การมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศ

จากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

ณฐชยา อนทองด

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

วทยาศาสตรมหาบณฑต (การจดการสงแวดลอม)

คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

2556

บทคดยอ

ชอวทยานพนธ การมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศ

จากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

ชอผเขยน นางสาวณฐชยา อนทองด

ชอปรญญา วทยาศาสตรมหาบณฑต (การจดการสงแวดลอม)

ปการศกษา 2556

การวจยนมวตถประสงคเพอ 1) ศกษาการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและ

แกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน 2) ศกษาปจจยความสาเรจและปญหา

หรออปสรรคของการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนในจงหวดแมฮองสอน และ 3) นาเสนอแนวทางการมสวนรวมของประชาชนในการ

ปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน โดยการวจยนเปนงานวจย

เชงคณภาพ (Qualitative Research) การเกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณแบบกงโครงสราง

(Semi-Structured Interview) กบกลมผมสวนไดสวนเสย (Stakeholders) ในจงหวดแมฮองสอน

รวมกบการศกษาเอกสาร (Documentary Research)

ผลการศกษาพบวาสาเหตของมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอนเกด

จาก 1) การเผาในทโลง (Open Burning) ทงในพนทปา พนททาการเกษตรและพนทชมชน

2) ลกษณะทางภมศาสตรของจงหวดแมฮองสอนเปนแองกระทะมภเขาสงลอมรอบซงมผลตอการ

สะสมของหมอกควน และเปนปาเบญจพรรณทมการผลดใบ และ 3) มลพษทางอากาศจาก

สาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมารและจงหวดใกลเคยง

สาหรบกระบวนการมสวนรวมของประชาชน พบวาขอมลทภาครฐใหกบประชาชนม

ความเหมาะสมและประชาชนสวนใหญสามารถเขาถงขอมลได กระบวนการมสวนรวมมความ

โปรงใสในระดบหนง โดยมการชแจงรายละเอยดเกยวกบมาตรการ/ กจกรรม รวมทงเปดโอกาสให

ประชาชนบางสวนแสดงความคดเหนตอมาตรการ/ กจกรรม นอกจากนยงพบวาเปนกระบวนการท

มความครอบคลมผมสวนไดเสยท งหนวยงานภาครฐและประชาชน แตอยางไรกตาม พบวา

(2)

บคลากรและงบประมาณไมเพยงพอตอการดาเนนงานทาใหการมสวนรวมไมครอบคลมและไม

ตอเนอง

สาหรบรปแบบการมสวนรวมของประชาชน พบวาประชาชนสวนใหญมสวนรวมในการ

รบรขอมลขาวสารผานชองทางการสอสารตางๆ และประชาชนบางสวนมสวนรวมในการแสดง

ความคดเหนตอแนวทางการดาเนนงานตามมาตรการ/ กจกรรมในการปองกนและแกไขมลพษทาง

อากาศจากหมอกควน แตไมมสวนรวมในการวางแผนกบหนวยงานภาครฐ มเพยงผนาชมชนทรบ

มาตรการหรอนโยบายมารวมวางแผนกบสมาชกในชมชนและผมสวนไดสวนเสยสวนใหญมสวน

รวมในการดาเนนงาน/การปฏบต

ปจจยทมผลตอความสาเรจของการเขามามสวนรวมของประชาชน ประกอบดวย 1) ปจจย

สวนบคคล ไดแก การมความตระหนกและจตสานก การมความรความเขาใจและการไดรบ

ผลกระทบจากมลพษทางอากาศจากหมอกควนและ 2) ปจจยดานการจดการ ไดแก ศกยภาพของผนา

ชมชนและการสนบสนนจากหนวยงาน สาหรบปญหาหรออปสรรคของการมสวนรวมของประชาชน

ประกอบดวย 1) ปจจยสวนบคคล ไดแก ความแตกตางทางภาษา การไมมเวลาและการไมไดรบ

ขอมลขาวสาร และ 2) ปจจยเชงโครงสราง/ การบรหารงานของภาครฐ ไดแก การตดตอสอสาร การ

เดนทาง และการขาดความตอเนองในการดาเนนงาน

ขอเสนอแนะสาหรบแนวทางการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและ

แกไข ไดแก การสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน เรงสรางความรความเขาใจและความ

ตระหนกแกประชาชน สงเสรมเทคโนโลยการเกษตรหรอวธการอนเพอเปนทางเลอกในการจดการ

กบเศษวสดทางการเกษตร และสดทายในสวนของภาคประชาชนตองเปดใจและยอมรบการเขามา

ดาเนนการทจดขนโดยภาครฐ รวมทงยอมรบฟงความคดเหนของผมสวนไดเสยอนๆ

ABSTRACT

Title of Thesis Public Participation in Prevention and Solution of Haze Air Pollution in

Mae Hong Son Province

Author Miss Natchaya Unthongdee

Degree Master of Science (Environmental Management)

Year 2013

This research study aims to 1) study public participation in the prevention and solution of

haze air pollution in Mae Hong Son Province, 2) study the factors influencing the success and

obstacles of public participation in the prevention and solution of haze air pollution in Mae Hong

Son Province, and 3) propose methods for public participation in the prevention and solution of

haze air pollution in Mae Hong Son Province. The research is a qualitative study, gaining its data

through semi-Structured Interview with stakeholders and the investigation of relevant documents.

It was found that the causes of haze air pollution in Mae Hong Son were: 1) open burning

in the forests, agricultural areas, and the people’s communities; 2) the province’s geographical

characteristics, i.e. a deep valley surrounded by mountain ranges filled with mixed deciduous

trees whose shed leaves can cause fires and haze; and 3) the air pollution from the Republic of the

Union of Myanmar and nearby provinces.

Public participation process found that the data that state was given information was

appropriate, and most of the people were able to gain access to it. Further, there was transparency

in the participation process: the state’s measures were clarified, and the suggestions made by the

people were welcome. The process was also inclusive, allowing both the public and private sectors

to participate. However, it was found that there was a lack of personnel and budget for the

implementation of the haze prevention and solution measures, thwarting wide-ranged and continuous

participation.

(4)

For pattern of public participation found that most people received the news and

information via different media. Some people offered suggestions on methods for implementing

the prevention and solution measures and on activities for the prevention and solution of haze air

pollution. However, the people did not play a role in the planning stage with the state. The

leaders of each community only relayed the state’s measures or policies before the people in the

community, along with stakeholders, helped one another plan and begin implementation.

The factors influencing the public’s participation in the prevention and solution of haze

air pollution in Mae Hong Son are: 1) personal factors: realization, conscience, knowledge,

understanding, and being affected by haze air pollution; and 2) management actors: the ability of

the community leaders and the support from the state. The problems or obstacles found were:

1) personal factors: language differences, lack of time, and lack of knowledge; and 2)

structural/managerial factors with regard to the state: communication, transportation, and the lack

of continuous implementation.

The following suggestions are proposed for the success of the public’s participation: the

encouragement of the people’s participation, imparting knowledge and understanding of the

prevention and solution of the haze air pollution, the development of agricultural technology or

other means for the disposal of agricultural waste, and the people’s acceptance of the state’s

implementation of its prevention and solution measures as well as the willingness to listen to the

opinions of other stakeholders.

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธเรอง การมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศ

จากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน สาเรจลลวงไปไดดวยดดวยคาปรกษา การถายทอดความร

และประสบการณจากอาจารยทปรกษา คอ อาจารย ดร.จฑารตน ชมพนธ ทไดกรณาใหขอคดเหน

ตางๆ อนมคณคายง รวมทงตรวจสอบแกไขขอบกพรองของวทยานพนธเลมน ผวจยถอโอกาสน

ขอกราบขอบพระคณเปนอยางสง นอกจากนขอกราบขอบพระคณรองศาสตราจารย ดร.จาลอง

โพธบญและอาจารย ดร.ธนวด ศรธาวรตน ทใหเกยรตเปนกรรมการสอบวทยานพนธและชวย

ตรวจสอบ ใหคาแนะนา ใหวทยานพนธเลมนใหมความสมบรณยงขน

ขอขอบพระคณเจาหนาททรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เจาหนาทสานกงาน

สาธารณสขจงหวด เจาหนาทสานกงานทางหลวงชนบท เจาหนาทสานกงานเทศบาล เจาหนาท

สานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภย และเจาหนาทสานกจดการปาไมท 1 สาขาแมฮองสอน

รวมทงผใหญบานและประชาชนในชมชนหมท 10 บานหวน าแมสะกดและชมชนหมท 2 บานปาป

ตาบลผาบอง อาเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน ทไดกรณาสละเวลาใหขอมลเพอนามาทาวจยในครงน

กราบขอบพระคณคณาจารยสาขาวชาการจดการสงแวดลอมทถายทอดความรวทยาการ

อนมคายง ซงเปนประโยชนตอการวจยและดาเนนชวตของผวจย และขอขอบพระคณเจาหนาททก

ทาน ตลอดจนเพอน ๆ พ ๆ นอง ๆ ในสาขาการวชาจดการสงแวดลอม โดยเฉพาะ จส. 20 ทคอย

ชวยเหลอผวจยตลอดมา

กราบขอบพระคณ อาจารย ดร.จไรรตน ครโคตร อาจารยพรรคพงษ ศรประเสรฐและ

อาจารยนนทณฐ ศรประเสรฐ คณหนงฤทย ดอกรกกลาง และคณบษยา ธงนาทรพย ทคอยชวยเหลอ

ผวจยตลอดมาจนวทยานพนธเสรจสมบรณ คณชลตา จนทรนและคณจนทนา สมครวงษ ทคอยให

กาลงใจผวจยมาโดยตลอด

สดทายน ขอกราบขอบพระคณ คณพอ คณแม ทเขาใจ คอยใหกาลงใจและใหการ

สนบสนนทกอยางในชวตของผวจยเสมอมา

ณฐชยา อนทองด

สงหาคม 2556

สารบญ

หนา

บทคดยอ (3)

ABSTRACT (5)

กตตกรรมประกาศ (7)

สารบญ (8)

สารบญตาราง (10)

สารบญภาพ (11)

บทท 1 บทนา 1

1.1 ความเปนมาและความสาคญของการวจย 1

1.2 คาถามการวจย 4

1.3 วตถประสงคการวจย 5

1.4 ขอบเขตการวจย 5

1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 6 1.6 นยามศพททใชในการวจย 6

บทท 2 แนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของ 8

2.1 แนวคดและทฤษฎเกยวกบการมสวนรวมของประชาชน 8

2.2 มลพษทางอากาศและผลกระทบ 27

2.3 หมอกควนและผลกระทบ 36

2.4 มาตรการ/ ยทธศาสตรและนโยบายทเกยวของ 45

2.5 กฎหมายทเกยวของ 62

2.6 ขอมลจงหวดแมฮองสอน 66

2.7 งานวจยทเกยวของ 79

(9)

บทท 3 กรอบแนวคดและวธวจย 87

3.1 กรอบแนวคดในการศกษา 87

3.2 วธการดาเนนการศกษา 89

3.3 แหลงขอมลในการศกษา 89

3.4 วธการเกบขอมลและอปกรณ 89

3.5 กลมเปาหมายและผใหขอมลทสาคญ 91

3.6 การวเคราะหขอมล 92

บทท 4 ผลการศกษา 93

4.1 กระบวนการมสวนรวมของประชาชนในปองกนและแกไขมลพษทางอากาศ

จากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

93

4.2 ปจจยความสาเรจและปญหาหรออปสรรคของการมสวนรวมของประชาชนใน

การปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

149

4.3 แนวทางในการสงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการ

ปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

164

บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ 175

5.1 สรปและอภปรายผลการศกษา 175

5.2 ขอเสนอแนะ 193

บรรณานกรม 198

ภาคผนวก แบบสมภาษณเรอง การประเมนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกน

และแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน

205

ประวตผเขยน 223

สารบญตาราง

ตารางท หนา

2.1 ผลการตรวจวดฝ นละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10

ลกบาศกเมตร) ในจงหวดแมฮองสอน ระหวางวนท 1 กมภาพนธ-วนท 30

เมษายน 2556

: ไมโครกรม/ 73

2.2 เปรยบเทยบผลการตรวจวดฝ นละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน: PM10

(ไมโครกรม/ ลกบาศกเมตร) ในจงหวดแมฮองสอน ระหวาง พ.ศ. 2551-2556

76

2.3 สถานการณการตรวจพบจดความรอนในจงหวดแมฮองสอน ประจาป

พ.ศ. 2556

78

4.1 สาเหตของการเกดมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน 111

4.2 สรปผลกระทบของมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน 117

4.3 กระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทาง

อากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

131

4.4 รปแบบการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทาง

อากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

147

4.5 ปจจยความสาเรจของการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไข

มลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

154

4.6 ปญหาหรออปสรรคของการสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไข

มลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

162

4.7 แนวทางในการสงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการ

ปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

173

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1.1 ผลการตรวจวดปรมาณตรวจวดฝ นละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10

ของจงหวดแมฮองสอน ระหวางเดอนกมภาพนธ-เมษายน พ.ศ. 2556

) 3

2.1 ระดบการมสวนรวมของประชาชน 16

2.2 ระบบภาวะมลพษอากาศ (Air Pollution System) 29

2.3 ตวอยางสภาพภมประเทศทเปนตวกาหนดความเขมขนและการกระจายตวของ

สารมลพษทางอากาศ

30

2.4 เปรยบเทยบขนาดของฝ นละอองขนาดเลกทมผลกระทบตอสขภาพกบอนภาค

ทรายและเสนผม

33

2.5 ทตงและอาณาเขตตดตอกบประเทศเพอนบานและจงหวดใกลเคยงของจงหวด

แมฮองสอน

68

2.6 สภาพการใชประโยชนทดนจงหวดแมฮองสอนป พ.ศ. 2552 72

2.7 สดสวนของผมงานทาจาแนกตามอาชพ ประจาป พ.ศ. 2554 ไตรมาสท 3

(กรกฎาคม-กนยายน)

72

2.8 กราฟแสดงคณภาพอากาศของจงหวดแมฮองสอน เดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2556 74

2.9 กราฟแสดงคณภาพอากาศของจงหวดแมฮองสอน เดอนมนาคม พ.ศ. 2556 74

2.10 กราฟแสดงคณภาพอากาศของจงหวดแมฮองสอน เดอนเมษายน พ.ศ. 2556 75

2.11 กราฟแสดงคณภาพอากาศของจงหวดแมฮองสอน เดอนกมภาพนธ-เมษายน

พ.ศ. 2556

75

2.12 กราฟแสดงคณภาพอากาศของจงหวดแมฮองสอน เดอนกมภาพนธ-เมษายน

พ.ศ. 2556

77

2.13 กราฟแสดงจดรอน (Hot Spot) ของจงหวดแมฮองสอน ระหวางเดอน

กมภาพนธ-เมษายน พ.ศ. 2556

79

3.1 กรอบแนวคดในการวจย 88

(12)

4.1 จดรอน (Hotspot) ในพนทจงหวดแมฮองสอนระหวางเดอนกมภาพนธ-เมษายน

พ.ศ. 2556

95

4.2 ลกษณะภมประเทศของจงหวดแมฮองสอน 106

4.3 ผลการศกษากระบวนการมสวนรวมของประชาชนในปองกนและแกไขมลพษ

ทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

145

5.1 สรปการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขปญหามลพษทาง

อากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

191

5.2 แนวทางในการสงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการ

ปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

192

บทท 1

บทนา

1.1 ความเปนมาและความสาคญของการวจย

ปจจบนมลพษในประเทศไทยนบวาเปนปญหาทมความสาคญและทวความรนแรงมาก

ขน สบเนองมาจากวถการดารงชวตทเปลยนแปลงไปและการเพมขนของจานวนประชากรอยาง

รวดเรว สงผลใหตองเพมการผลตเพอใหสามารถตอบสนองตอความตองการของประชาชน ทาให

ตองมการเรงใชพลงงานและทรพยากรเพมมากขนทงในดานของอตสาหกรรม การคมนาคมและ

เกษตรกรรม เปนตน ซงผลจากการเรงผลตไดทาใหทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรมและรอยหรอลง

ในขณะเดยวกนกสงผลใหเกดมลพษตอสงแวดลอมเพมมากขน อาท มลพษทางน า พษทางอากาศ

เปนตน ซงมลพษทางอากาศทเปนปญหาสาคญในปจจบน ไดแก ฝ นละออง หมอกควน สาร

อนตรายประเภทตาง ๆ ทปนเปอนในชนบรรยากาศ 5และสารอนทรยระเหยงาย (VOCs) เปนตน

หมอกควนถอวาเปนมลพษทางอากาศอกชนดหนงซงเกดจากหลายสาเหต แตใน

ภาคเหนอของประเทศไทยสวนใหญแลวหมอกควนจะเกดจาก 5

สถานการณหมอกควนในภาคเหนอของประเทศไทยเรมสอเคารนแรงเมอเดอนมนาคม

พ.ศ. 2550 เนองจากมหมอกควนปกคลมหลายพนทในระดบทไมเคยปรากฏมากอน ซงวนท

หมอกควนปกคลมในจงหวดเชยงใหมมากทสด กรมควบคมมลพษไดรายงานปรมาณฝ นขนาด

เลกเสนผาศนยกลางไมเกด 10 ไมครอนหรอพเอม 10 (PM

การเผาในทโลง (Open Burning)

ทงในพนทปา พนทชมชน พนททาการเกษตรและขางทาง เนองจากประชาชนบางสวนเชอวาการ

เผาในพนทปาจะทาใหพชเศรษฐกจทไดรบความนยมอยางผกหวานและเหดถอบ เจรญงอกงาม

มากกวาการไมเผา รวมทงเพอความสะดวกในการลาสตว การทาไรเลอนลอย การทาลายวชพช

และเศษวสดเหลอทงทางการเกษตรซงเปนวธทงาย สะดวก ใชเวลาไมนานและไมสนเปลอง

คาใชจาย แตหมอกควนทเกดจากการเผาในทโลงนนกลบสงผลกระทบตอสขภาพ การทองเทยว

และการคมนาคมของประชาชนทอยในพนทมากขนเรอย ๆ

10) ทสถานตรวจวดคณภาพอากาศ ณ

โรงเรยนยพราชวทยาลยไดถง 383 ไมโครกรมตอปรมาตรอากาศ 1 ลกบาศกเมตร ซงสงกวาระดบ

คามาตรฐานคณภาพอากาศของประเทศไทย ทกาหนดคาเฉลย 24 ชวโมงไวท 120 ไมโครกรม

2

ตอลกบาศกเมตรถง 3 เทาตว ในขณะเดยวกนสานกปลดกระทรวงสาธารณสขกไดรายงานจานวน

ประชาชนในภาคเหนอในจงหวดเชยงใหม ลาพน ลาปาง แมฮองสอน พะเยา เชยงราย แพรและ

นาน ทไดรบผลกระทบทางสขภาพจากภาวะหมอกควนในชวงนนถงเกอบหกหมนคน (มงคล รา

ยะนาคร, 2553)

ในป พ.ศ. 2556 สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร โดยศนยวจยและพฒนาการปองกน

และจดการภยพบต ไดเกบตวอยางฝ นละอองขนาดเสนผานศนยกลางนอยกวา 2.5 ไมครอน

(PM2.5) ในระหวางเดอนกรกฎาคม-เดอนกนยายน พ.ศ. 2555 ซงเปนชวงกอนเกดวกฤตหมอกควน

และระหวางเดอนกมภาพนธ-เดอนเมษายน พ.ศ. 2556 ชวงเกดวกฤตหมอกควนในพนท 9 จงหวด

ภาคเหนอตอนบน ไดแก จงหวดเชยงราย พะเยา นาน ลาปาง แพร อตรดตถ แมฮองสอน เชยงใหม

และลาพน พบวาจงหวดทมคาเฉลยปรมาณฝ นละอองหลงเกดวกฤตหมอกควนเพมขนจากกอน

เกดวกฤตมากทสด ไดแก จงหวดเชยงรายและจงหวดแมฮองสอน โดยจงหวดเชยงรายมปรมาณ

ฝ นละอองกอนเกดวกฤต 14.97 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร เพมเปน 91.82 ไมโครกรมตอ

ลกบาศกเมตร หรอเพมขนรอยละ 513 และจงหวดแมฮองสอนมปรมาณฝ นละอองกอนเกดวกฤต

34.48 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร เพมเปน 209.85 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตรหรอเพมขนรอย

ละ 509 รองลงมาไดแก จงหวดพะเยาทมปรมาณฝ นละออง 17.73 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร

เพมเปน 99.70 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร หรอเพมขนรอยละ 465 จงหวดทมปรมาณฝ นละออง

ในชวงวกฤตเพมสงขนระดบปานกลาง ไดแก จงหวดลาพน จงหวดนาน และจงหวดลาปาง โดยม

คาเฉลยฝ นละอองในอากาศหลงเกดวกฤตหมอกควนเพมขนจากชวงปกตคดเปนรอยละ 262, 221

และ 172 ตามลาดบ สวนจงหวดทมปรมาณฝ นเพมขนเพยงเลกนอยไดแก จงหวดอตรดตถและ

จงหวดแพรโดยมปรมาณฝ นเพมขนรอยละ 100 และรอยละ 90 ตามลาดบ สวนจงหวดเชยงใหมม

ปรมาณฝ นละอองในชวงวกฤตหมอกควนเพมขนในสดสวนนอยทสดคอเพมขนเพยง รอยละ 87

เทานน เมอเปรยบเทยบผลการตรวจวดดงกลาวกบคามาตรฐานของ USEPA. ซงกาหนดคาของฝ น

PM2.5 ควรมไมเกน 35 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร ภายในระยะเวลาการวดไมเกน 24 ชวโมง จะ

พบวาทกจงหวดในภาคเหนอตอนบน กาลงประสบกบปญหาฝ นละอองจากหมอกควนอยในขน

วกฤตทมผลตอสขภาพของประชาชนในพนท ซงมความเสยงตอการเกดโรคระบบทางเดนหายใจ

เพมขน โดยไดตรวจวดระดบความเขมขนของสารกอมะเรง PAHs ในฝ น PM 2.5 อกดวย ซงพบวา

จงหวดแมฮองสอนมคา Total PAHs สงสดท 3,864 พโคกรมตอลกบาศกเมตร รองลงมาไดแก

จงหวดลาพนทมคา Total PAHs อยท 866 พโคกรมตอลกบาศกเมตร ในขณะทจงหวดแพรมคา

Total PAHs ตาสดอยท 54 พโคกรมตอลกบาศกเมตร ตามลาดบ (ผจดการออนไลน, 2556)

3

จงหวดแมฮองสอนเปนจงหวดชายแดนอยตดกบประเทศสหภาพเมยนมารและเปนหนง

ใน 8 จงหวดภาคเหนอของประเทศไทยทประสบกบปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควน

ขอมลจากรายงานสถานการณมลพษทางอากาศจากหมอกควนและไฟปาจงหวดแมฮองสอน

ประจาป พ.ศ. 2556 ระหวางวนท 1 กมภาพนธ-วนท 30 เมษายน พ.ศ. 2556 พบวาเดอนกมภาพนธ

มผลการตรวจวดฝ นละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด

ทงหมด เดอนมนาคมมผลการตรวจวดปรมาณฝ นละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) เกน

คามาตรฐานกาหนดจานวน 21 วนโดยวนทมคาเกนมาตรฐานกาหนดไดแก วนท 2-3 และวนท

13-31 มนาคม สาหรบเดอนเมษายนพบวาผลการตรวจวดปรมาณฝ นละอองขนาดเลกกวา 10

ไมครอน (PM10) มคาเกนเกณฑมาตรฐานกาหนดจานวน 17 วน โดยวนทมคาเกนมาตรฐาน

กาหนดไดแก วนท 1-15 และวนท 20-21 เมษายน ซงวนทมผลการตรวจวดฝ นละอองขนาดเลก

กวา 10 ไมครอน (PM10

) สงทสดคอวนท 21 มนาคมทมปรมาณสงถง 432 ไมโครกรม/ลกบาศก

เมตร รายละเอยดแสดงดงภาพท 1.1

ภาพท 1.1 ผลการตรวจวดปรมาณตรวจวดฝ นละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10

จงหวดแมฮองสอน ระหวางเดอนกมภาพนธ-เมษายน พ.ศ. 2556

)

แหลงทมา: สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดแมฮองสอน, 2556.

020406080

100120140160180200220240260280300320340360380400420440460

1 ก.พ.

56

2 ก.พ.

56

3 ก.พ.

56

4 ก.พ.

56

5 ก.พ.

56

6 ก.พ.

56

7 ก.พ.

56

8 ก.พ.

56

9 ก.พ.

56

10 ก.พ.

56

11 ก.พ.

56

12 ก.พ.

56

13 ก.พ.

56

14 ก.พ.

56

15 ก.พ.

56

16 ก.พ.

56

17 ก.พ.

56

18 ก.พ.

56

19 ก.พ.

56

20 ก.พ.

56

21 ก.พ.

56

22 ก.พ.

56

23 ก.พ.

56

24 ก.พ.

56

25 ก.พ.

56

26 ก.พ.

56

27 ก.พ.

56

28 ก.พ.

56

1 ม.ค.

56

2 ม.ค.

56

3 ม.ค.

56

4 ม.ค.

56

5 ม.ค.

56

6 ม.ค.

56

7 ม.ค.

56

8 ม.ค.

56

9 ม.ค.

56

10 ม.ค.

56

11 ม.ค.

56

12 ม.ค.

56

13 ม.ค.

56

14 ม.ค.

56

15 ม.ค.

56

16 ม.ค.

56

17 ม.ค.

56

18 ม.ค.

56

19 ม.ค.

56

20 ม.ค.

56

21 ม.ค.

56

22 ม.ค.

56

23 ม.ค.

56

24 ม.ค.

56

25 ม.ค.

56

26 ม.ค.

56

27 ม.ค.

56

28 ม.ค.

56

29 ม.ค.

56

30 ม.ค.

56

31 ม.ค.

56

1 เม

.ย. 5

62

เม.ย

. 56

3 เม

.ย. 5

64

เม.ย

. 56

5 เม

.ย. 5

66

เม.ย

. 56

7 เม

.ย. 5

68

เม.ย

. 56

9 เม

.ย. 5

610

เม

.ย. 5

611

เม

.ย. 5

612

เม

.ย. 5

613

เม

.ย. 5

614

เม

.ย. 5

615

เม

.ย. 5

616

เม

.ย. 5

617

เม

.ย. 5

618

เม

.ย. 5

619

เม

.ย. 5

620

เม

.ย. 5

621

เม

.ย. 5

622

เม

.ย. 5

6

PM10 AQI

PM10 มาตรฐาน AQI มาตรฐาน

ผลการตรวจวดปรมาณฝ นละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) จงหวดแมฮองสอน

ระหวางเดอนกมภาพนธ-เมษายน พ.ศ. 2556

4

สถานการณและผลกระทบทเกดจากหมอกควนใน 8 จงหวดภาคเหนอตอนบน รฐบาลได

กาหนดมาตรการในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศ ประจาป พ.ศ. 2556 ซงประกอบดวย 8

มาตรการ ไดแก มาตรการท 1 ไมมการเผา (ระยะเวลา 21 มกราคม-10 เมษายน 2556) มาตรการท

2 ปองกนและแกไขปญหาไฟปาอยางเขมขน มาตรการท 3 สนบสนน “ชมชนมาตรฐาน หมบาน

ปลอดการเผา” มาตรการท 4 สงเสรมภาคเอกชน และภาคเครอขายเขารวมในการปองกนและ

แกไขปญหามลพษจากหมอกควน โดยการบรณาการความรวมมอกบภาคเอกชนและ NGO

มาตรการท 5 สอสารประชาสมพนธเชงรกสกลมเปาหมาย มาตรการท 6 แจงเตอนสถานการณ

หมอกควนตามระดบความรนแรงของปรมาณฝ นละออง 4 ระดบ มาตรการท 7 ขยายความรวมมอ

กบประเทศเพอนบาน ประสานกบประเทศตาง ๆ ในภมภาคอาเซยนและมาตรการท 8 จดตงศนย

อานวยการการปองกนและแกไขปญหามลพษจากหมอกควนในเขตภาคเหนอ 9 จงหวด

(สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดแมฮองสอน, 2556) แตหากพจารณาการม

สวนรวมของประชาชนในการดาเนนการตามมาตรการจากผลการตรวจวดปรมาณฝ นละออง

ขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10

ดงนนผวจยจงสนใจศกษากระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไข

มลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน ปจจยความสาเรจและปญหาหรออปสรรค

ของกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในจงหวดแมฮองสอน และนาเสนอแนวทางในการ

สงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศ

จากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอนตอไป

) และผลการตรวจวดจดรอน (Hot Spot) กลบพบวาการ

ดาเนนงานในภาพรวมของปนยงไมสามารถปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนใน

8 จงหวดภาคเหนอได ตรงกนขามในหลายจงหวดกลบมการสะสมของหมอกควนเพมมากขน

และยงคงมสถานการณทสอเคารนแรงอยางตอเนองรวมทงจงหวดแมฮองสอน ซงสะทอนใหเหน

ถงการขาดการมสวนรวมของประชาชนในการดาเนนการตามมาตรการดงกลาว โดยการมสวน

รวมของประชาชนเปนมาตรการหรอยทธวธทมความสาคญอยางยงทจะเปนบนไดขนตนและ

เชอมโยงกบมาตรการอน ๆ เพอนามาซงความสาเรจในการจดการปญหาดงกลาว

1.2 คาถามการวจย

1.2.1 ผมสวนไดสวนเสยมสวนรวมในกระบวนการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศ

จากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอนอยางไร

5

1.2.2 ปจจยความสาเรจและปญหาหรออปสรรคของกระบวนการมสวนรวมของ

ประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอนเปน

อยางไร

1.2.3 แนวทางในการสงเสรมและสนบสนนกระบวนการมสวนรวมของประชาชนใน

การปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอนควรเปนอยางไร

1.3 วตถประสงคการวจย

1.3.1 เพอศกษากระบวนการมสวนรวมของประชาชนในปองกนและแกไขมลพษทาง

อากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

1.3.2 เพอศกษาปจจยความสาเรจและปญหาหรออปสรรคของกระบวนการมสวนรวม

ของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

1.3.3 เพอเสนอแนวทางการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทาง

อากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

1.4 ขอบเขตการวจย

1.4.1 ขอบเขตดานเนอหาสาระ: เปนการศกษาถงมลพษทางอากาศจากหมอกควนทเกด

จากการเผาในทโลง (Open Burning) และกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกน

และแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน รวมทงปจจยความสาเรจและปญหาหรออปสรรคของ

การมสวนรวมในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน รวมทงแนวทางในการ

สงเสรมและสนบสนนกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทาง

อากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

1.4.2 ขอบเขตดานพนท: ศกษาในพนทชมชนหมท 10 บานหวน าแมสะกด และชมชน

หมท 2 บานปาป ตาบลผาบอง อาเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน

1.4.3 ขอบเขตดานประชากร : ประชากรท ศกษาในครงนคอผ มสวนไดสวนเสย

(Stakeholders) และมสวนรวมในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควน ซง

ประกอบดวย เจาหนาทภาครฐสวนทองถนทเกยวของและภาคประชาชน ไดแก ผน าชมชน

ประชาชนในชมชนหมท 10 บานหวน าแมสะกดและชมชนหมท 2 ตาบลผาบอง อาเภอเมอง

จงหวดแมฮองสอน

6

1.4.4 ขอบเขตดานระยะเวลา: การศกษาครงนใชเวลาในการศกษาและเกบขอมลระหวาง

เดอนมกราคม พ.ศ. 2556 ถงเดอนกนยายน พ.ศ. 2556 รวมทงสน 9 เดอน

1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.5.1 ทราบถงกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทาง

อากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

1.5.2 ทราบถงปจจยทมผลตอความสาเรจของกระบวนการมสวนรวมของประชาชนใน

การปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

1.5.3 ทราบถงปญหาหรออปสรรคของการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและ

แกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

1.5.4 ไดแนวทางในการสงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการ

ปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

1.6 นยามศพททใชในการวจย

การมสวนรวมของประชาชน (Public Participation) หมายถง กระบวนการซงประชาชน

หรอผมสวนไดสวนเสยมโอกาสแสดงทรรศนะ แลกเปลยนขอมลและความคดเหน เพอแสวงหา

ทางเลอกและการตดสนใจตาง ๆ เกยวกบโครงการหรอกจกรรมทเหมาะสมและเปนทยอมรบ

รวมกน โดยทกฝายทเกยวของควรไดเขารวมตงแตเรมจนถงการตดตามและประเมนผล เพอให

เกดความเขาใจและการรบร เรยนร การปรบเปลยนโครงการหรอกจกรรมรวมกนและมการ

สอสารสองทาง

ประชาชน (The Public) หมายถง บคคลทเขามามสวนรวมในกระบวนการปองกนและ

แกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน ประกอบดวย ผนาชมชนและ

ประชาชนทอาศยอยในพนทชมชนหม 10 บานหวนาแมสะกด และชมชนหม 2 บานปาป ตาบลผา

บอง อาเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน รวมทงเจาหนาทภาครฐสวนทองถนทเกยวของ ไดแก

เจาหนาทสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน เจาหนาทสานกงาน

สาธารณสขจงหวดแมฮองสอน เจาหนาท สานกงานทางหลวงชนบทจงหวดแมฮองสอน

เจาหนาทสานกงานเทศบาลเมองแมฮองสอน เจาหนาทสานกจดการปาไมท 1 สาขาแมฮองสอน

และเจาหนาทสานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดแมฮองสอน

7

มลพษทางอากาศ (Air Pollution) หมายถง ภาวะการคงอยของหมอกควนในบรรยากาศ

หรอในอากาศในปรมาณความและเวลานานพอทจะทาใหเกดผลกระทบตอมนษย สตว พช หรอ

ทรพยสนโดยสาเหตอาจเกดจากมนษยหรอธรรมชาต

หมอกควน (Haze) หมายถง ปรากฏการณทฝ น ควนและอนภาคแขวนลอยในอากาศ

รวมตวกนในสภาวะทอากาศปดหมอกควน เกดขนไดงายในสภาพอากาศแหง ลกษณะภมประเทศ

ทเออใหเกดหมอกควนปกคลม ไดแก พนทแองกระทะหรอพนทปดระหวางหบเขา

บทท 2

แนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของ

การศกษาเรอง การมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนในจงหวดแมฮองสอน เปนการวจยเชงคณภาพ เพอศกษากระบวนการมสวนรวมของ

ประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน ซงผวจยไดทาการศกษาคนควา

แนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ โดยมรายละเอยดการนาเสนอตามหวขอตาง ๆ ดงตอไปน

2.1 แนวคดและทฤษฎเกยวกบการมสวนรวมของประชาชน

2.2 มลพษทางอากาศและผลกระทบ

2.3 หมอกควนและผลกระทบ

2.4 มาตรการและนโยบายทเกยวของ

2.5 กฎหมายทเกยวของ

2.6 ขอมลจงหวดแมฮองสอน

2.7 งานวจยทเกยวของ

2.1 แนวคดและทฤษฎเกยวกบการมสวนรวมของประชาชน

แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของประชนในประเทศไทยเรมปรากฏเมอประมาณ 15 ปท

ผานมา จากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช พ.ศ. 2540 ซงมเจตนารมณอยางชดเจน

ในการคมครองศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพและสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน

ตลอดจนการสรางระบบการตรวจสอบอานาจรฐและกอใหเกดเสถยรภาพทางการเมองเพอความ

ย งยนของประชาธปไตย ตลอดจนการสรางระบบการตรวจสอบอานาจรฐและกอใหเกดเสถยรภาพ

ทางการเมองเพอความย งยนของประชาธปไตยดวยสทธ เสรภาพ และการเขาถงสทธของการมสวน

รวมของตนเอง ประชาชนจงสามารถตรวจสอบและเรยกรองใหผมอานาจปฏบตตามนโยบายตาง ๆ

ได ซงแตกตางจากอดตอยางชดเจน โดยหลายมาตรามการนาไปปฏบตอยางชดเจนแตหลายมาตรา

9

มไดถกนาไปปฏบต แสดงถงการขาดการดแลจากหนวยงานทเกยวของทจะทาใหเจตนารมณของ

รฐธรรมนญเกดผลอยางแทจรง ทาใหเกดปญหาความขดแยงจากกระบวนการทางนโยบาย

สาธารณะในหลายครง และเกดกระบวนการเคลอนไหวทมอทธพลตอการทางานของรฐบาลและ

สถาบนทมอานาจตาง ๆ แตภาคประชาชนและในสงคมมกจะอยหางไกลกระบวนการตดสนใจและ

หางไกลจากความสนใจของผมอานาจ เพราะผมอานาจมกตดสนใจดวยตนเอง การเรยกรองเพอการ

มสวนรวมจงเรมถกกดกนออกไปจากการไดรบสทธขนพนฐานทางการเมอง จากการไดรบโอกาส

เขามามสวนรวม การเคลอนไหวทประสบความสาเรจทางสงคมในปจจบนบางครงจงเกดจากความ

ตองการของประชาชนกลมนอยทถกกดดน ขาดการเขาไปมสวนรวมและขาดการยอมรบถงการเปน

พลเมองทเทาเทยมกนและสมบรณ

ตอมารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 มหลกสาคญเพอการสงเสรมและ

คมครองสทธและเสรภาพของประชาชนใหเปนทประจกษชดเจนมากยงขน สนบสนนให

ประชาชนเขามามบทบาทและมสวนรวมในการปกครอง รวมทงตรวจสอบการใชอานาจรฐอยาง

เปนรปธรรม กาหนดกลไกสถาบนทางการเมองใหมดลยภาพและประสทธภาพ สรางเสรมสถาบน

ศาสนาและองคกรอสระใหสามารถปฏบตหนาทไดโดยสจรตและเนนย าถงคณคาและความสาคญ

ของคณธรรม จรยธรรมและธรรมาภบาลในการบรหารจดการประเทศ รฐธรรมนญฉบบนจงจดได

วาเปนการขยายสทธของประชาชนใหมมากขนจากรฐธรรมนญทผานมาและสงทสาคญคอไดเพม

การมสวนรวมของประชาชน ตลอดจนการแกปญหาในเรองการมสวนรวมของประชาชนทเคย

เกดขนในอดตอกดวย (ถวลวด บรกล, 2552: 5-6)

2.1.1 ความหมายของการมสวนรวม (Participation)

ความหมายของการมสวนรวมของประชาชนเปลยนแปลงไปตามบรบทของสงคมและ

การเมอง ในอดตการมสวนรวมของประชาชนมกหมายถง กระบวนการมสวนรวมของประชาชน

ในทางการเมอง โดยใหความสาคญกบการไปใชสทธเลอกต งซงเปนไปตามหลกการของ

“ประชาธปไตยแบบเปนตวแทน” ทประชาชนเลอกตวแทนหรอผแทนเปนผตดสนใจและแกปญหา

ของตน หากแตดวยลกษณะของสงคมสมยใหมทสลบซบซอน ความคดเหนและความตองการของ

ประชาชนมความหลากหลาย ทาใหการมสวนรวมโดยผานตวแทนมขอจากดและไมมหลกประกน

วาการตดสนใจของตวแทนจะตอบสนองตอปญหาและความตองการของประชาชนได

ปจจบนสงคมหนมาใหความสาคญกบระบบ “ประชาธปไตยแบบมสวนรวม” ซงเปน

ระบบทนอกจากประชาชนเลอกผแทนเขาไปปกครองและบรหารแลวยงมสวนรวมโดยตรงใน

กระบวนการตดสนใจของรฐบาลทจะมผลกระทบตอความเปนอยของประชาชนอกดวย ซงการ

10

เปลยนแปลงดงกลาวเรมปรากฏในรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 ซงสงผลใหความหมายของการมสวน

รวมของประชาชนกวางขวางขน โดยการมสวนรวมของประชาชนไมไดมความหมายเฉพาะการไป

ใชสทธเลอกตงหรอรวมรบประโยชนเทานน แตยงครอบคลมถงการรวมรบรการทางานของภาครฐ

และรวมสนบสนนตดตามการทางานของภาครฐเพอทาใหเกดการตดสนใจทดขนและไดรบการ

สนบสนนจากประชาชน (มลนธปรญญาโทนกบรหารรฐกจ มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2551: 16)

ซงผวจยไดรวบรวมความหมายของการมสวนรวมไวดงน

เจมศกด ปนทอง (2526: 11) ใหความหมายของการมสวนรวมวา เปนการเขารวมกจกรรม

ของชาวบานตามทหนวยงานของรฐหรอเอกชนจดขน และชาวบานเปนผเสนอโดยมการเขารวมใน

หลายระดบ เชน การเขารวมในการฟงเฉย ๆ ฟงและออกความคดเหน ตลอดจนรวมในการวางแผน

และมผเขารวมตงแตผใหญบาน กรรมการหมบาน และชาวบานทวไป

ไพรตน เดชะรนทร (2527: 6) ใหความหมายของการมสวนรวม หมายถง กระบวนการทรฐ

ทาการสงเสรม ชกนา สนบสนน และสรางโอกาสใหประชาชนและชมชนทงในรปสวนบคคล กลม

คน สมาคม และองคการตาง ๆ ใหเขามามสวนรวมในการดาเนนการเรองใดเรองหนงหรอหลายวธ

รวมกนเพอใหบรรลตามวตถประสงคและนโยบายทวางไว

ยวฒน วฒเมธ (2534: 67) กลาวถง สาระสาคญของการมสวนรวมของประชาชน หมายถง

การทเปดโอกาส ใหประชาชน ไดเขามามสวนรวมในการคดรเรม การพจารณา รวมตดสนใจ การ

รวมปฏบต และรวมรบผดชอบในเรองตาง ๆ อนมผลกระทบมาถงตวประชาชนเอง การทสามารถ

ทาใหประชาชนเขามามสวนรวมในการพฒนาชนบทเพอแกไขปญหา

ทววงศ ศรบร (2538: 86) ใหความหมายวา การมสวนรวมเปนการเปดโอกาสใหหนวยงาน

ของภาครฐบาล ภาคเอกชน องคกรเอกชน กลมประชาชนหรอประชาชนไดมโอกาสรวมรบฟง

และรวมแสดงความคดเหนในรปแบบตาง ๆ ตอการเตรยมการของโครงการหรอกจการทจะเกดขน

อจฉรา โพธยานนท (2539: อางถงใน ธรศกด ศรสรกล, 2555: 15) ไดใหความหมายของการม

สวนรวมวา เปนการใหประชาชนไดมโอกาสเปนผกาหนดการตดสนใจ คดคนปญหา และดาเนน

การในขนตอนตาง ๆ ของการพฒนา หรอการทประชาชนไดเพมศกยภาพในการควบคมทรพยากร

และสถาบนตาง ๆ ในสงคม รวมตลอดถงการใชการจดการทรพยากรทมอยในสงคมดวยตนเอง

มลนธปรญญาโทนกบรหารรฐกจ มหาวทยาลยธรรมศาสตร (2551: 16) ไดใหความหมาย

ของการมสวนรวมวา กระบวนการซงประชาชนหรอผมสวนไดสวนเสยมโอกาสแสดงทศนะ

แลกเปลยนขอมลและความคดเหน เพอแสวงหาทางเลอกและการตดสนใจตาง ๆ เกยวกบโครงการ

ทเหมาะสมและเปนทยอมรวมกน ทกฝายทเกยวของควรจะไดเขารวมตงแตเรมจนถงการตดตาม

11

และประเมนผล เพอใหเกดความเขาใจและการรบร เรยนร การปรบเปลยนโครงการรวมกน ซงจะ

เปนประโยชนตอทกฝาย

พชรนทร รตนวภา (2547: 26) ใหความหมายของการมสวนรวมไววา การมสวนรวม หมายถง

กระบวนการแลกเปลยนความรและขอคดเหนเพอแสวงหาทางเลอกและการตดสนใจทเกยวกบ

โครงการท เหมาะสมและเปนท ยอมรบรวมกน ซงทกฝายท เก ยวของควรจะเขามารวมใน

กระบวนการมสวนรวมตงแตเรมแรกจนกระทงการตดตามประเมนผลเพอใหเกดความเขาใจและ

การรบร การเรยนร การปรบเปลยนโครงการรวมกนเพอประโยชนตอทกฝาย

วเศษ รงสอาด (2548: 10) ใหความหมายของการมสวนรวม หมายถง การสรางโอกาสใหคน

ในชมชนเขามามสวนรวมทางการพฒนา โดยผานกระบวนการสงเสรม ชกนา สนบสนน กระตนให

ประชาชนมบทบาทในการรเรมคด สามารถถายทอดภมปญญาและรวมกาหนดแนวทางการพฒนา

และวางแผนปฏบต รวมทงรวมชวยเหลอทรพยากรทางการบรหารและมอานาจในการตดสนใจทจะ

ดาเนนกจกรรมภายในชมชนของตนเองเพอพฒนาความสามารถในการจดการและควบคมการใช

และการกระจายทรพยากร

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (2549: 18) ใหความหมาย

วา เปนกระบวนการซงประชาชนหรอผมสวนไดสวนเสยไดมโอกาสแสดงทศนะ แลกเปลยนขอมล

และความคดเหนเพอแสวงหาทางเลอก และการตดสนใจตาง ๆ เกยวกบโครงการทเหมาะสม และ

เปนทยอมรบรวมกน ทกฝายทเกยวของจงควรมสวนรวมในกระบวนการนตงแตเรมแรก เพอใหเกด

ความเขาใจและการรบร เรยนร การปรบเปลยนโครงการรวมกนซงเปนประโยชนตอทกฝาย

สรพฒน ลาภจตร (2550: 27) ไดใหความหมายของการมสวนรวม หมายถง การสงเสรม

สนบสนนและเปดโอกาสใหประชาชนไดเขามามบทบาทหรอมสวนรวมในการดาเนนกจกรรม

โครงการขององคการปกครองสวนทองถนทงทเปนทางการและไมเปนทางการ ในการรวมคดรวม

วเคราะหปญหา รวมวางแผน รวมดาเนนการรวมตดสนใจ รวมตดตามตรวจสอบการดาเนนงาน

รวมทงรวมรบผลประโยชนหรอผลกระทบจากการพฒนา

เครตน เจมส แอล (2547:7) กลาววา การมสวนรวมของประชาชนเปนกระบวนการซง

สาธารณชนมความหวงกงวล มความตองการ และมทศนคตทจะมสวนรวมกบรฐในการตดสนใจ

ซงเปนกระบวนการทมการสอสารแบบสองทางทมเปาหมายโดยรวมเพอใหเกดการตดสนใจทดขน

และไดรบการสนบสนนจากสาธารณชน

จากความหมายของการมสวนรวมทกลาวมาแลวขางตนสามารถสรปไดวา การมสวนรวม

ของประชาชน หมายถง กระบวนการซงประชาชนหรอผมสวนไดสวนเสยมโอกาสแสดงทรรศนะ

แลกเปลยนขอมลและความคดเหน เพอแสวงหาทางเลอกและการตดสนใจตาง ๆ เกยวกบโครงการ

12

หรอกจกรรมทเหมาะสมและเปนทยอมรบรวมกน โดยทกฝายทเกยวของควรไดเขารวมตงแตเรม

จนถงการตดตามและประเมนผล เพ อใหเกดความเขาใจและการรบร เรยนร การปรบเปลยน

โครงการหรอกจกรรมรวมกนโดยมการสอสารสองทาง

2.1.2 ระดบของการมสวนรวม

ระดบการมสวนรวมของประชาชนสามารถแบงไดหลายวธขนอยกบวตถประสงคและ

ความละเอยด ซงมตงแตระดบประชาชนมสวนรวมเพยงการรบรขอมลขาวสารไปจนถงระดบสง

ขนตามลาดบ โดยผวจยไดศกษาและรวบรวมระดบของการมสวนรวมไวดงน

ภรด ลภากร (2554: 32-33) ไดแบงระดบขนระดบการมสวนรวมของประชาชนจากตาสดไป

หาระดบสงสดออกเปน 7 ระดบ และจานวนประชาชนทเขามสวนรวมในแตละระดบจะเปนปฏภาค

กบระดบของการมสวนรวม กลาวคอ ถาระดบการมสวนรวมตา จานวนประชาชนทเขามสวนรวม

จะมากและยงระดบการมสวนรวมสงขนเพยงใด จานวนประชาชนทเขามสวนรวมกจะลดลง

ตามลาดบดงน

1) ระดบการใหขอมล เปนระดบตาสดและเปนวธการทงายทสดของการตดตอสอสาร

ระหวางผวางแผนโครงการกบประชาชนเพอใหขอมลแกประชาชนเกยวกบการตดสนใจของผ

วางแผนโครงการแตไมเปดโอกาสใหแสดงความคดเหนหรอเขามาเกยวของใด ๆ วธการใหขอมล

อาจกระทาไดหลายวธ เชน การแถลงขาว การแจกขาว การแสดงนทรรศการ และการทหนงสอพมพให

ขอมลเกยวกบกจกรรมตาง ๆ

2) ระดบการเปดรบความคดเหนจากประชาชน เปนระดบขนทสงกวาระดบแรก กลาวคอ

ผวางแผนโครงการเชญชวนใหประชาชนแสดงความคดเหนเพอใหไดขอมลมากขน และประเดน

ในการประเมนขอดขอเสยชดเจนยงขน เชน การสารวจความคดเหนของประชาชนเกยวกบการรเรม

โครงการตาง ๆ และการบรรยายใหประชาชนฟงเกยวกบโครงการตาง ๆ แลวขอความคดเหนจาก

ผฟง เปนตน

3) ระดบการปรกษาหารอ เปนระดบขนการมสวนรวมของประชาชนทสงกวาการเปดรบ

ความคดเหนจากประชาชน เปนการเจรจากนอยางเปนทางการระหวางผวางแผนโครงการและ

ประชาชน เพอประเมนความกาวหนาหรอระบประเดนหรอขอสงสยตาง ๆ เชน การจดประชม การ

จดสมมนาเชงปฏบตการ และการเปดกวางรบฟงความคดเหน เปนตน

4) ระดบการวางแผนรวมกน เปนระดบขนทสงกวาการปรกษาหารอ กลาวคอ เปนเรองการ

มสวนรวมทขอบเขตกวางมากขน มความรบผดชอบรวมกนในการวางแผนเตรยมโครงการและผล

13

ทจะเกดขนจากการดาเนนเหมาะสมทจะใชสาหรบการพจารณาประเดนทมความยงยากซบซอน

และมขอโตแยงมาก

5) ระดบการรวมปฏบต เปนระดบขนทสงถดไปจากระดบการวางแผนรวมกน คอ เปน

ระดบทผรบผดชอบโครงการกบประชาชนรวมกนดาเนนโครงการเปนขนการนาโครงการไป

ปฏบตรวมกนเพอใหบรรลผลตามวตถประสงคทวางไว

6) รวมตดตามตรวจสอบประเมนผล เปนระดบการมสวนรวมทมผเขารวมนอย แตม

ประโยชนทผเกยวของหรอไดรบผลกระทบสามารถมาคอยตดตามการดาเนนกจกรรมนน ๆ ได

รปแบบของการตดตามตรวจสอบหรอประเมนผลอาจอยในรปแบบของการจดตงคณะกรรมการ

ตดตามประเมนผลทมาจากหลายฝาย การสอบถามประชาชน โดยการทาการสารวจเพอให

ประชาชนประเมน เปนตน

7) ระดบการควบคมโดยประชาชน เปนระดบสงสดของการมสวนรวมโดยประชาชน เพอ

แกปญหาขอขดแยงทมอยท งหมด เชน การลงประชามต เปนตน ขอสงเกตเกยวกบการลงประชามต

ม 2 ประการ คอ ประการแรกการลงประชามตจะสะทอนถงความตองการของประชาชนไดด

เพยงใด อยางนอยขนอยกบความชดเจนของประเดนทจะลงประชามตและการกระจายขาวสาร

เกยวกบขอดขอเสยของประเดนดงกลาวใหประชาชนเขาใจอยางสมบรณและทวถงเพยงใดและ

ประการทสองในประเทศทมการพฒนาทางการเมองแลว ผลของการลงประชามตจะมผลบงคบให

รฐบาลตองปฏบตตาม แตสาหรบกรณของประเทศไทยตามรฐธรรมนญฉบบประชาชนซงใชอยใน

ปจจบนผลของการลงประชามตเปนเพยงขอเสนอแนะสาหรบรฐบาลเทานนไมมผลบงคบให

รฐบาลตองปฏบตตามแตอยางใด

International Association for Public Participation (อางถงใน ภรด ลภากร, 2554: 28-29) ซง

เปนสถาบนฝกอบรมการมสวนรวมของประชาชนทมชอเสยงของสหรฐอเมรกาไดจดระดบการม

สวนรวมไว 5 ระดบ ดงตอไปน

1) การมสวนรวมในระดบใหขอมลขาวสาร (Inform) เปนการมสวนรวมของประชาชนใน

ระดบทตาทสด บทบาทของประชาชนมนอยมากเพยงแตรบทราบวาเกดอะไรทไหน ดงนน รปแบบ

การมสวนรวมในขนนอยในลกษณะการใหขอมลทางเดยวจากรฐสประชาชน เชน การจดทาสอ

เผยแพร การทาวารสาร การจดทาปาย การพาชมสถานทจรง การใชสอวทยและโทรทศน ถงแมการ

ใหขอมลจะอยในระดบการมสวนรวมตา แตการใหขอมลเปนสงทจาเปนมากตอการมสวนรวมใน

ระดบทสงขน เพราะถาประชาชนไมทราบขอมลทครบถวน การตดสนใจทสมเหตผลคงไมเกดขน

2) การมสวนรวมในระดบหารอ (Consult) เปนลกษณะการใหประชาชนมสวนรวมในการ

ใหขอมลขอเทจจรง ความรสกและความคดเหนประกอบการตดสนใจ ดงนนประชาชนมบทบาท

14

ในฐานะการใหขอมล การตดสนใจเปนของหนวยงานภาครฐ รปแบบการมสวนรวมในลกษณะน

เชน การสารวจความคดเหน การประชมสาธารณะ เปนตน

3) การมสวนรวมในระดบการเขามามบทบาท (Involve) เปนลกษณะการเปดโอกาสให

ประชาชนเขามสวนรวมทางานตลอดกระบวนการตดสนใจ มการแลกเปลยนความคดเหนและขอมล

ระหวางรฐกบประชาชนอยางจรงจงและมจดมงหมายชดเจน ขอมลความคดเหนของประชาชนจะ

สะทอนออกมาในทางเลอกตาง ๆ รปแบบการมสวนรวมในขนน เชน การประชมเชงปฏบตการ

ระดบการมสวนรวมของประชาชนขนนใกลเคยงกบการมสวนรวมในระดบการรวมมอเพยงแต

รปแบบการมสวนรวมแบบรวมมอมลกษณะเปนกจกรรมถาวรมากกวาการมสวนรวมในขนน

4) การมสวนรวมในระดบสรางความรวมมอ (Collaboration) เปนการใหบทบาทของ

ประชาชนในระดบสง โดยประชาชนและภาครฐจะทางานรวมกนในกระบวนการของการตดสนใจ

ฉะนน ความคดเหนของประชาชนจะสะทอนออกมาในการตดสนใจคอนขางสง รปแบบการมสวน

รวมในขนน เชน คณะกรรมการรวมภาครฐและภาคเอกชนและคณะทปรกษาฝายประชาชน เปน

ตน

5) การมสวนรวมในระดบใหอานาจแกประชาชน (Empower) เปนขนทใหบทบาทแก

ประชาชนในระดบทสงสด เพราะใหประชาชนเปนผตดสนใจ รฐจะดาเนนการตามการตดสนใจ

นน รปแบบการมสวนรวมในขนนทรจกกนดคอ การลงประชามต และการแกไขปญหาความขดแยง

โดยกระบวนการประชาคมนนอยในขนน เพราะทง 2 กรณเปนการใหประชาชนเปนผตดสนใจและ

ภาครฐดาเนนการตามผลการตดสนใจ ภาครฐมบทบาทในการจดหาขอมล สรางความเขาใจแก

ประชาชนและนาเสนอทางเลอกเพอใหประชาชนตดสนใจ ซงประเดนทใหประชาชนตดสนใจมก

เปนเรองทมผลกระทบตอประชาชนโดยตรง ประโยชนของการตดสนใจในขนนคอการสรางการ

เรยนรรวมกน ความเขาใจและความรสกเปนเจาของรวมกน

พเชฐ โสภณแพทย (2555: 11-12) ไดแบงระดบการมสวนรวมของประชาชนตงแตระดบ

ตาสดทไมคอยไดรบความสนใจจากประชาชน จนถงระดบสงสดทความสนใจของประชาชนมมาก

ทสดดงน

1) ระดบการใหขอมล เปนระดบทต าทสดของกระบวนการมสวนรวมของประชาชน แตก

เปนระดบเรมตนของกระบวนการมสวนรวมของประชาชนเชนกน คอ ผดาเนนโครงการเปนผให

ขอมลขาวสารแกประชาชน เพอสรางความรความเขาใจเพมขน

2) ระดบรบฟงความเหน เปนระดบทเปดโอกาสใหประชาชนไดชแจง ใหคาแนะนา ให

ขอเทจจรงและการแสดงขอวตกกงวลแกผดาเนนโครงการเพอนาไปปรบปรงแกไขมาตรการตาง ๆ

15

ใหสอดคลองกบความตองการหรอความกงวลของสงคม ทงนขอเสนอของประชาชนกไมม

หลกประกนถงการทผดาเนนโครงการจะนาไปใชจรง

3) ระดบการสรางความรวมมอ เปนระดบทใหประชาชนเขามารวมในกระบวนการ

ดาเนนการตาง ๆ ของผดาเนนโครงการตงแตเรมตน เพ อเสนอแนะแนวทางทจะนาไปสการ

ตดสนใจ เปนการสรางความมนใจแกประชาชนวาขอเสนอตาง ๆ จะถกนาไปใชจรง

4) ระดบการตดสนใจจากประชาชน เปนระดบสงทสดของกระบวนการมสวนรวมของ

ประชาชน ทใหประชาชนเปนผเสนอหรอรเรมโครงการตาง ๆ รวมทงเปนผตดสนใจทจะยอมรบ

หรอปฏเสธโครงการกได ทงนการมสวนรวมในระดบนจะประสบความสาเรจได ตองไดรบการ

สนบสนนจากภาครฐ

จากระดบการมสวนรวมของประชาชนทกลาวมาในเบองตน ผวจยไดสรประดบการมสวน

รวมของประชาชนตงแตระดบตาสดทประชาชนไมมสวนรวมหรอมสวนรวมนอยมากคอระดบการ

ไดรบขอมลขาวสารไปจนถงระดบสงสดคอการควบคมโดยประชาชนซงสามารถแบงระดบการม

สวนรวมของประชาชนไดดงน

1) ระดบการใหขอมล เปนระดบการมสวนรวมทต าทสด แตกมความสาคญเพราะเปนกาว

แรกทภาครฐหรอผนาเปดโอกาสใหประชาชนเขาสกระบวนการมสวนรวม ซงการมสวนรวมระดบ

นเปนการมสวนรวมทกจกรรมหรอโครงการพฒนาตาง ๆ ไดถกคดรเรมแลว ประชาชนมสทธ

เขาถงขอมลขาวสารแตไมมชองทางในการแสดงความคดเหนหรอเกยวของใด ๆ กบการตดสนใจ

นน ๆ

2) ระดบการรบฟงความคดเหนของประชาชน เปนระดบทสงขนจากการทประชาชน

ไดรบขอมลสารแลวจะมความรความเขาใจเกยวกบกจกรรมหรอโครงการนน ๆ เพมมากขนและ

สามารถชแจง และแสดงความคดเหนแกภาครฐหรอผนาเพอปรบปรงกจกรรมหรอโครงการให

สอดคลองกบความตองการของประชาชน ซงขอเสนอแนะทไดจากการรบฟงความคดเหนอาจจะ

ถกนาไปใชประกอบการตดสนใจหรอไมถกนาไปใชขนอยกบภาครฐหรอผนา

3) ระดบการรวมดาเนนการ เปนระดบทมการรวมกลมของประชาชนและภาครฐ เพอให

ประชาชนและภาครฐ มสวนรวมในขนตอนของการตดสนใจ และมการดาเนนกจกรรมรวมกน

อยางตอเนอง ตงแตระบปญหา พฒนาทางเลอกและแนวทางแกไข

4) ระดบการรวมตดสนใจและควบคมโดยประชาชน ซงเปนระดบสงท สดของ

กระบวนการมสวนรวมของประชาชน โดยประชาชนสามารถเสนอกจกรรมหรอโครงการตาง ๆ

กบผมอานาจตดสนใจ และสามารถเขารวมตรวจสอบและตดตามผลการดาเนนการกจกรรมหรอ

16

โครงการนน ๆ วาบรรลวตถประสงค และเปาหมายทตงไวหรอไม และควรจะมการดาเนนกจกรรม

หรอโครงการนนตอไปหรอไม

ภาพท 2.1 ระดบการมสวนรวมของประชาชน

แหลงทมา: (ดดแปลงจาก ภรด ลภากร, 2554: 32-33; พเชฐ โสภณแพทย, 2555: 11-12)

2.1.3 การมสวนรวมของประชาชนอยางมความหมาย (Meaningful Public Participation)

กระบวนการมสวนรวมในกจกรรมหรอโครงการใด ๆ อยางมประสทธภาพ ในแตละ

ขนตอนการดาเนนงานและเทคนคตาง ๆ ทนามาใชจะตองอยบนพนฐานของการสรางการมสวน

รวมอยางมความหมาย ซงการมสวนรวมของประชาชนอยางมความหมาย (Meaningful Public

Participation) หมายถง การทความคดเหนหรอขอมลของประชาชนมผลหรอมความสาคญตอการ

ตดสนใจของผ มอ านาจตดสนใจ ซงองคประกอบของการมสวนรวมของประชาชนอยางม

ความหมาย (Beierle and Cayford, 2002; Bond, Palerm and Haigh, 2004; Creighton, 2005; Frewer

and Rowe, 2005, Forss, 2005) มรายละเอยดตาง ๆ ดงตอไปน

1) กระบวนการมสวนรวมจะตองเกดขนกอนทการตดสนใจโดยผอานาจตดสนใจ

จะเกดขน

2) กระบวนมสวนรวมจะตองมการกาหนดวตถประสงคและเปาหมายของการม

สวนรวมอยางชดเจน

3) กระบวนการตดสนใจทประกอบดวยกระบวนการมสวนรวมของประชาชน

อยางแทจรงและเหมาะสมในทกขนตอน

ระดบการใหขอมล

การรบฟงความคดเหนของ

ประชาชน ระดบการรวมดาเนนการ

ระดบการรวมตดสนใจและ

ควบคมโดยประชาชน

ประชาชนม

สวนรวมมาก

ประชาชนม

สวนรวมนอย

17

4) การมสวนรวมของประชาชนจะตองประกอบดวยผมสวนไดเสยจากการ

ตดสนใจนน ๆ ในทกภาคสวนอยางครอบคลม และเหมาะสม

5) กระบวนการมสวนรวมควรประกอบดวยเทคนคการมสวนรวมทหลากหลาย

และมความเหมาะสมกบแตละกลมเปาหมายทมความแตกตางกน

6) กระบวนการมสวนรวมของประชาชนจะตองมความโปรงใส สามารถ

ตรวจสอบได และการสอสารทใชในกระบวนการมสวนรวมตองเปนแบบสองทาง

7) ขอเสนอแนะและบทสรปทไดจากกระบวนการมสวนรวมของประชาชน

จะตองชดเจนและเปดเผย สามารถตดตามและตรวจสอบไดวาขอเสนอแนะเหลานนสงผลอยางไร

ตอการตดสนใจขนสดทาย และหากขอเสนอแนะเหลานนไมมอทธพลตอการตดสนใจขนสดทาย

ตองมคาอธบายทเหมาะสมจากผมอานาจตดสนใจ

กระบวนการมสวนรวมนนเปนกระบวนการตอเนองทบางระยะอาจมเพยงให

ขอมลบางระยะเปนการปรกษาหารอและทาความเขาใจและบางระยะเปนการตดสนใจ ซงอาจ

ดาเนนการโดยการใชเครองมอและผมสวนไดเสยทเขารวมอาจจะแตกตางกน ทงหมดนจาเปนตอง

มการวางแผนและออกแบบกระบวนการมสวนรวมตงแตกอนเรมกระบวนการ

กลาวไดวา การมสวนรวมของประชาชนอยางมคณคาหรอการมสวนรวมของ

ประชาชนทประสบความสาเรจนน ประชาชนตองมสวนรวมดวยความกระตอรอรน ผมสวนไดเสย

มอานาจตอรองในกระบวนการตดสนใจในกจกรรมหรอโครงการนน ๆ รวมถงการมสวนรวมใน

การกาหนดเปาหมายของสงคม และการจดการทรพยากรเพอใหบรรลวตถประสงคและตองเปน

การเขาไปมสวนรวมดวยความสมครใจอยางแทจรง เมอเจาหนาททเกยวของกบการจดกระบวนการ

มสวนรวมสามารถเขาใจถงความหมายของการมสวนรวมทมอยางถองแทแลวกสามารถสรางเกณฑ

การประเมนโดยยดปจจยทเกยวของดงกลาวเปนพนฐาน และสามารถทจะประเมนผลความสาเรจ

ของการมสวนรวมเพ อพฒนาและปรบปรงกระบวนการใหมประสทธภาพและประสทธผล

(จฑารตน ชมพนธ, 2555: 137)

นอกจากนย งพบวาแนวทางการบรหารจดการกระบวนการมสวนรวมของ

ประชาชนทประสบผลสาเรจมหวใจหรอหลกการพนฐานทตองยดถอประกอบดวยหลก 4S ไดแก

(มลนธปรญญาโทนกบรหารรฐกจ มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2551: 18-20)

1) Starting Early (การเรมตนเรว) กระบวนการมสวนรวมของประชาชนจะตอง

เรมตนตงแตระยะแรก มการใหขอมล กระตนใหเกดความคดเหน และใหมการรบฟงความคดเหน

ของประชาชนกอนการตดสนใจ เพราะความลมเหลวของการมสวนรวมในอดตทผานมามกเกดจาก

ภาครฐเรมกระบวนการมสวนรวมชาและหลงจากทมการตดสนใจเรยบรอยแลว หรอมขอผกมดอน

18

ๆ จนเปลยนแปลงไมไดหรอหลงจากมความขดแยงเกดขน ซงมตเรองเวลาเปนอกปจจยหนงท

สะทอนความจรงใจของหนวยงานภาครฐในกระบวนการมสวนรวมซงควรใหเวลาเพยงพอในการ

รบฟงความคดเหนอยางกวางขวางเพอทาใหการตดสนใจสามารถสะทอนความคดเหนของชมชน

ได

ซงการใหประชาชนเขามามสวนรวมในกระบวนการตงแตตน มประโยชนชวยให

ประชาชนมเวลาคดถงทางเลอกหรอแนวทางแกปญหาของชมชนทเหมาะสมมากขน และเปนขอมล

ในการพฒนาโครงการ ดงนนการบรหารจดการมสวนรวมทดจะตองใหประชาชนเขามามสวนรวม

ตงแตตนในการตระหนกถงปญหาความจาเปนของโครงการหรอในขนตอนของการหาขอมล

พนฐาน

2) Stakeholders (ครอบคลมผทเกยวของ) หลกการสาคญของการมสวนรวมอก

ประการหนงคอ การมสวนรวมเปนกระบวนการทตองการใหประชาชนเขามามสวนรวมอยาง

กวางขวาง ผทไดรบผลกระทบหรอผมสวนไดเสยทกฝายไมวาโดยตรงหรอโดยออมถอวาเปนผม

สวนไดเสย ควรมโอกาสเขาสกระบวนการมสวนรวม แตกลมทไดรบผลกระทบโดยตรงอาจถอวา

ตองรบฟงขอมลหรอปรกษาหารอเปนอนดบแรก ๆ

หนวยงานท รบผดชอบตองใหความสาคญในการระบผ มสวนไดสวนเสย

ระมดระวงมใหเกดการผดกลมเปาหมายและตองตระหนกวาประชาชนแตละกลมไดรบผลกระทบ

ไมเทากน การบรหารจดการการมสวนรวมทดจงตองมนใจวากลมผมสวนไดสวนเสยทสาคญทก

กลมมโอกาสเขามามสวนรวมและแตละกลมอาจจะมรปแบบการมสวนรวมทแตกตางกน

3) Sincerity (ความจรงใจ) การมสวนรวมเปนกระบวนการทมความละเอยดออน

และความสมพนธระหวางหนวยงานทรบผดชอบในการจดกระบวนการมสวนรวมและประชาชน

ถอวาเปนมตทมความสาคญในการบรหารการมสวนรวมใหประสบผลสาเรจ หนวยงานของรฐทม

อานาจอนมตตองจะตองจดกระบวนการอยางจรงใจ เปดเผย ซอสตย ปราศจากอคต ใหเกยรตซงกน

และกน รวมทงมการสอสารสองทางอยตลอดเวลา โดยเฉพาะการใหขอมลทถกตองและเพยงพอ

ตอบสนองตอความสงสยของผมสวนไดเสย รวมทงแจงความกาวหนาหรอการเปลยนแปลงของ

โครงการอยางตอเนอง ซงการอธบายกระบวนการตาง ๆ อยางชดเจนจะชวยลดขอสงสยตาง ๆ ท

อาจเกดขน ทาใหประชาชนเขามามสวนรวมในระยะเรมตน ในขณะเดยวกนการตงใจรบฟงขอมล

ความคดเหนและนาไปเปนขอมลสาหรบการตดสนใจ เปนพนฐานของความนาเชอถอและความ

ไววางใจซงกนและกน เพราะความไววางใจและความเชอถอจะนามาซงความรวมมอ ความเขาใจ

และการสอสารทดขน

19

4) Suitability (วธการทเหมาะสม) การเลอกเทคนคหรอรปแบบการมสวนรวมของ

ประชาชนทเหมาะสม โดยพจารณาจากประเภทและขนาดของโครงการ ความหลากหลายและ

ลกษณะทแตกตางกนของพนทและของกลมผมสวนไดเสย ตลอดจนความแตกตางดานวฒนธรรม

สงคม และคานยม ระดบความสนใจของชมชนในประเดนหรอโครงการ ความสามารถและความ

พรอม รวมทงขอจากดของหนวยงานทรบผดชอบในการจดกระบวนการมสวนรวม เชน ดาน

ระยะเวลา บคลากร และงบประมาณ ซงความสาเรจของการมสวนรวมอยทความสามารถในการ

วเคราะหสถานการณและเลอกกระบวนการมสวนรวมทเหมาะสม ซงการมสวนรวมทสรางสรรค

ตองประกอบดวย กระบวนยอยหลายรปแบบทงทเปนทางการและไมเปนทางการ รวมทงการให

ขอมลขาวสารและขอเทจจรงเปนอกหนงองคประกอบทขาดไมไดของการปรกษาหารอทม

ประสทธผล

จากรายละเอยดของการมสวนรวมของประชาชนอยางมความหมายและแนว

ทางการบรหารจดการกระบวนการมสวนรวมของประชาชนทประสบผลสาเรจทกลาวไปแลวใน

ขางตน ผวจยจงสรปประเดนสาคญเพอใชในการพจารณาการมสวนรวมของประชาชนในการ

ปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน โดยประกอบดวย

1) ความโปรงใส (Transparency) ในสวนนผ วจ ยไดพจารณาจากการชแจง

รายละเอยดนโยบายหรอกจกรรมและการเปดโอกาสใหประชาชนรวมแสดงความคดเหนของ

หนวยงานภาครฐทเกยวของหรอผนาชมชน

2) ทรพยากร (Resources) โดยพจารณาจากความเพยงพอของบคลากรและ

งบประมาณทงในสวนของหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของและของชมชนทเกบขอมล

3) ความเพยงพอและการเขาถงขอมล (Sufficiency and Access Data) ซงผวจย

พจารณาจากความเหมาะสมของขอมลและชองทางการสอสารของหนวยงานภาครฐสวนทองถนท

เกยวของและผนาชมชน รวมทงพจารณาความสามารถในการเขาถงขอมลของประชาชนดวย

4) ความครอบคลมของผมสวนไดเสย (Stakeholders) โดยพจารณาความครอบคลม

ของผมสวนไดสวนเสยของหนวยงานภาครฐและความครอบคลมของผมสวนไดสวนเสยภาค

ประชาชน รวมทงบทบาทหนาทของผมสวนไดสวนเสยเพอใหเปนตวแทนของผมสวนไดสวนเสย

ทมสวนรวมในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศในจงหวดแมฮองสอน

2.1.4 รปแบบของการมสวนรวม

กระบวนการมสวนรวมของประชาชนสามารถทาไดหลายรปแบบ (มลนธปรญญาโทนก

บรหารรฐกจ มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2551: 14) ไดแก

20

1) การใหประชาชนมสวนในการรบร รบทราบขอเทจจรงเกยวกบโครงการทม

ผลกระทบตอประชาชน

2) การใหประชาชนมสวนรวมในการเสนอความคดเหนหรอใหขอมล

3) การรวมปรกษาหารอ

4) การใหอานาจแกประชาชนในการตดสนใจ เชน การลงประชามต

รปแบบของการมสวนรวมมความแตกตางกนในแตละบรบท ซงศรวรรณ ศรบญและมาลน

วงษสทธ (2546 อางถงใน พชรนทร รตนวภา, 2547: 23) ไดกลาวถงรปแบบการมสวนรวมของ

ประชาชนทดาเนนการอยโดยทวไปเปน 5 รปแบบคอ

1) การรบรขาวสาร (Public Information) การมสวนรวมในรปแบบนประชาชนผ

มสวนไดสวนเสยและบคคลหรอหนวยงานทเกยวของจะตองไดรบทราบรายละเอยดของโครงการ

หรอกจกรรมทจะดาเนนการ รวมทงผลกระทบทคาดวาจะเกดขน

2) การปรกษาหารอ การมสวนรวมนเปนรปแบบการมสวนรวมทมการจดการ

หารอระหวางผดาเนนงานโครงการหรอกจกรรมกบประชาชนทเกยวของและไดรบผลกระทบ

เพอทจะรบฟงความคดเหนและตรวจสอบขอมลเพมเตม นอกจากนการปรกษาหารอยงเปนอก

ชองทางหนงในการกระจายขอมลขาวสารไปยงประชาชนทวไปและหนวยงานทเกยวของเพอให

เกดความเขาใจในโครงกรและกจกรรมมากขน และเพอใหมการเสนอแนะประกอบทางเลอกในการ

ตดสนใจ

3) การประชมรบฟงความคดเหน (Public Meeting) มวตถประสงคเพ อให

ประชาชนและฝายทเกยวของกบโครงการหรอกจกรรมและผมอานาจในการตดสนใจในการทา

โครงการหรอกจกรรมนนไดทาความเขาใจและคนหาเหตผลทจะดาเนนโครงการหรอกจกรรมใน

พนทนนหรอไม ซงมหลายรปแบบ เชน การประชมระดบชมชน การประชมรบฟงความคดเหนเชง

วชาการ การประชมพจารณ เปนตน

4) การรวมในการตดสนใจ (Decision Making) เปนเปาหมายสงสดของการมสวน

รวมของประชาชน ซงในทางปฏบตจะชวยใหประชาชนเปนผตดสนใจตอประเดนปญหานน ๆ ไม

สามารถดาเนนการไดงาย ๆ

5) การใชกลไกทางกฎหมาย รปแบบนไมถอวาเปนการมสวนรวมของประชาชน

โดยตรงในเชงของการปองกนแกไข แตเปนลกษณะของการปองกนสทธของตนเองอนเนองมาจาก

การไมไดรบความเปนธรรมและเพอใหไดมาซงประโยชนทตนเองคดวาควรจะไดรบ

ไพรตน เดชะรนทร (2527: 22) ไดกลาวถงขนตอนของการมสวนรวมในการดาเนนงาน

เพอใหบรรลตามวตถประสงคและนโยบายทกาหนดไว ดงน

21

1) รวมทาการศกษาคนควาปญหาและสาเหตของปญหาทเกดขนในชมชนรวมทง

ความตองการของชมชน

2) รวมคดหาและสรางรปแบบวธการพฒนาเงอนไขและลดปญหาของชมชนหรอ

เพอสรางสรรคสงใหมทเปนประโยชนตอชมชนหรอสนองตอบความตองการของชมชน

3) รวมวางนโยบายหรอแผนงานหรอโครงการหรอกจกรรมเพอขจดและแกไข

ปญหาและตอบสนองตอความตองการของชมชน

4) รวมตดสนใจใชทรพยากรทมอยอยางจากดใหเปนประโยชนตอสวนรวม

5) รวมจดหรอปรบปรงการบรหารงานพฒนาใหมประสทธภาพและประสทธผล

6) รวมการลงทนในกจกรรมโครงการของชมชนตามขดความสามารถของตนเอง

และหนวยงาน

7) รวมปฏบตตามนโยบายและแผนงานโครงการใหบรรลตามวตถประสงค

8) รวมควบคม ตดตาม ประเมนผลและรวมบารงรกษาโครงการและกจกรรมทได

ทาไวโดยเอกชนและรฐบาลใหใชประโยชนไดตลอดไป

วเศษ รงสอาด (2548: 17) ไดกลาวถงรปแบบการมสวนรวมวามองคประกอบ 3 รปแบบ คอ

การเขารวมดวยความพงพอใจหรอสมครใจ การเขารวมดวยความจงใจหรอชกนาและการเขารวม

ดวยการกะเกณฑหรอบงคบ สาหรบขนตอนการมสวนรวมจะมองคประกอบ 4 ประการคอ

1) การมสวนรวมในการเสนอความเหนเพอกาหนดความตองการของชมชน เชน

การคนหาปญหา สาเหตของปญหาและแนวทางการแกไขปญหา

2) การมสวนรวมในการวางแผนกจกรรม เพอจดทาโครงการพฒนาตาง ๆ

3) การมสวนรวมในการปฏบตตามแผนงาน/ โครงการ โดยรวมสนบสนนทรพย

และสละแรงกาย

4) การมสวนรวมในการตดตามและประเมนผล

รสสคนธ วงคแสนคา (2550: 30-31) ไดกลาวถงวธการทประชาชนจะสามารถเขารวมใน

กจกรรมตาง ๆ ไมวาจะเปนการมสวนรวมทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม สงแวดลอมซงสามารถ

