ) อนเรา โน ( ปฏคคเหตพพ ) ไมพงรบเอา อต ดงน ฯ โส อนเถโร อ. พระอนเถระนน จนเตตวาป แมคดแลววา อทาน ใน กาลน อห อ. เรา น ปฏคคเหสสาม จกไมรบเอา อต ดงน กตวา กระทาแลว จตต ซงจต มทก ใหเปนธรรมชาตออนโยน ( มนสกาเรน ) ดวยการกระทาไวในใจวา ( เอต การณ ) อ. เหตนน โหต จงมเถด เอวรป กมม อ. กรรมอนมรปอยางน น มยา กตปพพ เปนกรรมอนเราไมเคยกระทาแลว ( โหต ) ยอมเปน มยา อตตโน วตต หาเปต อ. อนเรายงวตร ของตนใหเสอมเสยไป น วกฏต ยอมไมควร อต ดงน อปสงกมตวา เขาไปหาแลว เถร ซงพระเถระ อาห กลาวแลววา ภนเต ขาแตทานผเจรญ ตมเห อ. ทาน ท. เทถ จงให ปตตจวร ซงบาตรและจวรเถด อต ดงน ฯ มหาเถโร อ. พระมหาเถระ อตโร รนอกน ปหรตวา ดด แลว อจฉร ซงนวมอ ( าปนตถ ) เพออนยงบคคลใหรวา ทพพนต แนะทานผอนใคร ๆ แนะนาแลวโดยยาก ตว อ. ทาน คจฉ จงไป


เถด ตว อ. ทาน ยตตรโป เปนผมรปอนควรแลว ปฏคคเหต เพอ อนรบเอาเฉพาะ ปตตจวร ซงบาตรและจวร มม ของเรา ( อส ) ยอมเปน น หามได อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา ภนเต ขาแตทานผเจรญ อาม ขอรบ อหป แม อ. กระผม จนเตส คด แลววา อห อ. กระผม น ปฏคคเหสสาม จกไมรบเอา ปตตจวร ซงบาตรและจวร ตมหาก ของทาน ท. อต ดงน อต ดงน เตน อนเถเรน อนพระอนเถระนน วตเต กลาวแลว อาห กลาวแลววา นวก แนะทานผใหม อาวโส ผมอาย ตว อ. ทาน จนเตส คด แลววา สงโค อ. ความของ โกจ อะไร ๆ อมสม วหาเร ใน วหารน มม ของเรา อตถ มอย ( อต ) ดงน กค หรอ อต ดงน ฯ อตโรป อนเถโร อ. พระอนเถระแมนอกน วตวา กลาวแลว วา ภนเต ขาแตทานผเจรญ ปน ก ตมเห อ. ทาน ท. ม ถ ยอมสาคญ เอว อยางนวา สงโค อ. ความของ โกจ อะไร ๆ อมสม วหาเร ในวหารน มม ของเรา อตถ มอย อต ดงน ก หรอ เอโส วหารโร อ. วหารนน วหาโร เปนวหาร โว ของทาน ท. ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน อาทาย ถอเอาแลว ปตตจวร ซง บาตรและจวร นกขม ออกไปแลว ฯ อตโรป มหาเถโร อ. พระ มหาเถระแมนอกน นกขม ออกไปแลว ฯ เต เถรา อ. พระเถระ ท. เหลานน อคนตวา ไมไปแลว เอกมคเคนอป แมโดยหนทางสาย เดยวกน เอโก เถโร อ. พระเถระรปหนง คณห ยดเอาแลว มคค


ซงหนทาง ปจฉมทวาเรน โดยประตแหงทศอนมในเบองหลง เอโก เถโร อ. พระเถระรปหนง ( คณห ) ยดเอาแลว ( มคค ) ซงหนทาง ปรตถมทวาเรน โดยประตแหงทศอนม ณ เบองหนา ฯ ธมมกถโก อ. พระธรรมกถก วตวา กลาวแลววา ภนเต ขา- แตทานผเจรญ ตมเห อ. ทาน ท. มา กโรถ จงอยากระทา เอว อยางน ตมเห อ. ทาน ท. มา กโรถ จงอยากระทา เอว อยางน อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา อาวโส แนะผมอาย ตว อ. ทาน ตฏ จงหยดเถด อต ดงน ( เถเรน ) อนพระเถระ วตเต กลาว แลว นวตต กลบแลว ฯ ปนทวเส ในวนใหม โส ธมมกถโก อ. พระธรรมกถกนน ปวฏโ เขาไปแลว ธรคาม สบานอนใกล ( วจเน ) ครนเมอคาวา ภนเต ขาแตทานผเจรญ ภทนตา อ. ทาน ผเจรญ ท. ( คตา ) ไปแลว กห าเน ณ ทไหน อต ดงน มนสเสห อนมนษย ท. วตเต กลาวแลว อาห กลาวแลววา อาวโส แนะผ มอาย ตมเห อ. ทาน ท. มา ปจฉถ จงอยาถาม กลปกา ภทนตา อ. ทานผเจรญ ท. ผเขาถงซงตระกล ตมหาก ของทาน ท. กตวา กระทาแลว กลห ซงความทะเลาะ หยโย วนวาน นกขมส ออกไป แลว อห อ. เรา ยาจนตป แมออนวอนอย น อสกข ไมไดอาจ แลว นวตเตต เพออนใหกลบ อต ดงน ฯ เตส มนสเสส ในมนษย ท. เหลานนหนา พาลา มนสสา อ. มนษย ท. ผเขลา ตณห เปนผนง อเหส ไดเปนแลว ปน สวนวา ปณฑตา มนสสา อ. มนษย ท. ผฉลาด ( จนเตตวา ) คดแลววา


ชลต นาม ชอ อ. ความพลงพลาด ก จ อะไร ๆ ภทนตาน ของ ทานผเจรญ ท. อมเหห น ทฏปพพ เปนของอนเรา ท. ไมเคย เหนแลว เอตตก กาล สนกาลอนมประมาณเทาน ( โหต ) ยอมเปน ภย อ. ภย อปปชชมาน เมอเกดขน เตส ภทนตาน แกทานผเจรญ ท. เหลานน อปปนน จกเปนภยเกดขนแลว นสสาย เพราะอาศย อม ธมมกถก ซงพระธรรมกถกน ภวสสต จกเปน อต ดงน โทมนสสปปตตา เปนผถงแลวซงความโทมนส อเหส ไดเปนแลว ฯ


เรองมหลลกเถระ ๒๐. ๗๗/๘ ตงแต สตถา อาคนตวา กาย นตถ ภกขเว เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา อาคนตวา เสดจมาแลว ปจฉตวา ตรส ถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. สนนสนนา เปนผนนประชมกนแลว กถาย ดวยถอยคา กาย น อะไรหนอ อตถ ยอมม เอตรห ในกาลบดน อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา ( มย ) อ. ขาพระองค ท. ( สนนสนนา ) เปนผนงประชมกนแลว อมาย นาม กถาย ดวยถอยคาชอน ( อมห ) ยอมม ( เอตรห ) ใน กาลบดน อต ดงน ( เตห ภกขห ) อนภกษ ท. เหลานน วตเต ภกข ) อ. ภกษ ท. เหลานน ( ตสสา มธรปาณกาย ) เมอนางมธร- ปาณกานน ( มตาย ) ตายแลว ( โรทตวา ) รองไหแลว ( ปรเทวตวา ) ราไรแลว ( กลมนต ) ยอมลาบาก อทานเอว ในกาลนนนเทยว น หามได เอเต ภกข อ. ภกษ ท. เหลานน ตสสา มธรปาณกาย เมอนางมธรปาณกานน นพพตตตวา บงเกดแลว กากโยนย ใน กาเนนของกา จรมานาย เทยวไปอย สมททตเร ทฝงแหงสมทร สมททอมยา อนคลนแหงสมทร ปเวเสตวา ใหเขาไปแลว สมทท สสมทร มารตาย ใหตายแลว กากา เปนกา หตวา เปน โรทตวา


รองไหแลว ปรเทวตวา ราไรแลว ( จนเตตวา ) คดแลววา มย อ. เรา ท. นหรสสาม จกนาออกไป ต กาก ซงนางกานน อต ดงน อสส จนตา วดขนอย มหาสมทท ซงมหาสมทร มขตณฑเกห ดวย จะงอยแหงปาก ท. กลมส ลาบากแลว ปพเพป แมในกาลกอน อต ดงน อาหรตวา ทรงนามาแลว อตต วตถ ซงเรองอนลวงไปแลว กากชาตก ยงชาดกอนบณฑตกาหนดแลวดวยกา อม นวา อป น เออก หนกา อ. คาง ( โน ) ของเรา ท. สนตา ลาแลว จ อนง มข อ. ปาก ปรสส- สต ยอมซบซด มย อ. เรา ท. โอรมาม จงงด น ปาเรม จะไมวด ( ห ) เพราะวา มโหทธ อ. หวงนาอนใหญปรตเอว เตมอยนนเทยว อต ดงน วตถาเรตวา ทรงใหพสดารแลว อามนเตตวา ทรงเรยกแลว เต ภกข ซงภกษ ท. เหลานน วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. อท ทกข อ. ทกขน ตมเหห อนเธอ ท. นสสาย อาศยแลว ราคโทสโมหวน ซงปาคอราคะและโทสะและโมหะ ปตต ถงแลว ( ตมเหห ) ต วน ฉนทต อ. อนเธอ ท. ตด ซงปานน วฏฏต ยอมควร ตมเห อ. เธอ ท. นททกขา จกเปนผมทกขออกแลว ภวสสถ จกเปน เอว ดวยอาการอยางน อต ดงน อภาส ไดทรง ภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา


ตมเห อ. ทาน ท. ฉนทถ จงตด วน ซงกเลส ชาตเพยงดงวาปา มา ( ฉนทถ ) จงอยาตด รกข ซงตนไม ภย อ. ภย ชายเต ยอมเกด วนโต จากกเลสชาตเพยงดงวาปา ภกขโว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. ทาน ท. เฉตวา ครนตดแลว วน จ ซงกเลสชาตเพยงดงวาปาดวย วนฏ จ ซงกเลส ชาตเพยงดงวาตนไมอนตงอยในปาดวย นพพนา จงเปนผมกเลสชาตเพยงดงวาปาออกแลว โหถ จงเปนเถด ห เพราะวา วนฏโ อ. กเลสเพยง ดงวาตนไมอนตงอยในปา อณมตโตป แมอนม ประมาณนอย นรสส ของนระ น ฉชชต ยอม ไมขาด นารส ในนาร ท. ยาว เพยงใด โส นโร อ. นระนน ปฏพทธมโน ว เปนผมใจอนเนองเฉพาะ แลวเทยว ( โหต ) ยอมเปน วจโฉ อว ราวกะ อ. ลกโค ขรปโก ตวดมซงนานม ( ปฏพทธ- มโน ) เปนสตวมใจเนองเฉพาะแลว มาตร ในแม ( โหนโต ) เปนอย ตาว เพยงนน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ห ก ( วจเน ) ครนเมอพระดารสวา ตมเห อ. ทาน ท. ฉนทถ จงตด วน ซงกเลสเพยงดงวาปาเถด อต ดงน สตถารา อนพระศาสดา วตเต ตรสแลว ฉนทตกามตา- จตต อ. จตในความเปนแหงบคคลผใครเพออนตด รกข ซงตนไมวา


สตถา อ. พระศาสดา อมเห ยงเรา ท. คเหตวา ถอเอาแลว วาส- อาทน วตถน ซงวตถ ท. มมดเปนตน ฉนทาเปต ทรงไดตดอย วน ซงปา อต ดงน อปปชชต ยอมเกดขน เตส ภกขน แกภกษ ท. เหลานน อจรปปพพชตาน ผบวชแลวสนกาลไมนาน อถ ครน เมอความเปนอยางนน ( สนเต ) มอย ( สตถา ) อ. พระศาสดา ปฏเสเธนโต เมอจะทรงหาม เน ภกข ซงภกษ ท. เหลานนวา เอต วจน อ. คานน มยา อนเรา วตต กลาวแลว สนธาย หมายเอา ราคาทกเลสวน ซงปาคอกเลสมราคะเปนตน ( เอต วจน ) อ. คานน ( มยา ) อนเรา น วตต ป ไมกลาวแลว ( สนธาย ) หมายเอา รกเข ซงตนไม ท. อต ดงน อาห ตรสแลววา ตมเห อ. ทาน ท. มา ฉนทถ จงอยาตด รกข ซงตนไม อต ดงน ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา มา รกข อต ดงน ฯ (อตโถ ) อ. อรรถวา สหาทภย อ. ภยแตสตวมสหะเปนตน ชายต ยอมเกด ปกตวนโต จากปาตามปกต ยถา ฉนใด ชาตอาท- ภยป แม อ. ภยแตทกขมชาตเปนตน ชายต ยอมเถด กเลสวนโต จากปาคอกเลส เอว ฉนนน อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา วนโต อต ดงน ฯ ( วนจฉโย ) อ. อนวนจฉย เอตถ ปททวเย ในหมวดสองแหง บทนวา วน วนฏ จ อต ดงน ( ปณฑเตน ) อนบณฑต ( เวท- ตพโพ ) พงทราบ ฯ รกขา อ. ตนไม ท. มหนตา ตนใหญ วน


นาม ชอวาปา ขททกา รกขา อ. ตนไม ท. ตนเลก ตา อนตง อยแลว ตสม วเน ในปานน วนฏา นาม ชอวาตนไมอนตงอย ในปา วา อกอยางหนง รกขา อ. ตนไม ท. ปพพปปตตกา อน เกดขนในกอน วน นาม ชอวาปา อปราปรปปตตกา รกขา อ. ตนไม ท. อนเกดขนตอมา ๆ วนกา นาม ชอวาตนไมอนตงอยในปา ( ยถา ) ฉนใด กเลสา อ. กเลส ท. มหนตมหนตา ทงใหญ ภวกฑ- ฒนกา อนครามาซงภพ วน นาม ชอวากเลสเพยงดงวาปา วปาก- ทายกา กเลสา อ. กเลส ท. อนใหซงผล ปวตตย ในกาลเปนทเปน ไป วนฏา นาม ชอวากเลสเพยงดงวาตนไมอนตงอยในปา วา อกอยางหนง ปพพปปตตกา กเลสา อ. กเลส ท. อนเกดขนในกอน วน นาม ชอวากเลสเพยงดงวาปา อปราปรปปตตกา กเลสา อ. กเลส ท. อนเกดขนตอมา วนฏา นาม ชอวากเลสเพยงดงวาตนไม อนตงอยในปา เอวเอว ฉนนนนนเทยว ปน ก ต อภยป กเลส- ชาต อ. กเลสชาตแมทงสองนน ( โยคนา ) อนพระโยค ฉนทตพพ พงตด จตตถมคคาเณน ดวยญาณอนประกอบแลวดวยมรรคท ๔ เตน การเณน เพราะเหตนน ( สตถา ) อ. พระศาสดา อาห ตรสแลววา เฉตวา จงตดแลว วน จ ซงกเลสเพยงดงวาปาดวย วนฏ จ ซง กเลสเพยงดงวาตนไมอนตงอยในปาดวย อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ตมเห อ. ทาน ท. นกกเลสา จงเปน ผมกเลสออกแลว โหถ จงเปนเถด ( อต ) ดงน ( ททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา นพพนา โหถ อต ดงน ฯ


( อตโถ ) อ. อรรถวา กเลสวนฏโ อ. ตนไมอนตงอยในปาคอ กเลส เอโส นน อณมตโตป แมอนมประมาณนอย นรสส ของ นระ น ฉชชต ยอมไมขาด นารส ในนาร ท. ยาว เพยงใด โส นโร อ. นระนน ปฏพทธมโน เปนผมใจอนเนองเฉพาะแลว คอวา ลคคจตโต ว เปนผมจตอนของแลวเทยว โหต ยอมเปน ขรปโก วจโฉ มาตร ( ปฏพทธมโน โหนโต ) วย ราวกะ อ. ลกโค ตว ดมซงนานม เปนสตวมใจอนเนองเฉพาะแลว ในแม เปนอย ตาว เพยงนน อต ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา ยาว ห วนฏโ อต ดงน ฯ


เรองมหาธนวาณช ๒๑. ๘๓/๔ ตงแต โส กร พาราณสโต กสมภรตตาน เปนตนไป. กร ไดยนวา โส วาณโข อ. พอคานน สกฏสตาน ยงรอย แหงเกวยน ท. ป จ ๕ ปเรตวา ใหเตมแลว วตถาน ดวยผา ท. กสมภรตตาน อนบคคลยอมแลวดวยดอกคา อาคโต มาแลว พาราณ- สโต จากเมองพาราณส สาวตถ สเมองสาวตถ วณชชาย เพอคา ขาย ฯ โส วาณชโช อ. พอคานน ปตวา ถงแลว นทตร ซงฝง แหงแมนา ( จนเตตวา ) คดแลววา อห อ. เรา อตตรสสาม จก ขามขน นท ซงแมนา เสว วนพรง อต ดงน โมเจตวา แกแลว สกฏาน ซงเกวยน ท. วส อยแลว ตตถเอว าเน ในทนนนน เทยว ฯ มหาเมโฆ อ. เมฆกอนใหญ อฏหตวา ตงขนแลว รตต ใน ราตร วสส ยงฝนใหตกแลว ฯ นท อ. แมนา ปรา อนเตม อทกสส ดวยนา อฏาส ไดตงอยแลว สตตาห ตลอดวน ๗ ฯ ( ชนา ) อ. ชน ท. กฬส เลนแลว นกขตต ซงนกษตร นคเรป แมในพระนคร สตตาห ตลอดวน ๗ ฯ กจจ อ. กจ กสมภรตเตห วตเถห ดวยผา ท. อนบคลยอมแลวดวยดอกคา นตถ ยอมไมม ฯ วาณโช อ. พอคา


จนเตส คดแลววา อห อ. เรา อาคโต เปนผมาแลว ทร สทไกล ( อมห ) ยอมเปน สเจ ถาวา อห อ. เรา คมสสาม จกไป ปน อกไซร ปป โจ อ. ความเนนชา ภวสสต จกม อห อ. เรา กโรนโต กระทาอย กมม ซงการงาน มม ของเรา อธเอว าเน ในทน นนเทยว วสตวา จกอยแลว วสส จ ตลอดกาลฝนดวย เหมนต จ ตลอดฤดหนาวดวย คมห จ ตลอดฤดรอนดวย วกกณสสาม จกขาย อมาน วตถาน ซงผา ท. เหลาน อต ดงน ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา จรนโต เสดจเทยวไปอย นคเร ใน พระนคร ปณฑาย เพอบณฑบาต ตวา ทรงทราบแลว จตต ซง จต ตสส วาณชสส ของพอคานน ปาตกรตวา ทรงกระทาใหปรากฏ แลว สต ซงอนยมแยม อานนทตเถเรน สตการณ ปฏโ ผ อนพระเถระชอวาอานนททลถามแลว ซงเหตแหงอนยมแยม อาห ตรสแลววา อานนท ดกอนอานนท มหาธนวาณโช อ. พอคาผม ทรพยอนมาก เต อนเธอ ทฏโ เหนแลวหรอ อต ดงน ฯ ( อานนโท ) อ. พระเถระชอวาอานนท ( อาห ) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อาม พระเจาขา ( มหาธนวาณโช ) อ. พอคาผมทรพยอนมาก ( เม ) อนขาพระองค ( ทฏโ ) เหนแลว อต ดงน ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา ( อาห ) ตรสแลววา โส มหาธน- วาณโช อ. พอคาผมทรพยอนมากนน อชานตวา ไมรแลว ชวตน- ตราย ซงอนตรายแหงชวต อตตโน ของตน อกาส ไดกระทาแลว


จตต วงจตต อม สวจฉร อธเอว าเน วสตวา ภณฑ วกกณต เพออนอย ในทนนนเทยว แลวขาย ซงสงของ ตลอดปน อต ดงน ฯ ( อานนโท ) อ. พระเถระชอวาอานนท ( ปจฉ ) ทลถาม แลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ปน ก อนตราโย อ. อนตราย ภวสสสต จกม อสส มหาธนวาณชสส แกพอคาผมทรพยอนมากนน ก หรอ อต ดงน ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา อานนท ดกอน อานนท อาม เออ โส มหาธนวาณโช อ. พอคาผมทรพยอนมาก นน ชวตวา จกเปนอยแลว สตตาหเอว สนวน ๗ นนเทยว ปตฏ- หสสต จกตงอยเฉพาะ มจจมเข ในปากแหงความตาย อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา อาตปป อ. ความเพยรเปนเครองยงกเลสใหเรารอน ( ปคคเลน ) อนบคคล กจจ ควรกระทา อชชเอว ในวนนนนเทยว โก อ. ใคร ช า พงรวา มรณ อ. ความตาย ( ภวสสต ) จกม สเว ในวน พรง ( อต ) ดงน ห เพราะวา สงคร อ. ความ ผดเพยน มจจนา ดวยความตาย มหาเสเนน อน มเสนาหมใหญ เตน นน ( อตถ ) ยอมม น หามได โน แกเรา ท. มน อ. มน สนโต ผ สงบแลว อาจกขเต ยอมเรยก ปคคล ซงบคคล


วหาร ผมปกตอย เอว ดวยอาการอยางน อาตาป ผมความเพยรเปนเครองยงกเลสใหเรารอน อตนทต ผไมเกยจครานแลว อโหรตต ตลอดกลางวน และกลางคน ต เว นนแลวาภทเทกรตโต เปน ผมราตรเดยวอนเจรญ อต ดงน ฯ


เรองนางกสาโคตม ๒๒. ๘๕/๑๒ ตงแต วตถ สหสสวคเต โย จ วสสสต เปนตนไป. วตถ อ. เรอง ( มยา ) อนขาพเจา วตถาเรตวา กถต กลาว ใหพสดารแลว คาถาวณณนาย ในการพรรณนาซงพระคาถาวา จ ก โย ปคคโล อ. บคคลใด อปสส ไมเหน อย ปท ซงบท อมต อนไมตายแลว ชเว พง เปนอย วสสสต สนรอยแหงป ชวต อ. ความ เปนอย เอกาห สนวนหนง ( ปคคลสส ) แหง บคคล ปสสโต ผเหนอย ปท ซงบท อมต อนไมตายแลว เสยโย เปนธรรมชาตประเสรฐกวา ( ตโต ตสส ปคคลสส วสสสต ชวตโต ) กวา ความเปนอย ตลอดรอยแหงป แหงบคคลนน ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน สหสสวคเค ในสหสสวรรค ฯ ห ก ตทา ในกาลนน สตถา อ. พระศาสดา อาห ตรส แลววา กสาโคตม ดกอนกสาโคตม สทธตถกา อ. เมลดผกกาด ท. เอกจฉรมตตา อนมซองมอหนงเปนประมาณ เต อนเธอ ลทธา ได


แลวหรอ อต ดงน ฯ ( กสาโคตม ) อ. นางกสาโคตม ( อาห ) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ( สทธตถกา ) อ. เมลด ผกกาด ท. ( เอกจฉรมตตา ) อนมซองมอหนงเปนประมาณ ( เม ) อน หมอมฉน น ลทธา ไมไดแลว มตกา ว ชนา อ. ชน ท. ผตาย แลวเทยว พหตรา เปนผมากกวา ชวนเตห ชเนห กวาชน ท. ผยง เปนอย สกลคาเม ในบานทงสน ( โหนต ) ยอมเปน อต ดงน อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ตว อ. เธอ สลลกเขส กาหนดแลววา ปตโต อ. บตร มมเอว ของเรา นนเทยว มโต ตายแลว อต ดงน เอโส มรณภาโว อ. ความเปน คออนตายนน ธวธมโม เปนสภาพมความยงยนเปนธรรม สพพสตตาน แหงสตวทงปวง ท. ( โหต ) ยอมเปน ห เพราะวา มจจราชา อ. มจจผพระราชา ปรกฑฒมาโน คราไปรอบอย สพพสตเต ซง สตวทงปวง ท. อปรปณณชฌาสเยเอว ผมอธยาศยอนไมเตมรอบแลว นนเทยว ปกขปต ยอมเหวยงไป อปายสมทเท ในสมทรคออบาย มโหโฆ วย ราวกะ อ. หวงนาอนใหญ อต ดงน น กสาโคตม กะนางกสาโคตมนน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา มจจ อ. มจจ อาทาย พาเอาแลว ต นร ซง นระนน ปตตปสสมมตต ผมวเมาดวยดแลว ดวยบตรและสตวของเลยง พยาสตตมนส ผมใจ


อนของแลวในอารมณอนมอยางตาง ๆ คจฉต ยอมไป มโนโฆ อว ราวกะ อ. หวงนาอนใหญ ( อาทาย ) พาเอาแลว คาม ซงชาวบาน สตต ผหลบแลว ( คจฉนโต ) ไปอย อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ต นร ซงนระนน รปพลาทสมปนเน ปตเต จ ปส จ ลภตวา สมมตต ปมตต ผไดแลว ซงบตร ท. ดวย ซงสตวของเลยง ท. ดวย ผถงพรอมแลวดวยคณมรปและกาลง เปนตน มวเมาดวยดแลว คอวา ประมาทแลว ปตเตห จ ดวยบตร ท. ดวย ปสห จ ดวยสตวของเลยง ท. ดวย เอว อยางนวา ปตตา อ. บตร ท. มม ของเรา อภรปา เปนผมรปงาม พลสมปนนา เปนผถงพรอมแลวดวยกาลง ปณฑตา เปนผฉลาด สพพกจจสมตถา เปนผสามารถในกจทงปวง ( โหนต ) ยอมเปน โคโณ อ. โค มม ของเรา อภรโป เปนสตวมรปงาม อโรโค เปนสตวไมมโรค มหา- ภารสโห เปนสตวสามารถในการนาไปซงภาระอนใหญ ( โหต) ยอม เปน คาว อ. แมโค มม ของเรา พหขรา เปนสตวมนานมมาก ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบท ต ปตต- ปสสมมตต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อาสตตมานส ชอวาผมใจอนของแลว หร สวณณาทส วตถส วา ปตตจวราทส สมณปรก-


ขาเรส วา ก จเอว วตถ ลภตวา ตโต อตตนา ลทธวตถโต อตตรตร ปตถนตาย เพราะความเปนคออนได ในวตถ ท. มเงน และทองเปนตนหนาหรอ หรอวา ในสมณบรขาร ท. มบาตรและจวร เปนตนหนา ซงวตถบางอยางนนเทยว แลวปรารถนา ยงขนไปกวา วตถอนตนไดแลวนน ฯ วา อกอยางหนง พยาสตตมนส ชอวาผมใจอนของแลวในอารมณอนมอยางตาง ๆ จกขว เยยาทส อารมมเณส วา วตตปปกาเรส ปรกขาเรส วา ย ย วตถ ( อตตนา ) ลทธ โหต ตตถ ตตถเอว วตถมห ลคคนตาย เพราะความเปนคอ อนของ ในอารมณ ท. มอารมณอนบคคลพงรแจงดวยจกษเปนตน หนาหรอ หรอวาในบรขาร ท. อนมประการแหงคาอนขาพเจากลาว แลวหนา อ. วตถใด เปนวตถอนตนไดแลว ยอมเปน ในวตถ นนนนเทยว ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา พยาสตตมนส อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สตตนกาย ซงหมแหงสตว อปคต ผ เขาถงแลว นทท ซงความหลบ ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหง หมวดสองแหงบทวา สตต คาม อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา มหานทโอโฆ อ. หวงนาแหงแมนาอนใหญ มหนโต อนใหญ คมภรวตถโต ทงลกทงกวาง อาทาย พาเอาแลว คาม ซงชาวบาน เอวรป ผมรปอยางน สพพ ทงปวง สนขป อเสเสตวา ไมยงแมสนขใหเหลอ อนตมโน โดยทสด คจฉต ยอม


ไป ยถา ฉนใด มจจ อ. มจจ อาทาย พาเอาแลว นร ซงนระ วตตปปาการ ผมประการแหงคาอนขาพเจากลาวแลว คจฉต ยอมไป เอว ฉนนน อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา มโหโฆ อต ดงน เปนตน ฯ


เรองนางปฏาจารา ๒๓. ๘๗/๔ ตงแต วตถ สหสสวคเค โย จ วสสสต เปนตนไป. วตถ อ. เรอง ( มยา ) อนขาพเจา วตถาเรตวา กถต กลาว ใหพสดารแลว คาถาวณณนาย ในการพรรณนาซงพระคาถาวา จ ก โย ปคคโล อ. บคคลใด อปสส ไมเหน อย อทยพพย ซงความเกดขนและความเสอมไป ชเว พงเปนอย วสสสต สนรอยแหงป ชวต อ. ความเปนอย เอกาห สนวนหนง ( ปคคลสส ) แหงบคคล ปสสโต ผเหนอย อทยพพย ซง ความเกดขนและความเสอมไป เสยโย เปนธรรม- ชาตประเสรฐกวา ( ตโต ตสส ปคคลสส วสสสต ชวตโต ) กวาความเปนอย สนรอยแหงป แหง บคคลนน ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน สหสสวคเค ในสหสสวรรค ฯ ห ก ตทา ในกาลนน สตถา อ. พระศาสดา ตวา ทรง ทราบแลว ปฏาจาร ซงนางปฏาจารา ตนภตโสก ผมความเศราโศก อนเปนสภาพเบาบางเปนแลว วตวา ตรสแลววา ปฏาจาเร ดกอน