สรปวธการทประชาชนใชเปนชองทางในการมสวนรวมไดดงตอไปน

1) การมสวนรวมโดยวธใหขอเทจจรงหรอความเหน วธการมสวนรวมในลกษณะ

การใหขอเทจจรงนอาจทาไดหลายวธ เชน การสมภาษณรายบคคล การสนทนากลมยอย การแสดง

ความคดเหนผานเวบไซต การสารวจความคดเหน สายดวน สายตรง การจดเวทชาวบานและเสรภาพ

ในการแสดงความคดเหน การพด การเขยน การพมพ การโฆษณาและการสอความหมายโดยวธอน

22

2) การมสวนรวมโดยปรกษาหารอ ไดแก การจดเวทสาธารณะ การพบปะแบบไม

เปนทางการ คณะทางานเพอแลกเปลยนขอมล การประชมเชงปฏบตการและคณะทปรกษา การม

สวนรวมในการตดสนใจอนมตโครงการและออกใบอนญาต การทาประชาพจารณ

3) การมสวนรวมโดยวธรวมรบรขอมล เชน การทาประชาพจารณ การมสวนรวม

ในการใหขอมลเพอการผงเมองรวม และไดรบรถงการดาเนนการวางผงเมองรวม และประชาชนม

สทธในการรบรขอมลขาวสารเกยวกบการดาเนนการตาง ๆ ของรฐ

4) การมสวนรวมโดยวธประชาชนเปนผรเรม เชน การเสนอกฎหมาย การเสนอ

ขอบญญตทองถน

5) การมสวนรวมโดยวธเขารวมดาเนนการ เชน การจดการดแลสงแวดลอม

บารงรกษาศลปะ จารตประเพณ ภมปญญาทองถนหรอวฒนธรรมอนดของทองถน จดการศกษา

อบรมและการฝกอาชพตามความเหมาะสมและความ

6) การมสวนรวมโดยวธเขารวมเปนคณะกรรมการ เชน เขารวมเปนคณะกรรมการ

สงแวดลอมแหงชาต

7) การมสวนรวมโดยวธรวมตวกนเปนกลม เชน รวมตวกนจดตงพรรคการเมอง

หรอกลมองคกรเอกชนตาง ๆ

8) การมสวนรวมโดยวธออกเสยงลงคะแนน เชน การลงประชามต และการ

เลอกตง

9) การมสวนรวมโดยวธยนคารองเรยน เชน สทธเสนอเรองราวรองทกข และ

ไดรบแจงผลการพจารณาภายในเวลาอนสมควร

10) การมสวนรวมโดยวธตรวจสอบ เชน สทธทจะฟองหนวยราชการ หนวยงาน

ของรฐ รฐวสาหกจ ราชการสวนทองถนหรอองคกรอนของรฐทเปนนตบคคลใหรบผด เนองจาก

การกระทาหรอละเวนการกระทาของหนวยงานนน

จากขอมลทกลาวไปแลวในเบองตน ผศกษาจงสรปรปแบบการมสวนรวมของประชาชน

เพอใชในการวจยในครงนเปน 5 รปแบบ ไดแก

1) การรวมรบรขาวสาร เปนรปแบบการมสวนรวมทประชาชนผมสวนไดสวน

เสยและบคคลหรอหนวยงานทเกยวของจะตองไดรบทราบรายละเอยดของโครงการหรอกจกรรมท

จะดาเนนการ

2) การรวมประชมรบฟงความคดเหน เพอใหประชาชนและฝายทเกยวของกบ

โครงการหรอกจกรรมและผมอานาจในการตดสนใจในการทาโครงการหรอกจกรรมนนไดทา

ความเขาใจและคนหาเหตผลทจะดาเนนโครงการหรอกจกรรมในพนทนนหรอไม ซงมหลาย

23

รปแบบ เชน การประชมระดบชมชน การประชมรบฟงความคดเหนเชงวชาการ การประชมพจารณ

เปนตน

3) การมสวนรวมในการวางแผนดาเนนงาน เพอจดทาโครงการหรอกจกรรม

พฒนาตาง ๆ

4) การรวมดาเนนการ/ ปฏบตการ เปนการมสวนรวมของประชาชนทรวม

ดาเนนการกจกรรมตามทไดรวมวางแผนไว

5) การรวมตดตามผลการดาเนนงานโครงการและกจกรรมทไดทาไวเพอใหใช

ประโยชนไดตลอดไป

2.1.5 ปจจยทมผลตอการมสวนรวมของประชาชน

การดาเนนงานพฒนาหรอกจกรรมโครงการใด ๆ สงทสาคญตอการเขามามสวนรวมของ

ประชาชนมหลายประการ เพอใหการดาเนนงานบรรลวตถประสงคและเกดประโยชนตอสวนรวม

ผศกษาไดรวบรวมปจจยทมผลตอการมสวนรวมของประชาชนไดดงน

พชาย รตนดลก ณ ภเกต (2552 อางถงใน ภรด ลภากรณ, 2554: 22) ไดอธบายวา ปจจยทม

ผลตอการมสวนรวมของประชาชนขนอยกบวามสวนรวมในเรองอะไร แตอยางไรกตามมปจจย

หลกรวม 4 ปจจยทเปนแกนกลางของการมสวนรวมในเรองตาง ๆ ไดแก

1) ผลประโยชนทางเศรษฐกจของการมสวนรวม การมสวนรวมเปนกจกรรมทม

ตนทนทผมเขามาสวนรวมตองจายตนทนเหลานอาจเปนเรองของคาเดนทาง เวลาและการเสย

โอกาสในการทากจกรรมทสรางรายไดหรอกจกรรมในครวเรอน การทประชาชนจะมสวนรวมใน

ระดบใดของโครงการ แผนงานหรอนโยบาย ประชาชนยอมคาดหวงวาการเขามามสวนรวมจะทา

ใหตนเองหรอครอบครวไดรบผลประโยชนทางเศรษฐกจในรปแบบใดรปแบบหนงทงในเรองของ

การเพมขนของรายไดหรอการมอาชพทมนคง

2) ความไววางใจตอหนวยงานหรอบคลากรทจดการการมสวนรวม ความไววางใจ

เปนความคาดหวงเชงบวกในการสรางการมสวนรวม ความไววางใจตอผปฏบตงานโครงการหรอ

เจาหนาทหนวยงานทตองการสรางการมสวนรวม นบวาเปนปจจยสาคญทสงผลใหประชาชนม

สวนรวมในโครงการ การวางแผนนโยบายของหนวยงานตาง ๆ

3) ความไววางใจระหวางประชาชนทมสวนรวม การทประชาชนเขารวมกจกรรม

หรอโครงการใดขนอยกบความไววางใจระหวางประชาชนทมสวนรวมโดยประชาชนเขารวม

เพราะไดรบการชกชวนจากเพอนหรอญาตทมความสมพนธทดตอกน หรอเมอเหนเพอนบานหรอ

ญาตเขาไปมสวนรวมในโครงการกทาใหตนเองอยากเขารวมบาง

24

4) การตระหนกตอปญหา การตระหนกตอปญหาเปนการรบรสภาพปญหาของ

เรองใดเรองหนงวามผลกระทบในดานลบตอการดาเนนวถชวต ความเปนอยหรอตอสงทบคคลให

ความสาคญมากนอยเพยงใดเมอการรบรผลกระทบเชงลบของปญหาผานเขาไปสจตสานกบคคล

ความตระหนกหรอความสาคญตอปญหากจะเกดขน และเมอประชาชนตระหนกตอปญหาพวกเขา

กมแนวโนมเขาไปมสวนรวมในโครงการแผนงาน และนโยบายทมวตถประสงคเพอแกปญหา

ภรด ลภากรณ (2554: 46-47) กลาววา ปจจยการมสวนรวมของประชาชนขนอยกบปจจย

3 ประการ คอ

1) ปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ รายได ศาสนา ทศนคต

ความเชอ คานยม ความผกพนในชมชน ประสบการณการเปนสมาชกกลม ความร ความเขาใจ

2) ปจจยทางสภาพแวดลอมและสงคม ไดแก วฒนธรรม ความสมพนธทางเครอ

ญาต การตดตอสอสาร

3) ปจจยทางโอกาส ไดแก ผนาทองถน นโยบายการเมองการปกครอง การเปด

โอกาส

ถวลวด บรกล (2548: 3) ไดกลาวถงเงอนไขพนฐานของการมสวนรวมของ ประชาชน 3

ประการ คอ

1) ตองมอสรภาพ หมายถง มอสระทจะเขารวมหรอไมกได การเขารวมจะตอง

เปนไปอยางสมครใจ การถกบงคบใหรวมไมวาจะรปแบบใดกตามไมถอวาเปนการมสวนรวม

2) ตองมความเสมอภาค ประชาชนเขารวมกจกรรมใดจะตองมสทธเทาเทยมกบ

ผเขารวมคนอน ๆ

3) ตองมความสามารถ ประชาชนหรอกลมเปาหมายจะตองมความสามารถ

พอทจะเขารวมกจกรรมนน ๆ หมายความวาในบางกจกรรมแมจะกาหนดวาผเขารวมมเสรภาพและ

เสมอภาคแตกจกรรมทกาหนดไวมความซบซอนเกนความสามารถของกลมเปาหมาย การมสวน

รวมยอมเกดขนไมได

นรนดร จงวฒเวศย (2527: 186) กลาวถงเงอนไขของการมสวนรวมของประชาชนมอยาง

นอย 3 ประการ คอ 1) ประชาชนตองมอสรภาพทจะมสวนรวม 2) ประชาชนตองสามารถทจะมสวน

รวม และ 3) ประชาชนตองเตมใจทจะมสวนรวม นอกจากนยงขนอยกบเงอนไขยอยอน ๆ อกดงน

1) ประชาชนตองมเวลา

2) ประชาชนตองไมเสยคาใชจายเกนกวาทคาดวาจะไดรบผลคนกลบมา

3) ประชาชนตองมความสนใจ

4) ประชาชนตองสามารถสอสารดวยความเขาใจตอกนทงสองฝาย

25

5) ประชาชนตองไมรสกวาเปนผลกระทบกระเทอนตอตาแหนงหนาทหรอ

สถานภาพทางสงคม

จากขอมลทกลาวไปแลวในเบองตน ผศกษาไดสรปปจจยทมผลตอการมสวนรวมของ

ประชาชน ไดแก

1) ปจจยพนฐานสวนบคคล ประกอบดวย เพศ อาย ระดบการศกษา รายได การได

ประโยชนจากสงแวดลอม ระยะเวลาทอาศยอยในพนท การเหนแบบอยางการมสวนรวมในพนท

อน เปนตน

2) ดานความเกยวของกบปญหาสงแวดลอม ประกอบดวย ความรดานสงแวดลอม

การรบรขาวสารดานสงแวดลอม ทศนคตดานสงแวดลอม การเขารวมกจกรรมดานสงแวดลอม การ

ประสบปญหาดานสงแวดลอม เปนตน

3) ดานการจดการ ประกอบดวย ศกยภาพของผนาชมชน ความศรทธาตอผนา

ชมชน ความสะดวกในกระบวนการมสวนรวม การตดตอกบเจาหนาทรฐและการสนบสนน เปน

ตน

2.1.4 ประโยชนของการมสวนรวมของประชาชน

การนารปแบบการมสวนรวมของประชาชนมาใชในการดาเนนโครงการทงในภาครฐและ

ภาคเอกชนในการนาไปในในการประเมนผลกระทบสงแวดลอม จะชวยสรางประโยชนไดอยาง

มากมาย (เครยตน เจมส แอล, 2005: 7) ดงน

1) เพมคณภาพของการตดสนใจ กระบวนการปรกษาหารอกบสาธารณชวยใหเกด

ความกระจางในวตถประสงคและความตองการของโครงการหรอนโยบายนน ๆ ไดอยเสมอ

สาธารณชนสามารถทจะผลกดนใหเกดการทบทวนขอสนนษฐานทปดบงอย ซงอาจจะปดบงไมให

มองเหนทางออกทมประสทธภาพทสด บอยครงกระบวนการมสวนรวมของประชาชนกอใหเกด

การพจารณาถงทางเลอกใหมแทนวธการทเคยใชกนมาในอดต สาธารณชนมกจะมขอมลทสาคญซง

ทาใหเกดความแตกตางในการทจะนาไปสการตดสนใจ กอใหเกดความแตกตางระหวางโครงการท

ประสบความสาเรจและไมประสบความสาเรจ

2) การลดคาใชจายและสญเสยเวลา กระบวนการหรอโครงการการมสวนรวมของ

ประชาชนอยางเตมรปแบบมกจะสนเปลองและเสยเวลา แตในทางปฏบตแลวการมสวนรวมของ

ประชาชนมาตงแตตน สามารถทจะลดความลาชาและลดคาใชจายทเกยวของกบความขดแยงของ

ประชาชนได การตดสนใจอยางใดอยางหนง อาจจะดวาสนเปลองและเสยเวลากวาทจะตดสนใจได

แตวาเมอตดสนใจแลวและนาไปสการปฏบตอาจเปนวธการทประหยดกวาดวยซ าไป การตดสนใจ

26

อยางใดอยางหนงททาไปอยางรวดเรวและดเหมอนจะไมสนเปลองอาจจะเสยคาใชจายมากกวาถา

การตดสนใจนนไมไดทาใหเกดขอตกลงระหวางกลมแตกลบนาไปสความขดแยงของประชาชน

อยางตอเนองมากขน การมสวนรวมของประชาชนสามารถเกดผลในการยอมรบอยางสงตอการ

ตดสนใจโดยกลมซงมสวนไดเสยในการตดสนใจนน ๆ ในการนกจะชวยลดความขดแยงระหวาง

การนาไปปฏบตทาใหเกดการประหยดคาใชจาย ซงโดยทวไปอาจจะแพงกวาคาใชจายในการทา

โครงการการมสวนรวม

3) การสรางฉนทามต โครงการการมสวนรวมของประชาชนสามารถทจะสราง

ขอตกลงทม นคง ยนยาวและการยอมรบระหวางกลมซงกอนหนานอาจมความเหนขดแยงกนคนละ

ทาง การมสวนรวมนยงกอใหเกดความเขาใจระหวางคกรณ ลดความขดแยงทางการเมองและสราง

ใหเกดความชอบธรรมในการตดสนใจของรฐ

4) การเพมความงายตอการนาไปปฏบต การมสวนรวมในการตดสนใจทาใหม

ความรสกถงความเปนเจาของการตดสนใจ และครงหนงเมอไดรวมตดสนใจแลวกยอมตองการทจะ

เหนสงนนนาไปปฏบต ไมเพยงแตจะมความสนบสนนทางการเมองตอการนาไปปฏบต แตกลม

และปจเจกชนอาจรสกกระตอรอรนในการชวยใหเกดผลในการปฏบต

5) การหลกเลยงการเผชญหนาใน “กรณรายแรงทสด” เมอความขดแยงไดนาไปส

ความขมขนและการเปนปฏปกษจะทาใหยากในการแกประเดนนน กระบวนการมสวนรวมของ

ประชาชนกอใหเกดโอกาสทคกรณจะแสดงความตองการของกลมเขา และความหวงกงวลท

ปราศจากความรสกทเปนปฏปกษ การมสวนรวมของประชาชนตงแตตนสามารถลดการเผชญหนา

ทรนแรงทอาจจะเปนไปได อยางไรกดการมสวนรวมของประชาชนไมอาจจะลดหรอกาจดความ

ขดแยงในทก ๆ กรณได

6) การดารงไวซงความนาเชอถอและความชอบธรรม ตองใชกระบวนการตดสนใจ

ทโปรงใสและนาเชอถอตอสาธารณชนและใหสาธารณชนมสวนรวม โครงการการมสวนรวมของ

ประชาชนยงกอใหเกดความเขาใจถงเหตผลทนาไปสการตดสนใจนน ๆ

7) การคาดคะเนความหวงกงวลของประชาชนและคานยมของสาธารณชน ผท

ดาเนนงานดานการมสวนรวมของประชาชนจะคอย ๆ เพมความรสกทไวตอความหวงกงวลของ

สาธารณชนวาสาธารณชนมองการทางานทเกดของของเจาหนาทอยางไรเพอทเจาหนาทจะเกด

ความตระหนกถงการตอบสนองของสาธารณชนทเปนไปไดตอกระบวนการและการตดสนใจตาง ๆ

8) การพฒนาความเชยวชาญและความคดสรางสรรคของสาธรณชน ประโยชนท

สาคญของการมสวนรวมของประชาชนคอการใหการศกษาตอสาธารณชนทดกวา ผมสวนรวมไม

27

เพยงแตจะเรยนรเกยวกบเนอหา แตยงไดเรยนรดวยวาการตดสนใจของเจาหนาทควรเปนอยางไร

และทาไมตองตดสนใจอยางนน

นอกจากนการมสวนรวมของประชาชนกอใหเกดประโยชนตาง ๆ ดงน (สถาบนพระปกเกลา,

2546: 2-3)

1) เพมคณภาพของการตดสนใจ กระบวนการปรกษาหารอกบสาธารณชน ชวย

ใหเกดความกระจางในวตถประสงคและความตองการของโครงการหรอนโยบายนน ๆ

2) การลดคาใชจายและการสญเสยเวลา การใหประชาชนมสวนรวมมาตงแตตน

ในการดาเนนงานสามารถทจะลดความลาชาและลดคาใชจายทเกยวของกบความขดแยงของ

ประชาชนได

3) การสรางฉนทามต (Consensus Building) โครงการมสวนรวมของประชาชน

สามารถทจะสรางขอตกลงทมนคงและยนยาวและการยอมรบระหวางกลม ลดความขดแยงทาง

การเมองและสรางใหเกดความชอบธรรมในการตดสนใจของรฐ

4) ความสาเรจและผลในการปฏบตของโครงการ การมสวนรวมในการตดสนใจ

ทาใหคนเรามความรสกถงความเปนเจาของการตดสนใจนน ซงจะไดรบความรวมมอจากประชาชน

5) การหลกเลยงการเผชญหนา หรอหลกเลยงความขดแยงทรนแรง

6) ความนาเชอถอและความชอบธรรม การมสวนรวมของประชาชนเปนวถทางท

จะนาไปสความชอบธรรมและการดารงอยของความชอบธรรม

กลาวไดวาการมสวนรวมของประชาชนมความสาคญตอคณภาพของการตดสนใจ การลด

คาใชจายและศนยเสยเวลา การสรางฉนทามต การเพมความงายตอการนาไปปฏบต เพมความสาเรจ

และผลในการปฏบตของโครงการ การหลกเลยงการเผชญหนา การดารงไวซงความนาเชอถอและ

ความชอบธรรมคอย ๆ เพมความรสกทไวตอความหวงกงวลของสาธารณชน การพฒนาความ

เชยวชาญและความคดสรางสรรคของสาธรณชน ประโยชนซงผมสวนรวมไมเพยงแตจะเรยนร

เกยวกบเนอหา แตยงไดเรยนรการตดสนใจของเจาหนาทผเกยวของอกดวย

2.2 มลพษทางอากาศและผลกระทบ

แนวคดเกยวกบมลพษทางอากาศและผลกระทบ ผ วจยไดสรปประเดนทเกยวของ

ประกอบดวย ความหมายของมลพษทางอากาศ แหลงกาเนดมลพษทางอากาศ ประเภทของสาร

มลพษทางอากาศ ชนดของมลพษทางอากาศ และผลกระทบของมลพษทางอากาศ ซงมรายละเอยด

ดงน

28

2.2.1 ความหมายของมลพษทางอากาศ

ผวจยไดศกษาและรวบรวมความหมายของมลพษทางอากาศจากเอกสารและหนงสอท

เกยวของโดยมรายละเอยดดงน

กรมควบคมมลพษ (2554: 1) มลพษทางอากาศ (Air Pollution) หมายถง ภาวะของอากาศท

มสารมลพษเจอปนอยในปรมาณและเปนระยะเวลาทจะทาใหเกดผลเสยตอสขภาพอนามยของ

มนษย สตว พช และวสดตาง ๆ ซงสารมลพษอาจเกดขนเองตามธรรมชาตหรอเกดจากการกระทา

ของมนษย อาจอยในรปของกาซ ของเหลว หรออนภาคของแขง สารมลพษทางอากาศทสาคญและ

มผลกระทบตอสขภาพอนามย ไดแก ฝ นละออง สารตะกวกาซคารบอนมอนอกไซด กาซซลเฟอร

ไดออกไซด กาซออกไซดของไนโตรเจน กาซโอโซน และสารอนทรยระเหยงาย เปนตน

กรมโรงงานอตสาหกรรม (2547: 1) มลพษทางอากาศ (Air Pollution) หมายถงภาวะของ

อากาศทมสารเจอปนอยในปรมาณมากพอทและเปนระยะเวลานานพอสมควรทจะทาใหเกดผลเสย

ตอสขภาพอนามยของมนษย สตว พชและวสดตาง ๆ สารดงกลาวอาจะเปนธาตหรอสารประกอบท

เกดขนเองตามธรรมชาตหรอเกดจากการกระทาของมนษยหรออาจอยในรปของกาซ หยดของเหลว

หรออนภาคของแขงกได สารมลพษอากาศหลกทสาคญคอฝ นละออง (TPM) ตะกว (Pb) กาซ

คารบอนมอนอกไซด (CO) กาซซลเฟอรไดออกไซด (SO2) กาซออกไซดของไนโตรเจน (NOx)

และกาซโอโซน (O3

พชต สกลพราหมณ (2531: อางถงใน พชรนทร รตนวภา, 2547: 7) มลพษทางอากาศ

หมายถง อากาศของบรรยากาศภายนอกอาคารทมมลสารเจอปนอยต งแตหนงชนดหรอเกนกวาหนง

ชนดขนไป เชน ฝ นละออง ไอควน ไอระเหย กาซ กลน ควน โดยปรมาณคณลกษณะและระยะเวลา

ซงทาใหเกดเปนอนตรายตอชวตมนษย พช สตวหรอทรพยสนหรอการรบกวนอยางขาดเหตผลอน

สมควร ซงมผลกระทบตอความสขสบายในชวตความเปนอยหรอมผลกระทบตอทรพยสน

)

สภคจารย เชอยง (2553: 8) มลพษทางอากาศ หมายถง สภาวะทสงแวดลอมบรเวณใด

บรเวณหนงถกปนเปอนดวยสารมลพษทกอใหเกดความราคาญและเปนอนตรายตอมนษย สตว พช

ทงทางตรงและทางออม โดยแหลงกาเนดสารมลพษทางอากาศมาจากทงธรรมชาตและกจกรรม

ตาง ๆ ของมนษย เชน การคมนาคมขนสง โรงงานอตสาหกรรม กจกรรมทางการเกษตร การกาจด

ขยะมลฝอย และกจกรรมการกอสราง เปนตน

กลาวโดยสรปไดวา มลพษทางอากาศ หมายถง ภาวะการคงอยของสงแปดเปอนของใน

บรรยากาศในปรมาณความและเวลานานพอทจะทาใหเกดผลกระทบตอมนษย สตว พช หรอ

ทรพยสนโดยมแหลงกาเนดจากมนษยหรอธรรมชาต

29

ระบบภาวะมลพษอากาศ มสวนประกอบทมความสมพนธกน 3 สวน คอ แหลงกาเนดสาร

มลพษ (Emission Sources) อากาศหรอบรรยากาศ (Atmosphere) และผรบผลกระทบ (Receptors)

แสดงเปนแผนภมความสมพนธดงภาพท 2.2 (กรมควบคมมลพษ, 2554: 1-2)

ภาพท 2.2 ระบบภาวะมลพษอากาศ (Air Pollution System)

แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ, 2554: 1.

1) แหลงกาเนดมลพษทางอากาศ (Emission Sources)

แหลงกาเนดมลพษทางอากาศเปนแหลงทกอใหเกดมลพษทางอากาศและระบาย

ออกสบรรยากาศโดยทชนดและปรมาณของสารมลพษทถกระบายออกสอากาศขนอยกบประเภท

ของแหลงกาเนด ลกษณะการเผาไหม ชนดของเชอเพลงทใชกจกรรมและวธการควบคมการระบาย

สารมลพษทางอากาศ

2) อากาศหรอบรรยากาศ (Atmosphere)

อากาศหรอบรรยากาศเปนสวนของระบบทรองรบสารมลพษอากาศทถกระบาย

ออกจากแหลงกาเนดตาง ๆ และเปนตวกลาง (Media) ใหสารมลพษทางอากาศทถกระบายออกส

อากาศ มการแพรกระจายออกไป โดยมปจจยทางอตนยมวทยา เชน อณหภมของอากาศ ความเรว

และทศทางลมรวมทงลกษณะภมประเทศ เชน ภเขา หบเขา ตนไมและอาคารบานเรอนเปน

ตวกาหนดลกษณะการแพรกระจายสารมลพษในอากาศ

3) ผรบผลเสยหรอผลกระทบ (Receptors)

ผรบผลเสยหรอผลกระทบ เปนสวนของระบบทสมผสกบสารมลพษในอากาศทา

ใหไดรบความเสยหายหรออนตราย โดยผรบผลกระทบอาจเปนสงทมชวต เชน คน พช สตวหรอ

30

เปนสงทไมมชวต เชน เสอผา อาคาร บานเรอน วสดและสงกอสรางตาง ๆ ผลกระทบทเกดขนนจะ

มความรนแรงมากหรอนอยขนอยกบประเภทหรอความเขมขนของสารมลพษในอากาศและ

ระยะเวลาทสมผสกบมลพษทางอากาศ ปรมาณและชนดของสารมลพษทถกระบายออกจาก

แหลงกาเนด (Emission Sources) สภาวะทางอตนยมวทยา (Meteorology) และสภาพภมประเทศ

(Topography) จะเปนตวกาหนดความเขมขนของสารมลพษทเจอปนอยในอากาศในพนททอย

หางไกลออกไปจากแหลงกาเนด สวนคณภาพอากาศจะเปนตวกาหนดถงลกษณะและความรนแรง

ของผลกระทบทเกดขน

ภาพท 2.3 ตวอยางสภาพภมประเทศทเปนตวกาหนดความเขมขนและการกระจายตวของสาร

มลพษทางอากาศ

แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ, 2554: 2.

2.2.2 แหลงกาเนดมลพษทางอากาศ

แหลงกาเนดมลพษทางอากาศแบงออกไดเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอแหลงกาเนดตาม

ธรรมชาตและแหลงกาเนดทเกดจากกจกรรมของมนษย (กรมควบคมมลพษ, 2554: 5) ดงน

1) แหลงกาเนดตามธรรมชาต (Natural Sources) เปนแหลงกาเนดทกอใหเกดสาร

มลพษทางอากาศตามกระบวนการทางธรรมชาต หรอไมมการกระทาหรอกจกรรมของมนษยเขาไป

เกยวของ เชน ภเขาไฟระเบด แผนดนไหว ไฟปาตามธรรมชาต การปลอยกาซจากการยอยสลายซาก

พชซากสตวโดยจลนทรย เปนตน

2) แหลงกาเนดทเกดจากกจกรรมของมนษย (Man-Made Sources หรอAnthropogenic

Sources) เปนแหลงกาเนดทเกดจากกจกรรมของมนษยททาใหมการระบายสารมลพษทางอากาศแบงได

เปน 3 ประเภท คอ

31

(1) แหลงกาเนดมลพษทางอากาศทอยกบท (Point Sources) ไดแก การ

ปลดปลอยมลพษจากโรงงานอตสาหกรรม (Industrial Air Pollution) ไอระเหยจากคลงน ามนและ

สถานบรการนามน เปนตน

(2) แหลงกาเนดมลพษทางอากาศทเคลอนท (Mobile Sources) ไดแก

มลพษจากยานพาหนะ (Automobile Air Pollution) ประเภทตาง ๆ เชน รถยนต รถบรรทก เรอ

เครองบน เปนตน

(3) มลพษทางอากาศทไมมแหลงกาเนดแนนอน (Non-Point Sources)

ไดแก การเผาในทโลง การลกลอบเผาปา การเผาตอซงในนาขาว การเผาขยะ ฝ นละอองจากพนดนท

ถกพดพาโดยลม เปนตน

2.2.3 ประเภทของสารมลพษทางอากาศ

สารมลพษทางอากาศอาจแบงได 2 ประเภท ตามลกษณะการเกด คอ สารมลพษอากาศปฐม

ภมและสารมลพษอากาศทตยภม ซงมรายละเอยดดงน (กรมควบคมมลพษ, 2554: 4)

1) สารมลพษอากาศปฐมภม (Primary Air Pollutants)

สารมลพษอากาศปฐมภมเปนสารมลพษทางอากาศทเกดขนและถกระบายจาก

แหลงกาเนดโดยตรงสบรรยากาศ เชน กาซซลเฟอรไดออกไซด (Sulfur Dioxide) กาซคารบอนมอนอกไซด

(Carbon Monoxide) กาซออกไซดของไนโตรเจน (Nitrogen Oxide) สารไฮโดรคารบอน (Hydrocarbon)

สารอนทรยระเหยงาย (Volatile Organic Compounds) ฝ นละออง ดนทราย แปง ละอองเกสรและเขมา

ควนทเกดจากการเผาไหมเชอเพลงในยานพาหนะและในโรงงานอตสาหกรรม เปนตน

2) สารมลพษอากาศทตยภม (Secondary Air Pollutants)

สารมลพษอากาศทตยภมเปนสารมลพษทางอากาศทไมไดเกดและถกระบายออก

จากแหลงกาเนดใด ๆ แตเกดขนในบรรยากาศจากปฏกรยาเคมระหวางสารมลพษอากาศปฐมภมกบ

สารประกอบอน ๆ ทอยในบรรยากาศ เชน กาซโอโซน ฝ นละอองขนาดเลกและสารมลพษทาง

อากาศทเปนสารอนนทรย (Inorganic) เชน กาซไฮโดรเจนซลไฟดและฝ นตะกว เปนตน

2.2.4 ชนดของมลพษทางอากาศ

ในประเทศไทยไดมการกาหนดคามาตรฐานคณภาพอากาศในบรรยากาศ เพอประโยชนใน

การสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมตามมาตรา 32 แหงพระราชบญญตสงเสรมและรกษา

คณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 โดยการกาหนดมาตรฐานดงกลาวเปนไปตามหลกวชาการ

กฎเกณฑและหลกฐานทางวทยาศาสตรพนฐานและคานงถงความเปนไปไดในเชงเศรษฐกจ สงคม

32

และเทคโนโลยทเกยวของ นอกจากนยงมการกาหนดมาตรฐานการระบายสารมลพษทางอากาศจาก

แหลงกาเนดตามมาตรา 55 อกดวย สารมลพษทางอากาศตามมาตรฐานคณภาพอากาศในบรรยากาศ

ทสาคญและมผลกระทบตอสขภาพอนามยทมการกาหนดคามาตรฐานแลวมจานวน 7 ชนด ไดแก

กาซคารบอนมอนอกไซด กาซไนโตรเจนไดออกไซด กาซซลเฟอรไดออกไซด กาซโอโซน ฝ น

ละออง สารอนทรยระเหยงาย และสารตะกว โดยมการกาหนดมาตรฐานเปนคาเฉลยระยะสน ไดแก

มาตรฐานเฉลย 1 ชวโมง 8 ชวโมงและ 24 ชวโมง กาหนดขนเพอปองกนผลกระทบตอสขภาพ

อนามยอยางเฉยบพลน (Acute Effect) สวนมาตรฐานคาเฉลยระยะยาว ไดแก มาตรฐานเฉลย 1 เดอน

และ 1 ป กาหนดขนเพอปองกนผลกระทบทจะเกดขนในระยะยาวหรอผลกระทบเรอรงตอสขภาพ

อนามย (Chronic Effect) (กรมควบคมมลพษ, 2554: 10-17) ซงสารมลพษทางอากาศทเกดจากการ

เผาในทโลงซงรวมกนเปนหมอกควนสะสมอยในบรรยากาศทสาคญไดแก

1) กาซคารบอนมอนอกไซด (Carbon Monoxide: CO)

เกดจากการเผาไหมทไมสมบรณของเชอเพลงทมคารบอนเปนองคประกอบ เปน

กาซทไมมส กลน และรสทาใหมความเปนอนตรายสง โดยปกตในบรรยากาศทวไปมปรมาณกาซ

คารบอนมอนอกไซดประมาณ 0.1 สวนในลานสวน (ppm) ในทองถนนทมการจราจรหนาแนนอาจ

มคาสงถง 100-200 สวนในลานสวน (ppm) ซงสามารถทาใหเกดการวงเวยนศรษะ โดยหากระดบ

ความเขมขนสงกวา 1,000 สวนในลานสวน (ppm) จะทาใหหมดสตและเสยชวตได สาหรบในเมอง

ใหญ เชน กรงเทพมหานคร ปรมณฑลและเมองหลกในภมภาคตาง ๆ ของประเทศไทยม

แหลงกาเนดหลกของกาซคารบอนมอนอกไซดมาจากการระบายจากรถยนตตาง ๆ ทวงอยบนทอง

ถนนและเครองยนตทมการเผาไหมไมสมบรณ การตดเครองยนตขณะรถยนตจอดอยกบททาใหม

การระบายของกาซชนดนมากขน โดยเฉพาะเมออยในภาวะการจราจรหนาแนนและตดขดทาใหเกด

การสะสมตวของมลพษทางอากาศหลายชนดในปรมาณมาก นอกจากนยงเกดจากการเผาไหมตาง ๆ

ในบานเรอนหรอกจกรรมชมชน เชน การสบบหร การจดเตาถานในบานเรอน การปงหรอยาง

อาหารทาใหมการสะสมกาซในบรรยากาศในปรมาณสงขนซงจะทาใหเปนอนตรายโดยเฉพาะใน

หองทไมมชองระบายอากาศ

2) ฝ นละออง (Particulate)

ฝ นละออง หมายถง อนภาคของแขงหรอของเหลวทมอยในอากาศ ฝ นละอองเกด

จากกจกรรมตาง ๆ ทงโดยธรรมชาตและจากการเผาไหมเชอเพลง โดยเกดไดทงจากการจราจร

ขนสง กจกรรมอตสาหกรรมและการเผาในทโลง ทาใหองคประกอบทางกายภาพและเคมของฝ นม

ความหลากหลาย นอกจากนยงเกดจากการรวมตวของอนภาคฝ นและกาซบางตว เชน ซลเฟอรได

ออกไซด ออกไซดของไนโตรเจน เปนตน ฝ นละอองในบรรยากาศจงอาจแบงเปน 2 ประเภท คอ

33

ฝ นละอองชนดปฐมภม ซงเกดขนและแพรกระจายสบรรยากาศโดยตรงและฝ นละอองชนดทตยภม

เกดขนจากปฏกรยาตาง ๆ ในบรรยากาศ เชน การรวมตวของฝ นละอองดวยกน การรวมตวของฝ น

ละอองกบกาซ การรวมตวของฝ นละอองกบของเหลวหรอรวมตวกบของแขง ฝ นละอองทมอยใน

บรรยากาศมทงขนาดใหญกวา 500 ไมครอน ซงเปนฝ นทรายขนาดใหญมองเหนไดดวยตาเปลา ไป

จนถงขนาดเลกมากตงแต 0.002 ไมครอน ซงเปนกลมของโมเลกล (มองดวยตาเปลาไมเหนตองด

ดวยกลองจลทรรศนแบบอเลคตรอน)

ภาพท 2.4 เปรยบเทยบขนาดของฝ นละอองขนาดเลกทมผลกระทบตอสขภาพกบอนภาคทราย

และเสนผม

แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ, 2554: 1.

ฝ นละอองขนาดใหญ มกเกดจากกจกรรมการกอสราง การฟงกระจายของดนหรอ

ทราย มกตกลงสพนดนอยางรวดเรว ฝ นละอองแขวนลอยในบรรยากาศ (Total Suspended

Particulate: TSP) หมายถง ฝ นละอองทสามารถแขวนลอยอยในอากาศไดเปนเวลานานมขนาดเลก

กวาหรอเทากบ 100 ไมครอน (1 ไมครอน เทากบ 1:10,000 เซนตเมตร) ซงเกดไดจากธรรมชาต เชน

การฟงของดนและเกดจากมนษย เชน การกอสราง ควนจากทอไอเสย จากโรงงานอตสาหกรรม

เปนตน นอกจากนยงเกดจากปฏกรยาเคมของสารมลพษบางชนดในอากาศ เกดเปนอนภาคฝ นได

เชนกน ฝ นละอองขนาดเลกมกเกดจากการเผาไหมตาง ๆ เชน การเผาไหมของน ามนดเซล บหร การ

เผาเศษวชพช ขยะและปฏกรยาทางเคมในอากาศ โดยฝ นละอองในกลมนอาจแบงยอยออกไดเปน 3

ชนด ดงน

(1) ฝ นละอองขนาดเลกกวาหรอเทากบ 10 ไมครอน (PM10) เปนฝ นละอองทม

ผลกระทบตอสขภาพ เนองจากเมอหายใจเขาไปสามารถเขาไปสะสมในระบบทางเดนหายใจ

34

(2) ฝ นละอองขนาดเลกกวาหรอเทากบ 2.5 ไมครอน (PM2.5

(3) ฝ นละอองขนาดเลกกวา 1 ไมครอน (PM

) เปนฝ นละอองทม

ผลกระทบตอสขภาพมากกวา เนองจากสามารถเขาไปถงถงลมในปอดได

1

ฝ นละอองขนาดเลกทมขนาดไมเกน 10 ไมครอน (PM

) ฝ นละอองทแขวนลอยอยในอากาศ

ไดนานเนองจากมความเรวในการตกตวตามกจะเปนฝ นละอองขนาดเลก หากมองคประกอบอน ๆ

การไหลเวยนของอากาศ กระแสลมมาเกยวของจะทาใหฝ นละอองแขวนลอยอยในอากาศไดนาน

ขน ฝ นละอองทมขนาดใหญ (ขนาดเสนผานศนยกลางใหญกวา 100 ไมครอน) อาจแขวนลอยอยใน

บรรยากาศไดเพยง 2-3 นาท แตฝ นละอองทมขนาดไมเกน 0.5 ไมครอน อาจแขวนอยในอากาศได

นานเปนป

10

มาตรฐานฝ นละอองในบรรยากาศของประเทศไทยสาหรบฝ นละอองขนาดไมเกน 100

ไมครอนหรอ TSP ฝ นละอองขนาดไมเกน 10 ไมครอนหรอ PM

) สามารถเขาไปในระบบ

ทางเดนหายใจผานโพรงจมกเขาไปถงถงลมในปอด และฝ นละอองจะมพษมากขน หากฝ นละออง

นนเกดจากการรวมตวของกาซบางชนด เชน ซลเฟอรไดออกไซด ออกไซดของไนโตรเจนเขาไป

ในอนภาคของฝ น

10 และฝ นละอองขนาดไมเกน 2.5

ไมครอนหรอ PM2.5 ซงจะมมาตรฐานคาเฉลย 24 ชวโมงและ 1 ป สาหรบ TSP มคามาตรฐานเฉลย 24

ชวโมงไมเกน 330 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตรและคามาตรฐานเฉลย 1 ปไมเกน 100 ไมโครกรมตอ

ลกบาศกเมตร PM10 มคามาตรฐานเฉลย 24 ชวโมงไมเกน 120 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตรและคา

มาตรฐานเฉลย 1 ปไมเกน 50 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตรและ PM2.5

มคามาตรฐานเฉลย 24 ชวโมงไม

เกน 50 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตรและคามาตรฐานเฉลย 1 ป ไมเกน 25 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร

2.2.5 ผลกระทบของมลพษทางอากาศ

มลพษทางอากาศทเกดจากกจกรรมและแหลงกาเนดทงแหลงกาเนดตามธรรมชาตและ

แหลงกาเนดทเกดจากกจกรรมของมนษยกอใหเกดผลกระทบในหลายดาน ซงสามารถสรปโดย

รายละเอยดไดดงน (กรมควบคมมลพษ, 2554: 21-29)

1) ผลกระทบตอสขภาพ

ฝ นละอองเปนมลพษทางอากาศทสาคญอกหนงชนดทกอใหเกดผลกระทบตอ

สขภาพโดยเฉพาะโรคทางเดนหายใจ งานวจยของหลายทานพบวาฝ นละอองทกอใหเกดปญหาตอ

สขภาพจะเปนฝ นละอองขนาดเลกทมขนาดไมเกน 10 ไมครอน (PM10) โดยฝ นละอองขนาดเลกน

จะสามารถเขาไปในระบบทางเดนหายใจผานโพรงจมกเขาไปถงถงลมในปอดและฝ นละอองจะม

35

พษมากขนหากฝ นละอองน นเกดจากการรวมตวของกาซบางชนด เชน ซลเฟอรไดออกไซด

ออกไซดของไนโตรเจนเขาไปในอนภาคของฝ น

2) ผลกระทบจากมลพษทางอากาศตอทศนวสย

ทศนวสย (Visibility) คอ สภาวะอากาศใกลหรอไกลทคนเราสามารถมองเหน

ทวทศนรอบตว วนททศนวสยด หมายความวา วนทสามารถมองเหนภเขา ขอบฟา ทงหญา ตนไม

ตลอดจนสงปลกสราง อาคารบานเรอนไดอยางชดเจนในเวลากลางวนไมวาจะเปนการทองเทยว

ชายทะเลหรอปาเขา คนสวนมากชนชอบทจะมองไปไดไกล มความรสกชนชมธรรมชาต ความเบก

บานเมอไดเหน มความสาคญจรรโลงใจ ดงนนการสงวนรกษาทศนวสยจงเปนสงจาเปน

ปญหามลพษทางอากาศทเกดขนหลายครงเปนตวทาลายทศนวสย หมอกควนหรอ

เขมาควนดาและควนขาวหรอแมกระทงฟาหลวลวนมทมาจากการปลอยสารแขวนลอยสบรรยากาศ

ทงในรปของกาซ ตลอดจนหยดน าและของแขงขนาดเลก ดวยเหตนทศนวสยจงสามารถใชเปน

เครองบงบอกระดบมลพษทางอากาศในบรรยากาศทวไปไดอกทางหนงดวย

3) ผลกระทบจากมลพษทางอากาศตอภมอากาศโลก

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลก การเพมขนของอณหภมเฉลยของอากาศ

ใกลพนผวโลกและน าในมหาสมทรตงแตชวงครงหลงของครสตศตวรรษท 20 ทาใหมการ

คาดการณวาอณหภมเฉลยของโลกจะเพมขนอยางตอเนองจากการสะสมของกาซเรอนกระจก

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate Change) ซงหมายถง การเปลยนแปลงสภาวะอากาศอน

เปนผลจากกจกรรมของมนษยทเปลยนองคประกอบของบรรยากาศโลกโดยตรงหรอโดยออม

นกวทยาศาสตรเชอวาการเผาผลาญเชอเพลงฟอสซล (Fossil Fuel) ซงเปนแหลงพลงงานสาคญใน

การพฒนาอตสาหกรรมในชวง 200 ปทผานมาเปนสาเหตสาคญททาใหความเขมขนของกาซเรอน

กระจก (Greenhouse Gas) ในบรรยากาศเพมขนกอใหเกดปรากฏการณเรอนกระจก (Greenhouse

Effect) หรอภาวะโลกรอน (Global Warming) สาหรบฝ นละอองทเกดจากกจกรรมการผลตตาง ๆ

และจากการเผาในทโลงมงานวจยและผลการศกษาหลายชนพบวาฝ นละอองขนาดเลกซงสามารถ

แขวนลอยในบรรยากาศไดนาน เปนอกสาเหตหนงททาใหสภาวะภมอากาศโลกเปลยนไปเชนกน

ฝ นละอองเหลานน เมอแขวนลอยอยในอากาศกแปรเปลยนเปนเหมอนชนกนไมใหรงสความรอน

สะทอนออกไปนอกโลก ทาใหอณหภมของโลกเพมขน สงผลใหวงจรของภมอากาศโลกเปลยนไป

ในขณะเดยวกนนกวทยาศาสตรอกกลมกประเมนวามลพษทเปนฝ นขนาดเลกและแอโรซอล

สะทอนแสงอาทตยกลบสบรรยากาศ อาจทาใหอณหภมของโลกตางลงในอนาคต

36

2.3 หมอกควนและผลกระทบ

หมอกควนจดไดวา เปนมลพษทางอากาศท สาคญของภาคเหนอ เปนผลผลตของ

กระบวนการเผาไหมหรอสนดาปทไมสมบรณ เปนตนกาเนดของสารมลพษทางอากาศทฝงตวอย

กบอนภาคฝ นละอองขนาดเลกทเมอเขาไปในปอดแลวไมสามารถขบออกมาได สารมลพษกลมทม

จานวนชนดมากทสดเปนสารประกอบอนทรยทมชอวาพอลไซคลกอะโรมาตกไฮโดรคารบอน

(Polycyclic Aromatic Hydrocarbons) ทมกเรยกชอวาพเอเอชหรอพาห (PAHs) ซงมสารสมาชกไม

นอยกวาสบชนดทเปนสารกอมะเรง 2 และแทบทกชนดเปนสารทคงอยในสงแวดลอมไดนานไม

สลายตวไดงาย (มงคล รายะนคร, 2553: 9)

2.3.1 ความหมายของหมอกควน (Haze)

มหาวทยาลยเชยงใหม (2550 อางถงใน จนตรตน ราชวงศ, 2553: 9) ไดกลาวถงความหมาย

ของหมอกควน หมายถง ปรากฏการณทฝ น ควนและอนภาคแขวนลอยในอากาศรวมตวกนใน

สภาวะทอากาศปด ซงเกดขนงายในสภาพอากาศแหง ลกษณะภมประเทศทเออตอใหเกดหมอกปก

คลม ไดแก พนทแองกระทะหรอพนทปดระหวางหบเขา ประกอบกบบรรยากาศเหนอภมประเทศ

นนมชนอณหภมผกผนเกดขน นอกจากนยงใหอธบายเพมเตมวา Haze หมายถง หมอกควนจาก

การเกษตร การกอสราง มกเปนอนภาคของฝ น ควน ขเถาและ Smog (Smok+Fog) หมายถง หมอก

ควนมพษจากอตสาหกรรม ยานพาหนะ เครองจกรกล

ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร สานกประชาสมพนธเขต 3 จงหวดเชยงใหม

(2553) ไดกลาวถงความหมายของหมอกควน หมายถง ปรากฏการณทฝ น ควนและอนภาค

แขวนลอยในอากาศ รวมตวกนในสภาวะทอากาศปด หมอกควนเกดขนไดงายในสภาพอากาศแหง

(แตกตางจากหมอกทสภาพอากาศตองมความชนสงพอ) ลกษณะภมประเทศทเออใหเกดหมอกควน

ปกคลม ไดแก พนทแองกระทะหรอพนทปดระหวางหบเขาประกอบกบบรรยากาศเหนอภม

ประเทศนนมชนอณหภมผกผนเกดขนตามทฤษฎ มวลอากาศเยนจะอยใกลพนดนเพราะมความ

หนาแนนและมน าหนกมากกวามวลอากาศรอน ถาหากมวลอากาศรอน (ทไหลอยดานบนของ

อากาศเยน) เคลอนตวอยางรวดเรวและรนแรงเพยงพอแลวจะสามารถปดกนการถายเทความรอน

และอนภาคแขวนลอยในบรรยากาศดานลางไมใหขนมาดนบนได (ปรากฏการณ El Nino เปนปจจย

หนงทมผลกระทบตอความรนแรงของมวลอากาศในชนบรรยากาศ)

37

ราชบณฑตยสถาน (2556) ไดใหคาอธบายของหมอกควนไววา หมอก ถาเปนคานาม

หมายถง ละอองน าขนาดเลกมากทมองเหนไดดวยตาเปลา เกดจากการกลนตวของไอน าลอยอยใน

อากาศ ถาเปนคาวเศษณ หมายถง สเทาแกอยางสเมฆ เปนฝามว เชน ตาหมอก

ควน ความหมายทวไป หมายถง สงทเหนเปนสดาหรอขาวคลายหมอกลอยออกมาจากของ

ทกาลงไหมไฟหรอจากการเผาไหม สงทมลกษณะคลายคลงเชนนน ถามความหมายเฉพาะสาขาวชา

เชน สาขาวทยาศาสตร ควน หมายถง แกสทมอนภาคละเอยดของของแขงแขวนลอยอยนอกจากน

ในทางวทยาศาสตรไดนาคาวา หมอกและควนมาบญญตใชกบศพทคาวา Smog ซงมาจากการรวม

คาศพทภาษาองกฤษ 2 คาคอคาวา Smoke กบ Fog คณะกรรมการจดทาพจนานกรมศพทวทยาศาสตร

บญญตศพท Smog วาหมอกปนควนและใหความหมายไว 2 ความหมายดงน

1) หมอกทผสมปนเปอนดวยควนและ 2) มลพษทางอากาศชนดหนงเดมเกดจากโรงงาน

อตสาหกรรมซงใชถานหนเปนเชอเพลงปลอยควนปนกาซซลเฟอรไดออกไซด ปจจบนสวนใหญ

มาจากยานพาหนะ มลพษเหลานนเม อรวมกบหมอกและกระทบแสงแดดกจะกระจายไปทว

บรรยากาศ

มหาวทยาลยรามคาแหง หองอานหนงสออเลกทรอนกส (2556) หมอก หมายถง ละอองน า

ทเกดจากการฟงกระจายของของเหลวในบรรยากาศ และควน หมายถง อนภาคของแขงขนาดเลก

ซงเกดจากการเผาไหมเชอเพลงทไมสมบรณ

จากนยามความหมายของหมอกควนทกลาวไปแลวในขางตน สามารถสรปไดวา หมอก

ควน (Haze) หมายถง ปรากฏการณทฝ น ควน และอนภาคแขวนลอยในอากาศรวมตวกนในสภาวะ

ทอากาศปด หมอกควนเกดขนไดงายในสภาพอากาศแหง ลกษณะภมประเทศทเออใหเกดหมอก

ควนปกคลม ไดแก พนทแองกระทะหรอพนทปดระหวางหบเขาและบรรยากาศเหนอภมประเทศ

นนมชนอณหภมผกผนเกดขน (Temperature Inversion)

2.3.2 สาเหตของการเกดหมอกควน

จากการศกษาเอกสารทเกยวของพบวาสาเหตหลกของหมอกควนคอ การเผาในทโลง

(Open Burning) ซงเปนแหลงกาเนดมลพษทางอากาศเชงพนท (Area Sources) หรอไมม

แหลงกาเนดทแนนอน (Non-point Sources) ทสงผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพ

อนามยของประชาชน โดยมสารมลพษประเภทตาง ๆ ไดแก ฝ น ละออง เขมาควน เถา กาซ

คารบอนมอนอกไซด กาซซลเฟอรไดออกไซด ออกไซดของไนโตรเจน ตลอดจนสารมลพษทตยภม

เชน โอโซน รวมทงเปนแหลงกาเนดของสารอนทรยระเหยงายซงบางชนดเปนสารทมความเสยงตอ

การกอใหเกดมะเรง เชน Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs) ฯลฯ นอกจากนยงมการปลอย

38

กาซคารบอนไดออกไซด ซงเปนกาซเรอนกระจกดวย ซงฝ นละออง ควน เขมา เถา ทเกดขนจากการ

เผาในทโลงกอใหเกดความเดอดรอนราคาญและสงผลกระทบตอระบบทางเดนหายใจทครอบคลม

พนทกวางหรอเรยกอกอยางหนงวา มลพษขามแดน (Transboundary Pollution) การเผาในทโลงเกด

จาก 3 กจกรรมหลก ไดแก การเกดไฟปา การเผาเศษวสดการเกษตรและการเผาขยะมลฝอยชมชน

(กรมควบคมมลพษ, 2554: 59-60) ซงมรายละเอยดดงน

1) การเกดไฟปา

ปญหาไฟปาทเกดขนในประเทศไทยนนสวนใหญเกดจากคนทจดไฟเผาปาดวย

วตถประสงคอยางใดอยางหนง เชน เผาไร หาของปา ลาสตว และเลยงสตว เปนตน หรออาจเกด

จากความประมาทเลนเลอ ขาดความรบผดชอบหรอทศนคตทไมถกตองตอปญหาไฟปา ทาใหเกด

ปญหามลพษทางอากาศในรปของหมอกควน ซงสงผลกระทบตอสขภาพอนามยของมนษยและ

กระทบตอการเกษตรกรรมการคมนาคมขนสง มลพษทางอากาศจากไฟปามความหลากหลายของ

ชนดของมลพษ ท งฝ นละออง กาซซลเฟอรไดออกไซด กาซคารบอนมอนอกไซด กาซ

คารบอนไดออกไซดและสารพษตาง ๆ หมอกควนทเกดขนจากไฟปาสามารถถกพดพาไปไดเปน

ระยะทางไกล (ขนอยกบความเรวและทศทางลม) สงผลกระทบตอพนทเปนวงกวางและบางครงอาจ

ถกพดพาขามพรมแดนประเทศ เกดเปนปญหามลพษจากหมอกควนขามแดน ดงตวอยางจากกรณ

หมอกควนจากไฟปาและไฟบนดนในประเทศอนโดนเซย ซงมลพษทางอากาศทเกดขนสงผล

กระทบในหลายประเทศใกลเคยง รวมถงภาคใตตอนลางของประเทศไทยดวย

2) การเผาเศษวสดและพชผลทางการเกษตร

ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรมทมการปลกพชเศรษฐกจในพนทตาง ๆ ทว

ประเทศ พชเศรษฐกจทสาคญไดแก ขาว ขาวโพด ออย มนสาปะหลง เปนตน ในการทาการเกษตร

ใหไดผลผลตสง สงทสาคญทสดคอการเตรยมดนทจะทาการเพาะปลกซงจะตองมการถางพนทเพอ

กาจดเศษพช วธการทงาย สะดวกและประหยดสาหรบเกษตรกรทนยมใชกนมากคอการเผา เชน

การเผาตอซงและฟางขาว เกษตรกรหนมาใชวธการเผาฟางในนาใหหมดไปหรอเบาบางลงกอนทจะ

ใชรถไถนาไถกลบ เพอเตรยมดนปลกขาวในฤดตอไป นอกจากนในการเกบเกยวผลผลตภาค

การเกษตรบางชนด เชน ออย เกษตรกรตองทาการเผาใบออยใหมปรมาณนอยลงเพอใหงายตอการ

เกบเกยว รวมทงการกาจดเศษพชประเภทอน ๆ เกษตรกรจงมกจะใชการเผาเชนเดยวกน แตการเผา

วสดการเกษตรในพนท จะสงผลเสยตอคณภาพดน เนองจากจะทาใหสญเสยอนทรยวตถทอยหนา

ดนซงเปนสวนสาคญในการปรบปรงดนเพอการเกษตรแบบยงยนทาใหดนเสอมโทรมลงและตอง

ใชปยเคม มผประเมนวาเฉพาะการเผาทงเศษเหลอจากตอซงและฟางขาวเพยงอยางเดยวทาใหดน

ตองสญเสยธาตอาหารหลกทเปนไนโตรเจนถง 90 ลานกโลกรม ฟอสฟอรส 20 ลานกโลกรม และ

39

โพแทสเซยม 260 ลานกโลกรม ยงไมนบการสญเสยธาตอาหารรอง เชน แคลเซยม แมกนเซยม

และซลเฟอร อกกวา 150 ลานกโลกรมตอป นอกจากนการเผายงทาใหโครงสรางดนเปลยนแปลง

ไป เกดการสญเสยน าในดนและยงทาลายจลนทรยและแมลงทเปนประโยชนในดนรวมทงยง

กอใหเกดมลพษทางอากาศ เชน ฝ นละออง (การเผาเศษพช 1 ตน จะทาใหเกดฝ นละอองประมาณ 2-

14 กโลกรม) กาซคารบอนไดออกไซด กาซคารบอนมอนอกไซด กาซซลเฟอรไดออกไซดและกาซ

พษอน ๆ อกหลายชนดและกลมควน ยงอาจกอใหเกดอบตเหตทางถนนและยงทาใหเกดไฟไหม

ลกลามเปนวงกวางได

ในการกาจดเศษวสดการเกษตร เกษตรกรควรใชการไถกลบแทนการเผา ซงจะ

เปนการเพมอนทรยวตถใหแกดน ทาใหดนรวนซย ชวยรกษาความเปนกรด-ดางของดน ลดความ

เปนพษของแรธาตบางตวในดนซงจะละลายในสภาพดนเปรยว เพมจลนทรยและสตวทเปน

ประโยชนในดน ทาใหดนมสภาพดขนอยางย งยนและไมกอใหเกดมลพษตอสขภาพอนามย

นอกจากนยงสามารถนาวสดทางการเกษตรบางสวนไปใชเปนเชอเพลงในภาคอตสาหกรรมตาง ๆ

3) การเผาขยะมลฝอยจากชมชน

จากการศกษาพบวาการเผาขยะ 1 กโลกรม ทาใหเกดฝ นขนาดเลกทมอนตรายตอ

สขภาพ 19 กรมหรอเทากบ 45.7 กรมตอครวเรอนตอวน (อตราการผลตของครวเรอน 2-5 กโลกรม

ตอวน) นอกจากนการเผาขยะมลฝอยทมพลาสตกปนอยในทโลงจะกอใหเกดสารอนนทรยระเหย

ประมาณ 14 กรมตอขยะมลฝอย 1 กโลกรมหรอประมาณ 35 กรมตอครวเรอนตอวนโดยสารมลพษท

สาคญทพบ ไดแก เบนซน ไดออกซน ซงสารทงสองชนดดงกลาวเปนสารกอมะเรง

มงคล รายะนาคร (2553: 9) ไดกลาวถงกจกรรมทเปนสาเหตของการเกดหมอกควนใน

ประเทศไทย ประกอบดวย

1) ไฟปา การเกดไฟปาสวนใหญเกดจากการทคนจดไฟเผาปาเพ อหาของปา

ลาสตว เผาไร หรอเกดจากความประมาทเลนเลอหรอมทศนคตทไมถกตองตอปญหาไฟปา

2) การเผาเศษพชและเศษวสดการเกษตร สาเหตของหมอกควนในกรณนเกดจาก

การเผาเพอเตรยมทาการเกษตร สวนหนงเกดจากความเชอทวาการเผาเพยงเลกนอยไมกอใหเกด

ปญหาและชวยเพมผลผลต ชวยกาจดวชพชและเชอโรคในดน การเผาเพอทาเกษตรเปนกจกรรมท

ครอบคลมพนทกวางขวางทวภาคเหนอตอนบนและประเทศเพอนบานของไทย หลกฐานสาคญ

สามารถดไดจากภาพถายดาวเทยมซงมกจะพบตาแหนงของพนททมการเผาทเรยกกนวาฮอทสปอต

(Hot Spot) หรอจดรอนเปนจานวนมากในชวงทมปญหามลพษทางอากาศอนเนองมาจากหมอกควน

3) การเผาขยะมลฝอยจากชมชน การเผาขยะจากชมชนทมไดมการใชเตาเผา

อณหภมสง ทาใหเกดหมอกควนซง ปรมาณของควนในรปของฝ นละอองขนาดเลกทเกดจากการ

40

เผาขยะโดยเฉลยเทากบ 45 กรมตอ ครวเรอนตอวน นอกจากนในขยะมลฝอยทมพลาสตกปนอย

หากมการเผาในทโลงจะกอใหเกด สารอนทรยระเหยทมสารมลพษอยดวย

4) การเผาในพนทเอกชนทไมไดใชประโยชนหรอพนทรกรางวางเปลา

5) การเผาวชพชรมถนน

6) มลพษจากอตสาหกรรมทงทเปนโรงงานตามพระราชบญญตโรงงาน พ.ศ. 2535

โรงเผาอฐ เตาเผาศพและอตสาหกรรมครวเรอนซงสวนใหญเปนกจการทเปนอนตรายตอสขภาพ

ตามพระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535

2.3.3 ผลกระทบของมลพษทางอากาศจากหมอกควน

การเกดมลพษทางอากาศจากหมอกควนกอใหเกดผลกระทบในดานตาง ๆ มากมาย อาท

ผลกระทบดานสขภาพ ผลกระทบดานเศรษฐกจและการทองเทยว ผลกระทบตอการเดนทาง

คมนาคมและผลกระทบทางดานอน ๆ ซงมรายละเอยดดงน

1) ผลกระทบทางดานสขภาพ

ฝ นละอองขนาดเลกสามารถกอใหเกดอนตรายอยางรนแรงตอสขภาพของ

ประชาชน เมอเขาสระบบทางเดนหายใจของรางกายของมนษยจะทาใหเกดการทาลายอวยวะของ

ระบบทางเดนหายใจโดยตรงและยงทาใหเกดอาการระคายเคองตา ระคายคอ แนนหนาอก หายใจถ

เกดหอบหด ถงลมโปงพองและอาจเกดโรคระบบทางเดนหายใจ (วนดา จนศาสตร, 2551 อางถงใน

จนตรตน ราชวงค, 2553: 12)

ผลการศกษาวจยทเกยวกบผลกระทบของมลพษทางอากาศทมตอสขภาพของ

ประชาชนในภาคเหนอของประเทศไทยในเขตพนทจงหวดเชยงใหมและจงหวดลาพน อาทเชน

โครงการวจยโดย พงศเทพ ววรรธนะเดชและคณะ พบความสมพนธระหวางระดบรายวนของฝ น

ในอากาศกบอาการของโรคหอบหด โครงการวจยโดยอษณย วนจเขตคานวณและคณะ พบความ

สามารถของสารมลพษจากฝ นขนาดเลกในการทาลายดเอนเอของเซลลถงลมปอดและโครงการวจย

โดยทพวรรณ ประภามณฑลและคณะ พบสารมลพษทางอากาศทตกคางอยในระบบรางกายของคน

ในรปของสารเมตาบอไลต นอกจากนมงคล รายะนาครและคณะยงไดวเคราะหพบสารมลพษทาง

อากาศในอนภาคฝ นขนาดเลก ทงทเปนสารโลหะหนกและสารอนทรยประเภทพเอเอชหรอพาหซง

เปนสารกอมะเรงหลายชนด ผลกระทบทางดานสขภาพจากมลพษทางอากาศโดยทวไป ไดแก การ

รสกระคายเคองหรอแสบตา ภาวะการหายใจไมสะดวกโดยเฉพาะกบผทเปนโรคหอบหดมความ

เสยงทจะมอาการทรดหนกถงขนเสยชวตได เนองจากขดความสามารถในการทางานของปอดลดลง

อยางรวดเรวและแมวาอาจจะไมเสยชวตดวยโรคหอบหดแตในระยะยาวมกจะเสยชวตดวย

41

โรคมะเรงปอด โดยเฉพาะในเขตอาเภอสารภและอาเภอหางดง จงหวดเชยงใหมในระยะประมาณ

10 ปทผานมามผปวยเปนมะเรงรายใหมรายปในอตรา 40 : 100,000 คน ซง ถอวาสง เปน 2 เทาของ

อตราเฉลยของประเทศไทยทตกปละ 20 : 100,000 คน (มงคล รายะนาคร, 2553: 11)

2) ผลกระทบทางดานเศรษฐกจและการทองเทยว

มลพษทางอากาศนอกจากจะมผลกระทบทางดานสขภาพอยางไมมขอสงสยแลว

ยงมผลทาใหผทเจบปวยอนเนองจากภาวะหมอกควนหรอมลพษทางอากาศตองเสยคาใชจายในการ

รกษาพยาบาลขาดรายไดจากการหยดงาน จากผลการวจยโดยพงศเทพ ววรรธนะเดชและคณะ กรณ

ของตนทนการรกษาความเจบปวยอนเนองมาจากโรคหอบหดของผปวยในจงหวดเชยงใหม ทาใหม

คาใชจายเพมขนโดยเฉลยในชวงป พ.ศ. 2549-2550 ประมาณ 15,000 บาทตอคนตอปซงสงกวาคา

รกษาพยาบาลเฉลยของคนเชยงใหม โดยทวไป (ประมาณ 5,000 บาทตอคนตอป) ถง 3 เทา

ผลกระทบของมลพษทางอากาศโดยเฉพาะปทมหมอกควนมากกวาปกตมสวนทาใหรายไดเขาส

ภาคธรกจทองเทยวลดลงอยางกะทนหนได สมาคมธรกจทองเทยวจงหวดเชยงใหมไดเคยประมาณ

การวาในปจจบนมคนทวโลกทองเทยวตางประเทศไมตากวา 900 ลานคนในจานวนนมผมา

ทองเทยวในภมภาคอาเซยนไมตากวา 60 ลานคน โดยมาทองเทยวทจงหวดเชยงใหมเฉลยปละ 1.7

ลานคน นารายไดเขาสจงหวดเชยงใหมประมาณปละ 40,000 ลานบาท หากจานวนผมาทองเทยว

จงหวดเชยงใหมลดลงกจะสงผลถงภาวะการวางงานของประชาชนจานวนมากได ในรายงานการ

ศกษาของเรวด จรงรตนาพงศและอารยา มนสบญเพมพล ทไดอาศยขอมลจานวนผมาพกแรมของ

จงหวดเชยงใหมเฉพาะชวงเดอนกมภาพนธถงเมษายนของป พ.ศ. 2546-2550 ประกอบกบการ

สมภาษณเลขาธการสมาคมธรกจทองเทยวเชยงใหม สรปวาวกฤตการณหมอกควนป พ.ศ. 2550

สงผลใหจานวนนกทองเทยวลดลงอยางนอย 57,000 รายทาใหสญเสยรายไดไปในชวงนนอยางนอย

477 ลานบาท ซงเปนจานวนทภาคธรกจโรงแรมไดรบผลกระทบมากทสด (มงคล รายะนาคร, 2553:

12)

3) ผลกระทบตอการเดนทางคมนาคม

การทมฝ นละอองหรอหมอกควนแขวนลอยอยในบรรยากาศเปนจานวนมากจะทา

ใหเกดการบดบงทศนวสยทาใหระทะทางในการมองเหนทางอากาศลดลง ไมสามารถมองเหนวตถ

ในระยะไกล ๆ ได เนองจากฝ นละอองในอากาศมผลโดยตรงตอการปดกนทางเดนของแสง ถาม

ปรมาณสงจะทาใหระยะในการมองเหนลดลง ฝ นละอองขนาดเลกหรอละอองทคณสมบตในการ

ดดกลนและหกเหแสง พลงงานแสงจะถกดดกลนหรอเกดการกระเจงขนอยกบอตราสวนระหวาง

ขนาดเสนผานศนยกลางของอนภาคกบคาความยาวคลนแสง ถาขนาดอนภาคใหญกวาความยาวชวง

คลนโฟตอนจะถกดดกลนหรอสะทอนกลบและถาขนาดอนภาคเลกกวาความยาวชวงคลนแสงกจะ

42

ผานไปได แตอนภาคเลกขนาดใกลเคยงกบความยาวคลนจะเกดการกระเจงของแสง (วนดา จน

ศาสตร, 2551 อางถงใน จนตรตน ราชวงค, 2553: 14-15)

4) ผลกระทบทางดานอน ๆ

ปญหามลพษทางอากาศโดยเฉพาะจากหมอกควนทาใหโครงการพานกระยะยาว

ของจงหวดเชยงใหมไดรบผลกระทบทยาวนาน โดยทไมอาจจดทาการประชาสมพนธมาทดแทนได

นอกจากนยงมผลทาใหงบประมาณตาง ๆ ทสมควรมาจดสรรเพอการพฒนาจงหวดในดานอน ๆ

ตองถกปรบมาใชเพอการปองกนแกไขปญหา อนเนองมาจากมลพษทางอากาศปญหาหมอกควนจง

มสวนทาใหการกาหนดงบประมาณสาหรบยทธศาสตรการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ

ยทธศาสตรการประหยดพลงงานและใชพลงงานทดแทน ซงเปนยทธศาสตรทสาคญตอการพฒนา

จงหวดในภาพรวมถกจากดกรอบการพฒนา ภาพลกษณของจงหวดเชยงใหมในรปแบบของเมองใน

หมอกควนอาจจะเปนภาพทปหนงมไมกครงแตกเปนภาพทหลอกหลอนสาหรบผทไมไดอาศยอย

ในเชยงใหมนานพอและเปนภาพทยากทจะลบออกไปจากความทรงจาของผมาเยอนทไดมาประสบ

กบภาวการณดงกลาวดวยตนเองพอดหรอแมกระทงผทไดเหนภาพเชยงใหมเมองในหมอกควนทาง

โทรทศนหรอหนงสอพมพ ในขณะเดยวกนสถานการณมลพษทางอากาศ อนเนองมาจากหมอก

ควนกมสวนทาใหสงคมชาวเชยงใหมมความซบซอน เปราะบางมากขน แมวาจะทาใหเกดกลม

นกวชาการทตระหนกถงปญหามลพษทางอากาศทพยายามสงสญญาณใหภาครฐภาค เอกชน และ

ชมชนเรงรวมมอกนเพอปองกนและแกไขปญหาและมกลมทรณรงคไมใหปญหาหมอกควนเกดขน

โดยเนนการยตการเผาในทโลงแตปญหาหมอกควนกทาใหเกดการแบงกลมตามวธการคดหรอ

ปฏบต ไดแก กลมทตอตานการเผาในทโลง กลมทสนบสนนการเผาแบบเชงเผาหรอเผาตามกาหนด

กลมทตองการดารงวถชวตทางการเกษตรแบบด งเดมทยงเผาวสดการเกษตรตอไปอยกลมท

สนบสนนการแปลงวสดการเกษตรใหเปนปยและกลมทแสวงหาทางเลอกอน ๆ นอกจากนในเวท

การประชมสมมนาเกยวกบปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนกมกจะมผนาทองถนพาดพงถง

กลมผดาเนนธรกจดานการทองเทยวและโรงแรมวาเปนกลมทไดรบประโยชน จากการทองเทยว

โดยตรงแตยงไมไดมสวนรวมกบกลมตาง ๆ ในการแกไขปญหาในเรองนอยางเปนกจะลกษณะ

(มงคล รายะนาคร, 2553: 13)

2.3.4 ปญหาหมอกควนขามแดนในประเทศไทย

มลพษทางอากาศจากหมอกควนนอกจากจะกอใหเกดปญหาทงในพนทแลว ยงเปนมลพษ

ขามแดน (Transboundary Air Pollution) ซงสงผลกระทบตอพนทไกลออกไป โดยกอใหเกดหมอก

ควนและมลพษทางอากาศหลายชนดซงสามารถถกพดพาโดยลมไปไดไกลจากแหลงกาเนด ดงเชน

43

ปญหาหมอกควนในภาคใตของประเทศไทยซงไดรบผลกระทบปญหาหมอกควนจากไฟปาใน

ประเทศอนโดนเซย ซงเกดไฟปาเปนพนทกวางเปนประจาทกปเปนปญหาในระดบภมภาคซงสงผล

กระทบตอหลายประเทศ และในภาคเหนอของประเทศไทยในชวงฤดแลงยงไดรบปญหาหมอก

ควนในพนทและหมอกควนขามแดนจากประเทศเพอนบานใกลเคยงดวยเชนกน (กรมควบคม

มลพษ, 2554: 61-63)

ในอดตทผานมาไดเกดผลกระทบจากปญหามลพษทางอากาศในหลาย ๆ ประเทศ

โดยเฉพาะอยางยงมลพษทางอากาศจากการกระทาของมนษย เชน ในประเทศทมการพฒนาทางดาน

อตสาหกรรมและการคมนาคมอยางรวดเรวทาใหมการปลอยมลพษจานวนมากสสงแวดลอม โดย

ในระยะแรก ๆ ยงไมมการควบคมการระบายมลพษกอนปลอยสสงแวดลอมทาใหเกดผลกระทบตอ

สขภาพอนามยของมนษย ทศนวสย สงกอสราง ระบบนเวศนและผลผลตทางการเกษตรซงเหตการณ

มลพษทางอากาศทสงผลกระทบอยางรนแรงทสาคญ ไดแก ลอนดอนสมอค (London Smog) ลอส

แองเจลลสโฟโตเคมคอลสมอค (Los Angeles Photochemical Smog) ปญหาผลกระทบจากฝนกรด

และปญหามลพษในประเทศอตสาหกรรมอยางประเทศจน นอกจากนยงมปญหามลพษทางอากาศ

จากเหตการณธรรมชาต เชน กรณการระเบดของภเขาไฟในประเทศไอซแลนด หรอการเกดไฟปา

ในรสเซยในป พ.ศ. 2553 ซงสงผลกระทบตอสงแวดลอมเปนวงกวาง

ขอมลจากการตดตามตรวจสอบคณภาพอากาศของกรมควบคมมลพษและการเกบรวบรวม

ขอมลภาพถายดาวเทยมเพ อใชในการตดตามหมอกควนในภมภาคพบวาประเทศไทยไดรบ

ผลกระทบจากหมอกควนใน 2 ชวงเวลาตามอทธพลของสภาพอตนยมวทยา ความถและความ

หนาแนนของการเผาในทโลง ไดแก

1) ชวงระหวางเดอนมถนายนถงเดอนสงหาคม

ระหวางเดอนมถนายนถงเดอนสงหาคมเปนฤดฝนแตเกดความแหงแลงในป

เอลนญโญ (El Nino) ชวงหนาแลงของประเทศอาเซยนในเขตใตเสนศนยสตร สงผลใหเกดไฟปา

และการเผาในทโลงอนในประเทศอนโดนเซยและมาเลเซย หมอกควนจากไฟดงกลาวสงผลกระทบ

ตอทศนวสยและคณภาพอากาศในหลายพนทโดยหากในชวงเวลาดงกลาวลมพดจากทศใตคอนไป

ทางตะวนตก (South-Westerly) หมอกคนและฝ นละอองจะถกพดพาไปยงประเทศสงคโปร มาเลเซย

และหลายจงหวดในพนทภาคใตตอนลางของประเทศไทย เชน ภเกต สตล สงขลา ยะลา ปตตานและ

นราธวาส สงผลใหเกดการเพมสงขนของปรมาณฝ นละอองขนาดเลกอยางชดเจนบดบงทศนวสย

การมองเหนสงผลตอการคมนาคมทางบก ทางน า ทางอากาศและกระทบตอสขภาพอนามยของ

ประชาชน เชน กอใหเกดการแพและระคายเคองผวหนงและดวงตากอใหเกดโรคระบบทางเดน

หายใจโดยเฉพาะในกลมเสยง ไดแก เดกและผสงอาย เปนตน

44

2) ชวงระหวางเดอนธนวาคมถงเดอนเมษายน

เปนชวงหนาแลงของภมภาคอนโดจน ความแหงแลงและความชนในอากาศตา

สงผลใหความถของการเกดไฟปาเพมสงขนทงในประเทศไทยและประเทศเพอนบาน ไดแก พมา

เวยดนาม ลาวและกมพชา ประกอบกบในชวงเวลาดงกลาวเกษตรกรจะทาการเผาเศษวสดทาง

การเกษตร เพอเตรยมพนทสาหรบการทาการเกษตรในพนทชลประทานสภาวะอากาศทแหงและนง

ทาใหฝ นละอองทเกดขนสามารถแขวนลอยอยในบรรยากาศไดนานไมตกลงสพนดน จงหวดใน

ภาคเหนอ ภาคตะวนตก ภาคกลางและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จงมกพบการเพมสงขนของปรมาณ

ฝ นละอองขนาดเลกในชวงเวลาดงกลาว

สถานการณวกฤตหมอกควนในพนทภาคเหนอซงเกดขนในป พ.ศ. 2550 เกด

เนองจากอทธพลจากปรากฏการณเอลนญโญ สงผลใหเกดความแหงแลงตอเนองและยาวนานตงแต

ตนปจนถงเดอนมถนายน ประกอบกบในชวงเดอนมนาคม พ.ศ. 2550 รองความกดอากาศตาและ

มวลอากาศเยนปกคลมพนทภาคเหนอ เมอเกดไฟปาและการเผาซงสวนใหญเกดจากฝมอมนษยทา

ใหมการเผาไหมลกลามเปนบรเวณกวางเกดหมอกควนซงสงผลกระทบรนแรงตอการคมนาคมทาง

บก ทางน าและทางอากาศกระทบตอธรกจการทองเทยวและสงผลกระทบตอสขภาพอนามยของ

ประชาชน เชน การแพและระคายเคองผวหนงและดวงตาทาใหเกดโรคระบบทางเดนหายใจ

โดยเฉพาะในกลมเสยง ไดแก เดก ผปวย และผสงอาย โดยปญหาหมอกควนในภาคเหนอมกเกดใน

ชวงเวลาเดยวกนเปนประจาทกปโดยเฉพาะในเดอนกมภาพนธถงเมษายน

2.3.6 การแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควน

การแกไขปญหาจากสถานการณวกฤตหมอกควนจากการเผาในทโลง จาเปนตองอาศย

ความรวมมอจากหลายหนวยงานทเกยวของ การจดทาแผนปฏบตการตามแผนแมบทแหงชาตวา

ดวยการควบคมการเผาในทโลง การตดตามตรวจสอบคณภาพอากาศและแจงเตอนสถานการณ

มลพษใหกบหนวยงานในพนทและเรงรดใหดาเนนมาตรการปองกน ควบคมและแกไขปญหาฝ น

ละอองจากแหลงกาเนดทงจากยานพาหนะและการเผาในทโลง การจดประชมหารอเพอกาหนด

แนวทางการดาเนนการรวมกนในการแกไขปญหามลพษหมอกควน และขอความรวมมอจาก

ประชาชนงดการเผาในทโลงทกประเภทโดยเฉพาะอยางยงในชวงทเกดสภาพอากาศปด การรณรงค

สรางจตสานกใหประชาชนในพนทพฒนาและเสรมสรางความรวมมอระหวางหนวยงานท

เกยวของในการตดตามเฝาระวง ควบคมและปองกนปญหามลพษหมอกควนจากไฟปาและการเผา

ในทโลง รณรงคสงเสรมการมสวนรวมในการลดการเผาภาคการเกษตร ลดการเผาขยะชมชนและ

การทาการเกษตรอนทรยปลอดการเผาการกาหนดแนวทางในการตดตามและเฝาระวงสถานการณ

45

ไฟปาและหมอกควนเพอใหมการแลกเปลยนขอมลระหวางหนวยงานสวนกลางและหนวยงาน

ทองถนมการรวบรวมแหลงขอมลทเกยวของสาหรบใชในการประเมนสถานการณและจดทาเปน

แนวทางปฏบตในการแจงเตอนสถานการณหมอกควนในพนทภาคเหนอดาเนนโครงการนารอง

สาธตการใชมาตรการควบคมการเผาในท โลงในพนท เกษตรกรรมในภาคเหนอและภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ เพอเผยแพรองคความรเกยวกบสภาพปญหาและผลกระทบทเกดขนจากการ

เผาในทโลงใหกบประชาชน เกษตรกรและเจาหนาทสวนราชการทองถนกาหนดการสาธตการใช

เทคโนโลย การเกษตรปลอดการเผาการไถกลบตอซงฟางขาวควบคกบการใชนาหมกชวภาพในการ

ยอยสลายเศษพชในจงหวดทมพนทการเกษตรเปนปรมาณมาก สงเสรมใหเครอขายเกษตรกรปลอด

การเผา มการจดตงศนยเครองจกรกลการเกษตรปลอดการเผาโดยใหการสนบสนนเครองจกรกล

การเกษตร ใหมการนาไปใชในทางปฏบตอยางจรงจงในพนทอยางตอเนองรวมทงการใชมาตรการ

ทางเศรษฐศาสตรสงเสรมผลตภณฑทมาจากเกษตรอนทรยปลอดการเผา การแกไขและบรรเทา

ปญหา ประกอบดวย โครงการปฏบตการฝนหลวงเพอบรรเทาปญหาหมอกควนและไฟปาในพนท

ภาคเหนอ โดยปฏบตการในพนทระหวางวนท 1 กมภาพนธ-30 เมษายนของทกป แนวทางแกไขอก

ประการหนงคอ การรณรงคการรกษาความสะอาดและสงเสรมการทองเทยวจดนทรรศการและให

ความรเรองปญหาหมอกควนและไฟปา จดกจกรรมโครงการรณรงคประชาสมพนธและเผยแพร

องคความรการจดการมลพษจากหมอกควนและไฟปาแบบมสวนรวม (กรมควบคมมลพษ, 2554:

69)

2.4 มาตรการ/ ยทธศาสตรและนโยบายทเกยวของ

นบตงแตป พ.ศ. 2546 มาจนถงปจจบนคณะรฐมนตรไดมมตในเรองตาง ๆ ทเกยวของกบ

การแกไขปญหาหมอกควน โดยไดมการออกมาตรการภายในประเทศและความพยายามในการ

รวมมอกบประเทศเพอนบานใกลเคยงในการปองกนและแกไขปญหามลพษหมอกควนขามแดน

ซงรายละเอยดมาตรการทเกยวของมดงน

2.4.1 ยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาไฟปา การเผาในทโลงและมลพษหมอกควน

ยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาไฟปา การเผาในทโลงและมลพษหมอกควนม

แนวทางและมาตรการ แบงเปนมาตรการระยะเรงดวน (พ.ศ. 2552) มาตรการระยะปานกลาง (พ.ศ.

2553-2554) และมาตรการระยะยาว (พ.ศ. 2555-2559) ในการบรหารจดการปองกนและแกไขปญหา

46

ไฟปา การเผาในทโลง และมลพษหมอกควนแบงเปน ดานไฟปา การเผาในทโลง และดานหมอกควน

โดยมรายละเอยดดงน (กระทรวงมหาดไทย กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย, 2556)

2.4.1.1 ดานไฟปา แบงเปน 3 ขนตอน คอ

1) กอนเกดภย (ขนเตรยมการ)

การตรวจตดตามและแจงเตอนภยไฟปา

(1) พยากรณสถานการณไฟปารวมกบการพยากรณอากาศ เพอแจง

เตอนใหประชาชนระมดระวงการใชไฟ

(2) จดทาแผนทแสดงพนทเสยงตอการเกดไฟปา (Fire Risk Map)

(3) เพมศกยภาพในการตดตามตรวจสอบและเฝาระวงการเกดไฟปา

ทงในระดบประเทศและระดบภมภาคโดยใชเทคโนโลยทางดาวเทยม และจดทาฐานขอมลในระบบ

GIS

(4) ประชาสมพนธขอมลการตรวจตดตามไฟปาและแจงเตอนภยไฟ

ปาสสาธารณชนเปนระยะ ๆ อยางตอเนอง

(5) ประชาสมพนธขอมลการตรวจตดตามและแจงเตอนภยปรมาณ

ฝ นละอองสสาธารณชนเปนระยะ ๆ อยางตอเนอง

(6) ศกษาวจยดานการจดการไฟปา เพอใชขอมลเปนฐานการ

สนบสนนแนวทางการจดการไฟปาอยางถกวธ

(7) จดทาทาเนยบผอยอาศยชายปา ในการเฝาระวง แจงเหต และ

กาหนดแหลงนาใหชดเจน เพอความสะดวกและรวดเรวในการเขาดบไฟ

(8) กาหนดเขตรบผดชอบของบรเวณรอยตอของพนทเสยงตอการ

เกดไฟปาใหชดเจน เพอความสะดวกในการปฏบตงาน

การประชาสมพนธและใหความรแกประชาชน

(1) รณรงคประชาสมพนธใหประชาชนตระหนกถงอนตรายจากไฟ

ปาและหมอกควนอยางตอเนองโดยเฉพาะอยางยงในชวงกอนถงฤดแลง

(2) จดทาคมอประชาชนและรณรงคประชาสมพนธใหประชาชนม

จตสานกรวมปองกนมใหเกดไฟปา หรอการกระทาอนใดทกอใหเกดไฟปาอยางจรงจงและตอเนอง

โดยเฉพาะพนททมโอกาสเกดไฟปา

(3) รณรงคชแจงใหประชาชนตระหนกถงผลเสยอนตรายจากการเผา

เศษวชพชในพนทเกษตรกรรมรวมทงประโยชนของการนาซากพชมาทาปยหมก เพอลดรายจาย

ใหแกประชาชน

47

(4) สงเสรมการปลกไมผล เพอลดการเผาเนองมาจากการปลกไมผล

ไมตองเตรยมพนทกอนปลก

(5) จดทาโครงการนารอง เพอเปรยบเทยบการเปลยนแปลงพฤตกรรม

และทศนคตของประชาชนในการเผาปา

การจดการเชอเพลงและเพมความชมชนใหพนท

(1) จดทาแนวกนไฟ และแนวกนไฟประชาอาสาในบรเวณพนท

รอยตอระหวางปากบบรเวณทอยอาศย หรอพนทการเกษตร

(2) ใชประโยชนจากไฟในการลดปรมาณเชอเพลงในพนทเสยงตอ

การเกดไฟปา

(3) จดทาฝายตนนา (ฝายแมว) เพอชะลอความชมชนของพนท

(4) ปลกปาเปยกเพอเพมความชมชนใหแกพนทและเปลยนประเภท

ของเชอเพลงจากประเภททตดไฟงายใหเปนประเภททตดไฟยากขน

การสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในการแกไขปญหาไฟปา

(1) เรงรดการถายโอนภารกจควบคมไฟปาในพนท ปาสงวน

แหงชาตใหแกองคกรปกครองสวนทองถนโดยหนวยงานทเกยวของตองเตรยมความพรอมใหแก

องคกรปกครองสวนทองถน ทงในดานความรและบคลากร

(2) สงเสรมสนบสนนภารกจควบคมไฟปาในพนทปาสงวนแหงชาต

ขององคกรปกครองสวนทองถน และการควบคมไฟปาของชมชนทองถนโดยอาศยภมปญญา

ทองถนรวมกบแนวทางการจดการไฟปาตามหลกวชาการ

(3) จดการฝกอบรมอาสาสมครปองกนไฟปาและสนบสนนการสราง

เครอขายอาสาสมครปองกนไฟปา จดชดเฉพาะกจเพอเผชญไฟปา

(4) เพมกจกรรมการเรยนรของเยาวชนทงในและนอกระบบโรงเรยน

เกยวกบการใหความรเรองไฟปา เพอสรางพฤตกรรมทดในการปองกนการเกดไฟปา

(5) การสรางอาชพใหกบประชาชน เพอลดปญหาความยากจนและ

การบกรกปา เพอหาของปา ลาสตว

การจดระเบยบและควบคมการเผาในพนทเกษตรทอยตดเขตปา

(1) ใหความร สรางแรงจงใจในเรองการควบคมการเผาพนท

เกษตรกรรมอยางปลอดภย ไมใหไฟลกลามเขาปาและความตระหนกถงโทษและผลกระทบท

ตามมาเมอปาไมถกทาลาย พรอมทงสรางจตสานกในการหวงแหนปาไม

48

(2) จดระเบยบการเผาพนทเกษตรกรรม เพอลดปญหาการเกดหมอก

ควนโดยกาหนดชวงเวลาทเหมาะสมในการเผา เพอลดผลกระทบทเกดจากหมอกควน

(3) ออกประกาศจงหวด กาหนดเขตการควบคมไฟปาและกาหนด

ระเบยบ ตลอดจนมาตรการควบคมไฟปาในพนท เขตควบคมไฟปาและกากบดแลใหมการ

ดาเนนการไปตามทกาหนด

การเตรยมความพรอมในการดบไฟปา

(1) เตรยมความพรอมในเรองบคลากร อปกรณเครองมอ ระบบสอสาร

อปกรณทางการแพทยและเจาหนาทในการดบไฟปาโดยจดทาแผนระดมพลดบไฟปา

(2) ทบทวนและฝกซอมตามแผนระดมพลดบไฟปาในสถานการณ

รนแรงและสถานการณวกฤต

(3) ตงศนยปฏบตการไฟปาเฉพาะกจในระดบอาเภอ ในชวงฤดทม

การเกดไฟปา โดยระดมกาลงจากหนวยงานทเกยวของบรณาการรวมกน

การปองปรามและบงคบใชกฎหมาย

ลาดตระเวน ปองปราม หาขาวและบงคบใชกฎหมายกบผทจดไฟเผาปา

2) ขณะเกดภย (ขนการปฏบต)

การปฏบตงานดบไฟปาตามแผนระดมพลดบไฟปา 3 ระดบ ไดแก

แผนระดมพลดบไฟปาระดบท 1 (ในสถานการณปกต) แผนระดมพลดบไฟปาระดบท 2 (ใน

สถานการณรนแรง) และแผนระดมพลดบไฟปาระดบท 3 (ในสถานการณวกฤต)

การออกคาสงแตงตงคณะกรรมการจดการไฟปาทกระดบ (ระดบชาต

จงหวด อาเภอ ตาบล องคการบรหารสวนตาบลและหมบาน) เพอใหทกฝายทเกยวของในทกระดบ

ไดมสวนรวมในการแกไขปญหาไฟปา

การกาหนดสายการบงคบบญชา สงการดบไฟปาทชดเจน

การประสานงานสนธกาลง สบเปลยนกาลง และสงกาลงบารง

การปฐมพยาบาลและกชพกภยทงเจาหนาทดบไฟปาและประชาชน

3) หลงเกดภย (ขนการฟนฟบรณะ)/ การฟนฟสภาพหลงการเกดไฟปา

การฟนฟสขภาพอนามยของประชาชนทไดรบบาดเจบทงเจาหนาท

ดบไฟปาและประชาชน

การฟนฟสภาพปาไมและสงแวดลอมทไดรบผลกระทบจากไฟปา

49

การใหความชวยเหลอประชาชนทไดรบผลกระทบจากไฟปาและ

หมอกควน

การพฒนาระบบการแพทยเพ อรองรบผประสบภยจากไฟปาและ

หมอกควน

การศกษาวจยอนตรายและผลกระทบตอสขภาพอนเกดจากหมอกควน

และแนวทางการเยยวยาแกไข

2.4.1.2 ดานการเผาในชมชน การจดการขยะมลฝอยชมชน

1) การปรบปรงระบบกาจดขยะมลฝอยใหมการบรหารจดการแบบถก

สขลกษณะ

รณรงคและประชาสมพนธตลอดจนจดทาโครงการหรอกจกรรมท

สนบสนนใหชมชน สถาบนการศกษา และหนวยงานตาง ๆ มการคดแยกและนาขยะมลฝอยกลบมา

ใชประโยชนใหม

สรางกลไกการลดและใชประโยชนจากขยะมลฝอยโดยการนา

มาตรการทางเศรษฐศาสตรมาประยกตใช เชน การรบสทธประโยชนทางดานภาษ การจดเกบ

คาธรรมเนยมและการเรยกคนซากบรรจภณฑ เปนตน

สนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถน จดระบบแยกประเภทขยะ

มลฝอยจากแหลงกาเนดและจดระบบเกบรวบรวมแบบแยกขยะมลฝอยกอนขนสงไปยงสถานท

จดการขยะมลฝอยรวม

สนบสนนใหแตละจงหวดมการจดต งศนยจดการขยะมลฝอย โดย

องคกรปกครองสวนทองถนทมความพรอมเปนหนวยงานหลกในการบรหารจดการ และทาความ

ตกลงรวมกบองคกรปกครองสวนทองถนอ น ๆ ในเขตพนท จงหวด รวมท งสนบสนนให

กรงเทพมหานครจดตงศนยจดการขยะมลฝอย

สนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถนสามารถจดการขยะไดใน

เขตพนทตนเองกอน

ใหแตละจงหวดหาสถานททมศกยภาพเหมาะสมสาหรบการกอสราง

ศนยจดการขยะมลฝอยรวม โดยใหสามารถรองรบขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถนใน

จงหวดได

2) การสนบสนนใหมเทคโนโลยทเหมาะสมเพอใชในการจดการขยะมล

ฝอยรวมทงการลดและใชประโยชนจากขยะมลฝอย

50

สงเสรมและสนบสนนเทคโนโลยการผลตทสะอาดตงแตขบวนการ

คดเลอกวตถดบในการผลตสนคาจนถงการนาวสดเหลอกลบมาใชประโยชนใหม

กาหนดใหเทคโนโลยการฝงกลบอยางถกสขาภบาลเปนระบบหลกท

ศนยกาจดขยะมลฝอยรวมตองจดใหมในลาดบแรกของการดาเนนงาน

สนบสนนใหศนยกาจดขยะมลฝอยรวมแบบถกสขลกษณะ และการนา

ขยะกลบมาใชประโยชนใหมและการหมกขยะมลฝอยอนทรยเปนปย รวมไปถงควรสนบสนนให

ประชาชนคดแยกขยะในครวเรอนกอนทง

สนบสนนการศกษาวจยและพฒนาเทคโนโลยการจดการขยะมลฝอย

และการใชประโยชนจากขยะมลฝอย ทงนเพอเปนการลดปรมาณขยะมลฝอยจากแหลงกาเนด

3) การปรบปรง แกไขและเพมเตมกฎหมายและระเบยบขอบงคบตาง ๆ

เพอใหสามารถนามาใชในการจดการขยะมลฝอย การลด และใชประโยชนจากขยะมลฝอยไดอยาง

มประสทธภาพ

ปรบปรง แกไข และเพมเตมพระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ.2535

ใหมระเบยบและขอบงคบทชดเจนเกยวกบการจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถน

และการใหประชาชนเขามามสวนรวมในการลดและการใชประโยชนจากขยะมลฝอย

ปรบปรง แกไขและเพมเตมกฎหมายทเกยวของกบการนาขยะมลฝอย

กลบมาใชประโยชนใหม ดงน

(1) เพมความเขมงวดในการปฏบตตามพระราชบญญตโรงงาน พ.ศ.

2535 ในเรองการแลกเปลยนของเสยระหวางโรงงาน และการนาผลผลตจากโรงงานคดแยกไปใช

กบโรงงานอตสาหกรรมบางประเภท

(2) ออกประกาศคณะกรรมการสงเสรมการลงทนเพอเพมเตมสทธ

ประโยชนแกโรงงานคดแยกและแปรรป และโรงงานทผลตสนคาจากวตถดบรไซเคล

(3) ปรบปรงและแกไขกฎระเบยบทเกยวของกบอตราคาธรรมเนยม

การลดและการใชประโยชนจากขยะมลฝอย โดยกาหนดคาธรรมเนยมในอตราทสงสาหรบผผลต

สนคาทกอใหเกดขยะมลฝอยในปรมาณมากหรอกอใหเกดของเสยทยากแกการเกบรวบรวมและนา

กลบมาใชประโยชนใหม

กาหนดกฎระเบยบและขอบงคบทเกยวของใหสอดคลองกบมาตรการ

สงแวดลอมทเกยวกบการคา

กาหนดกฎระเบยบ ขอบงคบ มาตรฐานและกฎหมายทเกยวของเพอ

สรางกลไกเรยกคนซากผลตภณฑและการจดการของเสยบรรจภณฑ

51

กาหนดมาตรฐานในการปฏบตงานจดการขยะมลฝอยทเหมาะสม

ตงแต การเกบ การขนสงและการกาจด กาหนดใหสถานทกาจดขยะมลฝอยเปนแหลงกาเนดมลพษ

ทจะตองถกควบคมการระบายของเสยใหเปนไปตามมาตรฐานทกาหนด

กาหนดใหผปฏบตงานและผควบคมระบบกาจดขยะมลฝอยตองไดรบ

การขนทะเบยนและผานการอบรมดานการเดนระบบกาจดขยะมลฝอย

4) การสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน

เสรมสรางเครอขายการจดการเชงบรณาการทเนนการมสวนรวมของ

องคกรปกครองสวนทองถน องคกรพฒนาชมชน ประชาชน และเจาหนาททกสวนทเกยวของกบ

การจดการขยะมลฝอยรวมทงการนาขยะมลฝอยกลบมาใชประโยชนใหม

กาหนดใหผ ด าเนนการโครงการขยะมลฝอยตองเปดเผยขอมล

ขาวสารทเกยวของกบโครงการใหแกประชาชนไดทราบอยางทวถงและตอเนอง

กาหนดใหโครงการจดการขยะมลฝอยตองมผแทนในสวนของ

ประชาชน เขารวมเปนกรรมการพจารณาโครงการตงแตเรมตนจนเสรจสนโครงการ

กาหนดใหประชาชนเขามามสวนรวมในการจดหาสถานททเหมาะสม

สาหรบการกอสรางศนยจดการขยะมลฝอยรวมแบบครบวงจร

จดใหมการฝกอบรมและถายทอดความรใหแกชมชนและสถาบนการศกษา

เพอเสรมสรางความรความเขาใจเกยวกบการจดการขยะมลฝอยและการนาขยะมลฝอยกลบมาใช

ประโยชนใหม

5) การกาหนดใหมแผนปฏบตการจดการขยะมลฝอยในระดบจงหวดเพอ

วางแนวทางปฏบตทชดเจนและกาหนดใหมหนวยงานหลกรบผดชอบในการบรหารจดการแตละ

ดาน

สนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถนจดการปญหาขยะดวยตนเอง

ใหองคกรปกครองสวนทองถนทมศกยภาพดาเนนการรวมกลมกน

เพอจดการขยะตามศกยภาพ โดยสวนกลางใหการสนบสนนดานวชาการและงบประมาณ

6) การสนบสนนงบประมาณและจดหาแหลงเงนทนใหแกองคกร

ปกครองสวนทองถนเพอการจดการขยะมลฝอยชมชน

จดลาดบความสาคญของจงหวดทวประเทศทจะไดรบการอดหนน

งบประมาณในการจดการขยะมลฝอยชมชน

จดสรรงบประมาณดานการจดการขยะมลฝอยโดยใหความสาคญกบ

ศนยจดการขยะมลฝอยรวมแบบครบวงจรเปนลาดบแรก

52

จดหาแหลงเงนทนใหแกองคกรปกครองสวนทองถนเพอดาเนนงาน

ลดและใชประโยชนจากขยะมลฝอย

สนบสนนและสงเสรมการลงทน พรอมทงใหสงจงใจแกภาคเอกชน ท

ดาเนนธรกจเกยวกบการจดการขยะมลฝอย และธรกจเกยวกบการนาขยะมลฝอยกลบมาใช

ประโยชนใหม โดยไมกอใหเกดปญหาตอสงแวดลอม

ใชมาตรการทางเศรษฐศาสตรเพอกระตนใหมการลดปรมาณขยะมล

ฝอยและการนาของเสยกลบมาใชประโยชนใหม เชน มาตรการเรยกคนซากบรรจภณฑ เปนตน

ใชเครองมอทางภาษสงเสรมใหมการจดการบรรจภณฑและวสดเหลอ

ใช

ดานการเผาเศษวสดเหลอใชจากภาคการเกษตร

การสงเสรมสนบสนนเทคโนโลยการเกษตร เพอลดการเผาในทโลง

(1) พฒนาและสงเสรมการนาเทคโนโลยทางการเกษตรทเหมาะสม

มาใชตลอดจนภมปญญาทองถน เพอลดปรมาณเศษพชและวสดเหลอใชจากการเกษตร

(2) จดใหมการดาเนนโครงการนารองเพอทดสอบกระบวนการและ

เทคโนโลยทางการเกษตร เพอลดการเผาในทโลงและพฒนาเทคโนโลยใหมประสทธภาพอยาง

แทจรง

(3) จดใหมกองทนหรอองคกรรระดบทองถนเขามามสวนรวมในการ

จดการเทคโนโลยและการสงเสรมการลงทน เพอเพมประสทธภาพเชงนเวศเศรษฐกจ

(4) จดใหมบรการทปรกษาทางวชาการในการใชเทคโนโลยท

เหมาะสมกบศกยภาพของทองถน ตลอดจนเผยแพรประชาสมพนธ เพอถายทอดขอมลขาวสารและ

แนวทางในการใชเทคโนโลยการเกษตรสมยใหม

การนาเศษวสดเหลอใชจากภาคการเกษตรไปใชประโยชนอน

(1) พฒนาเทคโนโลยทเหมาะสมในการใชประโยชนจากเศษวสด

เหลอใชทางการเกษตรอยางมประสทธภาพ

(2) สนบสนนใหมการจดตงกลมหรอชมรมเพอรวมตวกนในการนา

เศษวสดเหลอใชจากภาคเกษตรมาใชประโยชนอนแทนการนาไปเผา เชน นามาเพาะเหด ทาปย

หมก ทาถาน ทาเปนผลตภณฑหตถกรรม เปนสนคาสงขายในรปแบบหนงตาบลหนงผลตภณฑ

(3) สนบสนนดานการตลาดโดยหาแหลงรองรบสนคาทกลมไดทา

การผลตขนใหครบวงจรและกระตนภาคเอกชนเขามาลงทน โดยใชมาตรการทางภาษหรอมาตรการ

สรางแรงจงใจ

53

(4) รณรงคประชาสมพนธ เสรมสรางแรงจงใจโดยชใหเหนประโยชน

ของการนาวสดเหลอใชจากภาคทางการเกษตรกลบมาใชประโยชน ซงเปนการกอใหเกดการลด

รายจายของประชาชนและปลอดภยตอสขภาพอนามย

การสนบสนนการวจยในการใชประโยชนจากเศษวสดเหลอใชทาง

การเกษตร

(1) สนบสนนทกฝายทเกยวของทงภาครฐ เอกชน องคกรในสวน

ทองถน ศกษาการใชประโยชนจากสวนตาง ๆ ของพช เพอนามาประดษฐเปนสงของหรอสนคา

ตลอดจนพฒนาเทคนคในการประดษฐสนคาจากเศษวสดเหลอใชทางการเกษตรใหเปนทตองการ

ของตลาด

(2) สรางแรงจงใจ เพอกระตนผวจยใหเกดแรงผลกดนทจะทาการวจย

ในเรองการใชประโยชนจากเศษวสดเหลอใชทางการเกษตรทหลากหลาย

การจดทาค มอแนวทางในการจดการเศษวสดเหลอใชจากภาค

การเกษตร

(1) รวบรวมองคความรในการจดการเศษวสดเหลอใชทางการเกษตร

หลาย ๆ แขนงเพอจดทาเปนเอกสารเผยแพร

(2) เผยแพรเอกสารหรอคมอทจดทาใหเขาถงกลมเปาหมาย มการ

ฝกอบรม และใหความรเปนระยะอยางตอเนอง

(3) จดตงศนยบรการใหคาแนะนาแกเกษตรกรแบบครบวงจร รวมทง

สาธตวธการในการจดการเศษวสดเหลอใชจากการเกษตร

4) ดานการสงเสรมการใชพลงงานหมนเวยน

การสนบสนนการผลตไฟฟาจากพลงงานหมนเวยน

(1) แกไขระเบยบการรบซอไฟฟาจากผผลตรายเลก เพอลดตนทนใน

การเชอมโยงระบบเขากบระบบจาหนายของการไฟฟา

(2) สนบสนนการผลตหรอเพมประสทธภาพการผลตไฟฟาจากวสด

เหลอใชภาคการเกษตร

การใชพลงงานหมนเวยน

(1) สนบสนนใหมทนการศกษา วจย ทนพฒนานกวจย พฒนา

เทคโนโลย วางรากฐานการสรางความรเกยวกบการใชพลงงานหมนเวยนในระยะยาวใหทดเทยม

กบตางประเทศ

54

(2) สงเสรมใหมการผลตและใชเตาหงตมประสทธภาพสงใหเปนท

นยมในตลาด

(3) ใหความร ความเขาใจ การสรางคานยมการนาพลงงานหมนเวยน

มาใช

การใชมาตรการทางเศรษฐศาสตร

(1) กาหนดราคารบซอไฟฟาจากผผลตไฟฟารายเลกทใชพลงงาน

หมนเวยน ใหมราคาสงกวาไฟฟาทผลตจากพลงงานเชงพาณชย โดยใชเงนสนบสนนจากกองทนเพอ

การอนรกษพลงงานใหอยในระดบทจงใจและคมทนตอผผลตไฟฟา

(2) มาตรการสนบสนนการลงทนและการจดทาแผนการลงทนโดย

การสนบสนนเอกชนในรปแบบเงนหมนเวยนดอกเบยตา

การสงเสรมสนบสนนการมสวนรวมในรปแบบไตรภาค

(1) สรางเครอขายการทางานรวมกนระหวางภาครฐ เอกชน นกวชาการ

และผแทนชมชน เพอนาไปสการทางานรวมกนตามเปาหมาย

(2) ใหองคความรเกยวกบเทคโนโลยพลงงานหมนเวยน

(3) จดต งศนยใหค าปรกษาและบรการขอมลการใชพลงงาน

หมนเวยน

5) ดานการสงเสรมและประชาสมพนธ

การสรางกลไกการประชาสมพนธ เพอใหทกภาคสวนเหนความสาคญ

ของการควบคมการเผาในทโลง และมสวนรวมในการลดมลพษ

(1) รณรงคและสรางแรงจงใจใหกบประชาชน เพอสรางความเขาใจ

และทศนคตทด ในการนาวสดเหลอใชทางการเกษตรมาใชประโยชนอยางอนทดแทนการเผา

รวมถงผลกระทบจากการเผาในทโลงและไฟปา เพอใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมในระยะยาว

(2) สรางกลไกและเครอขายใหชมชนมสวนรวมในการดแล เฝาระวง

เพอปองกนมใหเกดการเผาในทโลงและไฟปา

(3) จดการฝกอบรมและถายทอดความรใหบคลากรของภาครฐ ทง

สวนกลางและทองถน เกษตรกร ผประกอบการและบคลากร ใหมความร ความเขาใจเกยวกบการ

เผาในทโลง และไฟปา

55

(4) จดทาและใหบรการขอมล ขาวสาร เผยแพรผลงานวจยทประสบ

ผลสาเรจ ทงในลกษณะโครงการสาธต การจดสมมนา และการจดนทรรศการเกยวกบมาตรการ

ควบคม ปองกน และแกไขปญหามลพษทางอากาศทเกดจากการเผาในทโลง

การสรางกลไกการประชาสมพนธใหทกภาคสวนเหนความสาคญของ

การกระจายของหมอกควนจากการดาเนนการของมนษยในรปแบบตาง ๆ อาท การเผาปา การเผา

เศษวชพช การเผาเพอการทาอาชพเกษตรกรรม เปนตน

(1) รณรงคประชาสมพนธผานสอทกรปแบบใหประชาชนมความร

ความเขาใจเกยวกบภยอนเกดจากการเผาในทโลงหรอเผาปา

(2) สรางเครอขายเฝาระวงปญหาอนจะนาไปสการเกดหมอกควน

กระจายในพนททเกดปญหาหมอกควนซ าซากและใหมการปฏบตอยางตอเนอง

(3) จดตงศนยเรยนร เพอใหบรการขอมลขาวสาร การปองกนปญหา

หมอกควนและการดแลตนเอง เมอเกดปญหาหมอกควน อาท การสาธต การจดประชม สมมนา

ฯลฯ

(4) จดการฝกอบรมและถายทอดความรใหสอมวลชนในทองถน

ผนา เกษตรกร ผประกอบการใหมความรความเขาใจในเทคนคและวธการปองกนและแกปญหาท

เกดจากการเผาในทโลง และการเผาปา เพอขยายผลสเกษตรกรและประชาชนในพนท

(5) จดใหมชดเฉพาะกจและอาสาสมคร เพอเผชญไฟปา รวมทง

สงเสรมสนบสนนใหเกดการสรางสมดลใหนเวศวทยาธรรมชาต

(6) จดหาวสดอปกรณทางการแพทย เพอใหความชวยเหลอและ

บรรเทาผลกระทบอนเกดจากหมอกควน อาท หนากาก เครองปองกนหมอกควนจากไฟปา รวมทง

การจดหาทอยอาศยใหแกผทไดรบผลกระทบ

ดานการใชมาตรการทางกฎหมาย

ปรบปรงแกไขกฎหมาย กฎระเบยบและวธปฏบตงานของราชการท

เกยวของเพอใหเอออานวยตอการควบคมการเผาในทโลง

เพมเตม แกไข ปรบปรงกฎหมายทเก ยวของเพอบรรจหลกการ

ควบคมการเผาในทโลง และกาหนดโทษไวในพระราชบญญตทเกยวของใหมระเบยบและขอบงคบ

ทชดเจน

ปรบปรงมาตรฐานฝ นละอองในบรรยากาศใหมความเขมงวดมากขน

56

2.4.1.3 ดานมลพษหมอกควน

1) การรองรบขอตกลงอาเซยนเรองมลพษจากหมอกควนขามแดน

การสรางความรวมมอระหวางประเทศ ในเรองการสนบสนน

บคลากร วสดอปกรณ องคความร ตลอดจนเทคโนโลยในการจดการไฟปาและหมอกควนจากไฟ

ปา

การทาบนทกขอตกลงรวม เพ อใหเกดแนวทางเดยวกนในการ

แกปญหาไฟปาและหมอกควนจากไฟปารวมกนในระดบภมภาค

2) การสรางกลไกการตดตามตรวจสอบ

การดาเนนมาตรการตาง ๆ ทเหมาะสม เพอตดตามตรวจสอบ

(1) พนททอาจเกดไฟไหมไดทกพนท

(2) ไฟในทโลงและ/หรอไฟปาทงหมด

(3) สภาพสงแวดลอมทนาไปสไฟในทโลงหรอไฟปา

(4) มลพษจากหมอกควนซงเกดจากไฟในทโลงและ/หรอไฟปา

การกาหนดแผนปฏบตและมาตรการเพ อควบคมและดบไฟใน

ทนททนใด กรณหากเกดไฟไหมขน

การกาหนดแนวทางการประสานงานของศนยตดตามตรวจสอบ

แหงชาตเพอใหมการตดตอสอสารกบศนยอาเซยนใหเปนไปตามขอกาหนดในขอตกลงอาเซยน

รวมถงการรายงานผลการวเคราะหความเสยงตอสขภาพอนามยของมนษยหรอตอสงแวดลอม

การประชาสมพนธเตอนภยใหประชาชนเตรยมการปองกนและ

ชวยเหลอตนเอง เมอถงฤดกาลแพรกระจายของหมอกควนทแพรกระจายมาจากตางประเทศ โดย

แจงเตอนในทก ๆ ป

การรณรงคประชาสมพนธวธการปองกนและดแลสขภาพใหประชาชน

ไดรบทราบผานสอมวลชนทกสาขา โดยเฉพาะในพนททหมอกควนกระจายทแพรกระจายมาจาก

ตางประเทศปกคลมเปนประจาทก ๆ ป

3) การปองกนการเกดไฟในทโลงและไฟปาทงหมด

การสารวจและเกบขอมลพนทเสยงทจะทาใหเกดปญหามลพษหมอก

ควนขามแดน ทงในสวนของไฟปาและไฟในทโลง

การประสานงานหนวยงานทเกยวของในพนทเสยงเพอวางแผนการ

ปองกนไมเกดปญหามลพษหมอกควนขามแดนโดยเฉพาะอยางยงกรมอตนยาวทยา สานกงานฝน

หลวง กรมวชาการเกษตร

57

การสรางระบบการตดตามตรวจสอบไฟในทโลงและไฟปาโดย

ประสานการดาเนนการอยางใกลชดระหวางหนวยงานภาครฐ เอกชน และประชาชน

การใหความรในการปองกนการเกดไฟปาและไฟในทโลงกบ

ประชาชนในพนทเสยงทจะทาใหเกดปญหามลพษจากหมอกควนขามแดนอยางตอเนอง และจดตง

ชมชนเขมแขงในการเฝาระวงไฟปาและหมอกควน รวมถงการเตรยมความพรอมของบคลากร และ

วสดอปกรณในการดบไฟปา

การเตรยมเครองมอ บคลากร และงบประมาณในการจดการกบไฟใน

ทโลงและไฟปา

4) การเตรยมความพรอมในการดาเนนการรวมกบประเทศภาคอน

การพฒนากลยทธและแผนปฏบตการ หรอดาเนนการรวมกบ

ประเทศภาคอน เพอจดการและควบคมความเสยงตอสขภาพอนามยของมนษยและสงแวดลอม อน

เนองมาจากไฟในทโลงและ/หรอไฟปา และจากมลพษหมอกควนทเกยวของทเกดจากไฟเหลานน

5) การจดทาแผนปฏบตการฉกเฉนแหงชาต

การจดเตรยมมาตรการการดาเนนการกรณเหตฉกเฉน เพอรบมอและ

ลดผลกระทบของไฟในทโลงและ/ หรอไฟปาและหมอกควนขามแดน

การประชาสมพนธแผนการปฏบตการฉกเฉนดงกลาวใหกบ

ประชาชนและหนวยงานทเกยวของทราบและมการซกซอมการดาเนนการเปนระยะเพอใหมความ

พรอมในการปฏบตการ

6) การใหความชวยเหลอ ความรวมมอดานเทคนคและการวจยทาง

วทยาศาสตร

การจดเตรยมมาตรการใหความชวยเหลอหรอการรองขอรบความ

ชวยเหลอจากประเทศภาคอนหรอผานศนยอาเซยน ซงรวมถงสถานภาพและระดบการใหความ

ชวยเหลอ หรอการรบความชวยเหลอทมการเสนอมา

การจดเตรยมความพรอมในการใหความรวมมอดานเทคนค และลด

ความเสยงตอสขภาพอนามยของมนษยและสงแวดลอมทเกดจากไฟในทโลงและ/หรอไฟปา หรอ

มลพษจากหมอกควนทเกดจากไฟเหลาน

การสงเสรมและสนบสนนแผนงานการวจยทางวทยาศาสตรและ

เทคนคทเกยวของกบปญหาทระดบรากเหงา และผลสบเนองของมลพษจากหมอกควน รวมถง

58

วถทาง วธการ เทคนค และเครองมออปกรณสาหรบการจดการไฟในทโลงและ/หรอไฟปา และการ

ดบไฟ

7) กลไกการตดตามประเมนผล

กาหนดบทบาทหนาทตรวจประเมนของคณะบคคลทจะทาการตรวจ

ตดตามและประเมนผล ซงจะมบทบาทหนาทและกจกรรม ดงน

(1) กาหนดขอบเขต หลกเกณฑ วธการในการตรวจตดตามและการ

ประเมนผล

(2) ประสานกบหนวยงานทรบผดชอบระบบเครอขายและฐานขอมล

ดานไฟปา การเผาในทโลง และมลพษหมอกควน เพ อใหการจดเกบขอมลสอดคลองกบการ

นาไปใชในการประเมนผล

(3) ทบทวนนโยบาย วตถประสงค และเปาหมาย และเอกสารอน ๆ

ทจาเปนกอนการตรวจตดตามและการประเมนผล หากเกยวของกบหนวยงานอนอาจจาเปนตองม

การประสานงานใหทราบลวงหนากอนการดาเนนการ

(4) สรปผลการตรวจตดตามและผลการประเมนใหทกฝายท

เกยวของทราบ พรอมทงสรปแนวทางในการดาเนนการ หากพบวามการเบยงเบนจากขอบเขตท

กาหนดควรนาเสนอหรอแจงใหหนวยงานหรอองคกรทรบผดชอบใหมการปรบปรงวธการ

ปฏบตงาน เพอใหเปนไปตามทศทางของยทธศาสตร

กาหนดขอบเขต หลกเกณฑ วธการตรวจตดตามและประเมนผล ทงน

ควรกาหนดขอบเขต หลกเกณฑ วธการ ดงน

(1) ขอบเขตในการตรวจตดตามและประเมนผลควรเปนไปตาม

เปาหมายและวตถประสงคของยทธศาสตร

(2) หลกเกณฑในการประเมนผลควรพจารณาจากความกาวหนา

ปญหา อปสรรค และผลการดาเนนงานตามยทธศาสตร

(3) วธการตรวจตดตามและการประเมนผลจะตองกาหนดใหชดเจน

ระดบการตรวจประเมน เชน ระดบทองถน ระดบภมภาค

ระดบชาต เปนตน พรอมทงกาหนดผตรวจประเมนแตละระดบ

การตรวจจากเอกสาร หลกฐานขอมล การตรวจสภาพการปฏบต

จรงทหนางาน

59

รปแบบการตรวจ เชน การตรวจอยางเปนทางการทงระบบ หรอ

การสมตรวจ

กาหนดระยะเวลา ความถของการตรวจตดตามใหมการตรวจ

ตดตามเปนระยะ ๆ เพอเปนการควบคมใหการดาเนนงานเปนไปในทศทางและบรรลวตถประสงค

ของยทธศาสตร

การประเมนผลจาเปนตองมการกาหนดเกณฑการวด ซงการ

สรางหรอการกาหนดเกณฑการวดเปนเครองมอทจะบงบอกถงการประสบผลสาเรจ การบรรลถง

เปาหมายและวตถประสงคท วางไว โดยหลกการตรวจตดตามและประเมนผลมรปแบบและ

แนวทางประกอบดวย การวดผลกระทบขนสดทายของการปฏบตการตามยทธศาสตร การวด

ประสทธผลของการปฏบตงานตามยทธศาสตรในแตละขนตอนของยทธศาสตร เพอใหทราบถง

ความสาเรจ เหนถงแนวโนมของการพฒนา และสามารถปรบเปลยนปรบปรงแนวทางและ

มาตรการใหสอดคลองกบสภาพการณปจจบน เพอใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายทกาหนด

และการวดประสทธผลขององคกร เพอเปนดชนชวดการดาเนนงานขององคกรทรบผดชอบในแต

ละระดบ การประสานความรวมมอ การประสานงานระหวางหนวยงาน

การจดทาระบบฐานขอมล เพอใชเปนขอมลในการวเคราะห แปรผล

เชงวชาการ

(1) จดทาระบบฐานขอมลเกยวกบไฟปา การเผาในทโลง และมลพษ

หมอกควน เกบบนทกขอมลการเกดเหต ผลกระทบ ความเสยหายทเกดขนทงทางตรงและทางออม

โดยตองพฒนาระบบและรปแบบขอมลทไดมาตรฐาน ทนสมย และตอเนองเพอใหสามารถสราง

ความเขาใจระหวางผทเกยวของและนามาใชประโยชนรวมกนได

(2) สรางเครอขายเชอมโยงฐานขอมลระหวางหนวยงานกลางท

รบผดชอบกบหนวยงานทเกยวของใหสามารถเชอมโยงทกหนวยงานไดโดยอตโนมต เพอรวมกน

จดวางระบบฐานขอมลใหเปนเกณฑและมาตรฐานเดยวกน รวมทงการวางระบบเพอใหทกฝาย

เขาถงขอมลหรอใชประโยชนจากขอมลไดโดยงาย

(3) สนบสนนใหมการนาขอมลทไดรบมาจดทาระบบวเคราะห

ประเมนผล โดยการรวบรวมขอมลเชงสถตและขอมลพนฐานเกยวกบไฟปา การเผาในทโลง และ

มลพษหมอกควน เพอใชในการสรางเกณฑการวด เชน จานวนครงทเกดไฟปา ทรพยสนเสยหาย

จานวนผไดรบบาดเจบ เปนตน เพอตดตามความกาวหนาในการพฒนาการปองกนและแกไขปญหา

ไฟปา การเผาในทโลง และมลพษหมอกควน อยางตอเนอง มการปรบปรงแนวทางและมาตรการ

เปนประจาทกปใหสอดคลองเหมาะสมกบสถานการณปจจบน โดยตองมระบบการเผยแพร

60

ประชาสมพนธขอมลทไดรบจากการประเมนผลใหประชาชนไดรบทราบ สงเสรมใหเกดความร

และความเขาใจตรงกน เพอสนบสนนกระบวนการมสวนรวมในการปองกนและแกไขปญหาไฟปา

การเผาในทโลง และมลพษหมอกควน

2.4.2 มาตรการปองกน และแกไขปญหามลพษจากหมอกควน ในเขตภาคเหนอ 9 จงหวด

ป พ.ศ. 2556 (2P2R: Prevention/ Preparation/ Response/ Recovery)

มตของรฐบาลเหนชอบตอมาตรการปองกน และแกไขปญหามลพษจากหมอกควน ในเขต

ภาคเหนอ 9 จงหวด พ.ศ. 2556 (2P2R: Prevention/ Preparation/ Response/ Recovery) (สานกงาน

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน, 2556) ซงมรายละเอยดของแตละมาตรการ

ดงน

มาตรการท 1 ไมมการเผา (ระยะเวลา 21 มกราคม-10 เมษายน 2556) โดยใหออกประกาศ

ของจงหวด ไมใหมการเผาในทกพนท บงคบใชกฎหมายอยางเครงครด

มาตรการท 2 ปองกนและแกไขปญหาไฟปาอยางเขมขน โดยใหมการจดทาแนวกนไฟ

จดการเชอเพลง จดตงและขยายเครอขายความรวมมอในการควบคมไฟปา เตรยมความพรอม

บคลากร อปกรณเครองมอในการปฏบตงาน ดบไฟปา ระดมกาลงเพมหนวยลาดตระเวน และหนวย

ดบไฟปาเคลอนท รวมถงการจดกจกรรมรณรงคประชาสมพนธ และกจกรรมเสวนา

มาตรการท 3 สนบสนน “ชมชนมาตรฐาน หมบานปลอดการเผา” โดยใหจงหวดรวมกบ

อาเภอ และองคกรปกครองสวนทองถนดาเนนการสนบสนน “ชมชนมาตรฐาน หมบานปลอดการ

เผา” ใหแกหมบานเสยง 2,515 หมบาน ในการจดทา และดาเนนการ ตามแผนปฏบตการชมชน เพอ

แกไขปญหาหมอกควนจากไฟปาและการเผาในทโลง

มาตรการท 4 สงเสรมภาคเอกชนและภาคเครอขายเขารวมในการปองกนและแกไขปญหา

มลพษจากหมอกควน โดยการบรณาการความรวมมอกบภาคเอกชนและ NGO ระดมสรรพกาลง

ภาคเครอขายเผยแพรขอมลลดการเผา จดทาแผนปฏบตการชมชนเฝาระวง ลาดตะเวน ดบไฟ ฟนฟ

ทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอมและสขภาพอนามยของประชาชนในหมบาน

มาตรการท 5 สอสารประชาสมพนธเชงรกสกลมเปาหมายโดยใหความรและขอความ

รวมมอในการรวมกนปองกนปญหาหมอกควน โดยสอสารประชาสมพนธชวงกอน ระหวางและ

หลงเกดเหต ดาเนนการประชาสมพนธระดบประเทศ ระดบจงหวด ระดบชมชนและระดบ

ครวเรอนใชกลยทธเคาะประตบาน

มาตรการท 6 แจงเตอนสถานการณหมอกควนตามระดบความรนแรงของปรมาณฝ น

ละออง 4 ระดบ คอ ระดบท 1 เฝาระวงหมอกควน (ฝ นเกน 80 ไมโครกรม/ลกบาศกเมตร) ระดบท 2

61

หมอกควนรนแรง (ฝ นเกน 120 ไมโครกรม/ลกบาศกเมตร) ระดบท 3 หมอกควนอนตราย (ฝ นเกน

200 ไมโครกรม/ลกบาศกเมตร) ระดบท 4 วกฤตหมอกควน (ฝ นเกน 350 ไมโครกรม/ลกบาศก

เมตร) ประชาสมพนธเผยแพรขอมลขาวสารใหประชาชนทราบเมอเขาสภาวะปกต

มาตรการท 7 ขยายความรวมมอกบประเทศเพอนบาน ประสานกบประเทศตาง ๆ ใน

ภมภาคอาเซยนใหดาเนนมาตรการลดและควบคมการเผา พฒนาศกยภาพในการแกไขปญหาเพอลด

หมอกควนขามแดนใหมเจรจาในระดบพนทชายแดนกบสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว

และสหภาพเมยนมาร

มาตรการท 8 จดตงศนยอานวยการการปองกน และแกไขปญหามลพษจากหมอกควน ใน

เขตภาคเหนอ 9 จงหวดโดยใชระบบสงการแบบศนยสงการเบดเสรจแบงออกเปน 3 ระดบ ไดแก

1) ระดบชาต รองนายกรฐมนตร (นายปลอดประสพ สรสวด) และรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย

เปนฝายอานวยการ และควบคมการสงการ 2) ระดบจงหวด ผวาราชการจงหวดเปนผสงการ และ 3)

ศนยอานวยการสวนหนา กาหนด 2 พนท จงหวดเชยงใหม และแพร โดยมผอานวยการศนยฯ ละ 1

คน จากกรมปาไม และกรมอทยานฯ

2.4.2 ขอตกลงเรองมลพษทางอากาศขามแดนในเอเชย

ในป พ.ศ. 2540 เจาหนาทอาวโสอาเซยนดานสงแวดลอม ไดจดตงเจาหนาทอาวโสเฉพาะ

กจของอาเซยนดานหมอกควน รบผดชอบการดาเนนการเกยวกบการปองกนหมอกควนจากไฟปา

ในระดบภมภาคอาเซยนเนองจากความรนแรงของปญหาหมอกควนขามแดน โดยไดมการจดการ

ประชมเจาหนาทอาวโสเฉพาะกจและการประชมระดบรฐมนตรอาเซยนดานหมอกควนควบคกน

มาอยางตอเนองโดยผลจากการประชมทงสองระดบกอใหเกดเปนขอตกลงอาเซยนเรองมลพษจาก

หมอกควนขามแดน (ASEAN Agreement on Transboundary Haze Pollution) โดยมวตถประสงคเพอ

ปองกนลดและตดตามตรวจสอบมลพษจากหมอกควนขามแดนอนเปนผลเนองมาจากไฟทงใน

พนดนและ/ หรอไฟปา โดยอาศยความพยายามรวมกนในระดบประเทศและความรวมมอในระดบ

ภมภาคและระดบนานาชาต

ประเทศไทยไดรวมลงนามในขอตกลงอาเซยนเรองมลพษจากหมอกควนขามแดนเมอวนท

10 มถนายน พ.ศ. 2545 ซงมผลบงคบใชตงแตวนท 25 พฤศจกายน พ.ศ. 2546 ประเทศภาคสมาชกท

ใหสตยาบนแลว 8 ประเทศ ไดแก บรไน มาเลเซย พมา สงคโปร เวยดนาม ลาว กมพชา และไทย

นอกจากนประเทศไทยไดเปนผรเรมใหมการจดตงคณะทางานดานหมอกควนและไฟปาในอน

ภมภาคแมโขงประกอบดวยประเทศสมาชก 5 ประเทศ ไดแก พมา ลาว เวยดนาม กมพชาและไทย

โดยมสานกงานเลขาธการอาเซยนทาหนาทฝายเลขานการและศนยเชยวชาญดานอตนยมวทยาแหง

62

อาเซยนใหการสนบสนนขอมลทเกยวของ ซงประเทศไทยไดรบเลอกใหดารงตาแหนงประธาน

คณะทางานดงกลาวในวาระ 2 ป (พ.ศ. 2551-2552) โดยมหนาทหลกในการผลกดนใหมการดาเนน

ความรวมมอในการปองกนและแกไขปญหามลพษหมอกควนขามแดนใหเกดผลในทางปฏบต และ

ผลกดนใหแตละประเทศจดทาแผนปฏบตการแกไขปญหาหมอกควนและไฟปาตลอดจน

ดาเนนการตามแผนปฏบตการใหเกดผลเปนรปธรรม (กรมควบคมมลพษ, 2554: 75)

2.5 กฎหมายทเกยวของ

กฎหมายทเกยวของกบงานวจยในครงน ผวจยไดแบงออกเปน 2 สวน ไดแก มาตรการทาง

กฎหมายทเกยวของกบการมสวนรวมของประชาชนและมาตรการทางกฎหมายทเกยวของกบการ

ควบคมมลพษและหมอกควน ซงมรายละเอยดดงน

2.5.1 มาตรการทางกฎหมายทเกยวของกบการมสวนรวมของประชาชน

มาตรการทางกฎหมายทเกยวของกบการมสวนรวมของประชาชนตามรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 มรายละเอยดดงน

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ไดกาหนดการมสวนรวมของประชาชน

ไวในหลายมาตรา ซงสวนท 12 กลาวถงสทธชมชนในมาตรา 66-67 โดยมาตรา 66 กลาววาถงสทธ

ชมชนในการอนรกษ ฟนฟทองถนของตนเอง สมควรจดใหมศนยประชมของประชาชนในทองถน

นน ๆ โดยผลกดนใหเปนรปเปนรางทชดเจนขนโดยการทาเปนกฎหมายเพอบญญตถงสทธหนาท

ผลประโยชนตาง ๆ รวมกนของประชาชนในทองถนน น ๆ เพ อสทธอนรกษหรอฟนฟจารต

ประเพณภมปญญาทองถน ศลปวฒนธรรมอนดของทองถนและของชาตรวมทงการมสวนรวมใน

การจดการบารงรกษาและการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมและความ

หลากหลายทางชวภาพอยางสมดลและย งยน (ถวลวด บรกล, 2552: 118) โดยรฐธรรมนญมาตรา

ดงกลาวไดระบวา “บคคลซงรวมกนเปนชมชน ชมชนทองถน หรอชมชนทองถนดงเดมยอมมสทธ

อนรกษหรอฟนฟจารตประเพณ ภมปญญาทองถน ศลปวฒนธรรมอนดของทองถนและของชาต

และการมสวนรวมในการจดการ การบารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต

สงแวดลอม รวมทงความหลากหลายทางชวภาพอยางสาดล” (สานกงานผตรวจการแผนดน, 2550)

และมาตรา 67 กลาวถงสทธของบคคลทจะมสวนรวมกบรฐและชมชนในการ

อนรกษ บารงรกษาและการไดประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ

และในการคมครอง สงเสรม และรกษาคณภาพสงแวดลอม เพอใหดารงชพอยไดอยางปรกตและ

63

ตอเนองในสงแวดลอมทจะไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพอนามย สวสดภาพหรอคณภาพชวตของ

คนยอมไดรบความคมครองตามความเหมาะสม การดาเนนโครงการหรอกจกรรมทอาจจะกอใหเกด

ผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพจะ

กระทามได เวนแตจะไดศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพของ

ประชาชนในชมชน และจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดสวน

เสยกอน รวมทงไดใหองคการอสระ ซงประกอบดวยผแทนองคการเอกชนดานสงแวดลอมและ

สขภาพ และผแทนสถาบนอดมศกษาทจดการการศกษาดานสงแวดลอมหรอทรพยากรธรรมชาต

หรอดานสขภาพใหความเหนประกอบกอนมการดาเนนการดงกลาว

สทธของชมชนทจะฟองหนวยงานราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ ราชการ

สวนทองถน หรอองคกรอนของรฐทเปนนตบคคลเพอใหปฏบตหนาทตามบทบญญตนยอมไดรบ

ความคมครอง และในมาตรานจะตองมกฎระเบยบในการรองรบการทางานขององคกรอสระ ซง

ประกอบดวยผแทนองคการเอกชนดานสงแวดลอมแบะสขภาพ และผแทนสถาบนอดมศกษาท

จดการการศกษาดานสงแวดลอมหรอทรพยากรธรรมชาตหรอดานสขภาพใหชดเจน (ถวลวด บรกล,

2552: 118-119) โดยรฐธรรมนญมาตราดงกลาวไดระบวา “สทธของบคคลทจะมสวนรวมกบรฐและ

ชมชนในการอนรกษ บารงรกษาและการไดประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความ

หลากหลายทางชวภาพและในการคมครองสงเสรม และการรกษาคณภาพสงแวดลอมเพอให

ดารงชวตอยไดอยางปรกตและตอเนองในสงแวดลอมทจะไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพอนามย

สวสดภาพหรอคณภาพชวตของตน ยอมไดรบความคมครองตามความเหมาะสม”

“การดาเนนโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรง

ทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต และสขภาพ จะกระทามได เวนแตจะไดศกษา

และประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพของประชาชนในชมชน และจดใหม

กระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยกอน รวมทงไดใหองคการอสระ

ซงประกอบดวยผแทนองคการเอกชนดานสงแวดลอมและสขภาพ และผแทนสถาบนอดมศกษาท

จดการการศกษาดานสงแวดลอมหรอทรพยากรธรรมชาตหรอดานสขภาพ ใหความเหนประกอบ

กอนมการดาเนนการดงกลาว”

“สทธของชมชนทจะฟองหนวยงานราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ

ราชการสวนทองถนหรอองคกรอนของรฐทเปนนตบคคลเพอใหปฏบตหนาทตามบทบญญตนยอม

ไดความคมครอง” (สานกงานผตรวจการแผนดน, 2550)

64

2.5.2 มาตรการทางกฎหมายทเกยวของกบการควบคมมลพษและหมอกควน

2.5.2.1 กฎหมายกาหนดมาตรฐานคณภาพอากาศ

มาตรการทางกฎหมายทเกยวของกบการควบคมมลพษและหมอกควนม

รายละเอยดดงน (มลคล รายะนาคร, 2553: 17-19)

1) กฎหมายกาหนดมาตรฐานคณภาพอากาศ ไดแก พระราชบญญต

สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 ประกาศทเกยวของกบมาตรฐานคณภาพ

อากาศและประกาศทกาหนด มาตรฐานมลพษจากแหลง กาเนดมลพษประเภทตาง ๆ ทออกตาม

พระราชบญญตน สาหรบคามาตรฐานทเกยวของกบปญหาหมอกควนและมลพษในรปของฝ น

ละอองขนาดเลกในปจจบนปรากฏในประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตฉบบท 24 ขอ 2 (2)

ทกาหนดให “คาเฉลยของฝ นละอองขนาดไมเกน 10 ไมครอนในเวลา 24 ชวโมงจะตองไมเกน 0.12

มลลกรมตอลกบาศกเมตรและคามชฌมเลขคณต (Arithmetic Mean) ในเวลา 1 ป จะตองไมเกน 0.05

มลลกรมตอลกบาศกเมตร”

2) พระราชบญญตปองกนและบรรเทาสาธารณภย พ.ศ. 2552 ทใหอานาจ

หนาทแกเจาพนกงานของรฐในระดบตาง ๆ ตงแตผวาราชการจงหวด นายอาเภอ และผบรหาร

ทองถนในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย เมอเกดหรอคาดวาจะเกดสาธารณภยขนในเขตพนท

ความรบผดชอบของตน รวมทงกาหนดโทษสาหรบผไมปฏบตตามคาสงหรอขดขวางการปฏบต

หนาทของ เจาพนกงาน

3) ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 220 กาหนดโทษจาคกไมเกนเจดป

และปรบไม เกนหนงหมนสพนบาทแกผกระทาใหเกดเพลงไหมแกวตถใด ๆ แมเปนของตนเองจน

นาจะเปน อนตรายแกบคคลอนหรอทรพยของผอน

4) พระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแก

องคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 มาตรา 16 ใหอานาจองคการบรหารสวนตาบล (อบต.) ใน

การจด ระบบการบรการสาธารณะเพอประชาชนในทองถนของตน การจดการ การบารงรกษาและ

การใช ประโยชนจากปาไม ทดนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมรวมถงการปองกนและ

บรรเทาสาธารณภยดวย

5) พระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537

แกไขเพม เตม (ฉบบ ท 5) พ.ศ. 2546 มาตรา 67 บญญตให อบต. มหนาทปองกนและบรรเทาสา

ธารณภยและ มาตรา 71 ใหอบต. ออกขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลกาหนดคาธรรมเนยมท

จะเรยกเกบและกาหนดโทษปรบผฝาฝนไดแตกาหนดโทษปรบไดไมเกนหนงพนบาท

65

2.5.5.2 กฎหมายปาไมทเกยวของกบการควบคมไฟปา

ในปจจบนยงไมมกฎหมายเกยวกบการควบคมไฟปาโดยตรงในทางปฏบตจงตอง

อาศยพระราชบญญตเกยวกบปาไม 4 ฉบบ ทมบทบญญตเกยวกบการหามจดไฟเผาปาและมบท

กาหนดโทษผทฝาฝนกฎหมายดงกลาวซงมรายละเอยดดงน (กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธ

พช3

1) พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484

สวนควบคมและปฏบตการไฟปา, 2556)

มาตราทเกยวกบควบคมไฟปาตามพระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 ซง

แกไขเพมเตม (ฉบบท 5) พ.ศ. 2518 มาตรา 54 หามมใหผใดกอสราง แผวถาง หรอเผาปา หรอ

กระทาดวยประการใด ๆ อนเปนการทาลายปาหรอเขายดถอหรอครอบครองปาเพอตนเองหรอผอน

เวนแตจะกระทาภายในเขตทไดจาแนกไวเปนประเภทเกษตรกรรมและรฐมนตรไดประกาศในราช

กจจานเบกษาหรอโดยไดรบใบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท ผใดฝาฝนหรอไมปฏบตตามมาตรา

54 ตองระวางจาคกไมเกน 5 ป หรอปรบไมเกน 50,000 บาท หรอทงจาทงปรบ ถาไดกระทาเปนเนอ

ทเกน 25 ไร ผกระทาผดตองระวางโทษจาคกตงแต 2-15 ปและปรบตงแต 10,000-100,000 บาท

2) พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507

ตามพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 มาตรา 14 กาหนดวาใน

เขตปาสงวนแหงชาต หามมใหบคคลยดถอครอบครอง ทาประโยชนหรออยอาศยในทดนกอสราง

แผวถาง เผาปา ทาไม เกบหาของปาหรอกระทาดวยประการใด ๆ อนเปนการเสอมเสยแกสภาพปา

สงวนแหงชาต เวนแตไดรบอนญาตตามกฎหมาย มาตรา 31 กาหนดไววา ผใดฝาฝนมาตรา 14 ตอง

ระวางโทษจาคกตงแต 6 เดอนถง 5 ป และปรบตงแต 5,000-50,000 บาท ในกรณความผดตาม

มาตราน ถาไดกระทาเปนเนอทเกน 25 ไร หรอกอใหเกดความเสยหายแก ไมสก ไมยาง ไมสนเขา

หรอไมหวงหามประเภท ข ตามกฎหมายวาดวยปาไม ไมอนทเปนตนหรอเปนทอนอยางใดอยาง

หนงหรอทงสองอยางรวมกนเกน 20 ตนหรอทอนหรอรวมปรมาตรไมเกน 4 ลกบาศกเมตรหรอตน

น าลาธาร ผกระทาความผดตองระวางโทษจาคกตงแต 2 ปถง 5 ป และปรบตงแต 20,000 -150,000

บาท (มาตรา 31 แกไขโดยพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 (ฉบบท 2) พ.ศ. 2522

3) พระราชบญญตอทยานแหชาต พ.ศ. 2504

พระราชบญญตอทยานแหชาต พ.ศ. 2504 มาตรา 16 (1) กาหนดวาภายใน

เขตอทยานแหงชาต หามมใหบคคลใด (1) ยดถอครอบครองทดน รวมตลอดถงกนสราง แผวถาง

หรอเผาปา (16) ยงปน ทาใหเกดระเบดซงวตถระเบดหรอจดดอกไมเพลง (19) ทงสงทเปนเชอเพลง

ซงอาจทาใหเกดเพลง มาตรา 24 กาหนดไววา ผใดฝาฝนมาตรา 16 ตองระวางโทษจาคกไมเกน 5 ป

66

หรอปรบไมเกน 20,000 บาท หรอทงจาทงปรบ มาตรา 27 กาหนดไววา ผใดฝาฝนมาตรา 16 (16)

(19) ตองระวางโทษปรบไมเกน 500 บาท

4) พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535

(1) ตามพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 มาตรา

38 วรรคแรก กาหนดวาในเขตรกษาพนธสตวปา หามมใหผใดยดถอหรอครอบครองทดนหรอปลก

หรอกอสรางสงหนงสงใดหรอตด โคน แผวถาง เผา หรอทาลายตนไม หรอพฤกษชาตอนหรอขดหา

แร ดน หน หรอเลยงสตวหรอปลอยสตว หรอสต วปาหรอเปลยนแปลงทางน า หรอทาใหน าในลาน า

ลาหวย หนอง บง ทวมทน เหอดแหง เปนพษหรอเปนอนตรายตอสตวปา มาตรา 54 กาหนดไววา

ผใดฝาฝนมาตรา 38 ตองระวางโทษจาคกไมเกน 7 ปหรอปรบไมเกน 100,000 บาท หรอทงจาทง

ปรบ

(2) ตามพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 มาตรา

42 กาหนดวา ในเขตหามลาสตวปา หามมใหผใดกระทาการดงตอไปน (3) ยดถอครอบครองทดน

หรอตดโคนแผวถาง เผา ทาลายตนไมหรอพฤกษชาตอนหรอขดหาแร ดน หนหรอเลยงสตวหรอ

เปลยนแปลงทางนา หรอทาใหลาน าในลาน า ลาหวย หนอง บง ทวมทน เหอดแหงเปนพษหรอเปน

อนตรายตอสตวปา เวนแตไดรบอนญาตเปนหนงสอจากอธบดหรอเมออธบดไดประกาศอนญาตไว

เปนคราว ๆ ในเขตหามลาแหงหนงแหงใดโดยเฉพาะมาตรา 54 กาหนดไววา ผใดฝาฝนมาตรา 42

วรรคสอง ตองระวางโทษจาคกไมเกน 7 ป หรอปรบไมเกน 100,000 บาท หรอทงจาทงปรบ

2.6 ขอมลจงหวดแมฮองสอน

ผศกษาไดรวบรวมขอมลทวไปทเกยวของกบจงหวดแมฮองสอนเพอใชประกอบในการทา

รายงานผลการศกษาในครงน ซงมรายละเอยดดงน (สานกงานจงหวดแมฮองสอน, 2554)

2.6.1 ทตง ขนาด และอาณาเขตตดตอ

จงหวดแมฮองสอนเปนจงหวดชายแดนตงอยทางภาคเหนอตอนบนดานตะวนตกของ

ประเทศระหวางเสนละตจดท 17 องศา 38 ลปดาถง 19 องศา 48 ลปดาเหนอและเสนลองตจดท 97

องศา 20 ลปดาถง 98 องศา 39 ลปดาตะวนออกซงหางจากกรงเทพมหานครมากทสดในภาคเหนอ

ดวยระยะทางประมาณ 924 กโลเมตร จงหวดแมฮองสอนขนาดพนทประมาณ 12,681.259 ตาราง

กโลเมตรหรอประมาณ 7,925,786.875 ไร พนทมรปรางเรยวยาวจากทศเหนอจรดทศใตมความยาว

ประมาณ 250 กโลเมตรและความกวางประมาณ 95 กโลเมตรเปนจงหวดทมขนาดใหญเปนอนดบ 3

67

ของภาคเหนอและเปนอนดบ 7 ของประเทศ อาณาเขตตดตอกบจงหวดใกลเคยงและประเทศเพอน

บานดงน

ทศเหนอ ตดตอกบรฐฉาน (Shan) ประเทศสาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาร โดยมเทอกเขา

แดนลาวเปนแนวพรมแดนกนระหวางประเทศ

ทศใต ตดตอกบอาเภอทาสองยาง จงหวดตาก โดยมแมน ายวมและแมน าเงาเปนแนวเขต

จงหวด

ทศตะวนออก ตดตอกบอาเภอเวยงแหง อาเภอเชยงดาว อาเภอแมแตง อาเภอสะเมง อาเภอ

กลยาณวฒนาอาเภอแมแจม อาเภอฮอด และอาเภออมกอย จงหวดเชยงใหม โดยมเทอกเขาถนน

ธงชยกลางและเทอกเขาถนนธงชยตะวนออกเปนแนวเขตระหวางจงหวด

ทศตะวนตก ตดตอกบรฐฉาน (Shan) รฐคะยา (Kayah) รฐกะเหรยง (Kayin) ประเทศ

สาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาร โดยมเทอกเขาถนนธงชยตะวนตก แมน าสาละวนและแมน าเมย

เปนแนวพรมแดนกนระหวางประเทศ

จงหวดแม ฮอง สอนมแนวพรม แดนตดตอกบป ระเทศ สาธารณรฐแหงสหภา พ

เมยนมารรวมระยะทางประมาณ 483 กโลเมตร โดยเปนพนดนประมาณ 326 กโลเมตรเปนแมน า

ประมาณ 157 กโลเมตร แบงเปนแมนาสาละวน 127 กโลเมตรและแมนาเมย 30 กโลเมตร

68

ภาพท 2.5 ทตงและอาณาเขตตดตอกบประเทศเพอนบานและจงหวดใกลเคยงของจงหวด

แมฮองสอน

แหลงทมา: สานกงานจงหวดแมฮองสอน, 2554.