ปฏาจารา ปตตาทโย นาม ปยชนา อ. ปย ชน ท. ชอวามบตรเปนตน น สกโกนต ยอมไมอาจ ภวต เพออนเปน ตาณ วา เปนเครอง ตานทานหรอ เลน วา หรอวา เปนเครองปองกน ( ปคคลสส ) ของบคคล คจฉนตสส ผไปอย ปรโลก สโลกในเบองหนา ตสมา เพราะเหตนน เต ปตตาทปยชนา อ. ปยชนมบตรเปนตน ท. เหลานน วชชมานาป แมมอย น สนตเอว ชอวายอมไมมนนเทยว ปน ก ปณฑเตน สล วโสเธตวา อตตโน นพพานคามมคคเอว โสเธต อ. อนบณฑต ยงศลใหหมดจดวเศษ แลวยงหนทางอนมปกตไปส พระนพพาน นนเทยว ใหหมดจด เพอตน วฏฏต ยอมควร อต ดงน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อภาส ไดทรง ภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา ปณฑโต อ. บณฑต ตวา ทราบแลว อตถวส ซงอานาจแหงเนอความ เอต นวา ปตตา อ. บตร ท. น สนต ยอมไมม ตาณาย เพออนตานทาน ปตา อ. บดา น ( อตถ ) ยอมไมม ( ตาณาย ) เพออนตานทาน พนธวา อ. พวกพอง นป ( อตถ ) แมยอมไมม ( ตาณาย ) เพออนตาน ทาน ( ปคคลสส ) เมอบคคล อนตเกน มจจนา อนความตายผกระทาซงทสด อธปนนสส ครอบ- งาแลว ตาณตา อ. ความเปนคอความตานทาน าตส ในญาต ท. นตถ ยอมไมม ( อต ) ดงน


สลสวโต เปนผสารวมแลวในศล ( หตวา ) เปน มคค ยงหนทาง นพพานคมน อนเปนทไปสพระ นพพาน วโสธเย พงใหหมดจดวเศษ ขปปเอว พลนนนเทยว อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ตาณภาวาย เพอความเปนคออนตาน ทาน คอวา ปตฏานตถาย เพอประโยชนแกทเปนทตงเฉพาะ ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา ตาณาย อต ดงน ฯ าตสหชชา อ. ญาตและสหายผมใจด ท. อวเสสา ผเหลอลง เปตวา เวน ปตเต จ ซงบตร ท. ดวย มาตาปตโร จ ซงมารดา และบดา ท. ดวย พนธวา อต ชอวาพวกพอง ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา มรเณน อนความตาย อภภตสส ครอบงาแลว ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อนตเกนาธปนนสส อต ดงน ฯ ห จรงอย ปวตตย ในกาลเปนทเปนไป ปตตาทโย ปยชนา อ. ปยชน ท. มบตรเปนตน ตาณ เปนผตานทาน อนนปานาททาเนน จเอว ดวยการใหซงวตถมขาวและนาเปนตนดวยนนเทยว อปปนน- กจจนตถรเณน จ ดวยการชวยเหลอซงกจอนเกดขนแลวดวย หตวาป แมเปน น สนต นาม ชอวายอมไมม ตาณตถาย เพอประโยชน แกอนตานทาน คอวา เลนตถาย เพอประโยชนแกอนปองกน ( เตส


ปตตาทปยชนาน ) อสมตถตาย เพราะความทแหงปยชนมบตรเปนตน ท. เหลานน เปนผไมสามารถ ปฏพาหต เพออนหาม มรณ ซง ความตาย อปาเยน ดวยอบาย เกนจ อะไร ๆ มรณกาเล ในกาล อนเปนทตาย เตนเอว การเณน เพราะเหตนนนนเทยว ( วจน ) อ. พระดารสวา ตาณตา อ. ความเปนคอความตานทาน าตส ใน ญาต ท. นตถ ยอมไมม อต ดงน ( สตถารา ) อนพระศาสดา วตต ตรสแลว ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปณฑโต อ. บณฑต ชานตวา ทราบแลว เอต การณ ซงเหตนน คอวา เตส ปตตาทปยชนาน อ มสส ตาณ ภวต อสมตถภาวสงขาต อนบณฑตนบพรอมแลววาความทแหง ปยชนมบตรเปนตน ท. เหลานน เปนผไมสามารถ เพออนเปน ผตานทาน แกกนและกน สวโต เปนผสารวมแลว คอวา รกขโต เปนผรกษาแลว คอวา โคปโต เปนผคมครองแลว จตปาร- สทธสเลน ดวยศลคอความบรสทธ ๔ หตวา เปน มคค ยงหนทาง อฏงคก อนประกอบดวยองค ๘ นพพานคมน อนเปนทไปสพระ นพพาน วโสเธยย พงใหหมดจดวเศษ สฆ สฆ เรว ๆ อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา เอตมตถวส อต ดงน ฯ


เรองอตตโนบพพกรรม ๒๔. ๙๘/๑๗ ตงแต สตถา อท อตต อาหรตวา ตทา เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา อาหรตวา ครนทรงนามาแลว อตต วตถ ซงเรองอนลวงไปแลว อท น วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตทา ในกาลนน อห อ. เรา พราหมโณ เปน พราหมณ สงโข ชอวาสงขะ อโหส ไดเปนแลว ตณาน อ. หญา ท. เจตยงคเณ ทลานของพระเจดย ปจเจกพทธสส ของพระปจเจก- พทธเจา สสมสส นามวาสสมะ มยา อนเรา อทธฏาน ถอนขนแลว ( ชนา ) อ. ชน ท. กตวา กระทาแลว อฏโยชนมคค ซงหนทาง อนมโยชน ๘ เปนประมาณ วหตขาณกณฏก ใหเปนหนทางมตอ และหนามอนนาไปปราศแลว กรส กระทาแลว สทธ ใหเปนหนทาง หมดจดแลว ตมตล ใหเปนหนทางมพนอนเสมอ นสสนเทน ดวย ความหลงไหลออก ตสส เม กมมสส แหงกรรมของเรานน วาลกา อ. ทราย มยา อนเรา โอกณณา เกลยลงแลว ตตถ สสมปจเจก- พทธเจตยงคเณ ทลานของพระเจดย ของพระปจเจกพทธเจานามวา สสมะนน ( ชนา ) อ. ชน ท. โอกรส เกลยลงแลว วาลก ซงทราย อฏโยชนมคเค ในหนทางอนมโยชน ๘ เปนประมาณ นสสนเทน ดวยความหลงไหลออก ตสส เม กมมสส แหงกรรมของเรานน ปชา อ. การบชา วนกสเมห ดวยดอกคาในปา ท. มยา อนเรา กตา กรทาแลว ตตถ สสมปจเจกพทธเจตเย ทพระเจดยของพระปจเจก-


พทธเจานามวาสสมะนน ปปผาน อ. ดอกไม ท. นานาวณณาน อน มสตาง ๆ ( ชเนห ) อนชน ท. โอกณณาน โปรยแลว อฏโยชน- มคเค ในหนทางอนมโยชน ๘ เปนประมาณ อทก อ. นา คงคาย ในแมนาชอวาคงคา เอกโยชฏาเน ในทอนมโยชนหนงเปนประมาณ ส ฉนน ดาดาษแลว ปทเมห ดวยดอกปทม ท. ม จวณเณห อนมส ๕ ส นสสนเทน ดวยความหลงไหลออก ตสส เม กมมสส แหงกรรมของเรานน ภม อ. ภาคพน ตตถ สสมปจเจกพทธเจตยงคเณ ทลานของพระเจดย ของพระปจเจกพทธเจานามวาสสมะนน มยา อนเรา ปรปโผสตา ประพรมแลว กมณฑลทเกน ดวยนาในลกจน โปกขรวสส อ. ฝนโบกขรพรรณ วสส ตกแลว เวสาลย ในเมอง ไพศาล นสสนเทน ดวยความหลงไหลออก ตสส เม กมมสส แหงกรรมของเรานน มยา ตตถ สสมปจเจกพทธเจตเย ปตากา อาโรปตา จ อ. ธงแหงผา ท. อนเรา ยกขนแลว ทพระเจดย ของพระปจเจกพทธเจานามวาสสมะนนดวย ( มยา ตตถ สสมปจเเจก- พทธเจตเย ) ฉตต พทธ จ อ. ฉตร อนเรา ผกไวแลว ทพระเจดย ของพระปจเจกพทธเจานามวาสสมะนนดวย สกลจกกวาฬคพภ อ. หอง แหงจกรวาลทงสน เอกสเสว วย เปนเพยงดงวามมหรสพอนเดยวกน ธชปตากจฉตตาตฉตตาทห วตถห ดวยวตถ ท. มธงชยและธงแผนผา และฉตรอนยงดวยฉตรเปนตน ยาว เพยงใด อกนฏภวนา แตภพชอ วาอกนฏฐ ชาต เกดแลว นสสนเทน ดวยความหลงไหลออก ตสส เม กมมสส แหงกรรมของเรานน ภกขเว ดกอนภกษ ท. อต โข


เพราะเหตนนแล เอโส ปชาสกกาโร อ. การบชาและสกการะนน มยห นเอว พทธานภาเวน นพพตโต ไมบงเกดแลว แกเรา ดวย อานภาพของพระพทธเจา นนเทยว น ( นพพตโต ) ไมบงเกดแลว นาคเทวพรหมานภาเวน ดวยอานภาพของนาคและเทพและพรหม ปน แตวา ( เอโส ปชาสกกาโร ) อ. การบชาและสกการะนน ( นพพตโต ) บงเกดแลว อปปมตตกปรจจาคานภาเวน ดวยอานภาพของการบรจาค อนมประมาณอนนอย อตเต กาเล ในกาลอนลวงไปแลว อต ดงน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา เจ หากวา ( ปคคโล ) อ. บคคล อสเส พงเหน สข ซงความสข วปล อนไพบล มตตาสขปรจจาคา เพราะการสละรอบซงความสขโดยประมาณไซร ธโร อ. นกปราชญ สมปสส เมอเหนดวยด สข ซงความสข วปล อนไพบลย จเช พงสละ มตตาสข ซงความสขโดยประมาณ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปรตตสข อ. ความสขอนนดหนอย ปมาณยตตก อนควรแลวแกประมาณ ( ภควตา ) อนพระผมพระภาค เจา วจจต ยอมตรสเรยกวา มตตาสข อต ดงน ปรจจาเคน เพราะ อนสละรอบ ตสส มตตาสขสส ซงความสขโดยประมาณนน ( อต )


ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา มตตาสขปรจจาคา อต ดงน ฯ สข อ. ความสข อฬาร อนอฬาร คอวา นพพานสข อ. ความ สขคอพระนพพาน ( ภควตา ) อนพระผมพระภาคเจา วจจต ยอมตรส เรยกวา สข ซงความสข วปล อนไพบลย อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. เนอความวา เจ หากวา ( ปคคโล ) อ. บคคล ปสเสยย พงเหน ต วปลสข ซงความสขอนไพบลยนนไซร อต ดงน ฯ อท อตถรป อ. อรรถรปนวา ห ก มตตาสข นาม ชอ อ. ความสขโดยประมาณ อปปชชต ยอมเกดขน ( ปคคลสส ) แก บคคล เอก โภชนปาต สชชาเปตวา ภ ชนตสส ผยงบคคลใหจดแจง แลว ซงถาดแหงโภชนะ ถาดหนง บรโภคอย ปน สวนวา นพพานสข นาม ชอ อ. ความสขคอพระนพพาน วปล อนไพบลย คอวา อฬาร อนอฬาร นพพตตต ยอมบงเกด ( ปคคลสส ) แกบคคล ต มตตาสข ปรจจชตวา อโปสถ กโรนตสส วา ผสละรอบแลว ซงความสขโดย ประมาณนน กระทาอย ซงอโบสถหรอ ทาน เทนตสส วา หรอวา ผถวายอย ซงทาน ตสมา เพราะเหตนน สเจ ถาวา ( ปคคโล ) อ. บคคล ปสสต ยอมเหน สข ซงความสข วปล อนไพบลย ปรจจาคา เพราะอนสละรอบ ตสส มตตาสขสส ซงความสขโดยประมาณ นน เอว อยางนไซร อถ ครนเมอความเปนอยางนน ( สนเต ) ม อย ปณฑโต อ. บณฑต ปสสนโต เมอเหน เอต วปล สข ซงความ สขอนไพบลยนน สมมา โดยชอบ จเชยย พงสละ ต มตตาสข ซง


ความสขโดยประมาณนน อต ดงน ( สตถารา ) วตต เปนอรรถรป อนพระศาสดาตรสแลว โหต ยอมเปน ฯ


เรองภททยภกษ ๒๕.๑๐๒/๑๓ ตงแต สตถา เต ภกข คหตวา ภกขเว เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา ครหตวา ทรงตเตยนแลว เต ภกข ซงภกษ ท. เหลนน วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. อรคนตวา มาแลว อ เน กจเจน ดวยกจอน อยยตตา เปนผขวนขวายแลว อ สมเอว กจเจ ในกจอนนนเทยว ( อตถ ) ยอมเปน อต ดงน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา ห ก ย กจจ อ. กจใด ( อตตนา ) อนตน กจจ ควรกระทา ต กจจ อ. กจนน ( ภกขห ) อน ภกษ ท. อปวทธ ทอดทงแลว ปน แตวา อกจจ อ. กจอนตนไมพงกระทา ( ภกขห ) อนภกษ ท. กยรต ยอมกระทา อาสวา อ. อาสวะ ท. วฑฒนต ยอมเจรญ เตส ภกขน แกภกษ ท. เหลานน อนนฬาน ผมมานะเพยงดงวาไมอออนยกขนแลว ปมตตาน ผประมาทแลว จ สวนวา สต อ. สต กายคตา อนไปแลวในกาย นจจ เปนนจ เยส ภกขน อนภกษ ท. เหลาใด สสมารทธา ปรารภ พรอมดวยดแลว เต ภกข อ. ภกษ ท. เหลานน สาตจจการโน ผมปกตกระทาโดยความตดตอ


กจเจ ในกจอนตนควรกระทา น เสวนต ยอมไม เสพ อกจจ ซงกจอนตนไมพงกระทา อาสวา อ. อาสวะ ท. ( เตส ภกขน ) ของภกษ ท. เหลา นน สตาน ผมสต สมปชานาน ผรทวโดยชอบ คจฉนต ยอมถง อตถ ซงความตงอยไมได อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ห ก อาท กมม อ. กรรมอนเปนตน เอว อยางน อต คอ อปรมาณสลกขนธโคปน อ. การคมครองซง กองแหงศลอนไมมประมาณ อร วาโส อ. การอยในปา ธตงคปรหรณ อ. การบรหารซงองคเปนเครองขจดซงกเลส ภาวนารามตา อ. ความ เปนแหงบคคลผมภาวนาเปนทมายนด กจจ นาม ชอวากจอนตนควร กระทา ภกขโน ของภกษ ( อตตโน ) ปพพชตกาลโต ปฏาย จาเดม แตกาลแหงตนบวชแลว ปน แตวา ย กจจ อ. กจใด อตตโน อนตน กจจ ควรกระทา ต กจจ อ. กจนน อเมห ภกขห อนภกษ ท. เหลาน อปวทธ ทอดทงแลว คอวา ฉฑฑต ละทงแลว ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหง บทวา ย ห กจจ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปน ก ฉตตมณฑน อ. การประดบซง รม อปาหนมณฑน อ. การประดบซงรองเทา ปาทกปตตถาลก- ธมกรกกายพนธนมณฑน อ. การประดบซงเขยงเทาและบาตรและโอ และธมกรกและประคตเอวและผาองสะ อกจจ นาม ชอวากจอนตน


ไมควรกระทา ภกขโน แหงภกษ ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อกจจ อต ดงนเปนตน ฯ ( อตโถ ) อ. อธบายวา ต กจจ อ. กจนน เยห ภกขห อนภกษ ท. เหลาใด กยรต ยอมกระทา อาสวา อ. อาสวะ ท. จตตาโรป แม ๔ วฑฒนต ยอมเจรญ เตส ภกขน แกภกษ ท. เหลานน อนนฬาน ผชอวามมานะเพยงดงวาไมอออนยกขนแลว มานนฬ อกขปตวา จรเณน เพราะอนยกขน ซงมานะเพยงดงวาไมออ แลวเทยวไป ปมตตาน ผ ชอวาประมาทแลว สตโวสสคเคน เพราะอนสละลงซงสต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สปคคหตา ประคองดวยดแลว ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา สสมารทธา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา กายานปสสนาภาวนา อ. ภาวนาอนเปน เครองตามเหนซงกาย ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสอง แหงบทวา กายคตา สต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา เต ภกข อ. ภกษ ท. เหลานน น เสวนต ยอมไมเสพ คอวา น กโรนต ยอมไมกระทา อกจจ ซงกจอนตน ไมควรกระทา เอต นน ฉตตมณฑนาทก มการประดบซงรมเปนตน อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อกจจ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ( กจเจ ) ในกจ กตตพเพ อนตนพง กระทา คอวา กรณเย อนตนควรกระทา อปรมาณสลกขนธโคปนาทเก มการคมครองซงกองแหงศลอนไมประมาณเปนตน ปฏาย จาเดม ( อตตโน ) ปพพชตกาลโต แตกาลแหงตนบวชแลว ( อต ) ดงน


( ปทสส ) แหงบทวา กจเจ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา การโน ผมปกตกระทา สสต เนอง ๆ คอวา อฏ ตการโน ผมปกตกระทาอนไมตงอยแลว ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา สาตจจการโน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อธบายวา อาสวา อ. อาสวะ ท. จตตาโรป แม ๔ เตส ภกขน ของภกษ ท. เหลานน สตาน ผชอวามสต อวปปวาเสน เพราะการไมอยปราศ สตยา จากสต สมปชานาน ผชอวารทวโดยชอบ สมปช เห เพราะความรทวโดยชอบ ท. จตห ๔ อต คอ สาตถก- สมปช อ. ความรทวโดยชอบซงธรรมอนเปนไปกบดวยอรรถ สปปายสมปช อ. ความรทวโดยชอบซงธรรมเปนทสบาย โคจร- สมปช อ. ความรทวโดยชอบซงธรรมเปนอารมณ อสมโมห- สมปช อ. ความรทวโดยชอบซงความไมหลงดวยด คจฉนต ยอม ถง อตถ ซงความตงอยไมได คอวา คจฉนต ยอมถง ปรกขย ซง ความสนไปรอบ คอวา อภาว ซงความไมม อต ดงน ฯ


เรองลกณฏกภททยเถระ ๒๖. ๑๐๔/๘ ตงแต เอกทวส ห สมพหลา อาคนตกา เปนตนไป. ห ความพสดารวา เอกทวส ในวนหนง ภกข อ. ภกษ ท. อาคนตกา ผอาคนตกะ สมพหลา ผมากพรอม อปสงกมตวา เขาไป เฝาแลว สตถาร ซงพระศาสดา นสนน ผประทบนงแลว ทวาฏาเน ในทเปนทพกในกลางวน วนทตวา ถวายบงคมแลว นสทส นงแลว เอกมนต ณ สวนสดขางหนง ฯ ตสม ขเณ ในขณะนน ลกณฏกภททยต- เถโร อ. พระเถระชอวาลกณฏกภททยะ อตกกมต ยอมกาวลวงไป อวทเร ในทไมไกล ภควโต แหงพระผมพระภาคเจา ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา ตวา ทรงทราบแลว จตตวาร ซง วาระแหงจต เตส ภกขน ของภกษ ท. เหลานน วตวา ตรสแลว วา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. ปสสถ จงด อย ภกข อ. ภกษน หนตวา ฆาแลว มาตาปตโร ซงมารดาและบดา ท. นททกโข เปนผมทกขอนออกแลว หตวา เปน ยาต ไปอย อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา ตมเห อ. พระองค ท. วทถ ยอมตรส เอต วตถ ซง เรองนน ก นาม ชออะไร อต ดงน เตห ภกขห อนภกษ ท. เหลานน อ ม มขาน โอโลเกตวา สสย ปกขนเตห ผแลดแลว ซงหนา ท. กะกนและกนแลนไปแลว สความสงสยวา สตถา อ. พระศาสดา วทต ยอมตรส ก น โข วตถ ซงเรองอะไรหนอแล อต ดงน วตเต กราบทลแลว เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม เตส ภกขน


แกภกษ ท. เหลานน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ( ปคคโล ) อ. บคคล มาตร ( หนตวา ) จ ฆา แลว ซงมารดาดวย ปตร หนตวา จ ฆาแลว ซง บดาดวย ราชาโน เทว ขตตเย ( หนตวา ) จ ฆาแลว ซงพระราชา ท. ๒ ผเปนกษตรยดวย รฏ สานจร หนตวา จ ฆาแลว ซงชาวแวน แควนอนเปนไปกบดวยบคคลผเทยวไปตามดวย พราหมโณ เปนพราหมณ อนโฆ ผไมมทกข ( หตวา ) เปน ยาต ยอมไป อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สหต อนไปแลวกบ อายสาธเกน ดวย บคคลผยงสวยใหสาเรจ คอวา อายตตเกน ดวยนายเสมยน ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา สานจร อต ดงน ฯ ห ก ( วนจฉโย ) อ. วนจฉย เอตถ คาถาย ในพระคาถาน ( ปณฑเตน ) อนบณฑต ( เวทตพโพ ) พงทราบ ฯ ตณหา อ. ตณหา มาตา นาม ชอวามารดา สตตาน ชนนโต เพราะอนยงสตว ท. ให เกด ตส ภเวส ในภพ ท. ๓ วจนโต เพราะพระดารสวา ตณหา อ. ตณหา ปรส ยงบรษ ชเนต ยอมใหเกด อต ดงน ฯ อสมมาโน อ. อสมมานะ ปตา นาม ชอวาบดา ปตร นสสาย อสมมานสส อปปชชนโต เพราะอนอาศย ซงบดา แลวเกดขน แหงอสมมานะวา


อห อ. เรา อสกสส นาม ร โ ( ปตโต ) วา เปนพระโอรส ของ พระราชาชอโนนหรอ ( อสกสส นาม ) ราชมหมตตสส ปตโต วา หรอวา เปนบตร ของมหาอามาตยของพระราชาชอโนน ( อมห ) ยอม เปน อต ดงน ฯ สสสตจเฉททฏ โย อ. สสสตทฏฐและอจเฉททฏฐ ท. เทว ๒ ภชนต ยอมคบ ทฏ คตาน ซงทฏฐ ท. สพพาน ทงปวง โลโก วย ราวกะ อ. ชาวโลก ( ภชนโต ) คบอย ราชาน ซงพระราชา ยสมา เหตใด ตสมา เพราะเหตนน สสสตจเฉททฏ โย อ. สสสตทฏฐ และอจเฉททฏฐ ท. เทว ขตตยราชาโน นาม ชอวาพระราชาผเปน กษตรยสอง ฯ ทวาทสายตนาน อ. อายตนะ ๑๒ ท. รฏ นาม ชอ วาแวนแควน ( เตส ทวาทสายตนาน ) รฏสทสตตา เพราะความ ทแหงอายตนะ ๑๒ ท. เหลานน เปนเชนกบดวยแวนแควน วตถตตเถน โดยอรรถวากวางขวาง ฯ นนทราโค อ. ความกาหนดดวยอานาจแหง ความเพลดเพลน นสสโต อนอาศยแลว ต อายตน ซงอายตนะนน อายตตกปรโส วย ราวกะ อ. บรษผเปนนายเสมยน อายสาธโก ผยง สวนใหสาเรจ อ นจโร นาม ชอวาบคคลผเทยวไปตาม ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา นททกโข เปนผมทกขอนออกแลว ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อนโฆ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ขณาสโว ผมอาสวะสนแลว ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา พราหมโณ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อธบาย เอตถ คาถาย ในพระคาถาน อย นวา ขณาสโว ชอวาผมอาสวะสนแลว เอเตส ตณหาทน กเลสาน อรหตต-


มคค าณาสนา ( อตตนา ) หตตตา เพราะความทแหงกเลส ท. ม ตณหาเปนตนเหลานน เปนกเลสอนตนละไดแลว ดวยดาบคอญาณ อนประกอบพรอมแลวดวยอรหตมรรค นททกโข เปนผมทกขอนออก แลว หตวา เปน ยาต ยอมไป อต ดงน ฯ เทสนาวสาเน ในกาลเปนทสดลงแหงเทศนา เต ภกข อ. ภกษ ท. เหลานน ปตฏหส ตงอยเฉพาะแลว อรหตเต ในความเปนแหง พระอรหนต ฯ วตถ อ. เรอง ทตยคาถายป แมในพระคาถาทสอง ปรมสทสเอว เปนเรองเชนกบดวยเรองอนมในกอนนนเทยว ( โหต ) ยอมเปน ฯ ตทาป แมในกาลนน สตถา อ. พระศาสดา อารพภ ทรงพระปรารภ ลกณฏกภททยตเถรเอว ซงพระเถระชอวาลกณฏกภททยะนนเทยว เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม เตส ภกขนแกภกษ ท. เหลานน อาห ตรสแลวคาถ ซงพระคาถา อม นวา ( ปคคโล ) อ. บคคล มาตร ( หนตวา ) จ ฆา แลวซงมารดาดวย ปตร หนตวา จ ฆาแลว ซง บดาดวย ราชาโน เทว โสตถเย ( หนตวา ) จ ฆาแลว ซงพระราชา ท. ๒ ผเปนพราหมณดวย เวยยคฆป จม หนตวา จ ฆาแลว ซงหมวดหา แหงนวรณมวจกจฉานวรณ เชนกบดวยหนทางอน เสอโครงเทยวไปตามแลวเปนทหาดวย พราหมโณ


เปนพราหมณ อนโฆ ผไมมทกข ( หตวา ) เปน ยาต ยอมไป อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา เทว พราหมเณ จ ผเปนพราหมณสอง ดวย ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา เทว จ โสตถเย อต ดงน ฯ ห ก สตถา อ. พระศาสดา กเถส ตรสแลว สสสตจเฉททฏ โย ซงสสสตทฏฐและอจเฉททฏฐ ท. กตวา กระทา เทว พราหมณราชาโน ใหเปนพระราชาผเปนพราหมณสอง อมสสา คาถาย ในพระคาถาน อตตโน ธมมสสรตาย จ เพราะความทแหงพระองค เปนผทรงเปน ใหญในธรรมดวย ( อตตโน ) เทสนาวธกสลตาย จ เพราะความท แหงพระองค เปนผทรงฉลาดในวธแหงเทศนาดวย ฯ ( วคคโห ) อ. วเคราะหวา มคโค อ. หนทาง พยคฆานจรโต อนเสอโครงเทยวไปตามแลว สปปฏภโย อนเปนไปกบดวยภยเฉพาะ ทปปฏปนโน อนบคคลดาเนนไปแลวโดยยาก เวยยคโฆ นาม ชอวาหนทางอนเสอโครงเทยวไปตามแลว วจกจฉานวรณป แม อ. วจกจฉานวรณ เวยยคฆ นาม ชอวาเปนเพยงดงวา หนทาง อนเสอโครงเทยวไปตามแลว ( ตสส วจกจฉานวรณสส ) สทสตาย เพราะความทแหงวจกจฉานวรณนนเปนเชนกบ เตน เวยยคเฆน ดวย หนทางอนเสอโครงเทยวไปตามแลวนน ต เวยยคฆ อ. วจกจฉา- นวรณเชนกบดวยหนทางอนเสอโครงเทยวไปตามแลวนน ป จม เปน ทหา อสสส นวรณป จกสส แหงหมวดหาแหงนวรณนน อต เพราะเหตนน ( ต ) นวรณป จก อ. หมวดหาแหงนวรณนน เวยจคฆ-


ป จม นาม ชอวามวจกจฉานวรณอนเชนกบดวยหนทางอนเสอโครง เทยวไปตามแลวเปนทหา ( อต ) ดงน เอตถ ปเท ในบทนวา เวยยคฆป จม อต ดงน ( ปณฑเตน ) อนบณฑต ( กาตพโพ ) พงกระทา ฯ ( อตโถ ) อ. อธบาย เอตถ คาถาย ในพระคาถาน อย นวา จ ก ( ปคคโล ) อ. บคคล หนตวา ฆาแลว อท เวยยคฆป จม ซงนวรณมวจกจฉานวรณอนเชนกบดวยหนทางอนเสอโครงเทยวไปตาม แลวทหาน อรหตตมคค าณาสนา ดวยดาบคอญาณอนประกอบ พรอมแลวดวยอรหตมรรค พราหมโณ เปนพราหมณ อนโฆ ผไม มทกข ( หตวา ) เปน ยาต ยอมไป อต ดงน ( ปณฑเตน ) อน บณฑต ( เวทตพโพ พงทราบ ฯ เสส ปท อ. บทอนเหลอ ปรมสทสเอว เปนบทเชนกบดวย บทอนมในกอนนนเทยว ( โหต ) ยอมเปน อต ดงนแล ฯ