2.6.2 ลกษณะภมประเทศ

พนทของจงหวดแมฮองสอนโดยทวไปเปนพนทภเขาและทราบระหวางหบเขามความสง

ตงแต 100 - 2,000 เมตร จากระดบนาทะเลปานกลาง พนทสวนใหญ ประมาณรอยละ 90.50 เปนทว

เขาสงสลบซบซอนทเรยงตามแนวทศเหนอ-ใตขนานกนและพนทปาไมตามธรรมชาตทอดม

สมบรณ โดยมพนทปา ประมาณ 6,976,650 ไร คดเปนรอยละ 88.02 ของพนทจงหวด พนทราบท

69

เหมาะแกการตงถนฐานและเพาะปลกมเพยงรอยละ 9.50 มลกษณะเปนทราบแคบ ๆ ระหวางภเขา

และแมนามความสงเฉลย 200-400 เมตรจากระดบน าทะเลปานกลาง ทวเขาทสาคญคอ ทวเขาแดน

ลาวอยทางตอนเหนอสดของจงหวดเปนแนวแบงเขตแดนประเทศไทยกบประเทศสาธารณรฐแหง

สหภาพเมยนมารและทวเขาถนนธงชย ประกอบดวยทวเขาเรยงขนานกน 3 แนว คอ ทวเขาถนน

ธงชยตะวนตก เปนแนวเขตแดนประเทศไทยและประเทศ สาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาร ทวเขา

ถนนธงชยกลางอยระหวางแมน ายวมและแมน าแมแจมและทวเขาถนนธงชย ตะวนออกเปนแนว

แบงเขตระหวางจงหวดแมฮองสอนกบจงหวดเชยงใหมมยอดเขาทสงทสด คอ ยอดเขาแมยะอยใน

เขตพนทอาเภอปาย มความสงจากระดบนาทะเลประมาณ 2,005 เมตร แมนาทสาคญในพนทจงหวด

แมฮองสอน ไดแก แมนาสาละวน แมนาปาย แมนายวมและแมนาแมสะมาด

2.6.3 ลกษณะภมอากาศ

สภาพภมอากาศของจงหวดแมฮองสอนจดอยในภมอากาศเขตรอนจด เนองจากทตงของ

จงหวดแมฮองสอนอยระหวางเสนทรอปคออฟแคนเซอรกบเสนทรอปคออฟแคปรคอรน (ละตจด

23 ½ องศาเหนอ และลองตจด 23 ½ องศาใต) หรอภมอากาศแบบ AW หรอภมอากาศสะวนนาใน

เขตรอนซงหมายถง ภมอากาศแบบรอนชนมอณหภมรายเดอนสงกวา 18 องศาเซลเซยสและจานวน

ฝนรายปสงกวาจานวนน าระเหย และจะมอากาศแหงแลงในฤดหนาว ระบบฤดกาลของจงหวด

แมฮองสอนมความคลายคลงกบจงหวดอน ๆ ในภาคเหนอ โดยจะมฤดกาลทเหนอยางชดเจน 3 ฤด

ไดแก ฤดรอน ฤดฝนและฤดหนาวซงมความแตกตางของฤดกาลอยางเหนไดชด โดยอากาศจะอบ

อาวในฤดรอนและหนาวจดในฤดหนาว ซงมรายละเอยดดงน

ฤดรอน เรมในชวงกลางเดอนกมภาพนธถงกลางเดอนพฤษภาคม ระยะเวลาประมาณ 3

เดอน เปนชวงทมทองฟาโปรงและแสงอาทตยเคลอนขน ทางซกโลกเหนอ จะมความเขมของแสง

มาก ทาใหมอณหภมสงมาก อากาศรอนอบอาวโดยเฉพาะเดอนเมษายนมอากาศรอนจด

ฤดฝนเรม ในชวงกลางเดอนพฤษภาคมถงกลางเดอนตลาคมระยะเวลาประมาณ 4-5 เดอน

จะมฝนตกชก สวนใหญเปนผลมาจากรองความกดอากาศตาทเลอนขนลงตามอทธพลจากลมมรสม

ตะวนตกเฉยงใต ซงจะพดไอนาจากอาวไทยและมหาสมทรอนเดยไปตกเปนฝนในบรเวณตาง ๆ ทา

ใหฝนตกมากระหวางเดอนพฤษภาคม-เดอนตลาคม นอกจากนนยงไดรบอทธพลจากกลมพายจร

โดยเฉพาะพายดเปรสชน และพายไตฝ น ซงพดมาจากทศตะวนออกเฉยงใตทาใหฝนตกตอเนอง

เปนเวลานานระหวางเดอนกรกฎาคม - กนยายน

ฤดหนาว เรมในชวงกลางเดอนตลาคมถงกลางเดอนกมภาพนธ อทธพลของลมมรสม

ตะวนออกเฉยงเหนอทนาเอาอากาศหนาวเยนและความแหงแลงมาจากไซบเรยตอนกลางของทวป

70

เอเชย ประเทศจนและมองโกเลย กอนทจะเขามาทางตอนเหนอของประเทศไทย ทาใหมอากาศ

หนาวเยนและแหงแลง ประมาณ 3.5 - 4 เดอน บรเวณยอดเขาสงอาจเกดปรากฎการณน าคางแขง

หรอแมคะนง

ฤดแลง คอ ชวงฤดรอนและฤดหนาว ซงมระยะเวลาตดตอกนถง 6-7 เดอน ภมประเทศของ

จงหวดแมฮองสอนทตงอยภายในทวปอยหางไกลจากทะเล และมทวเขาถนนธงชยและทวเขาแดน

ลาวขวางกนทง ทางดานตะวนตกและตะวนออก อากาศไมสามารถถายเทไดสะดวก ปรมาณฝ น

ละอองในอากาศสะสมสง ทาใหเกดสภาพฟาหลว ทศนวสยไมชดเจน

ลกษณะอากาศทเดนประการหนงของจงหวดแมฮองสอน คอ มหมอกปกคลมทงปจน

ไดรบฉายาวา “หมอกสามฤด” สาเหตเนองจากมสภาพภมประเทศเปนหบเขาและภเขา อกทงยง

ตงอยในทสงเหนอ ระดบน าทะเลปานกลางถงกวา 200 เมตร จากสาเหตนทาใหตอนกลางวนม

อณหภมสงมาก เนองจากถกอทธพล ของแสงแดดเผา สวนในตอนกลางคนไดรบอทธพลของลม

ภเขา ทาใหอากาศภายในหบเขาเยนลงอยางรวดเรว เมอความรอนตอนกลางวนลอยตวสงขนปะทะ

กบความชนของอากาศในตอนกลางคน จงเกดเปนหมอกควนปกคลมในบรเวณหบเขา ดงนน

ในชวงฤดหนาวจะมหมอกหนา ในฤดรอนจะมหมอกทเกดจากการเปลยนแปลงของอณหภมโดย

ฉบพลน ผสมกบควนไฟปาและควนไฟจากการเผาในฤดแลง (ฤดหนาว-ฤดรอน) และในฤดฝนจะม

หมอกเมฆฝนปกคลมโดยเฉพาะตามไหลเขา

2.6.4 ทรพยากรธรรมชาต

ทรพยากรปาไม ทรพยากรชวภาพและความหลากหลายทางนเวศวทยาของจงหวดแมฮองสอน

มรายละเอยดดงน

1) ทรพยากรปาไม

จากขอมลของกรมปาไมในป พ.ศ. 2551 จงหวดแมฮองสอนมพนทปาไม ประมาณ

กวา 11,267.70 ตารางกโลเมตรคดเปนรอยละ 88.85 ของพนทรวมทงจงหวด ประกอบดวยพนทปา

สงวนแหงชาต เขตปาไมถาวรตามมตคณะรฐมนตรเมอป พ.ศ. 2509 เขตอทยานแหงชาต เขตรกษา

พนธสต วปา วนอทยาน และสวนรกชาต

ปาสงวนแหงชาต กาหนดโดยกฎกระทรวง จานวน 9 ปา รวมเนอทตาม

กฎกระทรวง ทงสน 11,181.65 ตารางกโลเมตร หรอ 6,988,528 ไร

อทยานแหงชาต กาหนดโดยพระราชกฤษฎกา จานวน 4 อทยานและอยระหวาง

เสนอรางพระราชกฤษฎกาเพอกาหนดเปนอทยานแหงชาต จานวน 1 อทยาน รวมพนทประมาณ

3,413.07 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 2,133,170 ไร

71

วนอทยาน กาหนดโดยกฎกระทรวง จานวน 11 แหง รวมพนทประมาณ 79.20

ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 49,498.26 ไร

เขตรกษาพนธสตวปา กาหนดโดยพระราชกฤษฎกา มอย 6 แหง เปนพนท

ประมาณ 3,685.52 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 2,303,445 ไร

สวนรขชาต มอย 4 แหง เปนพนทประมาณ 11.47 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ

7,171 ไร

2) ทรพยากรชวภาพ และความหลากหลายทางนเวศวทยา

ดวยภมประเทศของจงหวดแมฮองสอนทมความสงจากน าทะเลปานกลาง ตงแต

100 - 2000 เมตร ประเภทของปาไมทพบในพนทจงหวดแมฮองสอน จงมทงปาชนดไมผลดใบ

ไดแก ปาดงดบชน ปาดงดบเขา และปาสน และปาชนดผลดใบ ไดแก ปาผสมเบญจพรรณ และปา

เตง-รง นอกจากนยงพบปาไรรางและปาไรเลอนลอย พชพนธไมในปาสวนใหญเปนไมมคา เชน ไม

สก ไมเตงรง ไมแดง ไมประด ไมชงชง ไมมะคาโมง ไมรกฟา ไมยมหอม ไมตะเคยนทอง ไม

ตะเคยนหน ไมเตง ไมรง ยางเหยง ไมพลวง ไมตะแบก ฯลฯ

พชพนธไมทมอยท วไป ไดแก ไมไผ ผกหวานปา ตนคราม ผกกด ผกกดดอย ผก

พอคา ดอกอาว (กระเจยว) สาบแล แคปา เพกา ป ยา ผกแวน ผกหนาม ผกเฮอด ผา เพยฟาน ฟกขาว

มนปลา (มนป) เตา (สาหรายน าจด) อองลอด (ดอกหน) สมอไทย มะขามปอม พชพนธไมเฉพาะ ม

ผกสมป (หวแหวน) ผกหนามโคง (หมากลม) ดอกดน เปนตน

สตวปาทพบไดแก เลยงผา กวางปา เกง หมปา ววแดง กระทง เสอโครง กระตาย

ปา กระรอก กระแต ชะน นกกวา 120 ชนด สตวเลยงลกดวยนมประมาณ 30 ชนด สตวสะเทนน า

สะเทนบก 5 ชนด สตว เลอยคลายประมาณ 30 ชนด ปลาน าจดประมาณ 30 ชนด และแมลงกวา

200 ชนด

2.6.3 ทดนและการใชประโยชนทดน

ในป พ.ศ. 2552 จงหวดแมฮองสอน มเนอททงหมด 7,925,787 ไร เปนเนอทปาไมมากทสด

เทากบ 6,655,986 ไร คดเปนรอยละ 83.98 ของเนอทจงหวดทงหมด รองลงมา คอ พนทเกษตรกรรม

พนทชมชนและสงปลกสราง พนทเบดเตลดและพนทแหลงน ามขนาดเทากบ 1,168,741 ไร, 55,341

ไร, 25,418 ไรและ 20,301 ไรตามลาดบ คดเปนรอยละ 14.76, 0.69, 0.32 และ 0.25 ตามลาดบ

72

ภาพท 2.6 สภาพการใชประโยชนทดนจงหวดแมฮองสอนป พ.ศ. 2552

แหลงทมา: สานกงานจงหวดแมฮองสอน, 2554.

2.6.4 การประกอบอาชพ

อาชพของผมงานทาจากผลการสารวจปรากฏวา ประมาณ 104,150 คน หรอคดเปนรอยละ

69.7 ของผ มงานทาเปนผปฏบตงานทมฝมอในดานการเกษตรและการประมง รองลงมาคอผท

ประกอบอาชพพนกงานบรการ และพนกงานในรานคาและตลาดมประมาณ 15,830 คน คดเปนรอย

ละ 10.6 สวนผทประกอบอาชพขนพนฐานตาง ๆ ในดานการคาขายและการบรการมประมาณ

11,287 คนคดเปนรอยละ 7.6 สวนนอกนนประกอบอาชพอน ๆ ซงมสดสวนไมมากนกคออย

ระหวางรอยละ 0.7- 3.9 ของผมงานทาทงหมด

ภาพท 2.7 สดสวนของผมงานทาจาแนกตามอาชพ ประจาป พ.ศ. 2554 ไตรมาสท 3

(กรกฎาคม-กนยายน)

แหลงทมา: สานกงานจงหวดแมฮองสอน, 2554.

73

2.6.5 สรปสถานการณมลพษทางอากาศจากหมอกควนและไฟปาจงหวดแมฮองสอน

ประจาป พ. ศ. 2556

สถานการณมลพษทางอากาศจากหมอกควนและไฟปาจงหวดแมฮองสอนประจาป

พ. ศ. 2556 ประกอบดวย สถานการณคณภาพอากาศในจงหวดแมฮองสอน ระหวางวนท 1

กมภาพนธ-วนท 30 เมษายน พ.ศ. 2556 และการตรวจพบจดความรอนในจงหวดแมฮองสอนป

พ.ศ. 2556 (สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน, 2556) ซงม

รายละเอยดดงน

1) สถานการณคณภาพอากาศในจงหวดแมฮองสอน

การตรวจวดฝ นละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) ในจงหวดแมฮองสอน

ระหวางวนท 1 กมภาพนธ-วนท 30 เมษายน พ.ศ. 2556 ในเดอนกมภาพนธ พบวาผลการตรวจวด

ปรมาณฝ นละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) มคาอยในเกณฑมาตรฐานกาหนดตลอดทง

เดอน ในเดอนมนาคมพบวาผลการตรวจวดปรมาณฝ นละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10)

มคาเกนเกณฑมาตรฐานกาหนดจานวน 21 วน โดยวนทมคาเกนมาตรฐานกาหนดไดแก วนท 2-3

และวนท 13-31 มนาคม สาหรบเดอนเมษายนพบวาผลการตรวจวดปรมาณฝ นละอองขนาดเลกกวา

10 ไมครอน (PM10) มคาเกนเกณฑมาตรฐานกาหนดจานวน 17 วน โดยวนทมคาเกนมาตรฐาน

กาหนดไดแก วนท 1-15 และวนท 20-21 เมษายน โดยวนทมคาสงทสดคอวนท 21 เมษายนซงมคา

PM10

สงถง 528 ไมโครกรม/ลกบาศกเมตร รายละเอยดแสดงดงตารางท 2.1 และภาพท 2.8 ถง 2.11

ตารางท 2.1 ผลการตรวจวดฝ นละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10

เมตร) ในจงหวดแมฮองสอน ระหวางวนท 1 กมภาพนธ-วนท 30 เมษายน 2556

: ไมโครกรม/ ลกบาศก

เดอน จานวนวนทเกนคา

มาตรฐาน

วนทเกนคา

มาตรฐาน หมายเหต

กมภาพนธ - - -

มนาคม 21 2-3, 13-31 -

เมษายน 17 1-15, 20-21 วนท 21 คา PM10

รวม

สงสดท 428

38 - -

แหลงทมา : สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน, 2556.

74

ภาพท 2.8 กราฟแสดงคณภาพอากาศของจงหวดแมฮองสอน เดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2556

แหลงทมา : สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน, 2556.

ภาพท 2.9 กราฟแสดงคณภาพอากาศของจงหวดแมฮองสอน เดอนมนาคม พ.ศ. 2556

แหลงทมา : สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน, 2556.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120

130

1/2/

2013

2/2/

2013

3/2/

2013

4/2/

2013

5/2/

2013

6/2/

2013

7/2/

2013

8/2/

2013

9/2/

2013

10/2

/201

3

11/2

/201

3

12/2

/201

3

13/2

/201

3

14/2

/201

3

15/2

/201

3

16/2

/201

3

17/2

/201

3

18/2

/201

3

19/2

/201

3

20/2

/201

3

21/2

/201

3

22/2

/201

3

23/2

/201

3

24/2

/201

3

25/2

/201

3

26/2

/201

3

27/2

/201

3

28/2

/201

3

PM10 AQI PM10 มาตรฐาน AQI มาตรฐาน

ผลการตรวจวดฝ นละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10: ไมโครกรม / ลกบาศกเมตร) เดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2556

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

1/3/

2013

2/3/

2013

3/3/

2013

4/3/

2013

5/3/

2013

6/3/

2013

7/3/

2013

8/3/

2013

9/3/

2013

10/3

/201

3

11/3

/201

3

12/3

/201

3

13/3

/201

3

14/3

/201

3

15/3

/201

3

16/3

/201

3

17/3

/201

3

18/3

/201

3

19/3

/201

3

20/3

/201

3

21/3

/201

3

22/3

/201

3

23/3

/201

3

24/3

/201

3

25/3

/201

3

26/3

/201

3

27/3

/201

3

28/3

/201

3

29/3

/201

3

30/3

/201

3

31/3

/201

3

PM10 AQI PM10 มาตรฐาน AQI มาตรฐาน

ผลการตรวจวดฝ นละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10: ไมโครกรม / ลกบาศกเมตร) เดอนมนาคม พ.ศ. 2556

75

ภาพท 2.10 กราฟแสดงคณภาพอากาศของจงหวดแมฮองสอน เดอนเมษายน พ.ศ. 2556

แหลงทมา : สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน, 2556.

ภาพท 2.11 กราฟแสดงคณภาพอากาศของจงหวดแมฮองสอน เดอนกมภาพนธ-เมษายน พ.ศ. 2556

แหลงทมา : สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน, 2556.

0

50

100

150

200

250

300

350

PM10 AQI PM10 มาตรฐาน AQI มาตรฐาน

ผลการตรวจวดฝ นละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10: ไมโครกรม / ลกบาศกเมตร) เดอนเมษายน พ.ศ. 2556

020406080

100120140160180200220240260280300320340360380400420440460

1 ก.พ.

56

2 ก.พ.

56

3 ก.พ.

56

4 ก.พ.

56

5 ก.พ.

56

6 ก.พ.

56

7 ก.พ.

56

8 ก.พ.

56

9 ก.พ.

56

10 ก.พ.

56

11 ก.พ.

56

12 ก.พ.

56

13 ก.พ.

56

14 ก.พ.

56

15 ก.พ.

56

16 ก.พ.

56

17 ก.พ.

56

18 ก.พ.

56

19 ก.พ.

56

20 ก.พ.

56

21 ก.พ.

56

22 ก.พ.

56

23 ก.พ.

56

24 ก.พ.

56

25 ก.พ.

56

26 ก.พ.

56

27 ก.พ.

56

28 ก.พ.

56

1 ม.ค.

56

2 ม.ค.

56

3 ม.ค.

56

4 ม.ค.

56

5 ม.ค.

56

6 ม.ค .

56

7 ม.ค.

56

8 ม.ค.

56

9 ม.ค.

56

10 ม.ค.

56

11 ม.ค.

56

12 ม.ค.

56

13 ม.ค.

56

14 ม.ค.

56

15 ม.ค.

56

16 ม.ค.

56

17 ม.ค.

56

18 ม.ค.

56

19 ม.ค.

56

20 ม.ค.

56

21 ม.ค.

56

22 ม.ค.

56

23 ม.ค.

56

24 ม .ค.

56

25 ม.ค.

56

26 ม.ค.

56

27 ม.ค.

56

28 ม.ค.

56

29 ม.ค.

56

30 ม.ค.

56

31 ม.ค.

56

1 เม

.ย. 5

62

เม.ย

. 56

3 เม

.ย. 5

64

เม.ย

. 56

5 เม

.ย. 5

66

เม.ย

. 56

7 เม

.ย. 5

68

เม.ย

. 56

9 เม

.ย. 5

610

เม

.ย. 5

611

เม

.ย. 5

612

เม

.ย. 5

613

เม

.ย. 5

614

เม

.ย. 5

615

เม

.ย. 5

616

เม

.ย. 5

617

เม

.ย. 5

618

เม

.ย. 5

619

เม

.ย. 5

620

เม

.ย. 5

621

เม

.ย. 5

622

เม

.ย. 5

6PM10 AQI

PM10 มาตรฐาน AQI มาตรฐาน

ผลการตรวจวดปรมาณฝ นละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) จงหวดแมฮองสอน

ระหวางเดอนกมภาพนธ-เมษายน พ.ศ. 2556

76

เมอพจารณาผลการตรวจวดฝ นละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) ในจงหวด

แมฮองสอนระหวาง พ.ศ. 2551-พ.ศ. 2556 พบวาผลการตรวจวดปรมาณฝ นละอองขนาดเลกกวา 10

ไมครอน (PM10

) ในเดอนกมภาพนธ-เมษายนของทกปมคาเกนมาตรฐานกาหนด รายละเอยดแสดง

ดงตารางท 2.2 และภาพท 2.12

ตารางท 2.2 เปรยบเทยบผลการตรวจวดฝ นละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน: PM10

ลกบาศกเมตร) ในจงหวดแมฮองสอน ระหวาง พ.ศ. 2551-2556

(ไมโครกรม/

เดอน พ.ศ. 2551 พ.ศ. 2552 พ.ศ. 2553 พ.ศ. 2554 พ.ศ. 2555 พ.ศ. 2556

มกราคม 0.0 49.7 51.2 40.8 48.5 44.0

กมภาพนธ 0.0 118.7 129.4 59.0 179.8 101.0

มนาคม 0.0 264.9 505.5 111.8 354.8 428.0

เมษายน 0.0 262.6 211.2 162.7 136.0 283.0

พฤษภาคม 0.0 50.0 71.6 69.1 45.9 0.0

มถนายน 0.0 37.2 58.2 34.0 34.8 0.0

กรกฎาคม 0.0 32.2 51.3 20.8 31.5 0.0

สงหาคม 0.0 35.0 27.0 16.6 19.2 0.0

กนยายน 25.9 46.3 14.4 17.8 23.4 0.0

ตลาคม 36.1 40.4 28.3 29.1 35.9 0.0

พฤศจกายน 32.5 57.5 47.6 37.5 17.8 0.0

ธนวาคม 45.7 50.0 30.5 61.3 30.3 0.0

แหลงทมา : สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน, 2556.

77

ภาพท 2.12 กราฟแสดงคณภาพอากาศของจงหวดแมฮองสอน ระหวางเดอน กมภาพนธ-เมษายน

พ.ศ. 2556

แหลงทมา : สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน, 2556.

2) การตรวจพบจดรอนในจงหวดแมฮองสอนป พ.ศ. 2556

รายงานสรปสถานการณการตรวจพบจดรอนในจงหวดแมฮองสอนป พ.ศ. 2556

พบวามการตรวจพบจดรอน (Hot Spot) ในพนทปาอนรกษและปาสงวนจานวนทงสน 912 และ

1,210 จด ตามลาดบ โดยปาอนรกษบรเวณทตรวจพบจดรอน (Hot Spot) มากทสดคอ อาเภอแมสะ

เรยง อาเภอปาย อาเภอปางมะผา อาเภอเมอง อาเภอสบเมย อาเภอแมลานอยและอาเภอขนยวม

ตามลาดบ สาหรบพนทปาสงวนแหงชาตการตรวจพบจดรอน (Hot Spot) มากทสดคอ อาเภอสบ

เมย อาเภอแมลานอย อาเภอเมอง อาเภอแมสะเรยง อาเภอขนยวม อาเภอปายและอาเภอปางมะผา

ตามลาดบ การเผาในพนทปาสงวนแหงชาตพบวามจานวนของจดรอน (Hot Spot) สงกวาในพนท

ปาอนรกษ ทงนเนองจากพนทสวนใหญประมาณรอยละ 90 ของจงหวดแมฮองสอนเปนภเขาและ

ปาไม เกษตรกรเองกอาศยอยตามปาตามเขามการทาการเกษตร ปลกพชไรและพชสวนซงบางสวน

กอยในพนทของปาสงวนแหงชาตและปาอนรกษ แตพนทของปาสงวนอยตดกบปาชมชนมากกวา

เวลาทชมชนมการเผาในพนทของชมชนดาวเทยมทจบจดความรอนซงจะจบเปนพนทกวางกจะกน

พนทของปาสงวนแหงชาตไปดวย อกทงปาสงวนเองสภาพปามความอดมสมบรณนอยและมความ

0.0

100.0

200.0

300.0

400.0

500.0

600.0

มกราคม กมภาพนธ มนาคม เมษายน พฤษภาคม มถนายน กรกฎาคม สงหาคม กนยายน ตลาคม พฤศจกายน ธนวาคม

พ.ศ. 2551

พ.ศ. 2552

พ.ศ. 2553

พ.ศ. 2554

พ.ศ. 2555

พ.ศ. 2556

มาตรฐาน

µg/m

3

ฝนฝนขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM 10) คาเฉลยสงสด 24 ชม ระหวางป พ.ศ. 2551-2556

78

เสอมโทรมสวนปาอนรกษอยตรงกลางของปาสงวนซงการเกดไฟปาจะเกดจากขางนอกปาสงวน

แลวลามเขาไปในปาอนรกษ

จากรายงานสรปสถานการณหมอกควนและไฟปาจงหวดแมฮองสอนป พ.ศ. 2556 ของ

สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอนพบวาการเผาในพนทการเกษตร

เปนอกหนงสาเหตทกอใหเกดปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนและในจงหวดแมฮองสอนม

การตรวจพบจดรอน (Hot Spot) ในพนทการเกษตรรวมทงสนจานวน 58 จด ซงบรเวณทตรวจพบ

จดรอน (Hot Spot) มากทสดคอ อาเภอขนยวม อาเภอแมสะเรยง อาเภอปาย อาเภอแมลานอย อาเภอ

เมอง อาเภอสบเมยและอาเภอปางมะผา ตามลาดบ รายละเอยดแสดงดงตารางท 2.3 และภาพท 2.13

ตารางท 2.3 สถานการณการตรวจพบจดความรอนในจงหวดแมฮองสอน ประจาป พ.ศ. 2556

อาเภอ ปาอนรกษ ปาสงวนแหงชาต พนทเกษตร รวม

ปาย 147 33 8 188

ปางมะผา 146 63 1 210

เมอง 145 206 5 356

ขนยวม 41 163 27 231

แมลานอย 62 264 6 332

แมสะเรยง 295 185 10 490

สบเมย 76 296 1 373

รวม 912 1,210 58 2,180

แหลงทมา : สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน, 2556.

79

ภาพท 2.13 กราฟจดรอน (Hot Spot) ของจงหวดแมฮองสอน ระหวางเดอนกมภาพนธ-

เมษายน พ.ศ. 2556

แหลงทมา : สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน, 2556.

2.7 งานวจยทเกยวของ

ผศกษาไดศกษางานวจยทเกยวของกบการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและ

แกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน โดยมงานวจยทเกยวของดงน

พชรนทร รตนวภา (2547: 69-71) ไดวจยเรอง การมสวนรวมในการปองกนและแกไข

ปญหามลพษทางอากาศของสมาชกองคกรชมชนในเขตเทศบาลนครเชยงใหม พบวา รปแบบการม

สวนรวมในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศทควรจะเปนไปไดในอนาคต

ประกอบดวย 1) การรณรงค การประชาสมพนธเกยวกบอนตรายและผลกระทบจากมลพษทาง

อากาศใหกบประชาชนในดานตาง ๆ ทเกยวของไดรบทราบ 2) การสรางจตสานกและความ

ตระหนกในการดแลรกษาสภาพสงแวดลอมในดานมลพษทางอากาศและ 3) การสงเสรมให

หนวยงานทองถนรวมกบตวแทนชมชนใหมการตรวจสอบสภาพอากาศภายในชมชนเปนประจาทก

ปและใหประชาชนทกคนภายในกลมรวมกนสงเกตสภาพอากาศภายในชมชน

0

50

100

150

200

250

300

350

ปาย ปางมะผา เมอง ขนยวม แมลานอย แมสะเรยง สบเมย

ปาอนรกษ ปาสงวนแหงชาต พนทเกษตร

กราฟจดรอน (Hot Spot) ของจงหวดแมฮองสอน ระหวางเดอนกมภาพนธ- เมษายน พ.ศ. 2556

80

รสสคนธ วงคแสนคา (2550: 78-82) ไดวจยเรอง การจดการมลพษทางอากาศของผมสวน

ไดสวนเสยในอาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม พบวากลมตวอยางมพฤตกรรมปองกนเพอลด

ผลกระทบจากปญหามลพษทางอากาศในระดบมาก ประชาชนทมความรความเขาใจเกยวกบมลพษ

ทางอากาศมความตระหนกตอปญหามลพษทางอากาศและมประสบการณทไดรบจากผลกระทบ

ปญหามลพษทางอากาศทแตกตางกนมพฤตกรรมการปองกน โดยเหนวาสาเหตของปญหามาจาก

การเผาปาและเผาขยะมลฝอยรวมกบสาเหตอน ๆ เชน การจราจรตดขด การกอสราง กจการกอสราง

โรงงานอตสาหกรรม รานอาหารปงยาง เพราะประชาชนบางกลมเหนแกตวและไมใสใจตอปญหา

และยงขาดการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย การดาเนนการแกไขปญหาเปนการดาเนนการ

โดยภาครฐเปนสวนมาก ทงนกลมตวอยางยนดทจะเขารวมแกไขปญหา

สรพฒน ลาภจตร (2550: 184-190) ไดวจยเรอง ปจจยทสงผลตอการตดสนใจมสวนรวม

ของประชาชนในการสนบสนนการบรหารงานองคการบรหารสวนตาบลอาเภอวารนชาราบ

จงหวดอบลราชธาน พบวาปจจยดานบคคลเหตผลปจจยสาคญลาดบแรก คอ เปนหนาทของ

ประชาชน รองลงมาคออาสาสมครดวยใจเพราะอยากชวยสงคมชมชน สวนกลมขาราชการสวน

ทองถนมเหตผลเพมคอเพราะมความรความสามารถจงอาสาสมครดวยใจเขามาชวยเหลอสงคม

ชมชน 2) ปจจยดานชมชน เหตผลปจจยสาคญลาดบแรก คอ ชมชนใหการสนบสนนและเปด

โอกาสใหมสวนรวมสวนกลมขาราชการการเมองมเพมในเรองชมชนเลอกเปนตวแทนเขาไป

รวมงานกบ อบต.รองลงมาคอ ชมชนมความสามคคชวยเหลอเกอกลสงเสรมซงกนและกน สวน

กลมประชาชนเหนวาชมชนมกลมตาง ๆ ทสนบสนนผลกดนการมสวนรวมวน 3) ปจจยดานการ

ทางาน การทางานของ อบต. มผลตอการตดสนใจของบคคลทแตกตางกน 4) ปญหาสาเหตท

ตดสนใจไมเขารวมในการดาเนนงานคอไมมเวลา สาเหตประการทสองมความแตกตางไปตามกลม

ตาง ๆ โดยกลมประชาชนและขาราชการสวนทองถนเหนวา อบต.เลนพรรคเลนพวก ในขณะทกลม

ขาราชการการเมองใหความสาคญ ในเรอง อบต.ทางานไมโปรงใสทจรตคอรปชน สาหรบสาเหต

สาคญประการทสามทง 3 กลม เหนแตกตางกน โดยประชาชนเหนวาตวเองไมสาคญ-ไมใชหนาท

สวนขาราชการการเมองเหนวามฐานะไมด ยากจน ขาดโอกาสการประกอบอาชพ สวนขาราชการ

สวนทองถนเหนวามความรนอย ขาดทกษะและประสบการณ

ขจรศกด โสภาจารยและเพชร เพงชย (2550: 9) ไดทาการวจยเรอง โครงการการสารวจ

ปรมาณฝ นในอากาศภายในจงหวดเชยงใหมและจงหวดลาพน ผลการศกษาพบวาฤดแลงมระดบ

PM10 รายวนสงกวาฤดอน ๆ การวเคราะหสดสวนแหลงกาเนดโดยวธองคประกอบหลกสมบรณ

(Absolute Principle Component Analysis : APCA) แสดงใหเหนวาสวนใหญมแหลงกาเนดมาจากการ

เผาไหมพช วสดเหลอใชทางการเกษตร ขยะ การจราจรและฝ นทตยภม ดงนนการลด ละ เลกการ

81

ผลตพชและขยะในทโลงทกฤดกาลและการปองกนไฟปาจงถอเปนหวใจสาคญในการลดความ

เขมขน PM10

ชนพร เมฆไพบลย (2551: 96-98) ไดวจยเรอง มลพษของหมอกควนจากไฟปาขามแดน :

ภายใตขอตกลงอาเซยนวาดวยมลพษของหมอกควนขามแดน พบวาปญหามลพษของหมอกควน

จากไฟปาขามแดนมกฎหมายทวไปคอ หลก Sic utere tuo ut alienum non laedas ไดกาหนดวาการ

ใชทรพยของตนเองจะตองไมกอความเสยหายตอผอน หากเกดกรณมลพษของหมอกควนจากไฟปา

ขามแดน รฐผกอความเสยหายจะมความรบผดชอบในระหวางประเทศจะตองดาเนนการชดใช

ความเสยหายทเกดขน แตปญหามลพษของหมอกควนจากไฟปากยงคงพบอยเสมอซงนาจะเกดจาก

การบงคบใชกฎหมาย เพราะแมจะมกฎหมายครบถวนทกดานแลวแตไมนาไปบงคบใชอยางเตม

ประสทธภาพทาใหปญหายงไมไดรบการแกไข ปญหาในการจดการไฟปาเกดจากหนวยงานทดแล

ในเรองของการจดการไฟปา เพราะถงแมจะมการกาหนดขอบเขตหนาทความรบผดชอบกนอยาง

ชดเจนแตพนทของปาบางสวนกมทบซอนกน ทาใหการปฏบตงานไมมความชดเจน

ในอากาศบรเวณจงหวดเชยงใหมและลาพน หากตองการลดความเปนพษของฝนอน

เนองมาจาก PAHs นนพบวาการเลกเผาพชและปองกนไฟปาเทานนยงไมเพยงพอจาเปนจะตองม

มาตรการลดจานวนยานพาหนะบนถนนตลอดจนการปรบปรงคณภาพไอเสยยานพาหนะควบคไป

ดวย

ชฎา ณรงคฤทธและชนนทร อมพรสถร (2552: 9-10) ไดวจยเรองโครงการพฒนาระบบ

เตอนภยไฟปาและมลพษทางอากาศจากไฟปาในจงหวดแมฮองสอนบนระบบภมสารสนเทศ

เครอขายสาธารณะ พบวาฐานขอมลจดรอนในปพ.ศ. 2550 และปพ.ศ. 2551 มจานวน 2,765 และ

1,623 จด ตามลาดบ โดยในเดอนมนาคมของทงสองปจะพบจดความรอนมากทสดคอ 2,170 (รอย

ละ 78.5 ของจานวนจดภาพทงหมดทพบในปพ.ศ. 2550) และ 1,033 จด (รอยละ 63.6 ของจานวน

จดภาพทพบทงหมดในป พ.ศ. 2551) รองลงมาคอเดอนเมษายนและกมภาพนธ สวนในเดอนอน ๆ

พบจดภาพความรอนนอยมากจนถงไมพบจดภาพความรอนเลย เมอวเคราะหจานวนจดความรอนท

เกดขนในแตละวนพบวาในจานวนวนรวมทงหมด 730 วนในระยะเวลา 2 ปคอพ.ศ. 2550 และพ.ศ.

2551 มจานวน 150 วนเทานนทมจดความรอนเกดขน สวนวนอน ๆ ทเหลอไมพบจดความรอน

จานวนจดความรอนทพบภายใน 1 วนอยในชวงตงแต 1 ถง 195 จด วนทมจานวนจดความรอน

ตงแต 100 จดตอวนสวนใหญพบในเดอนมนาคม

จนตรตน ราชวงศ (2553: 79) ไดวจยเรอง การศกษารปแบบของอตนยมวทยาทสงผลให

เกดปญหาหมอกควนทางภาคเหนอตอนบน พบวาปญหาหมอกควนทางภาคเหนอมปรมาณ PM10

จานวนมากในเดอนมนาคมของทกปซงเปนชวงเปลยนฤดจากฤดหนาวเปนฤดรอน นอกจากนยง

สามารถแบงกลมลกษณะทางอตนยมวทยาได 5 Cluster คอ Cluster 1 กลมวนทมความกดอากาศตา

82

ลมแรง อณหภมตา ไมมฝน Cluster 2 ความกดอากาศสง อณหภมสง มฝนเลกนอย Cluster 3 ความ

กดอากาศสง ความเรวลมตา มเมฆมาก Cluster 4 ความกดอากาศสง ความเรวลมตา ไมมเมฆ และ

Cluster 5 มความกดอากาศตา ลมแรง มฝนฝนปรมาณสง โดยสภาพทางอตนยมวทยาใน Cluster 4

สงผลใหเกดการสะสมของ PM10

นอร สรมงคลเลศกล (2553: 94) ไดวจยเรอง การจดการไฟปา กรณศกษา องคการบรหาร

สวนตาบลบานโปง อาเภอเวยงปาเปา จงหวดเชยงราย ผลการวเคราะหหาความสมพนธพบวาปจจย

ทมผลตอการมสวนรวมในการแกปญหาไฟปา ไดแก เพศ อาย ชาตพนธ วฒการศกษา อาชพหลก

การเผาไร การเกดไฟในหมบาน การมอปกรณดบไฟในหมบาน การไดรบฝกอบรมจากเจาหนาทปา

ไม สวนปจจยทไมมผลตอการมสวนรวมในการแกปญหาไฟปา ไดแก รายไดตอปของครวเรอน

ภมลาเนาเดม การเปนสมาชกกลมทางสงคม การเคยใชประโยชนจากปา

ในพนทมากทสด เนองจากมสภาพอากาศปด ความเรวลมนอย

Mixing Height ตามทศทางลมหลกมาจากทศตะวนออก นอกจากนยงพบวาในกลมทมจานวนจด

ความรอนสงทสด Cluster 3 มลกษณะทางอตนยมวทยาทใกลเคยงกนแตมปรมาณเมฆสง สภาพ

ดงกลาวอาจไมเหมาะสมตอการเผาในทโลงในพนท (มจานวนจดความรอนนอยกวาในกลมของ

Cluster 4) ซงผลจากการศกษาสามารถนาไปใชในการจดการปญหาหมอกควนได โดยหากลกษณะ

ทางอตนยมวทยาในพนทมลกษณะอยในกลมของ Cluster 3 และ Cluster 4 ควรใหชาวบาน

หลกเลยงการเผาในทโลงเพอปองกนการเกดหมอกควนทางภาคเหนอตอนบน

สภคจารย เชอยง (2553: 65-70) ไดวจยเรองบทบาทขององคการบรหารสวนตาบลดอนแกว

และประชาชนในการปองกนและแกไขปญหาหมอกควน พบวาสาเหตของปญหาหมอกควนท

เกดขนในตาบลดอนแกวนนมาจากการเผาขยะในครวเรอน การเผาไรนาหลงการเกบเกยว การเผา

ปาและจากสาเหตอน ๆ เชน ควนจากยานพาหนะ ฝ นละอองและควนไฟทลอยมาจากทอน โดย

องคการบรหารสวนตาบลดอนแกวมบทบาทสาคญในการปองกนและแกไขปญหาหมอกควนโดย

ทางตรงคอ การตราขอบญญตเกยวกบการควบคมไฟปาและฝ นละอองจากการเผามาบงคบใช การ

ประชาสมพนธโทษของการเผา และบทบาททางออมคอ การแกไขปญหาการจดการขยะในพนท

การเพมพนทสเขยวและการสงเสรมองคความรเกยวกบผลกระทบของหมอกควน

มหาวทยาลยเชยงใหม คณะรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร (2553: 5-1) ไดวจยเรอง

โครงการสรางความเขมแขงแกชมชนในการแกไขปญหาวกฤตหมอกควนในสวนของกลมรปแบบ

ทางเลอกทมรปแบบใกลเคยง 8 กลมรปแบบทางเลอก ประกอบดวย

กลมรปแบบทางเลอกท 1 การจดการพนทเพาะปลก ประกอบดวย การลกพชแบบไมไถ-

ไมเผา และการไถกลบตอซง/ขดหลมฝง

83

กลมรปแบบทางเลอกท 2 การใหชมชนใชประโยชนในพนทปา ประกอบดวย การขอทา

ประโยชนโดยการ “เชาปา” และการใหสทธทากน (สทก.) ธนาคารตนไม การสรางสวนปา

(องคการอตสาหกรรมปาไม) และปาชมชน/ โฉนดชมชน

กลมรปแบบทางเลอกท 3 การผลตปยอนทรย ประกอบดวย การผลตปยอนทรยระดบ

ครวเรอนหรอชมชนขนาดเลก การผลตปยอนทรยระดบอตสาหกรรม การใชเครองบดยอยกงไม

และการนาเศษวสดเหลอทงทางการเกษตร ขยะอนทรยไปทาปยอนทรยโดยไสเดอนดน

กลมรปแบบทางเลอกท 4 การจดการขยะ ประกอบดวย การจดการขยะในครวเรอน

กลมรปแบบทางเลอกท 5 การใชบาน วด โรงเรยน (บวร) เปนศนยกลาง ประกอบดวย การ

ใชบาน วด โรงเรยน (บวร) เปนศนยกลาง

กลมรปแบบทางเลอกท 6 พลงงานทางเลอก ประกอบดวย การทาถานอดแทงจากเศษซาก

ซงขาวโพด เชอเพลงเขยว โรงไฟฟาชวมวล และพลงงานชวมวล

กลมรปแบบทางเลอกท 7 การปองกนการเผาในพนทรกรางและเขตทาง ประกอบดวย การ

บรหารจดการพนทรกรางและการปองกนการเผาในเขตทาง

กลมรปแบบทางเลอกท 8 กองทนเพอสงแวดลอม ประกอบดวย การจดตงกองทนเพอการ

ปองกนไฟปา และคารบอนเครดต

อาไพ เกษมพทกษพงศ (2553: 56-59) ไดวจยเรองพฤตกรรมและความตระหนกในการ

จดการหมอกควนในเขตเทศบาลเมองลาพน พบวาประชาชนมการรบรขอมลขาวสารเกยวกบหมอก

ควนจากสอตาง ๆ เชน โทรทศน วทย หนงสอพมพ เสยงตามสาย เจาหนาทและเพอนบาน

เนองจากเปนสอทสามารถเขาถงไดงาย ความตระหนกในการจดการปญหาหมอกควนของ

ประชาชนทอาศยอยในเขตเทศบาลเมองลาพนมอยในระดบปานกลาง โดยมความตระหนกมากใน

ระดบเกยวกบอนตรายจากหมอกควนและการสดหมอกควนทาใหเปนอนตรายตอสขภาพ เชน โรค

ระบบทางเดนหายใจและโรคหอบหดรนแรงขน นอกจากนยงพบวาประเภทของลกษณะทอยอาศย

มผลตอพฤตกรรมการเผาวสดทางการเกษตร เนองจากมปรมาณมาก เกดจากความเคยชนและเปน

วธทงายตอการกาจด ในสวนของการปรบเปลยนพฤตกรรมการเผาควรสรางจตานกใหแกเยาวชน

เพอนาไปปรบใชกบครอบครว เมอปฏบตจนเคยชนแลวจะทาใหลดพฤตกรรมการเผาลงได ซง

อาจจะใชระยะเวลานานและควรสงเสรมใหคนในชมชนรวมกนลดการเผาโดยการประกวดชมชน

ปลอดการเผาและมรางวลให เพอเปนการจดการหมอกควนอยางย งยน สวนการบงคบใชกฎหมาย

ไมใชทางออกทเหมาะสาหรบชมชนอาเภอเมอง จงหวดลาพน

กาญจนา นาถะพนธและคณะ (2554: 413-414 ) ไดวจยเรอง การมสวนรวมของประชาชน

ในการควบคมการเผาในทโลงของชนชนชนบทและใชกระบวนการมสวนรวมของชมชนในการ

84

ควบคมการเผาในทโลง โดยมพนทศกษาอาเภอกมภวาป จงหวดอดรธาน พบวาประชาชนสวน

ใหญมความรและความเขาใจถงผลกระทบของการเผาในระดบทด ประชาชนยนดใหความรวมมอ

ในการแกปญหาในเบองตนของการดาเนนการประชาชนใหความรวมมอเปนอยางดในการลดการ

เผาในเขตพนทชมชน ประกอบกบองคกรปกครองสวนทองถนใหความรวมมอและไดตระหนกถง

สภาพปญหาทเกดขนทาใหมการออกเทศบญญตเพอควบคมการเผาและไดถกนามาใชควบคกนกบ

การจดการขยะชมชนของทางเทศบาลทาใหสามารถลดการเผาขยะครวเรอนลง แนวทางการแกไข

ปญหาจาเปนตองใชมาตรการในหลาย ๆ ดานและความรวมมอจากหนวยงานหลายภาคสวน ทงจาก

โรงงานอตสาหกรรม ผรบซอผลผลต นายทนเจาของไรและหนวยงานภาครฐทจะตองเขามาม

บทบาทใหเกดการแกไขปญหาการเผาในทโลงอยางแทจรง

เขมชาต บญรวมและอารรตน รกษาศลป (2554: 11-12) ไดวจยเรอง ปจจยทสงผลตอการม

สวนรวมในการปองกนและควบคมไฟปาของชมชนบรเวณ เขตรกษาพนธสตวปาภเมยงและภทอง

ตาบลชาตตระการ อาเภอชาตตระการ จงหวดพษณโลก พบวาความรเกยวกบไฟปาและการปองกน

และควบคมไฟปาของหวหนาหรอตวแทนครวเรอนในตาบลชาตตระการ อาเภอชาตตระการ

จงหวดพษณโลก โดยรวมอยในระดบมาก โดยขอทมคาเฉลยมากทสด ไดแก หวใจในการควบคม

ไฟปา คอ การดบไฟปาทเกดขนใหรวดเรวทสด และขอทมคาเฉลยนอยทสด ไดแก ผลของไฟปาท

มความรนแรงมาก ทาใหเกดการเปลยนแปลงโครงสรางของปา เชนจากปาเบญจพรรณ มาเปนปา

เตงรง แสดงใหเหนวาชมชนมความเขาใจในเรองการปฏบตการควบคมไฟปาแตยงมความรความ

เขาใจเกยวกบผลกระทบทเกดจากไฟปาเปนสวนนอย การรบรขอมลขาวสารเกยวกบการปองกน

และควบคมไฟปา

ธญจนพร สกสด (2554: 103) ไดวจยเรอง การวเคราะหวาทกรรมกรณปญหาหมอกควนปก

คลมจงหวดเชยงใหมของผไดรบผลกระทบและการนาเสนอขาวของสอมวลชนทองถน พบวา

สอมวลชนทองถนคอ หนงสอพมพเชยงใหมนวสและหนงสอพมพไทยนวส ไดนาเสนอขาว

เกยวกบปญหาหมอกควนปกคลมจงหวดเชยงใหมในชวงวนท 1-31 มนาคม 2550 หนงสอพมพไทย

นวสนาเสนอขาวเกยวกบสภาพมลพษอากาศกรณหมอกควนปกคลมจงหวดเชยงใหมรวมทงสน 61

ขาว แบงเปนขาวหนา 1 จานวน 24 ขาวและเนอหาประเภทอน ๆ ภายในฉบบ ไดแก บทความ รา

ยานพเศษ และคอลมภตาง ๆ จานวน 37 ขาว สวนหนงสอพมพเชยงใหมนวสนาเสนอขาวเกยวกบ

สภาพมลพษทางอากาศกรณหมอกควนปกคลมเมองเชยงใหมรวมทงสน 45 ขาวแบงเปนขาวหนา 1

จานวน 22 ขาวและเนอหาประเภทอน ๆ ภายในฉบบจานวน 23 ขาว

นนทวน แกวไชยหาญ (2554: 80-81) ไดวจยเรอง การรบรความเสยงตอสขภาพในภาวะ

หมอกควนของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานในเขตเทศบาลนครเชยงใหม พบวาการรบร

85

ถงทมาและสาเหตการเกดภาวะหมอกควน มการรบรในเรองภาวะหมอกควนมากโดยทความรจาก

การรบรนนไดมาจากการเขารวมอบรมจากเทศบาลนครเชยงใหมและรบรจากสอทมอย เชน

โทรทศน หนงสอพมพ เปนตน โดยทการรบรทกลมตวอยางไดรบนนเปนการรบรในเนอหา

เบองตน ทสามารถเหนไดจากประสาทสมผสทง 5 โดยสวนใหญรบรวาสาเหตหลกมาจากการเผา

ขยะ และการเผาปาเพยงอยางเดยว ซงเปนปรากฏการณทเหนและสมผสไดอยางชดเจนความร

ความเขาใจถงความเสยงตอสขภาพของภาวะหมอกควน

อรวรรณ หลงสน (2554: 73-75) ไดวจยเรองศกยภาพของกานน ผใหญบาน ในการแกไข

ปญหาหมอกควน ในอาเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม พบวาศกยภาพของกานน ผใหญบานในดาน

การปองกนมศกยภาพในดานการปองกนในระดบมาก ดานการเตรยมพรอมพบวากานน ผใหญบาน

มศกยภาพในการเตรยมพรอมในระดบมาก ดานการชวยเหลอขณะเกดภยพบวา กานน ผใหญบาน

มศกยภาพในดานการชวยเหลอขณะเกดภยในระดบปานกลางและดานการฟนฟพบวากานน

ผใหญบานมศกยภาพในดานการฟนฟในระดบมาก และปจจยทมความสมพนธกบศกยภาพของ

กานน ผใหญบานในการแกไขปญหาหมอกควนพบวาดานการปองกนปจจยสวนบคคลในเรอง

ระยะเวลาในการดารงตาแหนงมความสมพนธกบศกยภาพของกานน ผใหญบานดานการ

เตรยมพรอมพบวาปจจยสวนบคคลในเรองอายมความสมพนธกบศกยภาพของกานน ผใหญบาน

ดานการชวยเหลอขณะเกดภยพบวาปจจยสวนบคคลในเรองอายมความสมพนธกบศกยภาพของ

กานน ผใหญบาน และดานการฟนฟพบวาปจจยสวนบคคลในเรองของอายมความสมพนธกบ

ศกยภาพของกานน ผใหญบานในการแกไขปญหาหมอกควน

ศรพร พรรณพฒนกล (2555: 152-154) ทาการวจยเรอง การมสวนรวมของประชาชนใน

โครงการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงทะเลอาวไทยฝงตะวนตกในพนทตาบลแหลม

ใหญ อาเภอเมอง จงหวดสมทรสงคราม พบวา ชาวบานไดเขามามสวนรวมในการปฏบต สวนรวม

ในผลประโยชน และสวนรวมในการตดตามและประเมนผล แตไมมสวนรวมในการคนหาปญหา

และวางแผน โดยมปจจยสาคญของการมสวนรวมคอ 1) ชาวบานเหนความสาคญของการปองกน

การกดเซาะชายฝงทะเลจากการทางานวจยชมชน และ 2) ตองการปกปองทดนทากนและวถการ

ประกอบอาชพ ดวย 3) ชาวบานมความสมพนธภายในชมชนทดตอกน และ 4) ไดรบการสนบสนน

งบประมาณและองคความรจากองคกรภายนอก 5) ตามขอกาหนดตามกฎหมายและนโยบายของ

ภาครฐ ในการใหประชาชนในพนทดาเนนการเขามามสวนรวมโดยม 6) กลมผนาทกระตนและ

สนบสนนใหชาวบานรวมดาเนนการสงผลให 7) ชาวบานมรายไดเพมจากการปกไม นอกเหนอจาก

รายไดจากการทาประมงเปนอาชพหลก ปญหาและอปสรรคในการดาเนนการโครงการเกดจาก

1) ชาวบานสวนหนงไมเหนความสาคญของการปองกนการกดเซาะชายฝง 2) การมสวนรวมใน

86

การปกไมเพอตองการรายไดมากกวาการปองกนและแกไขปญหาชายฝงทะเลอกทงยง 3) มกลมทาง

การเมองในชมชนเกดขน รวมถง 4) การขาดประสบการณในการบรหารจดการโครงการ ถงแมจะ

ทาใหโครงการประสบผลสาเรจแตอาจดาเนนตอไปอยางไมย งยน ขอเสนอแนะทไดจากการวจย

พบวาควรมการสรางความเขาใจกบชาวบานและพฒนาทกษะในการจดการทรพยากรชายฝง มการ

กาหนดบทบาทและภาระงานทชดเจนระหวางหนวยงานภาครฐและชมชนเพอใหการดาเนนงาน

สอดประสานกนและเกดประโยชนตอชมชนมากทสดและพฒนาศกยภาพชมชนใหสามารถ

พงตนเองในการจดการหรอแกไขปญหาชมชน โดยไมรองบประมาณจากภาครฐหรอเอกชนในการ

ดาเนนการและสรางความเขาใจและใหความรเกยวกบปญหาทเกดขนกบประชาชนโดยทวไป

เพอใหตระหนกถงความสาคญและรวมผลกดนสงเสรมการรกษาทรพยากรธรรมชาต

จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกลาวไดวามลพษทางอากาศหมอกควนทเกด

จากการเผาในทโลงเกดจากหลายสาเหต ทงการเผาในพนทปา การเผาในพนททาการเกษตร การเผา

ในพนทชมชน การเผาบรเวณขางทาง รวมทงเหตผลอน ๆ อาท การกลนแกลงเจาหนาท เปนตน ใน

ปจจบนหมอกควนถอวาเปนมลพษทางอากาศทมความสาคญและกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพ

เศรษฐกจ/ การทองเทยวและการคมนาคม เปนตน ซงแนวทางการปองกนและแกไขปญหาหมอก

ควนทสาคญทกภาคสวนตองเขามามบทบาทและมสวนรวมอยางครอบคลม ประชาชนในพนทซง

เปนคนทมความคนเคยกบสภาพแวดลอมและรถงขอมลทเกยวของ จะตองไดรบโอกาสหรอม

รปแบบททาใหเขามามสวนรวมอยางแทจรง กระบวนการทใหประชาชนเขามามสวนรวมจะตองม

ความโปรงใส มความเพยงพอของทรพยากร มขอมลทเพยงพอและสามารถเขาถงขอมลได รวมทง

มความครอบคลมของผมสวนไดสวนเสย นอกจากนยงตองพจารณาถงรปแบบของการเขามามสวน

รวมของประชนเพอใหนาไปสแนวทางการปองกนและแกไขปญหาอยางแทจรง

บทท 3

กรอบแนวคดและวธศกษา

การศกษาเรอง “การมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศ

จากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน” ผศกษาไดรวบรวมขอมลทตยภมจากเอกสาร หนงสอ

งานวจยทเกยวของและขอมลจากสออเลคทรอนกส รวมทงการเกบรวบรวมขอมลปฐมภมโดยการ

สมภาษณกลมผใหขอมลหลกโดยการสมภาษณแบบกงโครงสราง (Semi-Structured Interviews)

โดยการศกษาในครงนเปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) มรายละเอยดกรอบแนวคด

และวธศกษาดงน

3.1 กรอบแนวคดในการศกษา

3.2 วธการดาเนนการศกษา

3.3 แหลงของขอมลในการศกษา

3.4 วธการเกบขอมลและอปกรณ

3.5 กลมเปาหมายและผใหขอมลหลก

3.6 การวเคราะหขอมล

3.1 กรอบแนวคดในการศกษา

จากการศกษาแนวคดทฤษฎและผลงานวจยทเกยวของ สามารถกาหนดกรอบแนวคดใน

การวจยเรอง การมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอก

ควนในจงหวดแมฮองสอนไดดงแสดงในภาพท 3.1

88

ภาพท 3.1 กรอบแนวคดในการวจย

ปจจยความสาเรจและปญหาหรออปสรรคในการมสวนรวมของประชาชนในการปองกน

และแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

สาเหตของการเกดมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

- การเผาในทโลง (Open Burning)

- ลกษณะทางภมศาสตรของจงหวด

แมฮองสอน

- มลพษทางอากาศจากประเทศใกลเคยง

แนวทางในการสงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและ

แกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

ผลกระทบของมลพษทางอากาศจากหมอก

ควนในจงหวดแมฮองสอน

- ผลกระทบดานสขภาพ

- ผลกระทบดานการทองเทยว

- ผลกระทบดานการคมนาคม

กระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการ

ปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอก

ควนในจงหวดแมฮองสอน

- ความโปรงใส (Transparency)

- ทรพยากร (Resources)

- ความเพยงพอและการเขาถงขอมล

(Sufficiency and Access Data)

- ความครอบคลมของผมสวนไดเสย

(Stakeholders)

รปแบบการมสวนรวมของประชาชน

- การรวมรบรขอมลขาวสาร

- การรวมแสดงความคดเหน

- การรวมวางแผนดาเนนงาน

- การรวมดาเนนการ/ ปฏบตการ

- การรวมตดตามผลการดาเนนงาน

89

3.2 วธการดาเนนการศกษา

การวจยครงนมงศกษาถงกระบวนการมสวนรวมของประชาชนและเจาหนาทภาครฐสวน

ทองถนทเกยวของในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

โดยใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) มวธการเกบรวบรวมขอมลโดยการ

สมภาษณแบบกงโครงสราง (Semi-Structured Interviews) แลวนาขอมลมาทาการเรยบเรยง

วเคราะห เนอหาเพอหาขอสรปผลของการศกษา

3.3 แหลงของขอมลในการศกษา

แหลงของขอมลทใชในการศกษาครงน ประกอบดวย ขอมลปฐมภม (Primary Data) และ

ขอมลทตยภม (Secondary Data) ซงมรายละเอยดแหลงของขอมลในการศกษาดงน

3.3.1 ขอมลปฐมภม (Primary Data)

ผศกษาไดทาการเกบรวบรวมขอมลปฐมภมซงเปนการเกบรวบรวมขอมลทผวจยเกบ

รวบรวมดวยตนเองโดยการสมภาษณแบบกงโครงสราง (Semi-Structured Interviews) กบกลมผให

ขอมลหลกทมสวนรวมในกระบวนการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนใน

จงหวดแมฮองสอน เพอนาขอมลทไดมาวเคราะหและสรปผลการศกษา

3.3.1 ขอมลทตยภม (Secondary Data)

ผศกษาไดทาการรวบรวมขอมลทตยภมซงเปนขอมลทไดผานการวเคราะหแลวจากเอกสาร

หนงสอ บทความ งานวจยทเกยวของ วารสารทางวชาการและขอมลจากสออเลคทรอนกสทมความ

เกยวของกบมลพษทางอากาศจากหมอกควนและการมสวนรวมในการปองกนและแกไขปญหา

ดงกลาว

3.4 วธการเกบขอมลและอปกรณ

วธการเกบรวบรวมขอมลสาหรบการศกษาในครงนคอการสมภาษณแบบกงโครงสราง (Semi-Structured Interviews) กบกลมผใหขอมลหลกแบงเปน 3 กลม ประกอบดวย 1) ผนาชมชน

2) ประชาชนทวไป และ 3) เจาหนาทหนวยงานราชการสวนทองถน ซงแบบสมภาษณแบบกง

โครงสรางทใชมลกษณะเปนแบบสมภาษณปลายเปด (Open-ended Questions) โดยผศกษาได

90

ออกแบบแบบสมภาษณจากการทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ ซงกาหนดคาถามทใช

ในการสมภาษณตามวตถประสงคของการศกษาใชเวลาในการสมภาษณประมาณ 40 นาท-2 ชวโมง

3.4.1 เครองมอทใชในการเกบขอมล

แบบสมภาษณปลายเปด (Open-ended Questions) ทใชเปนเครองมอในการศกษาครงน ได

จากการทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของแลวกาหนดคาถามทใชในการสมภาษณตาม

วตถประสงคของการศกษา จากนนผวจยจงนาแบบสมภาษณไปทดสอบความเทยงตรงตามเนอหา

(Content Validity) เพอใหเนอหาของแบบสมภาษณนนมความเหมาะสม สอดคลอง ตรงประเดน

และครอบคลมกบสงทตองการศกษา โดยผเชยวชาญในเรองทศกษาเปนผประเมนแบบสมภาษณ

ดงกลาว เมอไดแบบสมภาษณทเปนเครองมอในการวจยดงกลาวแลว ผศกษาไดนาเครองมอทไดไป

ทาการทดสอบกบกลมผใหขอมลหลกแตละกลมในจงหวดลาปาง รวมทงสนจานวน 15 ทาน และ

นาแบบสมภาษณดงกลาวกลบมาทบทวน แกไขใหสอดคลองตรงประเดนและตรวจสอบความ

สมบรณของเครองมอโดยผเชยวชาญในเรองทศกษาตรวจสอบอกครง กอนนาไปใชเกบขอมลจรง

ในจงหวดแมฮองสอน โดยเครองมอทใชในการเกบขอมลเพอการศกษาในครงน ประกอบดวย

แบบสมภาษณ แบงเปน 3 กลมคอ 1) แบบสมภาษณสาหรบเจาหนาทภาครฐสวนทองถน 2) แบบ

สมภาษณสาหรบผนาชมชน และ 3) แบบสมภาษณสาหรบประชาชน โดยแตละแบบสมภาษณแบง

ออกเปน 3 สวนไดแก

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของผใหสมภาษณ

สวนท 2 ความคดเหนและประสบการณทมตอกระบวนการมสวนรวมของประชาชนใน

การปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

สวนท 3 ขอเสนอแนะ

3.4.2 อปกรณทใชในการเกบขอมล

อปกรณทใชในการรวบรวมขอมลการศกษาในครงน ผวจยใชเครองมอและอปกรณในการ

รวบรวมขอมล ไดแก

1) แบบสมภาษณปลายเปด โดยผวจยไดเตรยมไวลวงหนา เพอใหสะดวกในการ

บนทกและวเคราะหขอมล

2) เทปบนทกเสยง เพอใชบนทกการสมภาษณ การสนทนาทเปนประเดนสาคญ

ของผใหขอมล โดยกอนการสมภาษณแตละครง ผวจยไดขออนญาตจากผใหสมภาษณกอน ซงชวย

ใหผวจยไดขอมลครบถวนตามประเดนทตองการศกษาและสามารถตรวจสอบกบทบนทกได

91

3) สมดบนทกและอปกรณเครองเขยนตาง ๆ เพอใชบนทกการสมภาษณ และการ

สนทนาของผใหขอมล

4) กลองถายภาพ พรอมอปกรณตาง ๆ ทใชในการถายภาพ เพอใชบนทกภาพการ

สมภาษณ และการสนทนาของผใหขอมล รวมทงสภาพแวดลอมโดยทวไปของพนทศกษา

3.5 กลมเปาหมายและผใหขอมลหลก

การศกษาในครงนกลมผใหขอมลหลก (Key Informants) ทมสวนเกยวของและเปนผมสวน

รวมไดรบผลกระทบจากมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน ประกอบดวย

เจาหนาทหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของและประชาชนในชมชนหมท 10 บานหวน าแม

สะกดและประชาชนในชมชนหมท 2 บานปาป ตาบลผาบอง อาเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน ซงผม

สวนไดสวนเสยเหลานผศกษาไดเรมจากการสมภาษณผนาชมชนทไดทาความรจกเรมแรก และทา

การสอบถามถงบคคลอน ๆ ตอไปดวยเทคนคลกบอลหมะ (Snowball Technique) สาหรบเจาหนาท

ภาครฐสวนทองถนเปนการใชเทคนคการเลอกตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Selection) รวมผให

ขอมลหลกทงสนจานวน 19 ทาน ซงมรายละเอยดดงน

3.5.1 เจาหนาทหนวยงานภาครฐสวนทองถน ประกอบดวย

(1) เจาหนาทสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน

จานวน 1 ทาน

(2) เจาหนาทสานกงานสาธารณสขจงหวดแมฮองสอน จานวน 1 ทาน

(3) เจาหนาทสานกงานทางหลวงชนบทจงหวดแมฮองสอน จานวน 1 ทาน

(4) เจาหนาทสานกงานเทศบาลเมองแมฮองสอน จานวน 1 ทาน

(5) เจาหนาทสานกจดการปาไมท 1 สาขาแมฮองสอน จานวน 1 ทาน

(6) เจาหนาทสานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดแมฮองสอน จานวน

1 ทาน

3.5.2 กลมประชาชน ประกอบดวย

ผนาชมชนและประชาชนในชมชนหมท 10 บานหวน าแมสะกด ตาบลผาบอง อาเภอเมอง

จงหวดแมฮองสอนจานวน 9 ทาน ซงชมชนดงกลาวเปนชมชนทมการดาเนนการในการปองกนและ

แกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนและไดรบรางวล “ชมชนมาตรฐานหมบานปลอดการเผา”

92

ระดบจงหวดแมฮองสอน และชมชนหมท 2 บานปาป ตาบลผาบอง อาเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน

จานวน 4 ทาน ซงเปนชมชนทมความโดดเดนในเรองปาชมชนและไดรบรางวลปาชมชนดเดน

3.6 การวเคราะหขอมล

การศกษาในครงน หลงจากทผวจยไดศกษาแนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของแลวจงได

สรางแบบสมภาษณซงใชเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมลและนาแบบสมภาษณไปเกบ

รวบรวมขอมลจากกลมประชากรทใชในการศกษา ซงการเกบรวบรวมขอมลแตละครงผศกษาไดทา

การจดบนทกและตรวจสอบขอมลทเกยวของกบการศกษา เพอใหไดขอมลทถกตองและสมบรณ

มากทสดเรยบรอยแลว ผวจยไดทาการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) รวมกบการวเคราะห

แบบ 3 เสา (Triangulation) โดยวเคราะหขอมลทไดจาก 3 แหลง ไดแก ประชาชน ผนาชมชน และ

เจาหนาทหนวยงานราชการสวนทองถน จากนนจงนาขอมลทไดมาวเคราะหสรปเปนผลการศกษา

โดยมรายละเอยดดงน

1) สาเหตของการเกดมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน ไดแก การเผา

ในทโลง (Open Burning) ลกษณะทางภมศาสตรและมลพษทางอากาศจากประเทศใกลเคยง

2) ผลกระทบของมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน ไดแก ผลกระทบ

ดานสขภาพ ผลกระทบดานการทองเทยวและผลกระทบดานการคมนาคม

3) กระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจาก

หมอกควน ผวจยไดวเคราะหประเดนความโปรงใส (Transparency) ทรพยากร (Resources) ความ

เพยงพอและการเขาถงขอมล (Sufficiency and Access Data) และความครอบคลมของผมสวนไดเสย

(Stakeholders)

4) รปแบบการมสวนรวมของประชาชน (Pattern of Public Participation) วเคราะห

ประเดนทเกยวของประกอบดวย การรวมรบรขอมลขาวสาร การรวมแสดงความคดเหน การรวม

วางแผนดาเนนงานการรวมดาเนนการ/ ปฏบตการและการรวมตดตามผลการดาเนนงาน

จากนน ผวจยจงไดทาการวเคราะหความสาเรจและปญหาหรออปสรรคของการปองกน

และแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน เพอนาไปสแนวทางในการ

สงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนในจงหวดแมฮองสอนตอไป

บทท 4

ผลการศกษา

การศกษาเรองการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนในจงหวดแมฮองสอน ผศกษาไดทาการรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณกงโครงสราง

กลมผใหขอมลหลก ซงประกอบดวย เจาหนาทสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

จงหวดแมฮองสอน เจาหนาทสานกงานสาธารณสขจงหวดแมฮองสอน เจาหนาทสานกงานทาง

หลวงชนบทจงหวดแมฮองสอน เจาหนาทสานกจดการปาไมท 1 สาขาแมฮองสอน เจาหนาท

สานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดแมฮองสอน เจาหนาทเทศบาลเมองแมฮองสอน

ผนาชมชนและประชาชนในชมชนหมท 10 บานหวน าแมสะกด และชมชนหมท 2 บานปาป โดย

ผวจยไดนาเสนอผลการศกษาแยกเปน 3 สวนตามวตถประสงคของการศกษา ซงมรายละเอยดดงน

4.1 กระบวนการมสวนรวมของประชาชนในปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

4.2 ปจจยความสาเรจและปญหาหรออปสรรคของการมสวนรวมของประชาชนในการ

ปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

4.3 แนวทางในการสงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและ

แกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

4.1 การมสวนรวมของประชาชนในปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน

ในจงหวดแมฮองสอน

การมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนใน

จงหวดแมฮองสอนผศกษาไดแบงประเดนการศกษาออกเปน 4 ประเดน ประกอบดวย สาเหตของ

การเกดมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน ผลกระทบของมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนในจงหวดแมฮองสอน กระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไข

มลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอนและรปแบบการมสวนรวมของประชาชนใน

94

การปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน ซงมรายละเอยดผล

การศกษาในแตละประเดนดงน

4.1.1 สาเหตของการเกดมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

จากการศกษาขอมลเอกสารและการสมภาษณ พบวาสาเหตของการเกดมลพษทางอากาศ

จากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอนมประเดนทเกยวของประกอบดวย การเผาในทโลง (Open

Burning) ลกษณะทางภมศาสตรของจงหวดแมฮองสอน และมลพษทางอากาศจากประเทศใกลเคยง

ซงมรายละเอยดผลการศกษาในแตละประเดนดงน

4.1.1.1 การเผาในทโลง (Open Burning)

จากการศกษาพบวาสาเหตหลกของมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวด

แมฮองสอนคอการเผาในทโลง ซงผศกษาไดแยกพจารณาสาเหตของการเผาในทโลงตามลกษณะ

พนทออกเปนประเดนใหญ ๆ ประกอบดวย การเผาในพนทปา การเผาในพนททาการเกษตร การ

เผาในพนทชมชน การเผาในพนทขางทางและสาเหตอน ๆ ซงมรายละเอยดผลการศกษาในแตละ

ประเดนดงน

1) การเผาในพนทปา

จากขอมลรายงานสรปสถานการณหมอกควนและไฟปาจงหวดแมฮองสอน

ประจาป พ.ศ. 2556 ของสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน พบวาม

การตรวจพบจดรอน (Hot Spot) ในพนทปาอนรกษและปาสงวนจานวนทงสน 912 และ 1,210 จด

ตามลาดบ โดยปาอนรกษบรเวณทตรวจพบจดรอนมากทสดคออาเภอแมสะเรยง อาเภอปาย อาเภอ

ปางมะผา อาเภอเมอง อาเภอสบเมย อาเภอแมลานอย และอาเภอขนยวม ตามลาดบ สาหรบพนทปา

สงวนแหงชาตตรวจพบจดรอนมากทสดคออาเภอสบเมย อาเภอแมลานอย อาเภอเมอง อาเภอแม

สะเรยง อาเภอขนยวม อาเภอปาย และอาเภอปางมะผา ตามลาดบ การเผาในทโลงในพนทปาสงวน

แหงชาตพบวามจานวนของจดรอนสงกวาในพนทปาอนรกษเนองจากพนทสวนใหญของจงหวด

แมฮองสอนเปนภเขาสงและปาไม ประชาชนอาศยอยตามทราบใกลปาสงวนแหงชาตและปา

อนรกษซงพนทปาสงวนอยตดกบปาชมชนมากกวาปาอนรกษ เมอมการเผาภายในพนทชมชนหรอ

บรเวณใกลเคยง ดาวเทยมทจบจดรอนซงจบเปนพนทกวางกจะกนพนทของปาสงวนแหงชาตไป

ดวยอกทงปาสงวนแหงชาตเองสภาพปามความอดมสมบรณนอยและมความเสอมโทรมกวาปา

อนรกษ สวนปาอนรกษอยตรงกลางของปาสงวนซงโดยทวไปแลวการเผาในพนทปาจะเกดจากขาง

นอกแลวลามเขาไปในขางในโดย (นายก, 2556) เจาหนาทสานกงานทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมจงหวดแมฮองสอนไดกลาวอธบายวา

95

จากขอมลสถตป 2556 พบวาพนทเกดจดรอน สวนใหญอยในปาสงวนแหงชาต

เนองจากพนทปาสงวนตดกบชมชนพอชมชนเผากจะเกดจดรอนมากกวาปา

อนรกษเพราะวาปาอนรกษอยตรงกลางสวนการบงคบใชกฎหมายจะใชตาม

กฎหมายอนรกษเพราะวาโทษรนแรงกวาปาสงวน นอกจากนปาสงวนมความอดม

สมบรณนอยมความเสอมโทรมเวลาไหมแลวจะลามจากขางนอกเขาไปขางใน

ภาพท 4.1 จดรอน (Hotspot) ในพนทจงหวดแมฮองสอนระหวางเดอนกมภาพนธ-เมษายน

พ.ศ.2556

แหลงทมา: กรมอทยานแหงชาตสตวปาและพนธพช, 2556.