เรองนายทารสากฏกะ ๒๗. ๑๐๘/๗ ตงแต อถสส สตถา มหาราช น เกวส เปนตนไป. อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา มหาราช ดกอนมหาบพตร พทธานสสตเอว อ.การตามระลกถงซงพระพทธเจา นนเทยว รกขา เปนคณชาตเครองรกษา ( โหต ) ยอมเปน เกวล อยางเดยว น หามได ปน ก จตต อ. จต เยส ชนาน อนชน ท. เหลาใด สภาวต ใหเปนดแลว ฉพพเธน าเนน โดยฐานะอนมอยาง ๖ กจจ อ. กจ อ เน รกขาวรเณน วา ดวยอนรกษาและอนปองกนอยางอน หรอ มนโตสเธห วา หรอวา ดวยมนตและโอสถ ท. นตถ ยอม ไมม เตส ชนาน แกชน ท. เหลานน อต ดงน อสส ร โ แก พระราชานน ทสเสนโต เมอจะทรงแสดง ฉฏานาน ซงฐาน ๖ ท. อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา สต อ. สต เยส ชนาน ของชน ท. เหลาใด พทธคตา เปนคณชาตไปแลวในพระพทธเจา นจจ เปนนจ ทวา จ ในกลางวนดวย รตโต จ ใน กลางคนดวย ( โหต ) ยอมเปน ( เต ชนา ) อ. ชน ท. เหลานน โคตมสาวกา เปนสาวกของพระโคดม ( หตวา ) เปน ปพชฌนต ตนอย สปปพทธ ตนแลวดวยด สทา ในกาลทกเมอ จ อนง สต อ. สต เยส ชนาน ของชน ท. เหลาใด ธมมคตา เปนคณชาตไปแลวในพระธรรม นจจ เปนนจ ทวา


จ ในกลางวนดวย รตโต จ ในกลางคนดวย ( โหต ) ยอมเปน ( เต ชนา ) อ. ชน ท. เหลานน โคตมสาวกา เปนสาวกของพระโคดม ( หตวา ) เปน ปพชฌนต ตนอย สปปพทธ ตนแลวดวยด สทา ในกาลทกเมอ สต อ. สต เยส ชนาน ของ ชน ท. เหลาใด สงฆคตา เปนคณชาตไปแลวใน พระสงฆ นจจ เปนนจ ทวา จ ในกลางวนดวย รตโต จ ในกลางคนดวย ( โหต ) ยอมเปน ( เต ชนา ) อ. ชน ท. เหลานน โคตมสาวกา เปน สาวกของพระโคดม ( หตวา ) เปน ปพชฌนต ตนอย สปปพทธ ตนแลวดวยด สทา ในกาล ทกเมอ จ อนง สต อ. สต เยส ชนาน ของ ชน ท. เหลาใด กายคตา เปนคณชาตไปแลวใน กาย นจจ เปนนจ ทวา จ ในกลางวนดวย รตโต จ ในกลางคนดวย ( โหต ) ยอมเปน ( เต ชนา ) อ. ชน ท. เหลานน โคตมสาวกา เปนสาวกของ พระโคดม ( หตวา ) เปน ปพชฌนต ตนอย สปปพทธ ตนแลวดวยด สทา ในกาลทกเมอ มโน อ. ใจ เยส ชนาน ของชน ท. เหลาใด รโต ยนดแลว อหสาย ในการไมเบยดเบยน ทวา จ ยนดแลว อหสาย ในการไมเบยดเบยน ทวา จ ในกลางวนดวย รตโต จ ในกลาง คนดวย ( เต


ชนา ) อ. ชน ท. เหลานน โคตมสาวกา เปน สาวกของพระโคดม ( หตวา ) เปน ปพชฌนต ตนอย สปปพทธ ตนแลวดวยด สทา ในกาล ทกเมอ มโน อ. ใจ เยส ชนาน ชองชน ท. เหลาใด รโต ยนดแลว ภาวนาย ในภาวนา ทวา จ ในกลางวนดวย รตโต จ ในกลางคนดวย ( เต ชนา ) อ. ชน ท. เหลานน โคตมสาวกา เปนสาวกของพระโคดม ( หตวา ) เปน ปพชฌนต ตนอย สปปพทฑ ตนแลวดวยด สทา ในกาล ทกเมอ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ( เต ชนา ) อ. ชน ท. เหลานน คเหตวา ยดเอาแลว สต ซงสต พทธคต อนไปแลวในพระพทธเจา สปนตาเอว หลบอยนนเทยว ปพชฌนตา เมอตน ปพชฌนต นาม ชอวาตนอย สปปพทธ ตนแลวดวยด ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานน หนา ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา สปปพทธ ปพชฌนต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา โคตมสาวกา ชอวาเปนสาวกของพระ- โคดม ( อตตโน ) ชาตตตา เพราะความทแหงตนเปนผเกดแลว สวนนเต ในทสดแหงการฟง พทธสส ตอพระพทธเจา โคตมโคตตสส ผเปนโคตมโคตร อนสาสนสวนตาย เพราะความเปนคออนฟงซง อนสาสน ตสสเอว พทธสสส ของพระพทธเจา พระองคนนนนเทยว


( อต ) ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา สทา โคตม- สาวกา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สต อ. สต เยส ชนาน ของชน ท. เหลาใด อารพภ ปรารภ พทธคเณ ซงคณของพระพทธเจา ท. อตป โส ภควา อตอาทปปเภเท อนตางดวยพระคณอนมคาวา อตป โส ภควา ดงน เปนตน อปปชชมานา เกดขนอย อตถ มอย นจจกาล ตลอดกาล เปนนจ เต ชนา อ. ชน ท. เหลานน ปพชฌนต ชอวาตนอย สปปพทธ ตนแลวดวยด สทาป แมในกาลทกเมอ อต ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา พทธคตา สต อต ดงน ฯ ปน ก ( เต ชนา ) อ. ชน ท. เหลานน อสกโกนตา เมอไม อาจ ตถา เหมอนอยางนน มนสกโรนตา กระทาไวในใจอย พทธานสสต ซงการตามระลกถงซงพระพทธเจา เอกทวส ในวนหนง ตส กาเลส ในกาล ท. ๓ ทวส กาเลส ในกาล ท. ๒ เอกสมป กาเล ในกาล แมอนหนง สปปพทธ ปพชฌนตเอว นาม ชอวาตนอย ตนแลวดวยด นนเทยว ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สต อ. สต อารพภ ปรารภ ธมมคเณ ซงคณของพระธรรม ท. สวากขาโต ภควตา ธมโม อตอาทปปเภเท อนตางดวยคณมคาวา สวากขาโต ภควตา ธมโม ดงนเปนตน อปปชชมานา เกดขนอย ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสอง แหงบทวา ธมมตา สต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สต อ. สต อารพภ ปรารภ สงฆคเณ


ซงคณของพระสงฆ ท. สปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆ อตอาทปปเภเท อนตางดวยคณมคาวา สปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆ ดงนเปนตน อปปชชมานา เกดขนอย ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสอง แหงบทวา สงฆคตา สต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สต อ. สต อปปชชมานา เกดขนอย ทวตตสาการวเสน วา ดวยอานาจแหงอาการ ๓๒ หรอ นวสวฏ กาวเสน วา หรอวา ดวยอานาจแหงการอยในปาชา ๙ จตธาตววฏานวเสน วา ดวยอานาจแหงการกาหนดซงธาต ๔ หรอ อชฌตตนลกสณาท- รปชฌานวเสน วา หรอวา ดวยอานาจแหงรปฌานมนลกสณอนเปน ไปในภายในเปนตน ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหง บทวา กายคตา สต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา รโต ยนดแลว กรณาภวนาย ในกรณา ภาวนา วตตาย อนพระผมพระภาคเจาตรสแลว เอว อยางนวา โส ภกข อ. ภกษนน เจตสา มใจ กรณาสหคเตน อนไปแลวกบดวย กรณา ผรตวา แผไปแลว เอก ทส ตลอดทศหนง วหรต อย อต ดงน ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา อหสาย รโต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา เมตตาภาวนาย ในเมตตาภาวนา ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ภาวนาย อต ดงน ฯ ภควนา อ. ภาวนา อวเสสา อนเหลอลง สพพาป แมทงปวง ( ภควตา ) อนพระผมพระภาคเจา ( อธปเปตา ) ทรงพระประสงค


เอาแลว อธ ปเท ในบทนวา ( ภาวนาย อต ) ดงน กรณาภาวนาย ( อตตนา ) วตตตตา เพราะความทแหงกรณาภาวนา เปนคณชาตอน พระองคตรสแลว เหฏา ในภายใต ก จาป แมกจรง ปน ถงอยางนน เมตตาภาวนา ว อ. เมตตาภาวนาเทยว ( ภควตา ) อนพระผมพระ- ภาคเจา อธปเปตา ทรงพระประสงคเอาแลว อธ ภาวนาย อต ปเท ในบทวา ภาวนาย ดงน ฯ เสส ปท อ. บทอนเหลอ ( ปณฑเตน ) อนบณฑต เวทตพพ พงทราบ ปมคาถาย วตตนเยนเอว ตามนยแหงคาอนขาพเจากลาว แลว ในพระคาถาทหนงนนเทยว ฯ


เรองวชชปตตกภกษ ๒๘. ๑๑๐/๑๘ ตงแต โส กร วชชรฏเ ราชปตโต เปนตนไป. กร ไดยนวา โส ภกข อ. ภกษนน ราชปตโต เปนโอรส ของพระราชา วชชรฏเ ในแวนแควนชอวาวชช ( หตวา ) เปน ปหาย ละแลว รชช ซงความเปนแหงพระราชา สมปตต อนถง พรอมแลว วาเรน ตามวาระ ปพพชโต บวชแลว สกลนคเร ครนเมอ พระนครทงสน ( ชเนห ) อนชน ท. ปฏมณฑเต ประดบแลว ธชปตากาทห วตถห ดวยวตถ ท. มธงชยและธงแผนผาเปนตน กตวา กระทา เอกาพทธ ใหเนองแลวโดยความเปนอนเดยวกน สทธ กบ จาตมมหาราชเกห ดวยภพอนเปนทอยแหงทาวมหาราช ๔ ท. เวสาลย ในเมองไพศาล ฉณวาเร ครนเมอวาระแหงมหรสพ วตตมาเน เปนไปอย สพพรตต ตลอดราตรทงปวง ปณณมาย ตถยา ในดถ อนเตมแลว โกมทยา แหงดอกโกมท สตวา ฟงแลว เภรอาทน ตรยาน ตาฬตาน นคโฆส จ ซงความกกกอง แหงดนตร ท. มกลองเปนตน อนบคคลตแลวดวย วณาทน ตรยาน วาทตาน สทท จ ซงเสยง แหงดนตร ท. มพณเปนตน อนบคคลประโคมแลวดวย สตต ราชสหสสาน จ อ. พนแหงพระราชา ท. ๗ ดวย สตต ราชสตาน จ อ. รอยแหงพระราชา ท. ๗ ดวย สตต ราชาโน จ


อ. พระราชา ท. ๗ ดวย ยาน เหลาใด ตตตกาเอว เสน ราชน อปราชเสนาปตอาทโย อสสรชนา จ อ. อสรชน ท. มอปราชและ เสนาบดเปนตน ของพระราชา ท. เหลานน ผมประมาณเทานน นนเทยวดวย ( อตถ ) มอย เวสาลย ในเมองไพศาล เตส ราช- อปราชเสนาปตอาทส อสสรชเนส ครนเมออสรชน ท. มพระราชา และอปราชและเสนาบดเปนตนเหลานน อลงกตปฏยตเตส ผประดบ แลวและตกแตงแลว โอตณเณส ขามลงแลว วถ สถนน นกขตต- กฬนตถาย เพอประโยชนแกอนเลนซงนกษตร จงกมมาโน จงกรมอย มหาจงกเม บนทเปนทจงกรมอนใหญ สก หตเถ อนมศอก ๖๐ เปนประมาณ ทสวา เหนแลว ปณณจนทซงพระจนทรอนเตมแลว ต อนตงอยแลว คคณมชเฌ ในทามกลางแหงทองฟา นสสาย โต ยนอาศยแลว ผลก ซงแฟนกระดาน จงกมโกฏย ในทสดแหง ทเปนทจงกรม โอโลเกตวา แลดแลว อตตภาว ซงอตภาพ ฉฑฑตทารก วย อนเพยงดงวาฟนอนบคคลทงแลว วเน ในปา ( อตตโน ) เวนาลงการวรหตตตา เพราะความทแหงตนเปนผเวนแลวจากผาเปน เครองโพกและเครองประดบ จนเตนโต คดอยวาา อ โ ปคคโล อ. บคคลอน ลามกตโร ผลามกกวา อมเหห กวาเรา ท. อตถ น โข มอยหรอหนอแล อต ดงน อาร กาทคณยตโนป ผแมประกอบ แลวดวยคณมอนอยในปาเปนตน ปกตยา ตามปกต อนภรตยา ปฬโต ผอนความไมยนดยงบบคนแลว ตสม ขเณ ในขณะนน อาห กลาวแลว เอว อยางน ฯ


โส ภกข อ. ภกษนน สตวา ฟงแลว อม คาถ ซงคาถานวา ตว อ. ทาน เอกโก ผเดยว วหรส อย อร เ ในปา ทารก เอว ราวกะ อ. ฟน อปวทธ อนบคคลทงแลว วนสม ในปา พหกา ชนา อ. ชน ท. มาก ปหยนต ยอมกระหยม ตสส เต ตอทานนน เนรยกา วย ราวกะ อ. สตวผ เกดในนรก ท. ( ปหยนตา ) กระหยมอย สคคคามน ชนาน ตอชน ท. ผมปกตไปสสวรรค อต ดงน ตสม วนสณเฑ อธวตถาย เทวตาย วตต อนเทวดา ผอยทบแลว ในชฏแหงปานนกลาวแลว อธปปาเยน ดวยความประสงควา อห อ. เรา อม ภกข ยงภกษน สเวเชสสาม จกใหสงเวช อต ดงน อปสงกมตวา เขาไปเฝาแลว สตถาร ซงพระศาสดา ปนทวเส ในวนใหม วนทตวา ถวายบงคมแลว นสท นงแลว ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา ตวา ทรงทราบแลว ต ปวตต ซง ความเปนไปนน ปกาเสตกาโม เปนผทรงใครเพออนทรงประกาศ ฆราวาสสส ทกขต ซงความทแหงการอยครองซงเรอน เปนเหต เครองนามาซงทกข ( หตวา ) เปน ทกขาน ยงทกข ท. ป จ ๕ สมธาเนตวา ทรงใหตงลงพรอมแลว อาห ตรสแลว คาถ ซงพระ คาถา อม นวา


ทปปพพชช อ. อนบรรพชาไดโดยยาก ( ทกข ) เปนเหตเครองนามาซงทกข ( โหต ) ยอมเปน ทรภรม อ. อนยนดยงไดโดยยาก ( ทกข ) เปน เหตเครองนามาซงทกข ( โหต ) ยอมเปน ฆรา อ. เรอน ท. ทราวาสา อนเปนทอนบคคลอย ครองไดโดยยาก ทกขา เปนเหตเครองนามาซงทกข ( โหนต ) ยอมเปน สมานสวาโส อ. การอยกบ ดวยบคคลผเสมอกน ทกโข เปนอาการเครองนา มาซงทกข ( โหต ) ยอมเปน อทธค ปคคโล อ. บคคลผมปกตไปสทางไกลยดยาว ทกขานปตโต เปนผอนทกขตกไปตามแลว ( โหต ) ยอมเปน ตสมา เพราะเหตนน ( ปคคโล ) อ. บคคล น อทธค สยา จ ไมพงเปน เปนผมปกตไปสทาง ไกลยดยาวดวย น ทกขานปตโต สยา จ ไม พงเปน เปนผอนทกขตกไปตามแลวดวย อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อปป วา มหนต วา โภคกขนธ จเอว าตปรวฏฏ จ ปหาย อมสม สาสเน อร ทตวา ปพพชช นาม ชอ อ. อนละ ซงกองแหงโภคะ อนนอยหรอ หรอวาอนมาก ดวยนนเทยว ซงความเปนไปรอบแหงญาตดวย แลวบวชถวาย ซงอก ในพระศาสนาน ทกข เปนเหตเครองนามาซงทกข ( โหต ) ยอมเปน


( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา ทปปพพชช อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา เอว ปพพชเตนอป กลปตเตน ภกขาจรยาย ชวตวตต ฆฏนเตน อปรมาณสลกขนธโคปนธมมานธมมปฏปตตปรณ- วเสน อภรมต อ. อนกลบตร ผแมบวชแลว อยางน ผสบตอ อย ซงความเปนไปแหงชวต ดวยการเทยวไปเพอภกษา ยนดยง ดวยอานาจแหงการคมครองซงกองแหงศลอนไมมประมาณ และการ ยงการปฏบตซงธรรมอนสมควรแกธรรมใหเตม ทกข เปนเหตเครอง นามาซงทกข ( โหต ) ยอมเปน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ทรภรม อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปน ก ราชกจจ อ. พระราชกจ ราชน ของพระราชา ท. อสสรกจจ อ. อสรกจ อสสราน ของอสรชน ท. ( กลปตเตน ) อนกลบตร อาวสนเตน ผอยครองอย ฆร ซงเรอน วหตพพ พงนาไป ปรชโน จเอว อ. ชนโดยรอบดวยนนเทยว ธมมกา สมณพราหมณา จ อ. สมณะและพราหมณ ท. ผตงอยในธรรมดวย ( กลปตเตน ) อนกลบตร ( อาวสนเตน ) ผอยครองอย ( ฆร ) ซง เรอน สงคหตพพา พงสงเคราะห เอว ครนเมอความเปนอยางน สนเตป แมมอย ฆราวาโส อ. การอยครองซงเรอน ทปปโร เปน อาการเตมไดโดยยาก ฉททฆโฏ วย จ ราวกะ อ. หมออนทะลดวย มหาสมทโท วย จ ราวกะ อ. มหาสมทรดวย (โหต ) ยอมเปน


ยสมา เหตใด ตสมา เพราะเหตนน ฆรา นาม ชอ อ. เรอน ท. เอเต เหลานน ทราวาสา อนเปนทอนบคคลอยครองโดยยาก ทกขา เปนเหตเครองนามาซงทกข คอวา ทกขา เปนเหตเครอง นามาซงทกข อาวสต เพออนอยครอง เตนเอว การเณน เพราะ เหตนนนนเทยว ( โหนต ) ยอมเปน อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ทราวาสา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ห ก เย ชนา อ. ชน ท. เหลาใด คหโน ผเปนคฤหสถ ( สมานาป ) แมเปนผเสมอกน ชาตโคตตกลโภเคห ดวยชาตและโคตรและตระกลและโภคะ ท. ( หตวา ) เปน วา อก อยางหนง ปพพชตา ผเปนบรรพชต สมานาป แมเปนผเสมอกน สลาจารพาหสจจาทห คเณห ดวยคณ ท. มศลและอาจาระและ พาหสจจะเปนตน หตวา เปน วตวา กลาวแลว ( วจนาน ) ซงคา ท. อนมคาวา ตว อ. ทาน โก เปนใคร อส ยอมเปน อห อ. เรา โก เปนใคร ( อมห ) ยอมเปน อตอาทน ดงนเปนตน อธกรณปปสตา เปนผขวนขวายแลวในอธกรณ โหนต ยอมเปน เต ชนา อ. ชน ท. เหลานน อสมานา นาม ชอวาเปนผไมเสมอกน ( โหนต ) ยอมเปน สวาโส นาม ชอ อ. การอยรวมกน สทธ กบ เตห ชเนห ดวยชน ท. เหลานน ทกโข เปนอาการเครองนามาซงทกข ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถวา ทกโข สมานสวาโส อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา เย ชนา อ. ชน ท. เหลาใด อทธค


ชอวาเปนผมปกตไปสทางไกลยดยาว ( อตตโน ) ปฏปนนตตา เพราะ ความทแหงตนเปนผดาเนนไปแลว อทธาน สทางไกลยดยาว วกฏ- สงขาต อนบณฑตนบพรอมแลววาวฏฏะ ( โหนต ) ยอมเปน เต ชนา อ. ชน ท. เหลานน ทกเขน อนปตตา ว เปนผอนทกข ตกไปตามแลวเทยว ( โหนต ) ยอมเปน ( อต ) ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา ทกขานปตตทธค อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ทกขานปตตภาโวป แม อ. ความเปน แหงบคคลผอนทกขตกไปตามแลว ทกโข เปนอาการเครองนามาซง ทกข ( โหต ) ยอมเปน อทธคภาโวป แม อ. ความเปนแหงบคคล ผมปกตไปสทางไกลยดยาว ทกโข เปนอาการเครองนามาซงทกข ( โหต ) ยอมเปน ยสมา เหตใด ตสมา เพราะเหตนน ( ปคคโล ) อ. บคคล อทธคป น ภเวยย ไมพงเปน แมเปนผชอวามปกตไปสทางไกล ยดยาว คมนตาย เพราะความเปนคออนไป อทธาน สทางไกลยดยาว วฏฏสงขาต อนบณฑตนบพรอมแลววาวฏฏะ วตตปปกาเรน ทกเขน อนปตโตป น ภเวยย ไมพงเปน แมเปนอนทกข อนมประการ แหงคาอนขาพเจากลาวแลว ตกไปตามแลว อต ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา ตสมา น จทธค อต ดงน ฯ


เรองนางจฬสภททา ๒๙. ๑๑๖/๑๔ ตงแต โส อย มม สมเณ อหรกาต เปนตนไป. โส เกฏ อ. เศรษฐนน อาโรเจส บอกแลว ภรยาย แกภรรยาวา อย สณสา อ. หญงสะใภน น วนทต ยอมไมไหว สมเณ ซงสมณะ ท. มม ของเรา ( ส าย ) ดวยความหมายรวา ( อเม สมณา ) อ. สมณะ ท. เหลาน อหรกา เปนผไมละอาย ( โหนต ) ยอมเปน อต ดงน ฯ สา เสฏ ภรยา อ. ภรรยาของเศรษฐนน ( จนเตตวา ) คดแลววา สมณา อ. สมณะ ท. อมสสา สณสาย ของหญงสะใภน กทสา น โข เปนผเชนไป หนอแล ( โหนต ) ยอมเปน ( อย สณสา ) อ. หญงสะใภน ปสสต ยอมสรรเสรญ เต สมเณ ซงสมณะ ท. เหลานน อตวย เกนเปรยบ อต ดงน ปกโกสาเปตวา ยงบคคลใหรองเรยก มาแลว ต จฬสภทท ซงนางจฬสภททานน อาห กลาวแลววา สมณา อ. สมณะ ท. ตยห ของเธอ กทสา เปนผเชนไร ( โหนต ) ยอมเปน ตว อ. เธอ ปสสส ยอมสรรเสรญ พาฬห โข อยางมนแล เน สมเณ ซงสมณะ ท. เหลานน ( เต สมณา ) อ. สมณะ ท. เหลานน กสลา เปนผมปกตอยางไร


กสมาจารา เปนผมสมาจารอยางไร ( โหนต ) ยอมเปน ตว อ. เธอ เม ปจฉตา ผอนเราถามแลว อกขาห จงบอก ต วตถ ซงเรองนน เม แกเรา อต ดงน ฯ อถ ครงนน สภททา อ. นางสภททา ปกาเสนต เมอจะ ประกาศ คเณ ซงคณ ท. พทธาน จเอว ของพระพทธเจา ท. ดวยนนเทยว พทธสาวกาน จ ของสาวกของพระพทธเจา ท. ดวย อสสา สสสยา แกแมผวนน สสส ยงแมผว โตเสส ใหยนดแลว วจเนห ดวยคา ท. อาทห อนเปนตน เอว อยางนวา ( สมณา ) อ. สมณะ ท. สนตนทรยา เปนผม อนทรยอนสงบแลว สนตมานสา เปนผมฉนทะ อนมในใจอนสงบแลว ( โหนต ) ยอมเปน คต อ. การไป ต อ. การยน เตส สมณาน แหง สมณะ ท. เหลานน สนต เปนธรรมชาตสงบ แลว ( โหต ) ยอมเปน ( สมณา ) อ. สมณะ ท. โอกขตตจกข เปนผมจกษอนทอดลงแลว มตภาณ เปนผมปกตกลาวซงคาอนบคคลนบได แลว (โหนต ) ยอมเปน สมณา อ. สมณะ ท. มม ของดฉน ตาทสา เปนผเชนกบดวยสมณะ นน ( โหนต ) ยอมเปน กายกมม อ. กายกรรม เตส สมณาน ของสมณะ ท. เหลานน สจ เปน


กรรมสะอาด ( โหต ) ยอมเปน วาจากมม อ. วาจา กรรม ( เตส สมณาน ) ของสมณะ ท. เหลานน อนาวล เปนกรรมไมขนมว ( โหต ) ยอมเปน มโนกมม อ. มโนกรรม ( เตส สมณาน ) ของสมณะ ท. เหลานน สวสทธ เปนกรรมหมดจดวเศษดวยด แลว ( โหต ) ยอมเปน สมณา อ. สมณะ ท. มม ของดฉน ตาทสา เปนผเชนกบดวยสมณะนน ( โหนต ) ยอมเปน ( สมณา ) อ. สมณะ ท. วมลา เปนผมมลทนไปปราศแลว สงขมตตาภา เปนผม รศมเพยงดงวารศมของสงขและแกวมกดา สทธา เปนผหมดจดแลว อนตรพาหรา ในภายในและภาย นอก ปณณา เปนผเตมแลว ธมเมห ดวยธรรม ท. สทเธห อนหมดจดแลว ( โหนต ) ยอมเปน สมณา อ. สมณะ ท. มม ของดฉน ตาทสา เปนผเชน กบดวยสมณะนน ( โหนต ) ยอมเปน โลโก อ. โลก ลาเภน อนนโต จ ฟขนแลว เพราะ ลาภดวย อลาเภท โอนโต จ ฟบลงแลว เพราะ สภาพมใชลาภดวย ( สมณา ) อ. สมณะ ท. เอกฏา เปนผตงอยในธรรมอนเดยว ลาภาลาเภน เพราะลาภและสภาพมใชลาภ ( โหนต ) ยอมเปน สมณา อ. สมณะ ท. มม ของดฉน ตาทสา


เปนผเชนกบดวยสมณะนน ( โหนต ) ยอมเปน โลโก อ. โลก ยเสน อนนโต จ ฟขนแลว เพราะยศดวย อยเสน โอนโต จ ฟบลงแลว เพราะโทษมใชยศดวย ( สมณา ) อ. สมณะ ท. เอกฏา เปนผตงอยในธรรมอนเดยว ยสายเสน เพราะยศและโทษมใชยศ ( โหนต ) ยอมเปน เพราะยศและโทษมใชยศ ( โหนต ) ยอมเปน สมณา อ. สมณะ ท. มม ของดฉน ตาทสา เปนผ เชนกบดวยสมณะนน ( โหนต ) ยอมเปน โลโก อ. โลก ปสสาย อนนโต จ ฟขนแลว เพราะ ความสรรเสรญดวย นนทายป โอนโต จ ฟบลง แลว แมเพราะความนนทาดวย ( สมณา ) อ. สมณะ ท. สมา เปนผเสมอ นนทาปสสาส ในเพราะการนนทาและการสรรเสรญ ท. ( โหนต ) ยอมเปน สมณา อ. สมณะ ท. มม ของดฉน ตาทสา เปนผเชนกบดวยสมณะนน ( โหนต ) ยอมเปน โลโก อ. โลก สเขน อนนโต จ ฟขนแลว เพราะสขดวย ทกเขนอป โอนโต จ ฟบลงแลว แม เพราะทกขดวย ( สมณา ) อ. สมณะ ท. อกมปา เปนผไมหวนไหว สขทกเขส ในเพราะสขและ ทกข ท. ( โหนต ) ยอมเปน สมณา อ. สมณะ ท.


มม ของดฉน ตาทสา เปนผเชนกบดวย สมณะนน ( โหนต ) ยอมเปน อต ดงน ฯ ๓๐. ๑๑๘/๗ ตงแต ตสม ขเณ อนาถปณฑโกป ธมมกถ เปนตนไป. ตสม ขเณ ในขณะนน อนาถปณฑโกป แม อ. เศรษฐชอ วาอนาถบณฑก สตวา ฟงแลว ธมมกถ ซงพระธรรมกถา นมนเตส ทลนมนตแลว สตถาร ซงพระศาสดา สวาตนาย เพออนเสวยใน วนพรง ฯ สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา คหปต ดกอน คฤหบด ภตต อ. ภต สวาตนาย เพออนฉนในวนพรง มยา อนเรา อธวตถ อยทบแลว อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ( ปคคโล ) อ. บคคล อาคโต ผมาแลว ปเรตร กอนกวา มยา กวาขาพระองค นตถ ยอมไมม ( ภตต ) อ. ภต กสส น โข ของใครหนอแล โว อนพระองค ท. อธวตถ อยทบ แลว อต ดงน ( อนาถปณฑเกน ) อนเศรษฐชอวาอนาถบณฑก วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา คหปต ดกอนคฤหบด ( อห ) อ. เรา จฬสภททาย นมนตโต เปนผอนนางจฬสภททา นมนตแลว ( อมห ) ยอมเปน อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา


ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ สภททา อ. นางสภททา วสต ยอมอย ทเร ในทไกล วสตโยชนสตมตถเก ในทสดแหงรอยแหงโยชน ๒๐ อโต านโต แตทน นน มใชหรอ อต ดงน ( อนาถปณฑเกน ) อนเศรษฐชอวาอนาถบณฑก วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา คหปต ดกอนคฤหบด อาม เออ ห ก สปปรสา อ. สตบรษ ท. วสนตาป แมอย ทเร ในทไกล ปกาเสนต ยอมปรากฏ ตา วย เพยงดงวายนอยแลว อภมเข ในทมหนาเฉพาะ อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา สนโต อ. สตบรษ ท. ปกาเสนต ยอมปรากฏ ทเร ในทไกล หมวนโต ปพพโต อว ราวกะ อ. ภเขาชอวาหมวนต ( ปากเสนโต ) ปรากฏอย ( ทเร ) ในทไกล อสนโต อ. อสตบรษ ท. น ทสสนต ยอมไมปรากฏ เอตถ าเน ในทน รตต ขตตา สรา ยถา ราวกะ อ. ลกศร ท. อนบคคลยงไปแลว ในราตร ( อทสสนตา ) ไมปรากฏอย อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา พทธาทโย ธรา อ. นกปราชญ ท. มพระพทธเจาเปนตน สนโต นาม ชอวาสตบรษ ราคาทน กเลสาน สนตตาย เพราะความทแหงกเลส ท. มราคะเปนตนเปนสภาพสงบแลว ปน แตวา สตตา อ. สตว ท. กตาธการา ผมการกระทาอนยงอนตน


กระทาแลว ปพพพทเธส ในพระพทธเจาในกาลกอน ท. อสสนนกสลมลา ผมมลแหงกสลอนหนาขนแลว ภาวตภาวนา ผมภาวนาอนใหเปนแลว ( สตถารา ) อนพระศาสดา อธปเปตา ทรงพระประสงคเอาแลววา สนโต อ. สตบรษ ท. อต ดงน อธ าเน ในทน ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวาา สนโต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ตาป ผแมยนอยแลว ทเร ในทไกล อาคจฉนตา เมอมา าณปถ สคลองแหงพระญาณ ปากฏา ชอวา เปนผปรากฏแลว โหนต ยอมเปน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหง บทวา ปกาเสนต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ห เหมอนอยางวา หมวนตปพพโต อ. ภเขาชอวาหมวนต ตโยชนสหสสวตถโต อนกวางโดยพนแหงโยชน สาม ป จโยชนสตพเพโธ อนสงโดยรอยแหงโยชนหา ปฏมณฑโต อนประดบแลว กฏสหสเสห ดวยพนแหงยอด ท. จตราสตยา ๘๔ ปกาเสต ยอมปรากฏ ตานป ชนาน แกชน ท. ผแมยนอยแลว ทเร ในทไกล โต วย เพยงดงวาตงอยแลว อภมเข ในทมหนา เฉพาะ ยถา ฉนใด ( สนโต ) อ. สตบรษ ท. ปกาเสนต ยอมปรากฏ เอว ฉนนน อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา หมวนโตว อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา พาลปคคลา อ. บคคลผเขลา ท. ทฏธมมครกา ผหนกในธรรมอนตนเหนแลว วตณณปรโลกา ผม


โลกในเบองหนาอนขามวเศษแลว อามสจกขกา ผเหนแกอามส ปพพชตา ผบวชแลว ชวตตถาย เพอประโยชนแกชวตต อสนโต นาม ชอวาอสตบรษ เต อสนโต อ. อสตบรษ ท. เหลานน นสนนาป ผแมนงแลว เอตถ าเน ในทน คอวา สนตเก ในทใกล ชานมณฑลสส แหงมณฑลแหงพระชาน ทกขณสส เบองขวา พทธาน ของพระ- พทธเจา ท. น ทสสนต ยอมไมปรากฏ คอวา น ป ายนต ยอมไมทราบ ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อสนเตตถ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สรา วย ราวกะ อ. ลกศร ท. ขตตา อนบคคลยงไปแลว รตต ในราตร คอวา อนธกาเร ในทมด จตรงคสมนนาคเต อนมาตามพรอมแลวดวยองค ๔ ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา รตต ขตตา อต ดงน ฯ อตโถ อ. อธบายวา ( เต อสนโต ) อ. อสตบรษ ท. เหลานน น ป ายนต ชอวายอมไมปรากฏ อภาเวน เพราะความไมท ปพพเหตโน แหงเหตในกาลกอน อปนสสยภตสส อนเปนอปนสยเปนแลว ตาถรปสส อนมรปอยางนน อต ดงน ฯ


เรองเอกวหารเถระ ๓๑. ๑๒๐/๗ ตงแต โส กร เถโร เอโก ว นสทต เปนตนไป. กร ไดยนวา โส เถโร อ. พระเถระนน ปากโฏ เปนผ ปรากฏแลว จตปรสนตเร ในระหวางแหงบรษท ๔ วา เอโก ว เถโร อ. พระเถระผเดยวเทยว นสทต ยอมนง เอโก ว เถโร อ. พระเถระ ผเดยวเทยว จงกมต ยอมจงกรม เอโก ว เถโร อ. พระเถระผเดยวเทยว ตฏต ยอมยนอย อต ดงน อโหส ไดเปน แลว ฯ อถ ครงนน ภกข อ. ภกษ ท. อาโรเจส กราบทลแลว น เถร ซงพระเถระนน ตถาคตสส แกพระตถาคตวา ภนเต ขาแต พระองคผเจรญ อย เถโร อ. พระเถระน เอวรโป นาม ชอวา เปนผมรปอยางน ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา ทตวา ทรงประทานแลว สาธการ ซงอนสาธการวา สาธ อ. ดละ สาธ อ. ดละ อต ดงน ( วตวา ) ตรสแลววา ภกขนา นาม ชออนภกษ ววตเตน พงเปนผสงดแลว ภวตพพ พงเปนอต ดงน กเถตวา ตรสแลว อานสส ซงอานสงส วเวเก ในความสงด อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ( ภกข ) อ. ภกษ ( ภเชถ ) พงคบ เอกาสน ซงทเปนทนงแหงบคคลคนเดยว เอกเสยย ซงท


เปนทนอนแหงบคคลคนเดยว เอโก เปนผเดยว อตนทโต เปนผไมเกยจครานแลว ( หตวา ) เปน จร เทยวไปอย เอโก เปนผเดยว ( หตวา ) เปน มย ทรมานอย อตตาน ซงตน รมโต พงเปน ผยนดแลว วนนเต ในทสดแหงปา สยา พงเปน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อาสน อ. ทเปนทนง ( ภกขโน ) แหงภกษ ภกขสหสสมชเฌป มลกมมฏาน อวชหตวา เตนเอว มนสกาเรน นสนนสส ผไมละ ซงกรรมฐานอนเปนมล แลวนงแลว แมใน ทามกลางแหงพนแหงภกษ ดวยการกระทาไวในใจนนนนเทยว เอกาสน นาม ชอวาทเปนทนงแหงบคคลคนเดยว ฯ เสยยา อ. ทเปนทนอน ภกขโน แหงภกษ โลหปาสาทสทเสป ปาสาเท จ ภกขสหสมชเฌป จ ป ตเต วจตรปจจตถรณปธาเน มหารเห สยเน สต อปฏเปตวา ทกขเณน ปสเสน มลกมมฏานมนสกาเรน นปนนสส ผเขาไปตง ไวแลว ซงสต นอนแลว เหนอทเปนทนอน อนบคคลปลาดแลว ในปราสาท แมอนเชนกบดวยโลหปราสาทดวย แมในทามกลางแหง พนแหงภกษดวย อนเปนทรองรบซงผาเปนเครองปลาดอนวจตร อนควรแกคามาก โดยขางเบองขวา ดวยการกระทาไวในใจในกรรมฐาน อนเปนมล เอกเสยยา นาม ชอวาทเปนทนอนแหงบคคลคนเดยว ฯ ( ภกข ) อ. ภกษ ภเชถ พงคบ เอกาสน จ ซงเปนทนงแหงบคคล คนเดยวดวย เอกเสยย จ ซงทเปนทนอนแหงบคคลคนเดยวดวย


เอวรป อนมรปอยางน อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา เอกาสน เอกเสยย อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อกสโต ชอวาเปนผไมเกยจครานแลว ชงฆพล นสสาย ชวต กปปเนน เพราะอนอาศย ซงกาลงแหงแขง แลวสาเรจ ซงชวต หตวา เปน เอโก ว ผเดยวเทยว จรนโต เทยวไปอย สพพรยาปเถส ในอรยาบถทงปวง ท. อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อตนทโต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา เอกโก ว เปนผเดยวเทยว หตวา เปน ทเมนโต มรทานอย อตตาน ซงตน รตตฏานาทส าเนส กมมฏาน อนย ชตวา มคคผลาธคมนวเสน ดวยอานาจแหงอนตามประกอบ ซงกรรมฐาน ในท ท. มทเปนทพกในกลางคนเปนตน แลวถงทบ ซงมรรคและผล อต ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา เอโก ทมยมตตาน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ อรรถวา ( ภกข ) อ. ภกษ ทเมนโต เมอทรมาน อตตาน ซงตน เอว อยางน อภรโต ชอวาพงเปนผยนดยงแลว อตถปรสสททาทห สทเทห ววตตวนสณเฑเอว ในชฏแหงปาอนสงด แลว จากเสยง ท. มเสยงของหญงและบรษเปนตนนนเทยว ภเวยย พงเปน ห เพราะวา อากณณวหารนา ภกขนา อนภกษผปกตอย


อนเกลอนกลนแลว น สกกา ไมอาจ ทเมต เพออนทรมาน อตตาน ซงตน เอว อยางนได อต ดงน ( คาถาปาทสส ) แหง บาทแหงพระคาถาวา วนนเต รมโต สยา อต ดงน ฯ


เรองนางสนทรปรพพาชกา ๓๒. ๑๒๓/๑๔ ตงแต ตโต ตตถยา สนทร น ปสสามาต เปนตนไป. ตโต ลาดบนน ตตถยา อ. เดยรถย ท. กตวา กระทาแลว โกลาหล ซงความโกลาหลวา มย อ. เรา ท. น ปสสาม ยอมไมเหน สนทร ซงนางสนทร อต ดงน อาโรเจตวา กราบทลแลว ร โ แกพระราชา ( ร า ) วตตา ผอนพระราชาตรสแลววา อาสงกา อ. ความรงเกยจ โว แหงทาน ท. กห าเน ณ ทไหน ( อตถ ) มอย อต ดงน วตวา ทลแลววา ( สนทร ) อ. นางสนทร วสต ยอมอย เชตวเน ในพระเชตวน อเม อวเส สนวน ท. เหลาน มย อ. อาตมภาพ ท. น ชานาม ยอมไมทราบ ปวตต ซงความ เปนไป อสสา สนทรยา แหงนางสนทรนน ตตร เชตวเน ในพระ- เชตวนนน อต ดงน ร า อน าตา ผอนพระราชาทรงพระ- อนญาตแลววา เตนห ถาอยางนน ตมเห อ. ทาน ท. คจฉถ จงไป วจนถ จงคนด น เชตวน ซงพระเชตวนนนเถด อต ดงน คเหตวา พาเอาแลว อปฏาเก ซงอปฏาก ท. อตตโน ของตน คนตวา ไปแลว เชตวน สพระเชตวน ทสวา เหนแลว ต สนทร ซงนาง สนทรย มาลากจวรนตเร ในระหวางแหงหยากเยอคอดอกไม อาโร- เปตวา ยกขนแลว ม จก ซงเตยง ปวสตวา เขาไปแลว นคร


สพระนคร อาโรเจส กราบทลแลว ร โ แกพระราชาวา สาวกา อ. สาวก ท. สมณสส ของพระสมณะ โคตมสส ผโคดม สนทร ยงนางสนทร มาเรตวา ใหตายแลว นกขปส โยนไปแลว มาลา- กจวรนตเร ในระหวางแหงหยากเยอคอดอกไม ( จนตเนน ) ดวยอน คดวา มย อ. เรา ท. ปฏจฉาเทสสาม จกปกปด ปาปกมม ซงกรรม อนลามก สตถารา กต อนพระศาสดา ทรงกระทาแลว อต ดงน ฯ ราชา อ. พระราชา อาห ตรสแลววา เตนห ถาอยางนน ตมเห อ. ทาน ท. คจฉถ จงไปเถด อาหณฑถ จงเทยวไป นคร ตลอดพระนคร อต ดงน ฯ เต ตตถยา อ. เดยรถย ท. เหลานน วตวา กลาวแลว ( วจนาน ) ซงคา ท. อนมคาวา ตมเห อ. ทาน ท. ปสสถ จงด กมม ซงกรรม สมณาน ของสมณะ ท. สกยปตตยาน ผเปนเหลากอของพระศกยบตรเถด อตอาทน ดงนเปนตน นครวถส ในถนนในพระนคร ท. อคมส ไดไปแลว นเวสนทวาร สประต แหงพระราชนเวศน ร โ ของพระราชา ปน อก ฯ ราชา อ. พระราชา อาโรเปตวา ทรงยงราชาบรษใหยกขนแลว สรร ซงสรระ สนทรยา ของนางสนทร อฏฏก สแคร อามกสสาเน ในปาชาแหง ผดบ รกขาเปส ทรงยงบคคลใหรกษาแลว ฯ สาวตถวาสโน ชนา อ. ชน ท. ผมปกตอยในเมองสาวตถ เสสา ผเหลอ เปตวา เวน อรยสาวเก ซงอรยสาวก ท. วตวา


กลาวแลว ( วจนาน ) ซงคา ท. อนมคาวา ตมเห อ. ทาน ท. ปสสถ จงด กมม ซงกรรม สมณาน ของสมณะ ท. สกยปตตยาน ผเปนเหลากอของศกยบตรเถด อตอาทน ดงนเปนตน เยภยเยน โดยมาก อกโกสนตา วจรนต ยอมเทยวไปดาอย ภกข ซงภกษ ท. อนโตนคเรป ในภายในแหงพระนครบาง พหนคเรป ในภายนอก แหงพระนครบาง อร เสป ในปา ท. บาง ฯ ภกข อ. ภกษ ท. อาโรเจส กราบทลแลว ต ปวตต ซงความเปนไปนน ตถาคตสส แกพระตถาคต ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา เตนห ถาอยางนน ตมเหป แม อ. เธอ ท. ปฏโจเทถ จงโจทกตอบ เอว อยางน เต มนสเส กะมนษย ท. เหลานน อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา อภตวาท ปคคโล อ. บคคล ผมปกตกลาวซงคา อนไมมแลว อเปต ยอมเขาถง นรย ซงนรก วาป แมหรอวา โย ปคคโล อ. บคคลใด กตวา กระทาแลว อาห กลาวแลววา อห อ. เรา น กโรม ยอมไมกระทา อต ดงน เต ชนา อ. ชน ท. เหลานน อโภป แมทงสอง มนชา ผเกด แตมน นหนกมมา ผมกรรมอนทราม เปจจ ละไปแลว ปรตถ โลเก ในโลกอน สมา เปน ผเสมอกน ภวนต ยอมเปน อต ดงน ฯ


( อตโถ ) อ. อรรถวา ปรสส ปคคลสส โทส อทสวา ว ไมเหนแลว ซงโทษ ของบคคลอนเทยว กตวา กระทาแลว มสาวาท ซงการกลาวเทจ อพภาจกขนโต ตอย ปร ปคคล ซงบคคลอน ตจเฉน วจเนน ดวยคาอนเปลา ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา กภตวาท อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา วา ปน กหรอวา โย ปคคโล อ. บคคลใด กตวา กระทาแลว ปาปกมม ซงกรรมอนลามก อาห กลาวแลววา อห อ. เรา น กโรม ยอมไมกระทา เอต ปาปกม ซงกรรมอนลามกนน อต ดงน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา กตวา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา เต อโภป ชนา อ. ชน ท. แม ทงสองเหลานน คนตวา ไปแลว ปรโลก สโลกอน สมา ชอวา เปนผเสมอกน คตยา โดยคต อปคมเนน เพราะอนเขาถง นรย ซงนรก ภวนต ยอมเปน ( อต ) ดงน ( ปทาน ) แหงบท ท. วา เปจจ สมา ภวนต อต ดงน ฯ เนส ชนาน คตเอว อ. คต ชองชน ท. เหลานนนนเทยว ( พทธาเณน ) อนพระพทธญาณ ปรจฉนนา กาหนดแลว ปน แตวา อาย อ. อาย เนส ชนาน ของชน ท. เหลานน ( พทธาเณน ) อนพระพทธญาณ น ปรจฉนน ไมกาหนดแลว ห เพราะวา ( ชนา ) อ. ชน ท. กตวา กระทาแลว ปาปกมม ซงกรรมอนลามก พห มาก ปจจนต ยอมไหม นรเย ในนรก จร สนกาลนาน ( ชนา )


อ. ชน ท. กตวา กระทาแลว ปรตต ปาปกมม ซงกรรมอนลามก อนนดหนอย ( ปจจนต ) ยอมไหม ( นรเย ) ในนรก กาล สนกาล อปปมตตกเอว อนมประมาณอนนอยนนเทยว ปน ก กมม อ. กรรม ลามกเอว อนลามกนนเทยว เตส ชนาน ของชน ท. เหลานน อภนนป แมทงสอง ( การณ ) เปนเหต ( โหต ) ยอมเปน ยสมา เหตใด เตน การเณน เพราะเหตนน ( วจน ) อ. พระดารสวา นหกมมา มนชา ปรตถ อต ดงน ( ภควตา ) อนพระผมพระ- ภาคเจา วตต ตรสแลว ฯ ปน ก สมพนโธ อ. การสมพนธ ปทสส ซงบทวา ปรตถ อต ดงน เปจจปเทน ดวยบทวาเปจจ ปรโต ขางหนา ( ปณฑเตน ) อนบณฑต ( กาตพโพ ) พงกระทา ฯ ( อตโถ ) อ. อธบายวา เต ชนา อ. ชน ท. เหลานน นหนกมมา ผมกรรมอนทราม เปจจ ละไปแลว ปรตถ โลเก ในโลกอน คอวา คนตวา ไปแลว อโต โลกโต จากโลกน สมา เปนผเสมอกน ปรโลเก ในโลกอน ภวนต ยอมเปน อต ดงน ฯ


เรองเศรษฐบตรชอเขมกะ ๓๓. ๑๒๘/๑๖ ตงแต มหาเสฏ ต ปวตต สตวา ต เปนตนไป. มหาเสฏ อ. มหาเศรษฐ สตวา ฟงแลว ต ปวตต ซงความ เปนไปนน อาทาย พาเอาแลว ต เขมก ซงนายเขมกะนน คนตวา ไปแลว สนตก สสานก สตถ ของพระศาสดา อาโรเจตวา กราบ ทลแลว ต ปวตต ซงความเปนไปนน อาห กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ตมเห อ. พระองค ท. เทเสถ จงทรงแสดง ธมม ซงธรรม อมสส เขมกสส แกนายเขมกะนเถด อต ดงน ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา กเถตวา ตรสแลว สเวคกถ ซงกถา อนแสดงซงความสงเวช ตสส เขมกสส แกนายเขมกะนน ทสเสนโต เมอจะทรงแสดง โทส ซงโทษ ปรทารเสวนาย ในการเสพซงทาระ ของบคคลอน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา นโร อ. นระ ปมตโต ผประมาทแลว ปรทารปเสว ผมปกตเขาไปเสพซงทาระของบรษอน อาปชชต ยอมถงทว านาน ซงฐานะ ท. จตตาร ๔ อป - ลาภ คอ ซงการไดซงเหตมใชบญ ( ปม )


อนเปนทหนง นนกามเสยย คอ ซงการนอนอน ไมเปนทใคร ( ทตย ) อนเปนทสอง นนท คอ ซงการนนทา ตตย อนเปนทสาม นรย คอ ซง นรก จตตถ อนเปนทส อป ลาโภ จ อ. การ ไดซงเหตมใชบญดวย คต ปาปกา จ อ. คตอน ลามกดวย ภตสส ปรสสส ภตาย อตถยา รต โถกกา จ อ. ความยนด แหงบรษผกลวแลว ดวย หญงผกลวแลวอนมประมาณหนอยหนงดวย ราชา ทณฑ ครก ปเณต จ อ. พระราชา ยอมทรงลง ซงอาชญา อนหนกดวย ตสมา เพราะเหตนน นโร อ. นระ น เสเว ไมพงเสพ ปรทาร ซง ทาระของบรษอน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ทกขการณาน ซงเหตแหงทกข ท. ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา านาน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สมนนาคโต ผมาตามพรอมแลว สตโวสสคเคน ดวยการปลอยลงแหงสต ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ปมตโต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปาปณาต ยอมถง ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อาปชชต อต ดงน ฯ


( อตโถ ) อ. อรรถวา อปเสวนโต เขาไปเสพอย ทาร ซง ทาระ ปรสส ปรสสส ของบรษอน อปปถจาร ชอวาผมปกตประ- พฤตนอกทาง ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ปรทารปเสว อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อกสลลาภ คอ ซงการไดซงอกศล ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อป ลาภ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ( อตตา ) อ. ตน อจฉต ยอมปรารถนา ยถา โดยประการใด ( โส นโร ) อ. นระนน อลภตวา ไมไดแลว เสยย ซงการนอน เอว โดยประการนน ลภต ยอมได เสยย ซง การนอน กาล ตลอดกาล ปรตตกเอว อนนดหนอยนนเทยว อนจฉต อนตนไมปรารถนาแลว ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา นนกามเสยย อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อย อป ลาโภ จ อ. การไดซงเหต มใชบญนดวย เตน อป เน นรยสงขาตา ปาปกา คต จ อ. คต อนลามกอนบณฑตนบพรอมแลววานรก เพราะเหตมใชบญนนดวย โหต ยอมม ตสส นรสส แกนระนน เอว อยางน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อป ลาโภ จ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา รต อ. ความยนด สทธ กบ อตถยา ดวยหญง ภตาย ผกลวแลว ตสส ปรสสส แหงบรษนน ภตส ผกลวแลว ยา ใด สาป รต อ. ความยนดแมนน โถกกา เปน


ธรรมชาตมประมาณหนอยหนง คอวา ปรตตา เปนธรรมชาตนดหนอย โหต ยอมเปน ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา รต จ โถกกา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา จ อนง ราชา อ. พระราชา ปเณต ยอทรงลง ทณฑ ซงอาชญา ครก อนหนก หตถจเฉทาทวเสน ดวยอานาจแหงทกขมการตดซงมอเปนตน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ครก อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ( นโร ) อ. นระ เสวนโต เสพอย ปรทาร ซงทาระของบรษอน ปาปณาต ยอมถง อป าทน านาน ซงฐานะ ท. มเหตมใชบญเปนตน เอตาน เหลานน ยสมา เหตใด ตสมา เพราะเหตนน ( นโร ) อ. นระ ปรทาร นน เสเวยย ไมพงเสพ ซงทาระของบรษอน อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ตสมา อต ดงน เปนตน ฯ


เรองทพพจภกษ ๓๔. ๑๓๐/๑๙ ตงแต สตถา ต ภกข อเนกปรยาเยน เปนตนไป. ( สตถา ) อ. พระศาสดา วครหตวา ทรงตเตยนแลว ต ภกข ซงภกษนน อเนกปรยาเยน โดยปรยายมใชหนง เทเสนโต เมอจะ ทรงแสดง ธมม ซงธรรม อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซง พระคาถา ท. อมา เหลานวา กโส อ. หญาคา ทคคหโต อนบคคลจบชวแลว อนกนตต ยอมตามบาด หตถเอว ซงมอนนเทยว ยถา ฉนใด สาม อ. คณเครองความเปนแหง สมณะ ทปปรามฏ อนบคคลลบคลาแลวชว อปกฑฒต ยอมคราเขาไป นรยาย เพอนรก ( เอว ) ฉนนน ยงก จ กมม สถล ( โหต ) จ อ. กรรมอยางใดอยางหนง เปนกรรมหยอน ยอม เปนดวย สงกลฏ ย วต จ อ. วตรใด เศรา- หมองแลวดวย สงกสสร พรหมจรย ( โหต ) จ อ. พรหมจรรย เปนคณชาตอนบคคลระลกดวย ความรงเกยจ ยอมเปนดวย ต ตวธกมม อ. กรรม


อนมอยางสามนน มหปผล เปนกรรมมผลมาก โหต ยอมเปน น หามได เจ หากวา ( ปคคโล ) อ. บคคล กยรา พงกระทา ( ย กมม ) ซง ธรรมใด กยราถ พงกระทา เอน กมม ซงกรรม นน ทฬห ใหมน ห เพราะวา ปรพพาโช อ. สมณธรรมเปนเครองเวนรอบ สถโล อนหยอน อากรเต ยอมเกลย รช ซงธล ภยโย ยง อต ดงน ฯ ตณ อ. หญา ตขณธาร อนมคมกลา ยงก จ ชนดใดชนดหนง ตาลปณณป แม อ. ใบแหงตาล อนตมโส โดยทสด กโส อต ชอ วาหญาคา ตตถ คาถาย ในพระคาถานน ฯ โส กโส อ. หญาคานน เยน ปคคเลน ทคคหโต อนบคคล ใดจบชวแลว อนกนตต ยอมตามบาด คอวา ผาเลต ยอมผา หตถ ซงมอ ตสส ปคคลสส ของบคคลนน ยถา ฉนใด สาม ป แม อ. คณเครองความเปนแหงสมณะ สมณธมมสงขาต อนบณฑตนบ พรอมแลววาสมณธรรม ทปปรามฏ ชอวาอนบคคลลบคลาแลวชว ขณฑสลาทตาย เพราะความเปนแหงบคคลมบคคลผมศลเปนทอน เปนตน เอวเอว ฉนนนนนเทยว ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา นพพตตาเปต ยอมยงบคคลใหบงเกด นรเย ในนรก อต ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา


นรยายปกฑฒต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา กมม อ. กรรม ก จ อะไร ๆ กต อนบคคลกระทาแลว กตวา กระทา สถลคคาห ใหเปนการถอเอา อยางหยอน โอหยตวา กรเณน โดยอนละลงแลวกระทา ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา สถล อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สงกลฏ ชอวาเศราหมองแลว จรเณน เพราะอนเทยวไป อโคจเรส ในอโคจร ท. เวสยาทเกส มหญง แพศยาเปนตน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา สงกลฏ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สรตพพ อนบคคลพงระลก สงกาห ดวยความสงสย ท. คอวา ทสวา เหนแลว สงฆ ซงสงฆ สนนป- ตตป แมผประชมกนแลว อโปสถกจจาทส กจเจส ในกจ ท. มกจ ดวยอโบสถเปนตนหนา อ ตเรน กจเจน ดวยกจอยางใดอยางหนง สรต ระลกแลว อาสงกาห ดวยความสงสย ท. อตตโน ของตน คอวา อสสงกต รงเกยจแลว คอวา ปรสงกต ระแวงแลว เอว อยางนวา อเม ภกข อ. ภกษ ท. เหลาน ตวา ทราบแลว จรย ซงความประพฤต มม ของเรา อกขปตกามา เปนผใครเพออนยกขน ม ซงเรา ( หตวา ) เปน สนนปตตา ประชมกนแลว อทธา แนแท อต ดงน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา สงกสสร อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา พรหมจรย อ. พรหมจรรย สมณธมม- สงขาต อนบณฑตนบพรอมแลววาสมณธรรม ต นน คอวา เอวรป


อนมรปอยางน มหปผล เปนคณชาตมผลอนใหญ ตสส ปคคลสส แกบคคลนน โหต ยอมเปน น หามได มหปผล เปนคณชาตมผล อนใหญ ( ชาน ) แกชน ท. ภกขาทายกานป ผแมถวายซงภกษ อสส ปคคลสส แกบคคลนน โหต ยอมเปน น หามได อมหป- ผลภาเวน เพราะความเปนแหงคณชาตไมมผลอนใหญ ตสส ปคคลสส แกบคคลนน อต ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา น ต โหต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ตสมา เพราะเหตนน ( ปคคโล ) อ. บคคล กเรยย พงกระทา ย กมม ซงกรรมใด ต กมม กโรตเอว จงกระทา ซงกรรมนนนนเทยว ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา กยรา เจ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา กตวา กระทาแลว เอต กมม ซง กรรมนน ถรกต ใหเปนกรมอนตนกระทาแลวใหมนคง คอวา อวฏตสมาทาโน เปนผมการสมาทานอนตงลงแลว หตฮวา เปน กยรา พงกระทา เอต กมม ซงกรรมนน ( อต ) ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา ทฬหเมน ปรกกเม อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สมณธมโม อ. สมณธรรม กโต อน บคคลกระทาแลว สถลคคาเหน ดวยการถอเอาอยางหยอน ชณฑาท- ภาวปปตโต อนถงแลวซงภาวะมความเปนทอนเปนตน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ปรพพาโช อต ดงน ฯ


( อตโถ ) อ. อรรถวา สมณธมโม อ. สมณธรรม เอวรโป อน มรปอยางน น สกโกต ยอมไมอาจ อปเนต เพออนนาไปปราศ ราครชาท รช ซงธลมธลคอราคะเปนตน วชชมาน อนมอย อพภนตเร ในภายใน อถโข ทแท อากรต ยอมเกลย ราครชาท รช ซงธลมธลคอราคะเปนตน อาปรป แมอนอก อปร ในเบองบน ตสส ปคคลสส ของบคคลนน อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ภยโย อต ดงน ฯ


เรองอาคนตกภกษ ๓๕. ๑๓๔/๑๐ ตงแต สตถา เตห สทธ กตปปฏสนถาโร เปนตนไป. ( สตถา ) อ. พระศาสดา กตปฏสนถาโร ผมปฏสนถารอนทรง กระทาแลว สทธ กบ เตห ภกขห ดวยภกษ ท. เหลานน ปจฉตวา ตรสถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. วสตถ อยแลว สข เปนสข ก หรอ อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ มย อ. ขาพระองค ท. วสมหา อย แลว สข เปนสข ปมมาสเอว ตลอดเดอนทหนงนนเทยว มชฌม- มาเส ในเดอนอนมในทามกลาง โจรา อ. โจร ท. ปหรส ปลนแลว คาม ซงชาวบาน มนสสา อ. มนษย ท. อภสงขโรนตา ซอมแซมอย นคร ซงพระนคร น ลภส ไมไดแลว โอกาส ซงโอกาส อปฏาต เพออนบารง สกกจจ โดยเคารพ ปฏาย จาเดม ตโต กาลโต แตกาลนน ตสมา เพราะเหตนน มย อ. ขาพระองค ท. วสมหา อยแลว วสส ตลอดพรรษา อผาสก อนไมผาสก อต ดงน ( เตห ภกขห ) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรส แลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. อล อ. พอละ ตมเห อ. เธอ ท. มา จนตยตถ อยาคดแลว ผาสวหาโร นาม ชอ อ. การอย