96

นอกจากนผลการศกษายงพบวาการเผาในพนทปาเกดจากหลายสาเหต

ไดแก 1) ความเชอเรองหาของปาและลาสตวและ 2) การทาเกษตรแบบไรเลอนลอย ซงมรายละเอยด

ผลการศกษาในแตละประเดนดงน

(1) ความเชอเรองหาของปาและลาสตว เนองจากประชาชนใน

พนทจงหวดแมฮองสอนมความเชอเรองการเผาในพนทปาเพอใหสะดวกตอการลาสตวและหาของ

ปา เชน เหด ผกหวาน ไขมดแดง เปนตน โดยชาวบานสวนใหญเชอวาหากไมเผาในพนทปา เหด

ถอบและผกหวานจะไมเจรญเตบโตงอกงาม แตในความเปนจรงแลวเหดเปนเชอราซงจะ

เจรญเตบโตในสภาวะทเหมาะสมตามธรรมชาต ซงความเชอดงกลาวมความเชอมโยงกบความ

เปนอยของประชาชนในพนท เนองจากประชาชนสวนใหญอาศยอยตามพนราบระหวางภเขา มปา

ลอมรอบ เคยชนกบวถชวตทอยใกลปาและหาของปาเปนอาหาร รวมทงนาไปขายเปนรายไดเสรม

แตบางคนกมอาชพหลกคอการหาของปา ซงหากไมใหประชาชนเผาในพนทปากจะสงผลกระทบ

ตอรายไดของประชาชน หนวยงานทเกยวของตองพจารณาทางเลอกอาชพอนใหประชาชนในพนท

เนองจากบางคนไมมอาชพหลกโดย (นายฉ, 2556) เจาหนาทสานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณ

ภยจงหวดแมฮองสอนไดกลาวถงประเดนนวา

ความเปนอยของเขาเขาอยกบปา การไดเผา การดารงชวตดวยการหาของปา พวก

เหดพวกผกหวานพวกนอณหภมความรอนของมนไดทแลวมนกจะขนพอฝนลงมา

มนกจะหมด พวกผกหวานปาไฟมามนกจะขนชาวบานกเกบไปขายได อยาง

บางครงเขากถามวาถาไมใหเขาเผามเงนไปใหเขาไหมทางรฐกไมรจะทาอยางไร

กบคาตอบแทนเขาและเขาจะอยอยางไรกนอยางไร เพราะเขาไมมอาชพทเปนหลก

แหลง

สอดคลองกบ (นายฐ, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกดท

กลาวถงสาเหตของการเผาในพนทปาเพอใหเหดถอบเจรญเตบโตไดดวา “เหดถอบกชอบออก

แถว ๆ ทไฟไหม ตรงทไมไหมมนไมออกมนจะออกตรงทไหมแลวชน ๆ” รวมทง (นายต, 2556)

ชาวบานหมท 2 บานปาป ทกลาวถงประเดนดงกลาววา “เผาแลวเหดมนจะขนผกหวานกจะแตกแต

ตองเผาแตเนน ๆ เหมอนสมยกอนมนจะออกด ถามาเผาเดอนเมษามนไมออกแลว มนไมมเชอรา

แลว พอฝนมามนกไหลไปเรอย ๆ ถาเผาแบบสมยกอนไปเรอย ๆ มนกจะมเชอรา ถาไมเผามนกไม

ออกเพราะมนไมมเชอรา ทปาชมชนของเราทเราไมเผากไมมเหดเหดถอบออกเลยมแตพวก

เหดโคน”

97

(2) การทาเกษตรแบบไรเลอนลอย เนองจากอาชพหลกของประชาชนใน

พนทซงเกดจากการสงเสรมของหนวยงานภาครฐคอการทาเกษตรกรรม ประชาชนในพนทจงหวด

แมฮองสอนสวนใหญจงมอาชพเปนเกษตรกร โดยการปลกพชไร อาท ขาว ถวเหลอง ขาวโพด

กะหลาปล เปนตน ซงมการทาเกษตรทงในพนทราบและพนทสง สวนใหญเปนการทาเกษตรใน

พนทสงเพราะจงหวดแมฮองสอนมพนทราบนอย การสงเสรมการเกษตรของหนวยงานภาครฐทา

ใหประชาชนตางกตองการผลผลตทางการเกษตรทมากขนเพอนาไปขายและสรางรายไดใหกบ

ครอบครว สงผลใหประชาชนในพนทบางกลมเพมพนททาการเกษตรของตนเองดวยการทาไร

เลอนลอยโดยการถางตนไมบนภเขาทงไวใหแหงจากนนกทาการเผาเพอเตรยมทดนสาหรบการ

เพาะปลก ซงในปจจบนไดมการรกลาพนททาการเกษตรบนภเขาคอนขางมากบางแหงกถางตนไม

บนภเขาทงลกเมอเกบเกยวผลผลตในแตละฤดกาลเสรจแลวกยายไปปลกทอนเรอยไป ทาใหพนท

ปามความเสยหายเพมมากขนเรอย ๆ โดย (นายฉ, 2556) เจาหนาทสานกงานปองกนและบรรเทา

สาธารณภยจงหวดแมฮองสอนไดกลาววา

พวกลกล าปาสวนใหญเขากจะถางเปนปาโลงเตยน สงเกตดภเขานาเสยดายมาก

ไปเหนแลวผมยงใจออนเลย เขาบกรกปากนเปนลก ๆ พอถงเวลาหญาขนเขากตด

ถาง ๆ ทงไวใหมนแหง พอแหงเสรจแลวเขากเผา พอไดเวลาเขาเผาเสรจเขากทา

เกษตร ปลกขาวโพด ปลกกะหลาปลเปนหนา ๆ ไปนาวตกเรองปามาก

โดยขอมลดงกลาวสอดคลองกบ (นายข, 2556) เจาหนาทสานกงาน

สาธารณสขจงหวดแมฮองสอนทใหขอมลเพมเตมเกยวกบการทาไรเลอนลอยทชาวบานสวนใหญ

ปลกขาวแตผลผลตทไดกไมเยอะ และตามวฏจกรของการทาไรเลอนลอยจะตองเปลยนทปลกไป

เรอย ๆ โดยกลาววา “ชาวบานเขาถางปาทงผนเอาไมใหญ ๆ ออกกอนแลวเผามาปลกขาว ซงกไดไม

เยอะ เปนการทาไรแบบเลอนลอยกตองเปลยนไปเรอย ๆ ปนไมสมบรณกตองยายไปทใหม เปน

อยางนไปเรอย ๆ มนเปนวถของพชลมลกทตองอาศยขาวเปนหลก” และเปนไปในทศทางเดยวกน

กบ (นายณ, 2556) ชาวบานหมท 2 บานปาปทกลาววา “การทาไรทแผวถางเขาไปในพนทปาใน

สวนของทราบในหมบานกมบาง แตถาคนบนเขาบนดอยกไมรกบเขา มนเปนวถชวตของเขา เขาจะ

เปลยนสามปไปทหนง สามปไปอกทหนง กผลดเปลยนไปเรอย ๆ ”

2) การเผาในพนททาการเกษตร

จากขอมลรายงานสรปสถานการณหมอกควนและไฟปาจงหวดแมฮองสอน

ประจาป พ.ศ. 2556 ของสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน พบวา

98

การเผาในพนทการเกษตรเปนอกหนงสาเหตทกอใหเกดปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนใน

จงหวดแมฮองสอน โดยมการตรวจพบจดรอน (Hot Spot) ในพนททาการเกษตรรวมทงสนจานวน

58 จด ซงบรเวณทตรวจพบจดรอนมากทสดคออาเภอขนยวม อาเภอแมสะเรยง อาเภอปาย อาเภอ

แมลานอย อาเภอเมอง อาเภอสบเมย และอาเภอปางมะผา ตามลาดบ นอกจากนผลจากการ

สมภาษณประชาชนและเจาหนาทหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของ พบวาการเผาในทโลง

ในพนททาการเกษตรบนทราบไมใชพนทหลกหรอสาเหตหลกทกอใหเกดมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนในจงหวดแมฮองสอน เนองจากการทาเกษตรบนทราบนน เกษตรกรสวนใหญจะไถ

กลบเพราะสามารถนารถไถเขามาในพนทได และในพนททาการเกษตรประชาชนในชมชนเดยวกน

หรอเจาหนาทหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของตางกทราบอยแลววาใครเปนเจาของพนท

นน และหากมการเผาในพนทนน ๆ เจาหนาทกสามารถดาเนนการตามมาตรการทกาหนดได โดย

(นายข, 2556) เจาหนาทสานกงานสาธารณสขจงหวดแมฮองสอนไดกลาวถงประเดนดงกลาววา

“พนททาการเกษตรจะเปนรองเพราะวาจรง ๆ ในพนททาการเกษตรเขากเปนการถางไวแลวสวน

หนงกมคนรบผดชอบรอยแลววาของใครเปนของใครตรงนนไมคอยเทาไร”

แตในสวนของบางพนท ท ย งคงมการเผาในพนท ท าการเกษตรอยพบวาม

วตถประสงคเพอ 1) ทาลายเศษวสดเหลอทงทางการเกษตร และ 2) ทาลายเชอโรคในดนและเพม

ผลผลตซงมรายละเอยดผลการศกษาในแตละประเดนดงน

(1) การเผาในพนททาการเกษตร เพอทาลายเศษวสดเหลอทงทางการเกษตร

เตรยมพนทสาหรบการเพาะปลกในฤดกาลถดไป ซงปจจบนประชาชนสวนใหญมการเผาในพนท

ทาการเกษตรนอยลง เพราะไดรบขอมลความรเกยวกบการจดการเศษวสดเหลอทงทางการเกษตร

จากหนวยงานทเกยวของ และไดนาความรเหลานนมาใชในพนททาการเกษตรของชมชนแตไดม

การประยกตวธการจดการกบเศษวสดเหลอทงทางการเกษตรโดยการเกยวตนขาวใหตาหรอใกลดน

มากทสด จากนนจงทาการไถกลบซงจะชวยใหการไถกลบงายขนและลดปญหาเรองของเศษวสด

ทางการเกษตรตดกบรถไถไดอกดวย โดย (นายช, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกด

กลาวถงการเผาในพนททาการเกษตรวา “การเกษตรบางครงกทาขาวโพด ปลกถวเหลอง ทานา มน

จาเปนตองเผาเตรยมเพาะปลกตอไป” และ (นายซ, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกด ได

อธบายถงวธเกบเกยวผลผลตทางการเกษตรในปจจบนทไดลดการเผาลงและเปลยนมาใชวธการ

แบบฝงกลบแทน โดยกลาววา “การเผาในพนททาการเกษตรตอนนเปนสวนนอย เมอกอนนจะมเผา

แตตอนนเขาไถกลบ พอไดรบขอเสนอแนะอะไรด ๆ เขากไมเผาแลว ตอนนตองพยายามตดตนขาว

ใหตาทสดจนเกอบถงดนแลวกไถกลบ” และเปนไปในทศทางเดยวกนกบ (นายณ, 2556) ชาวบาน

หมท 2 บานปาปทกลาววา “พชสวนไรนาชวงหนาแลงจะไมคอยมคนเผาเพราะวาไรนาจะมาทากน

99

ชวงนกจะเรมเผากนชวงน หมดในชวงทหมอกเยอะ ๆ ไปแลว คนทานาจะเรมทานากจะเรมเผา เผาก

ไมเหมอนในปา เขาจะเผากนเปนจด ๆ ไมไดพรอมกน แลวกอกอยางในนาเขากแคจดทเปนหญา

ตามคนนา แตวาชวงในไรนาเขาจะไถกลบ”

(2) ทาลายเชอโรคในดนและเพมผลผลต เกษตรกรบางกลมเชอวาวธการ

เผาในพนททาการเกษตรเปนการฆาเชอโรคในดน โดยเฉพาะเกษตรกรทปลกพชไรประเภทถว

เหลองนยมเผาเศษวสดทางเหลอทงการเกษตรเหลานนเพราะการเผาเศษวสดทางการเกษตรจะทาให

ดนมสภาพเปนดางและชวยกระตนการเจรญเตบโตของพชตระกลถว ชวยใหอตราการรอดของพช

ตระกลถวมเพมขน แตการไถกลบจะทาใหดนมสภาพเปนกรดเนองจากการสะสมของเศษวสดทาง

การเกษตร นอกจากนยงพบวาการทาเกษตรกรรมเมอเกษตรกรเกบเกยวผลผลตทางการเกษตรเสรจ

หมดแลวกจะเหลอเศษวสดเหลอทงทางการเกษตรทไมมใครนาไปใชประโยชนตอหรอหากมการ

นาไปใชประโยชนตอกนาไปใชในปรมาทนอยมาก ทาใหยงเหลอเศษวสดทางการเกษตรเหลานน

ในปรมาณมาก เกษตรกรบางสวนจงเลอกทจะกาจดเศษวสดเหลอทงทางการเกษตรกรเหลานนดวย

การเผาทงเพราะเปนวธทงายสะดวกรวดเรวและลดคาใชจาย ซงในประเดนดงกลาว (นายก, 2556)

เจาหนาทสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอนไดอธบายวา

การเผาคอวธการทเรวท สดและงายทสดท จะคนแรธาตใหกบดนบรเวณน น

เพราะวาขเถามฤทธเปนดาง แตจะมสตวหนาดนบางสวนทตายจากความรอนแตก

มเชอโรคเชอราทเปนศตรพชตายไปดวยกม แตหากคณไมเผาแตพนทใกลเคยงเผา

เชอโรคมนกมาจากพนทใกลเคยงไดเหมอนกน แตการเผาขเถามฤทธเปนดางชวย

กระตนการงอกของเมลดพชตระกลถวไดดกวาดนทมฤทธเปนกรด เพราะชาวบาน

สวนใหญในพนทปลกถวเขาถงเผากน เพราะอตราการรอดของพชตระกลถวเยอะ

ถาเผาเพราะการถางหรอตดฟนตองใชพลงงานคนเครองจกรอตราการงอกของ

เมลดกนอยกวาวธการเผาเพราะดนมพเอชเปนกรด ถาใชวธการหมกโดยการไถ

กลบดนกจะเปนกรดซงไมเปนปจจยกระตนการงอกแถมยงตองใชพลงงานดวย

และตองรอ 2-3 อาทตยกวาจะยอย แตการเผาวนนพรงนปลกไดเลยซงเปนวธการ

ทงายกวา เขาเลยนยมเผากนซงเปนประโยชนตอการเกษตรของชาวบาน

3) การเผาในพนทชมชน

การเผาในพนทชมชนมสาเหตจากการเผาเศษใบไม เศษหญาทเกดขนภายใน

ชมชน เพราะประชาชนบางคนคดวาการเผาเพยงเลกนอยไมเปนไร ซงเปนความเขาใจทผดเพราะ

100

หากตางคนตางคดและทาเชนเดยวกนกจะกอใหเกดการสะสมของหมอกควนและกอใหเกดมลพษ

ทางอากาศได หากพจารณาอกนยหนงจะพบวาเกดจากความเคยชนของชาวบาน การขาดความ

ตระหนกและการขาดความรความเขาใจทถกตองโดย (นายง, 2556) เจาหนาทสานกงานเทศบาล

เมองแมฮองสอนไดกลาววา “การเผาใบไมแหงคอมนเยอะ ๆ เขากคดวาเผานดหนอยไมเปนไร แตก

มไมเยอะ มบางนดหนอย ซงบางทชาวบานเขากอาจจะเปนเรองของพฤตกรรม กอยางถามใบไม

เยอะ ๆ เขากเกบกองเอาไวทาปยทาอะไรกวากนไป”

ซงสอดคลองกบผลการศกษาทไดจากชมชนทพบวายงมชาวบานทเผาในพนท

ชมชนเพอทาลายเศษใบไมหรอกงไมอยบาง แตมจานวนนอยมากเนองจากผใหญบานไดแนะนา

ทางเลอกในการจดการกบเศษใบไมเหลานนใหกบลกบานไดทาตาม โดยการสานไผลอมตนไมเพอ

เปนทสาหรบเกบเศษใบไมท หลนลงมาจากตนไมลดการเผาในพนทชมชนและเปนการใช

ประโยชนจากเศษใบไมเหลานนโดยการทาเปนปยซง (นายช, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน า

แมสะกดไดกลาววา “ในชมชนมการเผาใบไมบาง ชาวบานทยงไมมไผคอกเขากเอาเศษวชพชไป

กองรวมกนพอหนาฝนมนกหยบ แตถาบางคนขยนหนอยเขากทาคอกไมไผแตบางคนเขากเอาน า

หมกชวภาพไปใสทาปยแตถามนถกน ามนกยบถามนเยอะกเพมเตมไดตลอดอก” สอดคลองกบ

(นายญ, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวนาแมสะกด ทกลาวถงการเผาเศษใบไมในชมชนวาปจจบน

ไดมการทาไผลอมคอกตนไมเพอเกบใบไมเหลานนและลดการเผาในชมชนโดยกลาววา “พวก

ใบไมเศษหญาตามชมชนเรากทาแบบเปนคอกปยทตนไมกเอาไมไผมาทาเปนคอกสงประมาณสก

เมตรหนงตรงโคนตนไม”

4) การเผาในพนทขางทาง

จากการศกษาพบวาสาเหตของการเผาขางทางมวตถประสงคเพอทาลายเศษวชพช

และตนไมรมทาง รวมทงความประมาทของคน เชน การทงกนบรขางทาง เปนตน ซงในปนยงคง

พบการเผาหญารมขางทางอยบาง นอกจากนในบางครงการเผาหญาในขางทางกเกดจากการลาม

ของไฟทเกดการเผาในพนททาการเกษตรทชาวบานเปนคนจด และในบางครงกลามมาจากในปาซง

ไมสามารถหาคนทาไดโดย (นายค, 2556) เจาหนาทสานกงานทางหลวงชนบทจงหวดแมฮองสอน

ไดกลาววา “การเผาสองขางทางสวนใหญจะเกดทปาย ไหมเกอบหมด เกดจากไฟปาบาง เราเคยเหน

สองขางทางเราขบรถไปกเหนมนไหมไมรวาจากกนบหรหรอเปลา” โดยสอดคลองกบ (นายข,

2556) เจาหนาทสานกงานสาธารณสขจงหวดแมฮองสอน ทใหขอมลเพมเตมถงการเผาตามขางทาง

วายงคงมอยแตการตดตอเพอแจงเจาหนาทในทองถนไปดาเนนแกไขไมมความสะดวก และตองม

หลายขนตอนทาใหคนทพบเหนการเผาขางทางละเลยทจะแจงใหหนวยงานทเกยวของทราบโดย

กลาวเพมเตมวา

101

ตามทางหลวงใน 100 วนอนตราย เราขรถไป เขาบอกวาใหแจงหมายเลขนน

หมายเลขน ผมกพยายามจะแจงตลอด แตวากผลกกนไปผลกกนมา พอแจงไป

หนวยนกบอกวาไมใชเขตรบผดชอบของเขา พอแจงไปอกทกบอกวาตอนนอย

กรงเทพแลว ขนาดเรารวมประชมเราอยตรงนดวยแตพอแจงแลวมนกรสกวาไม

ไดผล ถาเปนชาวบานทเขาประชาสมพนธใหแจงหมายเลขนนมนกคงไมไดผล

เหมอนกน เขากคงไมอยากแจง อยางผมแจงไปแลวไดรบคาตอบอยางนกแจงไป

แคครงสองครงแลวกไมแจงตอ ตอนนนมนกไหมเกอบทกอาเภอแลวเพราะวาแจง

ไปแลวมนไมมการตอบสนอง

5) สาเหตอน ๆ

นอกจากสาเหตของการเผาในทโลงซงกลาวไปแลวในขางตนยงพบวาการเผาในท

โลงอาจเกดจากสาเหตอน ๆ หลายประเดน อาท คนตางถนหรอคนตางดาว ความคกคะนองของคน

ทเขาไปหาของปา และการเผาเพ อกลนแกลงเจาหนาทหรอคนในพนท ซงมรายละเอยดแตละ

ประเดนดงน

(1) คนตางถนหรอคนตางดาว นอกจากมลพษทางอากาศจากหมอกควน

จะเกดจากคนในพนทเองแลว คนตางดาวหรอคนตางถนทเขามาอยอาศยในพนทหรอเดนทางสญจร

ผานกสรางปญหาใหกบคนในพนทคอนขางมาก เพราะเปนคนทเขามาทาการจดไฟเผาในพนทปา

กอใหเกดความเสยหายทงทตงใจและไมตงใจโดย (นายค, 2556) เจาหนาทสานกงานทางหลวง

ชนบทจงหวดแมฮองสอนไดกลาววา “คนตางดาวกเยอะ จรง ๆ พวกนไมใชคนในพนท เปนคน

ทมาจากขางนอกเขากสรางปญหาใหเราเยอะเหมอนกน” ซงสอดคลองกบผลการสมภาษณ

ประชาชนทพบวามคนตางถนเขามาเทยวในปาแลวจดไฟเผาในพนทรบผดชอบของเขตชมชนแต

ทางชมชนเองกไมสามารถจบไดวาใครเปนผจดไฟ เพราะเมอมคนจดแลวทงไวสกพกควนจงจะขน

และกวาจะมองเหนวามควนขนคนทจดไฟกเดนไปไกลมากแลว ซง (นายช, 2556) ชาวบานหมท 10

บานหวนาแมสะกดไดกลาววา

บานหวนาเปนทางผาน มนทงนอกบานทงในบานบานอนบานขางเคยง เพอนบาน

อก ถาไปเทยวปาเขตตอมนเชอมกน ถาหมบานนนขามมาเทยวในเขตเราแลวกจด

ไฟแตเราไมร เราเหนตอนไฟไหมถาสงสก 100 เมตร เขากไปไกลแลว ถามนเปน

102

แสงขนมาสกศอกสกวาไปหาเขาไมเจอแลว เพราะวามนไปไกลแลวไปจบอะไรก

ไมได สวนมากมนเปนอยางนนจะตองเหนคาตาคาหนงคาเขาถงจะจบได

(2) ความคกคะนองของคนทเขาไปหาของปาเปนอกสาเหตหนงท

กอใหเกดการเผาในทโลง บางครงแคเดนเหยยบเศษใบไมในปาแลวรสกวาไมโลงหรอมนรก กทา

การจดไฟเผาในพนทนน ๆ และสวนใหญไมสามารถจบไดวาใครเปนคนทาโดย (นายข, 2556)

เจาหนาทสานกงานสาธารณสขจงหวดแมฮองสอนไดกลาวถงประเดนนวา “บางทแคไปเดนเหยยบ

เศษไมเสยงดง ปามนไมโลงหรอเดนเหยยบเศษใบไมแลวลนลม กเผาแลว คลาย ๆ มนเปนความคก

คะนองสวนตววาเผาปาแลวปามนโลง พอเขาเผาแลวมนกควบคมไมได เพราะวาเราไมรเวลาเขา

เวลาออกของเขาไมรวาไปเวลาไหน”

(3) การเผาเพอกลนแกลงเจาหนาทหรอคนในพนท เนองจากพนทปาม

อาณาเขตกวางขวางอยากตอการตดตามตรวจสอบใหครอบคลม ประกอบกบจานวนเจาหนาททม

ไมมากและปาเปนพนทสาธารณะททกคนตางมสทธเขาไปใชประโยชน ทาใหมบางคนทอาจจะ

ตงใจหรอไมต งใจเผาเพอฉกฉวยใชประโยชนเหลานน นอกจากนอาจเปนเพราะประชาชนไม

ยอมรบมาตรการทเกดขนหรอไมใสใจทจะปฏบตตามมาตรการ จงเผาเพอกลนแกลงการทางานของ

เจาหนาทภาครฐสวนทองถนทเกยวของโดย (นายซ, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกด

กลาววา “ในปามนกมหลายอยาง กลนแกลงกนบาง คนเขาปามนเยอะ” และ (นายช, 2556) ชาวบาน

หมท 10 บานหวน าแมสะกด ไดใหขอมลทเปนไปในทศทางเดยวกบผใหสมภาษณทานแรกโดย

กลาววา

ในปาบางสงบางอยางมนเจตนาเผา แตเราไมรวาใครเผา ใครจด บางครงคนมนก

คดวาสนกสนานของเขาไปหรอวากลนแกลงกนมากกวา กเปนอยทกป แกลงกน

บางพนทปามนกวางมาก ไฟปาเขาจะรเรองควนแตละป ๆ เขาจะรหมดเลยไฟไหม

จดไหน ๆ เขาจะวงไปทกหมบานกนาเหนใจเขาอยเหนใจจรง ๆ บางทมคนแจง

ทนยงไมเสรจทโนนมาอก คนเขาไมพอ และอกอยางหนงประชาชนกลนแกลง

หรอวานกสนกของเขากไมรนะ

สอดคลองกบ (นายถ, 2556) ชาวบานหมท 2 บานปาป ทกลาวถงประเดน

ดงกลาวเพมเตมวา “ภาครฐมคาสงของผวายงปนใครเผาจะจบปรบ เขายงเผาหนกเลย เพราะทาทาย

103

ไมขอเขาด ๆ ผมกเหนดวย แตวาชาวบานเขาหมนไส บางคนไมมอารมณคดจะเผากเผา ปนเขาเผา

จนเอาไมอยแลว”

จากผลการศกษาทกลาวไปแลวในขางตน สามารถสรปไดวาสาเหตของมลพษทางอากาศ

จากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอนมสาเหตหลกหลกจากการเผาในทโลง (Open Burning) ซง

แบงสาเหตของการเผาในทโลงออกเปนพนทตาง ๆ ประกอบดวย 1) การเผาในพนทปา เปนความ

เชอเรองหาของปาของคนในชมชนทเชอวาหากไมเผาในพนทปา พชเศรษฐกจอยางเหดถอบและ

ผกหวานจะไมเจรญเตบโต นอกจากนยงพบวาประชาชนเผาในพนทปาเพอลาสตวและทาเกษตร

แบบไรเลอนลอย ขยายพนทปลกพชตามวถการดารงชวตของประชาชนในพนท 2) การเผาในพนท

ทาการเกษตร เพอทาลายเศษวสดเหลอทงทางการเกษตร ทาลายเชอโรคในดน และเปนความเชอ

ของประชาชนบางคนทคดวาการเผาในพนททาการเกษตรจะชวยเพมผลผลตทางการเกษตร

โดยเฉพาะพชตระกลถว นอกจากนยงพบวาเปนวธทงายสะดวกรวดเรวและไมสนเปลองคาใชจาย

3) การเผาในพนท ชมชน มสาเหตจากการเผาเศษใบไม เศษหญา ท เกดขนภายในชมชน

ซงประชาชนในพนทบางคนคดวาการเผาเศษใบไมปรมาณเลกนอยจะไมสงผลกระทบตอการเกด

ปญหาหมอกควน 4) การเผาในพนทขางทาง เพอทาลายตนไม และเศษวชพชขางทางและบางครง

เกดจากการลามมาจากพนททาการเกษตร และ 5) สาเหตอน ๆ เชน คนตางถนหรอคนดางดาว ความ

คกคะนองของคนทเขาไปหาของปา และกลนแกลงเจาหนาทหรอคนในพนท

4.1.1.2 ลกษณะทางภมศาสตรของจงหวดแมฮองสอน

ลกษณะทางภมศาสตรของจงหวดแมฮองสอนอาจจะไมใชสาเหตหลกของการเกด

ปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควน เนองจากสาเหตหลกของการเกดปญหามลพษทางอากาศ

จากหมอกควนเกดจากการกระทาของมนษย (Man Made) ซงเปนสาเหตทสามารถหาแนวทาง

ปรบเปลยนแกไขหรอทาใหคอย ๆ ลดลงจนไมมได แตกไมอาจปฏเสธไดวาลกษณะทางภมศาสตร

ทแตกตางกนของแตละพนทมผลตอการเกดปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนทตางกน ใน

การศกษาครงน ผวจยจงไดศกษาลกษณะทางภมประเทศของจงหวดแมฮองสอน เพอวเคราะห

ความสมพนธของการเกดปญหามลพษทางอากาศ ซงแนนอนวาการปรบปรงหรอเปลยนแปลง

ลกษณะทางภมประเทศลกษณะภมอากาศและประเภทของปาในจงหวดแมฮองสอนไมอาจทาได

เนองจากเปนลกษณะทางธรรมชาตทอยากจะควบคม แตกจะนาไปสแนวทางการดาเนนงานหรอ

วธการมสวนรวมของประชาชนทเหมาะสมสาหรบการจดการมลพษทางอากาศจากหมอกควนใน

จงหวดแมฮองสอนภายใตขอจากดของลกษณะทางภมประเทศดงกลาว ซงผลจากการศกษาพบวา

ลกษณะทางภมศาสตรของจงหวดแมฮองสอนมประเดนท ตองพจารณาในหลายประเดน

104

ประกอบดวย ลกษณะทางภมประเทศ ลกษณะภมอากาศ และประเภทปา ซงมรายละเอยดผล

การศกษาแตละประเดนดงน

1) ลกษณะภมประเทศของจงหวดแมฮองสอน

จากการศกษาขอมลเกยวกบลกษณะภมประเทศของจงหวดแมฮองสอน

พบวาพนทของจงหวดแมฮองสอนโดยทวไปเปนพนทภเขาและทราบระหวางหบเขา มความสง

ตงแต 100 -2,000 เมตร จากระดบน าทะเลปานกลาง พนทสวนใหญประมาณรอยละ 90.50 เปนทว

เขาสงสลบซบซอนทเรยงตามแนวทศเหนอ-ใตขนานกน และพนทปาไมตามธรรมชาตทอดม

สมบรณโดยมพนทปาประมาณ 6,976,650 ไร คดเปนรอยละ 88.02 ของพนทจงหวด พนทราบท

เหมาะแกการตงถนฐานและเพาะปลกมเพยงรอยละ 9.50 มลกษณะเปนทราบแคบ ๆ ระหวางภเขา

และแมน า มความสงเฉลย 200 – 400 เมตร จากระดบน าทะเลปานกลาง ทวเขาทสาคญคอทวเขา

แดนลาวอยทางตอนเหนอสดของจงหวด เปนแนวแบงเขตแดนประเทศไทยกบประเทศสาธารณรฐ

แหงสหภาพเมยนมาร และทวเขาถนนธงชยประกอบดวยทวเขาเรยงขนานกน 3 แนว คอทวเขาถนน

ธงชยตะวนตกเปนแนวเขตแดนประเทศไทยและประเทศสาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาร ทวเขา

ถนนธงชยกลาง อยระหวางแมน ายวมและแมน าแมแจม และทวเขาถนนธงชยตะวนออกเปนแนว

แบงเขตระหวางจงหวดแมฮองสอนกบจงหวดเชยงใหม (สานกงานจงหวดแมฮองสอน, 2554)

ประชาชนและเจาหนาทภาครฐสวนทองถนทเกยวของตางมความคดเหน

ทเปนไปในทศทางเดยวกนถงลกษณะภมประเทศของจงหวดแมฮองสอนทเปนหบเขาแบบแอง

กระทะและมภเขาสงลอมรอบ เมอมการเผาในทโลงทงบนทสงและทราบ หมอกควนทเกดจากการ

เผาในทโลงกจะถกพดพาตามความเรวลมและทศทางลม เมอฝ นและควนทเกดจากการเผาไหมในท

โลงเหลานนถกพดพาไปชนเขากบภเขา มวลอากาศเหลานนกจะมวนตวลงขางลางไมสามารถถก

พดพาไปได เพราะมมวลอากาศหนกกดไว ทาใหเกดการสะสมของหมอกควนในพนท ซงแมจะไม

มการเผาในทโลงเพมขนหรอไมมหมอกควนเพมขนมวลอากาศเหลานนจะถกสะสมไวเพราะมภเขา

ลอมรอบเปนทงแนวปะทะและแนวกนไมใหมวลอากาศลอยไปได เมอพจารณาเปรยบเทยบกบภาค

กลางทมการทาการเกษตรและมการเผาในทโลงเชนเดยวกบในจงหวดแมฮองสอนแตไมมปญหา

เรองการสะสมของหมอกควนทงทจานวนจดรอน (Hot Spot) ทวดไดมจานวนมากวา เนองจาก

ลกษณะทางภมศาสตรภาคกลางเปนทราบแตกตางกบของจงหวดแมฮองสอน เมอมการเผาในพนท

ตาง ๆ ลมกจะพดพามวลอากาศและหมอกควนเหลานนใหสามารถถายเทไปยงพนทอน ๆ ได โดย

(นายก, 2556) เจาหนาทสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอนกลาววา

105

เรองของสภาพภมประเทศ พอลมพดเอาฝ นเขามามนกถกขงไวในแองแมฮองสอน

มวลอากาศไมไดมาแคกโลหรอสองกโล แตมาสงเปนหาสบกโลแลวมวนอยใน

แองเวลาทชนกบภเขา คลายกบแมน าในลาธารทชนกบกอนหนแลวมนจะมวนตว

เปนร ฝ นกเหมอนกนแทนทจะพดผานไปเลยกจะมวนลงมาบางสวนทเบากพดเลย

ไปแตสวนทหนกกพดลงมวลอากาศหนกมนกดไว พวกหมอกควนทลอยออกไป

ไมไดมนกสะสมถงแมจะหยดเผาแลวถามลมอยถงแมจะไมมควนมนกยงไมไป

ไหน ยงอยโดยทภเขาเปนแนวปะทะทาใหฝ นละอองไมสามารถทจะขนไปไดหรอ

ลอยไปได ทาใหตดอย อยางเทยบแองเชยงใหมกบแมฮองสอนแองแมฮองสอนม

ลกษณะชนและเลกแองเชยงใหมกวางกวาลมมาไมนานเดยวกพดไปแลว ขนาด

พนทราบกไมเทากนแองใหญลมกเขามาไดมากกวาแลวกพดไปไดมากกวาแอง

เลกจะมการพดไดนอยกวา ถงมจดรอนนอยกวากตามคณภาพอากาศกแยกวา

เนองจากมนไมพดไปไหน

สอดคลองกบ (นายข, 2556) เจาหนาทสานกงานสาธารณสขจงหวด

แมฮองสอนทกลาวถงลกษณะทางภมประเทศของจงหวดแมฮองสอนวามลกษณะเปนแองกระทะท

เมอมการเผาในทโลง หมอกควนทเกดขนมากจะสะสมและปกคลมไปทงเมอง โดยไดกลาววา

“ในตวเมองแมฮองสอนเทาทผมสงเกตมนจะเปนแบบแองกระทะ พอเขาเผามนกจะคลมไปทงเมอง

แตพวกทอยขางนอกไกลออกไปเขาคงไมไดรบผลกระทบเทาไร เพราะมนเกดการถายเทของอากาศ

ทดกวา ทตาบลอนทไมใชในเขตของอาเภอเมองแมฮองสอน”

และเปนไปในทศทางเดยวกนกบ (นายช, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหว

นาแมสะกด กลาววา “แมฮองสอนเราเปนแองกระทะ ลมจะตขางบนแตขางลางจะนง ควนทงหลาย

มนกโดนกดลงตาอยในแอง ทนการจะใหมนระเหย ละลายไป มนกอยากเพราะวาอากาศมนจะอย

สงกวาทหมอกควนอย” สอดคลองกบ (นายซ, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกด ทได

กลาววา “ภมประเทศมนเอออานวยมากเลยกบการทควนจะตองอยตรงน มนจะเปนแองกระทะ มน

ไมไปไหนมนกอยตรงน”

106

ภาพท 4.2 ลกษณะภมประเทศของจงหวดแมฮองสอน

2) ลกษณะภมอากาศของจงหวดแมฮองสอนอยในภมอากาศเขตรอนจด

มหมอกปกคลมทงป ตอนกลางวน มอณหภมสงมากเนองจากถกอทธพลของแสงแดดเผา สวนใน

ตอนกลางคนไดรบอทธพลของลมภเขาทาใหอากาศภายในหบเขาเยนลงอยางรวดเรว เมอความรอน

ตอนกลางวนลอยตวสงขนปะทะกบความชนของอากาศในตอนกลางคนจงเกดเปนหมอกควนปก

คลมในบรเวณหบเขา ดงนนในชวงฤดหนาวจะมหมอกหนา ในฤดรอนจะมหมอกทเกดจากการ

เปลยนแปลงของอณหภมโดยฉบพลนผสมกบควนไฟปาและควนไฟจากการเผาในฤดแลง

(ฤดหนาว-ฤดรอน) และในฤดฝนจะมหมอกเมฆฝนปกคลมโดยเฉพาะตามไหลเขา (แมฮองสอน,

2554) ซงลกษณะภมอากาศของจงหวดแมฮองสอนทกลาวไปแลวในขางตนมผลตอการสะสมของ

มวลอากาศ และกลายเปนมลพษทางอากาศ นอกจากนยงไดรบอทธพลจากสภาพภมอากาศท

เปลยนไปของโลกจากสภาวะโลกรอน เนองจากสภาพอากาศของโลกมความผนผวนและ

เปลยนแปลง สงผลถงแนวโนมการเกดปญหาหมอกควนในอนาคตอาจจะมความรนแรงขน

ถงแมวาจะมการเผาเทาเดม เพราะสภาพภมอากาศของโลกทมความเปลยนแปลงไป และหากไมม

การควบคมและการจดการทดปญหาเรองหมอกควนกยงคงจะเกดขนอยตอไป เพราะไดรบอทธพล

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ โดย (นายก, 2556) เจาหนาทสานกงานทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมจงหวดแมฮองสอนไดกลาววา

107

มอทธพลจากสภาพภมอากาศ Climate Change ความผนผวนเรองของอณหภม

ความรอนมนทาใหแนวโนมในอนาคตยงจะมความรนแรงเพมขน หากยงมการเผา

อย แนวโนมหมอกควนหากไมมการควบคมการเผาทดเรองหมอกควนกยงจะเกด

และรนแรงขนถงแมจะมการเผาเทาเดมเพราะมนสะสมและมอทธพลของมวล

อากาศ

3) ประเภทปาในจงหวดแมฮองสอน ขอมลของกรมปาไมเมอป พ.ศ.

2551 พบวาจงหวดแมฮองสอนมพนทปาไมประมาณ 11,267.70 ตารางกโลเมตร คดเปนรอยละ

88.85 ของพนทรวมท งจงหวด ประกอบดวย พนทปาสงวนแหงชาต เขตปาไมถาวรตามมต

คณะรฐมนตรเมอป พ.ศ. 2509 เขตอทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตวปา วนอทยานและสวนรก

ชาต (สานกงานจงหวดแมฮองสอน, 2554) และผลจากการศกษาพบวา ปาในจงหวดแมฮองสอน

เปนปาชนดผลดใบทงปาเตงรงและปาเบญจพรรณ ซงตามธรรมชาตของตนไมในปาดงกลาวจะตอง

มการผลดใบทกป และผลใบอกครงในฤดผลใบไมผล โดยใบไมทเกดจากการผลดใบของตนไมใน

ปาจะเกดการสะสมและมปรมาณมาก หากไมมการจดการทเหมาะสมหรอหามไมใหมการเผาอยาง

เดดขาดตามมาตรการเมอมคนมาจดไฟเผาในปาหรอเกดไฟปาหลงจากระยะเวลาทมาตรการกาหนด

คอ 100 วนอนตราย จะกอใหเกดความรนแรงของไฟปา สงผลกระทบตอระบบนเวศในปาและ

กอใหเกดการเผาไหมในทโลงเปนพนทกวาง นาไปสมลพษทางอากาศจากหมอกควนและเกดการ

สะสมของหมอกควนในปรมาณมากและหนาแนน โดย (นายก, 2556) เจาหนาทสานกงาน

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอนไดอธบายขอมลเกยวกบประเภทของปาใน

จงหวดแมฮองสอนวา

ในทางวชาการ ปาทจะเกดตดไฟและกอใหเกดฝ นละอองหรอมไฟไหมไดกคอปา

เตงรงและปาเบญจพรรณซงจะมไฟเขา ปาดบเขา ปาสนปรกตไฟจะไมเขาอยแลว

และการทไฟไหมในปาเตงรงและปาเบญจพรรณจะกอใหเกดประโยชนตอปา

มากกวาโทษ เพราะวาอยางแรกเลยคอเปนการคงระบบนเวศของปาเตงรงกบปา

เบญจพรรณไว เพราะวาปาทง 2 ชนดนจะตองมไฟเขาเพอรกษาสภาพและกเปน

การชวยคงสภาพปานนไว แลวกตนไมของปาเตงรงจะมการปรบตวกบไฟปาอย

แลวคอมเปลอกทหนาและทนไฟ ถามไฟเขาทกปจะไมมผลตอตนไมนน

108

สอดคลองกบ (นายจ, 2556) เจาหนาทสานกจดการปาไมท 1 สาขา

แมฮองสอนทไดอธบายเพมเตมเกยวกบธรรมชาตของตนไมในปาทในผลดใบในฤดแลง เพราะเปน

ฤดทแหงแลง ไมคอยมน าเพราะฝนตกนอยจงทงใบเพ อปรบตวใหเขากบสภาพธรรมชาตท

เปลยนไป และเรมแตกใบอกครงในฤดใบไมผลซงเปนไปตามวฏจกรของปาเตงรง โดยไดกลาว

อธบายเพมเตมวา

คอเมออยางไรเสยพนทปาบานเรามนมลกษณะเปนปาผลดใบ ปาเบญจพรรณ เปน

สวนใหญ ยกเวนบนเขาสง ๆ ทเปนปาดบเขา มนกจะไมคอยทงใบแตถาปาเบญจ

พรรณชนลางลงมามนกจะทงใบทกป ซงเปนธรรมชาตของเขา เขาทงใบเพราะเขา

รวาจากนไปน าจะนอย ฝนจะไมม เปนการปรบตวตามธรรมชาต เขาจะทงใบของ

เขาหมดแลวกรอ ถาเราไปดปาตอนกลางกมภาหรอเดอนมนาเราจะเหนวามนไมม

ใบไม ดเหมอนกบตนไมมนจะยนแหงตาย แตไมใชซงสวนมากจะเปนปาเตงรง

กอนจะเขาสฤดผลดใบถาเรามองไปบนเขาจะเหนใบไมสเหลอง สสม สแดง สวย

มากตอนทเขากาลงจะผลดใบแตพอหลงจากนนมนจะแหง

และเปนไปในทศทางเดยวกนกบ (นายซ, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหว

น าแมสะกด ทกลาวถงตนไมในปาวาเปนไมผลดใบเมอถงฤดแลงจะทงใบและหากมใครจดไฟทา

การเผาในทโลงกจะกอใหเกดมลพษทางอากาศจากหมอกควนโดยไดกลาวเพมเตมวา “เพราะวามน

กเปนปาเขาทงนน เวลาหนาแลงมาใบไมมนกลวงหมดเวลาใครเผามนกเกดหมอกควนขนมาปาก

เปนปาใบใหญ ๆ เหมอนทเขาเอาไปทาหลงคาบาน พวกนนเวลามนลกมนลกแรงมาก”

จากรายละเอยดผลการศกษาทกลาวไปแลวในขางตน สามารถสรปไดวาลกษณะทาง

ภมศาสตรของจงหวดแมฮองสอนเปนลกษณะคลายแองกระทะ มภเขาสงลอมรอบ ลกษณะ

ภมอากาศของจงหวดแมฮองสอนจดอยในภมอากาศเขตรอนจด มหมอกปกคลมทงปตอนกลางวนม

อณหภมสงมาก เนองจากถกอทธพลของแสงแดดเผา สวนในตอนกลางคนไดรบอทธพลของลม

ภเขาทาใหอากาศภายในหบเขาเยนลงอยางรวดเรว เมอความรอนตอนกลางวนลอยตวสงขนปะทะ

กบความชนของอากาศในตอนกลางคนจงเกดเปนหมอกควนปกคลมในบรเวณหบเขาทเมอถงฤด

หมอกควนและมการเผาในทโลงจะสงผลใหเกดการสะสมของหมอกควนเหลานน และประเภทปา

ในจงหวดแมฮองสอนสวนใหญเปนปาชนดผลดใบ ไดแก ปาเตงรง และปาเบญจพรรณ ซงเปนปาท

ตองมการทงใบตามธรรมชาตในชวงฤดแลง เพอปรบตวใหเขากบสภาพธรรมชาตทเปลยนไปและ

109

เรมแตกใบอกครงในฤดใบไมผล ซงเปนไปตามวฏจกรของปาเตงรง โดยการทงใบจากตนไมในปา

ประเภทนจะมปรมาณมากและเมอมไฟเขาในระบบจะกอใหเกดหมอกควนปรมาณมาก

4.1.1.3 มลพษทางอากาศจากประเทศใกลเคยง

จากการศกษาพบวาจงหวดแมฮองสอนมแนวพรมแดนตดกบประเทศสาธารณรฐ

แหงสหภาพเมยนมาร รวมระยะทางประมาณ 483 กโลเมตร โดยเปนพนดนประมาณ 326 กโลเมตร

เปนแมน าประมาณ 157 กโลเมตร แบงเปนแมน าสาละวน 127 กโลเมตร และแมน าเมย 30

กโลเมตร นอกจากนทางภาคใตยงตดกบจงหวดตากและทางภาคตะวนออกยงตดกบจงหวด

เชยงใหม (สานกงานจงหวดแมฮองสอน, 2554) ซงเปนจงหวดทประสบปญหาเกยวกบมลพษทาง

อากาศจากหมอกควนเชนกน และจากการสมภาษณเจาหนาทและประชาชนไดใหความคดเหนท

เปนไปในทศทางเดยวกนวาประเทศสหภาพเมยนมารมการเผาในทโลงเชนเดยวกบประเทศไทย

เมอมหมอกควนทเกดจากการเผาไหมเกดขน หมอกควนเหลานนบางสวนจะถกพดพามาสะสมใน

จงหวดแมฮองสอน โดย (นายก, 2556) เจาหนาทสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

จงหวดแมฮองสอนไดกลาววา

เรองของสภาพภมประเทศ ประเทศไทยอยใกลพมา มเทอกเขาแดนลาวกบถนน

ธงชยทอดยาว กบแมน าสาละวนกนขวางอย เวลาทควนเขามามนจะตดแนวหลบ

เขา แลวมนกกอยขางใน มนขามมาจากพมางายมาก เพราะวาน ากนไวกบภเขากน

ไวพอลมพดเอาฝ นเขามามนกถกขงไวในแองแมฮองสอน มวลอากาศไมไดมาแค

กโลหรอสองกโลแตมาสงเปนหาสบกโล

สอดคลองกบ (นายฉ, 2556) เจาหนาทสานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภย

จงหวดแมฮองสอนทใหขอมลเพมเตม โดยกลาววา

ทงหมด 7 อาเภอ ตดกบประเทศเพอนบานของเราดวย และประเทศเพอนบานของ

เรากเปนพนองกน กเดนขามไปขามมา ลกษณะการเปนอยคลายกนการทางานหา

กนกคลายกน การจดไฟเผาปาทางนนเขากมพอสมควร ถาเชคจากจด Hot Spot

แลวทางนนจะเยอะมาก ทนควนมนกมาจากทางนนแลวมนกรมเขามาอยในแอง

การทลมพดมามนจะไปกไมไป มนกจะวนอยอยางน มนจะมชวงเวลา ถามพายม

ลมมามนกจะผอนคลาย

110

ถงแมวาประเทศไทยจะทาการควบคมการเกดหมอกควน แตถาประเทศเพอนบาน

ไมควบคมกไมสามารถแกปญหาดงกลาวได เนองจากหมอกควนอยในรปของกาซทสามารถถกพด

พาไปไดดวยแรงลมและไมสามารถหยดอยทใดทหนงได แตถารวมตวกนและมความหนาแนนมาก

พอกสามารถเกดการสะสมได โดย (นายช, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวนาแมสะกด กลาววา

ถาตางประเทศรอบขางของเรามนกมสวนเยอะ จรง ๆ แลวการควบคม ประเทศ

ไทยเราควบคม แตประเทศอนเขาควบคมไหม มนมผลกระทบอยางน ถาเราทา

แลวเขาไมทามนกเปลาประโยชน เรามแคกามอแตรอบขางของเรามเยอะมนกม

ขวบวกขวลบเหมอนกน ถาหากประเทศไทยของเรารณรงคทาจรง ๆ แตประเทศ

อนเขาไมรณรงคอยางเรามนกเปลาประโยชน เพราะลมมนกไปทางนนทางน

จากผลการศกษาซงกลาวไปแลวในขางตน สามารถสรปไดวามลพษทางอากาศจากหมอก

ควนของประเทศเพอนมผลตอการสะสมของหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน เนองจากจงหวด

แมฮองสอนมแนวพรมแดนตดกบประเทศสหภาพเมยนมาร เมอประเทศสหภาพเมยนมารมการเผา

ไหมในทโลง หมอกควนทเกดจากการเผาไหมจะถกพดพาและเกดการสะสมอยในพนทจงหวด

แมฮองสอนได

ตารางท 4.1 สาเหตของการเกดมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

ประเดน ผลการศกษา

1. การเผาในทโลง (Open Burning)

- การเผาในพนทปา เปนความเชอเรองหาของปาของคนในชมชนทเชอวาหากไมเผาพชพนธในปาอยาง

เหดถอบและผกหวานจะไมเจรญเตบโต นอกจากนยงพบวาประชาชนเผาในพนทปาเพอลาสตวและ

ทาเกษตรแบบไรเลอนลอยขยายพนทปลกพชตามวถการดารงชวตของประชาชนในพนท

- การเผาในพนททาการเกษตร เพอทาลายเศษวสดเหลอทงทางการเกษตร ทาลายเชอโรคในดนและเปน

ความเชอของประชาชนบางคนทคดวาการเผาในพนททาการเกษตรจะชวยเพมผลผลตทางการเกษตร

โดยเฉพาะพชตระกลถว นอกจากนยงพบวาเปนวธทงาย สะดวก รวดเรว และไมสนเปลองคาใชจาย

- การเผาในพนทชมชนเพอเผาเศษใบไม เศษหญา ทเกดขนภายในชมชน ซงประชาชนในพนทบางคน

คดวาการเผาเศษใบไมปรมาณเลกนอยจะไมสงผลกระทบตอการเกดปญหาหมอกควน

- การเผาในพนทขางทาง เพอทาลายตนไมและเศษวชพชขางทางและบางครงเกดจากการลามมาจาก

พนททาการเกษตร

- สาเหตอน ๆ เชน คนตางถน หรอคนดางดาว ความคกคะนอง ของคนทเขาไปหาของปาและกลนแกลง

เจาหนาทหรอคนในพนท

2. ลกษณะทางภมศาสตรของจงหวด

แมฮองสอน

- ลกษณะทางภมศาสตรของจงหวดแมฮองสอนเปนแองกระทะมภเขาสงลอมรอบ ซงเปนลกษณะทเออ

ตอการสะสมของหมอกควน

111

112

ตารางท 4.1(ตอ)

ประเดน ผลการศกษา

2. ลกษณะทางภมศาสตรของจงหวด

แมฮองสอน (ตอ)

- ลกษณะภมอากาศของจงหวดแมฮองสอนอยในภมอากาศเขตรอนจด มหมอกปกคลมทงป ตอนกลาง

วนมอณหภมสงมาก เนองจากถกอทธพลของแสงแดดเผา สวนในตอนกลางคนไดรบอทธพลของลม

ภเขาทาใหอากาศภายในหบเขาเยนลงอยางรวดเรว เมอความรอนตอนกลางวนลอยตวสงขนปะทะกบ

ความชนของอากาศในตอนกลางคน จงเกดเปนหมอกควนปกคลมในบรเวณหบเขา เมอมการเผาในท

โลงจะสงผลตอการสะสมของหมอกควนในพนทจงหวดแมฮองสอนเชนกน

- ประเภทปาในจงหวดแมฮองสอนสวนใหญเปนปาชนดผลดใบ ไดแก ปาเตงรง และปาเบญจพรรณ ซง

เปนปาทตองมการทงใบตามธรรมชาตในชวงฤดแลงเพอปรบตวใหเขากบสภาพธรรมชาตทเปลยนไป

ตามวฏจกรของปาเตงรง โดยการทงใบจากตนไมในปาประเภทนเมอมการสะสมในปรมาณมากและม

การเผาในพนทปาจะกอใหเกดควนไฟหนา และเกดการสะสมของหมอกควนปรมาณมาก

3. มลพษทางอากาศจากประเทศ

ใกลเคยง

- มลพษทางอากาศจากหมอกควนของประเทศเพอนมผลตอการสะสมของหมอกควนในจงหวด

แมฮองสอน เนองจากจงหวดแมฮองสอนมแนวพรมแดนตดกบประเทศสหภาพเมยนมาร เมอประเทศ

สหภาพเมยนมารมการเผาไหมในทโลงหมอกควนทเกดจากการเผาไหมจะถกพดพามา และเกดการ

สะสมอยในพนทจงหวดแมฮองสอน

112

113

4.1.2 ผลกระทบของมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

จากการศกษาขอมลเอกสารและการสมภาษณ พบวาผลกระทบของมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนในจงหวดแมฮองสอน ประกอบดวย ผลกระทบดานสขภาพ ผลกระทบดานการ

ทองเทยว และผลกระทบดานการคมนาคม ซงมรายละเอยดผลการศกษาในแตละประเดนดงน

4.1.2.1 ผลกระทบดานสขภาพ

ขอมลบนทกผลการเฝาระวง 4 กลมโรคของจงหวดแมฮองสอนประจาป พ.ศ.

2556 ซงประกอบดวย กลมโรคทางเดนหายใจ กลมโรคหวใจและหลอดเลอด กลมโรคตาอกเสบ

และกลมโรคผวหนงอกเสบ พบวาผปวยประจาเดอนมกราคมมจานวน 10,476 คน เดอนกมภาพนธ

มจานวน 11,460 คน เดอนมนาคมมจานวน 10,995 คน และเดอนเมษายนมจานวน 9,242 คน ซง

เดอนทมผลการตรวจวด 4 กลมโรคสงสดคอเดอนกมภาพนธ และเดอนทผลการตรวจวด 4 กลม

โรคนอยทสดคอเดอนเมษายนทงนหากเปรยบเทยบกบขอมลทบนทกไวเมอป พ.ศ. 2555 พบวา

ขอมลของปนเพมสงขนจากปทผานมาในภาพรวมรอยละ 4.5 โดย (นายข, 2556) เจาหนาท

สานกงานสาธารณสขจงหวดแมฮองสอนไดอธบายวา “จากขอมลททาปนรวมของเดอนมกราคม

10,476 ราย กมภาพนธ 11,470 ราย มนาคม10,995 ราย เมษายน 9,242 ราย ถาเทยบปนกบปกอน ป

นเพมขนในภาพรวม 4.5 เปอรเซน เฉพาะคนทปวยเพมขนจากปทแลวเฉพาะ 4 กลมโรคทเพมขน

4.5 เปอรเซน”

เจาหนาทภาครฐสวนทองถนและประชาชนใหขอมลทเปนไปในทศทางเดยวกน

วาหมอกควนกอใหเกดผลกระทบดานสขภาพ ซงผลกระทบในเบองตนเมออยในบรเวณทมปรมาณ

หมอกควนหนาแนนคอ อาการแสบตา หายใจไมสะดวก สวนใหญเกยวกบระบบทางเดนหายใจ

โรคหลอดลมอกเสบหรอเปนไขหวด ผทเสยงตอการไดรบผลกระทบมากวากลมอนคอเดกและ

คนชรา ซงประชาชนในพนทสามารถปองกนตนเองจากการไดรบผลกระทบทเกดขนในเบองตนได

โดยการใสหนากากปองกน (Mask) เพอลดปรมาณหมอกควนทจะเขาสระบบทางเดนหายใจซง

(นายฉ, 2556) เจาหนาทสานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดแมฮองสอนกลาวถง

ผลกระทบทเกดขนตอสขภาพวา

กจะมในเรองของประชาชนทไดรบผลกระทบกคอหลอดลมอกเสบ หวดตาง ๆ

ทางโรงพยาบาลจะเชคไดทเกยวกบโรคหลอดลมทางเดนหายใจทวไป สวนใหญ

ถาเรารเรากจะใชหนากากอนามยปองกน (Mask) ปดชวคราว บางทมนออกไปขาง

นอกไมไดเลยนะ มนแสบตา รสกวามปญหาการหายใจเขากบแสบตา

114

สอดคลองกบ (นายต, 2556) ชาวบานหมท 2 บานปาปทไดกลาวถงประเดน

ดงกลาววา “ในหมบานนกแสบตา หายใจไมสะดวก ตองไปโรงพยาบาล บางคนกแพ เปนเยอะ

เหมอนกน กมผลกระทบทางดานรางกายหายใจลาบากตากแสบ” และเปนไปในทศทางเดยวกนกบ

(นายช, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวนาแมสะกด ซงกลาวถงผลกระทบทไดรบวา “ถาหมอกควน

เยอะ ๆ มนกกระทบเรองของอากาศ มนจะมผลตอการหายใจ มนจะมผลทาใหเปนไขหวด”

4.1.2.2 ผลกระทบดานการทองเทยว

เนองจากมาตรการในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควน

ทรฐบาลนามาใชในการดาเนนการประจาป พ.ศ. 2556 เปนแนวทางการดาเนนงานทไมตองการให

เกดผลกระทบตอการทองเทยวและสขภาพของประชาชนเปนหลก โดยเฉพาะจงหวดทไดรบความ

นยมดานการทองเทยวอยางจงหวดเชยงใหม ซงนกทองเทยวนยมมาเทยวตลอดทงปแตในสวนของ

จงหวดแมฮองสอนพบวาไมไดรบผลกระทบเรองการทองเทยวเทาใดนกเพราะชวงทเกดวกฤต

หมอกควนอยระหวางเดอนกมภาพนธ-เดอนเมษายน ไมใชฤดทองเทยวของจงหวด นกทองเทยว

สวนใหญนยมมาเทยวจงหวดแมฮองสอนในชวงฤดหนาว ซงเปนชวงทมอากาศเยนสบายโดย

(นายฉ, 2556) เจาหนาทสานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดแมฮองสอนกลาวถง

ประเดนเกยวกบผลกระทบดานการทองเทยววา

ในสวนของการทองเทยวกไดรบผลกระทบ แตการทประชาชนจะมาเทยวพกผอน

มนกเปนชวงฤดแลงอากาศหนาแลงทแมฮองสอนมนกร ๆ อย มนเหมาะสาหรบ

หนาหนาว อากาศเยน มารบอากาศเยน ๆ สายหมอกธรรมชาต แตถาถามมนเปน

ภยพบตไหมมนเปน แตรฐบาลกไมประกาศเพราะวาจะมผลกระทบตอ

สงแวดลอม เพราะวาเศรษฐกจในเรองของการทองเทยวนสาคญอาจจะมผลกบ

แมฮองสอนนอย แตแถวเชยงใหม เชยงราย พวกนนไมได เขามนกทองเทยวอย

ตลอดเวลา มคนเทยวทงป

สอดคลองกบ (นายก, 2556) เจาหนาท สานกงานทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมจงหวดแมฮองสอนทกลาวถงผลกระทบดานการทองเทยวเพมเตมวา “ทางรฐบาลไม

ตองการใหเกดวกฤตหมอกควนเลย เพราะวารฐบาลกลววาจะกระทบกบการทองเทยว และสขภาพ

ของประชาชนโดยเฉพาะจงหวดใหญ ๆ อยางเชยงใหม ทมมลคามาก ในสวนของแมฮองสอนถา

เทยบเมดเงนกมมลคาไมเทาทเชยงใหม”

115

4.1.2.3 ผลกระทบดานการคมนาคม

เมอเขาสเดอนกมภาพนธถงเดอนเมษายนของแตละปพนทของจงหวดแมฮองสอน

จะถกปกคลมไปดวยหมอกควนทสะสมอยในชนบรรยากาศซงสงผลตอทศนวสยการเดนทาง

คมนาคมทงทางบกและทางอากาศ ทาใหเทยวบนเดนทางจากจงหวดเชยงใหมสจงหวดแมฮองสอน

ถกยกเลกและสงผลกระทบตอเนองสาหรบธรกจการเดนทางการทองเทยวและการตดตอดานตาง ๆ

ในจงหวดแมฮองสอนโดย (นายง, 2556) เจาหนาทสานกงานเทศบาลเมองแมฮองสอนกลาววา

“การเดนทางโดยเครองบนกจะมผลกระทบ ซงประชาชนทวไปกอาจจะไมไดรบผลกระทบเทาไร

แตอาจจะกระทบกบธรกจเอกชนอะไรตาง ๆ ทตองอาศยเรองของการเดนทาง อาจจะมบาง”

สอดคลองกบ (นายถ, 2556) ชาวบานหมท 2 บานปาป ทกลาวถงผลกระทบจากหมอกควนตอการ

เดนทางทางอากาศวา “กหนกมากปนคลมกนมองไมเหนยอดดอยเลย เพราะถาเครองลงไมไดกเปน

ประโยชนกบพวกรถรบจาง”

และพบวาการคมนาคมทางบกไดรบผลกระทบจากการสะสมของหมอกควน

เชนกน เนองจากหมอกควนบดบงทศนวสยทาใหการเดนทางสญจรลาบากโดยเฉพาะหากตอง

เดนทางไปในพนทท มการสะสมของหมอกควนในปรมาณทหนาแนนและยงสงผลกระทบ

เชอมโยงกบดานสขภาพคอการระคายเคองและแสบตา ซง (นายญ, 2556) ประชาชนคนท 3 หมท

10 บานหวน าแมสะกด กลาววา “มนกมผลกระทบ หมอกควนเวลาเราขบรถไปไหนมนกแสบตา”

สอดคลองกบ (นายฌ, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกด ทกลาวเพมเตมวา “ทองฟามว

ไปหมดเลยการเดนทางไปทตาง ๆ ในตวเมองกยงไปไดแตไมอยากไป ในเมองมนเยอะกวาเรา

เพราะอยในบานเรากมควนแลวใชไหม พอออกไปขางนอกยงควนใหญเลยควนบางทเยอะกวาเรา”

จากขอมลทกลาวไปแลวในขางตน สามารถสรปไดวามลพษทางอากาศจากหมอกควนใน

จงหวดแมฮองสอนสงผลกระทบดานสขภาพ โดยอาการในขนแรกเมอไดรบหมอกควนหรออยใน

พนททมการสะสมของหมอกควนหนาแนนจะกอใหเกดอาการแสบตา หายใจลาบาก สงผลเกยวกบ

ระบบทางเดนหายใจในสวนของผลกระทบดานการทองเทยวพบวาจงหวดแมฮองสอนไมไดรบ

ผลกระทบเทาใดนกเมอเทยบกบจงหวดทมนกทองเทยวนยมไปเทยวตลอดท งปอยางจงหวด

เชยงใหมและจงหวดเชยงราย ทงนเปนเพราะจงหวดแมฮองสอนเหมาะแกการทองเทยวในชวงฤด

หนาวทมอากาศเยนสบาย แตชวงทมหมอกควนเปนชวงฤดแลงทนกทองเทยวไมนยมมาเทยวและ

ผลกระทบดานการคมนาคม พบวาสภาวะหมอกควนสงผลกระทบตอการคมนาคมทงทางบกและ

ทางอากาศ โดยเทยวบนจากจงหวดเชยงใหมสจงหวดแมฮองสอนถกยกเลกในหลายเทยวบน

เนองจากมสภาวะหมอกควนหนาแนน บดบงทศนวสยของการเดนทางเชนเดยวกนกบการเดนทาง

116

คมนาคมทางบกทประชาชนหลายคนเลอกไมเดนทางไปไหนในชวงทมหมอกควนหนาแนน เพอ

ลดการไดรบอนตรายทอาจจะเกดจากการเดนทาง

ตารางท 4.2 สรปผลกระทบของมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

ประเดน ผลการศกษา

1. ผลกระทบดานสขภาพ - มลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอนสงผลกระทบดานสขภาพ โดยอาการในขนแรกจะกอใหเกด

อาการแสบตา หายใจลาบากและกอใหเกดโรคเกยวกบระบบทางเดนหายใจ

2. ผลกระทบดานการ

ทองเทยว

- จงหวดแมฮองสอนไดรบผลกระทบดานการทองเทยวไมมากเทาใดนกเมอเปรยบเทยบกบจงหวดทมนกทองเทยวนยม

ไปเทยวตลอดทงปอยางจงหวดเชยงใหมและจงหวดเชยงราย ทงนเปนเพราะจงหวดแมฮองสอนเหมาะแกการ

ทองเทยวในชวงฤดหนาวทมอากาศเยนสบายแตชวงทมหมอกควนเปนชวงฤดแลงทนกทองเทยวไมนยมมาเทยว

3. ผลกระทบดานการ

คมนาคม

- หมอกควนสงผลกระทบตอการคมนาคมทางอากาศ โดยเทยวบนจากจงหวดเชยงใหมสจงหวดแมฮองสอนถกยกเลก

ในหลายเทยวบน เนองจากมสภาวะหมอกควนหนาแนนบดบงทศนวสยของการเดนทางเชนเดยวกนกบการเดนทาง

คมนาคมทางบกทประชาชนสวนใหญหลกเลยงทจะเดนทางเพอลดการไดรบอนตราย

117

118

4.1.3 กระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

จากการศกษาขอมลเอกสารและการสมภาษณพบวากระบวนการมสวนรวมของประชาชน

ในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอนมประเดนทตอง

พจารณา ประกอบดวย ความโปรงใสของกระบวนการ (Transparency) ทรพยากร (Resources)

ความเพยงพอและการเขาถงขอมล (Sufficiency and Access Data) และความครอบคลมของผมสวน

ไดสวนเสย (Stakeholders) ซงมรายละเอยดผลการศกษาในแตละประเดนดงน

4.1.3.1 ความโปรงใสของกระบวนการ (Transparency)

ความโปรงใสของกระบวนการมสวนรวมของประชาชน มประเดนพจารณาท

เกยวของประกอบดวยการชแจงรายละเอยดมาตรการ/ กจกรรมและการเปดโอกาสใหประชาชน

รวมแสดงความคดเหนซงมรายละเอยดผลการศกษาในแตละประเดนดงน

1) การชแจงรายละเอยดมาตรการ/ กจกรรม

หนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของไดชแจงรายละเอยดมาตรการขอมล

ตาง ๆ และวธการตาง ๆ ทเกยวของกบการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขปญหา

มลพษทางอากาศใหกบประชาชนในพนทไดรบทราบ เพอใหประชาชนทราบถงความเปนมาของ

มาตรการและเขามามสวนรวมในการปองกนและแกไขปญหาดงกลาวในการอบรมใหความรและการ

ประชมตาง ๆ โดย (นายก, 2556) เจาหนาทสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด

แมฮองสอนกลาววา “ไดมการชแจงกระบวนการดาเนนงานใหประชาชนรบทราบในการอบรม การ

ประชม”

สอดคลองกบทางชมชนทพบวาผนาชมชนไดมการชแจงรายละเอยดการ

ทากจกรรมตาง ๆ รวมทงคาใชจายและงบประมาณของทางหมบานใหสมาชกในชมชนทราบใน

การประชมประจาเดอน โดย (นายช, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกดไดอธบายวา

“เวลาประชมแตละเดอนเรากประชมชแจงหาเหตผลทเราทาอยนเปนอยางไรชแจงใหเขาเขาใจ”

สอดคลองกบขอมลจาก (นายฌ, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกด ทกลาวถงการชแจง

รายละเอยดเกยวกบคาใชจายในชมชนวา “กมการชแจงใหทราบหมดเลยวาใชอะไรบางทาอะไร

ชแจงตอนประชมเพราะวาตอนนนลกบานจะมารวมตวกนกชแจงใหรกนทว”

2) การเปดโอกาสใหประชาชนรวมแสดงความคดเหน

ประชาชนในพนท บางสวนมโอกาสรวมแสดงความคดเหนตอแนว

ทางการดาเนนงานเพอปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในการประชม การอบรม

หรอการทากจกรรม ทงทเปนทางการและไมเปนทางการ แตความคดเหนของประชาชนทใหกบ

119

เจาหนาทหนวยงานภาครฐไมแตกตางจากทเคยไดรบและเจาหนาทภาครฐสวนทองถนทเกยวของ

ในพนทตางทราบอยแลววาประชาชนมความคดเหนอยางไรตอการมสวนรวมในการปองกนและ

แกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน รวมทงแนวทางในการใหประชาชนเขามามสวนรวม แต

เจาหนาทภาครฐไมสามารถดาเนนการตามความตองการของประชาชนได เชน การเผาในทโลงหาก

จะหามประชาชนอยางเดดขาดตามมาตรการเลยคงเปนไปไมไดเพราะมาตรการทภาครฐกาหนด

สวนทางกบการดารงชวตของประชาชน โดยหากตองการใหประชาชนดาเนนการตามมาตรการ

ดงกลาวจะตองมทางเลอกอนใหกบประชาชนในการจดการกบเศษวสดเหลอทงทางการเกษตร

เหลาน นซง (นายก, 2556) เจาหนาทสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด

แมฮองสอนกลาววา

การเปดโอกาสมแบบไมเปนทางการ มการขอความเหนจากประชาชนตลอด ซง

เจาหนาทเองกทราบวาคนในพนทคดอยางไร เพราะอยในพนทมหลายปคอบางท

ไมตองไปขอความเหนแลวไมตองไปทาประชาพจารณเรารอยแลววาเคาคด

อยางไร การขอความคดเหนไมตองทาแลวกได เพราะเราทามาหลายปแลว

ชาวบานเขาเหนอยางไรเขากคดอยางนน ซงรฐบาลกไมสามารถตอบสนองความ

คดเหนไดทผานมาเคยขอความเหนเพราะคดวาเขาจะเปลยนซงเขากไมเคยเปลยน

ซงความคดเหนของประชาชนและเจาหนาท ภาครฐสวนทองถนท

เกยวของตอมาตรการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนมความแตกตางกน โดย

กลมทเหนดวยกบมาตรการดงกลาวเหนวาจะตองไมมการเผาในทโลงอยางเดดขาดเพราะจะ

กอใหเกดปญหาตอสขภาพ สวนอกฝงหนงไมเหนดวยกบมาตรการดงกลาวเนองจากมาตรการม

ความขดแยงกบวถชวตการดารงชวตและการประกอบอาชพของประชาชนในพนทโดย (นายง,

2556) เจาหนาทสานกงานเทศบาลเมองแมฮองสอนไดกลาวถงประเดนดงกลาววา

กไดคยกนอยนอกจากนเวทของเทศบาลทจดขนเองทคยกนเรองของขยะของอะไร

เรองนเรากเอาเขามาคยกน กมเวทของจงหวดเชญทกภาคสวนเขามาคยกนซงกม

ความเหนหลากหลายความเหนหนงกตองงดเผาเดดขาด มเปนปญหาตอสขภาพ

แตอกความเหนหนงกเรองของวถชวต ซงมนหามกนยาก

120

สอดคลองกบชมชนหมท 2 บานปาป ทผนาชมชนทเคยเขารวมในการ

ประชมระดบจงหวดไดเคยแสดงความคดเหนถงแนวทางการใหประชาชนเขามามสวนรวมในการ

ปองกนและแกไขปญหาดงกลาวโดย (นายถ, 2556) ชาวบานหมท 2 บานปาป ไดกลาววา “กมตอน

ทประชมรวมกนของจงหวดกเคยเสนอวาถางบประมาณลงมาอยางของชดคมไฟปา ถาจะใหดใหลง

กบหมบานใหผใหญบานเขาจดการ เพราะวาผใหญบานเขาจะรวาเขตไหนเปนของหมบานไหน

อยางของบานปาปกมขอมลอยแลว”

จากผลการศกษากลาวไดวากระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไข

มลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอนมความโปรงใสในระดบหนง โดยเปน

กระบวนการทมการชแจงรายละเอยดการมาตรการ/ กจกรรมการมสวนรวมในการปองกนและ

แกไขปญหาดงกลาวใหประชาชนไดรบทราบ นอกจากนยงพบวากระบวนการมสวนรวมดงกลาว

ไดเปดโอกาสใหประชาชนรวมแสดงความคดเหนทงเปนทางการและไมเปนทางการ เพอรบฟง

ขอความคดเหนจากประชาชน อยางไรกตาม ความคดเหนทไดจากประชาชนไมไดถกนาไปเปน

ขอมลในการพจารณากาหนดมาตรการหรอนโยบายตาง ๆ ททาใหประชาชนเขามามสวนรวมมาก

ขน ทงนอาจเปนเพราะการกาหนดมาตรการหรอนโยบายเปนการกาหนดจากหนวยงานภาครฐ

สวนกลางทมงแกปญหาในระดบมหภาค ไมไดเฉพาะเจาะจงสาหรบจงหวดใดจงหวดหนงหรอ

พนทใดพนทหนง เมอหนวยงานภาครฐสวนกลางกาหนดมาตรการมาแลว หนวยงานภาครฐสวน

ทองถนกมหนาทตองกาหนดวธการทางานใหสอดคลองตามมาตรการนน

4.1.3.2 ทรพยากร (Resources)

ทรพยากรทมผลตอการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษ

ทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอนทพจารณาในการศกษาครงน ประกอบดวย

บคลากรในการดาเนนงาน และงบประมาณ ซงมรายละเอยดผลการศกษาในแตละประเดนดงน

1) บคลากรในการดาเนนงาน

เจาหนาทในหนวยงานภาครฐสวนทองถนทมสวนเกยวของหลกในการ

ดาเนนการปองกนและแกไขปญหาดงกลาวอยางสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

จงหวดแมฮองสอนตางมความรความชานาญในการปฏบตงานแตจานวนของบคลากรทจะ

ดาเนนงานไมเพยงพอตามโครงสรางของหนวยงาน สงผลใหไมสามารถจะทาทกกจกรรมใหสาเรจ

ตามทกาหนดได สาหรบหนวยงานภาครฐสวนทองถนอน ๆ ทเปนหนวยงานสนบสนนพบวาไมม

เจาหนาทเฉพาะสาหรบดาเนนงานตามมาตรการดงกลาว โดยการดาเนนงานจะใชเจาหนาทประจา

ในหนวยงานนน ๆ แตจะเพมบทบาทหนาทในเรองของการมสวนรวมในการปองกนและแกไข

121

มลพษทางอากาศจากหมอกควนเขาไปดวยในชวงทเปนฤดหมอกควนโดย (นายก, 2556) เจาหนาท

สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอนไดอธบายถงประเดนดงกลาววา

ความรความชานาญของบคลากรมเพยงพอ แตจานวนบคลากรยงขาดแคลน ทสจ.

ทวประเทศขาดแคลนบคลากรอยแลว โดยเฉพาะจงหวดแมฮองสอนเองเปน

จงหวดทขาดแคลนทกหนวยงานกจะยงขาดไปใหญซงตามโครงสราง ทสจ.