อยางสาราญ ทลลโภ เปนอาการอนบคคลไดโดยยาก นจจกาล ตลอด กาลเปนนจ ( โหต ) ยอมเปน มนสสา อ. มนษย ท. เต เหลานน โคปยส คมครองแลว นคร ซงนคร ยถา ฉนใด ภกขนา นาม อตตภาวเอว โคปยต อ. อนชออนภกษคมครอง ซงภตภาพนนเทยว เอว ฉนนน วฏฏต ยอมควร อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซง พระคาถา อม นวา นคร อ. นคร ปจจนต ชอวาปจจนตะ ( มนส- เสห ) อนมนษย ท. คตต คมครองแลว ( กตวา ) กระทา สนตรพาหร ใหเปนไปในภายในและภาย- นอก ยถา ฉนใด ตมเห อ. ทาน ท. โคเปถ จง คมครอง อตตาน ซงตน เอว ฉนนน ขโณ อ. ขณะ มา อปจจคา อยาเขาลวงแลว โว ซงทาน ท. ห เพราะวา ขณาตตา ชนา อ. ชน ท. ผลวง ไปแลวซงขณะ สมปปตา เปนผเพรยบพรอมแลว นรยมห ในนรก ( หตวา ) เปน โสจนต ยอม เศราโศก อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ต ปจจนตนคร อ. นครชอวาปจจนตะนน เตห มนสเสห อนมนษย ท. เหลานน กโรนเตห ผกระทาอย ถราน ซงทมน ท. ทวารปาการาทน มประต


และกาแพงเปนตน ( คตต ) ชอวาคมครองแลว คอวา ( กต ) ชอ วากระทาแลว สอนตร ใหเปนไปในภายใน ( ต ปจจนตนคร ) อ. นครชอวาปจจนตะนน ( เตห มนสเสห ) อนมนษย ท. เหลานน กโรนเตห ผกระทาอย ถราน ซงทมน ท. อฏฏาลกปรขาทน มปอม และคเปนตน ( คตต ) ชอวาคมครองแลว คอวา ( กต ) ชอวา กระทาแลว สพาหร ใหเปนไปในภายนอก อต เพราะเหตนน ( ต ปจจนตนคร ) อ. นครชอวาปจจนตะนน ( เตห มนสเสห ) อน มนษย ท. เหลานน คตต ชอวาคมครองแลว คอวา กต ชอวา กระทาแลว สนตรพาหร ใหเปนไปในภายในและภายนอก ยถา ฉนใด ห ก ตมเห อ. ทาน ท. สต ยงสต อปฏาเตวา จงใหเขาไป ตงไวแลว ปทหตวา จงปดแลว ทวาราน ซงทวาร ท. ฉ ๖ อชฌต- ตกาน อนเปนไปในภายใน อวสสชเชตวา จงไมปลอยแลว สต ซงสต ทวรรกขก อนเปนเครองรกษาซงทวาร อายตนาน อ. อาย- ตนะ ท. ฉ ๖ พาหราน อนเปนไปในภายนอก คยหมานาน อน บคคลยดถออย สวตตนต ยอมเปนไปพรอม อปฆาตาย เพออนเขา ไปฆา อชฌตตกาน อายตนาน ซงอายตนะ ท. อนเปนไปในภายใน ยถา โดยประการใด กตวา จงกระทาแลว ตาน ฉ อชฌตตกาย- ตนาน ซงอายตนะอนเปนไปในภายใน ท. ๖ เหลานน ถราน ใหมน อคคหเณน ดวยการไมถอเอา ตถา โดยประการนน อปปหาย ไม ละแลว สต ซงสต ทวารรกขก อนเปนเครองรกษาซงทวาร อปป-


เวสาย เพออนไมเขาไป เตส พาหรายตนาน แหงอายตนะอนเปน ไปในภายนอก ท. เหลานน วจรนตา ประพฤตอย โคเปถ ชอวา จงคมครอง อตตาน ซงตน เอว ฉนนน อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา สนตรพาหร อต ดงนเปนตน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ห ก โย ปคคโล อ. บคคลใด น โคเปต ยอมไมคมครอง อตตาน ซงตน เอว อยางน ขโณ อ. ขณะ อย น สพโพป แมทงปวง อต คอ พทธปปาทกขโณ อ. ขณะคอ ความเกดขนแหงพระพทธเจา อย น อปปตตกขโณ อ. ชณะแหงการ เกดขน มชฌมปเทเส ในประเทศอนมในทามกลาง สมมาทฏ ยา ( อตตนา ) ปฏลทธกขโณ อ. ขณะแหงความเหนโดยชอบอนตนได เฉพาะแลว อเวกลลกขโณ อ. ขณะคอความไมขาดแคลน อายตนาน แหงอายตนะ ท. ฉนน ๖ อตกกมต ยอมกาวลวง ต ปคคล ซง บคคลนน โส ขโณ อ. ขณะนน มา อตกกมต จงอยากาวลวง ตมเห ซงทาน ท. ( อต ) ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระ คาถาวา ขโณ โว มา อปจจคา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ห เพราะวา เย ชนา อ. ชน ท. เหลาใด อตตา เปนไปลวงแลว ต ขณ ซงขณะนน จ อนง โส ขโณ อ. ขณะนน อตโต เปนไปลวงแลว เต ปคคเล ซงบคคล ท. เหลา นน เต ปคคลา อ. บคคล ท. เหลานน สมปปตา เปนผเพรยบ-


พรอมแลว นรยมห ในนรก หตวา เปนแลว คอวา นพพตตตวา บงเกดแลว ตตถ นรเย ในนรกนน โสจนต เศราโศกอย อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ขณาตตา อต ดงนเปนตน ฯ


เรองนครนถ ๓๖. ๑๓๖/๔ ตงแต เอกสม ห ทวเส ภกข นคคณเ เปนตนไป. ห ความพสดารวา เอกสม ทวเส ในวนหนง ภกข อ. ภกษ ท. ทสวา เหนแลว นคคณเ ซงนครนถ ท. กถ ยงถอยคาวา อาวโส แนะผมอาย นคครา อ. นครนถ ท. อเม เหลาน วรตรา เปนผประเสรฐกวา อเจลเกห กวาชเปลอย ท. อปปฏจฉนเนห ผไม ปกปดแลว สพพโส โดยประการทงปวง ( โหนต ) ยอมเปน เย นคคณา อ. นครนถ ท. เหลาใด ปฏจฉเทนต ยอมปกปด ปรม- ปสสป แมซงขางอนมในเบองหนา เอก ขางหนง ตาว กอน เอเต นคคณา อ. นครนถ ท. เหลานน สหรกา ม เ เหนจะเปนผ เปนไปกบดวยความละอาย ( โหนต ) ยอมเปน อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขนพรอมแลว ฯ นคคณา อ. นครนถ ท. สตวา ฟงแลว ต วจน ซงคานน วตวา กลาวแลววา มย อ. เรา ท. น ปฏจฉาเทม ยอมไมปกปด เอเตน การเณน เพราะเหตนน มย อ. เรา ท. ปฏจฉาเทม ยอม ปกปด อมนา การเณน เพราะเหตน อต คอ ปน ก ปสรชาทโย รชา อ. ธล ท. มธลจากฝนเปนตน ชวตนทรยปปฏพทธา เปนของ


เนองเฉพาะแลวดวยอนทรยคอชวต ปคคลาเอว คอ อ. บคคล ท. นนเทยว ( โหนต ) ยอมเปน เอว ครนเมอความเปนอยางน ( สนเต ) มอย ปสรชาทโย รชา อ. ธล ท. มธลจากฝนเปนตน เอเต เหลา นน มา ปตส อยาตกแลว ภกขาภาชเนส ในภาชนะแหงภกษ ท. ใน ของเรา ท. อต ดงน กรส กระทาแลว กถ ซงถอยคา พห มาก สทธ กบ เตห ภกขห ดวยภกษ ท. เหลานน วาทปปฏวาท- วเสนดวยอานาจแหงการกลาวและการกลาวตอบ ฯ ภกข อ. ภกษ ท. อปสงกมตวา เขาไปเฝาแลว สตถาร ซงพระศาสดา อาโรเจส กราบทลแลว ต ปวตต ซงความเปนไปนน ( อตตโน ) นสนนกาเล ในกาลแหงตนนงแลว ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ( สตตา ) อ. สตว ท. อลชชตพเพ วตถมห ลชชตวา ลชชตพเพ วตถมห อลชชมานา นาม ชอวาผละอายแลว ในเพราะเรองอนบคคลไม พงละอาย ไมละอายอย ในเพราะเรองอนบคคลพงละอาย ทคคตปรายนา ว เปนผมทคตเปนทไปในเบองหนาเทยว โหนต ยอมเปน อต ดงน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถาซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา สตตา อ. สตว ท. ลชชนต ยอมละอาย อลชช- ตาเย วตถมห ในเพราะวตถอนบคลไมพงละอาย น ลชชเร ยอมไมละอาย ลชชตาเย วตถมห ในเพราะ


วตถอนบคคลพงละอาย มจฉาทฏ สมาทานา เปน ผสมาทานซงความเหนผด ( หตวา ) เปน คจฉนต ยอมไป ทคคต สทคต สตตา อ. สตว ท. อภเย ภยทสสโย จ ผมปกตเหนซงวตถ อนบคคลพง กลว ในเพราะวตถอนบคคลไมพงกลวดวย ภเย อภยทสสโน จ ผมปกตเหนซงวตถอนบคคลไมพง กลว ในเพราะวตถอนบคคลพงกลวดวย มจฉา- ทฏ สมาทานา เปนผสมาทานซงความเหนผด ( หตวา ) เปน คจฉนต ยอมไป ทคคต สทคต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ภกขาภาชเนน เพราะภาชนะแหงภกษา อลชชตพเพน อนบคคลไมพงละอาย ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา อลชชตาเย อต ดงน ฯ ห จรงอย ภกขาภาชน อ. ภาชนะแหงภกษา อลชชตพพ นาม ชอวาเปนวตถอนบคคลไมพงละอาย ( โหต ) ยอมเปน ฯ ปน ก เต สตตา อ. สตว ท. เหลานน ปฏจฉาเทตวา ปกปดแลว ต ภกขา- ภาชน ซงภาชนะแหงภกษานน วจรนตา เทยวไปอย ลชชนต นาม ชอวายอมละอาย เตน อลชชตพพภกขาภาชเนน เพราะภาชนะแหง ภกษอนบคคลไมพงละอายนน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา หรโกปนงเคน เพราะองคเปนเครอง


ยงความละอายใหกาเรบ อปปฏจฉนเนน อนบคคลไมปกปดแลว ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ลชชตาเย อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อธบายวา ห จรงอย หรโกปนงค อ. องคเปนเครอง ยงความละอายใหกาเรบ ลชชตพพ นาม ชอวาเปนวตถอนบคคลพง ละอาย ( โหต ) ยอมเปน ฯ ปน ก เต สตตา อ. สตว ท. เหลา นน อปปฏจฉาเทตวา ไมปกปดแลว ต หรโกปนงค ซงองคเปน เครองยงความละอายใหกาเรบนน วจรนตา เทยวไปอย น ลชชนต นาม ชอวายอมไมละอาย ลชชตาเยในเพราะวตถอนบคคลพงละอาย ฯ เตน การเรน เพราะเหตนน เตส สตตาน เมอสตว ท. เหลานน ลชชต ละอายอย อลชชตพเพน เพราะวตถอนบคคลไมพงละอาย อลชชต ไมละอายอย ลชชตพเพน เพราะวตถอนบคคลพงละอาย มจฉาทฏ อ. ความเหนผด ตจฉคคหณภาวเน จ เพราะความเปน คออนถอเอาอนเปลาดวย อ ถาคหณภาเวน จ เพราะความเปน คออนถอเอาโดยประการอนดวย โหต ยอมม สตตา อ. สตว ท. เต เหลานน สมาทยตวา สมาทานแลว ต มจฉาทฏ ซงความเหน ผดนน วจรนตา เทยวไปอย มจฉาทฏ สมาทานา ชอวาเปนผสมา- ทานซงความเหนผด ( หตวา ) เปน คจฉนต ยอมไป ทคคต สทคต นรยาทเภท อนตางอบายมนรกเปนตน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ภกขาภาชน อ. ภาชนะแหงภกษา อภย นาม ชอวาเปนวตถอนบคคลไมพงกลว อนปปชชนโต เพราะอนไม


เกดขน ราคโทสโมหมานทฏ กเลสทจจรตภยาน แหงกเลสคอราคะและ โทสะและโมหะและมานะและทฏฐและภยคอทจรต ท. นสสาย เพราะ อาศย ภกขาภาชน ซงภาชนะแหงภกษา ( โหต ) ยอมเปน ปน ก ( สตตา ) อ. สตว ท. ปฏจฉาเทนตา ปกปดอย ต ภกขาภาชน ซง ภาชนะแหงภกษานน ภเยน เพราะความกลว อภเย ภยทสสโนนาม ชอวาผมปกตเหนซงวตถอนบคคลพงกลว ในวตถอนบคลไมพง กลว ฯ ปน ก หรโกปนงค อ. องคอนเปนเหตยงความละอายใหกาเรบ ต นน ภย นาม ชอวาเปนวตถอนบคคลพงกลว อปปชชนโต เพราะ อนเกดขน ราคาทน กเลสาน แหงกเลส ท. มราคะเปนตน นสสาย เพราะอาศย หรโกปนงค ซงองคอนเปนเหตยงความละอายใหกาเรบ ( โหต ) ยอมเปน ฯ ตสส หรโกปนงคสส อปปฏจฉาทเนน ภเย อภยทสสโน จ ชอวาผมปกตเหนซงวตถอนบคคลไมพงกลว ในเพราะ วตถอนบคคลพงกลว เพราะอนไมปกปด ซงองคอนเปนเหตยงความ ละอายใหกาเรบนนดวย ฯ สตตา อ. สตว ท. มจฉาทฏ สมาทานา ชอวาผสมาทานซงความเหนผด ตสส ตจฉคคหณสส จ อ ถา คหณสส จ ( อตตนา ) สมาทนนตตา เพราะความทแหงการยดถอ อนเปลานนดวย แหงการยดถอ โดยประการอนดวย เปนของอนตน สมาทานแลว คจฉนต ยอมไป ทคคต สทคต อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อภเย อต ดงนเปนตน ฯ


เรองสาวกเดยรถย ๓๗. ๑๓๗/๑๑ ตงแต อถ น สตถา ตวเมว ปานย เปนตนไป. อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา อาห ตรสแลววา ตวเอว อ. เจานนเทยว ปวตวา ดมแลว ปานย ซงนาอนบคคลพงดม คนตวา ไปแลว เปเสห จงสงไป อตเรป ทารเก ซงเดก ท. แมเหลานอก น อธเอว าเน ในทนนนเทยว ปวนตถาย เพอประโยชนแกอน ดม ปานย ซงนาอนบคคลพงดม อต ดงน น อปาสากทารก กะเดก ของอบาสกนน ฯ โส ทารโก อ. เดกนน อกาส ไดกระทาแลว ตถา เหมอนอยางนน ฯ เต ทารกา อ. เดก ท. เหลานน อาคนตวา มาแลว ปวส ดมแลว ปานย ซงนาอนบคคลพงดม ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา ปกโกสาเปตวา ทรงยงบคคลใหรอง เรยกมาแลว เต ทารเก ซงเดก ท. เหลานน กเถตวา ตรสแลว ธมมกถ ซงพระธรรมกถา สปปาย อนเปนทสบาย เตส ทารกาน แกเดก ท. เหลานน กตวา ทรงกระทาแลว เต ทารเก ซงเดก ท. เหลานน อจลสทเธ ใหเปนผมศรทธาอนไมหวนไหว ปตฏาเปส ทรงยงเดกใหตงอยเฉพาะแลว สรเณส จ ในสรณะ ท. ดวย สเลส จ ในศล ท. ดวย ฯ เต ทารกา อ. เดก ท. เหลานน คนตวา


ไปแลว เคหาน สเรอน ท. สกาน อนเปนของตน อาโรเจส บอก แลว ต อตถ ซงเนอความนน มาตาปตน แกมารดาและบดา ท. ฯ อถ ครงนน มาตาปตโร อ. มารดาและบดา ท. เนส ทารกาน ของเดก ท. เหลานน โทมนสสปปตตา ผถงแลวซงความโทมนส ปร- เทวส ราไรแลววา ปตตกา อ. บตรนอย ท. โน ของเรา ท. วปนนทฏ กา เปนผมทฏฐวบตแลว ชาตา เกดแลว อต ดงน ฯ อถ ครงนน มนสสา อ. มนษย ท. ปฏวสสกา ผคนเคย เฉกา ผ เฉยบแหลม อาคนตวา มาแลว กถยส กลาวแลว ธมม ซงธรรม โทมนสสวปสมตถาย เพอประโยชนแกอนยงความโทมนสใหเขาไป สงบวเศษ เนส ชนาน แกชน ท. เหลานน ฯ เต ชนา อ. ชน ท. เหลานน สตวา ฟงแลว กถ ซงถอยคา เตส มนสสาน ของ มนษย ท. เหลานน ( วตวา ) กลาวแลววา มย อ. เรา ท. นยยา- เทสสาม จกมอบถวาย อเม ทารเก ซงเดก ท. เหลาน สมณสส แกพระสมณะ โคตมสสเอว ผโคดมนนเทยว อต ดงน นยส นาไป แลว วหาร สวหาร สมธ พรอม าตคเณน ดวยหมแหงญาต มหนเตน อนใหญ ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา โอโลเกตวาทรงแลดแลว อาสย ซง ธรรมเปนเครองอาศย เตส ชนาน แหงชน ท. เหลานน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา


สตตา อ. สตว ท. วชชมตโน ผมปกตรวามโทษ อวชเช ในธรรมไมมโทษ อวชชทสสโน ผมปกต เหนวาไมมโทษ วชเช ในธรรมมโทษ มจฉาทฏ - สมาทานา ผสมาทานซงความเหนผด คจฉนต ยอม ไป ทคคต สทคต สตตา อ. สตว ท. วชช วชชโต ตวา จ ทราบแลว ซงธรรมมโทษ โดย ความเปนธรรมมโทษดวย อวชช อวชชโต ตวา จ ทราบแลว ซงธรรมไมมโทษ โดยความเปน ธรรมไมมโทษดวย สมมาทฏ สมาทานา ผสมา- ทานซงความเหนโดยชอบ คจฉนต ยอมไป สคคต สสคต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ทสวตถกาย สมมาทฏ ยา จ ในความ เหนโดยชอบ อนมวตถ ๑๐ ดวย ตสสา สมมาทฏ ยา อปนสสยภเต ธมเม จ ในธรรม อนเปนอปนสย แหงความเหนโดยชอบนน เปน แลวดวย ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา อวชเช อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อปปนนมตโน ผมความรอนเกดขน แลววา อท วตถ อ. วตถน วชช เปนของมโทษ ( โหต ) ยอม เปน อต ดงน ปน แตวา ( เต สตตา ) อ. สตว ท. เหลานน อวชชทสสโน ผมปกตเหนวาไมมโทษ วชเช ในธรรมมโทษ ทสวตถก-


มจฉาทฏ สงขาเต จ อนบณฑตนบพรอมแลววาความเหนผดอนม วตถ ๑๐ ดวย ตสส มจฉาทฏ ยา อปนสสยธมมสงขาเต จ อน บณฑตนบพรอมแลววาธรรมอนเปนอปนสย แหงความเหนผดนนดวย ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา วชชทสสโน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อธบายวา สตตา อ. สตว ท. มจฉาทฏ สมาทานา ชอวาผสมาทานซงความเหนผด เอตสสา อวชช วชชโต ( ตวา ) จ วชช อวชชโต ตวา จ คหณสงขาตาย มจฉาทฏ ยา ( อตตนา ) สมาทนนตตา เพราะความทแหงความเหนผดอนบณฑตนบพรอมแลว วา การร ซงธรรมไมมโทษ โดยความเปนธรรมมโทษดวย แลวร ซง ธรรมมโทษ โดยความเปนธรรมไมมโทษดวย แลวยดถอนน เปน ธรรมชาตอนตนสมาทานแลว คจฉนต ยอมไป ทคคต สทคต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. เนอความ ทตยคาถาย แหงพระคาถาทสอง ปณฑเตน อนบณฑต เวทตพโพ พงทราบ วตตวปรยาเยน โดย ปรยายอนผดตรงกนแลวจากคาอนขาพเจากลาวแลว ฯ


เรองของพระองค ๓๘. ๑๔๑/๔ ตงแต อห อานนท สงคาม โอตณณหตถสทโส เปนตนไป. ( สตถา ) อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา อานนท ดกอน อานนท อห อ. เรา โอตณณหตถสทโส เปนผเชนกบดวยชางตว ขามลงแลว สงคาม สสงคราม ( อมห ) ยอมเปน ห ก สหต อ. อนอดทน สเร ซงลกศร ท. อาคเต อนมาแลว ทสาห จากทศ ท. จตห ๔ ภาโร เปนภาระ โอตณณหตถโน ของชางตวขามลงแลว สงคาม สสงคราม ( โหต ) ยอมเปน ( ยถา ) ฉนใด สหน นาม ชอ อ. ความอดทน พหหป ทสสเลห ชเนห กถตกถาน ซงถอยคา อนชน ท. ผมศลชว แมมาก กลาวแลว ท. ภาโร เปนภาระ มยห ชองเรา ( โหต ) ยอมเปน ตถาเอว ฉนนนนนเทยว อต ดงน อารพภ ทรงพระปรารภ อตตาน ซงพระองค เสเทนโต เมอ จะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซง พระคาถา ท. นาควคเค ในนาควรรค อมา เหลานวา อห อ. เรา ตตกขสส จกอดกลน อตวากย ซง คาอนบคคลพงกลาวลวงเกน นาโค อว ราวกะ อ. ชางตวประเสรฐ ( ตตกขนโต ) อดกลนอย


สร ซงลกศร ปตต อนตกแลว จาปาโต จากแลง สงคาเม ในสงคราม ห เพราะวา พหชชโน อ. ชนมาก ทสสโล เปนผมศลชว (โหต ) ยอม เปน ชนา อ. ชน ท. นยนต ยอมนาไป ทนต วาหน ซงพาหนะอนบคคลฝกแลว สมต สทเปน ทประชม ราชา อ. พระราชา อภรหต ยอมเสดจ ขนเฉพาะ ทนต วาหน สพาหนะอนบคคลฝก แลว โย ปคคโล อ.บคคลใด ตตกขต ยอม อดกลน อตวากย ซงคาอนบคคลพงกลาวลวง เกนได ( โส ปคคโล ) อ. บคคลนน ทนโต ผฝกแลว เสฏโ เปนผประเสรฐทสด มนสเสส ในมนษย ท. ( โหต ) ยอมเปน อสสตวา จ อ. มาอสดร ท. ดวย อาชานยา สนธวา จ อ. มาสนธพ ท. ตวอาชาไนย ดวย ก ชรา มหานาคา จ อ. ชางตวประเสรฐเชอก ใหญ ท. ชอวากญชรดวย ทนตา ตวอนบคคล ฝกแลว วร เปนสตวประเสรฐ ( โหนต ) ยอม เปน อตตทนโต ปคคโล อ. บคคล ผมตนอน ฝกแลว วร เปนผประเสรฐ ตโต อสสตาท- วาหนโต กวาพาหนะมมาอสดรเปนตนนน ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ฯ


( อตโถ ) อ. อรรถวา หตถ วย ราวกะ อ. ชาง ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา นาโคว อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา มตต อนพนแลว ธนโต จากธน ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา จาปาโต ปตต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา วตกกมวจน ซงคาอนเปนเหตกาวลวง วเศษ ปวตต อนเปนไปแลว อฏอนรยโวหารวเสน ดวยอานาจ แหงโวหารอนมใชของพระอรยะ ๘ ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อตวากย อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา มหานาโค อ. ชางตวประเสรฐเชอกใหญ สทนโต ตวอนบคคลฝกดแลว สงคามาวจโร ตวเทยวลงสสงคราม ขโม เปนสตวอดทน ( หตวา ) เปน อวห มาโน ไมพรนพรงอย สเร ซงลกสร ท. จาปาโต มจจตวา อตตน ปตเต อนพนแลว จากแลง ตกแลว ในตน ตตกขต ชอวายอมอดกลน สตตปปหาราทน ปหาราน ตอการประหาร ท. มการประหารดวยหอกเปนตน ยถา ฉนใด อห อ. เรา ตตกขสส จกอดกลน คอวา สหสสาม จกอดทน อตวากย ซงคาอนบคคลพงกลาวลวงเกน เอวรป อนมรปอยางน เอวเอว ฉนนนนนเทยว อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ตตกขสส อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ห เพราะวา โลกยมหาชโน อ. โลกย- มหาชน อย น พห มาก ทสสโล เปนผมศลชว ( หตวา ) เปน


วาจ นจฉาเรตวา ฆฏเฏนโต วจรต ยอมเทยวไป ยงวาจาใหเปลง ออกแลว เสยดสอย รจวเสน ดวยอานาจแหงความพอใจ อตตโน ของตน อธวาส อ. อนยงคาใหอยทบ คอวา อชฌเปกขน อ. อน วางเฉย ตตถ วจเน ในคานน ภาโร เปนภาระ เม ของเรา ( โหต ) ยอมเปน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ทสสโล ห อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ห ก ( ชนา ) อ. ชน ท. คจฉนตา เมอจะไป มหาชนมชฌ สทามกลางแหงมหาชน อยยานกฬามณฑลา- ทส สมาคเมส ในสมาคม ท. มอทยานและมณฑลเปนทเลนเปนตน โยเชตวา ประกอบแลว โคณชาต วา ซงชาตแหงโคหรอ อสสชาต วา หรอวา ซงชาตแหงมา ทนตเอว อนบคคลฝกแลวนนเทยว ยาเน ทยาน นยนต ยอมนาไป ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา สมต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ราชาป แม อ. พระราชา คจฉนโต เมอจะเสดจไป านาน สฐานะ ท. ตถารปานเอว อนมรปอยางน นนเทยว อภรหต ยอมเสดจขนเฉพาะ ทนตเอว วาหน สพาหนะ อนบคคลฝกแลวนนเทยว ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ราชา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ( ปคคโล ) อ. บคคล ทนโต ผฝก แลวคอวา นพพเสวโน ว ผมความเสพผดอนออกแลวเทยว อรย- มคเคห ดวยอรยมรรค ท. จตห ๔ เสฏโ เปนผประเสรฐทสด


มนสเสสป แมในมนษย ท. ( โหต ) ยอมเปน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา มนสเสส อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา โย ปคคโล อ. บคคลใด ตตกขต ยอม อดกลน คอวา น ปฏปผรต ยอมไมโตตอบ คอวา น วห ต ยอมไมพรนพรง อตกกมวจน ซงคาอนเปนเหตกาวลวง เอวรป อน มรปอยางน วจจมานป แมอนบคคลกลาวอย ปนปปน บอย ๆ ( โส ปคคโล ) อ. บคคลนน เอวรโป ผมรปอยางน ทนโต ผฝกแลว เสฏโ เปนผประเสรฐทสด ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา โยตวากย อต ดงน ฯ ( อสสา ) อ. มา ท. ชาตา ตวเกดแลว วฬวาย จากแมมา คทรเภน โดยพอลา อสสตรา อต ชอวามาอสดร ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อสสทมมสารถ อ. นายสารถผฝกซงมา กาเรต ยงมายอมใหกระทา ย การณ ซงเหตใด ชานนสมตถา ตวสามารถเพออนร ตสส การณสส ซงเหตนน ขปป พลน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อาชานยา อต ดงน ฯ อสสา อ. มา ท. ชาตา ตวเกดแลว สนธวรฏเ ในแวน แควนของมาสนธพ สนธวา อต ชอวามาสนธพ ฯ มหาหตถโน อ. ชางเชอกใหญ ท. ก ชรสงขาตา ตวอนบณฑต นบพรอมแลววากญชร มหานาคา อต ชอวามหานาค ฯ อตโถ อ. อรรถวา อสสตรา วา อ. มาอสดร ท. กด สนธวา


วา อ. มาสนธพ ท. กด ก ชรา วา อ. ชาง ท. กด เอเต เหลานน ทนตา ว ตวอนบคคลฝกแลวเทยว วร เปนสตวประเสรฐ ( โหนต ) ยอมเปน อทนตา ตวอนบคคลไมฝกแลว ( วร ) เปนสตวประเสรฐ ( โหนต ) ยอมเปน น หามได ปน แตวา โย ปคคโล อ. บคคลใด อตตทนโต ชอวาเปนผมตนอนฝกแลว คอวา นพพเสวโน ชอวาเปน ผมความเสพผดอนออกแลว อตตโน ทนตตาย เพราะความทแหงตน เปนผฝกแลว อรยมคเคห ดวยอรยมรรค ท. จตห ๔ ( โหต ) ยอม เปน อย ( โส ) ปคคโล อ. บคคลนนน วร เปนผประเสรฐ ตโตป อสส ตราทวาหนโต กวาพาหนะมมาอสดรเปนตนแมนน ( โหต ) ยอมเปน คอวา อตตรตโร เปนผยอดยงกวา เอเตห กสสตราทห สตเตห กวาสตว ท. มมาอสดรเปนตนเหลานน สพเพหป แมทงปวง ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อตตทนโต อต ดงน เปนตน ฯ