นกวชาการสงแวดลอมจะตองม 5 คน แตอยทนมแค 2 คน คนไมพอกบภารกจ

แตในสวนของภาคประชาชนพบวามความเพยงพอของบคลากรในการทา

กจกรรมตาง ๆ ของชมชน ซงสวนใหญสมาชกในชมชนจะไปรวมกนเกอบทกคนไมวาจะเปนกลม

เยาวชน กลมประชาชนทวไป และผสงอาย นอกจากนยงพบวาในชวงฤดหมอกควนทตองมการเฝา

ระวงการเกดการเผาในทโลงในพนทตาง ๆ จะมสมาชกในชมชนมารวมเปนหนวยลาดตระเวรและ

กรณทเกดการเผาในทโลงกจะมสมาชกในชมชนอยางนอย 30-40 คนจะมารวมและชวยกนดบไฟ

โดยมผใหญบานและคณะกรรมการหมบานเปนแกนนา แตหากกรณทไฟมความรนแรงสมาชกคน

อน ๆ ในชมชนทเปนหนวยสนบสนนกจะมาชวยเชนกน ซงการดาเนนงานและการทากจกรรม

ตาง ๆ ในชมชนผทเขารวมในกจกรรมจะเปนคนทอาศยอยในชมชนเพอใหการดาเนนงานสะดวก

รวดเรว และเกดความสามคคในชมชนอกดวย โดย (นายช, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแม

สะกด กลาววา “คนทเขามารวมกจกรรมกมเยอะแตละวนก 30-40 คนเปนคนในหมบาน แตขาง

นอกไมเอา เพราะวามนเปนบานอน เกดวาขอเอกสารมนกไมใชบานเรา ใหชาวบานเราไดดดกวา”

ในสวนของชมชนหมท 2 บานปาปการทากจกรรมใด ๆ จะมผใหญบานและกรรมการหมบานรวม

เปนแกนนาและมกฎของชมชนทแตละครวเรอนในชมชนจะตองมสมาชกอยางนอย 1 คนใน

ครอบครวเขามารวมในกจกรรมของชมชน แตหากมาไมไดจรง ๆ ตองมสวนรวมในการจดหา

อาหารหรอเครองดมใหกบคนอน ๆ ทมารวมทากจกรรม และกจกรรมตอไปตองพยายามเขามาม

สวนรวม โดย(นายถ, 2556) ชาวบานหมท 2 บานปาป กลาววา “ในหมบานกจะมกฎคอวาถามการ

ทากจกรรมอะไรทกหลงคาละ 1 คนตองไปรวมกจกรรมตองมสวนรวมแตถางานนไปไมไดจรง ๆ

เรากขอใหเขารวมในงานอน ๆ หรอถาไมมาจรง ๆ กจะออกเปนอาหารหรอน าสม น าหวาน มาให

คนทเขาไปทากจกรรม แตไมเอาเปนเงน”

ขอมลทไดจากการศกษาซงกลาวไปแลวในขางตนกลาวไดวา บคลากรในการดาเนนงาน

ของหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของไมเพยงพอตอการดาเนนการ และหนวยงานภาครฐ

สวนทองถนทเกยวของหลายหนวยงานไมมเจาหนาทเฉพาะสาหรบดาเนนการใหประชาชนเขามาม

122

สวนรวมตามมาตรการ สวนใหญจะเปนการเพมหนาทการทางานใหเจาหนาทประจาในหนวยงาน

ในขณะทภาคประชาชนถงแมวาเจาหนาทในหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของจะลงพนทไม

สมาเสมอ เนองจากความไมเพยงพอของเจาหนาทแตผน าชมชนทเขาไปรวมในการรบขอมล

ขาวสารและกจกรรมจากหนวยงานภาครฐกสามารถนามาตรการดงกลาวมาทากจกรรมตาง ๆ

เพ อใหสมาชกในชมชนเขามามสวนรวมไดอยางเพยงพอ โดยการดาเนนงานของชมชนจะม

ผใหญบานและคณะกรรมการเปนแกนนาหลกในการทากจกรรม และมสมาชกคนอน ๆ เปนหนวย

สนบสนนการทากจกรรม นอกจากนยงพบวามกฎของชมชนคอ 1 ครอบครวตองมสมาชกมาเขา

รวมในกจกรรมของชมชนอยางนอย 1 คน ซงถอวามความพอเพยงของสมาชกในชมชนทเขามาม

สวนรวมในกจกรรมตาง ๆ

2) งบประมาณ

งบประมาณทใชในการทากจกรรมและสอตาง ๆ เพอใหประชาชนเขามา

มสวนรวมในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนในสวนของหนวยงาน

ราชการสวนทองถนอยางสานกงานทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอนซงมหนาท

รบผดชอบหลกในการดาเนนงานตามมาตรการพบวามความเพยงพอของงบประมาณ ซงปน

งบประมาณในการดาเนนงานมประมาณ 290,000 บาท แตสาหรบหนวยงานราชการสวนทองถน

อน ๆ ทเปนหนวยงานสนบสนนในการทากจกรรมเพอปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศ

จากหมอกควนพบวางบประมาณทนามาใชในการดาเนนงานโครงการเปนงบประมาณประจาปของ

หนวยงานไมไดมงบประมาณสนบสนนเปนพเศษ ซงไมเพยงพอทจะนามาใชในการดาเนนการหรอ

ทากจกรรมตาง ๆ ไดมากนกโดย (นายก, 2556) เจาหนาทสานกงานทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมจงหวดแมฮองสอนไดอธบายถงประเดนดงกลาววา

มงบประมาณเฉพาะสาหรบการเบกจายจากกรมควบคมมลพษผานสานกปลดปน

มอย 290,000 บาท งบประมาณไมลาบาก 290,000 บาททมอยเพยงพอทจะทา

หนงสอเอกสารเผยแพรหนงสอแจก แทบจะไมตองออกไปเลย ไมตองใชเงนเยอะ

หรอก แตขอใหมเวลาทา ถาทาโครงการเดยวงบประมาณ 290,000 บาท ทงปทาได

ดเลยเพราะมเวลานงคดครเอทงาน ใชเ งนนอยแตตอนนไมมเวลาท จะทา

ประสทธภาพงานกตา แลวทกวนนหนวยงานทางรฐกระทรวงมหาดไทยเองทลง

มาทางจงหวดพยายามทจะมตวชวดเยอะ ทาใหเสยเวลาการทางานเพราะตองมา

คอยนงกรอกขอมลรายงานผบรหาร

123

ในสวนของหนวยงานอนซงไมใชหนวยงานหลกในการดาเนนการเพอ

ปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนไดใหขอมลถงความไมเพยงพอของ

งบประมาณโดย (นายข, 2556) เจาหนาทสานกงานสาธารณสขจงหวดแมฮองสอนไดกลาววา

ไมไดมงบประมาณสนบสนนเปนกรณพเศษจากทงสวนกลางหรอจากทอน แตวา

เปนงบประมาณทเราเตรยมความพรอมไวอยตลอดเวลาในสวนของสาธารณสข

เพราะวาในเรองของหนากากอนามยเราตองเตรยมสารองไวเปนหลายหมนชน ซง

ในสวนของหมอกควนจะไมมงบประมาณเขามาสนบสนนเพราะวาเปนงบปรกต

ของเรา

ซงสอดคลองกบขอมลทไดจากชมชนทพบวาเงนงบประมาณไมเพยงพอ

ตอการทากจกรรมตาง ๆ และมความลาชาของการเบกจายเงนงบประมาณ ในบางครงทการทา

กจกรรมแลวงบประมาณไมเพยงพอ ผนาชมชนจะเปนคนจายงบประมาณในสวนทเกนมานนเอง

โดย (นายช, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวนาแมสะกด ไดกลาวถงประเดนนวา

ไฟปาปน 12 ครงกหมดไปเกอบ 8,000 บาท ใหชาวบานทเขาเขาไปรวม ถาออก

ลาดตระเวนตงไววนละ 2 คนเทยวละ 50 บาทแตวาถาไปดบไฟจะให 100 บาท ป

นกหมดไปเกอบหมนแลว 8,000 กวาบาท ผมกออกเอง แตทนผมตองดงเอาสรป

แลวกตรงนไปแลกกบเงนทไดมาจาก อบต. ปนลดอกลดไปเหลอ 4,000 บาท

ทก ๆ ป 5,000 บาท ตอนนยงตดเดกกลมมดคนไฟอย ถาเขาใหมาเรากตองรบแจง

สรปในทประชมทมาทไปมนเปนอยางนนะ แลวกเอาเงนตรงนใหเดกไป การ

รายงานของเราทเราทาคาใชจายแตละครงเยอะมาก กเอาของจายใหเขากอนแลว

คอยมาจายใหเรา กจาเปนตองทา

และประชาชนในชมชนหมท 2 บานปาป ใหขอมลเพมเตมทเปนในทศทาง

เดยวกนโดย (นายญ, 2556) ชาวบานหมท 2 บานปาปกลาววา “องคการบรหารสวนทองถน

สนบสนนปละ 4,000 บาท มาชวยในการทาแนวกนไฟ งบประมาณปนคอนขางชา”

ผลการศกษาดงทกลาวไปแลวในขางตนพบวางบประมาณทใชในการดาเนนงานเพอทา

กจกรรมตาง ๆ ใหประชาชนเขามามสวนรวมในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอก

ควนของหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของสวนใหญไมเพยงพอตอการดาเนนงาน ซง

124

สอดคลองกบภาคประชาชนทไดรบงบประมาณสนบสนนจากภาครฐลดลงจากในปทผานมา ยกเวน

ในสวนของหนวยงานหลกในการดาเนนงานอยางสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

จงหวดแมฮองสอนทมความเพยงพอของงบประมาณทใชในการดาเนนงานแตไมมเวลา และ

บคลากรทจะบรหารจดการงบประมาณนน

4.1.3.3 ความเพยงพอและการเขาถงขอมล (Sufficiency and Access Data)

ในประเดนของความเพยงพอและการเขาถงขอมลพบวาหนวยงานภาครฐสวน

ทองถนทเกยวของไดใหขอมลกบประชาชนในพนทโดยการสอสารผานชองทางตาง ๆ ทงการจด

อบรมใหความรในหนวยงาน การประชาสมพนธผานแผนพบ ปายประชาสมพนธ วทย ทวทองถน

อนเตอรเนต และสายดวนแจงเหต ซงเปนชองทางทประชาชนในพนทสามารถเขาถงไดอยาง

คอนขางครอบคลมและมศนยอานวยการเพอปองกนและแกไขหมอกควนทสานกงานปองกนและ

บรรเทาสาธารณภยจงหวดแมฮองสอน นอกจากนยงไดบรณาการการทางานรวมกนของหนวยงาน

ภาครฐสวนทองถนทเกยวของเพอใหประชาชนใหความรวมมอและเขามามสวนรวมมากขน โดย

(นายง, 2556) เจาหนาทสานกงานเทศบาลเมองแมฮองสอนกลาววา

สอมเรองของเสยงตามสายในชมชน เคเบลทวในทองถน นอกจากนกเปนการ

ประชาสมพนธรวมกบหนวยงานหลกหนวยงานตาง ๆ อยางของปนทผานมากทา

รวมกนของชมชนแลวกไฟปาเขามารวมดวยเพราะมนนาจะเปนลกษณะของแตละ

หนวยงานรวมกนถาทาแคหนวยงานใดหนวยงานหนงมนคงจะอยาก

สอดคลองกบขอมลทไดจากประชาชนทพบวาชาวบานสวนใหญสามารถเขาถง

ขอมลไดอยางเพยงพอ เนองจากผนาชมชนไดประชาสมพนธรณรงคใหขอมลความรกบชาวบานใน

ชมชนทงกอนเขาสฤดหมอกควนและในชวงฤดหมอกควน โดยรณรงคประชาสมพนธในการ

ประชมประจาเดอนและเสยงตามสาย เปนตน ซงทผานมาชาวบานในชมชนตางใหความรวมมอ

เปนอยางดโดย (นายช, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกด กลาววา “การประชาสมพนธ

รณรงคตามหมบาน ตามถนนหนทาง เวลาหนาหมอกควนมาแลวกชวยกนปลกตนไมเพอลดหมอก

ควน กทากนมาทกป ขอความรวมมอจากลกบาน ลกบานกใหความรวมมอด”

ผลจากการศกษาดงทกลาวไปแลวในขางตนเมอพจารณาจากชองทางการสอสารสามารถ

กลาวโดยสรปไดวา ผมสวนไดสวนเสยทงในหนวยงานราชการสวนทองถนซงมหนาทในการให

ขอมลขาวสารมความเพยงพอของขอมลทใหกบชมชนและประชาชนทเปนผรบสารสวนใหญ

125

สามารถเขาถงขอมลไดอยางเพยงพอผานสอตาง ๆ ทงการแจงขอมลขาวสารจากผนาชมชนในการ

ประชมประจาเดอน การแจกเอกสารแผนพบ ปายประชาสมพนธ วทย ทวทองถน อนเตอรเนตและ

การจดต งศนยอานวยการเพอใหประชาชนสามารถแจงเหตดวนและขอความชวยเหลอหรอขอ

ขอมลตาง ๆ จากหนวยงานราชการในพนทไดตลอดเวลา

4.1.3.4 ความครอบคลมของผมสวนไดเสย (Stakeholders)

ในสวนของความครอบคลมของผมสวนไดเสยในการปองกนและแกไขมลพษทาง

อากาศจากหมอกควน ผศกษาไดแยกประเดนการวเคราะหออกเปนความครอบคลมของหนวยงาน

ภาครฐทเกยวของและความครอบคลมของประชาชน โดยมรายละเอยดผลการศกษาในแตละ

ประเดนดงน

1) ความครอบคลมของผมสวนไดเสยของหนวยงานภาครฐทเกยวของ

จากการศกษาเอกสารและการสมภาษณพบวายทธศาสตร/ มาตรการแกไข

ปญหาไฟปาและหมอกควนป พ.ศ. 2556 ทดาเนนการโดยกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม ไดกาหนดแนวทางการดาเนนงานเพอใหหนวยงานภาครฐทเกยวของในกระทรวง

ตาง ๆ เขามามสวนรวมในการปองกนและแกไขปญหาดงกลาวอยางครอบคลม และมการกาหนด

บทบาทหนาทความรบผดชอบแตละกระทรวงอยางชดเจนโดยมรายละเอยดดงน (กรมอทยาน

แหงชาต สตวปาและพนธพช, 2556)

(1) กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

กรมควบคมมลพษดาเนนการเฝาระวงและตดตามตรวจสอบปรมาณ

ฝ นละอองขนาดเลกในพนทและรายงานขอมลใหหนวยงานทเกยวของรบทราบเพอเตรยมพรอม

รบมอสถานการณตอไป

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม ดาเนนโครงการรณรงคประชาสมพนธ

ผานสอตาง ๆ อยางเขมขนในชวงวกฤตสถานการณหมอกควน เพอสรางความรความเขาใจใหกบผ

มสวนเกยวของ ไดแก หนวยงานภาครฐ องคกรภาคประชาชน เครอขายอาสาสมครพทกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมหมบาน เกษตรกร และประชาชนทวไป และจดฝกอบรมให

นกเรยนนกศกษา และอาสาสมครพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมหมบานมจตสานกใน

การชวยควบคมการเผาในทโลงอยางตอเนอง

กรมปาไม ดาเนนการเรงรดการถายโอนภารกจควบคมไฟปาในพนทปา

สงวนแหงชาตใหแกองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) ตาม พ.ร.บ. กาหนดแผน และขนตอนการ

กระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2552 อยางตอเนอง

126

(2) กระทรวงมหาดไทย

ออกประกาศจงหวดเพอกาหนดเขตควบคมไฟปามาตรการควบคมไฟ

ปามาตรการควบคมการเผาพนทเกษตรกรรมและกากบดแลใหมการปฏบตตามมาตรการดงกลาว

อยางเครงครด

กรมการปกครอง แจงกานนและผใหญบานใหควบคมการเผาในทโลง

อยางเครงครด ในชวงฤดแลงเปนแกนนาในการรณรงคปองกนไฟปาและขอความรวมมอจาก

ประชาชนในการงดการเผาเศษกงไม ใบไม เศษวสดเหลอใชในพนทเกษตร และขยะมลฝอยใน

ชมชน

กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย สนบสนนวสดอปกรณและกาลง

พลจากศนยปองกนและบรรเทาสาธารณภยปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดและเครอขาย

อาสาปองกนและบรรเทาสาธารณภยตามแผนระดมพลดบไฟปาในสถานการณรนแรงและ

สถานการณวกฤต โดยใหประสานการทางานรวมกบเจาหนาทดบไฟปาของกระทรวงทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม

กาชบใหองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) ทจะตองรบการถายโอน

ภารกจการควบคมไฟปาในพนทปาสงวนแหงชาตจากกรมปาไมใหปฏบตตามแผนการถายโอน

ภารกจการควบคมไฟปาอยางตอเนอง

(3) กระทรวงเกษตรและสหกรณ

เปนเจาภาพหลกในการจดระเบยบการเผาในพนทเกษตรกรรมโดยการ

มสวนรวมของประชาชนในทองถน เพออนญาตใหมการเผาเศษวสดการเกษตรเทาทจาเปนใน

ชวงเวลาทเหมาะสม ไมกอใหเกดไฟลกลามและสงผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมเปนวงกวาง

และมอบหมายใหกรมวชาการเกษตร กรมสงเสรมการเกษตร และกรมพฒนาทดนสงเสรม

สนบสนนการเกษตรปลอดการเผาสงเสรมใหเครอขายเกษตรกรปลอดการเผาจดต งศนย

เครองจกรกลการเกษตรปลอดการเผา โดยใหการสนบสนนเครองจกรกลการเกษตรเพอใหมการ

นาไปใชในทางปฏบตอยางจรงจงในพนทอยางตอเนอง และสงเสรมการจดการเศษวสดเหลอใช

จากภาคการเกษตรโดยการนาไปทาปยหมกหรอทาการไถกลบแทนการจดไฟเผา

กรมชลประทาน สนบสนนเครองสบนาขนาดใหญในกรณเกดไฟไหม

ในพนทปาพรและการควบคมระดบน าในพนทปาพรตาง ๆ เพอกกเกบน าใหมน าอยในพนทปาพร

อยางเพยงพอ เปนการลดความเสยงตอการเกดไฟปา สานกฝนหลวงและการบน เกษตรดาเนนการ

ทาฝนหลวงเพอสรางความชมชนในชวงฤดแลง

127

(4) กระทรวงกลาโหม

สนบสนนการดบไฟปาตามแผนระดมพลดบไฟปาในสถานการณ

วกฤตโดยใชกาลงพลสงอปกรณและอากาศยานของกองทพในกรณทไดรบการรองขอ

(5) สานกงานตารวจแหงชาต

กองบญชาการตารวจตระเวนชายแดนสนบสนนการดบไฟปาตามแผน

ระดมพลดบไฟปาในสถานการณวกฤตโดยใชกาลงพลสงอปกรณและอากาศยานในกรณทไดรบ

การรองขอ

(6) กระทรวงคมนาคม

ใหกาชบหนวยงานทรบผดชอบเสนทางหลวงทกสายทาการกาจด

วชพชในเขตสองขางทางหลวงอยางสมาเสมอตลอดชวงฤดแลงและหามาตรการปองกนการเกดไฟ

ไหมพนทสองขางทางหลวงรวมทงทาการดบไฟทเกดขนทงนเพ อปองกนมใหเกดไฟไหมในเขต

ทางหลวงแลวลกลามไปยงเขตพนทปาหรอบรเวณใกลเคยงรวมทงหามกาจดวชพชโดยวธจดไฟเผา

โดยเดดขาด

(7) กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

กรมอตนยมวทยาประกาศแจงเตอนในชวงฤดแลงใหประชาชนและ

หนวยงานตาง ๆ ระมดระวงการใชไฟโดยเฉพาะอยางยงชวงทอณหภมสงความชนสมพทธตาและ

กระแสลมแรงเพอปองกนไมใหเกดไฟปา

(8) กระทรวงศกษาธการ

เผยแพรประชาสมพนธและกระตนเตอนใหนกเรยน นกศกษาทก

ระดบไดตระหนกถงภยอนตรายและปญหาจากไฟปาพรอมทงสงเสรมสนบสนนใหมกจกรรมท

เกยวของกบการแกไขปญหาไฟปา

สอดแทรกความรเรองการปองกนไฟปาในหลกสตรการเรยนการสอน

ในทกระดบเพอเปนการสรางจตสานกในการอนรกษทรพยากรปาไมโดยการปองกนไฟปาใหแก

เยาวชนอยางตอเนอง

(9) กระทรวงการทองเทยวและกฬา

เผยแพรประชาสมพนธและกาชบใหนกทองเทยวมคคเทศกชวยกน

ระมดระวงและปองกนการเกดไฟปาในชวงฤดแลงเปนพเศษ

128

(10) กระทรวงการตางประเทศ

ประสานงานกบประเทศในอนภมภาคแมโขง ไดแก สหภาพเมยนมาร

สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว สาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม และราชอาณาจกรกมพชา

เพอใหดาเนนการแกไขปญหาการเผาในทโลงในแตละประเทศ

(11) กระทรวงพลงงาน

หาวธการปรบเปลยนเชอเพลงทกอใหเกดไฟปาและเศษสงเหลอใช

จากภาคการเกษตรนามาปรบเปลยนเปนเชอเพลงอดแทงเพอเปนพลงงานทดแทนตอไป

(12) กระทรวงสาธารณสข

ในการจดเตรยมอปกรณทางการแพทยเวชภณฑและบคลากรใหพรอม

เพอชวยเหลอประชาชนในสถานการณวกฤตหมอกควน

(13) สานกนายกรฐมนตร

กรมประชาสมพนธรณรงคประชาสมพนธในชวงฤดแลงเพอขอความ

รวมมอใหประชาชนงดการจดไฟเผาปาระมดระวงการใชไฟในพนทปาการทาแนวกนไฟและ

ควบคมการเผาพนทเกษตรกรรมเพอปองกนไมใหไฟลกลามเขาปาอยางสมาเสมอและตอเนอง

ตลอดชวงฤดไฟปาผานทางสอทกประเภทของกรมประชาสมพนธ

ถงแมวาการดา เนนงานท ผานมาจะย งไม เปนไปตามยทธศาสตร /

มาตรการแกไขปญหาไฟปาและหมอกควนป พ.ศ. 2556 เมอประเมนจากผลการตรวจวดปรมาณฝ น

ละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (Particulate Matter Less Than 10 Micron: PM10

) และผลการ

ตรวจจดรอน (Hot Spot) ในจงหวดแมฮองสอนทไมไดลดลงเมอเปรยบเทยบกบป พ.ศ. 2555 แต

การดาเนนงานในป พ.ศ. 2556 กเปนปแรกทมหนวยงานราชการสวนทองถนทเกยวของหลาย

หนวยงานเขามารวมดาเนนงานทากจกรรมตาง ๆ มการกาหนดบทบาทและหนาทการทางานอยาง

ชดเจนมากขน โดย (นายก, 2556) เจาหนาทสานกงานสาธารณสขจงหวดแมฮองสอน ไดกลาววา

การทางานของปนเปรยบเทยบกบปกอน ๆ กชดเจนขนเพราะวาปกอน ๆ เราไป

รณรงคเรองหามเผาเรองอะไร เหมอนไปแบบไมใชบทบาททชดเจนของเรา ป

กอน ๆ มนไมมหนวยงานอนเขาไมคอยเลนกนเรองเผาปา หมอกควนปน

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมาเปนตวตงตวตแลวกตงมหาดไทย

และองคกรปกครองสวนทองถนเขามาอก ปกอนเรารสกสบสนมากทจะไป

รณรงคหามไมใหประชาชนเผาปาในเรองทยงไงเขากไมเชอเรา ปนมเจาภาพและม

การแบงงานกนอยางชดเจน

129

2) ความครอบคลมของผมสวนไดเสยของประชาชน

นอกจากเจาหนาทภาครฐสวนทองถนในหนวยงานตาง ๆ จะเขามามสวน

รวมในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนอยางครอบคลมมากขนแลว

ในสวนของภาคประชาชนกไดมโอกาสเขาไปมสวนรวมกบหนวยงานภาครฐสวนทองถนเพมมาก

ขนดวยการเปนเครอขายอาสาสมคร และผนาชมชนเขาไปมสวนรวมในการรบขอมลและอบรม

แลวนาขอมลทไดมาขยายผลตอนาเดนการตอในชมชนตนเอง ในสวนของชมชนเมอมการทา

กจกรรมปลกปา ทาฝาย หรอกจกรรมดบไฟปาของชมชน สมาชกสวนใหญในชมชนตางเขามาม

สวนรวมในกจกรรมอยางครอบคลม ไมวาจะเปนกลมเยาวชนทเขามารวมในโครงการมดคนไฟ

เพอรวมในกจกรรมดบไฟปา กลมผสงอายท มารวมเปนทปรกษาและแนะนาการดาเนนงาน

กจกรรมตาง ๆ ของชมชน ผใหญบาน และกรรมการหมบานทเปนแกนนาหลกในการวางแผนการ

ทางานและทากจกรรมตาง ๆ รวมทงสมาชกคนอน ๆ ในชมชนเปนฝายสนบสนนในการทา

กจกรรมตาง ๆ ซง (นายช, 2556) ผใหญบานหมท 10 บานหวน าแมสะกด กลาวถงความครอบคลม

ของการเขามามสวนรวมของเยาวชนวา “ตอนนมเยาวชนอย 12 คน ใหเปนขนแรกในการนารอง

อายประมาณ 10 ขวบขนไป การดแลเรากรบผดชอบอย จรง ๆ ตงใจเอาอาย 10-20 ปขนไป แตไมม

เดกผหญง เปนขนแรกเราไมกลาเสยง กลวจะตดขดบางสงบางอยาง เพราะไฟไหมในบานกบทปา

ตางกนเยอะ” สอดคลองกบชมชนหมท 2 บานปาปทการทากจกรรมตาง ๆ สมาชกในชมชนแตละ

ครวเรอนจะตองสงตวแทนอยางนอย 1 คนเขามารวมในกจกรรม แตถาหากไมสามารถมาไดจรง ๆ

กจะซออาหารหรอเครองดมมาใหคนทเขาทากจกรรมแทน รวมทงเยาวชนทเขามารวมในกจกรรม

เพอปองกนและแกไขการเกดหมอกควนของชมชนในการปลกตนไม ทาฝาย และกจกรรมเกบ

ใบไมในชมชนทกวนท 1ของเดอน โดย (นายถ, 2556) ชาวบานหมท 2 บานปาป กลาวถงประเดน

ดงกลาววา

กมเดกเยาวชนสภาเดกและเยาวชนเขามาชวยทโรงเรยนใหญ ๆ เรากทาหนงสอถง

ผอ. ขอใหเดก ๆ เขามารวมแลวกมการเลยงอาหารเดก ๆ พอเดก ๆ เขาเขามารวม

ดวยพอกบแมเขากจะตามมาในหมบานกจะมกฎคอวาถามการทากจกรรมอะไรทก

หลงคาละ 1 คนตองไปรวมกจกรรมตองมสวนรวมแตถางานนไปไมไดจรง ๆ เรา

กขอใหเขารวมในงานอน ๆ หรอถาไมมาจรง ๆ กจะออกเปนอาหารหรอน าสม

นาหวานมาใหคนทเขาไปทากจกรรมแตไมเอาเปนเงน

130

ผลการศกษาซงกลาวไปแลวในขางตนสามารถสรปไดวาการดาเนนงานเพอปองกนและ

แกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอนมความครอบคลมของผมสวนไดสวน

เสยทเกยวของ ทงในสวนของหนวยงานภาครฐอยางกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ทไดกาหนดแนวทางการดาเนนงานและการขอความรวมมอจากหนวยงานราชการอน ๆ ทเกยวของ

ใหมารวมในการดาเนนงานดงกลาวอยางครอบคลมและประชาชนในชมชนตางกเขามามสวนรวม

ในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนอยางครอบคลมทงในสวนของเยาวชน

ผสงอาย ผนาชมชนและสมาชกคนอน ๆ ในชมชน

ตารางท 4.3 กระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

ประเดน ผลการศกษา

1. ความโปรงใสของ

กระบวนการ

(Transparency)

- กระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอนม

ความโปรงใสในระดบหนงโดยมการชแจงรายละเอยดและมาตรการการ/ กจกรรมใหประชาชนทราบกอนทจะมการ

ดาเนนงาน

- มการเปดโอกาสใหประชาชนรวมแสดงความคดเหนทงอยางเปนทางการและไมเปนทางการ แตความคดเหนทไดไม

แตกตางจากทเคยไดรบและเจาหนาทหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของตางทราบถงความคดเหนของประชาชน

แตกไมสามารถดาเนนการตามความคดเหนทประชาชนเสนอมาได

2. ทรพยากร

(Resources)

- งบประมาณทใชในการดาเนนงานเพอทากจกรรมตาง ๆ ใหประชาชนเขามามสวนรวมในการปองกนและแกไขมลพษทาง

อากาศจากหมอกควนของหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของสวนใหญไมเพยงพอตอการดาเนนงานซงสอดคลอง

กบภาคประชาชนทไดรบงบประมาณสนบสนนจากภาครฐลดลงและไมเพยงพอ

- บคลากรในการดาเนนงานของหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของไมเพยงพอตอการดาเนนการและหนวยงาน

ภาครฐสวนทองถนทเกยวของหลายหนวยงานไมมเจาหนาทเฉพาะสาหรบดาเนนตามมาตรการ แตในสวนของ

ประชาชนมความเพยงพอของสมาชกในชมชนทเขารวมกจกรรม นอกจากนยงพบวามกฎของชมชนท 1 ครอบครวตองม

ผเขารวมกจกรรมอยางนอย 1 คน

131

ตารางท 4.3 (ตอ)

ประเดน ผลการศกษา

3. ความเพยงพอและการ

เขาถงขอมล (Sufficiency

and Access Data)

- ผมสวนไดสวนเสยทงในหนวยงานราชการสวนทองถนซงมหนาทในการใหขอมลขาวสารมความเพยงพอของ

ขอมลทใหกบชมชนและประชาชนทเปนผรบสารสวนใหญตางสามารถเขาถงขอมลไดอยางเพยงพอผานสอตาง ๆ

ทงการแจงขอมลขาวสารจากผนาชมชนในการประชมประจาเดอน การแจกเอกสารแผนพบ ปายประชาสมพนธ

วทย ทวทองถน อนเตอรเนตและมศนยอานวยการเพอใหประชาชนสามารถแจงเหตขอความชวยเหลอหรอขอ

ขอมลตาง ๆ

4. ความครอบคลมของผม

สวนไดเสย (Stakeholders)

- ภาครฐสวนกลางและสวนทองถนทเกยวของมความครอบคลมของหนวยงานอน ๆ ทเขามามบทบาทหนาทและม

สวนรวม เนองจากหนวยงานภาครฐอยางกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดกาหนดแนวทางการ

ดาเนนงานและการขอความรวมมอจากหนวยงานราชการอน ๆ ทเกยวของใหมามสวนรวมในการดาเนนงาน

ดงกลาวอยางครอบคลมทกหนวยงาน และในสวนของชมชนสมาชกในชมชนตางกเขามามสวนรวมในการ

ปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนอยางครอบคลมทงในสวนของเยาวชน ผสงอาย ผนาชมชนและ

สมาชกคนอน ๆ ในชมชน และมกฎของชมชนท 1 ครอบครวจะตองมผเขารวมกจกรรมของชมชนอยางนอย 1 คน

ซงถอวามความครอบคลมของผมสวนไดเสย

132

133

4.1.4 รปแบบการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

รปแบบการมสวนรวมในการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทาง

อากาศจากหมอกควนทใชในการศกษาครงน ประกอบดวย การรวมรบรขอมลขาวสาร การรวมแสดง

ความคดเหน การรวมวางแผน และการรวมดาเนนการ/ ปฏบตการ ซงมรายละเอยดผลการศกษาในแต

ละประเดนดงน

4.1.4.1 การรวมรบรขอมลขาวสาร

การใหขอมลขาวสารทเกยวของกบการมสวนรวมของประชาชนในการปองกน

และแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน มรายละเอยดประเดนทพจารณา ประกอบดวย ชอง

ทางการสอสาร และความตอเนองของการสอสาร ซงมรายละเอยดผลการศกษาดงน

1) ชองทางการสอสาร

ผลจากการศกษาพบวาชองทางการประชาสมพนธของหนวยงานราชการ

สวนทองถนทเกยวของทงหมดมรปแบบทเหมอนกน อาท ปายประชาสมพนธวทยชมชน ทว

ทองถน อนเตอรเนต สายดวนแจงเหต ตรบแสดงความคดเหนและเอกสารแผนพบ เปนตน ซงในป

พ.ศ. 2556 หนวยงานราชการสวนทองถนทเกยวของไดทางานรวมกนเพอใหการประชาสมพนธให

ขอมลขาวสารแกประชาชนมความครอบคลมมากขนโดย (นายง, 2556) เจาหนาทสานกงาน

เทศบาลเมองแมฮองสอนไดกลาวถงประเดนดงกลาววา

สอมเรองของเสยงตามสายในชมชน เคเบลทวในทองถน แลวกนอกจากนกเปน

การประชาสมพนธรวมกบหนวยงานหลกหนวยงานตาง ๆ อยางของปนทผานมาก

ทารวมกนของชมชนแลวกไฟปาเขามารวมดวย เพราะมนนาจะเปนลกษณะของ

แตละหนวยงานรวมกนถาทาแคหนวยงานใดหนวยงานหนงมนคงจะอยาก

นอกจากนยงมชองทางทจะประชาสมพนธคอเบอร 199 สายดวนเรองของเหต

ดวนเหตรายอคคภยแจงเหตเดอดรอนราคาญอะไรตาง ๆ ทาง Website จงหวด

แมฮองสอนกมตรบความคดเหนรวมทงโทรศพทสายตรงเขาหนวยงานกม

สอดคลองกบวธการประชาสมพนธใหขอมลขาวสารในชมชนทมหลาย

รปแบบ อาท การรณรงค การประกาศเสยงตามสาย และการประชมประจาเดอน โดย (นายช, 2556)

ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกด กลาววา “มการประชาสมพนธรณรงคตามหมบาน ตามถนน

หนทาง เวลาหนาหมอกควนมาแลวกชวยกนปลกตนไมเพอลดหมอกควน กทากนมาทกปขอความ

134

รวมมอจากลกบานลกบานกใหความรวมมอด” ซงเปนไปในทศทางเดยวกนกบชมชนหม 2 บานปา

ป ทมรปแบบการประชาสมพนธ เชน วทย เสยงตามสายและการประชมประจาเดอนของหมบาน

เปนตน ซง (นายณ, 2556) ชาวบานหมท 2 บานปาป ไดกลาววา “ประชาสมพนธกตามวทยบาง

เพราะมหนงสอลงมา แลวกประชาสมพนธในการประชมประจาเดอน แลวกตามเสยงตามสาย เขาก

พดถงโทษของมนอยวาเผาแลวมนเปนอยางไร เขากพดไปตามนน แตมนยงไมไดมนเลยงไมได

จาเปนตองยอมรบ”

ทงนหากตองการใหการประชาสมพนธผานสอตาง ๆ เกดประสทธภาพ

จะตองเนนการใหขอมลขาวสารทถกตองแกผนาชมชนเปนหลก เพราะผนาชมชนเปนผทไปสอสาร

ตอกบสมาชกในชมชนและตามธรรมชาตของประชาชนในพนทสวนใหญจะเชอในตวผนาชมชน

เพราะเปนตวแทนทมาจากการเลอกของชมชน แตเจาหนาทกควรจะตองลงพนทไปประชาสมพนธ

เพอชวยอธบายและใหขอมลแกประชาชนดวย โดย (นายถ, 2556) ชาวบานหมท 2 บานปาป กลาว

วา “อยางการประชาสมพนธของทางกรมปาไมจะมการแจกแผนพบ เจาหนาทเขามาพดคย ซงใน

ความเปนจรงแลวควรใหผ นาชมชนคยกบชาวบานการทจะทาใหมประสทธภาพ ควรให

ความสาคญกบผนาและผนาเขาไปพดคยกบชาวบานอกท”

นอกจากชองทางการสอสารทกลาวไปแลวในขางตนยงพบวาหนวยงาน

ราชการสวนทองถนทเกยวของมการจดอบรมใหความรแกประชาชนในพนทและมการขยายผลตอ

โดยผนาชมชนนาไปอบรมใหสมาชกในชมชน ซง (นายช, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแม

สะกด ไดกลาวถงประเดนดงกลาววา

ไปอบรมทกปเรองไฟปา พดเรองเกา ๆ กระตนใหวชาเกา ๆ มนสาเรจ ใหทา ๆ คน

ทไปอบรมคนในบานนกบางครงเรากไป 15 คนกมชาวบานเวยนกนไปในตาบล

มนมอย 12 หมบาน ปไหนทเราไปแลวแตไปเรากเวนเขากไมใหเราเขาไปแลวไป

ประมาณสก 9 หมบานมาอบรมกนสาธตวธการทาตาง ๆ

และยงมการไปดงานในชมชนหรอศนยการเรยนรเพอนาขอมลทไดมา

ประยกตใชกบชมชนของตนเอง เชน การทาแนวกนไฟ เปนตน โดย (นายฌ, 2556) ชาวบานหมท

10 บานปาป (2556) กลาววา “ถาไฟปามาอบรมใหกไปดทหมบานอนแถวศนยทเขามใหด ถาทา

แนวอยางนกวางเทาไร เขากจะสาธตใหกวาง 8 เมตร เรากทา 8 เมตร แตถาทาหวปเวลาทายปมนก

หลนลงมาอก”

135

2) ความตอเนองของการสอสาร

จากการศกษาพบวาความตอเนองของการใหขอมลขาวสารเปนอกสงหนง

ทสาคญ เพราะเปนสงทชวยกระตนการเขามามสวนรวมของประชาชน ขอมลทไดจากการศกษา

พบวาหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของมการประชาสมพนธใหขอมลขาวสารแกประชาชน

เฉพาะในชวงกอนถงฤดกาลหมอกควนไมกเดอนและเมอหมดฤดหมอกควนกจะไมคอยมการ

ดาเนนการประชาสมพนธในเรองดงกลาวเทาใดนก อาท เสยงตามสาย รายการหมอทางออกอากาศ

ทกวนศกร เมอถงฤดไฟปาถงจะพดถงไฟปา ขอมลทประชาสมพนธเปนไปตามเหตการณในแตละ

เวลาน น ๆ ชวงโดยเจาหนาทภาครฐสวนทองถนทเกยวของจะตองออกคาใชจายโดยหกจาก

งบประมาณของหนวยงานเอง ซง (นายค, 2556) เจาหนาททางหลวงชนบทจงหวดแมฮองสอน

กลาววา “มเสยงตามสายออกตามสถานวทยรายการของหมอทางทจะออกอากาศทกวนศกร หนา

เทศกาลทองเทยวกพดเรองทองเทยว ชวงไฟปากเนนเรองไฟปา ออกอากาศประมาณ 30 นาท แตเรา

กเสยคาเชาใหเขา” สอดคลองกบประชาชนททางผนาชมชนมการประชมประจาเดอนทกเดอนแต

จะใหขอมลเรองหมอกควนอยางจรงจงในชวงกอนเขาสฤดหมอกควน และเสยงตามสาย เรองทว ๆ

ไปมทาอยางตอเนองทงป เมอถงฤดหมอกควนกมการประชาสมพนธเรองดงกลาวเชา-เยน โดย

(นายด, 2556) ชาวบานหมท 2 บานปาป กลาววา “แนวทางการประชาสมพนธ ผใหญประชาสมพนธ

ปรกตจะทาตอนเชาตลอดทงป โดยเฉพาะชวงไฟปาประชาสมพนธไปเรอย ๆ ชวยกนสอดสองดแล

เปนหเปนตาคนไหนทเขาไปในปาใหชวยกนดแล”

ผลการศกษาทไดจากการสมภาษณซงกลาวไปแลวในขางตน พบวาหนวยงานภาครฐสวน

ทองถนทเกยวของมชองทางการสอสารตาง ๆ เชน การทาปายประชาสมพนธ สอวทย ทวทองถน

เอกสารแผนพบ อนเตอรเนต และสายดวน ซงสวนใหญเปนการสอสารทางเดยวและมการจดอบรม

ใหความรแกประชาชนในทองถนรวมทงการพาไปดงานศนยการเรยนรตาง ๆ เพอนาความรทไดมา

ประยกตใชกบชมชนของตนเอง นอกจากนยงพบวาหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของมการ

ประชาสมพนธในชวงฤดหมอกควนระหวางเดอนกมภาพนธถงเดอนเมษายนของแตละปเทานน

ซงเปนการใหขอมลขาวสารทขาดความตอเนอง เชนเดยวกบผนาชมชนทไดเรมใหขอมลขาวสาร

แกสมาชกในชมชนในชวงเวลาเดยวกนกบหนวยงานภาครฐ จงสรปไดวาประชาชนสวนใหญใน

พนทจงหวดแมฮองสอนมสวนรวมในการรบรขอมลขาวสารทเกยวของกบการมปองกนและแกไข

มลพษทางอากาศจากหมอกควนผานชองทางการสอสารตาง ๆ ในชวงฤดหมอกควนแตขาดความ

ตอเนองของการไดรบขอมล

136

4.1.4.2 การรวมแสดงความคดเหน

การรวมแสดงความคดเหนของประชาชนพบวาหนวยงานราชการเปดโอกาสให

ประชาชนแสดงความคดเหนทงทเปนทางการและไมเปนทางการ เชน การรวมประชมกบทาง

จงหวด หรอการลงพนทของเจาหนาท โดย (นายก, 2556) เจาหนาทสานกงานทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอนกลาววา

การเปดโอกาสมแบบไมเปนทางการ มการขอความเหนจากประชาชนตลอด ซง

เจาหนาทเองกทราบวาคนในพนทคดอยางไร เพราะอยในพนทมหลายป คอบางท

ไมตองไปขอความเหนแลว ไมตองไปทาประชาพจารณ เรารอยแลววาเคาคด

อยางไร การขอความคดเหนไมตองทาแลวกไดเพราะเราทามาหลายปแลว

ชาวบานเขาเหนอยางไรเขากคดอยางนน ซงรฐบาลกไมสามารถตอบสนองความ

คดเหนได ทผานมาเคยขอความเหนเพราะคดวาเขาจะเปลยน ซงเขากไมเคยเปลยน

แตถาเขาใหความรวมมอกจะดมากคอรวมควบคมการเผาไมใชหามเผาอยางเดยว

เชนในพนทเกษตรเคยมความพยายามของ ทสจ. มา 3-4 ปแลวในการจดแบงโซน

Zoning เพอไมใหเกดหมอกควนพรอม ๆ กนแบงใหเผาเปนพนท ๆ

ซงไมสอดคลองกบประชาชนในพนทพบวาไมคอยมโอกาสไดแสดงความคดเหน

กบหนวยงานราชการสวนทองถนทเกยวของเพราะบางครงกไมไดมโอกาสเขาไปรวมในการ

ประชม เนองจากไมไดรบหนงสอแจงหรอไมไดรบการตดตอสอสาร โดย (นายถ, 2556) ชาวบาน

หมท 2 บานปาป กลาวถงประเดนดงกลาวทไมสอดคลองกบเจาหนาทภาครฐสวนทองถนวา

เรากไมรวาจะไมแสดงความคดเหนอยางไร เพราะวาไมมโอกาสเขารวมแสดง

ความคดเหนกบทางหวหนาสวนจรง ๆ เขาตองเชญเรามาวาการแกไขปญหาไฟปา

ตองทาอยางไรเราจะหาทางอยางไรถาไดเขารวมประชมผลกจะขอเขาวาใหคอย ๆ

เผาไปอยาไปเผาทเดยวใหเขาคอย ๆ เผาถาถงเวลาหนาแลงหนารอนจะไดไมตองม

ปญหาหมอกควนแลวกใหเรมเผามาตงแตชวงเดอนกมภา พอถงเมษากไมคอยม

เยอะแลว

ผลการศกษาซงกลาวไปแลวในขางตน สามารถสรปไดวากระบวนการมสวนรวมของ

ประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

137

หนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของไดเปดโอกาสใหประชาชนแสดงความคดเหนทงเปน

ทางการและไมเปนทางการบาง แตในสวนของประชาชนพบวาไมคอยไดมโอกาสแสดงความ

คดเหนกบหนวยงานราชการสกเทาใด เนองจากขอจากดของการไมไดรบหนงสอแจงหรอไมไดรบ

การตดตอ กลาวโดยสรปไดวาประชาชนในพนทบางสวนมสวนรวมในการแสดงความคดเหนตอ

มาตรการ/ นโยบายหรอการดาเนนงานของหนวยงานภาครฐทเกยวของ แตขอมลทไดแสดงความ

คดเหนไมไดถกนาไปใชเปนสวนหนงในการกาหนดมาตรการหรอนโยบายททาใหประชาชนเขามา

มสวนรวมเพมมากขน

4.1.4.3 การรวมวางแผน

การรวมวางแผนดาเนนงานเพอปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน

พบวาประชาชนไมไดมสวนรวมในการวางแผนการดาเนนงานตามมาตรการดงกลาวกบหนวยงาน

ภาครฐทเกยวของ โดยผนาชมชนมเพยงแตการเขาไปรวมรบฟงมาตรการทหนวยงานภาครฐ

สวนกลางกาหนดแลวนามาปฏบตตาม โดย (นายณ, 2556) ชาวบานหมท 2 บานปาป กลาววา

ไดเคยเขาไปรวมอบรมในเมอง กคยกนวาตองทาตามเกณฑนะ ไมมการสนทนาวา

ในปนเราทาอะไรอยางในปหนานเราจะมาหาทางแกไขอยางไรไมมการเรยกฝาย

ปกครองมามเพยงแตวาไปรบนโยบายเทานนและใหทาตามนโยบาย อยางนโยบาย

เขาบอกวาหามเผาเรากรบมากบอกวาอยาเผาใหมการไถกลบแทน

แตหลงจากทผนาชมชนไดรบมาตรการจากหนวยงานราชการแลวผนาชมชนจะ

เปดโอกาสใหสมาชกในชมชนเขามามสวนรวมในการวางแผนการดาเนนงานและแบงหนาทความ

รบผดชอบทเหมาะสมใหกบแตละคนกอนทจะนาไปปฏบต ซง (นายญ, 2556) ชาวบานหมท 10

บานหวนาแมสะกด กลาววา “คณะกรรมการหมบานกตองรวมกนวางแผน มนกตองคยกนเลยวาเรา

จะเอายงไง แลวกวางแผนกนกบพอหลวง แลวกทาเลยใครมหนาทอะไรกทาไป ตามหนาททพอ

หลวงบอกเพราะวาเรองทจะทามนจะมาทางพอหลวงกอนแลวกคอยสงลงมาเปนขนเปนตอนของ

เขา” สอดคลองกบ (นายถ, 2556) ชาวบานหมท 2 บานปาป ทกลาวถงการรวมกนวางแผนการ

ดาเนนงานของสมาชกในชมชนวา “มการเรยกประชมคณะกรรมการหมบาน เรยกประชมชาวบาน

กพยายามพดคยกบเขาด ๆ ทาความเขาใจกบชาวบานชาวบานจะใหความรวมมอด ผลกระทบแตละ

คนเขากรดอย”

กลาวโดยสรปไดวาประชาชนสวนใหญในพนท ไมมสวนรวมในการวางแผนการ

ดาเนนงานตามมาตรการของหนวยงานภาครฐทเกยวของ มเพยงแตผนาชมชนทเขาไปรวมรบ

138

มาตรการจากหนวยงานทเกยวของแลวนามารวมกนวางแผนการดาเนนงานตามมาตรการกบ

คณะกรรมการหมบานแลวนาแนวทางการดาเนนงานนนเสนอใหสมาชกคนอน ๆ ในชมชน

รบทราบในการประชมประจาเดอนเพอใหสมาชกในชมชนคนอน ๆ รวมรบรและแสดงความ

คดเหนตอแผนการดาเนนงานกอนนาไปปฏบต

4.1.4.4 การรวมดาเนนการ/ ปฏบต

ผลการศกษาในประเดนการมสวนรวมในการรวมดาเนนงาน ผศกษาไดแยกการ

วเคราะหออกเปนรปแบบในการรวมดาเนนการของหนวยงานภาครฐสวนทองถนและรปแบบใน

การรวมดาเนนการของภาคประชาชน ซงมรายละเอยดผลการศกษาในแตละประเดนดงน

1) รปแบบในการรวมดาเนนการของหนวยงานภาครฐสวนทองถน

รปแบบทหนวยงานภาครฐสวนทองถนสวนใหญใหประชาชนเขามาม

สวนรวมในการดาเนนการ โดยการเปนเครอขายอาสาสมคร อาท เครอขายอาสาสมครพทกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด

แมฮองสอน เครอขายอาสาสมครทางหลวงชนบทชมชนของสานกงานทางหลวงชนบทจงหวด

แมฮองสอน และเครอขายอาสาสมครปองกนและบรรเทาสาธารณภยของสานกงานปองกนและ

บรรเทาสาธารณภยจงหวดแมฮองสอน เปนตน ซงการเปนสมาชกบางเครอขายมคาตอบแทนเปน

เงนหรอสทธพเศษอยางอนใหกบสมาชกดวย การใหประชาชนเขามามสวนรวมดาเนนการดวยการ

เปนอาสาสมคร เปนรปแบบทหากดาเนนการอยางจรงจงแลวจะเกดประโยชนตอการดาเนนงาน

หรอกจกรรมตาง ๆ ของโครงการไดเปนอยางด และสามารถเปนเครอขายทมประสทธภาพคอ

สามารถขยายความรความเขาใจและสรางจตสานกใหคนในชมชนเพมขนได ซงแกนนาเครอขายไม

จาเปนตองมจานวนมาก แตตองมความครอบคลมทกหมบานสามารถทางานไดจรงและงานททา

ตองเปนงานทมประสทธภาพโดย (นายก, 2556) เจาหนาทสานกงานทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมจงหวดแมฮองสอนกลาวถงวตถประสงคของการสรางเครอขายเพอใหประชาชนเขามา

มสวนรวมในการดาเนนงานหรอทากจกรรมตาง ๆ รวมกนวา “วตถประสงคหรอเปาหมายท

ตองการจากการมสวนรวมของประชาชนคออยากใหมทกหมบานม ทสม.ททางานไดจรง ๆ ไมตอง

เยอะมากแตมประสทธภาพโดยตองเรมจากแนวคดของผบรหาร” ซงรายละเอยดการดาเนนงานแต

ละเครอขายมตวอยางดงน

(1) เครอขายอาสาสมครพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ของสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอนเรมกอตงเมอป พ.ศ. 2550

ปจจบนมจานวนสมาชกเครอขายประมาณ 2,000 กวาคน แตทสามารถรวมทากจกรรมไดอยางม

ประสทธภาพมประมาณ 100 กวาคน ซงสวนใหญเปนประชาชนในพนทและกลมนกวชาการ

139

NGOs ทมความสนใจเกยวกบการดาเนนงานกจกรรมของโครงการแตประโยชนทจะไดรบจาก

โครงการยงไมมความชดเจนและยงไมใชประโยชนอยางแทจรง แตอยางนอยประชาชนในพนทกม

โอกาสเขามามสวนรวมเพมมากขนโดย (นายก, 2556) เจาหนาทสานกงานทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมจงหวดแมฮองสอนกลาวถงประเดนดงกลาววา

มเครอขาย ทสม. ในเขตแมฮองสอนทมประสทธภาพจรง ๆ มจานวนประมาณไม

เกน 100 คนแตรายชอทงหมดมประมาณ 2,000 กวาคน ยงไมมผลตอบแทน

สาหรบ ทสม. เพราะพงมมาตงแตป 2550 ซง ทสม. สวนใหญเปนประชาชน เปน

คณะกรรมการ NGOs ในพนททสนใจ เพราะประโยชนทเขาจะไดรบยงไมม เชน

ไดรบรขาวสาร ไดรวมแสดงความเหน ซงไมใชประโยชนทแทจรงทจะไดรบ แต

จะเปนภาระมากกวา มทไดประโยชนคอการเขาอทยานฟรจากบตร ทสม. ซง

เจาหนาทกรมอทยานกรมปาไมกไมคอยจะรอยแลว เพราะเปนงานกระทรวงท

กรมสงเสรมดแลอยซงกรมเคาประสานงานกนขางบนขางลางไมรหรอก

(2) เครอขายอาสาสมครทางหลวงชนบทชมชนของสานกงานทาง

หลวงชนบทจงหวดแมฮองสอนซงทก ๆ 5 กโลเมตรจะมเครอขายอย 1 คน เมอสมครมาแลว

เจาหนาทของทางหลวงกจะมการจดอบรมใหความรกบเครอขายเพอสรางความรความเขาใจโดย

อาสาสมครทางหลวงชนบทมหนาทในการแจงเหตฉกเฉนทเกดขนกบทางหรอการเดนทาง เชน

เสนทางชารดตนไมลม และเจอการเผาหญารมขางทางกตองโทรมาแจงทหนวยงานซงประชาชน

สวนใหญทเขามารวมเปนเครอขายอาสาสมครกเพราะวาเปนคนในพนท ในกรณของชวงเทศกาล

วนสาคญตาง ๆ หากเครอขายมารวมอยเวรทางานกบทางหลวงชนบทกจะมคาตอบแทนใหดวย โดย

(นายค, 2556) เจาหนาทสานกงานทางหลวงชนบทจงหวดแมฮองสอนไดกลาววา

อาสาทางหลวงชนบททนกมหลกเกณฑการคดเลอกคอ 5 กโลเมตรตอ 1 คนเราก

ใหสมครแลวกรบมา มการอบรมใหขอมลแตถาชวงเทศกาลมาอยเวรกบเราเรากจะ

มเบยเลยงคาตอบแทนให โดยหนาทของ อสทช. คอหากเสนทางเกดการชารดม

พวกไมลมเขากจะแจงมาโทรศพทมา เรากจะไปซอมใหเขาเจอไฟปาไฟไหมเราก

ขอใหเขาโทรมา

140

(3) เครอขายอาสาสมครปองกนและบรรเทาสาธารณภยสานกงาน

ปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดแมฮองสอนม ผทเขามารวมเปนเครอขายและอบรมรบฟง

ขอมลความรตาง ๆ เปนกลมผนาชมชนและผสงอายซงมอายประมาณ 30-40 ปขนไป ในสวนของ

กลมเดกไมไดเขามารวมเนองจากตดเรองของการเรยน และในกลมวยรนบางคนทประกอบอาชพ

แลวบางกลมกเขามารวมเปนอาสาสมครปองกนและบรรเทาสาธารณภยชมชนโดย (นายฉ, 2556)

เจาหนาทสานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดแมฮองสอนกลาววา “สวนใหญกจะเปน

ผนาชมชนผสงอายแลวกรน 30-40 ป สวนใหญกเปน อปภร.ผนาหมบานเรากจะสอดแทรกเรองน

เขาไปเดก ๆ กจะไมคอยมแตมชวงวยรนทประกอบอาชพทามาหากนทสามารถรบผดชอบไดและ

เปนเครอขายได”

ในสวนของภาคประชาชนนอกจากจะเขาไปมสวนรวมโดยการเปน

อาสาสมครใหกบหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของหลายหนวยงานแลว ยงเขามามสวนรวม

ในกจกรรมหรอโครงการของชมชนตนเองมากขน ในสวนของบานหวน าแมสะกดหม 10 พบวา

สมาชกในชมชนเขามามสวนรวมมากขนจากในปทผานมา เนองจากมโครงการมดคนไฟทเปด

โอกาสใหกลมเยาวชนเขามามสวนรวมในการทากจกรรมรวมกบสมาชกคนอน ๆ ในชมชนอยาง

เปนทางการมากขน โดยไดรบการอบรมใหขอมลความรจากผนาชมชนและเขารบการอบรมจาก

หนวยงานภาครฐสวนทองถนบางหนวยงานทเกยวของ ซง (นายฎ, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหว

น าแมสะกด กลาววา “มนกมเพมขนมาอยางปทแลวไมมมดคนไฟ ปนกมเพมมา มการมอบใบ

ประกาศใหในการประชมประจาเดอนดวย”

นอกจากเจาหนาทภาครฐสวนทองถนทเกยวของจะเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวน

รวมในการดาเนนการแลวยงพบวาเจาหนาทภาครฐสวนทองถนทเกยวของยงเขาไปมสวนรวม

ดาเนนการกบประชาชนในกจกรรมตาง ๆ อาท การทาฝาย การปลกตนไม และการรวมดบไฟใน

กรณทมเหตการณฉกเฉน โดย (นายง, 2556) เจาหนาทสานกงานเทศบาลเมองแมฮองสอนกลาววา

“อยางกจกรรมของปทผานมากเปนในเรองของการบวชปารวมกบชมชนในเขตเทศบาล 6 ชมชน

เพอเปนการสรางจตสานกแลวกทาแนวกนไฟเพอไมใหมนเกดไฟปา” ซงรายละเอยดการดาเนนงาน

แตละเครอขายมตวอยางดงน

2) รปแบบการรวมดาเนนการของภาคประชาชน

รปแบบการมสวนรวมในการดาเนนการของภาคประชาชน พบวาสมาชก

ในชมสวนใหญตางมสวนรวมในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน โดยม

กจกรรมททารวมกนหลายกจกรรม อาท การปลกปา การสรางฝายชะลอน า การทาไผคอกลอม

ตนไม และการทาแนวกนไฟ เปนตน นอกจากนยงพบวากลมเยาวชนทเปนเพศชายอายตงแต 10 ป

141

ขนไปไดเขามามสวนรวมในโครงการมดคนไฟปจจบนมประมาณ 12 คน โดย (นายช, 2556)

ชาวบานหมท 10 บานหวนาแมสะกด กลาววา “ตอนนมเยาวชนอย 12 คน ใหเปนขนแรกในการนา

รอง อายประมาณ 10 ขวบขนไปการดแลเรากรบผดชอบอยจรง ๆ ตงใจเอาอาย 10-20 ปขนไป แต

ไมมเดกผหญงเปนขนแรกเราไมกลาเสยง กลวจะตดขดบางสงบางอยาง เพราะไฟไหมในบานกบท

ปาตางกนเยอะ” สมาชกในชมชนทเปนผหญงสวนใหญไดเขารวมในกจกรรมของชมชน เชน การ

ปลกตนไม การสรางฝาย และการอบรมตาง ๆ แตไมไดรวมในกจกรรมดบไฟ เพราะผหญงม

ขอจากดในเรองของการเดนทางและการดบไฟอาจเกดอนตรายได สวนใหญจงเปนหนวย

สนบสนนคอยทาอาหารไวใหกลมผนาชมชนซง (นายซ, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแม

สะกดกลาววา “ถาดบใกล ๆ ไมไกลกไปแตถาไกลกจะเปนหนวยทาอาหารสงอยางเดยวใหทาง

ผใหญและมดคนไฟ” ในสวนของผสงอายเองไดมสวนรวมในการดาเนนการและรวมเปนทปรกษา

ใหกบการทากจกรรมตาง ๆ ของทางชมชนโดย (นายช, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกด

ไดกลาววา “ผสงอายตาง ๆ กเปนทปรกษาไป เขาเจอเหตการณมากอนเรากคลาย ๆ กบวาเปนครเรา

มอะไรเรากถามวาทาตรงนดไหม ถาเขาบอกวาไมดกตองพจารณาอกท” ซงการมสวนรวมในการ

ดาเนนการดงกลาวสอดคลองกบในชมชนหมท 2 บานปาป ทมการทากจกรรมตาง ๆ เชนเดยวกน

กบชมชนหมท 10 บานหวน าแมสะกด และมการจดเวรยามใหสมาชกในชมชนรวมกนเฝาระวง

ในชวงฤดหมอกควน โดย (นายถ, 2556) ชาวบานหมท 2 บานปาป กลาววา “ในหมบานของเรากจะ

มเวรยามไปเฝาเพราะวาใครเขาปาไมเขาปาเราจะรกนไปเฝาตรงทางขนทางลงกมอาสาสมครใน

หมบานกมคาตอบแทนใหเขาเลก ๆ นอย ๆ เขากมาชวยงานเรา” ซงกจกรรมทประชาชนในชมชน

รวมกนทาเพอชวยในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน ไดแก

(1) การทาแนวกนไฟ

ประชาชนในพนท และเจาหนาท ในหนวยงานภาครฐสวน

ทองถนทเกยวของสวนใหญไดรวมกจกรรมการทาแนวกนไฟเพอปองกนการเกดการเผาในทโลง

อนจะสงผลใหเกดภาวะมลพษทางอากาศจากหมอกควนกบชมชนในพนทและทาแนวกนไฟใน

สวนพนทความรบผดชอบของหนวยงานตนเอง อาท สานกงานทางกลวงชนบททมการทาแนวกน

ไฟสองขางทางเพอปองกนการเกดการไหมในทโลงจากปาบรเวณสองขางทางโดย (นายค, 2556)

เจาหนาทสานกงานทางหลวงชนบทจงหวดแมฮองสอน ไดกลาววา “เราตองทาแนวกนไฟปา การ

กาจดหญาขางทาง อนนเราจะตดเสรจแลวเรากจะเอาคราดไปเขยทาแนวไวเขยเอาหญาออกหญา

สองขางทางไมใหไฟสองขางทางลกลามไปขางบน” ในสวนของประชาชนในชมชนกไดรวมกนทา

แนวกนไฟในพนทสาธารณะของหมบาน แตในสวนของพนทสวนตวทอยตดกบพนทปาชาวบาน

142

จะตองรบผดชอบดแลดวยโดยการทาแนวกนไฟในพนทของตนเองซง (นายช, 2556) ชาวบานหมท

10 บานหวนาแมสะกดไดกลาววา

ทาแนวกนไฟอยทางนากระจงขนมาจนถงแถวหมบานอกทางนเปนปาชมชนเราก

ทาลงไปแตอกแนวหนงนมนเปนเจาของทเชอมปา กใหเจาของเขารบผดชอบดแล

แตถาเปนของสวนรวมเรากรวมกนทาเพราะวาถาจะเอาทนมาลงแคตรงนกไมไหว

ของใครกรบผดชอบไป ตองทาอยางน ถาเปนของสวนรวมกเอาเงนตรงนทไดจาก

รางวลมาทากจกรรมกนทาแนวกนไฟ

(2) การปลกปา/ ปลกตนไม

หนวยงานภาครฐสวนทองถนท เก ยวของสวนใหญไดรวม

กจกรรมปลกปา/ ปลกตนไมกบประชาชนในพนทเพอเพมพนทสเขยว ลดมลพษทางอากาศทเกด

จากหมอกควนรวมทงสรางความสมดลใหระบบนเวศเปนแนวทางการดาเนนงานโดย (นายง, 2556)

เจาหนาทสานกงานเทศบาลเมองแมฮองสอนไดกลาววา “กมกจกรรมปลกปา บวชปา เรากทาใน

รอยวนอนตราย” ในสวนของชมชนหมท 10 บานหวน าแมสะกด พบวาภายในพนทรอบ ๆ ชมชน

ประชาชนในชมชนไดรวมกนทากจกรรมการปลกปาเปนประจาทกปเพอชวยในการปองกนการเกด

มลพษทางอากาศจากหมอกควนซง (นายช, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกด ไดอธบาย

วา “เวลาหนาหมอกควนมากชวยกนปลกตนไมเพอลดหมอกควนกทากนมาทกปขอความรวมมอ

จากลกบานลกบานกใหความรวมมอด” ซงการปลกปาชาวบานกจะรวมกนปลกตนไมทสามารถ

นามาใชประโยชนไดซง (นายญ, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกด กลาววา “มปลกปา

พชทมนกนไดพวกขงขา ตระไครปลกพช 3 อยางไดประโยชน 4 อยาง กปลกกนตรงรมทางทจะเขา

ไปอทยานรมธารลาหวยทเปนปาชมชนใคร ๆ กไปเทยว ใครอยากกนกกน”

(3) การทาฝาย

หนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของและประชาชนในพนท

ตางรวมมอกนทาฝาย เนองจากการทาฝายในปาเปนการเปลยนจากปาแหงเปนปาเปยกชวยปองกน

การเกดไฟและยงกอใหเกดความอดมสมบรณของทรพยากรในปา นอกจากนผลพลอยไดจากการ

ทาฝายคอแหลงน าทถกกกเกบไวทสามารถนามาใชในการอปโภคบรโภคในชมชนได แตการทา

ฝายกตองพจารณาถงวตถดบทนามาใชเพอใหเกดความถาวรซงในบางกรณกตองขนอยกบ

งบประมาณของหนวยงานทเกยวของโดย (นายค, 2556) เจาหนาทสานกงานทางหลวงชนบท

จงหวดแมฮองสอนไดกลาววา

143

ทาหวยปาชมชนทาเปนฝายชวยชะลอน าเวลาไฟไหมเพราะตอนนปาเราเปนปา

แหงพอไฟหนาแลงมามนกไหมผมกมองอยวาจะหาวธการไหนในใจผมททางปา

ไมมาทาเขาเอาไมไผทาปสองปมนกสลายถาเปนไปไดผมจะเอาหนภเขามาเรยง

มนถาวรดวยไมเกดขยะดวยแตวางบมนนอยสมมตปหนงไดงบประมาณมา 20

ฝายกทาใหมนถาวรไปเลย 10 ฝาย ปนทาหวยนปหนาทาหวยนอยางนอยปาเราเกบ

กกนาไวไดมนกชมชนชวยปองกนเรองไฟไดสวนหนง

ในสวนของพนทชมชนหม 10 บานหวน าแมสะกด ซงอยใกลเขตอทยานทมพนทปา

ลอมรอบ ชาวบานไดรวมกนทาฝายในปาเพอเปนแหลงกกเกบนา และนาน านนมาใชประโยชนเปน

ประปาในหมบาน ซงการทากจกรรมปลกปาสมาชกในชมชนเกอบทงหมดกเขามามสวนรวมโดย

(นายซ, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกด ไดกลาววา “กมการปลกปาทาฝายปลกตนไม

ทาแนวกนไฟ” ซงเยาวชนในชมชนสวนใหญใหความรวมมอไปรวมกจกรรมการปลกปากบสมาชก

คนอนในชมชนดวยโดย (นายฑ, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกด กลาววา “เวลาไปทา

ฝายกชวยแมจบกระสอบ แลวกใสทรายใหเขาเอาไปกนเปนฝาย ” และ (นายฌ, 2556) ชาวบานหมท

10 บานหวน าแมสะกด ทกลาวถงการทาฝายในปาชมชนแลวกอใหเกดความอดมสมบรณและเกด

ความหวงแหนทรพยากรในปาชมชนจงไมมคนอยากทาลาย โดยกลาววา “กทาฝายทอทยานแลวกท

นากระโจง ทาฝายในปาชมชนทาไหตนไมอดมสมบรณ ไมมใครอยากไปตด ใครจะตดกไมกลา

เพราะมนสวย ไมใหตด นาทไดจากฝายกเอามาใชในหมบานทกวนนกกนน าประปาจากภเขา นาท

ไดกมเยอะพอตอความตองการของเราในหมบาน” สาหรบวธการทาฝายสวนใหญเปนการทาฝาย

จากไมไผซงไมมความถาวรเทาใดนก โดย (นายณ, 2556) ชาวบานหมท 2 บานปาป กลาววา “ฝายก

ไปสรางตามหวลาหวยในหมบานใชไมไผมาทา งบประมาณทาฝายกมทางปาไมใหมา เพอทวาเวลา

ฝนตกจะไดไมไหลหมด เรากชะลอไวเกบความชนไวถาพดถงการกนน าถากนใหญหนอยกไดผล

จรง แตถาทาแบบฝายแมวมนกไมเทาไรมนจะไปไดผลตรงทลาหวยมนาจรง ๆ”

(4) การทาปยหมก

การทาปยหมกเปนอกหนงแนวทางในการปองกนการเกดปญหา

การเผาในทโลง และเปนการนาเศษวสดทเหลอจากการเกษตรหรอเศษใบไมมาใชใหเกดประโยชน

ซงผลจากการศกษาพบวาหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของหลายหนวยงานไดนาเศษวสด

เหลอทงเหลานนมาทาปยในสวนของสานกงานทางหลวงชนบทจงหวดแมฮองสอนกไดนาเศษ

หญาทไดจากการตดขางทางมากองทาเปนปยหมก แตอาจจะใชเวลานานในการยอยสลายและเคยม

การสานไผลอมคอกตนไมในชมชนเพอใหชาวบานนาเศษใบไมเศษหญามาทงรวมกนไวแตไมได

144

ทาทงหมดโดย (นายค, 2556) เจาหนาทสานกงานทางหลวงชนบทจงหวดแมฮองสอนไดกลาววา

“หญาทตดแลวบางทเรากเอาไปกองทาปยหมกแตวากวามนจะเนาสลายใชเวลานาน แตกอนเคยเอา

ไมไผมาทาเปนคอกทาในพนทชมชนเยอะ ๆ ถาอยขางทางไกล ๆ เรากคงไมมเวลาไปทาและอก

อยางหนงสองขางทางคงไมเกดมากถาทาตลอดทกสายทางคงไมไหวและในสวนของชมชนพบวา

สมาชกในชมชนตางใหความรวมมอในการทาปยหมกจากเศษใบไมเพอนาไปใชประโยชนตอไป

โดย (นายช, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวนาแมสะกด ไดอธบายวา “ชาวบานทยงไมมไผคอกเขา

กเอาเศษวชพชไปกองรวมกน พอหนาฝนมนกหยบ แตถาบางคนขยนหนอยเขากทาคอกไมไผบาง

คนเขากเอานาหมกชวภาพ EM ไปใสทาปยแตถามนถกนามนกยบถามนเยอะกเพมเตมไดตลอดอก”

ซงเปนไปในทศทางเดยวกนกบ (นายฌ, 2556) ชาวบานหมท 2 บานปาป ทกลาววา “ปยหมกกทา

เปนครอบครว ๆ เอาเศษฟางมาทา เศษใบตองในแตละบาน สวนมากกเปนชาวเกษตรเขาจะทา

กนเอง ใชกนในครวเรอนกเยอะทาเปนคอกใหญ ๆ”

(5) การสานคอกไผลอมตนไม

สมาชกในชมชนไดรวมกนสานไผลอมไวทโคนตนไมเอาไว

สาหรบเกบเศษใบไมทหลนลงมาจากตนไมตนนน ๆ ซงเปนการปองกนการเผาในทโลงในเขต

ชมชนอนเปนสาแหตของการเกดหมอกควนโดย (นายช, 2556) ชาวบานหมท 10 หวน าแมสะกดได

กลาววา “การทาความเขาใจกบชาวบานกนาเขาประเภทวาตามบานทาคอกตามตนไมไมตองไปเผา

แลวใบไมเกบเสรจกเอาไวทโคนของตนไมแลวกไดผลแตทยากกวากมอยคอในปาในดอยฉดกาลง

เหมอนกนแตเขากทากนทกป” สอดคลองกบ (นายฌ, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกด

ทกลาววา

กมการทาคอกขยะกตดไมไผมาตด ๆ เปนซาก ๆ แลวเอามาลอมเปนสเหลยมเอา

ไมหลกมาปกลอมตนไมกอนแลวเอาไมซากมาสก ๆ ปกเขาใสเอาลวดมด ทนขยะ

กเกบ ๆ กวาด ๆ แลวเอาไปเท ๆ ใสในนน มนกกลายเปนปยชวยลดการเผาขยะ

เศษใบไมในชมชนไดเยอะเลย เขาไมเผากนแลวตอนน

(6) โครงการมดคนไฟ

ในชมชนหม ท 10 บานหวน าแมสะกด ผ นาชมชนไดร เ รม

โครงการมดคนไฟเพอใหกลมเยาวชนเขามามสวนรวมในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศ

จากหมอกควนในชมชน โดยมหนาทชวยในถอน าและเตมน าใหกบผใหญ ซงนอกจากจะเปนการ

เพมกาลงคนทจะเขาไปดบไฟในกรณทเกดการเผาในทโลงแลว ยงเปนการกระตนสรางจตสานก

145

และเปดโอกาสใหกลมเยาวชนในชมชนเขามารวมรบรเทคนควธการและรวมดาเนนการเพอให

วธการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนมความย งยนตอไป ซงผลจากการ

ดาเนนโครงการพบวาเยาวชนเองตางกตองการเขารวมในกจกรรมดงกลาวเพราะทาใหไดเรยนรการ

ดบไฟปาและทากจกรรมรวมกบเพอน ๆ ในชมชนของตนเอง อกทงมแรงจงใจคอคาจางและใบ

ประกาศเกยรตบตรจากทางอาเภอใหอกดวย โดย (นายช, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแม

สะกดไดอธบายวา

ในสวนของปนดงเอาเดก ๆ ชดนพวกเดกนกเรยนเขาไปเขาไปทางปาไมอทยาน

เขากมใบประกาศใหอยเมอเดอนทแลวใหผใหญมองแลวกไดเงนดวยคนละ500

บาท แรงจงใจมนกมคาตอบแทนใหแรงใจครงหนง 100 บาทเดก ๆ เขากชอบอย

แลว เชามากถามพอ ๆ วนนเราจะไปทางไหนเดก ๆ เขาไมเหนอยนะ ทเดก ๆ ทาก

มโมโด เดกทไปอยากผมกจะใหเอาน าใสแกลลอน 5 ลตรหวไปอยางนน บางทถา

ไมมากกใหเอาไมตทเขาใหมาตวตบหรอวาโมโดฉด แตวาผใหญจะถอโมโดแลวก

ใหเดกถอนาโมโดเราหมดทไหนเรากขอจากแถวนนเดก ๆ กชวยตกน าแลวบางทก

ชวยดบดวย

โดยโครงการดงกลาวเปนทสนใจกระตนความอยากรอยากเหนของเยาวชนในโครงการ

และความตองการเขารวมกจกรรมของกลมเยาวชนไดเปนอยางด ซง (นายซ, 2556) ชาวบานหมท

10 บานหวน าแมสะกด ไดอธบายวา “กลมมดคนไฟเขาพรอมกนมาก บางคนพอแมไมใหไปกรอง

ใหดวย อยากจะไป เขาอยากไปกบเพอน เพราะเพอนไป เขาไมไปเขากไมไดรบรอะไรเลย เพอนได

รเขาไมรอยคนเดยว เขาไมรวาวธไหนทายงไง เขาไมร เขาอยากร” ในสวนของกลมเยาวชนทเขา

มารวมในกจกรรมมดคนไฟใหเหตผลในการเขารวมโครงการดงกลาวโดย (นายฒ, 2556) ชาวบาน

หมท 10 บานหวนาแมสะกด กลาววา “ผมวาสนกดไดไปเทยวดวย เดนปาดวยสนกด”

ผลจากการศกษาซงกลาวไปแลวในขางตนพบวาเจาหนาทหนวยงานภาครฐสวนทองถนท

เกยวของไดใหประชาชนเขามามสวนรวมในการดาเนนการในฐานะของเครอขายอาสาสมคร อาท

เครอขายอาสาสมครพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของสานกงานทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน เครอขายอาสาสมครทางหลวงชนบทชมชนของสานกงานทาง

หลวงชนบทจงหวดแมฮองสอน และเครอขายอาสาสมครปองกนและบรรเทาสาธารณภยของ

สานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดแมฮองสอน เปนตน โดยสวนใหญแลวอาสาสมคร

จะทาหนาทในการสอดสองดแลและเปนหเปนตาใหเจาหนาทหนวยงานราชการสวนทองถนโดย

146

แจงขอมลใหเจาหนาททราบในกรณทเกดเหตการณตาง ๆ ในชมชน และยงพบวาเจาหนาท

หนวยงานราชการสวนทองถนบางหนวยงานไดเขาไปมสวนรวมในการทากจกรรมตาง ๆ เชน การ

ปลกปา ทาฝาย และทาแนวกนไฟ เปนตน นอกจากนยงพบวาประชาชนสวนใหญในชมชนตางม

บทบาทหนาทในการมสวนรวมปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน อาท เยาวชนเขา

มารวมในโครงการมดคนไฟ กลมผหญงชวยในการทาเสบยงอาหารและดบไฟกรณทไมไกลจาก

ชมชน กลมผสงอายรวมเปนทปรกษาการดาเนนงาน กลมผนาและกรรมการหมบานรวมเปนแกน

นาหลกในการทากจกรรมและสมาชกในชมชนคนอนมรวมเปนหนวยสนบสนน และในชมชนหม

ท 2 บานปาป สมาชกในชมชนตางมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ เชนเดยวกน และมสมาชกบางใน

ชมชนบางคนรวมอาสาสมครเฝาหมบานในฤดหมอกควน ซงกลาวโดยสรปไดวาผมสวนไดสวน

เสยในจงหวดแมฮองสอนในภาคสวนตาง ๆ มสวนรวมในการดาเนนการปองกนและแกไขมลพษ

ทางอากาศจากหมอกควนทงนผลจากการศกษาไมพบวามการตดตามผลการดาเนนงานรวมกน

ระหวางเจาหนาทภาครฐสวนทองถนทเกยวของกบประชาชน

ตารางท 4.4 รปแบบการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

ประเดน ผลการศกษา

1. การรวมรบรขอมลขาวสาร - หนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของมชองทางการสอสารตาง ๆ เชน การทาปายประชาสมพนธ สอวทย

ทวทองถน เอกสารแผนพบ อนเตอรเนต และสายดวน ซงสวนใหญเปนการสอสารทางเดยว ประชาชนสวน

ใหญในพนทจงหวดแมฮองสอนมสวนรวมในการรบรขอมลขาวสารทเกยวของกบการปองกนและแกไข

มลพษทางอากาศจากหมอกควนผานชองทางการสอสารตาง ๆ ในชวงฤดหมอกควน

2. การรวมแสดงความคดเหน - ประชาชนในพนทไดมสวนรวมในการแสดงความคดเหนตอแนวทางการดาเนนงานตามมาตรการทเกยวของ

บาง แตขอมลทไดจากการแสดงความคดเหนของประชาชนไมไดถกนาไปใชในการพจารณาตดสนใจเพอ

กาหนดมาตรการหรอนโยบายในการปองกนและแกไขปญหาดงกลาว

3. การรวมวางแผน - ประชาชนในพนทไมมสวนรวมในการวางแผนการดาเนนงานตามมาตรการของหนวยงานภาครฐทเกยวของ ม

เพยงแตผนาชมชนทเขาไปรวมรบมาตรการจากหนวยงานทเกยวของแลวนามารวมกนวางแผนการดาเนนงาน

ตามมาตรการกบคณะกรรมการหมบานกอนนาไปปฏบต

4. การรวมดาเนนการ/ ปฏบต - ผมสวนไดสวนเสยในจงหวดแมฮองสอนในภาคสวนตาง ๆ มสวนรวมในการดาเนนการปองกนและแกไข

มลพษทางอากาศจากหมอกควน หนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของไดใหประชาชนเขามามสวนรวมใน

การดาเนนการในฐานะของเครอขายอาสาสมคร ทงนผลจากการศกษาไมพบวามการตดตามผลการดาเนนงาน

รวมกนระหวางเจาหนาทภาครฐสวนทองถนทเกยวของกบประชาชน

147

148

ภาพท 4.3 ผลการศกษากระบวนการมสวนรวมของประชาชนในปองกนและแกไขมลพษทาง

อากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

134

สาเหตของการเกดมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวด

แมฮองสอน

- การเผาในทโลง (Open Burning): 1) พนทปาเกดจากความเชอ

เรองหาของปา ลาสตวและทาเกษตรไรเลอนลอย 2) พนททา

การเกษตรเพอทาลายเศษวสดเหลอทงทางการเกษตร ทาลายเชอ

โรคในดนและเพมผลผลตรวมท งงายสะดวกรวดเรวและลด

คาใชจาย 3) พนทชมชนเพอเผาเศษใบไม เศษหญา 4) พนทขาง

ทางเพอทาลายเศษวชพชขางทาง และ 5) สาเหตอน ๆ เชน คนตาง

ถนหรอคนดางดาว ความคกคะนอง และกลนแกลงเจาหนาทหรอ

คนในพนท

- ลกษณะทางภมศาสตรของจงหวดแมฮองสอน: 1) ลกษณะทาง

ภมศาสตรเปนแองกระทะมภเขาสงลอมรอบ 2) ลกษณะภมอากาศ

อยในเขตรอนจดมหมอกปกคลมทงปเมอมหมอกควนจะเกดการ

สะสมไดมาก 3) ประเภทปาเปนปาชนดผลดใบ ทจะตองลด

ปรมาณใบไมเหลาน นโดยการเผาเพอไมใหเกดการสะสมมาก

เกนไป

- มลพษทางอากาศจากประเทศใกลเคยง: มลพษทางอากาศจาก

หมอกควนของประเทศสาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมารและ

จงหวดใกลเคยงมผลตอการสะสมของหมอกควนในจงหวด

แมฮองสอน

ผลกระทบของมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวด

แมฮองสอน:

- ผลกระทบตอสขภาพ:ในระยะฉบพลนกอใหเกดอาการแสบตา

หายใจไมสะดวก และกอใหเกดโรคเกยวกบระบบทางเดนหายใจ

ในระยะยาวอาจเปนโรคมะเรง

- ผลกระทบตอการคมนาคม:บดบงทศนวสยการเดนทางทงทาง

บก ทางอากาศ ทาใหเท ยวบนจากจงหวดเชยงใหมสจงหวด

แมฮองสอนถกยกเลกในหลายเทยวบน

- ผลกระทบตอการทองเทยว:จงหวดแมฮองสอนไมไดรบ

ผลกระทบดานการทองเทยวเทาใดนกเมอเปรยบเทยบกบจงหวดท

มนกทองเทยวนยมไปเทยวตลอดทงปอยางจงหวดเชยงใหม และ

จงหวดเชยงรายเพราะชวงทมหมอกควนไมใชฤดทองเทยวของ

จงหวด

กระบวนการมสวนรวม

- ความโปรงใสของกระบวนการมสวนรวม (Transparency): ม

ความโปรงใสในระดบหนง เพราะมการชแจงรายละเอยดการ

ทางานและเปดโอกาสใหประชาชนแสดงความคดเหน แตไมได

นาความคดเหนไปใชในการกาหนดมาตรการททาใหประชาชน

เขามามสวนรวมเพมขน

- ทรพยากร (Resources): บคลากรมความรความสามารถแตไม

เพยงพอตอการดาเนนงานสวนงบประมาณไมเพยงพอตอการ

ดาเนนงานและลดลงจากปทผานมา

- ความเพยงพอและการเขาถงขอมล (Sufficiency and Access

Data): ชองทางการสอสารมความครอบคลมแตขาดความถและ

ความตอเนองทาใหยงมประชาชนบางกลมไมสามารถเขาถง

ขอมลได

- ความครอบคลมของผมสวนไดเสย (Stakeholders): มความ

ครอบคลมของผมสวนไดสวนเสยทงหนวยงานราชการทไดเพม

บทบาทใหแตละกระทรวงมามสวนรวมภายใตมาตรการของ

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เชนเดยวกบใน

สวนของประชาชน

รปแบบการมสวนรวม:

- การรวมรบรขอมลขาวสาร: ประชาชนสวนใหญมสวนรวมใน

การรบรขอมลขาวสารผานชองทางการสอสารตาง ๆ แตขาด

ความถและความตอเนองของการไดรบขอมล

- การรวมแสดงความคดเหน: ประชาชนบางสวนมสวนรวมใน

การแสดงความคดเหนตอแนวทางการดาเนนงานตามมาตรการท

เกยวของทงเปนทางการและไมเปนทางการ แตขอมลทไดจากการ

แสดงความคดเหนของประชาชนไมไดถกนาไปเปนขอมลในการ

พจารณาตดสนใจ

- การรวมวางแผน:ประชาชนในพนทสวนใหญไมมสวนรวมใน

การวางแผนการกบหนวยงานภาครฐทเกยวของ มเพยงผนาชมชน

ทเขาไปรวมรบนโยบายจากหนวยงานท เก ยวของแลวนามา

รวมกนวางแผนการดาเนนงานตามมาตรการกบคณะกรรมการ

หมบานและสมาชกในชมชน

- การรวมดาเนนการ:ผมสวนไดสวนเสยตางมสวนรวมในการ

ดาเนนงานท งการเปนอาสาสมครของหนวยงานภารรฐและ

รวมกนทากจกรรมตาง ๆ กบชมชน

149

4.2 ปจจยความสาเรจและปญหาหรออปสรรคของการมสวนรวมของประชาชนในการ

ปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

ผวจยไดแบงประเดนการศกษาปจจยความสาเรจและปญหาหรออปสรรคของการมสวน

รวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

ออกเปน 2 ประเดน ประกอบดวย ปจจยความสาเรจของการมสวนรวมของประชาชนในการปองกน

และแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน และปญหาหรออปสรรคของการม

สวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวด

แมฮองสอน ซงมรายละเอยดผลการศกษาในแตละประเดนดงน

4.2.1 ปจจยความสาเรจของการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทาง

อากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

จากการศกษาเอกสารและการสมภาษณเกยวกบปจจยความสาเรจของกระบวนการม

สวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวด

แมฮองสอน พบวามปจจยทเกยวของ ประกอบดวย ปจจยสวนบคคล และปจจยดานการจดการ ซงม

รายละเอยดแยกแตละประเดนดงน

4.2.1.1 ปจจยสวนบคคล

ปจจยสวนบคคลทมผลตอความสาเรจของกระบวนการมสวนรวมของประชาชน

ในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอนประกอบดวย

การมความตระหนกและจตสานกการมความรความเขาใจและการไดรบผลกระทบจากมลพษทาง

อากาศจากหมอกควนซงมรายละเอยดผลการศกษาในแตละประเดนดงน

1) การมความตระหนกและจตสานก

ผลจากการศกษาพบวาเจาหนาทภาครฐสวนทองถนทเกยวของและ

ประชาชนเองตางมความคดเหนทเปนไปในทศทางเดยวกนถงการมจตสานกในการปองกนและ

แกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน ซงเปนสงทชวยในการตดสนใจการเขามามสวนรวมใน

กจกรรมของชมชน เพราะถงแมหนวยงานภาครฐสวนทองถนท เก ยวของหรอผ นาชมชน

ประชาสมพนธรณรงคใหความรมากเพยงใดแตหากประชาชนในพนทขาดจตสานกทดตอชมชน

ของตนเองแลวการจะดาเนนการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนยอมไมประสบ

ผลสาเรจหรอเปนไปไดอยากโดย (นายช, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกด กลาววา

“จรง ๆ เขากคงมจตสานกทวาจะใหชมชนไหมตอไปหรอวาจะใหมนหยด คาตอบอยทตวเองวา

150

อยากทาไหม อยากหยดไหม ถาหากวาประชาสมพนธประกาศบอกวากฎเทานวนเทานวนมนกอย

แลวเขามจตสานกถาไมมกคงจะอยาก” ซงสอดคลองกบความคดเหนของเจาหนาทภาครฐสวน

ทองถนโดย (นายค, 2556) เจาหนาทสานกงานทางหลวงชนบทจงหวดแมฮองสอนทกลาวถง

ประเดนดงกลาววา “ผมมองวาหามยากเพราะอยทจตสานกของคน บางทคนมนมาจากทอนอยาง

แมฮองสอนคนตางดาวมนเยอะ บางทเขาไปเผา ไปทาอะไรเรากไมเหน คนในพนทจรง ๆ ไมเกด

ปญหาหรอก”

2) การมความรความเขาใจ

การมความรความเขาใจในมาตรการรวมหรอกฎระเบยบตาง ๆ ท

หนวยงานภาครฐและผนาชมชนพยายามใหขอมลความรจะทาใหสมาชกในชมชนมความรความ

เขาใจและทราบวาควรจะปฏบตอยางไร ซงหากสมาชกในชมชนหรอผมสวนไดสวนเสยทกคนม

ความรความเขาใจในปญหาจะทาใหตองการเขามามสวนรวมในการปองกนและแกไขปญหามาก

ขนผลจากการสมภาษณเจาหนาทภาครฐสวนทองถนและประชาชนพบวาประชาชนในพนทตางม

ความรความเขาใจเกยวกบการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควน อน

เนองมาจากการรณรงคประชาสมพนธของหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของและผนาชมชน

แตความรความเขาใจของประชาชนกยงไมครอบคลมทงทงหมดเนองจากยงคงมการเผาในทโลง

และเกดหมอกควนในชมชนอยบางโดย (นายช, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกด กลาว

วา “พอดทางจงหวดเขาใหรณรงคประชาสมพนธกนใหมาก ๆ ปทผานมากเขาไปรวมประกวด

หมบานปลอดการเผากไดท 3 กยงมการเผาอยยงไม 100 เปอรเซน ททามากนก 60-70 เปอรเซน

ความเขาใจกบชาวบานยงไมทะลเปา”

3) การไดรบผลกระทบมลพษทางอากาศจากหมอกควน

การไดรบผลกระทบจากมลพษทางอากาศจากหมอกควนเปนอกสงหนงท

กระตนใหเกดการเขามามสวนรวมของประชาชน เพอลดการผลกระทบทตนเองจะไดรบจากการ

เกดปญหานน ๆ ทงในปจจบนและในอนาคต ซงเปนไปตามสญชาตญาณการเอาตวรอดของมนษย

โดย (นายซ, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวนาแมสะกด กลาววา

เพราะวาเขากรวาเขามามสวนรวมแลวจะเปนอยางไร เพราะคนบนดอยตอนน

ลกหลานเขาลงมาอยขางลางหมดแลว ถาเขาเผาลกหลานของเขากจะตองไดรบ

ผลกระทบ อยางนเปนอยางนไปโรงเรยนไมได เขากพยายามชวยในหมบานเราด

ทสด ใหความรวมมอดมาก ชาวพนราบคนอนเขากซอน าโคกน าแขงมาชวยถาเขา

ไมไดขนไป

151

ผลการศกษาทกลาวไปแลวในขางตน สามารถกลาวโดยสรปไดวาปจจยสวนบคคลทมผล

ตอความสาเรจของการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนในจงหวดแมฮองสอน ประกอบดวย 1) การมความตระหนกและจตสานกเพราะถงแม

หนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของหรอผนาชมชนประชาสมพนธรณรงคใหความรมาก

เพยงใดแตหากประชาชนในพนทขาดจตสานกทดตอชมชนของตนเองแลว การดาเนนการปองกน

และแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนยอมไมประสบผลสาเรจหรอเปนไปไดอยาก 2) การม

ความรความเขาใจในมาตรการหรอกฎระเบยบตาง ๆ จากการรณรงคประชาสมพนธของหนวยงาน

ภาครฐสวนทองถนทเกยวของและจากผนาชมชนทาใหสมาชกในชมชนมความรความเขาใจและ

เขามามสวนรวมเพอปองกนและแกไขปญหา 3) การไดรบผลกระทบมลพษทางอากาศจากหมอก

ควนทาใหประชาชนในพนทตางตระหนกถงผลกระทบมลพษทางอากาศจากหมอกควนทจะเกดกบ

ชมชนทตนเองอาศยอย ทาใหอยากเขามามสวนรวมในการปองกนและแกไขดงกลาว

4.2.1.2 ปจจยดานการบรหารจดการ

ปจจยดานการบรหารจดการทมผลตอความสาเรจของกระบวนการมสวนรวมของ

ประชาชนในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

ประกอบดวยศกยภาพของผนาชมชน และการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐสวนทองถนท

เกยวของซงมรายละเอยดผลการศกษาในแตละประเดนดงน

1) ศกยภาพของผนาชมชน

ศกยภาพของผนาชมชนมผลตอความศรทธาในตวผนาชมชนซงสงผล

ตอเนองถงสมาชกในชมชนทอยากจะเขามามสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ เพราะหากสมาชกใน

ชมชนขาดความศรทธาและเชอมนในตวผนาชมชนแลวกไมอยากทจะเขามามสวนรวมในกจกรรม

ตาง ๆ และหากการทากจกรรมใด ๆ ผนาชมชนตองทาเพยงลาพงคนเดยวกคงจะไมประสบความ

เสรจอยางแนนอน โดย (นายซ, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกด กลาวถงประเดน

ดงกลาววา

ความศรทธามผล ชาวบานทนเขารกพอกลวงมาก เพราะวาพอหลวงเปนคนทา

จรง ๆ คดจรง ๆ ใครไมทาพอหลวงกทาเดยว ชาวบานเขากมาเอง เสยสละ

ทรพยสนตวเองในบางครง คณะกรรมการกจะรบร สวนชาวบานเขากมาชวยเรา

ใหความรวมมอดมาก เขาบอกวาพอหลวงคนนหมดสมยแลวเขาจะไปเลอกใครได

อยางนอก

152

ซงสอดคลองกบหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของสวนใหญทเหน

วาปจจยดานผนาชมชนเปนสงทสาคญทจะทาใหประชาชนในชมชนเขามามสวนรวมและทาให

กระบวนการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

เพราะฉะนนในการอบรมใหความรหรอการรณรงคตาง ๆ จะตองเนนทตวผนาชมชนในทกระดบ

เพราะหากผนาชมชนยอมรบและเขาใจในการทางานกจะทาใหผนาชมชนมความกระตอรอรนอยาก

ทจะนาพาชมชนปองกนและแกไขปญหารวมกน โดย (นายจ, 2556) เจาหนาทสานกจดการปาไมท

1 สาขาแมฮองสอนกลาวถงประเดนดงกลาววา

ผนาชมชนตองเขมแขงแตทแมฮองสอนกมไมกหมบานทหวเขาเขมแขง วาง

ระเบยบคอนขางจะด อยางนมนไปได แตถา อบต.กานน ผใหญบาน ไมไดมา

สนใจเรองพวกนกไมเปนชนเปนอนกนไป ใครจะเผากเผาไปแตบางทเขาจะให

แจงคณจะเผาวนนตองมาแจงกอนตองมคนควบคม ไมงนมนจะลามเขาปาแต

สวนมากชอบจดไมขดเสรจแลวกไป

ซงเปนไปในทศทางเดยวกนกบ (นายฉ, 2556) เจาหนาทสานกงาน

ปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดแมฮองสอน ทกลาวถงประเดนดงกลาววา “หนวยงานตาง ๆ

กตองพยายามเขาไปเขาใหถง โดยเฉพาะผนาชมชน ผนาหมบาน จะตองเปนตวหลกกคอเชนทาง

อาเภอหรอทองถนจะตองเขาไปมสวนรวมถาทองถนคอผนาของเขาทสงเขามามสวนรวมกตอง

กาชบตรงนไมไหหลดไปเขาไปใหถงพนท”

2) การสนบสนนจากหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของ

การทากจกรรมใด ๆ ตองมคาใชจายอปกรณบคลากรและความรความ

เขาใจในการทากจกรรมนน ๆ ในสวนของงบประมาณประชาชนไมสามารถทจะแบกรบภาระได

ทงหมดหรอถาทาไดกไดเพยงบางสวนซงการเขามาสนบสนนชมชน ทงในเรองของการอบรมให

ความรการใหงบประมาณและการสนบสนนอปกรณเปนสวนหนงทมผลตอความสาเรจของการม

สวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน โดย (นายซ,

2556) ชาวบานหมท 10 บานหวน าแมสะกด ไดกลาวถงประเดนนวา “เพราะวาเจาหนาทเขาเขามา

เหนเขาเลยเขามาสนบสนนเรา ถาเราไมทา เขากคงไมเขามาสนบสนนเรา หนวยงานทเขามากมทง

สงแวดลอมจงหวดอทยานแหงชาตและไฟปากเขามา”

ผลการศกษาทกลาวไปแลวสามารถสรปไดวาปจจยดานการบรหารจดการทมผลตอ

ความสาเรจตอการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจาก

153

หมอกควนในจงหวดแมฮองสอน ประกอบดวย ศกยภาพของผนาชมชน ซงมผลตอความสาเรจของ

กระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอก

ควนในจงหวดแมฮองสอน เนองจากหากผนามศกยภาพในการทางาน ผลการดาเนนงานกจะ

ประสบความสาเรจ และในการอบรมใหความรหรอการรณรงคตาง ๆ จะตองเนนทตวผนาชมชน

ในทกระดบเพราะหากผนาชมชนยอมรบและเขาใจในการทางานกจะทาใหผน าชมชนมความ

กระตอรอรนอยากทจะนาพาชมชนปองกนและแกไขปญหารวมกน และการสนบสนนจาก

หนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของทงในเรองของการอบรมใหความรการใหงบประมาณและ

การสนบสนนอปกรณ เปนตน

ตารางท 4.5 ปจจยความสาเรจของการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

ประเดน ผลการศกษา

1. ปจจยสวนบคคล - การมความตระหนกและจตสานกเพราะถงแมหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของหรอผนาชมชนประชาสมพนธ

รณรงคใหความรมากเพยงใด แตหากประชาชนในพนทขาดจตสานกทดตอชมชนของตนเองแลว การดาเนนการ

ปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนยอมไมประสบผลสาเรจหรอเปนไปไดอยาก

- การมความรความเขาใจในมาตรการหรอกฎระเบยบตาง ๆ จากการรณรงคประชาสมพนธของหนวยงานภาครฐสวน

ทองถนทเกยวของและจากผนาชมชนทาใหสมาชกในชมชนมความรความเขาใจและเขามามสวนรวมเพอปองกนและ

แกไขปญหา

- การไดรบผลกระทบมลพษทางอากาศจากหมอกควนทาใหประชาชนในพนทตางตระหนกถงผลกระทบมลพษทาง

อากาศจากหมอกควนทจะเกดกบชมชนทตนเองอาศยอย ทาใหอยากเขามามสวนรวมในการปองกนและแกไข

2. ปจจยดานการบรหาร

จดการ

- ศกยภาพของผนาชมชน เนองจากหากผนามศกยภาพในการทางาน ผลการดาเนนงานกจะประสบความสาเรจ และใน

การอบรมใหความรหรอการรณรงคตาง ๆ จะตองเนนทตวผนาชมชนในทกระดบเพราะหากผนาชมชนยอมรบและ

เขาใจในการทางานกจะทาใหผนาชมชนมความกระตอรอรนอยากทจะนาพาชมชนปองกนและแกไขปญหารวมกน

- การสนบสนนจากหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของ ทงในเรองของการอบรมใหความรการใหงบประมาณและ

การสนบสนนอปกรณ เปนตน

154

155

4.2.2 ปญหาหรออปสรรคของการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษ

ทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

ปญหาหรออปสรรคของการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไข

ปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอนประกอบดวยปจจยสวนบคคลและ

ปจจยเชงโครงสราง/ การบรหารงานของภาครฐ ซงมรายละเอยดผลการศกษาในแตละประเดนดงน

4.2.2.1 ปจจยสวนบคคล

จากการศกษาพบวาปจจยสวนบคคลทเปนอปสรรคตอกระบวนการมสวนรวม

ของประชาชนในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวด

แมฮองสอน ประกอบดวย ความแตกตางทางภาษา การไมมเวลา และการไมไดรบขอมลขาวสาร ซง

มรายละเอยดผลการศกษาในแตละประเดนดงน

1) ความแตกตางทางภาษา

จงหวดแมฮองสอนมประชาชนหลายกลมและหลายชนเผาอาศยอย

รวมกนซงมความแตกตางกนของภาษา ทาใหการสอสารในบางครงเปนไปอยางลาบาก ตองมลาม

คอยเปนตวกลางในการแปลความหมาย ความเขาใจของประชาชนขนอยกบลามรบสารและ

ถายทอดสาร เพราะชาวบานสวนใหญฟงภาษาไทยไมเขาใจหรอบางคนทฟงเขาใจแตเขากไม

สามารถอานหรอเขยนภาษาไทยไดยกเวนกลมเยาวชนหรอวยรนใหมทไดเรมเขามาเรยนรวมกบ

ชาวพนราบกจะเรมอานเขยนภาษาไทยได ในสวนของเจาหนาทภาครฐสวนทองถนบางหนวยงานก

ไมสามารถใหขอมลทงหมดไดโดย ( นายฉ, 2556) เจาหนาทสานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณ

ภยจงหวดแมฮองสอนกลาววา

การเขาไปใหความรแกชาวบานกจะตองมลามแปลทกครงทไปจงหวดเคลอนท

กจะมผวาไป สวนราชการไป ผมกไป ทกครงทไปเวลาจะพดกบเขากตองมลาม

คอยสอ มผใหญบานคอยแปลใหเขาฟงการสอทางภาษาไทยคอนขางจะอยากมาก

แมกระทงมการจบรางวลไดเขาถอหมายเลขอยกไมรวาหมายเลขอะไร เชน

หมายเลข 30 มารบรางวล เขากไมร เรากตองบอกชอวาชอนายนนนายนเขาถงจะร

ตองมคนคอยแปลเวลาใหความรคนทเขามาอบรมเขากพอจะรภาษาไทยบาง

ตอนนพยามพยามทจะสงเสรมเดกทมความสามารถทจะเรยนภาษาไทยกม

โรงเรยนตาง ๆ กสอนภาษาไทยเดกพวกนพอเขากลบเขาไปอยในบานเขาก

สามารถทจะแปลภาษาไทยไดไปแปลสอกบชาวบานทยงไมไดรบขาวสารกจะม

อยในหมบานทแปลสอตาง ๆ เวลาเราไปอบรมกมลามแปลเขากฟงแตเขาไมทา

156

ซงสอดคลองกบ (นายจ, 2556) เจาหนาทสานกจดการปาไมท 1 สาขา

แมฮองสอนทไดกลาวถงความแตกตางทางภาษาของประชาชนในพนทวา

ถาถามกระบวนการ ชาวบานมสวนรวมไหม นอยมาก ชาวบานสวนใหญเปน

ชาวเขาเปนกะเหรยงเปนมเซอ และทกวนนทรฐออกขาวเปนภาษาทองถนบางคน

ฟงไมออกสอไปตดหามตดไมอยางนนอยางน อานไมออก ตองใชภาษาของเขา

บางทเรองพวกนกมองขามกนไป จดอบรมนชาวบานมานงกนเตมแตไมรเรอง

หรอก คณพดไปคนฟงไมรเรอง คนแปลกแปลไมทน

2) การไมมเวลา

เจาหนาทภาครฐสวนทองถนและประชาชนสวนใหญทไมไดเขามามสวน

รวมในกจกรรมปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนเกดสวนใหญแลวจากการไมม

เวลาเขารวม ในสวนของเจาหนาทภาครฐสวนทองถนเองกตองทางานภารกจทคอนขางจะมากกวา

จานวนของเจาหนาททมอย และในสวนของประชาชนเองสมาชกบางคนททางานประจาในตวเมอง

หรอในองคกรตาง ๆ กไมสามารถเขามารวมกจกรรมในวนและเวลาทเขาเหลานนทางานได เพราจะ

ขาดโอกาสในการประกอบอาชพ โดยสวนใหญจะสามารถเขารวมกจกรรมไดหลงจากเลกงานและ

วนหยด เปนตน ซง (นายซ, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวนาแมสะกด กลาววา

บางคนทเขาไมเขามาจรง ๆ เพราะวาเขาไปทางาน เขาไมมเวลา แตถากลางคนเขา

มเวลาเขากไปใหเรานด ๆ หนอย ๆ อยางน หรอไมกมน าสมน าหวานมาใหคนท

ไปขนดอย ซอน าแขงมาไวเตรยมรอ มกระทงแดงบาง อยางอนบาง เขากจะแจก

กนไปอยางนนเลย แลวกเอาเงนของเขาออกเองซอมาเองใหเปนกาลงใจเดก ๆ

กอนทเดก ๆ จะขนไป

ในสวนของหนวยงานภาครฐสวนทองถนหลายหนวยงานตางมความ

คดเหนทเปนไปในทศทางเดยวกนเกยวกบการไมมเวลาเขารวมกจกรรมและบางหนวยงานไมม

เวลาลงพนทไปพบประชาชนอนเนองมาจากขอจากดดานบคลากรกบปรมาณงานทสวนทางกน

เพราะเจาหนาทตองทางานในหลาย ๆ โครงการไปพรอม ๆ กนทาใหไมสามารถลงพนทไดครบ

ทงหมดโดย (นายก, 2556) เจาหนาทสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด

แมฮองสอนกลาววา

157

เรองของเวลาในการลงพนทงบประมาณของทนผมไมหวงผมไมไดบอกวานอย

เพยงแตวาบคลากรทนนอยเราทางานไมทนกบปรมาณงานทเยอะมนไมใชแคเรอง

หมอกควนแตมโครงการนารองในพนทอน ๆ อกกลายโครงการ เชน UNEP,

UNJP และโครงการอน ๆ อกเยอะเรากตองเปนคณะกรรมการของโครงการตาง ๆ

เพราะตองบรณาการการทางานตามนโยบายของรฐบาล

ซงสอดคลองกบ (นายค, 2556) เจาหนาทสานกงานทางหลวงชนบท

จงหวดแมฮองสอนทไดกลาวถงประเดนดงกลาวเพมเตมวา

เรองของเวลางาน สวนตวทอาจจะไมคอยมเวลาเขามามสวนรวมในกจกรรม แตวา

ในเรองของถามการประชาสมพนธ เขากใหความรวมไมรวมมออยระดบหนงแต

เวลาจดกจกรรมรวมกนคนอาจจะไมมาเขารวมกจกรรมนแตวาเราบอกวาคณหาม

เผาในทโลงแจงนะเขากใหความรวมไมรวมมออยางด เพราะวามนเปนวถชวตของ

คนอยแลวทตองมงานมการทาแตวาในสวนของคนทเขารวมกจะบอกตอกนบาง

3) การไมไดรบขอมลขาวสาร

ในสวนของคนทยงเผาในทโลงอยอาจเกดจากการไมไดรบขอมลขาวสาร

ทาใหไมรวามกจกรรมอะไรในชมชน หรอมาตรการทภาครฐกาหนดเพอปองกนและแกไขปญหา

ดงกลาวโดยการไมไดรบรขอมลขาวสารสงผลตอเนองถงการขาดความตระหนกในการเขามารวม

ในการปองกนและแกไขปญหาดงกลาว ซง (นายซ, 2556) ชาวบานหม 10 บานหวน าแมสะกด

กลาววา “ทเขายงไมมารวม ทยงแอบเผาบางคนเขาไมรเพราะบางคนเขากไมรถาเราเหนเขากาลงเผา

แลวเราไปบอกเขาเขากจะบอกวาเขาไมรแลวเขากจะดบ ๆ รบดบเลย”

กลาวโดยสรปไดวา ปจจยสวนบคคลทเปนปญหาหรออปสรรคตอการมสวนรวมของ

ประชาชนในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวด ประกอบดวย

1) ความแตกตางทางภาษา อนเนองมาจากจงหวดแมฮองสอนมประชาชนหลายกลมและหลายชน

เผาอาศยอยรวมกนซงมความแตกตางกนของภาษาทาใหการสอสารในบางครงเปนไปอยางลาบาก

ตองมลามเปนตวกลางในการแปลความหมายการเขาใจหรอไมเขาใจของประชาชนขนอยกบลามท

เปนคนรบสารและถายทอดสารเพราะชาวบานสวนใหญฟงภาษาไทยไมเขาใจหรอบางคนทฟง

เขาใจแตเขากไมสามารถอานหรอเขยนภาษาไทยไดยกเวนกลมเยาวชนหรอวยรนใหมทไดเรมเขา

มาเรยนรวมกบชาวพนราบกจะเรมอานเขยนภาษาไทยได 2) การไมมเวลา เจาหนาทภาครฐสวน

158

ทองถนและประชาชนสวนใหญทไมไดเขามามสวนรวมในกจกรรมปองกนและแกไขมลพษทาง

อากาศจากหมอกควนเกดสวนใหญแลวจากการไมมเวลาเขารวม ในสวนของเจาหนาทภาครฐสวน

ทองถนเองกตองทางานภารกจทคอนขางจะมากกวาจานวนของเจาหนาททมอย และในสวนของ

ประชาชนเองสมาชกบางคนททางานประจาในตวเมองหรอในองคกรตาง ๆ กไมสามารถเขามารวม

กจกรรมในวนและเวลาทเขาเหลานนทางานได เพราะจะขาดโอกาสในการประกอบอาชพ และ

3) การไมไดรบขอมลขาวสาร ในสวนของคนทยงเผาในทโลงอยอาจเกดจากการไมไดรบขอมล

ขาวสารทาใหไมรวามกจกรรมอะไรในชมชน หรอมาตรการทภาครฐกาหนดเพอปองกนและแกไข

ปญหาดงกลาวโดยการไมไดรบรขอมลขาวสารสงผลตอเนองถงการขาดความตระหนกในการเขา

มารวมในการปองกนและแกไขปญหาดงกลาว

4.2.2.2 ปจจยเชงโครงสราง/ การบรหารงานของภาครฐ

ปจจยเชงโครงสราง/ การบรหารงานของภาครฐทเปนอปสรรคตอกระบวนการม

สวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวด

แมฮองสอน ประกอบดวย การตดตอสอสาร การเดนทาง และการขาดความตอเนองในการ

ดาเนนงาน ซงมรายละเอยดผลการศกษาในแตละประเดนดงน

1) การตดตอสอสาร

การตดตอสอสารกบหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของกบการ

ปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนมขนตอนการสอสารทมความไมชดเจน

หลายขนตอนอยางในกรณของการพบเหตไฟไหมบรเวณขางทางประชาชนหรอแมแตเจาหนาทใน

หนวยงานภาครฐสวนทองถนทเ กยวของกจะโทรแจง เจาหนา ทตามเบอรโทรศพทท ได

ประชาสมพนธไวแตเมอโทรไปแจงกลบพบวาเปนคนละเบอรกบเขตนน และมการเกยงงานท

จะตองรบผดชอบโดยอางวาไมไดอยในเขตรบผดชอบของตนเองและโอนสายไปมาหลายครง

นอกจากนย งพบวามขอจากดของสญญาณโทรศพทท ใชในการสอสารทาใหคนทตองการ

ตดตอสอสารหรอแจงขอมลทเกยวของไมอยากทจะแจงขอมลสงผลถงการปองกนและแกไขปญหา

ไมทนทวงทเพราะกวาจะตดตอไดกใชเวลานาน ซง (นายข, 2556) เจาหนาทสานกงานสาธารณสข

จงหวดแมฮองสอนกลาวถงประเดนดงกลาววา “ตามทางหลวงใน 100 วนอนตรายเราขรถไป เขา

บอกวาใหแจงหมายเลขนนหมายเลขน ผมกพยายามจะแจงตลอด แตกผลกกนไปผลกกนมา พอแจง

ไปหนวยนกบอกวาไมใชเขตรบผดชอบของเขา พอแจงไปอกทกบอกวาตอนนอยกรงเทพแลว

ขนาดเรารวมประชมเราอยตรงนดวย แตพอแจงแลวมนกรสกวาไมไดผล ถาเปนชาวบานทเขา

ประชาสมพนธใหแจงหมายเลขนน มนกคงไมไดผลเหมอนกน เขากคงไมอยากแจง อยางผมแจงไป

159

แลวไดรบคาตอบอยางนกแจงไปแคครงสองครง แลวกไมแจงตอตอนนนมนกไหมเกอบทกอาเภอ

แลวเพราะวาแจงไปแลวมนไมมการตอบสนอง”

นอกจากนในเรองของการตดตอสอสารในจงหวดแมฮองสอนยงพบวาม

ขอจากดในเรองของสญญาณโทรศพททบางจดไมมสญญาณทาใหการทางานบางครงไมสามารถ

ตดตอไดทนท โดย (นายค, 2556) เจาหนาทสานกงานทางหลวงชนบทจงหวดแมฮองสอนกลาววา

แตวาบางทแมฮองสอนกมปญหาเรองการใชโทรศพทสอสารจดอบสญญาณเยอะ

โทรศพทไปไมไดทกจดบางทจะโทรหากนกไมไดถาออกไปขางนอกไมตองโทร

หากนหรอกตดตอกนยาก แตวธการตดตอสอสารกบ อสทช. คอถาเจาหนาทเรา

ผานกจะแวะเขาไปหาเขาหรอถาเขาเขามากมาพดคยกนหรอบางทเขากจะไปหาจด

ทมสญญาณในหมบานโทรในหมบานกจะมสกจดหนง

2) การเดนทาง

การเดนทางในจงหวดแมฮองสอนคอนขางลาบาก เนองจากมขอจากด

ของลกษณะทางภมประเทศทเปนแบบแองกระทะและมภเขาสงลอมรอบถนนทใชในการเดนทาง

อยระหวางหบเขาตาง ๆ และบางเสนทางเปนถนนทยงไมไดรบการปรบปรงทาใหการเดนทางของ

เจาหนาทหนวยงานภาครฐสวนทองถนทจะเขาไปรณรงคใหขอมลขาวสารเปนไปไดอยางลาบากใช

เวลานานและบางพนทเจาหนาทไมสามารถเดนทางเขาไปได ซงสงผลตอเนองถงการไดรบขอมล

ความรของประชาชนในพนทนน ๆ และการเขามามสวนรวมในการปองกนและแกไขปญหามลพษ

ทางอากาศจากหมอกควนทไมครอบคลม โดย (นายฉ, 2556) เจาหนาทสานกงานปองกนและ

บรรเทาสาธารณภยจงหวดแมฮองสอนกลาวถงประเดนดงกลาววา

ถาไปเหนในพนทเขาคอนขางจะนาสงสาร ตามเขา ตามดอย และพนททจะเดนเขา

ไปในหมบานแตละหมบานยากมาก ยกตวอยางตอนทไฟไหมทศนยพกพงแมสรง

แคจากนไปประมาณ 90 กโลเมตร ไปจากนทางลาดยางพอเลยวเขาไปอกประมาณ

40 กโลเมตรกเปนทางไหลเขาใชเวลา 3 ชวโมงในระยะทาง 90 กโลเมตร การดบ

ไฟกเปนไปไดอยาก แตเรากทาอยมนอาจจะไมคลอบคลม

160

3) การขาดความตอเนองในการดาเนนงาน

การทางานของเจาหนาทในหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของกบ

ประชาชนในพนทขาดความตอเนองเพราะหลายสาเหต ทงการเปลยนแปลงผบรการระดบสง ภาระ

งานทมมากกวาเจาหนาท การรณรงคประชาสมพนธทากจกรรมเฉพาะชวงทถงฤดกาลหมอกควน

และการไมตดตามผลการดาเนนงานอนเนองมาจากขอจากดของงบประมาณซง (นายฉ, 2556)

เจาหนาทสานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดแมฮองสอนกลาววา “การตดตามผลการ

ดาเนนงานของภาครฐมนกมอย แตละหนวยงานกดอย แตบางทมนกเหมอนไฟไหมฟาง ถงเวลามน

กมาเฮทากน พอหมดฤดกไมทา ความไมตอเนองของภาครฐกมสวนสาคญ เชน ผบรหารระดบสง

เกดยายไปกขาดความตอเนองของงาน” สอดคลองกบ (นายจ, 2556) เจาหนาทสานกจดการปาไมท

1 สาขาแมฮองสอนทกลาวถงประเดนดงกลาววา

ถาในพนทแมฮองสอน ประชาชนเขาพยายามจะใหสวนรวม แตภาครฐเวลาเขาไป

มกจะขาดความตอเนอง กจกรรมทเขาไปหาชาวบานนมเงนถงเขา สมมตปนมเงน

อบรมใหความรหมบานนกไปอบรมใหความร เสรจกลบออกมาปหนาไมมแลว

ไมตอเนอง เหมอนกรมปาไม หมบานนจะมงบประมาณสนบสนนตอนนไดมา 8

หมบาน หมบานละ 100,000 บาท กเอาชาวบานมานงรวมทาแผนคณจะเอาอะไร

ในงบประมาณเงน 100,000 บาทนคณจะเลยงหมปาไหม คณจะจกสานไหม คอให

เกดรายไดขนมาคณจะเพาะอะไรในวงเงน 100,000 บาทเขยนแผนเพ อขอ

งบประมาณ พอทาหมบานเสรจ คณจะเลยงหมปาอะไรยงไงเงนแสนใหหมบาน

ไปเลยปหนาไมมตดตามแลว ไมทาหมบานซ า กตองไปหมบานอนพอเสรจแลวก

บอกทาแลว 100 หมบาน คอการตดตามมนกอยากบนพนฐานของงบประมาณไม

มเงนไปไหนมาไหนอยาก คานามน คาอะไรตออะไรอกรถยนตไมไดเตมนา

ในสวนของประชาชนในพนทไดใหขอมลทเปนไปในทศทางเดยวกนถง

การทางานของหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของทผานมาขาดความตอเนองของการทา

กจกรรมตาง ๆ ทา ๆ หยด ๆ ถาไมมหนงสอคาสงจากทางจงหวดกไมลงมอทา สงผลทาใหการม

สวนรวมประสบความสาเรจเปนไปไดอยากเพราะวาตองเรมใหมทกครงแทนทจะเปนการตอ

ยอดจากกจกรรมทเคยทาไวโดย (นายช, 2556) ชาวบานหมท 10 บานหวนาแมสะกดกลาววา

161

อบต. กไมรวาจะมองภาพเปนอยางไร ถามหนงสอจากจงหวดลงมากทาถาไมมมา

กรสกวาจะเฉย ๆ กนไปอย แนวทางททามนสวนทางกนนะ ของเขากบของเรามน

ตางกนกจกรรมกไมตอเนองทา ๆ หยด ๆ ยงเปนคนละพวกยงไปใหญเลยไม

ยอมรบวชาการของกนและกน การเมองกนกเปนอยางน กสงผลตอกจกรรมททา

ขาดความตอเนองขาดการประสาน ถาเราตองมาเรมศนยใหมกวาจะสาเรจมนก

ตองทาใจ

กลาวโดยสรปไดวา ปจจยเชงโครงสราง/ การบรหารงานของภาครฐทเปนปญหาหรอ

อปสรรคตอการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจาก

หมอกควนในจงหวดแมฮองสอนประกอบดวย 1) การตดตอสอสารกบหนวยงานภาครฐสวน

ทองถนทเกยวของในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนมขนตอนการสอสาร

หลายข นตอนและมขอจากดของสญญาณโทรศพทท ใชในการสอสารทาใหคนท ตองการ

ตดตอสอสารหรอแจงขอมลทเกยวของไมอยากทจะแจงขอมลสงผลถงการปองกนและแกไขปญหา

ไมทนทวงทเพราะกวาจะตดตอไดกใชเวลานาน 2) การเดนทางจงหวดแมฮองสอนมขอจากดของ

ลกษณะทางภมประเทศทเปนแบบแองกระทะและมภเขาสงลอมรอบถนนทใชในการเดนทางอย

ระหวางหบเขาตาง ๆ และบางเสนทางเปนถนนทยงไมไดรบการปรบปรงทาใหการเดนทางของ

เจาหนาทหนวยงานภาครฐสวนทองถนทจะเขาไปรณรงคใหขอมลขาวสารเปนไปไดอยางลาบาก

ใชเวลานานและบางพนทเจาหนาทไมสามารถเดนทางเขาไปได สงผลตอเนองถงการไดรบขอมล

ความรของประชาชนในพนทนน ๆ และการเขามามสวนรวมในการปองกนและแกไขปญหามลพษ

ทางอากาศจากหมอกควน 3) การขาดความตอเนองในการดาเนนงาน การทางานของเจาหนาทใน

หนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของกบประชาชนในพนทขาดความตอเนองเพราะหลายสาเหต

ทงการเปลยนแปลงผบรการระดบสง ภาระงานทมมากกวาเจาหนาท การรณรงคประชาสมพนธทา

กจกรรมเฉพาะชวงฤดกาลหมอกควนและการไมตดตามผลการดาเนนงานอนเนองมาจากขอจากด

ของงบประมาณ

ตารางท 4.6 ปญหาหรออปสรรคของการสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

ประเดน ผลการศกษา

1. ปจจยสวนบคคล - ความแตกตางทางภาษา อนเนองมาจากจงหวดแมฮองสอนมประชาชนหลายกลมและหลายชนเผาอาศยอย

รวมกนซงมความแตกตางกนของภาษาทาใหการสอสารในบางครงเปนไปอยางลาบาก ตองมลามเปนตวกลางใน

การแปลความหมาย ความเขาใจของประชาชนขนอยกบลามทเปนคนรบสารและถายทอดสาร เพราะชาวบานสวน

ใหญฟงภาษาไทยไมเขาใจ หรอบางคนทฟงเขาใจแตเขากไมสามารถอานหรอเขยนภาษาไทยได ยกเวนกลม

เยาวชนหรอวยรนใหมทไดเรมเขามาเรยนรวมกบชาวพนราบกจะเรมอานเขยนภาษาไทยได

- การไมมเวลา เจาหนาทภาครฐสวนทองถนและประชาชนสวนใหญทไมไดเขามามสวนรวมในกจกรรมปองกน

และแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนเกดสวนใหญเกดจากการไมมเวลาเขารวม ในสวนของเจาหนาทภาครฐ

สวนทองถนเองกตองทางานภารกจทคอนขางจะมากกวาจานวนของเจาหนาททมอย และในสวนของประชาชน

เองสมาชกบางคนททางานประจาในตวเมองหรอในองคกรตาง ๆ กไมสามารถเขามารวมกจกรรมในวนและเวลาท

เขาเหลานนทางานได เพราะจะขาดโอกาสในการประกอบอาชพ

- การไมไดรบขอมลขาวสาร ประชาชนบางคนทยงเผาในทโลงอยอาจเกดจากการไมไดรบขอมลขาวสารทาใหไมร

วามกจกรรมอะไรในชมชน หรอมาตรการทภาครฐกาหนดเพอปองกนและแกไขปญหาดงกลาวโดยการไมไดรบร

ขอมลขาวสารสงผลตอเนองถงการขาดความตระหนกในการเขามารวมในการปองกนและแกไขปญหาดงกลาว

162

ตารางท 4.6 (ตอ)

ประเดน ผลการศกษา

2. ปจจยเชงโครงสราง/การ

บรหารงานของภาครฐ

- การตดตอสอสารกบหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนมขนตอนการสอสารหลายขนตอน และมขอจากดของสญญาณโทรศพททใชในการสอสาร ทาให

คนทตองการตดตอสอสารหรอแจงขอมลทเกยวของไมอยากทจะแจงขอมล สงผลถงการปองกนและแกไข

ปญหาไมทนทวงทเพราะกวาจะตดตอไดกใชเวลานาน

- การเดนทางจงหวดแมฮองสอนมขอจากดของลกษณะทางภมประเทศทเปนแบบแองกระทะและมภเขาสง

ลอมรอบถนนทใชในการเดนทางอยระหวางหบเขาตาง ๆ และบางเสนทางเปนถนนทยงไมไดรบการปรบปรง

ทาใหการเดนทางของเจาหนาทหนวยงานภาครฐสวนทองถนทจะเขาไปรณรงคใหขอมลขาวสารเปนไปได

อยางลาบาก ใชเวลานาน และบางพนทเจาหนาทไมสามารถเดนทางเขาไปได สงผลตอเนองถงการไดรบขอมล

ความรของประชาชนในพนทนน ๆ และการเขามามสวนรวมในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศ

จากหมอกควน

- การขาดความตอเนองในการดาเนนงานการทางานของเจาหนาทในหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของกบ

ประชาชนในพนทขาดความตอเนองเพราะหลายสาเหตทงการเปลยนแปลงผบรการระดบสง ภาระงานทม

มากกวาเจาหนาท การรณรงคประชาสมพนธทากจกรรมเฉพาะชวงฤดกาลหมอกควนและการไมตดตามผลการ

ดาเนนงานอนเนองมาจากขอจากดของงบประมาณ

163

164

4.3 แนวทางในการสงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกน

และแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

จากการศกษาขอมลเอกสารและการสมภาษณเกยวกบแนวทางสงเสรมการมสวนรวมของ

ประชาชนในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนทเหมาะสมกบจงหวด

แมฮองสอนพบวามแนวทางตาง ๆ ประกอบดวย 1) แนวทางสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน

เชงบรหารจดการ และ2) แนวทางสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนเชงนโยบาย ซงม

รายละเอยดแตละประเดนดงน

4.3.1 แนวทางสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนเชงบรหารจดการ

แนวทางสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนเชงบรหารจดการ มหลายแนวทางทสาคญ

ประกอบดวย การประชาสมพนธใหความร การสนบสนนงบประมาณ การสงเสรมการลงพนทของ

เจาหนาท และสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน ซงมรายละเอยดผลการศกษาในแตละประเดน

ดงน

1) การประชาสมพนธใหความร

การประชาสมพนธใหความรแกประชาชนเปนสงสาคญทจะทาใหประชาชนม

ความรและความตระหนกถงผลกระทบทอาจจะเกดขนซงเปนอกสงหนงทจะชวยกระตนใหสมาชก

ในชมชนเขามามสวนรวมในการทากจกรรมตาง ๆ ซงกระทรวงศกษาธการในฐานะของหนวยงาน

ทใหความรจะตองเรงสงเสรม ปลกฝงและใหความร เพอสรางความเขาใจในเรองของหมอกควน

รวมทงวธการปองกนและแกไขปญหาดงกลาวตงแตเดกซงตองทาอยางตอเนอง โดย (นายก, 2556)

เจาหนาทสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอนกลาววา

การปองกนผมมองถงโครงสรางการปกครอง คอกระทรวงศกษาธการและ

กระทรวงมหาดไทย เพราะไมใชวาใหหนวยงานทางดานทรพยากรฯ ไปใหขอมล

ความรแกประชาชนอยางเดยวแตจรง ๆ ควรจะปลกฝงตงแตเดก ๆ แลว กระทรวง

ศกษาฯ ควรจะตองเรมกอนสรางประโยชนและใหความรใหม ๆ แกเดก ๆ

ทงนการใหความรแกประชาชนจะตองครอบคลมประชาชนในทกพนทไมใชทา

แตพนทเดม โดย (นายฉ, 2556) เจาหนาทสานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวด

แมฮองสอนกลาวถงประเดนดงกลาววา “ถาเราเดนตอไปเรอย ๆ ใหการศกษาความรกควรจะ

165

รณรงคทงป แตละหนวยงานกไมไดมแคงานเดยว การใหความรบางทเราจะไปใหตลอดกไมได

บางทหมบานนเราใหไปแลวเรากตองไปทอนบาง”

2) การสนบสนนงบประมาณ

การปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนนนหนวยงานภาครฐ

สวนทองถนทเกยวของและประชาชนในพนทมความคดเหนทเปนไปในทศทางเดยวกนวาภาครฐ

ควรจะตองจดสรรงบประมาณใหผนาชมชน เชน ผใหญบานหรอกานนในแตละชมชนเปนคน

บรหารจดการเองภายใตการตดตามผลการดาเนนงานของเจาหนาทภาครฐเพราะประชาชนใน

ชมชนตางกมความคนเคยกน มสมพนธตอกนภายในชมชน และทราบถงบรบทสภาพพนทของ

ตนเองเปนอยางดซงจะทาใหการบรหารจดการงายกวาในปจจบนทหนวยงานภาครฐดาเนนการอย

คอการใหคนภายนอกเขามาบรหารจดการซงไมครอบคลมและไมทวถงทงชมชนโดย (นายค, 2556)

เจาหนาทสานกงานทางหลวงชนบทจงหวดแมฮองสอนกลาวถงประเดนดงกลาววา

ผมอยากใหหนวยงานราชการประสานงานกบชมชน ใหแตละชมชนดแลกนเอง

ใหจดสรรงบประมาณมาเหมอนกบวาใหชาวบานดในเขตใครเขตมนคอเขาจะรวา

คนนไปทางานทไหนไปในปาใครไปบางความใกลชดจะมมากกวา แตทกวนน

รสกวาเราจะเอาพวกขางนอกมาดแลในชมชนมนไมทวถง บางทไฟปามาไหมจด

นยงไมรเลยจะขนทางไหนผมกมองวาเราตองเอาชมชนเขามารวม คอผมอยากให

ทางจงหวดลงไปหากานนผใหญบานใหดแลในเขตใครเขตมนแตถานอกเขตให

เปนหนาทของไฟปาไปเลยจะไดแบงกนดแล

สอดคลองกบ (นายฏ, 2556) ชาวบานหมท 2 บานปาป ทกลาวถงประเดนดงกลาว

เพมเตมวา “ถาจะใหมประสทธภาพควรนางบประมาณมาใหผใหญบานในการจดการกนเอง เพราะ

จะทราบวาพนทใดเกดไฟไหมเปนเขตไหนเขตไหน โดยทงบประมาณไมลงมาในหมบานจะไปอย

ทเจาหนาทซงบางครงงบประมาณกไมถงชมชนทาใหชาวบานตองดาเนนการอก”

3) สงเสรมการลงพนทของเจาหนาท

อกหนงแนวทางในการสงเสรมการเขามามสวนรวมของประชาชนคอการลงพนท

อยางตอเนองของเจาหนาทหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของ เพอใชประชาชนในไดรบ

ทราบขอมลขาวสารตางอยางตอเนองและใหประชาชนในพนทเกดความคนเคยและไวใจ เมอ

ตองการขอความรวมมอในการทากจกรรมตาง ๆ กจะทาใหการดาเนนงานสะดวกขน ทงในสวน

ของการอบรมหรอสาธตวธการตาง ๆ หากมาอบรมทาจรงในพนทใหชาวบานเหนชาวบานกพรอม

166

ทจะรบฟง เรยนรและนาไปปฏบตตาม แตทผานมาจะเปนการเชญประชาชนในพนทเขาไปรวม

อบรมสาธตวธการตาง ๆ ใหดแตไมไดลงมอทาจรง เมออบรมเสรจกลบมาในชมชนกไมไดนามาตอ

ยอดหรอทาตอ เพราะทาไมเปนและไมมอปกรณ โดย (นายด, 2556) ชาวบานหมท 2 บานปาป

กลาวถงประเดนดงกลาววา

อยากใหเขามาแนะนาวธ ถาจะทาเตาชวภาพกใหเขามาแนะนาเปนหมบานไปเลย

ใหเขาเอาเศษไมเศษอะไรมาทาปยชวภาพทาใหชาวบานเหนกบตา เขาจะไดเหนวา

ดแลวใชเปนประโยชน อยากใหหนวยรฐเขามาในชมชนเลย เขามาทาใหเหนเปน

ตวอยางและสอนใหชมชนทาไปเลย ทผานมาเขามแตจดงานแลวใหไปด ไมเคย

สอนทา เขาสชมชนจะดกวาใหชาวบานไปดแลวกกลบมาใชชวตเหมอนเดมทาไม

เปนนะไปดกเหนเขาใสไฟใสอะไรทอดแลว

ซงการเขามาอบรมใหความรหรอพบปะกบประชาชนจะตองมากอนถงฤดหมอก

ควนเพราะหากมาหลงจากนนกไมสามารถแกไขหรอทาใหประชาชนเขามามสวนรวมในการ

ปองกนและแกไขปญหาดงกลาวได โดยชวงเวลาทเหมาะสมคอชวงเรมเขาสฤดหนาว โดย (นายต,

2556) ชาวบานหมท 2 บานปาป กลาววา

อยากใหภาครฐเอาใจใสชมชนเวลาทชมชนไหนมนเกดเยอะ ๆ ใหภาครฐเขามา

ดแลกบชาวบานหนอยมารวมกนหนอยแตสวนมากถาภาครฐมาเขาจะมาหลงไฟ

ไหมหมดแลวเพราะวางบประมาณเขายงไมมาอยากใหมาเขาชมชนกอนกมภา

กลางกมภากเรมเขามาหาชาวบานไดแลวถามามนาเมษาไฟมนเขาแลวแกอยาก

ตองเขามากอนเขามาหลงหนาหนาวกไดใหรฐเขามามสวนรวมกบชมชนกจะ

เกดผลดกวาถามาหลงไฟไหมกไมไดแลวมนแลงแลว

4) สงเสรมการมสวนรวมของประชาชน

เนองจากทผานมาการมสวนรวมของประชาชนเปนในลกษณะทเขาไปรวมกบ

โครงการทหนวยงานภาครฐเปนคนจดขนหรอกาหนดขนซงบางกจกรรมอาจจะไมไดเหมาะสม

หรอเปนความตองการทแทจรงกบชมชนนน ๆ เพราะฉะนนการทจะทาใหการปองกนและแกไข

ปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนสาเรจกตองเพมการเขามามสวนรวมของประชาชนในพนท

โดยการใหสทธอานาจในการบรหารจดการเองในชมชน โดยใหความรความเขาใจแกผนาและแกน

167

นาชมชนและสนบสนนงบประมาณรวมทงอปกรณตาง ๆ ใหนาไปบรหารจดการซงการบรการ

จดการเองในชมชนจะเปนการกระตนและทาใหเขาเหนถงผลกระทบทจะเกดขนกบชมชนเองและ

โดยสวนใหญแลวประชาชนในพนทจะเชอผนาชมชนมากกวาเจาหนาทภาครฐโดย (นายค, 2556)

เจาหนาทสานกงานทางหลวงชนบทจงหวดแมฮองสอนกลาวถงประเดนดงกลาววา “ใหชมชนเขา

มามสวนรวมแตละหมบานคดสรรมาบานละ 5 คน 10 คน เอามาจดอบรมวธการดบไฟใหอปกรณ

ไปและใหคาตอบแทนใหแตละหมบานบรหารจดการเอง” ซงสอดคลองกบ (นายฉ, 2556)

เจาหนาทสานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดแมฮองสอนทกลาวถงประเดนดงกลาว

เพมเตมวา

ผมวาชวยไดเยอะคอถาใหประชาชนแตละหมบานหรอแตละทองทดแลกนเอง

เขาสามารถทจะชวยเหลอตรงนได ตางคนตางดแล ตางคนตางเปนหเปนตาชวยได

มากเลย ไมวาจะเปนขางนอกหรอวาในเมองออกไปนดนงกจะเหนชาวบานเขาม

การเผากน แตถาเขาชวยเหลอตวเองและสามารถทจะรไดวาเมอไมเผาแลวเขาจะ

ไดอะไรบาง ถาเขาใหความรวมมอตรงนจะชวยไดมาก

จงสรปไดวาแนวทางสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขปญหา

มลพษทางอากาศจากหมอกควนเชงบรหารจดการทเหมาะสมกบจงหวดแมฮองสอนประกอบดวย

1) การประชาส มพนธ ให ความร การให ขอม ลและองคความร ต าง ๆ ควรจะเป นหนาทของ

กระทรวงศกษาธการโดยจะตองเรมปลกฝงและใหความรตงแตเดกและตองทาอยางตอเนอง และ

ตองครอบคลมประชาชนในทกพนท 2) การสนบสนนงบประมาณหนวยงานภาครฐสวนทองถนท

เกยวของและประชาชนในพนทมความคดเหนทเปนไปในทศทางเดยวกนวาภาครฐควรจะตอง

จดสรรงบประมาณใหผนาชมชนเชนผใหญบานหรอกานนในแตละชมชนเปนคนบรหารจดการเอง

เพราะประชาชนในชมชนตางกมความคนเคยกนในชมชนและทราบอยแลววาทตรงไหนเปนของ

ใครรวมทงทราบถงสภาพพนทของตนเองเปนอยางด 3) เพมการลงพนทของเจาหนาท เพอให

ประชาชนในไดรบทราบขอมลขาวสารอยางตอเนองและใหประชาชนในพนทเกดความคนเคยและ

ไวใจ เมอตองการขอความรวมมอในการทากจกรรมตาง ๆ กจะทาใหการดาเนนงานสะดวกขน ทง

ในสวนของการอบรมใหความรหรอสาธตวธการตาง ๆ 4) เพมการมสวนรวมของประชาชนโดย

การใหสทธอานาจในการบรหารจดการเองในชมชน โดยการคดผนาชมชนทจะเปนแกนนาใหเขา

มามสวนรวมเพออบรมใหความรและสนบสนนงบประมาณรวมทงอปกรณตาง ๆ ใหนาไปบรหาร

จดการเองซงการบรการจดการเองในชมชนจะเปนการกระตนและทาใหประชาชนเหนถง

168

ผลกระทบทจะเกดขนกบชมชนเองและโดยสวนใหญแลวประชาชนในพนทจะเชอผนาชมชน

มากกวาเจาหนาทภาครฐ

4.3.2 แนวทางสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนเชงนโยบาย

แนวทางสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนเชงนโยบายประกอบดวยการเผาภายใตการ

กากบ (Prescribed Burning) และนโยบายสงเสรมการปลกพชเศรษฐกจทดแทน ซงมรายละเอยดแต

ละประเดนดงน

4.3.2.1 การเผาภายใตการกากบ (Prescribed Burning)

การเผาภายใตการกากบเปนการเผาทตองไดรบใบอนญาตหรอไดรบการอนญาต

กอนทจะสามารถเผาวสดทางการเกษตรได ซงอาจแบงเปนการแบงโซนเผาภายใตการควบคมของ

เจาหนาทและนโยบายการชงเผาโดยเจาหนาท ซงมรายละเอยดดงน

1) นโยบายการแบงโซนเผาภายใตการควบคมของเจาหนาท

เจาหนาทหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของและประชาชนในพนท

ตางใหขอมลทเปนไปในทศทางเดยวกนวานโยบายทสามารถปองกนและแกไขปญหามลพษทาง

อากาศจากหมอกควนและทาใหประชาชนเขามามสวนรวมไดมากขนคอการแบงโซนเผาในพนท

ทาการเกษตรโดยการแบงพนทของจงหวดออกเปนโซนตาง ๆ แลวใหเจาหนาทหนวยงานภาครฐ

สวนทองถนทเกยวของเปนผมอานาจในการอนญาตและควบคมการการเผาในทโลงเพอไมใหเกด

ความเสยหายตอพนทอน ลดการเผาในทโลงพรอมกนและลดปรมาณหมอกควนทจะเกดจากการ

เผาในทโลงอนเปนสาเหตของการเกดภาวะหมอกควน ซงจะตองมการบรณาการรวมกนในทกภาค

สวนโดย (นายก, 2556) เจาหนาทสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน

กลาวถงประเดนดงกลาววา “พนทเกษตรกรรมใหมการแบงโซนนงพนทในการเผาทอาเภอหรอ

อบต. ใหเกษตรกรทาการขออนญาตกอนการเผาและการชงเผาโดยเจาหนาทสาหรบในพนทปาเพอ

ไมใหเกดการเผาพรอมกน” ซงความคดเหนดงกลาวสอดคลองกบ (นายค, 2556) เจาหนาททาง

หลวงชนบทจงหวดแมฮองสอนทกลาววา “ผมบอกวาถาจะเผาใหทางอาเภอกาหนดโซนดไหม

เดอนนตงแตวนนถงวนนใหหมบานนตาบลนพอเสรจแลวทงชวงหนอยแลวคอยอกหมบานหนง

ไมใหเผาทเดยวมนหายใจไมออกเราตองแบงโซน อาเภอปาย ปางมะผา กวาไปผมวามนกนาจะแก

ไดอยเพราะทกวนนเราตางคนตางเผา” เชนเดยวกนกบ (นายง, 2556) เจาหนาสานกงานทเทศบาล

เมองแมฮองสอนทกลาววา

169

มนเปนนโยบายทจะตองแกกนระดบชาตของในพนท เรากอยางทวาเรากพยายาม

ทจะปองกนกนอยแตวาความเปนไปไดในระดบจงหวดอาจจะเปนเรองของการจด

โซนการเผา ระยะเวลาของการเผาอาเภอนนอาจจะตองเผาในชวงระยะเวลานเวลา

นแบงเวลาแลวกพยายามชงเผาชงทาอะไรกนกอนซงสวนหนงในนโยบายของ

จงหวดกพยายามทจะทาแตวามนกจะตองใหเปนมาตรการทจรงจงและขอความ

รวมมอกนมากหนอยถงจะสาเรจ เรองของคนทเผาทงหลายอาจจะตองมฝาย

ตดตามตรวจสอบตองเพมบคลากรเพราะบางทเคยมลกษณะของหนวยงานทเปน

คนดแลเรองไฟปาเผาเองมเรองของงบประมาณเขามาเกยวของถาไมมไฟปากไมม

งบประมาณเขามาซงอนนนกนอกเหนอจากหนาทเรา

ซงเปนไปในทศทางเดยวกนกบ (นายณ, 2556) ชาวบานหมท 2 บานปาป

ทกลาวถงประเดนดงกลาวเพมเตมวา

ถาพดถงในพนทถามการเผาแบบถามนไหมตามธรรมชาตทมนรวงลงมานดหนอย

ชาวบานเผามนกไมคอยเทาไร แตพอมาตอนหลงหวหนาสวนเขากมกาหนด

กฎเกณฑวาหามเผามนกเลยอนตนไมมนรวงทงหวปกลางปทายปตนไมตนหนง

มนจะรวงเรอย ๆ นกถงสภาพปานะถาเปนการอนนหมายถงวาตงแตตนกสาม

เดอนสามเดอนกเรมหนาแลวเวลามนไหมทมนกรนแรงดบดวยแรงคนเอาไมอย

ตองรถน าของ อบต. แตถาไหมตามธรรมชาตตามทเคยเหนมาตอนทยงเลกเวลา

มนรวงลงมามนกเหมนแปบเดยวตนไมเลก ๆ กไมตายมนกเปนอยางนปญหาเรา

พอตอมามการกาหนดกฎเกณฑหามเผาเครองบนมนจะลงไมไดกมการลอคเปน

เดอนวาชวงนชวงนหามเผาแตกยงมการเผาอย

2) นโยบายชงเผาโดยเจาหนาท

นอกจากการแบงโซนเผาในทซงสวนใหญจะทาในพนทเกษตรกรรมแลว

ในสวนของพนทปาเองกควรจะตองมการดแลจดการเพอปองกนมลพษทางอากาศจากหมอกควนท

อาจจะเกดขนโดยใหเจาหนาททมความรความสามารถและความชานาญรวมทงมอานาจหนาทใน

การดาเนนการ ทาการชงเผาในปรมาณทจาเปนตองทาการเผาจรง ๆ เพอลดปรมาณการสะสมของ

เชอเพลงและลดความรนแรงทอาจจะเกดขนในกรณทมเชอเพลงสะสมในปรมาณมากแลวมการเผา

ในพนทปาเกดขน ซงการชงเผาโดยเจาหนาทจะเปนการปองกนความเสยหายทจะเกดกบพนทปาได

170

มากกวาการปลอยทงไวแลวใหประชาชนในพนทเขามาลกลอบเผาในปา โดย (นายก, 2556)

เจาหนาทสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอนกลาวถงประเดน

ดงกลาววา “การชงเผาโดยเจาหนาทสาหรบในพนทปาเพอไมใหเกดการเผาพรอมกนแตตามวถแลว

สวนใหญจะเผาพรอมกนเพราะพนทเดยวกนมนกจะแหงพรอมกน” และ (นายค, 2556) เจาหนาท

สานกงานทางหลวงชนบทจงหวดแมฮองสอนกลาวถงประเดนดงกลาววา “ใหหนวยงานราชการท

เกยวของเขาไปดแลตดไมบาง ทาลายปาบาง อนนเรากเหนอย แตเราไมมหนาทการเดนทางไป

ขางบน ถาชาวบานไปแบกของเขาตองเผากอนไมงนใบไมมนลน คอสาเหตผมกมองวาเกดจากสวน

น”

4.3.2.2 นโยบายสงเสรมการปลกพชเศรษฐกจทดแทน

การเผาในทโลงทงในพนททาการเกษตรและพนทปาเพอทาไรเลอนลอยลวนแต

มาจากการปลกพชหมนเวยนทมชวงอายเกบเกยวสนทาใหมเศษวสดเหลอทงทางการเกษตรทตอง

กาจดในทก ๆ ป และตองเพมพนทเพาะปลกไปเรอย ๆ ตามนโยบายสงเสรมดานเศรษฐกจเกษตร

ของประเทศ ซงภาครฐทเกยวของควรจะพจารณาพชท เหมาะตอการเพาะปลกในจงหวด

แมฮองสอนเองทมขอจากดเรองลกษณะทางภมประเทศเปนหบเขาแองกระทะมภเขาสงลอมรอบม

พนทราบสาหรบอยอาศยไมกตารางกโลเมตร แตตองแบงพนทเหลานนไปทาการเพาะปลกเพอ

นาไปขายสรางรายไดใหกบครอบครว การพจารณาปลกพชเศรษฐกจอยางอนในทเหมาะสมกบ

จงหวดแมฮองสอนจงนาจะเปนอกทางหนงทจะสามารถปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศ

จากการเผาในทโลงอนเปนสาเหตของการเกดปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนได ซง

เจาหนาทในหนวยงานภาครฐสวนทองถนหลายหนวยงานไดนาเสนอใหมการปลกพชอน ๆ เชน

การปลกไมสกโดยการสงเสรมตนกลาจากภาครฐทเกยวขอและขออนญาตปลกรวมทงขนทะเบยน

ควบคมใหถกตองตามกฎหมายของกรมปาไมโดย (นายค, 2556) เจาหนาทสานกงานทางหลวง

ชนบทจงหวดแมฮองสอนไดเสนอแนวทางในการสงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของ

ประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอนวา

ผมยงมองวาแมฮองสอนเหมาะกบการปลกไมสกถาสงเสรมด ๆ เปนไมเศรษฐกจ

ได แตวาตอนนกยงตดปญหาทปาไมบอกวาทของคณตองมเอกสารสทธแต

แมฮองสอนไมม ถาตามความคดผมใหปลกไปเลยดกวาไปตดมาจากปาคณจะขาย

หรอใหลกใหหลานกแลวแตคณทาในพนทของคณทมอยหามบกรกปาปลก 20

ตน 50 ตนเปนมรดกใหลกใหหลาน ไมสกตอไปอาจจะไมมแลวแตทางปาไมบอก

วาถาไมม นส.3 หรอโฉนดไมใหปลก ถาปลกจะไปยดเอาของชาวบานคอมนสวน

171

กระแสกบชาวบาน ถาเขาไมรจะแกอยางไรดวยภมประเทศแบบนผมวาควรจะมา

สงเสรมใหปลกไมสกไปเลยถาจะสงเสรมจรง ๆ กใหไมกลาไปเลยแตละคนไป

ขนทะเบยนกบอาเภอเลยวาคณมกตนใหผใหญแบงเขตเลยวาตรงนทคณถาคน

ไหนไปตดในปาโทษตองหนก

สอดคลองกบ (นายข, 2556) เจาหนาทสาธารณสขจงหวดแมฮองสอนทเสนอแนวทาง

สงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในระดบนโยบายเรองการปลกพชชนดอนโดยการให

ประชาชนในพนทปลกไมเศรษฐกจทเปนไมยนตนเชนตนชาหรอตนกาแฟซงผลผลตทไดจากการ

ปลกเหลานนเกษตรกรสามารถเกบมาขายเพอสรางรายไดใหครอบครวไดแตไมมสทธทจะตดหรอ

โคนตนไมเหลานน โดยหนวยงานภาครฐทเกยวของตองเปนผรบซอผลผลตทางการเกษตรเหลานน

กตองมองเชงระบบเชงเศรษฐกจมากกวาทจะมองทางดานกฎหมายอยางเดยว

อยางเชนชาวบานเขาถางปาเอาเฉพาะเรองทาไรกอนชาวบานเขาถางปาทงผนเอา

ไมใหญ ๆ ออกกอนแลวเผามาปลกขาวซงกไดไมเยอะ เปนเลอนลอยกตอง

เปลยนไปเรอย ๆ ปนไมสมบรณกตองยายไปทใหมเปนอยางนไปเรอย ๆ มนเปน

วถของพชลมลกทตองอาศยขาวเปนหลก ถามองเชงระบบทเขาจดโซนนงทาง

การเกษตรพวกนมนนาจะปลกพชทางการเกษตรทเปนไมยนตน เปนไมเศรษฐกจ

ไมยนตนใหเขามสวนรวมแทนทจะสนบสนนเปนงบปลกปาเปนอะไรกสนบสนน

เปนขาวเปนอะไรไปผมมองอยางนขาวลนสตอก ถงกบลมโกดงนาจะเอามา

สนบสนนตรงนมากกวาเปนงบประมาณในการจางปลกปาจางปลกไมยนตนพอ

มนออกดอกออกผลมาเขากมสทธทจะเกบกนแตเขาไมมสทธทจะตดโคนขาวก

เปนเหมอนคาจางปลกไมยนตนใหเขาชวยใหปาชมชนเขาจะไดเกบผลเกบอะไร

ดวยใหมสวนรวมสวนหนงใหแสดงความเปนเจาของมนกจะไมเกดการเผาถาเกด

วาเรายงคงหามปรามเขาไมสนบสนนเขาเขากยงคงตองถางปาไปเรอย ๆ ปลกขาว

ไปเรอย ๆ เพราะวาเขาตองกนขาว

จงสรปไดวาแนวทางสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขปญหา

มลพษทางอากาศจากหมอกควนทเหมาะสมกบจงหวดแมฮองสอนประกอบดวย 1) การเผาภายใต

การกากบ (Prescribed Burning) ซงเปนการเผาทตองตองไดรบใบอนญาตหรอไดรบการอนญาต

กอนทจะสามารถเผาวสดทางการเกษตรได ไดแก 1.1) นโยบายการแบงโซนเผาภายใตการควบคม

172

ของเจาหนาทในพนททาการเกษตรโดยการแบงพนทของจงหวดออกเปนโซนตาง ๆ แลวให

เจาหนาทหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของเปนผมอานาจในการอนญาตและควบคมการเผา

ในทโลง เพอไมใหเกดความเสยหายตอพนทอน ลดการเผาในทโลงพรอมกนและลดปรมาณหมอก

ควนทจะเกดจากการเผาในทโลง ซงจะตองมการบรณาการรวมกนในทกภาคสวน 1.2) นโยบายชง

เผาโดยเจาหนาทในพนทปาโดยใหเจาหนาททมความรความสามารถและความชานาญรวมทงม

อานาจหนาทในการดาเนนการ ทาการชงเผาในปรมาณทจาเปนตองทาการเผาจรง ๆ เพอลดปรมาณ

การสะสมของเชอเพลงและลดความรนแรงทอาจจะเกดขนในกรณทมเชอเพลงสะสมในปรมาณ

มากแลวมการเผาในพนทปาเกดขน 2) นโยบายสงเสรมการปลกพชเศรษฐกจทดแทนภาครฐท

เกยวของควรจะพจารณาพชทเหมาะตอการเพราะปลกในจงหวดแมฮองสอนเองซงมขอจากดเรอง

ลกษณะทางภมประเทศทเปนหบเขาแองกระทะมภเขาสงลอมรอบมพนทราบสาหรบอยอาศยไมก

ตารางกโลเมตรแตตองแบงพนทเหลานนไปทาการเพาะปลกเพอนาไปขายสรางรายไดใหกบ

ครอบครวการพจารณาปลกพชเศรษฐกจอยางอนในทเหมาะสมกบจงหวดแมฮองสอนจงนาจะเปน

อกทางหนงทจะสามารถปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากการเผาในทโลงอนเปน

สาเหตของการเกดปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนได เชน การปลกตนชา การปลกกาแฟ

และการปลกไมสกโดยการสงเสรมตนกลาจากภาครฐทเกยวขอและขออนญาตปลกรวมทงขน

ทะเบยนควบคมใหถกตองตามกฎหมายของกรมปาไม เปนตน

ตารางท 4.7 แนวทางในการสงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน

ในจงหวดแมฮองสอน

ประเดน ผลการศกษา

1. แนวทางสงเสรมการมสวน

รวมของประชาชนเชง

บรหารจดการ

- การประชาสมพนธใหความร โดยจะตองเรมปลกฝงและใหความรตงแตเดกและตองทาอยางตอเนองเพอให

เกดผลทงนและในสวนของการใหความรแกประชาชนจะตองทาอยางตอเนองตลอดทงปและตองครอบคลม

ประชาชนในทกพนท

- การสนบสนนงบประมาณ ภาครฐควรจะตองจดสรรงบประมาณใหผนาชมชนเชนผใหญบานหรอกานนในแต

ละชมชนเปนคนบรหารจดการเองเพราะประชาชนในชมชนตางกมความคนเคยกนในชมชนและทราบอยแลว

วาทตรงไหนเปนของใครรวมทงทราบถงสภาพพนทของตนเองเปนอยางดซงจะทาใหการทางานงายขน

- เพมการลงพนทของเจาหนาท เพอใชประชาชนในไดรบทราบขอมลขาวสารตางอยางตอเนองและใหประชาชน

ในพนทเกดความคนเคยและไวใจ เม อตองการขอความรวมมอในการทากจกรรมตาง ๆ กจะทาใหการ

ดาเนนงานสะดวกขน ทงในสวนของการอบรมหรอสาธตวธการตาง ๆ

- เพมการมสวนรวมของประชาชน โดยการใหสทธอานาจในการบรหารจดการเองในชมชน โดยการคดผนา

ชมชนทจะเปนแกนนาใหเขามามสวนรวมหมบานละ 5-10 คนเพออบรมใหความรและสนบสนนงบประมาณ

รวมทงอปกรณตาง ๆ ใหนาไปบรหารจดการเองซงจะเปนการกระตนและทาใหประชาชนเหนถงผลกระทบท

จะเกดขนกบชมชนเองและโดยสวนใหญแลวประชาชนในพนทจะเชอผนาชมชนมากกวาเจาหนาทภาครฐ

173

ตารางท 4.7 (ตอ)

ประเดน ผลการศกษา

2. แนวทางสงเสรมการมสวน

รวมของประชาชนดานเชง

นโยบาย

- การเผาภายใตการกากบ (Prescribed Burning) ซงเปนการเผาทตองตองไดรบใบอนญาตหรอไดรบการอนญาต

กอนทจะสามารถเผาวสดทางการเกษตรได ไดแก นโยบายการแบงโซนเผาภายใตการควบคมของเจาหนาทใน

พนททาการเกษตร โดยการแบงพนทของจงหวดออกเปนโซนตาง ๆ แลวใหเจาหนาทหนวยงานภาครฐสวน

ทองถนทเกยวของเปนผมอานาจในการอนญาตและควบคมการเผาในทโลง เพอไมใหเกดความเสยหายตอ

พนทอน ลดการเผาในทโลงพรอมกนและลดปรมาณหมอกควนทจะเกดจากการเผาในทโลง และนโยบายชง

เผาโดยเจาหนาทในพนทปาโดยใหเจาหนาททมความรความสามารถและความชานาญรวมทงมอานาจหนาทใน

การดาเนนการ ทาการชงเผาในปรมาณทจาเปนตองทาการเผาจรง ๆ เพอลดปรมาณการสะสมของเชอเพลงและ

ลดความรนแรงทอาจจะเกดขนในกรณทมเชอเพลงสะสมในปรมาณมากแลวมการเผาในพนทปาเกดขน

- นโยบายสงเสรมการปลกพชเศรษฐกจทดแทนภาครฐทเกยวของควรจะพจารณาพชทเหมาะตอการเพราะปลก

ในจงหวดแมฮองสอนเองซงมขอจากดเรองลกษณะทางภมประเทศทเปนหบเขาแองกระทะมภเขาสงลอมรอบ

การพจารณาปลกพชเศรษฐกจอยางอนในทเหมาะสมกบจงหวดแมฮองสอน เชน การปลกตนชา การปลกกาแฟ

และการปลกไมสกโดยการสงเสรมตนกลาจากภาครฐทเกยวขอและขออนญาตปลกรวมทงขนทะเบยนควบคม

ใหถกตองตามกฎหมายของกรมปาไม เปนตน

174

บทท 5

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การศกษาเรองการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนในจงหวดแมฮองสอน 1) เพอศกษากระบวนการมสวนรวมของประชาชนในปองกนและ

แกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน 2) ศกษาปจจยความสาเรจและปญหาหรอ

อปสรรคของกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนในจงหวดแมฮองสอนและ 3) นาเสนอแนวทางการมสวนรวมของประชาชนในการปองกน

และแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอนซงสามารถสรปและอภปรายผล

การศกษาไดดงน

5.1 สรปและอภปรายผลการศกษา

ผศกษาไดสรปผลการศกษาตามวตถประสงค ไดแก กระบวนการมสวนรวมของประชาชนใน

ปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน ปจจยความสาเรจและปญหา

หรออปสรรคของการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอก

ควนในจงหวดแมฮองสอน และแนวทางในการสงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนใน

การปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน ซงมรายละเอยดในแตละ

ประเดนดงน

176

5.1.1 การมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

การมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควน

ในจงหวดแมฮองสอน ประกอบดวย สาเหตของการเกดมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวด

แมฮองสอน ผลกระทบของมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน กระบวนการมสวน

รวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน และ

รปแบบการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนใน

จงหวดแมฮองสอน สามารถสรปผลการศกษาในแตละประเดนไดดงน

5.1.1.1 สาเหตของการเกดมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

ไดแก การเผาในทโลง (Open Burning) ลกษณะทางภมศาสตรของจงหวดแมฮองสอนและมลพษทาง

อากาศจากประเทศใกลเคยง สามารถสรปรายละเอยดแตละประเดนไดดงน

ประเดนทหนง การเผาในทโลง แบงตามลกษณะพนท ไดแก 1) การเผาในพนทปาเพอ

ลาสตว ซงสอดคลองกบสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน (2555) ท

กลาววาสาเหตททาใหเกดไฟปาคอคนทเขาไปลาสตวจดไฟเพอใหสตวหนออกจากทซอน และหาของ

ปาซงสอดคลองกบ มงคล รายะนาคร (2553) ทระบวาการเกดไฟปาสวนใหญเกดจากคนทจดไฟเพอหา

ของปา ลาสตว เผาไร ซงจากสถตการเกดไฟปาในจงหวดเชยงใหมระหวางเดอนมกราคม-เมษายนของ

ป 2551 และ 2552 เจาหนาทเขาไปดบไฟปาปละมากกวา 1,400 ครงและพนทความเสยหายทเกดขนม

มากกวาปละ 9,000 ไร นอกจากนยงพบวาประชาชนในพนทมความเชอวาการเผาในพนทปาจะทาให

ของปาเจรญเตบโตงอกงาม เชน ผกหวาน เหดถอบ เปนตน ซงสอดคลองกบงานวจยของสภคจารย เชอ

ยง (2553) ทพบวาสาเหตของการเกดปญหาหมอกควนในตาบลดอนแกวในปจจบนสวนหนงเกดจาก

ความเชอเดมของประชาชนทเชอวาของปาบางชนดจะตองถกกระตนดวยความรอนจงจะผลดอกออก

ผล เชน ผกหวาน เหดเผาะ เปนตน และเปนไปในทศทางเดยวกนกบสานกจดการคณภาพอากาศและ

เสยง (2556) ทกลาววาหนงในสาเหตหลกของการเผาในทโลงคอการลกลอบเผาในพนทปาเพอหาของ

ปาและลาสตวนอกจากนยงเผาตามความเชอทวาจะชวยใหผกงอกใหมมากขน รวมทงการเผาในพนท

ปาเพอทาเกษตรไรเลอนลอยขยายพนทเพาะปลก 2) การเผาในพนททาการเกษตรเพอทาลายเศษวสด

เหลอทงทางการเกษตร ทาลายเชอโรคในดนและประชาชนในพนทบางสวนเชอวาการเผาในพนททา

การเกษตรสามารถเพมผลผลตทางการเกษตรของพชประเภทถวได ซงสอดคลองกบ มงคล รายะนาคร

(2553) ทกลาวถงการเผาเศษพชและวสดทางการเกษตรวาเปนการเผาเพอเตรยมทาการเกษตรและสวน

177

หนงมความเชอทวาการเผาเพยงเลกนอยไมกอใหเกดปญหา ชวยเพมผลผลต ชวยกาจดเศษวชพชและ

เชอโรคในดน และสอดคลองกบงานวจยของสภคจารย เชอยง (2553) ทพบวาสาเหตของปญหาหมอก

ควนในปจจบนขององคการบรหารสวนตาบลดอนแกว สวนหนงเกดจากการเผาในพนททาการเกษตร

เนองจากประชาชนเชอวาเปนการปรบคาความเปนกรดดางในดนเปนการฆาเชอโรคทมอยหลงการเกบ

เกยวและเปนการปรบหนาดนเพอทาการเพาะปลกพชอยางอนตอไปและเปนไปในทศทางเดยวกนกบ

กรมควบคมมลพษควบคมมลพษ (2556) ทกลาววาหนงในสาเหตหลกของการเผาในทโลงคอการเผา

เศษวสดทางการเกษตร เชน ตอซงขาว ฟางขาว และซงขาวโพดนอกจากนยงพบวาการเผาในพนททา

การเกษตรเปนวธทงาย สะดวกรวดเรวและลดคาใชจายไดอกดวย 3) การเผาในพนทชมชน เพอทาลาย

เศษใบไม กงไม เศษหญาทเกดขนภายในชมชน ซงสอดคลองกบสานกจดการคณภาพอากาศและเสยง

(2556) ทกลาววา การเผาขยะ เศษวชพช เศษกงไมใบไมในชมชนเปนสาเหตหกของการเผาในทโลง

4) การเผาในพนทขางทางเพอทาลายตนไม กงไมและเศษวชพชขางทาง ซงสอดคลองกบมงคล รายะ

นาคร (2553) ทกลาววาการเผาเศษวชพชรมถนนเปนอกสาเหตหนงของการเกดหมอกควนในจงหวด

เชยงใหม รวมทงการลามมาจากพนททาการเกษตรและ 5) สาเหตอน ๆ เชน คนตางถนหรอคนตางดาว

ความคกคะนองของคนทเขาไปหาของปาและกลนแกลงเจาหนาทหรอคนในพนท ซงสอดคลองกบ

งานวจยของสดชว ชมงานดและคณะ (2553) ทพบวาในพนทตาบลขนยวมมการเผาเพอกลนแกลง

เจาหนาทอาสาสมครเฝาระวงไฟปาทไดรบการสนบสนนจากองคการบรหารสวนตาบลและฝาย

ปกครองเนองจากมกลมคนทไมพอใจตอการคดสรรคนทจะมาเปนอาสาสมครเพราะการเปน

อาสาสมครจะไดรบคาตอบแทนและบางคนไมไดกลนแกลงดวยการเผาแตไมชวยดบไฟและสอดคลอง

กบ สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน (2555) ทกลาววา สาเหตททาให