เรองภกษผเคยเปนนายหตถาจารย ๓๙. ๑๔๓/๔ ตงแต โส กร เอกทวส อจรวตนทตเร เปนตนไป. กร ไดยนวา เอกทวส ในวนหนง โส ภกข อ. ภกษนน ทสวา เหนแลว หตถทมก ซงบคคลผฝกซงชาง เอก หตถ ทเมสสามต ( จนเตตวา ) อตตนา อจฉตการณ สกขาเปต อสกโกนต ผคดแลววา อ. เรา จกฝก ซงชางเชอกหนง ดงน ไมอาจอย เพออนยงชางให ศกษา ซงเหตอนตนปรารถนาแลว อจรวตนทตเร ทฝงแหงแมนา ชออจรวด อามนเตตวา เรยกแลว ภกข ซงภกษ ท. เต ผยนอย แลว สมเป ในทใกล อาห กลาวแลววาอาวโส แนะผมอาย สเจ ถาวา อย หตถาจรโย อ. นายหตถาจารยน วชเฌยย พงแทง อม หตถ ซงชางน อสกฏาเนน นาม ชอในทโนนไซร สกขาเปยย พงยง ชางใหศกษา อม การณ ซงเหตน ขปปเอว พลนนนเทยว อต ดงน ฯ โส หตถาจรโย อ. นายหตถาจารยนน สตวา ฟงแลว กถ ซงถอยคา ตสส ภกขโน ของภกษนน กตวา กระทาแลว ตถา เหมอนอยางนน ทเมส ฝกแลว ต หตถ ซงชางนน ( กตวา ) กระทา สทนต ใหเปน สตวอนตนฝกดแลว ฯ เต ภกข อ. ภกษ ท. เหลานน อาโรเจส กราบทลแลว ต ปวตต ซงความเปนไปนน สตถ แกพระศาสดา ฯ


( สตถา ) อ. พระศาสดา ปกโกสาเปตวา ทรงยงบคลใหรองเรยก มาแลว ต ภกข ซงภกษนน ปจฉตวา ตรสถามแลววา กร ไดยน วา เอว วจน อ. คาอยางน ตยา อนเธอ วตต กลาวแลว สจจ จรงหรอ อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา ภนเต ขาแตพระองคผ เจรญ ( เอว จน ) อ. คาอยางน ( มยา ) อนขาพระองค ( วตต ) กลาวแลว สจจ จรง อต ดงน ( เตน ภกขนา ) อนภกษนน วตเต กราบทลแลว วคนหตวา ทรงตเตยนแลว ต ภกข ซงภกษนน วตวา ตรสแลววา โมฆปรส ดกอนโมฆบรษ ก ปโยชน อ. ประโยชน อะไร เต ของเธอ หตถยาเนน วา ดวยยานคอชางหรอ อ เน ทนเตน ยาเนน วา หรอวา ดวยยานอน อนบคคลฝกแลว ห เพราะ วา สมตโถ นาม ปคคโล อ. บคคลชอวาผสามารถ คนต เพออนไป าน สฐานะ อคตปพพ อนตนไมเคยไปแลว เอเตห ยาเนห ดวย ยาน ท. เหลานน น อตถ ยอมไมม ปน แตวา ( ปคคเลน ) อน บคคล อตตนา มตน สทนเตน อนฝกดแลว สกกา อาจ คนต เพอ อนไป าน สฐานะ อคตปพพ อนตนไมเคยไปแลวได ตสมา เพราะ เหตนน ตว อ. เธอ ทเมห จงฝก อตตานเอว ซงตนนนเทยว ก ปโยชน อ. ประโยชนอะไร เต ของเธอ ทมเนน ดวยการฝก เอเตส สตตาน ซงสตว ท. เหลานน อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระ คาถา อม นวา ( ปคคโล ) อ. บคคล ทนโตต ผฝกแลว คจฉต ยอมไป ( ทส ) สทศ ( อคต ) อนไมเคยไปแลว


อตตนา ดวยตน สทนเตน อนฝกดแลว ทนเตน อนทรมานแลว ยถา ฉนใด ( ปคคโล ) อ. บคคล คจเฉยย พงไป ทส สทศ อคต อนไปเคยไป แลว เอเตห ยาเนห ดวยยาน ท. เหลานน ( เอว ) ฉนนน น ห หามไดแล อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. เนอความวา ปคคโล อ. บคคล ทนโต ผฝกแลว คอวา นพพเสวโน ผมความเสพผดอนออกแลว สปป โ ผเปนไป กบดวยปญญา คจฉต ยอมไป ทส สทศ อคตปพพ อนไมเคยไปแลว ต นน คอวา ปาปณาต ยอมถง ทนตภม ซงภมอนฝกแลว อตตนา ดวยตน ทนเตน อนชอวาฝกแลว อนทรยทมเนน เพราะการฝกซง อนทรย ปพพภาเค ในสวนเบองตน สทนเตน ชอวาอนทรมานดแลว อรยมคคภาวนาย เพราะอนยงอรยมรรคใหเกดม อปรภาเค ในกาล เปนสวนอนอก ยถา ฉนใด ปคคโล อ. บคคล โกจ บางคน คจเฉยย พงไป นพพานทส สทศคอพระนพพาน สงขาต อนบณฑตนบพรอม แลววา อคต อนไมเคยไปแลว อต ดงน ( ตสสา นพพานทสาย ) อคตปพพตตา เพราะความทแหงทศคอพระนพพานนน เปนทศอน ตนไมเคยไปแลว สปนนเตนอป แมโดยสวนสดแหงความฝน ยานาน อ. ยาน ท. หตถยานาทน มยานคอชางเปนตน เอตาน เหลานน ยาน เหลาใด เอเตห ยาเนห ดวยยาน ท. เหลานน ( เอว ) ฉนนน น ห หามไดแล ตสสา เพราะเหตนน อตตทมนเอว อ. การฝกซงตนนน


เทยว วร เปนคณชาตประเสรฐ เต แกเธอ ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ตสสา คาถาย แหงพระคาถานน ( ปณฑเตน ) อนบณฑต ( เวท- ตพโพ ) พงทราบ ฯ


เรองบตรของพราหมณแก ๔๐. ๑๔๕/๙ ตงแต ตโตป กตปาหจจเยน อมนา ว เปนตนไป. ( พราหมโณ ) อ. พราหมณ ( สณสาย ) ปลาปโต ว ผอนหญง สะใภใหหนไปแลวเทยว อมนา ว อปาเยน โดยอบายนเทยว กต- ปาหจจเยน โดยอนลวงไปแหงวนแมเลกนอย ตโตป กาลโต แตกาล แมนน ( คนตวา ) ไปแลว ( ฆร ) สเรอน อ สส ปตตสส ของบตร คนอน อลภมาโน เมอไมได ปเวสน ซงการเขาไป เอกฆเรป แม ในเรอนหลงหนง เอว อยางน อต ดวยประการฉะน ปพพชตวา บวชแลว ปณฑรงคปพพชช บวชเปนชปะขาว จรนโต เทยวไปอย ภกขาย เพอภกษา ชราชณโณ ผคาคราแลวเพราะชรา กาลจจเยน โดยอนลวงไปแหงกาล มลาตสรโร ผมสรระอนเหยวแหงแลว ทพ- โพชนทกขเสยยาห เพราะโภชนะอนชวและการนอนอยางลาบาก ท. จรนโต เทยวไปอย ภกขาย เพอภกษา อาคมม มาแลว นปนโน นอนแลว ปฏ กาย ดวยหลง โอกกมตวา กาวลงแลว นทท สความ หลบ อฏาย ลกขนแลว นสนโน นงแลว โอเลเกตวา แลดแลว อตตาน ซงตน ปฏปสสทธทรถ อนมความกระวนกระวายอนสงบ ระงบแลว อปสสนโต เมอไมเหน ปตฏ ซงทเปนตงเฉพาะ อตตโน ของตน ปตเตส ในบตร ท. จนเตส คดแลววา กร ไดยนวา สมโณ


อ. พระสมณะ โคตโม ผโคดม อพภากฏโก ทรงเปนผมพระพกตร ไมสยว อตตานมโข ทรงเปนผมพระพกตรอนหงาย สขสมภาโส ทรงเปนผตรสซงคาอนนามาซงความสข ปฏสนถารกสโล ทรงเปน ผฉลาดในการปฏสนถาร ( โหต ) ยอมเปน ( มยา ) อนเรา สกกา อาจ สมณ โคตม อปสงกมตวา ปฏสนถาร ลภต เพออนเขาไปเฝา ซงพระสมณะผโคดม แลวได ซงอนปฏสนถาร อต ดงน ฯ โส พราหมโร อ. พราหมณนน สณเปตวา ตงไวดวยดแลว นวาสนปารปน ซงผาเปนเครองนงและเปนเครองหม คเหตวา ถอ เอาแลว ภกขาภาชน ซงภาชนะแหงภกษา อาทาย ถอเอาแลว ทณฑ ซงไมเทา อคมาสส ไดไปแลว สนตก สสานก ภควโต ของพระผม พระภาคเจา ฯ จ จรงอย เอต วจน อ. คานวา อถโข ครงนนแล พราหมณมหาสาโล อ. พราหมณผมหาศาล อ ตโร คนใดคนหนง ลโข ผเศราหมอง ลขปาวรโณ ผมผาหมอนเศราหมอง อปสงกม เขาไปเฝาแลว ภควา อ. พระผมพระภาคเจา ( วสต ) ยอมเสดจ ประทบอย เยน ทสาภาเคน โดยสวนแหงทศใด เตน ทสาภาเตน โดยสวนแหงทศนน อต ดงน ( ธมมสงคาหกาจรเยน ) อนพระธรรม สงคาหการจารย วตตป แมกลาวแลว ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา กตวา ทรงกระทาแลว ปฏสนถาร ซง อนปฏสนถาร สทธ กบ เตน พราหมเณน ดวยพราหมณนน นสนเนน ผนงแลว เอกมนต ณ สวนสดขางหนง อโวจ ไดตรสแลว เอต วจน


ซงพระดารสนวา พราหมณ ดกอนพราหมณ ตว อ. ทาน ลโข เปน ผเศราหมอง ลขปาวรโณ เปนผมผาหมอนเศราหมอง อส ยอมเปน ก น โข เพราะเหตอะไรหนอแล อต ดงน ฯ ( พราหมโณ ) อ. พราหมณ ( อาห ) กราบทลแลววา โคตม ขาแตพระโคดม โภ ผ เจรญ ปตตา อ. บตร ท. จตตาโร ๔ เม ของขาพระองค ( อตถ ) มอย อธ โลเก ในโลกน เต ปตตา อ. บตร ท. เหลานน ทาเรห สปจฉา ผอนภรรยา ท. ยยงแลว ม ยงขาพระองค นกขาเมนต ยอมใหออกไป ฆรา จากเรอน อต ดงน ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา ( อาห ) ตรสแลววา พราหมณ ด กอนพราหมณ เตนห ถาอยางนน ตว อ. ทาน ปรยาปณตวา จง เลาเรยนเอาแลว คาถาโย ซงคาถา ท. อมา เหลาน มหาชนกาเย ครนเมอหมแหงมหาชน สนนปตเต ประชมแลว สภาย ในสภา ปตเตส ครนเมอบตร ท. นสนเนส นงแลว ภาส จงกลาววา อห อ. ขาพเจา เยห ชาเตห ปตเตห นนทสส จ จกเพลดเพลนแลว ดวยบตร ท. ผเกดแลว เหลาใด ดวย เยส ปตตาน ภว อจฉส จ จกปรารถนาแลว ซงความเจรญ แกบตร ท. เหลาใดดวย เต ปตตา อ. บตร ท. เหลานน ทาเรห สปจฉา ผอนภรรยา ท. ยยงแลว วาเรนต ยอมรกราน ม ซงขาพเจา สา อว ราวกะ อ. สนข ( วาเรนโต ) รกรานอย


สกร ซงสกร กร ไดยนวา ( เต ปตตา ) อ. บตร ท. เหลานน อสนตา เปนผมใชสตบรษ ชมมา เปนผเลวทราม ( หตวา ) เปน ภาสเร ยอมเรยก ม ซงขาพเจาวา ตาต ขาแตคณพอ ตาต ขาแตคณพอ อต ดงน เต ปตตา อ. บตร ท. เหลานน รกขสา เปนผเสอ ( หตวา ) เปน ปตตรเปน โดยรปเพยงดงวาบตร ชหนต ยอม ละทง ( ม ) ซงขาพเจา วโยคน ผถงแลวซงความ เสอม ปตา อ. บดา พาลานป แมของคนเขลา ท. เถโร เปนคนแก ( หตวา ) เปน ภกขต ยอมขอ ปราคาเรส ทเรอนของบคคลอน ท. อสโส อว ราวกะ อ. มา ชรโณ ตวแกแลว นพโภโค ตว มการใชสอยออกแลว ( ปคคเลน ) อนบคคล อปนยต นาไปปราศอย ขาทนา จากอาหารเปน เครองเคยวกน จ ก ปตตา อ. บตร ท. อนสสวา เปนผไมเชอฟง ( โหนต ) ยอมเปน ย ใด กร ไดยนวา ทณโฑ ว อ. ไมเทาเทยว เม ของ ขาพเจา เสยโย เปนของประเสรฐกวา ( เตห ปต- เตห ) กวาบตร ท. เหลานน ( โหต ) ยอมเปน ( ห ) เพราะวา ( มม ทณโฑ ) อ. ไมเทาของ ขาพเจา วาเรต ยอมหาม โคณ ซงโคค จณฑป


แมตวดราย อโถ อนง ( มม ทณโฑ ) อ. ไมเทา ของขาพเจา ( วาเรต ) ยอมหาม กกกร ซงลก สนข จณฑป แมตวดราย โหต ยอมม ปเร ใน เบองหนา อนธกาเร ในทมด เอธต ยอมถง คาธ ซงอนหยงลง คมภเร ในทลก ( มาทโส มหล- ลโก ) อ. บคคลผแก ผเชนกบดวยขาพเจา ขลตวา พลาดแลว ปฏตฏต ยอมกลบยนอยได อานภาเวน เพราะอานภาพ ทณฑสส แหงไมเทา ( อต ) ดงน อต ดงน ฯ ๔๑. ๑๔๘/๑๕ ตงแต อเถกทวส เชฏปตโต มงคเล เปนตนไป. อถ ครงนน เอกทวส ในวนหนง เชฏปตโต อ. บตรผเจรญ ทสด มงคเล ครนเมอมงคล ปจจปฏ เต เขาไปตงอยเฉพาะแลว อาห กลาวแลววา ตาต ขาแตคณพอ มย อ. ผม ท. เทม จะให มงคล ซงมงคล กสส แกใคร อต ดงน ปตร กะบดา ฯ ( พราหมโณ ) อ. พราหมณ ( อาห ) กลาวแลววา อห อ. เรา น ชานาม ยอมไม ร อ ปคคล ซงบคคลอน สมโณ อ. พระสมณะ โคตโม ผโคดม สหาโย เปนสหาย มยห ของเรา ( โหต ) ยอมเปน นน มใชหรอ


อต ดงน ฯ ( เชฏปตโต ) อ. บตรผเจรญทสด ( อาห ) กลาวแลว วา เตนห ถาอยางนน ตมเห อ. ทาน ท. นมนเตถ จงนมนต น สมณ โคตม ซงพระสมณะผโคดมนน สทธ พรอม ภกขสเตห ดวย รอยแหงภกษ ท. ป จห ๕ สวาตนาย เพออนฉนในพรงเถด อต ดงน ฯ พราหมโณ อ. พราหมณ อกาส ไดกระทาแลว ตถา เหมอน อยางนน ฯ ปนทวเส ในวนใหม สตถา อ. พระศาสดา สปรวาโร ผทรงเปนไปกบดวยบรวาร อคมาส ไดเสดจไปแลว เคห สเรอน ตสส เชฏปตตสส ของบตรผเจรญทสดนน ฯ โส เชฏปตโต อ. บตรผ เจรญทสดนน ภกขสงฆ ยงหมแหงภกษ พทธปปมข อนมพระพทธ- เจาทรงเปนประธาน นสทาเปตวา ใหนงแลว เคเห ในเรอน หรตป- ลตเต อนบคคลทาแลวดวยสเขยว สพพาลงการปฏมณฑเต อนประดบ แลวดวยเครองอลงการทงปวง ปรวส องคาสแลว อปโปทกมธ- ปายาเสน จเอว ดวยขาวมธปายาสอนมนาอนนอยดวยนนเทยว ปณเตน อนตราภตตสมเอว ในระหวางแหงภตนนเทยว ปตตา อ. บตร ท. จตตาโร ๔ พราหมณสส ของพราหมณ นสทตวา นงแลว สนตเก ในทใกล สตถ ของพระศาสดา อาหส กราบทลแลววา โคตม ขาแต พระโคดม โภ ผเจรญ มย อ. ขาพระองค ท. ปฏชคคาม ยอม ประคบประคอง ปตร ซงบดา อมหาก ของขาพระองค ท. น ปมช-


ชาม ยอมไมประมาท ตมเห อ. พระองค ท. ปสสถ จงทอดพระ เนตรเหน อตตภาว ซงอตภาพ อมสส ปต ของบดานเถด อต ดงน ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา กลยาณ อ. กรรม อนงาม โว อนทาน ท. กต กระทาแลว มาตาปตโปสน นาม ชอ อ. การเลยงซงมารดาและบดา โปราณกปณฑตาน อนบณฑตผมใน กอน ท. อาจณณเอว ประพฤตทวแลวนนเทยว อต ดงน กเถตวา ตรสแลว มาตโปสกนาคชาตก ซงชาดกอนบณฑตกาหนดแลวดวยชาง เชอกเลยงซงแม เอกาทสนปาเต ในเอกาทสกนบาต อม นวา สลลกโย จ อ. ตนออยชาง ท. ดวย กฏชา จ อ. ไมโมกมน ท. ดวย วรฬหา งอกขนแลว วปปวาเสน เพราะการอยปราศ ตสส นาคสส แหงชาง ตวประเสรฐนน อต ดงนเปนตน วตถาเรน โดยพสดาร อภาส ได ทรงภาษตแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ก ชโร อ. ชาง ธนปาลโก นาม ชอวาธนปาลกะ กฏกปปเภทโน ตวมมนแตกทว ทนนวารโย ตว อนบคคลหามไดโดยยาก พทโธ ตวอนบคคลผก ไวแลว น ภ ชต ยอมไมบรโภค กพฬ ซงฟอน หญา ก ชโร อ. ชาง สมรต ยอมระลกถง นาควนสส ซงปาแหงไมกากทง อต ดงน ฯ ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา เอต ปท อ. บทนวา ธนปาลโก นาม อต ดงน นาม เปนชอ หตถสส ของชาง ตทา


กาสกร า หตถาจรย เปเสตวา รมณเย นาควเน คาหาปตสส ตว อนพระราชาผทรงเปนใหญในแวนแควนชอวากาส ทรงสงไปแลว ซง นายหตถาจารย ทรงยงนายหตถาจารยใหจบเอาแลว ในปาแหงไม กากทง อนเปนทตงแหงความยนด ในกาลนน ( โหต ) ยอมเปน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ตขณมโท ตวมความเมากลา ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา กฏกปปเภทโน อต ดงน ฯ ห จรงอย มทกาเล ในกาลอนเปนทเมา หตถน แหงชาง ท. กณณจลกา อ. หมวดแหงหฆ ท. ปภชชนต ยอมแตกทว ตสม กาเล ในกาลนน หตถโน อ. ชาง ท. น คเณนต ยอมไมคานงถง องกล วา ซงขอหรอ ตนน วา หรอวา ซงปฏก โตมร วา หรอวา ซง โตมร จณฑา เปนสตวดราย ภวนต ยอมเปน ปกตยาป แมโดยปกต ปน สวนวา โส ธนปาลโก อ. ชางชอวาธนปาลกะนน อตจณโฑเอว เปนสตวดรายยงนนเทยว ( โหต ) ยอมเปน เตน การเณน เพราะ เหตนน ( วจน ) อ. พระดารสวา กฏกปปเภทโน ทนนวารโย อต ดงน ( สตถารา ) อนพระศาสดา วตต ตรสแลว ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา โส ธนปาลโก อ. ชางชอวาธนปาลกะ นน ( หตถาจรเยน ) อนนายหตถาจารย น พทโธ ไมผกแลว ปน แตวา ( โส ธนปาลโก ) อ. ชางชอวาธนปาลกะนน ( หตถาจรเยน ) อนนายหตถาจารย เนตวา นาไปแลว หตถสาล สโรงแหงชาง ปรก- ขปาเปตวา ยงบคคลใหลอมรอบแลว วจตรสาณยา ดวยมานอนวจตร


ปโต พกไวแลว ภมยา เหนอภาคพน กตคนธปรภณฑาย อนมการ ประพรมดวยของหอมอนบคคลกระทาแลว อปรพทธวจตรวตานาย อนมเพดานอนวจตรอนบคคลผกแลวในเบองบน ร า อนพระราชา อปฏาปโตป แมทรงใหบารงแลว นานคครสโภชเนน ดวยโภชนะอน ประกอบแลวดวยรสอนเลศตาง ๆ ราชารเหน อนควรแกพระราชา น อจฉ ไมปรารถนาแลว ภ ชต เพออนบรโภค ก จ ซงอะไร ๆ ปน ก ( วจน ) อ. พระดารสวา พทโธ กพฬ นน ภ ชต อต ดงน ( สตถารา ) อนพระสาสดา วตต ตรสแลว สนธาย ทรงหมายเอา ปเวสตมตต อาการ ซงอาการสกวาชางตวอนนายหตถาจารยใหเขาไป แลว หตถสาล สโรงแหงชาง ( อต ) ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาท แหงพระคาถาวา พทโธ กพฬ น ภ ชต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา โส ธนปาลโก อ. ชางชอวาธนปาลกะ นน สร ระลกถงแลว นาควน ซงปาแหงไมกากทง วนสฏาน อน เปนสถานเปนทอย รมณยเอว อนเปนทตงแหงความยนดนนเทยว น หามได ปน แตวา มาตา อ. แม อสส ธนปาลกสส ของชางชอวา ธนปาลกะนน ทกขปปตตา เปนผถงแลวซงความลาบาก ปตตวโยเคน เพราะความพลดพรากจากลก อร เ ในปา อโหส ไดเปนแลว โส ธนปาลโก อ. ชางชอธนปาลกะนน มาตาปตอปฏานธมมเอว ยง ธรรมคอการบารงซงมารดาและบดานนเทยว ปเรต ยอมใหเตม ( โส ธนปาลโก ) อ. ชางชอวาธนปาลกะนน ( จนเตตวา ) คดแลววา ภ ปโยชน อ. ประโยชนอะไร เม ของเรา อมนา โภชเนน ดวย


โภชนะน อต ดงน สร ระลกถงแลว มาตาปตอปฏานธมมเอว ซง ธรรมคอการบารงซงมารดาและบดานนเทยว ธมมก อนประกอบดวย ธรรม ปน ก ( เตน ธนปาลเกน ) อนชางชอวาธนปาลกะนน เตน ผดารงอยแลว ตสม นาควเนเอว ในปาแหงไมกากทงนนนนเทยว สกกา อาจ ต มาตาปตอปฏานธมม ปเรต เพออนยงธรรมคอการ บารงซงมารดาและบดานนใหเตม ยสมา เหตใด เตน การเณน เพราะ เหตนน ( วจน ) อ. พระดารสวา สมรต นาควนสส ก ชโร อต ดงน ( สตถารา ) อนพระศาสดา วตต ตรสแลว อต ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา สมรต นาควนสส อต ดงน ฯ


เรองพระเจาปเสนทโกศล ๔๒. ๑๕๐/๑๘ ตงแต เอกสม ห สมเย ราชา ตณฑล- โทณสส เปนตนไป. ห ความพสดารวา เอกสม สมเย ในสมยหนง ราชา อ. พระ ราชา ภ ชต ยอมเสวย โอทน ซงขาวสก ตณฑลโทณสส แหงทะนาน แหงขาวสาร สปพย ชเนน ดวยแกงและกบ ตทปเยน อนสมควรแก ขาวสกนน ฯ เอกทวส ในวนหนง โส ราชา อ. พระราชานน ภตตปาตราโส ผมพระกระยาหารอนบคคลพงกนแตเชาอนเสวยแลว ภตตมท อวโนเทตวา ว ไมทรงบรรเทาแลว ซงความเมาเพราะภต เทยว คนตวา เสดจไปแลว สนตก สสานก สตถ ของพระศาสดา กลนตรโป ผมพระรปอนลาบากแลว สมปรวตตต ทรงกระสบกระสาย อย อโต จ ขางนดวย อโต จ ขางนดวย นททาย อภภยยมาโนป ผแมอนความหลบครอบงาอย อกสโกนโต เมอไมทรงอาจ นปชชต เพออนบรรทม อชก ตรง นสท ประทบนงแลว เอกมนต ณ สวน สดขางหนง ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา อาห ตรสแลววา มหาราช ดกอนมหาบพตร ตว อ. พระองค อวสสมตวา ว ไมทรงพกผอน


แลวเทยว อาคโต เปนผเสดจมาแลว อส ยอมเปน ก หรอ อต ดงน น ราชาน กะพระราชานน ฯ ( ราชา ) อ. พระราชา ( อาห ) ทล แลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อาม พระเจาขา มหาทกข อ. ความทกขอนใหญ โหต ยอมม เม แกหมอมฉน ปฏาย จาเดม ( มยา ภตตสส ) ภตตกาลโต แตกาลแหงภตอนหมอมฉนบรโภคแลว อต ดงน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา มหาราช ดกอนมหาบพตร ทกข อ. ความทกข โหต ยอมม อตพหโภชนสส ปคคลสส แกบคคล ผบรโภคมากยง เอว อยางน อต ดงน น ราชาน กะพระราชานน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ยทา ในกาลใด ( ปคคโล ) อ. บคคล มทธ จ เปนผมความงวงดวย มหคฆโส จ เปนผบรโภค มากดวย นททายตา จ เปนผมปกตประพฤตหลบ ดวย สมปรวตตสาย จ เปนผมปกตนอนกระสบ กระสายแลวดวย โหต ยอมเปน มหาวราโห อว ราวกะ อ. สกรตวใหญ นวาปปฏโ ตวอนบคคล เลยงดแลวดวยผก ( ตทา ) ในกาลนน ( โส ปคคโล ) อ. บคคลนน มนโท ผมนซม อเปต ยอมเขาไป คพภ สหอง ปนปปน บอย ๆ อต ดงน ฯ


( อตโถ ) อ. อรรถวา ถนมทธาภภโต เปนผอนความทอแท และความงวงเหงาครอบงาแลว ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา มทธ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา มหาโภชโน เปนผบรโภคมาก อาหาร- หตถกอลสาฏกตตถวฏฏกกากมาสกภตตวมมกาน อ ตโร วย ราวกะ อ. - แหงพราหมณชออาหารหตถกะและพราหมณชอวาอลงสาฏกะและ พราหมณชอวาตตถวฏฏกะและพราหมณชอวากากมาสกะและพราหมณ ชอวาภตตวมมกะ ท. หนา พราหมณคนใดคนหนง ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา มหคฆโส อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปฏโ ตวอนบคคลเลยงแลว สกร- ภตเตน ดวยอาหารของสกร กณฑกาทนา มราเปนตน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา นวาปปฏโ อต ดงน ฯ ห จรงอย ฆรสกโร อ. สกรตวอนบคคลเลยงแลวในเรอน โปสย- มาโน ตวอนบคคลเลยงอย ปฏาย จาเดม ( สกรสส ) พาลกาลโน แตกาลแหงสกรตวยงออน อลภนโต ไมไดอย นกขมต เพออน ออกไป พห ในภายนอก เคหา จากเรอน ( อตตโน ) ถกลสรรกาเล ในกาลแหงตนมสรระอนอวน สมปรวตตตวา สายไปสายมาแลว เหฏาม จาทส าเนส ในท ท. มภายใตแหงเตยงเปนตน อสส- สนโต ปสสสนโต สยตเอว ยอมนอน หายใจออกอย หายใจเขาอย นนเทยว ฯ


อท อตถรป อ. อรรถรปนวา ยทา ในกาลใด ปรโส อ. บรษ มทธ จ เปนผมความงวงเหงาดวย มหคฆโส จ เปนผบรโภคมาก ดวย นวาปปฏโ มหาวราโห วย อ เน อรยาปเถน ยาเปต อสกโกนโต นททายนสโล สมปรวตตสาย จ เปนผเมอไมอาจ เพอ อนยงอตภาพใหเปนไป ดวยอรยาบถอน ชอวามปกตประพฤตหลบ นอนสายไปสายมาแลวโดยปกต ราวกะ อ. สกรตวใหญ ตวอนบคคล เลยงดแลวดวยผกดวย โหต ยอมเปน ตทา ในกาลนน โส ปรโส อ. บรษนน น สกโกต ยอมไมอาจ มนสกาต เพออนกระทาไวในใจ ลกขณาน ซงลกษณะ ท. ตณ ๓ อต คอ อนจจ อ. ความไมเทยง ทกข อ. ความเปนทกข อนตตา อ. ความเปนอนตตา มนทปป โ ชอวาผมปญญามนซม อมนสการา เพราะอนไมกระทาไวในใจ เตส ลกขณาน ซงลกษณะ ท. เหลานน อเปต ยอมเขาไป คพภ สหอง ปนปปน บอย ๆ คอวา น ปรมจจต ยอมไมพน คพถวาสโต จากการ อยในหอง อต ดงน ( สตถารา ) วตต เปนคาอธบายอนพระศาสดา ตรสแลว โหต ยอมเปน ฯ เทสนาวสาเน ในกาลเปนทสดลงแหงเทศนา สตถา อ. พระ ศาสดา วตวา ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา เวทนา อ. เวทนา ท. ( ปคคลสส ) ของบคคล มนชสส ผเกดแตมน สตมโต ผมสต สทา ใน กาลทกเมอ ชานโต ผรอย มตต ซงประมาณ


ลทธโภชเน ในโภชนะอนตนไดแลว อสส นน ตนกา เปนธรรมชาตเบาบาง ภวนต ยอมเปน ( โส ภตตาหาโร ) อ. อาหารอนบคคลบรโภค แลวนน ปาลย รกษาอย อาย ซงอาย ชรต ยอม คราคราไป สนก คอย ๆ อต ดงน ร โ แกพระราชา อปการวเสน ดวยอานาจแหงอปการะ อตตรมาณว ยงมาณพชอวาอตตระ อคคณหาเปตวา ทรงใหเรยนเอาแลว อาจกข ตรสบอกแลว อปาย ซงอบายวา ตว อ. เธอ วเทยยาส พงกลาว อม คาถ ซงคาถาน ร โ โภชนเวลายเอว ในเวลาอนเปนทเสวย แหงพระราชานนเทยว จ ก ตว อ. เธอ โภชน ปรหาเปยยาส พงยงโภชนะใหเสอมรอบ อมนา อปาเยน โดยอบายน อต ดงน โส อตตรมาณโว อ. มาณพชอวาอตตระนน อกาส ไดกระทา แลว ตถา เหมอนอยางนน ฯ อปเรน สมเยน โดยสมยอนอก ราชา อ. พระราชา สณ โต ทรงดารงอยดวยดแลว สลลหกสรโร ผมพระ สรระอนเบาพรอม สขปปตโต ผทรงถงแลวซงความสข ( อตตโน ) นาฬโกทนปรมตาย เพราะความทแหงพระองคทรงเปนผมขาวสกอนม ทะนานเปนประมาณเปนอยางยง อปปนนวสสาโส ผมความคนเคย อนเกดขนแลว สตถร ในพระศาสดา อสทสทาน ยงอสทสทาน ปวตเตส ทรงใหเปนไปแลว สตตาห ตลอดวน ๗ ฯ สมปตตมหาชโน


อ. มหาชนผถงพรอม ปาปณ บรรลแลว วเสส ซงคณวเศษ มหนต อนใหญ ทานานโมทนาย ในเพราะอนอนโมทนาซงทาน อต ดงนแล ฯ


เรองสานสามเณร ๔๓. ๑๕๔/๑๒ ตงแต สทธา อปาสกา นานปปกาเรน เปนตนไป. อปาสกา อ. อบาสกา สทธา ผมศรทธา ทสเสตวา แสดงแลว อาทนว ซงโทษ ฆราวาเส ในการอยครองซงเรอน นานปปกาเรน โดยประการตาง ๆ โอวทมานาป แมกลาวสอนอย ปตต ซงบตร อสกโกนต ไมอาจอย ส าเหต เพออนยงบตรใหยนยอม อนยโย- เชตวา ไมสงไปแลว ( จนตเนน ) ดวยอนคดวา อปเปวนาม ชอแม ไฉน ( สามเณโร ) อ. สามเณร สลลกขเยย พงกาหนด ธมมตายป แมตามธรรมดา อตตโน ของตน อต ดงน วตวา กลาวแลววา ตาต แนะพอ อห อ. ดฉน ยาคภตต ยงขาวยาคและภต สมปาเทม ผา ท. มนาปาน อนเปนทยงใจใหเอบอาบ ทสสาม จกให เต แก ทาน ยาค ปวตวา กตภตตกจจสส ผดมซงขาวยาค แลวมกจดวยภต อนกระทาแลว ยาว เพยงใด ตว อ. ทาน ตฏ จงหยดอย ( ตาว ) เพยงนน อต ดงน ป าเปตวา ปลาดแลว อาสน ซงอาสนะ อทาส ไดใหแลว ฯ สามเณโร อ. สามเณร นสท นงแลว ฯ อปาสกา อ. อบาสกา ยาคขชชก ยงขาวยาคและของเคยว สมปาเทตวา ใหถงพรอมแลว มหตเตนเอว โดยครเดยวนนเทยว


อทาส ไดใหแลว ฯ อถ ครงนน สา อปาสกา อ. อปาสกานน ( จนเตตวา ) คดแลววา อห อ. เรา ภตต ยงภต สมปาเทสสาม จก ใหถงพรอม อต ดงน นสนนา นงแลว อวทเร ในทไมไกล โธวต ลางอย ตณฑเล ซงขาวสาร ท. ฯ ตสม สมเย ในสมยนน สา ยกขน อ. นางยกษณนน อาวชชมานา ราพงอยวา สามเณโร อ. สามเณร ( วสต ) ยอมอย กห น โข าเน ณ ทไหนหนอแล ( โส สามเณโร ) อ. สามเณรนน ลภต ยอมได ( ภกขาหาร ) ซงอาหารคอภกษา กจจ แลหรอ ( อทาห ) หรอวา ( โส สามเณโร ) อ. สามเณรนน โน ลภต ยอมไมได ( ภกขาหาร ) ซงอาหารคอภกษา อต ดงน ตวา ทราบแลว ตสส สามเณรสส ( อตตโน ) วพภมตกามตาย นสนนภาว ซงความทแหงสามเณรนนเปนผนงแลว ดวยความทแหงตนเปนผใคร เพออนสก ( จนเตตวา ) คดแลววา ห ก ( โส สามเณโร ) อ. สามเณร นน มาเอว โข เม เทวตาน อนตเร ลชช อปปาเทยย อยาพงยง ความละอายใหเกดขน แกเรา ในระหวางแหงเทวดาา ท.นนเทยวแล อห อ. เรา คจฉาม จะไป กรสสาม จกระทา อนตราย ซงอนตราย วพภมเน ในการสก อสส สามเณรสส แหงสามเณรนน อต ดงน อาคนตวา มาแลว อธมจจตวา สงแลว สรเร ในสรระ ตสส สามเณรสส ของสามเณรนน คว ยงคอ ปรวตเตตวา ใหเปนไปรอบแลว ปาเตส ยงสามเณรใหลมลงแลว ภมย เหนอภาคพน โส สามเณโร อ. สามเณรนน อกขห มนยตนา ท. ปรวตเตห อนเปนไปรอบแลว เขเฬน มนาลาย ปคฆรนเตน อนไหลออกอย


วปผนท ดนรนแลว ภมย บนภาคพน ฯ อปาสกา อ. อบาสกา ทสวา เหนแลว ต วปปการ ซงประการอนแปลกนน ปตตสส ของบตร อาคนตวา มาแลว เวเคน โดยเรว อาลงคตวา กอดแลว ปตต ซง บตร นปชชาเปส ยงบตรใหนอนแลว อรส บนขา ท. ฯ สกลคาม- วาสโน ชนา อ. ชน ท. ผมปกตอยในบานทงสน อาคนตวา มาแลว กรส กระทาแลว พลกมมาทน กมมาน ซงกรรม ท. มพลกรรมเปน ตน ฯ ปน สวนวา อปาสกา อ. อบาสกา ปรเทวมานา ราไรอย อภาส ไดกลาวแลว คาถา ซงคาถา ท. อมา เหลานวา ( วจน ) อ. คาวา เย ชนา อ. ชน ท. เหลาใด อปวสนต ยอมเขาจา อโปสถ ซงอโบสถ อฏงค- สสมาคต อนมาพรอมดแลวดวยองค ๘ จาตท- ทส จ ตลอดดถท ๑๔ ดวย ป จทส จ ตลอด ดถท ๑ ดวย ยา ปกขสส อฏม ( ต ปกขสส อฏม ) จ ตลอด - อ. ดถท ๘ แหงปกษใด ดถท ๘ แหงปกษนนดวย ปารหารยปกข จ ตลอดปกษอน บคคลพงบรหารดวย จรนต ประพฤตอย พรหม- จรย ซงพรหมจรรย ยกขา อ. ยกษ ท. น กฬนต ยอมไมเลน เตห ชเนห ดวยชน ท. เหลานน อต ดงน อรหต ของพระอรหนต ท. เม อน ขาพเจา สต ฟงแลว สา อห อ. ขาพเจานน ปสสาม เหนอย อชช ในวนน อทาน ในกาลน


ยกขา อ. ยกษ ท. กฬนต เลนอย สานนา ดวย สามเณรชอวาสาน อต ดงน ฯ ( ยกขน ) อ. นางยกษณ สตวา ฟงแลว วจน ซงคา อปาสกาย ของอบาสกา วตวา กลาวแลววา ( วจน ) อ. คาวา เย ชนา อ. ชน ท. เหลาใด อปวสนต ยอมเขาจา อโปสถ ซงอโบสถ อฏงคสสมาคต อนมาพรอมดวยดแลวดวยองค ๘ จาตททส จ ตลอดดถท ๑๔ ดวย ป จทส จ ตลอดดถท ๑๕ ดวย ยา ปกขสส อฏม ( ต ปกขสส อฏม ) จ ตลอด - อ. ดถท ๘ แหง ปกษใด ดถท ๘ แหงปกษนนดวย ปารหารยปกข จ ตลอดปกษอนบคคลพงบรหารดวย จรนต ประ- พฤตอย พรหมจรย ซงพรหมจรรย ยกขา อ. ยกษ ท. น กฬนต ยอมไมเลน เตห ชเนห ดวย ชน ท. เหลานน ( อต ) ดงน อรหต ของพระ อรหนต ท. เต สต อนทานฟงแลว สาห เปน คายงประโยชนใหสาเรจ ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน อาห กลาวแลววา ตว อ. ทาน วชชาห จงกลาว อท วจน ซง คานวา ตว อ. ทาน มา อกาส อยาไดกระทา


แลว กมม ซงกรรม ปาปก อนลากม อาว วา ในทแจงหรอ ยท วา รโห แมหรอวา ในทลบ สเจ ถาวา ตว อ. ทาน ปาปก กมม กรสสส วา จกกระทา ซงกรรม อนลามกหรอ ( ปาปก กมม ) กโรส วา หรอวา กระทาอย ซงกรรม อนลามกไซร ปมตต อ. ความพน ทกขา จาก ทกข นน อตถ ยอมไมม เต แกทาน อปจจอป ปลายโต ผแมเหาะไปแลว หนไปอย ( อต ) ดงน ยกขาน ของยกษ ท. สาน กะสามเณร ชอวาสาน ปพทธ ผตนแลว อต ดงน ฯ สา ยกขน อ. นางยกษณนน วตวา กลาวแลววา โมกโข อ. ความพน นตถ ยอมไมม เต แกทาน เอว ปาปกมม กตวา อปปตตวา ปลายโตป ผแมกระทาแลว ซงกรรมอนลามก อยางน เหาะขนไปแลว หนไปอย สกณสส ( โมกโข อโหนโต ) วย ราวกะ อ. ความพน ไมมอย แกนก อต ดงน ม จ ปลอยแลว สามเณร ซงสามเณร ฯ โส สามเณโร อ. สามเณรนน อมมเลตวา ลมขนแลว อกขน ซงนยนตา ท. ทสวา เหนแลว มาตร เกเส วกกรยนต อสสสนต โรทมาน จ ซงมารดา ผสยายอย ซงผม ท. รองไหสะอกสะอนอย ดวย สกลคามวาสโน ชเน สนนปตเต จ ซงชน ท. ผมปกตอยใน บานทงสน ผประชมกนแลวดวย อชานนโต ไมรอย อตตโน ยกเขน


คหตภาว ซงความทแหงตนเปนผอนยกษจบแลว ( จนเตตวา ) คด แลววา อห อ. เรา นสนโน เปนผนงแลว ปเ บนตง ปพเพ ในกาลกอน ( อมห ) ยอมเปน มาตา อ. มารดา เม ของเรา นสทตวา นงแลว อวทเร ในทไมไกล โธว ลางแลว ตณฑเล ซงขาวสาร ท. ปน ก อทาน ในกาลน อห อ. เรา นปนโน เปนผนอนแลว ภมย บนภาคพน อมห ยอมเปน เอต การณ อ. เหตนน ก น โข เปนอยางไรหนอแล ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน นปนนโก ว ผนอนแลวเทยว อาห กลาวแลววา อมม แนะโยมแม ( ชนา ) อ. ชน ท. โรทนต ยอมรองไหถง มต ปคคล วา ซงบคคลผตาย แลวหรอ โย ปคคโล ชว น ทสสต ( ต ปคคล ) วา หรอวา อ. บคคลใด ผยงเปนอย อย ยอมไมปรากฏ ซงบคคลนน อมม แนะ โยมแม ตว อ. ทาน ปสสนต เหนอย ( ม ) ซงฉน ชวนต ผเปนอย โรทส ยอมรองไห ถง ม ซงฉน กสมา เพราะเหตอะไร อมม แนะโยมแม อต ดงน มาตร กะมารดา ฯ อถ ครงนน มาตา อ. มารดา ทสเสนต เมอจะแสดง อาทนว ซงโทษ อาคมเน ในการมา วพภมนตถ เพออนสก ปน อก ( ปคคลสส ) แหงบคคล วตถกามกเลสกาเม ปหาย ปพพชตสส


ผละแลว ซงวตถกามและกเลสกาม ท บวชแลว อสส สามเณรสส แกสามเณรนน อาห กลาวแลววา ปตต แนะบตร ( ชนา ) อ. ชน ท. โรทนต ยอมรองไหถง มต ปคคล วา ซงบคคลผตาย แลวหรอ โย ปคคโล ชว น ทสสต ( ต ปคคล ) วา หรอวา อ. บคคลใด ผยงเปนอย ยอมไมปรากฏ ซงบคคลนน จ ก โย ปคคโล อ. บคคลใด จชตวาน สละแลว กาเม ซงกาม ท. อาวตตเต ยอมเวยนมา อธ กาเม ในกามน ปน อก ปตต แนะบตร ( ชนา ) อ. ชน ท. โรทนต ยอมรองไหถง ต วาป ปคคล ซงบคคล แมนนบาง ห เพราะวา โส ปคคโล อ. บคคล นน ชว ผยงเปนอย มโต ตายแลว ปน อก อต ดงน ฯ จ ปน กแล ( อปาสกา ) อ. อบาสกา วตวา ครนกลาวแลว เอว อยางน ทสเสนต เมอจะแสดง อาทนว ซงโทษ ฆราวาเส ในการอยครองซงเรอน กตวา กระทา ฆราวาส ซงการอยครองซง เรอน กกกลสทส จเอว ใหเปนเชนกบดวยเถารงดวยนนเทยว นรกสทส จ ใหเปนเชนกบดวยเหวดวย อาห กลาวแลว ปน อกวา ตาต แนะพอ ตว อ. ทาน ( มยา ) อพภโต ผอนดฉนยกขนแลว กกกลา จากเถารง อจฉส


ยอมปรารถนา ปตต เพออนตก กกกล สเถารง ตาต แนะพอ ตว อ. ทาน ( มยา ) อพภโต ผอนดฉนยกขนแลว นรกา จากเหว อจฉส ยอม ปรารถนา ปตต เพออนตก นรก สเหว อต ดงน ฯ อถ ครงนน ( มาตา ) อ. มารดา อาห กลาวแลว คาถ ซงคาถา อม นวา ตมเห อ. ทาน ท. อภธาวถ จงชวยวงเตน ภทท อ. ความเจรญ ( โหต ) จงม เต แกทาน มย อ. เรา ท. อชฌาปยาม เส จะปรบทกขส กสส แกใคร ตว อ. ทาน ภณฑ เปนผเพยงดงวา ภณฑะ นหฏ อนบคคลนาออกแลว อาทตตา ฆรา จากเรอนอนไฟตดทวแลว ( หตวา ) เปน อจฉส ยอมปรารถนา ฑยหต เพออนไหม ปน อก อต ดงน น สาน กะสามเณรชอวาสานนน ทเปต เพออนแสดงวา ปตต แนะบตร ภทท อ. ความเจรญ โหต จงม ตว แกทาน ปน ก มย อ. เรา ท. อชฌาปยาม จะปรบทกข กสส แกใคร ก ยง ใคร นชฌาปยาม จะใหชวยคด อม อตถ ซงเนอความนวา อย โน ปตตโก อ. บตรนอยของเรา ท. น ( มยา ) นหรตวา พทธสาสเน ปพพชโต ผอนเรานาออกแลว ใหบวชแลว ในพระ


พทธศาสนา ภณฑ วย ราวกะ อ. ภณฑะ ( นหรยมาน ) อนบคคล นาออกอย ฑยหมานเคหา จากเรอนอนไฟไหมอย อจฉต ยอม ปรารถนา ฑยหต เพออนไหม ฆราวาเส ในการอยครองซงเรอน ปน อก ตมเห อ. ทาน ท. อภธาวถ จงชวยวงเตน ปรตตรยถ จงชวยตานทาน โน แกเรา ท. เถด อต ดงน อต ดงน ฯ โส สานสามเณโร อ. สามเณรชอวาสานนน มาตร ครนเมอ มารดา กเถนตยา กลาวอย สลลกเขตวา กาหนดแลว อาห กลาว แลววา อตโถ อ. ความตองการ คหภาเวน ดวยความเปนแหง คฤหสถ นตถ ยอมไมม มยห แกฉน อต ดงน ฯ อถ ครงนน มาตา อ. มารดา อสส อานสามเณรสส ของสามเณรชอวาสานนน ตฏา ยนดแลววา ตาต แนะพอ สาธ อ. ดละ อต ดงน โภเชตวา ยงสามเณรไดฉนแลว ปณตโภชน ซงโภชนะอนประณต ปจฉตวา ถามแลววา ตาต แนะพอ ตว อ. ทาน กตวสโส เปน ผมกาลฝนเทาไร อส ยอมเปนอต ดงน ตวา ทราบแลว ( ตสส สามเณรสส ) ปรปณณวสสภาว ซงความทแหงสามเณรนน เปนผม กาลฝนอนเตมรอบแลว ปฏยาเทส มอบถวายแลว ตจวร ซงจวร ๓ ผน ฯ โส สามเณโร อ. สามเณรนน ปรปณณปตตจวโร ผมบาตร และจวรอนเตมรอบแลว ลภ ไดแลว อปสมปท ซงการอปสมบท ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา จตตนคคเห อสสาห ชเนนโต เมอจะทรงยงความอาจหาญขน ในการขมซงจตใหเกด อสส สานสส แกภกษชอวาสานนน อจรปสปนนสส ผอปสมบทแลวสน


กาลไมนาน วตวา ตรสแลววา เอต จตต นาม ชอ อ. จตนน จร เทยวไปแลว จารก สทจารก นานารมมเณส ในอารมณตาง ๆ ท. ทฆรตต ตลอดราตรนาน โสตลภาโว นาม ชอ อ. ความเปนคอ ความสวสด นตถ ยอมไมม ( ปคคลสส ) แกบคคล อนคคณหนตสส ผไมขมอย ต จตต ซงจตนน ตสมา เพราะเหตนน โยโค อ. ความ เพยรเปนเครองประกอบ นคคณหเน ในการขม จตตสส ซงจต ( ปคคเลน ) อนบคคล กรณโย พงกระทา ( หตถาจรโย ) วย ราวกะ อ. นายหตถาจารย ( กโรนโต ) กระทาอย ( โยค ) ซงความ เพยรเปนเครองประกอบ ( นคคณหเน ) ในการขม มตตหตถโน ซงชางตวเมามนแลว องกเสน ดวยขอ อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ปเร ในกอน อท จตต อ. จตน อจาร ได เทยวไปแลว จารก สทจารก เยนจฉก ตาม อาการเปนทปรารถนา ยตถกาม ตามอารมณเปน ทใคร ยถาสข ตามสบาย อชช ในวนน อห อ. เรา นคคหสสาม จกขม ต จตต ซงจตนน โยนโส โดยแยบคาย องกสคคาโห วย ราวกะ หตถ ซงชาง ปภนน ตวมนแตกทวแลว อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. เนอความวา ปเร ในกอน อโต กาลโต แตกาลน


อท จตต นาม ชอ อ. จตน จร เทยวไปแลว จารก สทจารก อารมมเณส ในอารมณ ท. รปาทส มรปเปนตน เยนตฉก ชอวา ตามอาการเปนทปรารถนา วเสน เพราะอานาจ ราคาทน กเลสาน ( อตตา ) เยน อากาเรน อจฉต ตสส อาการสส แหง - อ. ตน ยอมปรารถนา โดยอาการใด แหงกเลส ท. มราคะเปนตน อาการนน ยตถกาม ชอวาตามอารมณเปนทใคร วเสน เพราะอานาจ ยตถเอว อารมมเณ อสส จตตสส กาโม อปปชชต ตสส อารมมณสส แหง - อ. ความใคร แหงจตนน ยอมเกดขน ในอารมณใดนนเทยว อารมณนน ยถาสข ชอวาตามสบาย ยถา วจรนตสส จตตสส สข โหต ตถาเอว วจรณโต เพราะ - อ. ความสบาย ยอมม แกจตอน เทยวไปอย โดยอาการใด เทยวไป โดยอาการนนนนเทยว ทฆรตต ตลอดราตรนาน อชช ในวนน อห อ. เรา นคคณหสสาม จกขม ต จตต ซงจตนน โยนโสมนสกาเรน ดวยการกระทาไวในใจโดย แยบคาย คอวา น ทสสาม จกไมให วตกกมต เพออนกาวลวง อสส จตตสส แกจตนน องกสคคาโห วย ราวกะ อ. บคคลผถอ ซงขอ เฉโก ผฉลาด หตถาจรยสงขาโต ผอนบณฑตนบพรอมแลววา นายหตถาจารย ( นคคณหนโต ) ขมอย หตถ ซงชาง ปภนน ตว มมนแตกทวแลว คอวา มตต ตวเมามนแลว องกเสน ดวยขอ อต ดงน ตสสา คาถาย แหงพระคาถานน ( ปณฑเตน ) อนบณฑต ( เวทตพโพ ) พงทราบ ฯ


เรองชางปาเวรกะ ๔๔. ๑๕๙/๔ ตงแต โส กร หตถ ตรณกาเล มหาพโล เปนตนไป. กร ไดยนวา โส หตถ อ. ชางนน มหาพโล เปนสตวม กาลงมาก ( อตตโน ) ตรณกาเล ในกาลแหงตนยงเปนหนม หตวา เปน ชราวาตเวคพภาหโต ผอนกาลงแหงลมอนเกดแตชราขจดแลว อปเรน สมเยน โดยสมยอนอก โอรยห หยงลงแลว สร สสระ มหนต สระใหญ เอก สระหนง ลคคตวา ตดแลว กลเล ในเปอกตม น อสกข ไมไดอาจแลว อตตรต เพออนขามขน ฯ มหาชโน อ. มหาชน ทสวา เหนแลว ต หตถ ซงชางนน กถ ยงถอยคาวา หตถ อ. ชาง เอวรโปป นาม ชอแมตวมรปอยางน ปตโต ถงแลว ทพพลภาว ซงความเปนแหงสตวมกาลง อนโทษประทษรายแลว อม น อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขนพรอมแลว ฯ ราชา อ. พระราชา สตวา ทรงสดบแลว ต ปวตต ซงความ เปนไปนน หตถาจรย ยงนายหตถาจารย อาณาเปส ทรงใหรทวแลว ( วจเนน ) ดวยพระดารสวา ตว อ. ทาน คจฉ จงไป อทธราห จงยกขน ต หตถ ซงชางนน กลลโต จากเปอกตม อต ดงน ฯ โส หตถาจรโย อ. นายหตถาจารยนน คนตวา ไปแลว ทสเสตวา


แสดงแลว สงคามสส ซงชยภมอนเปนเครองหมายแหงสงคราม ตสม าเน ในทนน อาโกฏาเปส ยงบคคลใหเคาะแลว สงคามเภร ซง กลองอนบคคลพงเคาะในเพราะสงคราม ฯ หตถ อ. ชาง มานชาตโก ตวมชาตแหงสตวมมานะ อฏาย ลกขนแลว เวเคน โดยเรว ปตฏห ยนอยแลว ถเล บนบก ฯ ภกข อ. ภกษ ท. ทสวา เหนแลว ต การณ ซงเหตนน อาโรเจส กราบทลแลว สตถ แก พระศาสดา ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอน ภกษ ท. อตตา อ. ตน หตถนา อนชาง เตน นน อทธโต ยก ขนแลว ปกตปงกทคคโต จากหลมคอเปอกตมตามปกต ตาว กอน ปน สวนวา ตมเห อ. เธอ ท. ปกขนตา เปนผแลนไปแลว กเลส- ทคเค ในหลมคอกเลส ( อตถ ) ยอมเปน ตสมา เพราะเหตนน ตมเหป แม อ. เธอ ท. ปทหตวา จงเรมตงแลว ( ปธาน ) ซงความเพยร โยนโส โดยแยบคาย อทธรถ จงยกขน อตตาน ซงตน ตโต กเลสทคคโต จากหลมคอกเลสนน อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ตมเห อ. เธอ ท. อปปมาทรตา จงเปนผยนด แลวในความไมประมาท โหถ จงเปน อนรกขถ จงตามรกษา สจตต ซงจตอนเปนของตน อทธรถ จงยกขน อตตาน ซงตน ทคคา จากหลม ก ชโร อว ราวกะ อ. ชาง สนโน ตวจมลง แลว ปงเก ในเปอกตม ( อทธรนโต ) ยกขน


อย ( อตตาน ) ซงตน ( ทคคโต ) จากหลม อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ตมเห อ. เธอ ท. อภรตา จงเปนผ ยนดยงแลว อวปปวาเส ในการไมอยปราศ สตยา จากสต โหถ จงเปน ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา อปปมาทรตา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ( อารมมณ ) อ. อารมณ น กโรต ยอมไมกระทา วตกกม ซงการกาวลวง ยถา โดยประการใด ตมเห อ. เธอ ท. รกขถ จงรกษา จตต ซงจต อตตโน ของตน อารมมเณส ในอารมณ ท. รปาทส มรปเปนตน เอว โดยประการ นน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา สจตต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อรรถวา ก ชโร อ. ชาง สนโน ตวจมลงแลว ปงเก ในเปอกตม โสนน กตวา กระทาแลว วายาม ซงความ พยายาม หตเถห จ ดวยงวง ท. ดวย ปาเทห จ ดวยเทา ท. ดวย อทธรตวา ยกขนแลว อตตาน ซงตน ปงกโต จากเปอกตม ปตฏ โต ยนอยแลว ถเล บนบก ยถา ฉนใด ตมเหป แม อ. เธอ ท. อทธรถ จงยกขน อตตาน ซงตน กเลสทคคโต จากหลมคอกเลส คอวา ( อตตาน ) ยงตน ปตฏาเปถ จงใหตงอยเฉพาะ นพพานถเล บนบกคอพระนพพาน เอว ฉนนน อต ดงน ( ปทสส ) แหง บทวา สนโน อต ดงน ฯ


เรองสมพหลภกษ ๔๕. ๑๖๑/๑๒ ตงแต สตถา เตห สทธ ปฏสนถาร กตวา เปนตนไป. ( สตถา ) อ. พระศาสดา กตวา ทรงกระทาแลว ปฏสนถาร ซง การปฏสนถาร สทธ กบ เตห ภกขห ดวยภกษ ท. เหลานน ( วจเน ) ครนเมอคาวา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ภควา อ. พระ ผมพระภาคเจา พทธสขมาโล จเอว ทรงเปนพระพทธเจาผละเอยด ออนดวยนนเทยว ขตตยสขมาโล จ ทรงเปนกษตรยผละเอยดออน ดวย ( โหต ) ยอมเปน ทกกร กมม อ. กรรมอนบคคลกระทาได โดยยาก ตมเหห อนพระองค ท. เอกเกห ผพระองคเดยว ตฏนเตห จ ผประทบยนอยดวย นสทนเตห จ ผประทบนงอย ดวย เตมาส ตลอดกาลประกอบดวยเดอนสาม กต ทรงกระทาแลว ( ปคคโล ) อ. บคคล วตตปฏวตตการโกป ผกระทาซงวตรและวตร อนสมควรกด มโขทกาททายโกป ผถวายซงวตถมนาเปนเครองลาง ซงพระพกตรเปนตนกด น อโหส ม เ เหนจะไมไดมแลว อต ดงน เตห ภกขห อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. สพพกจจาน อ. กจ ทงปวง ท. ปารเลยยกหตถนา อนชางชอวาปารไลยกะ กตาน กระทา แลว มยห แกเรา ห แทจรง เอวรป สหาย ลภนเตน ( ปคคเลน )


เอกโต วสต อ. อนบคคล ผไดอย ซงสหาย ผมรปอยางนอย โดยความเปนอนเดยวกน ยตต ควรแลว ( ปคคลสส ) เมอบคคล อลภนตสส ไมไดอย ( เอวรป สหาย ) ซงสหายผมรปอยางน เอก- จรยภาโว ว อ. ความเปนคออนเทยวไปแหงบคคลผเดยวเทยว เสยโย เปนอากรประเสรฐกวา ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. นาควคเค ในนาควรรค อมา เหลานวา สเจ ถาวา ( ปคคโล ) อ. บคคล ลเภถ พงได สหาย ซงสหาย นปก ผมปญญาเปนเครองรกษาซงตน สาธวหาร ผมธรรมเปนเครองอยอนยงประโยชน ใหสาเรจ ธร ผเปนนกปราชญ จร ผเทยวไป สทธ กบ ( อตตนา ) ดวยตนไซร ( โส ปคคโล ) อ. บคคลนน อภภยย พงครอบงาแลว ปรสสยาน ซงอนตรายเปนเครองนอนรอบ ท. สพพาน ทงปวง อตตมโน เปนผมใจเปนของ ของตน สตมา เปนผมสต ( หตวา ) เปน จเรยย พงเทยวไป เตน สหาเยน ดวยสหายนน เจ หากวา ( ปคคโล ) อ. บคคล โน ลเภถ ไมพงได สหาย ซงสบาย นปก ผมปญญาเปน เครองรกษาซงตน สาธวหาร ผมธรรมเปนเครองอย อนยงประโยชนใหสาเรจ ธร ผเปนนกปราชญ จร


ผเทยวไป สทธ กบ ( อตตนา ) ดวยตนไซร ( โส ปคคโล ) อ. บคคลนน เอโก เปนผเดยว ( หตวา ) เปน จเร พงเทยวไป ราชา อว ราวกะ อ. พระราชา ปหาย ทรงละแลว รฏ ซงแวนแควน วชต อนพระองคทรงชนะวเศษ แลว ( จรนโต ) เสดจเทยวไปอย นาโค อว ราวกะ อ. ชางตวประเสรฐ มาตงโค ชอวามาตงคะ ( ปหาย ) ละแลว ( ยถ ) ซงโขลง ( เอโก ) ตวเดยว ( จรนโต ) เทยวไปอย อร เ ในปา จรต อ. การเทยวไป เอกสส ปคคลสส แหง บคคลคนเดยว เสยโย เปนคณชาตประเสรฐกวา ( โหต ) ยอมเปน ( ห ) เพราะวา สหายตา อ. คณเครองความเปนแหงสหาย นตถ ยอมไมม พาเล ในเพราะคนพาล ( โส ปคคโล ) อ. บคคล นน เอโก ( หตวา ) จเร อปโปสสโก มาตงโค อร เ ตาโค ( จรนโต ) อว จ เปนผเดยว เปน พงเทยวไป ราวกะ อ. ชางตวประเสรฐชอวา มาตงคะ ตวมความขวนขวายนอย เทยวไปอย ในปาดวย น ปาปาน กยรา จ ไมพงกระทา ซงบาป ท. ดวย อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สมนนาคต ผมาตามพรอมแลว เนปกก-


ป าย ดวยปญญาอนเปนเครองรกษาซงตน อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา นปก อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ภททกวหาร ผมธรรมเปนเครองอยอนเจรญ ปณฑต ผเปนบณฑต ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหง บทวา สาธวหาร ธร อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ( โส ปคคโล ) อ. บคคลนน ลภนโต เมอได สหาย ซงสหาย เมตตาวหาร ผมธรรมเปนเครองอยคอเมตตา ตาทส ผเชนนน อภภวตวา พงครอบงาแลว ปรสสเย ซงอนตรายเปน เครองนอนรอบ ท. เพเพ ว ทงปวงเทยว อต คอ สหพยคฆาทโย ปากฏปรสสเย จ ซงอนตายเปนเครองนอนรอบอนปรากฏแลว ท. มสหะและเสอโครงเปนตนดวย ราคโทสาทโย ปฏจฉนนปรสสเย จ ซงอนตรายเปนเครองนอนรอบอนปกปดแลว ท. มราคะและโทสะ เปนตนดวย อตตมโน เปนผมใจเปนของของตน อปฏ ตสสต เปน ผมสตอนเขาไปตงไวแลว หตวา เปน จเรยย พงเทยวไป คอวา วหเรยย พงอย สทธ กบ เตน สหาเยน ดวยสหายนน อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ปรสสยาน อต ดงนเปนตน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ราชส วย ราวกะ อ. พระราชาผฤๅษ หตวา ทรงละแลว รฏ ซงแวนแควน ปพพชนโต ทรงผนวชอย ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา รฏ อต ดงน ฯ อท อตถรป อ. อรรถรปนวา ราชา อ. พระราชา วชตภมป- ปเทโส ผมประเทศแหงภาคพนอนทรงชนะวเศษแลว ปหาย ทรง


ละแลว รฏ ซงแวนแควน วชต อนพระองคทรงชนะวเศษแลว ( จนตเนน ) ดวยอนทรงดารวา อท รชช นาม ชอ อ. ความเปนแหงพระ- ราชาน ปมาทฏาน เปนสถานเปนทตงแหงความประมาท มหนต อนใหญ ( โหต ) ยอมเปน ก ปโยชน อ. ประโยชนอะไร เม ของเรา รชเชน ดวยความเปนแหงพระราชา การเตน อนเรายงบคคลให กระทาแลว อต ดงน ปวสตวา เสดจเขาไปแลว ตโต ว านโต จากทนนเทยว มหาอร สปาใหญ ปพพชตวา ทรงผนวชแลว ตาปสปพพชช ผนวชเปนดาบส เอกโก ว ผเดยวเทยว จรต ยอมเสดจเทยวไป อรยาปเถส ในอรยาบท ท. จตส ๔ ยถา ฉนใด ( ปคคโล ) อ. บคคล เอกโก ว ผเดยวเทยว จเรยย พงเทยวไป เอว ฉนนน อต ดงน ( ภควตา ) วตต เปนคาอธบายอนพระผม พระภาคเจาตรสแลว โหต ยอมเปน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา จ เหมอนอยางวา อย หตถนาโค อ. ชาง ตวประเสรฐน ลทธนาโม ตวมชออนไดแลววา มาตงโค ชอวา มาตงคะ อต ดงน ปฏส จกขตวา เพราะอนพจารณาเหนเฉพาะ เอว อยางนวา อห โข อ. เราแล อากณโณ เกลอนกลนแลว วหราม ยอมอย หตถห ดวยชางพลาย ท. หตถนห ดวยชางพง ท. หตถกลเภห ดวยชางสะเทน ท. หตถจฉาเปห ดวยลกแหงชาง ท. ฉนนคคาน ตณาน ขาทาม จเอว อ. เรา ยอมเคยวกน ซงหญา ท. อนมปลายอนขาดแลวดวยนนเทยว โภภคโคภคค สาขาภงค ขาทนต จ อ. ชาง ท. ยอมเคยวกน ซงกงไมอนหก อนเราหกลงแลวและหก


ลงแลวดวย อาวลาน ปานยาน ปวาม จ อ. เรา ยอมดม ซงนา อนควรดม ท. อนขนมวดวย เม เมอเรา โอคาหนตสส จ หยงลง อยดวย อตตณณสส จ ขามขนแลวดวย หตถนโย อ. ชางพง ท. อปนฆสนตโย เขาไปเสยดสอย กาย ซงกาย คจฉนต ยอมเดนไป ยนนน กระไรหนอ อห อ. เรา เอกโก ว ผเดยวเทยว วปกฏโ หลกออกแลว คณมหา จากหม วหเรยย พงอย อต ดงน คมนโต แลวดาเนนไป มเตน ดวยความร ปหาย ละแลว ยถ ซงโขลง เอกโก ว ตวเดยวเทยว จรต ยอมเทยวไป สข สบาย สพพรยา- ปเถส ในอรยาบถทงปวง ท. ยถา ฉนใด ( ปคคโล ) อ. บคคล เอโก ว ผเดยวเทยว จเรยย พงเทยวไป เอวป แมฉนนน อต ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา มาตงคา เว นาโค อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา จรต อ. การเทยวไป ปพพชตสส แหง บรรพชต เอกภาวาภรตสส ผยนดยงแลวในความเปนแหงบคคลผม ตนเปนคนเดยว ปฏาย จาเดม ( อตตโน ) ปพพชตกาลโต แต กาลแหงตนบวชแลว เอกกสสเอว ชอวาผเดยวเทยว เสยโย เปน คณชาตประเสรฐกวา ( โหต ) ยอมเปน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา เอกสส อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ห เพราะวา อย คณธมโม อ. คณ- ธรรมน อต คอ จลลสล อ. จลศล มชฌมสล อ. มชฌมศล มหาสล อ. มหาศล กถาวตถน อ. กถาวตถ ท. ทส ๑๐ ธตงคคณา


อ. คณคอองคเปนเครองขจดซงกเลส ท. เตรส ๑๓ วปสสนาาณ อ. วปสสราญาณ มคคา อ. มรรค ท. จตตาโร ๔ ปลาน อ. ผล ท. จตตาร ๔ วชชา อ. วชชา ท. ตสโส ๓ อภา อ. อภญญา ท. ฉ ๖ อมตมหานพพาน อ. อมตมหานพพาน สหายตา นาม ชอวา คณเครองความเปนแหงสหาย สา สหายตา อ. คณเครองความเปน แหงสหายนน ( ปคคเลน ) อนบคคล น สกกา ไมอาจ อธคนต เพออนถงทบ นสสาย เพราะอาศย พาเล ซงคนเขลา ท. อต เพราะ เหตนน หายตา อ. คณเครองความเปนแหงสาย นตถ ชอวายอม ไมม พาเล ในเพราะคนเขลา อต ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาท แหงพระคาถาวา นตถ พาเล สหายตา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อมนา การเณน เพราะเหตน ( ปคคโล ) อ. บคคล สพพรยาปเถส เอกโก ว หตวา จเรยย จ พงเปนผ ผเดยวเทยว เปน พงเทยวไป ในอรยาบถทงปวง ท. ดวย อปปมตต- กานป น ปาปาน กยรา จ ไมพงกระทา ซงบาป ท. แมอนม ประมาณอนนอยดวย ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา เอโก อต ดงนเปนตน ฯ ( อตโถ ) อ. อธบายวา เอโส ปคคโล อ. บคคลนน ( ยถา ) อปโปสสโก นราลโย อมสม อร เ มาตงคนาโค อจฉตจฉตฏาเน สข จรต เอว เอกโก ว หตวา จเรยย จ พงเปนผเดยวเทยว เปน พง เทยวไป อ. ชางตวประเสรฐชอวามาตงคะ ตวมความขวนขวายนอย คอวา ตวมความอาลยออกแลว เทยวไปอย ตามสบาย ในทอนตน


ปรารถนาแลวและปรารถนาแลว ในปาน ( ฉนใด ) ฉนนนดวย อปปมตตกานป น ปาปาน กเรยย จ ไมพงกระทา ซงบาป ท. แมอนมประมาณอนนอยดวย อต ดงน ฯ ตสมา เพราะเหตนน สตถา อ. พระศาสดา ทสเสนโต เมอ จะทรงแสดง อม อตถ ซงเนอความนวา ตมเหหป แมอนเธอ ท. อลภนเตห ผไมไดอย สหาย ซงสหาย เอวรป ผมรปอยางน เอกจารหเอว พงเปนผมการเทยวไปแหงบคคลคนเดยวนนเทยว ภวตพพ พงเปน อต ดงน เทเสส ทรงแสดงแลว ธมมเทสน ซง พระธรรมเทศนา อม น เตส ภกขน แกภกษ ท. เหลานน ฯ


เรองมาร ๔๖. ๑๖๔/๑๑ ตงแต มาโร ปาปมา ต ภควโต ปรวตกก เปนตนไป. มาโร อ. มาร ปาปมา ผมบาป ตวา ทราบแลว ปรวตกก ซงอนทรงปรวตก ภควโต แหงพระผมพระภาคเจา ต นน จนเตตวา คดแลววา สมโณ อ. พระสมณะ โคตโม ผโคดม จนเตส ทรง พระดารแลววา ( มยา ) อนเรา สกกา น โข อาจหรอหนอแล กาเรต เพออนยงบคคลใหกระทา รชช ซงความเปนแหงพระราชา อต ดงน อทาน ในกาลน (โส สมโณ โคตโม ) อ. พระสมณะ ผโคดมนน กาเรตกาโม จกทรงเปนผใครเพออนยงบคคลใหกระทา รชช ซงความเปนแหงพระราชา ภวสสต จกเปน จ ก รชช นาม ชอ อ. ความเปนแหงพระราชา เอต นน ปมาทฏาน เปนสถาน เปนทตงแหงความประมาท ( โหต ) ยอมเปน ( ตสส สมณสส โคตมสส ) เมอพระสมณะผโคดมนน กาเรนตสส ทรงยงบคคลให กระทาอย ต รชช ซงความเปนแหงพระราชานน ( มยา ) อนเรา สกกา อาจ ลภต เพออนได โอกาส ซงโอกาส อห อ. เรา คจฉาม จะไป อสสาห ยงความอาจหาญขน ชเนสสาม จกใหเกด อสส สมณสส โคตมตสส แกพระสมณะผโคดมนน อต ดงน อปสงกมตวา เขาไปเฝาแลว สตถาร ซงพระศาสดา อาห กราบทล


แลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ภควา อ. พระผมพระภาคเจา กาเรต จงทรงยงบคคลใหกระทา รชช ซงความเปนแหงพระราชาเถด สคโต อ. พระสคต กาเรต จงทรงยงบคคลใหกระทา รชช ซงความ เปนแหงพระราชา อหน อนไมเปนเหตฆา อฆาตย อนไมเปนเหต ยงบคคลใหฆา อชน อนไมเปนเหตชนะ อชาปย อนไมเปนเหตยง บคคลใหชนะ อโสจ อนไมเปนเหตเศราโศก อโสจาปย อนไมเปน เหตยงบคคลใหเศราโศก ธมเมน โยธรรมเถด อต ดงน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ปาปม ดกอนมารผมบาป ปน ก ตว อ. ทาน วเทส กลาวแลว เอว อยางน ม กะเรา ย ใด ตว อ. ทาน ปสสส ยอมเหน ก ซง อะไร ( ตสส ) เม ของเรานน อต ดงน น มาร กะมารนน ( วจเน ) ครนเมอคาวา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อทธปาทา อ. อทธบาท ท. จตตาโร ๔ ภควตา โข อนพระผมพระภาคเจาแล สภาวตา ทรงใหเจรญดแลว ห ก ภควา อ. พระผมพระภาคเจา อากงขมาโน ทรงหวงอย อธมจเจยย พงทรงนอมนก ปพพตราช ซงภเขาหลวง หมวนต ชอวาหมวนตวา สวณณ จงเปนทอง อต ดงน จ ก ต หมวนตสส ปพพตราชสส อธมตตตต อ. ความท แหงภเขาหลวงชอวาหมวนต เปนภเขาอนพระองคทรงนอมนกแลวนน สวณณเอว พงเปนทองนนเทยว อสส พงเปน อหป แม อ. ขา- พระองค กรสสาม จกกระทา ธนกรณย ซงกจอนบคคลพงกระทา ดวยทรพย ธเนน ดวยทรพย โว แกพระองค ท. อต เพราะเหต


นน ตมเห อ. พระองค ท. กาเรสสถ จกทรงยงบคคลใหกระทา รชช ซงความเปนแหงพระราชา ธมเมน โดยธรรม อต ดงน เตน มาเรน อนมารนน วตเต กราบทลแลว สเวเชตวา ทรงยง มารใหสงเวชแลว คาถาห ดวยพระคาถา ท. อมาห เหลานวา ( ปคคโล ) อ. บคคล วทธา รแลววา ปพพโต อ. ภเขา เกวล เปนภเขาลวน สวณณสส ดวย ทอง ชาตรปสส อนมรปเกดแลว อสส พงเปน ( ตสส ปพพตสส ) ทวตาป แม อ. ความทแหง ภเขานนเปนสอง น อล ไมพอ เอกสส ปคคลสส แกบคคลคนหนง อต ดงน จเร พงประพฤต สม ใหสมาเสมอ โย ชนต อ. สตวเกดใด อททกข ไดเหนแลว ทกข ซง ทกข ยโตนทาน วามกรรมใดเปนแดนมอบให ซงผล โส ชนต อ. สตวเกดนน นเมยย พง นอมไป กาเมส ในกาม ท. กถ อยางไร ชนต อ. สตวเกด วทตวา ทราบแลว อปธ ซงกเลส เปนเครองเขาไปทรงไว โลเก ในโลกวา สงโค เปฯธรรมเครองของ อต ดงน สกเข พงศกษา วนยาย เพออนกาจด ตสสเอว อปธโน ซงกเลส เปนเครองเขาไปทรงไวนนนนเทยว อต ดงน วตวา ตรสแลววา ปาปม ดกอนมารผมลาป โอวาโท อ. โอวาท


ตว ของทาน อ โเอว โข เปนอยางอนนนเทยวแล ( โหต ) ยอมเปน ( โอวาโท ) อ. โอวาท มม ของเรา อ โ เปนอยางอน ( โหต ) ยอมเปน ธมมสมมนตนา นาม ชอ อ. การปรกษาดวยด ซงธรรม สทธ กบ ตยา ดวยทาน นตถ ยอมไมม ห เพราะวา อห อ. เรา โอวทาม ยอมกลาวสอน เอว อยางน อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา อตถมห ครนเมอความตองการ ชาตมห เกดแลว สหายา อ. สหาย ท. สขา เปนผนามาซงความสข ( โหนต ) ยอมเปน ยา ตฏ อ. ความยนดใด อตรตเรน ปจจเยน ดวยปจจยนอกนและนอกน ( สา ) ตฏ อ. ความยนดนน สขา เปนเหต เครองนามาซงความสข ( โหต ) ยอมเปน ป อ. บญ สข เปนเหตนามาซงความสข ชวตก- ขยมห ในเพราะความสนไปแหงชวต ( โหต ) ยอมเปน ปหาน อ. การละ ทกขสส ซงความ ทกข สพพสส ทงปวง สข เปนเหตนามาซง ความสข ( โหต ) ยอมเปน มตเตยยตา อ. ความ เปนแหงบคคลผเกอกลแกมารดา สขา เปนเหต นามาซงความสข โลเก ในโลก ( โหต ) ยอม เปน อโถ อนง เปตเตยยตา อ. ความเปนแหง บคคลผเกอกลแกบดา สขา เปนเหตนามาซง


ความสข ( โลเก ) ในโลก ( โหต ) ยอมเปน สาม ตา อ. ความเปนแหงบคคลผเกอกลแก สมณะ สขา เปนเหตนามาซงความสข โลเก ในโลก ( โหต ) ยอมเปน อโถ อนง พรหม ตา อ. ความเปนแหงบคคลผเกอกลแกพราหมณ สขา เปนเหตนามาซงความสข ( โลเก ) ในโลก ( โหต ) ยอมเปน สล อ. ศล สข เปนเหต นามาซงความสข ยาว เพยงใด ชรา แตชรา ( โหต ) ยอมเปน สทธา อ. ศรทธา ปตฏ ตา อนตงอยเฉพาะแลว สขา เปนเหตนามาซงความ สข ( โหต ) ยอมเปน ป าปฏลาโภ อ. การ ไดเฉพาะซงปญญา สโข เปนเหตนามาซงความ สข ( โหต ) ยอมเปน อกรณ อ. การไมกระทา ปาปาน ซงบาป ท. สข เปนเหตนามาซงความสข ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ห ก ( กจเจ ) ครนเมอกจ จวรกรณาทเก วา อนมการกระทาซงจวรเปนตนหรอ อธกรณวปสมนาทเก วา หรอวา อนมการยงอธกรณใหเขาไปสงบวเศษเปนตน ( อปนเน ) เกดขนแลว ปพพชตสสอป แมแกบรรพชต กจเจ ครนเมอกจ กสกมมาทเก วา อนมกสกรรมเปนตนหรอ พลวปกขาสนนสสเตห อภภวนาทเก วา หรอวา อนมการครอบงา โดยชน ท. ผอาศยแลว


ซงฝกฝายอนมกาลงเปนตน อปปนเน เกดขนแลว คหโนป แมแก คฤหสถ เย สหายา อ. สหาย ท. เหลาใด สกโกนต ยอมอาจ ต กจจ นปผาเทต วา เพออนยงกจนนใหสาเรจหรอ ( ต กจจ ) วปสเมต วา หรอวา เพออนยงกจนนใหเขาไปสงบวเศษ ( เต ) สหายา อ. สหาย ท. เหลานน เอวรปา ผมรปอยางน สขา เปนผนามาซงความสข ( โหนต ) ยอมเปน อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหบทวา อตถมห อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปน ก คหโนป แม อ. คฤหสถ ท. อสนตฏา ผไมยนดดวยดแลว สเกน ปจจเยน ดวยปจจยอนเปน ของตน อารภนต ยอมปรารภ สนธจเฉทาทน กมมาน ซงกรรม ท. มการตดซงทตอเปนตน ปพพชตาป แม อ. บรรพชต ท. ( อสนตฏา ) ผไมยนดดวยดแลว ( สเกน ปจจเยน ) ดวยปจจยอนเปนของตน ( อารภนต ) ยอมปรารภ อเนสน ซงการแสวงหาอนไมควร นานปปการ อนมประการตาง ๆ อต เพราะเหตนน เต คหปพพชตา อ. คฤหสถและบรรพชต ท. เหลานน สข น วนทนตเอว ยอม ไมประสบ ซงความสขนนเทยว ตสมา เพราะเหตนน สนตฏ อ. ความยนดดวยด สนตเกน ดวยวตถอนเปนของมอย อตตโน ของตน อตรตเรน อนนอกนและนอกน คอวา ปรตเตน วา อน นดหนอยหรอ วปเลน วา หรอวา อนไพบลย ยา ใด อย เอว ( สา ) สนตฏ อ. ความยนดดวยดนนนนนเทยว สขา เปนเหตนามาซงความสข ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบท


วา ตฏ สขา อต ดงน ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปน ก ยถาอชฌาสเยน ปฏเปตวา กต ป กมมเอว อ. บญกรรม อนบคคลเรมตงไวแลว กระทาแลว ตามอธยาศยอยางใดนนเทยว สข เปนเหตนามาซงความสข มรณกาเล ในกาลอนเปนทตาย (โหต ) ยอมเปน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ป อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปน อนง สกลสส วกฏทกขสส ปหานสงขาต อรหตตเอว อ. ความเปนแหงพระอรหนตอนบณฑต นบพรอมแลววาการละ ซงทกขในวฏฏะ ทงสนนนเทยว สข นาม ชอวาเปนเหตนามาซงความสข อมสม โลเก ในโลกน ( โหต ) ยอมเปน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา สพพสส อต ดงน ฯ สมมาปฏปตต อ. การปฏบตโดยชอบ มาตร ในมารดา มตเตยยตา อต ชอวาความเปนแหงบคคลผเกอกลแกมารดา ฯ สมมาปฏปตต อ. การปฏบตโดยชอบ ปตร ในบดา เปตเตยยตา อต ชอวาความเปนแหงบคคลผเกอกลแกบดา ฯ มาตาปตน อปฏานเอว อ. การบารง ซงมารดาและบดา ท. นนเทยว ( ภควตา ) อนพระผมพระภาคเจา กถต ตรสแลว อภเยนอป ปเทน ดวยบทแมทงสอง ฯ ห จรงอย มาตาปตโร อ. มารดาและบดา ท. ตวา ทราบ แลว อนปฏหนภาว ซงความเปนคออนไมบารง ปตตาน แหง บตร ท. อตตโน สนตก ภมย นทหนต วา ยอมฝงไว ซงทรพย


อนเปนของมอย ของตน ในภาคพนหรอ ปเรส ชนาน วสสชเชนต วา หรอวา ยอมสละวเศษ แกชน ท. เหลาอน จ อนง นนทา อ. การนนทาวา ( เต ชนา ) อ. ชน ท. เหลานน น อปฏหนต ยอมไมบารง มาตาปตโร ซงมารดาและบดา ท. อต ดงน ปวตตต ยอมเปนไป เตส ปตตาน แกบตร ท. เหลานน ( เต ปตตา ) อ. บตร ท. เหลานน นพพตตนต ยอมบงเกด คถนรเยป แมในนรกอนเตม แลวดวยคถ เภทา เพราะความแตกไป กายสส แหงกาย ปน สวนวา เย ปตตา อ. บตร เหลาใด อปฏหนต ยอมบารง มาตาปตโร ซงมารดาและบดา ท. สกกจจ โดยเคารพ เต ปตตา อ. บตร ท. เหลานน ปาปณนต ยอมบรรล ธน ซงทรพย สนตก อนเปนของ มอย เตส มาตาปตน ของมารดาและบดา ท. เหลานน ลภนต ยอม ได ปสสป แมซงความสรรเสรญ นพพตตนต ยอมบงเกด สคเค ในสวรรค เภทา เพราะความแตกไป กายสส แหงกาย ตสมา เพราะเหตนน อภยป เอต ปท อ. บทนนแมทงสอง ( ภควตา ) อนพระผมพระภาคเจา วตต ตรสแลววา สข เปนเหตนามาซงความ สข อต ดงน ฯ สมมาปฏปตต อ. การปฏบตโดยชอบ ปพพชเตส ใน บรรพชต ท. สาม ตา อต ชอวาความเปนแหงบคคลผเกอกลแก สมณะ ฯ สมมาปฏปตตเอว อ. การปฏบตโดยชอบนนเทยว พทธปจเจก- พทธพทธสาวเกส ในพระพทธเจาและพระปจเจกพทธเจาและสาวกของ


พระพทธเจา ท. วาหตปาเปส ผมบาปอนลอยแลว พรหม ตา อต ชอวาความเปนแหงบคคลผเกอกลแกพราหมณ ฯ ปฏชคคนภาโว อ. ความเปนคออนปฏบต เตส พทธปจเจก- พทธพทธสาวกาน ซงพระพทธเจาและพระปจเจกพทธเจาและสาวก ของพระพทธเจา ท. เหลานน ปจจเยห ดวยปจจย ท. จตห ๔ ( ภควตา ) อนพระผมพระภาคเจา กถโต ตรสแลว อภเยนอป ปเทน ดวยบทแมทงสอง ฯ อทป ปท อ. บทแมน ( ภควตา ) อนพระผมพระภาคเจา กถต ตรสแลว สข นาม ชอวานามาซง ความสข โลเก ในโลก ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ห ก อลงการา อ. เครองประดบ ท. มณกณฑลรตตวตถาทโย มแกวมณและตมหและผาอนแดงเปนตน โสภนต ยอมงาม ( ชนาน ) แกชน ท. ตสม ตสม วเย ตานเอว ผตงแลว ในวยนนนนเทยว ทหราน อลงกาโร ( อตตโน ) มหลลลกกาเล ( โสภต ) วา อ. เครองประดบ ของคนหนม ท. จะ งาม ในกาลแหงตนเปนคนแกหรอ มหลลกาน อลงกาโร ( อตตโน ) ทหรกาเล โสภต วา หรอวา อ. เครองประดบ ของคนแก ท. จะ งาม ในกาลแหงตนเปนคนหนม น หามได ปน อนง ( อย อกาเล ปฏมณฑตาลงกาโร ) อ. เครองประดบอนบคคลประดบแลว ในกาลอนไมควรน โทสเอว ยงโทษนนเทยว ชเนต ยอมใหเกด ครหปปาทเน ในเพราะการยงความตเตยนใหเกดขนวา เอโส ปคคโล อ. บคคลน อมมตตโก ม เ ชะรอยเปนผเปนบา ( โหต ) ยอมเปน


อต ดงน ปน สวนวา สล อ. ศล ป จสลทสสลาทเภท อนตาง ดวยศลมศล ๕ และศล ๑๐ เปนตน โสภตเอว ยอมงามนนเทยว สพพวเยส ในวยทงปวง ท. ทหรสสอป แกคนหนมบาง มหลล- กสสอป แกคนแกบาง อาวหต ยอมนามา โสมนสสเอว ซงความ โสมนสนนเทยว ปสสปปาทเนน เพราะอนยงความสรรเสรญใหเกด ขนวา อโห วต โอหนอ อย ปคคโล อ. บคคลน สลวา เปน คนมศล ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา สล อต ดงนเปนตน ฯ เตน การเณน เพราะเหตนน ( วจน ) อ. พระดารสวา สข ยาว ชรา สล อต ดงน ( ภควตา ) อนพระผมพระภาคเจา วตต ตรสแลว ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สทธา อ. ศรทธา ทวธาป แมอนม อยางสอง โลกยโลกตตรา อนเปนโลกยะและโลกตระ นจจลา เปน คณชาตมความหวนไหวออกแลว หตวา เปน ปตฏ ตา ว อนตงอย เฉพาะแลวเทยว สขา เปนคณชาตนามาซงความสข ( โหต ) ยอม เปน ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา สทธา ปตฏ ตา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปฏลาโภ อ. การไดเฉพาะ ป าย ซงปญญา โลกยโลกตตรายป แมอนเปนโลกยะและโลกตระ สโข เปนเหตนามาซงความสข ( โหต ) ยอมเปน ( อต ) ดงน ( คาถา- ปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา สโข ป าปฏลาโภ อต ดงน ฯ


( อตโถ ) อ. อรรถวา ปน อนง อกรณ อ. การไมกระทา ปาปาน ซงบาป ท. เสตฆาตวเสน ดวยอานาจแหงเสตฆาตวรต สข เปนเหตนามาซงความสข อมสม โลเก ในโลกน ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา ปาปาน อกรณ อต ดงน ฯ คณฐธมมปทฏฐกถายกศพทแปล ภาค ๗ จบ.

3...

Documents