เกดไฟปาเกดจากความขดแยง ซงชาวบานอาจเกดความขดแยงกบหนวยงานราชการในพนทแลวแกลง

โดยจดไฟเผาปา

ประเดนตอมาคอลกษณะทางภมศาสตรของจงหวดแมฮองสอนซงเปนแองกระทะทม

ภเขาสงลอมรอบและเปนลกษณะทมผลตอการสะสมของหมอกควน โดยสอดคลองกบงานวจยของ

สภคจารย เชอยง (2553) ทพบวาสาเหตของปญหาหมอกควนในองคการบรหารสวนตาบลดอนแกว

สวนหนงเนองมาจากตาบลดอนแกวอยในเขตอาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม ซงสภาพพนทโดยทวไป

ของจงหวดเชยงใหมมสภาพเปนแองกระทะและเปนไปในทศทางเดยวกนกบงานวจยของ ธญจนพร

สกสด (2554) ทพบวาสภาพแวดลอมทเอออานวยตอสถานการณมลพษทางอากาศในจงหวดเชยงใหม

ประกอบดวยปจจยหลก 2 ประการหนงในปจจยทสาคญ คอ สภาพภมประเทศของจงหวดเชยงใหมและ

178

พนทภาคเหนอตอนบนทมสภาพเปนแองกระทะทเรยกวา แองเชยงใหม-ลาพน โดยมภเขาสงลอมรอบ

ทกดาน

ลกษณะภมอากาศของจงหวดแมฮองสอนสงผลตอการสะสมของหมอกควน เนองจาก

จงหวดแมฮองสอนอยในภมอากาศเขตรอนจด ตอนกลางวนมอณหภมสงมาก เนองจากอทธพลของ

แสงแดด สวนในตอนกลางคนไดรบอทธพลของลมภเขาทาใหอากาศภายในหบเขาเยนลงอยางรวดเรว

เมอความรอนตอนกลางวนลอยตวสงขนปะทะกบความชนของอากาศในตอนกลางคน จงเกดเปน

หมอกควนปกคลมในบรเวณหบเขา ซงเมอมการเผาในทโลงหมอกควนและอนภาคฝ นทเกดขนจงถก

มวลอากาศกดทบไว ไมสามารถถกพดพาไปไหน โดยสอดคลองกบงานวจยของสภคจารย เชอยง

(2553) ทพบวาสาเหตของปญหาหมอกควนในปจจบนขององคการบรหารสวนตาบลดอนแกว สวน

หนงเกดเนองจากเมอเขาสฤดแลงพนดนมความกดอากาศสงทาใหอากาศจากพนดนทาใหควนไฟท

เกดขนไมสามารถลอยตวขนไปสขางบนไดและสอดคลองกบงานวจยของ จนตรตน ราชสงศ (2553)

ทพบวาลกษณะทางอตนยมวทยาทมผลกบปรมาณฝ นละอองขนาดเลก (PM10) มากทสด คอสภาวะทม

ความกดอากาศสง ความเรวลมตาและไมมเมฆ ซงเปนสภาพอากาศแบบปดและสภาวะทมจานวนจด

ความรอนสงทสดคอสภาวะทมความกดอากาศสง ความเรวลมตาและมเมฆมาก ซงทงสองลกษณะไม

เหมาะตอการเผาในทโลงในพนทเพราะจะสงผลตอการสะสมของหมอกควนทเกดจากการเผาไดและ

เปนไปในทศทางเดยวกนกบงานวจยของ ธญจนพร สกสด (2554) ทพบวาสภาพแวดลอมทเอออานวย

ตอสถานการณมลพษทางอากาศในจงหวดเชยงใหม ประกอบดวยปจจยหลก 2 ประการหนงในปจจยท

สาคญ คอสภาพอากาศในฤดรอนทแหงแลง ความชนสมพทธในอากาศตา เมอมความกดอากาศสงหรอ

มวลอากาศเยนจากประเทศจนเคลอนผานจะทาใหอากาศจมตวลง สภาพอากาศนง สงผลใหเกดการ

สะสมของฝ นละอองอยในบรรยากาศไดนานและฝ นไมสามารถกระจายออกไปได และประเภทปาใน

จงหวดแมฮองสอนสวนใหญเปนปาชนดผลดใบ ไดแก ปาเตงรงและปาเบญจพรรณ ซงเปนประเภทปา

ทตนไมในปาตองมการทงใบตามธรรมชาตในชวงฤดแลงเพอปรบตวใหเขากบสภาพธรรมชาตท

เปลยนไปและเรมแตกใบอกครงในฤดใบไมผลตามวฏจกรของพชในปาเตงรง สอดคลองกบสานกงาน

จงหวดแมฮองสอน (2554) ทกลาววาจงหวดแมฮองสอนมปาชนดผลดใบ ไดแก ปาผสมเบญจพรรณ

และปาเตงรง นอกจากนยงพบปาไรรางและปาไรเลอนลอย พชพนธไมในปาสวนใหญเปนไมมคา เชน

ไมสก ไมเตงรง ไมแดง ไมประด ไมชงชง ไมมะคาโมง ไมรกฟา ไมยมหอม ไมตะเคยนทอง ไม

ตะเคยนหน ไมเตง ไมรง ยางเหยง ไมพลวง ไมตะแบ เปนตน

179

ประเดนสดทายมลพษทางอากาศของประเทศเพอนบานมผลตอการเกดหมอกควนใน

จงหวดแมฮองสอน เนองจากจงหวดแมฮองสอนมแนวพรมแดนตดกบประเทศสหภาพเมยนมารและอย

ใกลกบจงหวดทมปญหาเกยวกบการเกดมลพษทางอากาศจากหมอกควน เชน จงหวดเชยงใหม จงหวด

เชยงรายเปนตน เมอประเทศสาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมารหรอจงหวดใกลเคยงมการเผาในทโลง

ประกอบการอทธพลจากความเรวของลมและทศทางการพดของลม หมอกควนทเกดจากการเผาไหมจะ

ถกพดพาและเกดการสะสมอยในพนทจงหวดแมฮองสอน ซงสอดคลองกบงานวจยของสภคจารย

เชอยง (2553) ทพบวาสาเหตของปญหาหมอกควนในปจจบนขององคการบรหารสวนตาบลดอนแกว

สวนหนงเกดจากการมลมพดพานาเอาควนมาจากทอนมาสมทบทาใหจงหวดเชยงใหมเกดปญหาหมอก

ควนเพมมากขน

5.1.1.2 ผลกระทบของมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน ไดแก

ผลกระทบดานสขภาพ ผลกระทบดานการทองเทยวและผลกระทบตอการคมนาคม สามารถสรปผล

การศกษาในแตละประเดนไดดงน

ผลกระทบดานสขภาพ พบวาประชาชนในพนทไดรบผลกระทบทเกดจากหมอกควน

โดยอาการฉบพลนเมอไดรบควนจะกอใหเกดอาการแสบตา ระคายเคองตา หายใจลาบากและกอใหเกด

โรคเกยวกบระบบทางเดนหายใจ สอดคลองกบมงคล รายะนาคร (2553) ทกลาวถงผลกระทบทางดาน

มลพษทางอากาศโดยทวไป ไดแก การรสกระคายเคองหรอแสบตา ภาวะการหายใจไมสะดวก

โดยเฉพาะคนทเปนโรคหอบหดมความเสยงทจะมอาการทรดหนกและเสยชวตไดเนองจากหมอกควน

จะสงผลใหการทางานของปอดลดลงอยางรวดเรว และสอดคลองกบสานกจดการคณภาพอากาศและ

เสยง (2556) ทกลาววา ฝ นละอองหรอหมอกควนทสะสมอยในบรรยากาศทมคาเกนเกณฑมาตรฐาน

กาหนดจะสงผลกระทบโดยตรงตอสขภาพอนามยของประชาชน ซงความรนแรงขนอยกบปรมาณฝ น

ละอองทไดรบและระยะเวลาทไดรบ โดยอาการทพบทวไปไดแก แสบตา ตาแดง น าตาไหล คอแหง

ระคายเคอง ไอ จาม มนามกและแสบจมก เปนตน

สาหรบผลกระทบดานการทองเทยว พบวาจงหวดแมฮองสอนไมไดรบผลกระทบ

ดงกลาวเทาใดเมอเปรยบเทยบกบจงหวดทมนกทองเทยวนยมไปเทยวตลอดทงปอยางจงหวดเชยงใหม

และจงหวดเชยงราย ทงนเปนเพราะจงหวดแมฮองสอนเหมาะแกการทองเทยวในชวงฤดหนาวทม

อากาศเยนสบายแตชวงทมหมอกควนเปนชวงฤดแลงทนกทองเทยวไมคอยนยมมาเทยว ซงสอดคลอง

กบมงคล รายะนาคร (2553) ทกลาววาผลกระทบของมลพษอากาศโดยเฉพาะปทมหมอกควนมากกวา

180

ปรกตมสวนทาใหรายไดเขาสภาคการทองเทยวของจงหวดเชยงใหมลดลงอยางกะทนหนซงสงผล

กระทบตอภาวะการวางงานของประชาชนจานวนมาก

และผลกระทบตอการเดนทางคมนาคม พบวาหมอกควนสงผลกระทบตอทศนวสย

การเดนทางทงทางบกและทางทางอากาศ โดยเทยวบนจากจงหวดเชยงใหมสจงหวดแมฮองสอนถก

ยกเลกในหลายเทยวบน เนองจากมสภาวะหมอกควนหนาแนนบดบงทศนวสยของการเดนทางรวมทง

การคมนาคมทางบกทประชาชนหลายคนเลอกทจะไมเดนทางไปไหนในชวงทมหมอกควนหนาแนน

ซงสอดคลองกบสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน (2555) ทกลาววา

หมอกควนทเกดจากไฟปากอใหเกดทศนวสยไมดตอการบนบางครงเครองบนไมสามารถขนบนหรอลง

จอดได

5.1.1.3 การมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนในจงหวดแมฮองสอน มประเดนทพจารณา ไดแก ความโปรงใสของกระบวนการมสวนรวม

(Transparency) ทรพยากร (Resources) ความเพยงพอและการเขาถงขอมล (Sufficiency and Access

Data) ความครอบคลมของผ มสวนไดสวนเสย (Stakeholders) ซงสามารถสรปและอภปรายผล

การศกษาไดดงน

กระบวนการมสวนรวมมความโปรงใส (Transparency) ในระดบหนง โดยเปน

กระบวนการทมการชแจงรายละเอยดมาตรการ/ กจกรรมใหประชาชนไดรบทราบ นอกจากนยงพบวา

กระบวนการมสวนรวมดงกลาวไดเปดโอกาสใหประชาชนรวมแสดงความคดเหนทงเปนทางการและ

ไมเปนทางการเพ อรบฟงความคดเหนจากประชาชน อยางไรกตาม พบวาความคดเหนทไดจาก

ประชาชนไมไดถกนาไปเปนขอมลในการพจารณากาหนดมาตรการหรอนโยบายตาง ๆ ซงสงผลตอ

การตดสนใจเขามามสวนรวมของประชาชน ทาใหประชาชนบางสวนยงไมยอมรบมาตรการ/ กจกรรม

ของหนวยงานภาครฐ สอดคลองกบงานวจยของ สรพฒน ลาภจตร (2550) ทพบวาความโปรงใสของ

องคกร (อบต.) การปฏบตตามกฎระเบยบของอบต. ความรบผดชอบกระตอรอรนทจะแกไขปญหาอยาง

จรงจง การดแลเอาใจใสตอทกขสขของประชาชนเปนสาเหตสาคญหรอมอทธพลทงทางตรงและ

ทางออมตอการตดสนใจเขามสวนรวมของประชาชน ทงนเครตน เจมส แอล (2547) กลาวถงกฎ

พนฐานในการดาเนนการกบสาธารณชนคอ “ความโปรงใสนาไปสความเชอมน” หมายความวา ตราบ

ใดทสาธารณชนสามารถทจะมองเหนวาการตดสนใจนนดาเนนการไปไดอยางไรความเชอมนในการ

ตดสนใจและความเชอมนในผททาการตดสนใจกจะมเพมมากขน ดงนนเมอการตดสนใจรวมไดกระทา

ลงไปโดยผานกระบวนการทางเทคนคทซบซอนไมไดอธบายใหกบสาธารณะชนทราบ ความเชอมนก

181

จะลดลง หลายครงทการตดสนใจไมมความโปรงใส เมอปรากฏผลออกมาในตอนสดทาย ความเชอถอ

ทงหลายกจะหมดไป ในกรณเชนนนไมใชการตดสนใจทางเทคนคทไมเพยงพอหรอไมเหมาะสมแต

เปนเพราะกระบวนการการตดสนใจนนขาดความโปรงใส สาธารณชนกจะเกดความสงสยขนมา

ทรพยากร (Resources) ทพจารณาในกระบวนการมสวนรวมคองบประมาณและ

บคคลากร ซงพบวางบประมาณทใชในการดาเนนงานเพอทากจกรรมตาง ๆ ใหประชาชนเขามามสวน

รวมในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนของหนวยงานทเกยวของมความสาคญตอ

การดาเนนงาน ในหลายหนวยงานตองไปดงเอางบปรกตมาใชในการดาเนนงานและระบบการเบกจาย

งบประมาณในการดาเนนงานมขนตอนทใชระยะเวลานาน ทาใหการดาเนนงานขาดความตอเนองและ

ไมครอบคลม เชนเดยวกบประชาชนทไมมความเพยงพอของงบประมาณทไดจากหนวยงานภาครฐท

เกยวของเพราะมจานวนงบประมาณลดลงและผนาชมชนจะตองเปนคนออกงบประมาณในการดาเนน

เองกอน เมอไดงบประมาณจากหนวยงานทเกยวของจงนามาทดแทนกบงบประมาณทออกไป ซงสวน

ตางท เกดขนผ นาชมชนจะเปนคนออกเอง ทาใหการทากจกรรมหรอการรณรงคในพนท ยงไม

ครอบคลมทงหมดและประชาชนในพนทกยงไมเขามามสวนรวมทงหมด ในสวนของบคลากรในการ

ดาเนนงานของหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของพบวาไมเพยงพอตอการดาเนนการและ

หนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของหลายหนวยงานไมมเจาหนาทเฉพาะสาหรบดาเนนตาม

มาตรการ ทาใหการลงพนทใหขอมลความรหรอการทากจกรรมอยางครอบคลมเปนไปไดยาก แตใน

สวนของประชาชนมความเพยงพอของบคลากรทเขารวมกจกรรม นอกจากนยงพบวามกฎของชมชนท

1 ครอบครวตองมผเขารวมกจกรรมอยางนอย 1 คน ซงความไมเพยงพอของทรพยากรทกลาวไปแลวใน

ขางตนสอดคลองกบสถาบนพระปกเกลา (2547) ทกลาววา การขาดแคลนทรพยากรสะทอนใหเหนถง

การขาดความผกพนในดานการจดการ ดงนนการดาเนนงานจะตองมความแนใจวาไมไดทามากเกนกวา

หนาทในการบรหารจดการ แตหากบางครงทรพยากรมความจากดจรง ในกรณเหลานใหเลอกเนน

กจกรรมการมสวนรวมของประชาชน ณ จดทเปนหลกของการตดสนใจทเกดขนหลงจากทางเลอก

ตาง ๆ ไดมการพจารณาแตตองกอนการทเราจะผกมดหรอผกพนกบทางเลอกทชอบมากกวา

สาหรบความเพยงพอและการเขาถงขอมล (Sufficiency and Access Data) พบวาขอมล

ทภาครฐใหกบประชาชนมความเหมาะสมและประชาชนสวนใหญเขาถงขอมลได ซงมผลตอการเขามา

มสวนรวมของประชาชน เพราะชองทางการสอสารและขอมลทครอบคลมจะทาใหประชาชนในพนท

สามารถเขาถงขอมลไดอยางเพยงพอ ซงการไดรบขอมลหรอการเขาถงขอมลอยางเพยงพอจะมผลจะทา

ใหประชาชนเขามามสวนรวมในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนเพมมากขน โดย

182

สอดคลองกบงานวจยของรสสคนธ วงคแสนคา (2550) ทพบวาการไดรบขอมลขาวสารจากภาครฐและ

เอกชนทรวมกนเผยแพร รณรงคประชาสมพนธการงดการเผาในทโลงทาใหประชาชนมพฤตกรรมใน

การลดการเผาเพอปองกนผลกระทบจากมลพษทางอากาศ

การดาเนนงานเพอปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวด

แมฮองสอนมความครอบคลมของผมสวนไดเสย (Stakeholders) สวนใหญทเกยวของทงในสวนของ

หนวยงานภาครฐอยางกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทไดกาหนดแนวทางการ

ดาเนนงานและการใหหนวยงานราชการอน ๆ ทเกยวของเขามามสวนรวมในการดาเนนงานมากขน

รวมทงประชาชนในชมชนทตางกเขามามสวนรวมในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอก

ควนอยางครอบคลมท งในสวนของเยาวชน ผ สงอาย ผ นาชมชนและสมาชกคนอน ๆ ซงความ

ครอบคลมของผมสวนไดสวนเสยจะทาใหผลของกระบวนการมสวนรวมของประชาชนสามารถ

ปองกนและแกไขปญหาตาง ๆ ได

5.1.1.4 รปแบบการมสวนรวมของประชาชน ไดแก การรวมรบรขอมลขาวสาร การ

รวมแสดงความคดเหน การรวมวางแผนดาเนนงาน การรวมดาเนนการ/ ปฏบตการ และการรวมตดตาม

ผลการดาเนนงาน ซงสามารถสรปและอภปรายผลการศกษาไดดงน

การรวมรบรขอมลขาวสาร เปนรปแบบการมสวนรวมของประชาชนแบบสอสารทาง

เดยว แตกเปนการกระตนใหประชาชนเรมมความรความเขาใจเกยวกบเรองหมอกควน รถงสาเหต

ผลกระทบและมาตรการทเกยวของผานชองทางการสอสารตาง ๆ เชน ปายประชาสมพนธ สอวทย ทว

ทองถน เอกสารแผนพบ อนเตอรเนต การจดอบรมใหความรแกประชาชนในทองถนและการไปดงานท

ศนยการเรยนรตาง ๆ ซงสวนใหญกจะเปนเรองทเกยวกบหมอกควน ผลกระทบทเกดขนและมาตรการ

ทเกยวของ เปนตน โดยสอดคลองกบงานวจยของสภคจารย เชอยง (2553) ทพบวาวธการปองกนและ

แกไขปญหาหมอกควนในพนทองคการบรหารสวนตาบลดอนแกวคอการใหความรแกประชาชน

เกยวกบโทษและผลกระทบทเกดจากหมอกควนโดยการทาแผนพบ เสยงตามสาย วทยชมชน รณรงค

และการใชรถประชาสมพนธออกใหความรในชวงทเกดวกฤตปญหาหมอกควน เปนตน และเปนไปใน

ทศทางเดยวกนกบงานวจยของนนทวน แกวไชยหาญ (2554) ทพบวาการรบรถงทมาและสาเหตการเกด

ภาวะหมอกควน มการรบรในเรองภาวะหมอกควนมากจากการเขารวมอบรมจากเทศบาลนครเชยงใหม

และรบรจากสอทมอย เชน โทรทศน หนงสอพมพ เปนตน ซงขอมลขาวสารทประชาชนไดรบจะทาให

ประชาชนมความรความเขาใจ โดยสอดคลองกบงานวจยของรสสคนธ วงคแสนคา (2550) ทพบวา

ประชาชนทมความรความเขาใจเกยวกบมลพษทางอากาศ มความตระหนกตอมลพษทางอากาศและม

183

ประสบการณทไดรบผลกระทบจากมลพษทางอากาศทแตกตางกนจะมพฤตกรรมการปองกนเพอลด

ผลกระทบจากมลพษทางอากาศทแตกตางกน และมความตระหนกทจะมสวนรวมในการปองกนและ

แกไขปญหา โดยตองพจารณาความครอบคลมของชองทางการสอสารและความตอเนองของการสอให

ครอบคลมประชาชนในพนทดวย

การรวมแสดงความคดเหน พบวาประชาชนไดแสดงความคดเหนทงเปนทางการและ

ไมเปนทางการมผลตอการเขามามสวนรวมของประชาชน เพราะการไดแสดงความคดเหนจะทาให

หนวยงานภาครฐทราบถงความเปนไปไดในการนากจกรรมหรอมาตรการนนมาบงคบใชในพนทและ

หากขอมลทประชนแสดงความคดเหนไปถกนาไปเปนสวนหนงของการตดสนใจการดาเนนงานของ

ภาครฐจะทาใหประชาชนเกดการยอมรบมาตรการหรอกจกรรมนน ๆ และเขามามสวนรวมในการ

ดาเนนการ แตสวนใหญแลวตวแทนประชาชนทเคยเขาไปมสวนรวมในการแสดงความคดเหนกบ

หนวยงานภาครฐอยางผใหญบาน กลบพบวาไมคอยไดแสดงความคดเหนใด ๆ เปนเพยงการเขาไปรวม

ประชมรบทราบแนวทางการดาเนนงานตามมาตรการหรอกจกรรมตาง ๆ และในกรณทเคยแสดงความ

คดเหนกพบวาขอมลทไดนาเสนอหรอแสดงความคดเหนไปไมไดถกนาไปใชเปนสวนหนงในการ

ตดสนใจ ซงสอดคลองกบพชรนทร รตนวภา (2547) ทพบวาผทเขาไปมสวนรวมกบการจดการมลพษ

ทางอากาศรวมกบหนวยงานราชการในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศในจงหวด

เชยงใหมเปนเพยงตวแทนตวแทนทเขาไปมสวนรวมในการปฏบตตามแนวทางทหนวยงานราชการ

กาหนดไวเทานน เชน การเขารวมประชม การฝกอบรม ผลทเกดจากการมสวนรวมจงเปนแคการสราง

เสรมความร ความเขาในในองคกรชมชนและเปนการตดตอสมพนธระหวางเจาหนาทกบตวแทน

ประชาชนเทานน

การรวมวางแผน ประชาชนในพนทไมมสวนรวมในการวางแผนการดาเนนงานตาม

มาตรการของหนวยงานภาครฐทเกยวของ มเพยงผนาชมชนทเขาไปรวมรบมาตรการจากหนวยงานท

เกยวของแลวนามาวางแผนการดาเนนงานตามมาตรการรวมกบคณะกรรมการและสมาชกในชมชน

เพอใหทกสมาชกในชมชนมสวนรวมในการดาเนนการ ซงการรวมวางแผนดาเนนงานจะทาให

ประชาชนอยากทจะเขามามสวนรวมเพราะเปนแผนการดาเนนงานทมสวนจากการทไดแสดงความ

คดเหนและเกดการกระจายบทบาทหนาทการทางานใหแตละฝายเขามามสวนรวมหรอความเหน ซง

สอดคลองกบงานวจยของสอดคลองกบ ศรพร พรรณพฒนกล (2555) ทพบวาการมสวนรวมของ

ประชาชนในโครงการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงทะเลอาวไทยฝงตะวนตกในพนท

ตาบลแหลมใหญ อาเภอเมอง จงหวดสมทรสงครามนน ประชาชนมสวนรวมในการคนหาปญหา สวน

184

วางแผนเพอนาทางทเลอกมาสการปฏบตนน เปนภารกจของกลมจงหวดภาคกลางตอนลาง 2 ทเปนผ

จดสรรงบประมาณและมอบหมายใหสานกงานโยธาธการและผงเมองจงหวดสมทรสงครามเปน

ผดาเนนการ

การรวมดาเนนการ/ ปฏบต พบวาผมสวนไดสวนเสยสวนใหญตางมสวนรวมในการ

ดาเนนงานหรอการปฏบตตามแผนทไดถกกาหนดไวแลว โดยเฉพาะในสวนของประชาชน เพราะการ

ใหขอมลขาวสาร การแสดงความคดเหนและการวางแผนสวนใหญจะเปนการดาเนนงานโดยหนวยงาน

ภาครฐหรอผนาชมชน โดยประชาชนเขาไปมสวนรวมกบหนวยงานภาครฐในการเปนเครอขาย

อาสาสมครและทากจกรรมตาง ๆ อาท การปลกปา ทาฝาย และทาแนวกนไฟ เปนตน ซงเปนการ

เสรมสรางการมสวนรวมของทกภาคสวนทเกยวของ โดยภาพรวมประชาชนสวนใหญมสวนรวมใน

การรบรขอมลขาวสาร มสวนรวมแสดงความคดเหนแตหนวยงานราชการทเกยวของไมไดนาขอมลท

ประชาชนแสดงความคดเหนไดไปใชในการกาหนดแผนงานหรอมาตรการของภาครฐ และประชาชนม

สวนรวมในการดาเนนการหรอปฏบตในโครงการและกจกรรมทหนวยงานภาครฐเปนผกาหนด แตไม

มสวนรวมในการวางแผนการดาเนนงานกอนทจะนามาปฏบต ทงนไมพบวาหนวยงานมเกยวของมการ

ตดตามผลการดาเนนงานเพอทบทวนและนาไปกาหนดแนวทางการดาเนนงานเพอปองกนและแกไข

ปญหาดงกลาวของหนวยงานทเกยวของ

5.1.2 ปจจยความสาเรจและปญหาหรออปสรรคของกระบวนการมสวนรวมของประชาชนใน

การปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

5.1.2.1 ปจจยความสาเรจของการมสวนรวมของประชาชนในการกนปองกนและ

แกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน ไดแก ปจจยสวนบคคลและปจจยดานการ

บรหารจดการ ซงสรปผลการศกษาไดดงน

1) ปจจยสวนบคคลทมผลตอความสาเรจของการมสวนรวมของประชาชนใน

การกนปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน ประกอบดวย การม

ความตระหนกและจตสานกถงผลกระทบทจะเกดตอตนเองและสวนรวมทงในปจจบนและอนาคต ซง

เปนสงททาใหประชาชนอยากทจะเขามามสวนรวมในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจาก

หมอกควน โดยสอดคลองกบงานวจยของรสสคนธ วงคแสนคา (2550) ทพบวาความตระหนกในปญหา

สงแวดลอมจะเปนจตสานกในการรกษาสงแวดลอม เมอเกดปญหาหรอพบเหนเรองทเรามความรจะดง

185

จตสานกออกมาใหมองเหนภาพไดอยางชดเจน ซงจตสานกทฝงลกและถกตองจะไมเปลยนแปลง ม

ความเขาใจอยางถองแทเรองสงแวดลอม

การมความรความเขาใจเกยวกบการเกดหมอกควน มาตรการหรอกฎระเบยบ

ตาง ๆ จากการรณรงคประชาสมพนธของหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของและจากผนาชมชน

ทาใหสมาชกในชมชนมความรความเขาใจและเขามามสวนรวมเพอปองกนและแกไขปญหา โดย

สอดคลองกบงานวจยของรสสคนธ วงคแสนคา (2550) ทพบวาประชาชนทมความรความเขาใจท

แตกตางกนจะมพฤตกรรมการปองกนเพอลดผลกระทบจากปญหามลพษทางอากาศทแตกตางกน และ

สอดคลองกบงานวจยของ พชน สรยะ (2548) ทพบวา ความรความเขาใจเกยวกบมลพษทางอากาศจาก

การเผาขยะมลฝอยของหวหนาครวเรอนทมการเผาขยะมลฝอยในอาเภอสารภ จงหวดเชยงใหมม

ความสมพนธกบพฤตกรรมการลดมลพษทางอากาศของครวเรอนทมการเผาขยะมลฝอย และเปนไปใน

ทศทางเดยวกนกบงานวจยของเขมชาต บญรวม และอารรตน รกษาศลป (2554) ทพบวาความรเกยวกบ

ไฟปาและการปองกนและควบคมไฟปาของหวหนาหรอตวแทนครวเรอนเปนปจจยทสงผลตอการม

สวนรวมในการปองกนและควบคมไฟปาของชมชนบรเวณ เขตรกษาพนธสตวปาภเมยงและภทอง

ตาบลชาตตระการ อาเภอชาตตระการ จงหวดพษณโลกอยในระดบมาก รวมทงสอดคลองกบงานวจย

ของ อรวรรณ หลงสน (2554) ทพบวาปญหาและอปสรรคในการแกไขปญหาหมอกควนในอาเภอแม

แจม จงหวดเชยงใหมคอประชาชนยงขาดความร ความเขาใจในเรองผลกระทบทเกดจากการเผา

และการไดรบผลกระทบจากหมอกควนทาใหประชาชนในพนทเปลยน

พฤตกรรมการเผาในทโลงลงเพอลดผลกระทบทตนเองและชมชนจะไดรบและเขามามสวนรวมกบ

กจกรรมตาง ๆ ของชมชนเพมขน โดยสอดคลองกบงานวจยของรสสคนธ วงคแสนคา (2550) ทพบวา

ประชาชนสวนใหญทมประสบการณไดรบผลกระทบมลพษทางอากาศนอยและมประสบการณไดรบ

ผลกระทบจากมลพษทางอากาศจะมพฤตกรรมการปองกนเพอลดผลกระทบทเกดจากปญหามลพษทาง

อากาศทแตกตางกน และสอดคลองกบการศกษาของพรเพม พรมมาส (2540) พบวา ประชาชนซงไดรบ

ผลกระทบในพนทตาบลสบปาด อาเภอแมเมาะ จงหวดลาปาง มพฤตกรรมในการปองกนอนตรายตอ

สขภาพทมสาเหตจากมลภาวะทางอากาศของโรงไฟฟาแมเมาะอยในเกณฑด เนองจากประชาชนม

ความรในการปองกนอนตรายจากมลภาวะในระดบด

2) ปจจยดานการบรหารจดการ ไดแก ศกยภาพของผนาชมชนซงมผลตอ

ความสาเรจของกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศ

จากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน ชมชนทประชาชนมความรกและศรทธาในตวผนาชมชนจะทาให

186

สมาชกในชมชนอยากทจะเขามามสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ เพมขน ซงสอดคลองกบงานวจยของ

อรวรรณ หลงสน (2554) ทพบวาศกยภาพของกานน ผใหญบานในการแกไขปญหาหมอกควนในอาเภอ

แมแจม จงหวดเชยงใหม ดานการปองกนพบวา กานน ผใหญบาน มศกยภาพในดานการปองกนใน

ระดบมาก ดานการเตรยมพรอมพบวา กานน ผใหญบาน มศกยภาพในการเตรยมพรอมในระดบมาก

ดานการชวยเหลอขณะเกดภยพบวา กานน ผใหญบาน มศกยภาพในดานการชวยเหลอขณะเกดภยใน

ระดบปานกลาง และดานการฟนฟพบวา กานน ผใหญบาน มศกยภาพในดานการฟนฟในระดบมาก

และสอดคลองกบงานวจยของ สรพฒน ลาภจตร (2550) ทพบวาปจจยหรอสาเหตททาใหประชาชน

ตดสนใจเขามามสวนรวมงานกบ อบต. ในสวนของปจจยดานบคคล ไดแก การเปนหนาทของ

ประชาชน อาสาสมครดวยใจ มความรความสามารถ กลาพดกลาแสดงความคดเหนเปนทเคารพนบถอ

ของคนในชมชน มทกษะและประสบการณ เปนประโยชนกบตวเองและชมชน นอกจากนยงพบวาการ

สนบสนนจากหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของ ทงในเรองของการอบรมใหความร การให

งบประมาณและการสนบสนนอปกรณ เปนตน เปนอกหนงปจจยดานการบรหารจดการทมความสาคญ

ตอการมสวนรวมของประชาชน

5.1.2.2 ปญหาหรออปสรรคของกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกน

และแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน ไดแก ปจจยสวนบคคลและปจจยเชง

โครงสราง/ การบรหารงานของภาครฐ ซงสรปผลการศกษาไดดงน

ปจจยสวนบคคล ไดแก 1) ความแตกตางทางภาษาซงจะทาใหการสอสารเปนไปอยาง

ลาบาก ตองมลามเปนคนชวยในการแปลความหมาย ความเขาใจของประชาชนขนอยกบลามทเปนคน

รบสารและถายทอดสารเพราะชาวบานสวนใหญฟงภาษาไทยไมเขาใจ หรอบางคนทฟงเขาใจแตเขาก

ไมสามารถอานหรอเขยนภาษาไทยได ซงทาใหประชาชนบางคนไมอยากทจะเขามารวมเพราะวาไม

สามารถสอสารกนได 2) การไมมเวลาเขารวม เนองจากการทางานประกอบอาชพ ท งคนททา

เกษตรกรรมหรอทางานรบจางในตวเมอง หากกจกรรมตรงกบวนทางานกไมสามารถหยดงานเพอมา

เขารวมได ซงสอดคลองกบงานวจยของ อรวรรณ หลงสน (2554) ทพบวาสาเหตสวนบคคลทคนไมไป

เขารวมในการสนบสนนการบรหารงานองคการบรหารสวนตาบล อาเภอวารนชาราบ จงหวด

อบลราชธานเนองจากประชาชนบางคนไมมเวลาและหากไปเขารวมจะขาดโอกาสการประกอบอาชพ

และเจาหนาทหนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของหลายหนวยงานทมจานวนบคลากรและปรมาณ

งานทสวนทางกน โดยสอดคลองกบงานวจยของสนย มลลกะมาลย และพราวพรรณราย มลลกะมาลย

(2555) ทพบวาแนวทางการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน ในการเพมพนทสเขยวในชมชนเมอง

187

เพอลดภาวะโลกรอนมเวลาเปนอปสรรคทเหนไดชดเจนเนองจากคนในชมชนสวนใหญอยในวยทางาน

เวลาทมจงใชเพอการทางานเปนสวนใหญ จงทาใหมเวลาวางนอย และ 3) การไมไดรบขอมลขาวสาร

ทาใหไมรวามกจกรรมหรอไมรเกยวกบกฎระเบยบมาตรการทถกกาหนดขนเพอปองกนและแกไข

ปญหาทาใหประชาชนบางคนไมเขามามสวนรวมในกจกรรมโดยสอดคลองกบงานวจยของ อาไพ

เกษมพทกษพงศ (2553) ทพบวาการไดรบรขอมลขาวสารทเกยวกบหมอกควนในทกชองทางมผลตอ

ความตระหนกในการจดการหมอกควนในเขตเทศบาลเมองลาพน หรอไมเขาใจเกยวกบมาตรการและ

วธการทเกยวของทาใหไมเขามารวมในกจกรรมของชมชน ทงน การไมรขอมลจะสงผลตอเนองถงการ

ขาดความตระหนกและไมเขามามรวมในการปองกนและแกไขปญหาดงกลาว

2) ปจจยเชงโครงสราง/ การบรหารงานของภาครฐ ไดแก 1) การตดตอสอสารกบ

หนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของมขนตอนและมขอจากดของสญญาณโทรศพททใชในการ

สอสาร ทาใหคนทตองการตดตอสอสารหรอแจงขอมลทเกยวของไมอยากทจะแจงขอมล สงผลถงการ

ปองกนและแกไขปญหาไมทนทวงทเพราะตองใชเวลาในการตดตอสอสารนานซงสอดคลองกบ

งานวจยของวเศษ รงสอาด (2548) ทพบวาหนงในปญหาและอปสรรคในการปองกนและดบไฟปาใน

พนทดอยตง อาเภอแมฟาหลวง จงหวดเชยงใหมคอการตดตอประสานงานกบหนวยงานดบไฟปายาก

เพราะขาดเครองมอสอสารและบางครงแจงเจาหนาทแลวแตไมไดรบความรวมมอเทาทควร 2) การ

เดนทางพบวาจงหวดแมฮองสอนมขอจากดของลกษณะทางภมประเทศทเปนแบบแองกระทะและม

ภเขาสงลอมรอบ ถนนทใชในการเดนทางอยระหวางหบเขาตาง ๆ และบางเสนทางเปนถนนทยงไมได

รบการปรบปรงทาใหการเดนทางของเจาหนาทหนวยงานภาครฐสวนทองถนทจะเขาไปรณรงคให

ขอมลขาวสารเปนไปไดอยางลาบาก ใชเวลานานซงเปนขอจากดของความครอบคลมของผมสวนได

สวนเสยและการไดรบขอมลขาวสารรวมทงการเขามามสวนรวมของประชาชน ซงสอดคลองกบ

งานวจยของวเศษ รงสอาด (2548) ทพบวาหนงในปญหาและอปสรรคในการปองกนและดบไฟปาใน

พนทดอยตง อาเภอแมฟาหลวง จงหวดเชยงราย คอ พนทสวนใหญเขาถงอยากเพราะเปนทางลาดชน

และรก รวมทงอยหางไกลทาใหการเดนทางเปนไปอยางอยากลาบาก และ 3) การขาดความตอเนองใน

การดาเนนงานของเจาหนาทในหนวยงานภาครฐอนเนองมาจากหลายสาเหตทงการเปลยนแปลงผ

บรการระดบสง ภาระงานทมมากกวาเจาหนาท สงผลใหการทางานไมครอบคลมและตอเนอง การ

รณรงคประชาสมพนธสวนใหญกทาเฉพาะในชวงฤดกาลหมอกควนซงตองเรมตนใหมในทก ๆ ป โดย

สอดคลองกบงานวจยของสภคจารย เชอยง (2553) ทพบวาหนงในปญหา อปสรรคในการปองกนและ

188

แกไขปญหาหมอกควนในตาบลดอนแกวคอการขาดความตอเนองของการประสานงานของบาง

โครงการ

5.1.3 แนวทางการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนทเหมาะสมกบจงหวดแมฮองสอน

แนวทางการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนทเหมาะสมกบจงหวดแมฮองสอน ประกอบดวย แนวทางสงเสรมการมสวนรวมของ

ประชาชนเชงบรหารจดการและแนวทางสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนเชงนโยบาย ซงสามารถ

สรปผลการศกษาและอภปรายผลการศกษาไดดงน

5.3.1.1 แนวทางสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนเชงบรหารจดการ ไดแก การ

ประชาสมพนธใหความร การสนบสนนงบประมาณ สงเสรมการลงพนทของเจาหนาทและสงเสรมการ

มสวนรวมของประชาชน ซงสรปผลการศกษาไดดงน

การประชาสมพนธใหความร ซงจะตองเรมปลกฝงและใหความรตงแตเดกและตองทา

อยางตอเนองตลอดทงปและตองครอบคลมประชาชนในทกพนทและมชองทางการสอสารทเขาถง

ประชาชนไดอยางทวถง เชน ทว วทยชมชน เอกสารแผนพบ ปายประกาศและการลงพนทของ

เจาหนาทเพอใหขอมลความร เปนตน ซงงานวจยของ อาไพ เกษมพทกษพงศ (2553) พบวาการรบร

ขอมลขาวสารเกยวกบหมอกควนจากชองทางตาง ๆ จาแนกไดเปนสอจากโทรทศนอยในระดบมาก สอ

วทยอยในระดบนอย สอหนงสอพมพ สอเสยงตามสายและสอเจาหนาทอยในระดบปานกลาง รวมทง

สอจากเพอนบานซงอยในระดบนอย และสอดคลองกบงานวจยของวเศษ รงสอาด (2548) ทพบวา

ปญหาอปสรรคในการปองกนและดบไฟปาในพนทโครงการพฒนาดอยตง อาเภอแมฟาหลวง จงหวด

เชยงรายเกดจากการขาดการประชาสมพนธและการแจงขาวสารใหชาวบานรและระมดระวง ทงนหาก

หนวยงานภาครฐทเกยวของตองการใหประชาชนเขามามสวนรวมมากขนจะตองใหความสาคญตอการ

ประชาสมพนธผานสอตาง ๆ ตามลาดบดงทกลาวไปแลว

การสนบสนนงบประมาณจากภาครฐ โดยควรพจารณาจดสรรงบประมาณใหผน า

ชมชน เชน ผใหญบานหรอกานนในแตละชมชนเปนคนบรหารจดการเพอใชในการทากจกรรมตาง ๆ

ในชมชน เพราะประชาชนในชมชนตางกมความคนเคยและทราบถงสภาพพนทของตนเองเปนอยางด

ซงจะทาใหการดาเนนงานมความรวดเรวและสะดวกเพมขน โดยสอดคลองกบงานวจยของ ศรพร

พรรณพฒนกล (2555) ทพบวาหนงในเงอนไขทสาคญของการมสวนรวมของชาวบานในตาบลแหลม

189

ใหญในการเขารวมปกไมไผชะลอคลนในโครงการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงทะเลอาว

ไทยฝงตะวนตก พนทตาบลแหลมใหญ อาเภอเมอง จงหวดสมทรสงคราม คอ ไดรบการสนบสนน

งบประมาณและองคความรจากองคกรภายนอก และสอดคลองกบงานวจยของกาธร เสววลลถ (2549)

ทพบวาการขาดงบประมาณเปนปญหาและอปสรรคตอการมสวนรวมในการปองกนและดบไฟปาใน

ตาบลวาว อาเภอแมสรวย จงหวดเชยงราย รวมทงสอดคลองกบงานวจยของ กาธร เสววลลภ (2549) ท

พบวาปญหาและอปวรรคของการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและดบไฟปา ศกษากรณ

บรเวณพนทปาสงวนแหงชาตปาแมลาวฝงซาย เกดจากการขาดงบประมาณสนบสนน

สงเสรมการลงพนทของเจาหนาทเพราะทผานมาเจาหนาทลงพนทยงไมครอบคลม

และไมตอเนอง การลงพนทจะทาใหประชาชนในชมชนไดรบทราบขอมลขาวสารอยางตอเนองและให

ประชาชนในพนทเกดความคนเคยและเชอใจในเจาหนาท เมอตองการขอความรวมมอในการทา

กจกรรมตาง ๆ กจะทาใหการดาเนนงานสะดวกขน โดยสวนใหญแลวประชาชนตองการใหเจาหนาทลง

พนทมาอบรม รณรงคใหความรและสาธตวธการตาง ๆ ทเกยวของกบการปองกนและแกไขในพนท

ชมชนของตนเองเพอใหสมาชกในชมชนไดเขามารวมรบฟงขอมลขาวสารและไดรบความร เนองจากท

ผานมาสวนใหญจะเปนการคดตวแทนผนาชมชนเขาไปอบรมกบหนวยงานภาครฐแลวใหมาอบรมถาย

ถอดความรใหกบสมาชกในชมชน ซงในบางครงขอมลทไดกอาจจะไมมความครอบคลมและเปน

วธการทอาศยเทคนค สงผลตอความคลาดเคลอนของการสอสาร สอดคลองกบงานวจยของ กาธร เสว

วลลภ (2549) ทพบวาแนวทางในการปองกนและดบไฟปาบรเวณพนทปาสงวนแหงชาตปาแมลาวฝง

ซายคอการทภาครฐจดหาบคลากรทมความรความสามารถเขาไปชวยดแลและใหการอบรมเกยวกบการ

ปองกนและดบไฟปาใหประชาชนและชมชน

นอกจากนภาครฐควรพจารณาสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน โดยการใหสทธ

อานาจในการบรหารจดการในชมชนแกผนาชมชน ทงการอบรมใหความรและสนบสนนงบประมาณ

รวมทงอปกรณตาง ๆ ใหนาไปบรหารจดการเองรวมทงการเพมชองทางในการใหประชาชนเขาไปม

สวนรวมอยางแทจรง ซงสอดคลองกบงานวจยของ ธญจนพร สกสด (2554) ทพบวาหนงในวธการ

แกไขปญหาหมอกควนทปกคลมในจงหวดเชยงใหมคอการสงเสรมใหประชาชนเขามามสวนรวมใน

การแกปญหา โดยการสงเสรมประชาชนใหมบทบาทในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม และการปรบบทบาทของภาครฐใหเปนผสนบสนนทงในแงของความรและงบประมาณ

190

5.3.1.2 แนวทางสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนเชงนโยบาย ไดแก การเผา

ภายใตการกากบ (Prescribed Burning) โดยเจาหนาทและนโยบายสงเสรมการปลกพชเศรษฐกจทดแทน

ซงสรปผลการศกษาไดดงน

การเผาภายใตการกากบ (Prescribed Burning) ในเมออยางไรเสยการหามไมให

ประชาชนในพนททาการเผาในระยะเวลาอนใกลนมความเปนไปไดนอยมาก หนวยงานภาครฐท

เกยวของจงควรพจารณาใชนโยบายแบงโซนเผาโดยการควบคมของเจาหนาท สาหรบพนททา

การเกษตร โดยหนวยงานภาครฐในแตละอาเภอจะตองมการประชมหารอรวมกนเพอกาหนดโซนและ

วนทสามารถใหแตละพนททาการเผาในทโลงในพนทตาง ๆ ได เพอไมใหเกดความเสยหายตอพนทอน

ลดการเผาในทโลงพรอมกนและลดปรมาณหมอกควนทจะเกดจากการเผาในทโลง ทงนจะตองมการ

ควบคม ตดตามและการอนญาตโดยเจาหนาทในพนทนน ๆ ซงสอดคลองกบมลคล รายะนาคร (2553)

ทกลาววาประเทศเยอรมนเคยหามการเผาในทโลงโดยเดดขาดมาตงแต ป ค.ศ. 1975 แตตอมากยอมใหม

การใหเผาภายใตการกากบได เนองจากประสบความสาเรจในการทดลองเผาภายใตการกากบครงแรก

ในพนทไรองนทางตะวนตกเฉยงใตของประเทศในป ค.ศ. 1998 นอกจากนยงมประเทศอน ๆ ใน

สหภาพยโรปทใชระบบอนญาตใหเผาไดภายใตการกากบ ไดแก ประเทศนอรเวย สวเดน เดนมารก

เนเธอรแลนดและสหราชอาณาจกร เปนตน ทงนหากจะนามาตรการหรอแนวทางดงกลาวมาใชกบ

ประเทศไทยจะตองพจารณาถงบรบททเกยวของ อาท สภาพภมประเทศ ภมอากาศ พรรณไมและวถ

ชวตการดารงชวตของประเทศไทย โดยตองเรมพจารณาตงแตการกาหนดหนวยงาน หลกเกณฑ

ชวงเวลาผรบผดชอบ เงอนไขและการอนญาต และพจารณานโยบายชงเผาโดยเจาหนาทในพนทปา โดย

ใหเจาหนาททมความรความสามารถและความชานาญรวมทงมอานาจหนาทในการดาเนนการ ทาการ

ชงเผาในปรมาณทจาเปนตองทาการเผาจรง ๆ เพอลดปรมาณการสะสมของเชอเพลงและลดความ

รนแรงทอาจจะเกดขนในกรณทมเชอเพลงสะสมในปรมาณมากแลวมการเผาในพนทปาเกดขน

และนโยบายสงเสรมการปลกพชเศรษฐกจอยางอนทดแทน โดยภาครฐพจารณาปลก

พชเศรษฐกจอยางอนทเปนพชยนตนซงเหมาะสมกบจงหวดแมฮองสอน ซงเปนอกทางหนงทจะ

สามารถปองกนและแกไขการเกดมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอนได เนองจาก

ปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนทเกดจากการเผาในทโลงทงในพนททาการเกษตรและพนทปา

สวนหนงเกดจากการทาไรเลอนลอย ปลกพชหมนเวยนทมชวงอายเกบเกยวส นตามนโยบายสงเสรม

และพฒนาเศรษฐกจของภาครฐ โดยไมไดพจารณาความเหมาะสมของบรบทพนท

191

ภาพท 5.1 สรปการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจาก

หมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

- มาตรการ/วธการการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศ

จากหมอกควน

- รางวลจากหนวยงานราชการ

- ประชาชนเขามามสวนรวมมากขน

การเผาในทโลง (Open Burning) ลกษณะทางภมศาสตรของจงหวด

แมฮองสอน มลพษทางอากาศจากประเทศใกลเคยง

มลพษทางอากาศจากหมอกควน

ผลกระทบตอสขภาพ

ผลกระทบตอการคมนาคม

ผลกระทบตอการทองเทยว

กระบวนการมสวนรวมของประชาชน

แนวทางในการสงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของ

ประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอก

ควนในจงหวดแมฮองสอน

ปจจยความสาเรจของการมสวนรวม

- ปจจยสวนบคคล ไดแก การมความ

ตระหนกและจตสานก การมความรความ

เขาใจ และการไดรบผลกระทบจากมลพษ

ทางอากาศจากหมอกควน

- ปจจยดานการบรหารจดการ ไดแก ปจจย

ดานผนาชมชน และการสนบสนนจาก

หนวยงานภาครฐสวนทองถนทเกยวของ

ปญหาหรออปสรรคของการมสวนรวม

- ปจจยสวนบคคล ไดแก ความแตกตาง

ทางภาษาการไมมเวลาและการไมร

- ปจจยเชงโครงสราง (การบรหารงานของ

ภาครฐ) ไดแก การตดตอสอสาร การ

เดนทาง และการขาดความตอเนองในการ

ดาเนนงาน

ความโปรงใสของกระบวนการมสวนรวม :

ตองชแจงมาตรการ/ กจกรรมใหประชาชน

เขาใจและรบฟงความคดเหนของประชาชน

ทรพยากร : บคลากรตองมความรความ

ชานาญและเพยงพอ รวมทงงบประมาณตอง

เพยงพอ

ความครอบคลมของผมสวนไดเสย: ผมสวน

ไดสวนเสยตองเขารวมอยางครอบคลม

วธการมสวนรวม : 1) การใหขอมลขาวสาร

ตองครอบคลมผ ม สวนไดสวนเสยแล ะ

ตอเนอง 2) การรวมแสดงความคดเหน: ผม

สวนไดสวนเสยทกภาคสวนตองมโอกาส

แสดงความคดเหนและนาความคดเหนมา

เปนขอมลประกอบการตดสนใจ 3) การรวม

วางแผน และ 4) การรวมดาเนนการ: ผมสวน

ไดสวนเสยตองมโอกาสเขารวมในการวาง

แผนการดาเนนงานและรวมดาเนนการ

ภาพท 5.2 แนวทางในการสงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนใน

จงหวดแมฮองสอน

192

ภาคประชาชน

- ดาเนนการ “ชมชนมาตรฐานหมบานปลอด

การเผา”

- ทาแผนปฏบตการชมชนเพอแกไขปญหา

หมอกควน

- ตงคณะทางานในชวงฤดหมอกควน

หนวยงานภาครฐ

- กาหนดใหมหลกสตรหรอมการเผยแพรความร

ใหแกนกเรยนและผปกครองดานทเ กยวกบ

หมอกควน

- กระจายอานาจแกอปท. และผนาชมชนในการ

บรหารจดการในชมชน

- จดตงเครอขายความรวมมอและอาสาสมคร

ชมชน

- สงเสรมโครงการ “ชมชนมาตรฐานหมบาน

ปลอดการเผา”

- พจารณานโยบายการเผาภายใตการควบคม

-พจารณานโยบายการปลกพชเศรษฐกจทดแทน

- เจรจาระดบพนทกบประเทศใกลเคยง

ภาคประชาชน

- ผนาชมชนสอสารประชาสมพนธกบสมาชก

ในชมชนผานหอกระจายขาวหมบานและการ

ประชมประจาเดอน เปนตน

- ประชาชนตองมความตระหนกถงผลกระทบท

เกดขน มจตสานกรวมทงมความรความเขาใจ

- เปดใจยอมรบและรบฟงความคดเหนของคน

อน

- เขา รวมในกระบวนการมสวนรวมของ

ประชาชน

หนวยงานภาครฐ

-สอสารประชาสมพนธเชงรกกบกลมเปาหมาย

ทางโทรทศน วทย หนงสอพมพ เปนตน

- จดกจกรรมอบรมใหความรใหแกประชาชน

-สอสารประชาสมพนธกบประชาชนในชวงกอน

ฤดหมอกควนและทาอยางตอเนอง

สนบสนนงบประมาณ บคลากรและอปกรณ

-ปรบปรงระบบการตดตอสอสารและการเดนทาง

-ลงพนทอยางตอเนองและตดตามผลการ

ดาเนนงาน

แนวทางสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน

เชงนโยบาย

แนวทางในการสงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน

ในจงหวดแมฮองสอน

แนวทางสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน

เชงปฏบตการ

193

5.2 ขอเสนอแนะ

5.2.1 ขอเสนอแนะทไดจากการวจย

ขอเสนอแนะทไดจากการวจยแบงออกเปน 2 สวน คอ ขอเสนอแนะสาหรบภาครฐและ

ขอเสนอแนะสาหรบประชาชน

5.2.1.1 ขอเสนอแนะสาหรบภาครฐ

ขอเสนอแนะสาหรบภาครฐแบงออกเปนแผนการดาเนนงานในระยะส นและระยะ

กลางและแผนการดาเนนงานในระยะยาว ดงน

1) แผนในระยะสนและระยะกลาง

(1) หนวยงานภาครฐทเกยวของควรพจารณากาหนดมาตรการในการ

ปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในป พ.ศ. 2557 โดยนาผลการดาเนนงานในป พ.ศ.

2556 และความคดเหนของประชาชนมาเปนขอมลสวนหนงในการกาหนดมาตรการ รวมทงการบรณา

การการมสวนรวมของหนวยงานภาครฐทเกยวของเพอใหมามสวนรวมในการดาเนนการแกไขดงกลาว

มากขน

(2) หนวยงานภาครฐควรเพมการมสวนรวมของประชาชนใหครอบคลม

ในทกระดบของการมสวนรวมตงแตใหขอมล การรวมวางแผน การแสดงความคดเหน การนาไปปฏบต

และการตดตามผลการดาเนนงาน เพอใหมาตรการทถกกาหนดเกดการยอมรบและสามารถนาไปใชใน

การปองกนและแกไขปญหาดงกลาวไดอยางแทจรง ทงนควรพจารณาใหสทธอานาจแกผนาชมชนใน

แตละพนทสามารถบรหารจดการเพอใหประชาชนเขามามสวนรวมในการปองกนและแกไขปญหา

ดงกลาวภายใตการสนบสนนงบประมาณ อปกรณและการควบคมตดตามการทางานของภาครฐ

(3) การสรางความรความเขาใจและความตระหนกแกชมชน โดยการ

อบรมใหความร การรณรงคและประชาสมพนธอยางตอเนองผานชองทางสอสารตาง ๆ เชน ปาย

ประชาสมพนธ วทยชมชน อนเตอรเนต ทว และหอกระจายขาวในหมบานหรอชมชนรวมทงการ

ประชาสมพนธผานเครอขายอาสาสมคร เชน เครอขายอาสาสมครพทกษทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมของสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด เครอขายอาสาสมครทางหลวง

ชนบทชมชนของสานกงานทางหลวงชนบทและเครอขายอาสาสมครปองกนและบรรเทาสาธารณภย

ของสานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวด เปนตน โดยชองทางการสอสารกบประชาชนตอง

194

มความครอบคลมของสอ และเปนสอทมประสทธภาพ นอกจากนตองมความครอบคลมผมสวนได

สวนเสยทไดรบสอ รวมทงมความตอเนองของการสอสารอยางตอเนองสมาเสมอตลอดทงปและเพม

ความถของการสอสารในชวงเดอนธนวาคมถงพฤษภาคมในแตละป

(4) การสงเสรมเทคโนโลยการเกษตรหรอวธการอนเพอเปนทางเลอก

ในการจดการกบเศษวสดทางการเกษตร เชน การใชเครองจกรไถกลบเพอทดแทนการเผาในพนททา

การเกษตร การทาไผลอมตนไมเพอใชในการเกบเศษใบไมทตกลงมาจากตนไมทงในพนทชมชนและ

ในพนทปา เพอลดการเผาในทโลงทงในพนทชมชนและพนทปารวมทงเปนการนาเศษวสดเหลอทง

กลบมาใชประโยชนไดอยางเกดประโยชน การสงเสรมการทาปยหมกจากเศษวสดเหลอทงทาง

การเกษตรและเศษใบไมโดยใชนาหมกชวภาพในการชวยยอยสลายหรอการสนบเครองโมหรอยอยเศษ

วสดพชเพอนามาทาปยหมก เปนตน

(5) พจารณาการใชมาตรการแบงโซนเผาหรอควบคมการเผาโดย

เจาหนาทภาครฐทมความรความชานาญตดตามควบคมการทางาน ซงตองพจารณาความเหมาะสมกบ

บรบทของพนทเปนสาคญ เพอลดการเผาในทโลงทจะเกดในชวงเวลาเวลาเดยวกนอนจะทาใหเกดการ

สะสมของหมอกควนปรมาณมาก นอกจากนยงเปนการคอย ๆ เสรมสรางความรความเขาใจและการ

ยอมรบกฎระเบยบของราชการกอนทจะการใชมาตรการทางกฎหมายในการหามเผา

(6) สงเสรมใหเกษตรกรปลกไมเศรษฐกจอยางอนแทนการปลกขาวโพด

ถวและพชไรอน ๆ เพอลดปรมาณเศษวสดทางการเกษตรทเกดหลงจากฤดเกบเกยวโดยพจารณาความ

เหมาะสมกบบรบทของพนทและวถชวตความเปนอยของคนในพนทเปนหลก

(7) องคกรปกครองสวนทองถนหรอหนวยงานภาครฐสวนทองถนควร

พจารณาการจดการประกวดเพอมอบรางวลใหกบชมชนทมการดาเนนงานดเดนดานการลดการเผาอน

เปนสาเหตของการเกดหมอกควน ซงจะเปนวธการตดตามผลการดาเนนงานของหนวยงานภาครฐโดย

ออมไดอกดวย

2) แผนในระยะยาว

(1) สถาบนการศกษาขนตนควรใหความรความเขาใจและสอดแทรก

เนอหาเกยวกบมลพษทางอากาศทเกดจากหมอกควน ทงสาเหตของการเกด ผลกระทบทเกดขน วธการ

ปองกนและแกไข เปนตน เพอเปนการปลกฝงจตสานกและคานยมใหมในกรไมเผาใหกบกลมเยาวชนท

จะตองเตบโตขนไปในอนาคตรวมท งเปนตวอยางหรอเปนสงกระตนพฤตกรรมการเผาของกลม

ผปกครอง ในขณะเดยวกนสถาบนอดมศกษาตาง ๆ โดยเฉพาะทตงอยในภาคเหนอ ควรเพมบทบาท

195

มากขนในการศกษาวจยรวมกนอยางรอบดานกบหนวยงานและองคกรทเกยวของในเรองมลพษทาง

อากาศทเกดจากหมอกควน เพอสรางองคความรและนวตกรรมทางดานเทคโนโลยตาง ๆ ทเปน

ทางออกทย งยน สาหรบการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศทงทมาจากการเผาในพนทและจาก

แหลงอน ๆ นอกจากน

(2) ภาครฐทเกยวของควรพจารณาแกไขกฎหมายปาไมและกฎระเบยบท

เกยวของ เพอเปดโอกาสใหชมชนมสวนรวมในการจดการพนทปา โดยการรวมอนรกษและใช

ประโยชนจากปาโดยการรวมอนรกษและใชประโยชนจากพนทปา เชน การปลกไมเศรษฐกจโตเรวใน

พนทปาแทนการปลกขาวโพดและพชไรอน ๆ รวมทงผลกดนใหมกฎหมายปาชมชน

(3) บรรษทเอกชนทสงเสรมใหเกษตรกรปลกพนไรในลกษณะการทา

เกษตรแบบพนธะสญญา (Contract Farming) ควรเขามามบทบาทในการจดการกบเศษวสดการเกษตร

เชน จดหาเครองจกรเพอโมตอซงขาวโพด สงเสรมการทาปยหมกจากเศษวสดพช และการรบซอ

ผลผลตทไดจากการจดการเศษวสดเหลอทงทางการเกษตรเหลานน เปนตน

(4) พจารณาใหจงหวดในเขตภาคเหนอรวมกนจดตงเครอขายความ

รวมมอรวมทงประสานกบประเทศเพอนบานอยางจรงจง ในการปองกนแกไขปญหาหมอกควนและ

มลพษทางอากาศ รวมกนอยางเปนรปธรรม โดยขอรบการสนบสนนจากหนวยงานระหวางประเทศ

ภายใตกรอบขอตกลงอาเซยนวาดวยมลพษจากหมอกควนขามแดน

5.2.1.2 ขอเสนอแนะสาหรบประชาชน

1) ประชาชนตองเปดใจและยอมรบการเขามาดาเนนการมสวนรวม

ทจดขนโดยภาครฐ เปดใจในการรบฟงขอมลมาตรการตาง ๆ ทเกยวของของภาครฐเพ อใหเกด

ประโยชนตอชมชนและสวนรวม พรอมทงเขาไปมสวนรวมในการปองกนและแกไขปญหาในดงกลาว

โดยการลดการเผาหรอไมเผาในทโลง และการเสนอความคดเหนทเปนประโยชนตอการปองกนและ

แกไขปญหาดงกลาวแกเจาหนาทภาครฐ เปนตน

2) ประชาชนตองยอมรบฟงความคดเหนของผมสวนไดเสยอน ๆ

ในพนททอาจจะมความคดเหนแตกตางกน ซงจะทาใหไดรบทราบเหตผลของแตละฝายเพอนาไปสการ

รวมมอกนในการหาทางออกของปญหาหรอแนวทางทเปนทยอมรบของทกฝายรวมกน และพจารณา

ปรบเปลยนความเชอและคานยมทองถนสวนบคคลบางอยางทจะสงผลกระทบตอสวนรวม

196

5.2.2 ขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป

1) ควรศกษาทงในเชงปรมาณและเชงคณภาพควบคกน โดยเพมการศกษาในเชง

ปรมาณกอนเพอใหไดประเดนทสนใจหรอประเดนทมความสาคญตองานวจย แลวทาการศกษาเชง

คณภาพในประเดนเหลานนเพอใหไดขอมลทเจาะลกเพมขน ซงจะชวยใหงานวจยมความสมบรณและ

ครอบคลมเพมมากขน

2) ควรศกษาการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขปญหาหมอกควน

ในพนทภาคเหนอตอนบนอยางครอบคลมทกจงหวด เพอนาผลทไดจากการศกษามาเปนแนวทางใน

การกาหนดมาตรการหรอวธการในการแกปญหาดงกลาวในภาพรวมของภมภาค

3) ควรศกษาการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขปญหาหมอกควน

ในประเทศใกลเคยง เพอนาผลทไดจากการศกษามาเปนแนวทางในการกาหนดมาตรการหรอวธการใน

การแกปญหาดงกลาวในระดบภมภาค

บรรณานกรม

บรรณานกรม

กรมควบคมมลพษ. 2554. รรอบทศมลพษทางอากาศ บทเรยน แนวคด และการจดการ.

กรงเทพมหานคร: กชกร พบลชชง.

กรมโรงงานอตสาหกรรม. 2547. ตาราระบบบาบดมลพษอากาศ. กรงเทพมหานคร: ศนยบรการ

วชาการแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กรมอทยานแหงชาต สต วปา และพนธพช5

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช. 2556.

ยทธศาสตร/มาตรการแกไขปญหาไฟปาและหมอกควนป 2556. คนวนท 4

. 2556.

กฎหมายควบคมไฟปา. คนวนท 3 กนยายน 2556 จาก

www.dnp.go.th/mfcd19/wildfire.htm

3 กรกฎาคม

2556

กระทรวงมหาดไทย. กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย. ยทธศาสตรการปองกนและแกไข

ปญหาไฟปา การเผาในทโลง และมลพษหมอกควน. คนวนท 3 กนยายน 2556 จาก

จาก www.dnp.go.th/forestfire/2556/Measure2556.pdf

http://www.disaster.go.th/dpm/index.php?option=com_docman&task=cat_view&gid=

205

กาญจนา นาถะพนธและคณะ. 2554. การมสวนรวมของประชาชนในการควบคมการเผาในทโลง

Public Participation in Open Burning Control. วารสารวจย มข. 4 (เมษายน): 408-

415.

3&limit=10&limitstart=0&order=hits&dir=DESC&Itemid=315

กาธร เสววลลถ. 2549. การมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและดบไฟปา กรณศกษา

บรเวณพนทปาสงวนแหงชาตปาแมลาวฝงซาย ตาบลวาว อาเภอแมสรวย จงหวด

เชยงราย. ภาคนพนธคณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหาร

ศาสตร.

ขจรศกด โสภาจารยและเพชร เพงชย. 2550. รายงานวจยฉบบสมบรณโครงการสารวจปรมาณฝน

ในอากาศภายในจงหวดเชยงใหมและลาพน. กรงเทพมหานคร : สานกงานกองทน

สนบสนนการวจย.

199

เขมชาต บญรวมและอารรตน รกษาศลป. 2554. ปจจยทสงผลตอการมสวนรวมในการปองกนและ

ควบคมไฟปาของชมชนบรเวณ เขตรกษาพนธสตวปาภเมยงและภทอง ตาบลชาต

ตระการอาเภอชาตตระการ จงหวดพษณโลก. วารสารวชาการมหาวทยาลยราชภฏ

กาฬสนธ. 1 (พฤษภาคม-สงหาคม): 8-13.

เครตน, เจมส แอล. 2547. คมอการมสวนรวมของประชาชนในการตดสนใจของชมชน. แปลจาก

A Guide Book for Involving Citizens in Community Decision Making โดย วนชย

วฒนศพท. กรงเทพมหานคร: ศรภณฑ ออฟเซท.

จนตรตน ราชวงศ. 2553. การศกษารปแบบของอตนยมวทยาทสงผลใหเกดปญหาหมอกควนทาง

ภาคเหนอตอนบน. ภาคนพนธคณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอม

เกลาธนบร.

จฑารตน ชมพนธ. ผวจารณ. 2555. การวเคราะหหลก “การมสวนรวมของประชาชน” ในบรบท

ประเทศไทย A Review of Public Participation Concept in “The Public Participation

Handbook: Making Better Decisions through Citizen Involvement” in Thai Context .

วารสารการจดการสงแวดลอม. 8 (มกราคม-มถนายน): 123-141.

เจมศกด ปนทอง. 2526. การระดมประชาชนเพอการพฒนาชนบท. เศรษฐศาสตรปรทศน.

6 (มกราคม-มถนายน): 1-21.

ชฎา ณรงคฤทธและชนนทร อมพรสถร. 2552. รายงานฉบบสมบรณ โครงการพฒนาระบบเตอน

ภยไฟปาและมลพษทางอากาศจากไฟปาในจงหวดแมฮองสอนบนระบบภมสารสนเทศ

เครอขายสาธารณะ. กรงเทพมหานคร : สานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

ชนพร เมฆไพบลย. 2551. มลพษของหมอกควนจากไฟปาขามแดน: ภายใตขอตกลงอาเซยนวา

ดวยมลพษของหมอกควนขามแดน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ถวลวด บรกล . 2548. การมสวนรวม: แนวคด ทฤษฎและการบวนการ. กรงเทพมหานคร:

สถาบนพระปกเกลา.

ถวลวด บรกล . 2552. พลวตการมสวนรวมของประชาชน: จากอดตถงรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550. กรงเทพมหานคร: สถาบนพระปกเกลา.

ทววงศ ศรบร. 2541. EIA การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม. กรงเทพมหานคร: มายด พบลซ

ซง.

ธรศกด ศรสรกล . 2555. การพฒนารปแบบการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษานอก

ระบบและการศกษาตามอธยาศยของ กศน. ตาบล: การประยกตใชการวเคราะห

200

องคประกอบเชงยนยนและการวจยปฏบตการ. วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ธญจนพร สกสด. 2554. การวเคราะหวาทกรรมกรณปญหาหมอกควนปกคลมจงหวดเชยงใหม

ของผไดรบผลกระทบและการนาเสนอขาวของสอมวลชนทองถน. ภาคนพนธคณะศลป

ศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

นาย ก (นามสมมต). เจาหนาทสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน.

2556 (9 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

นาย ข (นามสมมต). เจาหนาทสานกงานสาธารณสขจงหวดแมฮองสอน. 2556 (9 พฤษภาคม).

การสมภาษณ.

นาย ค (นามสมมต). เจาหนาทสานกงานทางหลวงชนบทจงหวดแมฮองสอน. 2556 (10

พฤษภาคม). การสมภาษณ.

นาย ง (นามสมมต). เจาหนาทสานกงานเทศบาลเมองแมฮองสอน. 2556 (10 พฤษภาคม).

การสมภาษณ.

นาย จ (นามสมมต). เจาหนาทสานกจดการปาไมท 1 สาขาแมฮองสอน. 2556 (9 พฤษภาคม).

การสมภาษณ.

นาย ฉ (นามสมมต). เจาหนาทสานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดแมฮองสอน.

2556 (10 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

นาย ช (นามสมมต). ชาวบานหมท 10 บานหวนาแมสะกด. 2556 (9 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

นาย ซ (นามสมมต). ชาวบานหมท 10 บานหวนาแมสะกด. 2556 (9 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

นาย ฌ (นามสมมต). ชาวบานหมท 10 บานหวนาแมสะกด. 2556 (10 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

นาย ญ(นามสมมต). ชาวบานหมท 10 บานหวนาแมสะกด. 2556 (10 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

นาย ฎ (นามสมมต). ชาวบานหมท 10 บานหวนาแมสะกด. 2556 (10 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

นาย ฏ (นามสมมต). ชาวบานหมท 10 บานหวนาแมสะกด. 2556 (11 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

นาย ฐ (นามสมมต). ชาวบานหมท 10 บานหวนาแมสะกด. 2556 (11 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

นาย ฑ (นามสมมต). ชาวบานหมท 10 บานหวนาแมสะกด. 2556 (11 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

นาย ฒ (นามสมมต). ชาวบานหมท 10 บานหวนาแมสะกด. 2556 (11 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

นาย ณ (นามสมมต). ชาวบานหมท 2 บานปาป. 2556 (9 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

นาย ด (นามสมมต). ชาวบานหมท 2 บานปาป. 2556 (10 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

นาย ต (นามสมมต). ชาวบานหมท 2 บานปาป. 2556 (10 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

นาย ถ (นามสมมต). ชาวบานหมท 2 บานปาป. 2556 (10 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

201

นนทวน แกวไชยหาญ. 2554. การรบรความเสยงตอสขภาพในภาวะหมอกควนของอาสาสมคร

สาธารณสขประจาหมบานในเขตเทศบาลนครเชยงใหม. การคนควาแบบอสระ

ศลปศาสตรมหาบณฑต (สาขาวชาการจดการมนษยกบสงแวดลอม)

มหาวทยาลยเชยงใหม.

นรนดร จงวฒเวศย. 2527. กลวธ แนวทางสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในงานพฒนา

ชมชนในการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาชนบท. กรงเทพมหานคร: ศกด

โสภาการพมพ.

นอร สรมงคลเลศกล. 2553. รายงานฉบบสมบรณ การจดการไฟปา กรณศกษา องคการบรหาร

สวนตาบลบานโปง อาเภอเวยงปาเปา จงหวดเชยงราย. กรงเทพมหานคร: สานกงาน

กองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ.

ผจดการออนไลน. 2556 . หมอกควน “แมฮองสอน” วกฤตสด พบฝนเพมขน 500% เสยงมะเรง.

คนวนท 30 มถนายน 2556 จาก

http://www.manager.co.th/qol/viewnews.aspx?NewsID=9560000042103&TabID=2&

พเชฐ โสภณแพทย. 2555. การประเมนการมสวนรวมของประชาชนในการประเมนผลกระทบ

สงแวดลอม กรณศกษา โรงไฟฟาถานหนเขาหนซอน จงหวดฉะเชงเทรา. วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

พชรนทร รตนวภา. 2547. การมสวนรวมในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศของ

สมาชกองคกรชมชนในเขตเทศบาลนครเชยงใหม. การคนควาแบบอสระ ศลปศาสตร

มหาบณฑต (สาขาวชาการจดการมนษยกบสงแวดลอม) มหาวทยาลยเชยงใหม.

ไพรตน เดชะรนทร. 2527. นโยบายและกลวธการมสวนรวมของชมชนยทธศาสตรพฒนาปจจบน

ในการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา. กรงเทพมหานคร : ศกดโสภาการพมพ.

ภรด ลภากร. 2554. ปจจยทมผลตอการมสวนรวมในการจดการสงแวดลอมในเขตควบคมมลพษ:

กรณศกษาชมชนมาบชลด อ.เมอง จ.ระยอง. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สถาบน

บณฑตพฒนบรหารศาสตร.

มงคล รายะนาคร. 2553. หมอกควนและมลพษทางอากาศในจงหวดเชยงใหม. เชยงใหม: ลอคอน

ดไซนเวรค.

มหาวทยาลยเชยงใหม. คณะรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร. 2553. รายงานวจยฉบบสมบรณ

โครงการสรางความเขมแขงแกชมชนในการแกไขปญหาวกฤตหมอกควน กจกรรมการ

พฒนาชมชนเปนแหลงเรยนรการแกไขมลภาวะหมอกควน. เชยงใหม : คณะรฐศาสตร

และรฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

202

มหาวทยาลยรามคาแหง หองอานหนงสออเลกทรอนกส. 2556. อากาศและมลพษทางอากาศ.

คนวนท 48 มถนายน 2556

มลนธปรญญาโทนกบรหารรฐกจ มหาวทยาลยธรรมศาสตร. 2546. คมอการมสวนรวมของ

ประชาชนในการตดสนใจของชมชน. กรงเทพมหานคร: สถาบนพระปกเกลา.

จาก http//:e-book.ram.edu/e-book/c/CM103(50)/CM103-

15(50).pdf

มลนธปรญญาโทนกบรหารรฐกจ มหาวทยาลยธรรมศาสตร. 2551. คมอการมสวนรวมของ

ประชาชน. กรงเทพมหานคร: ศนยบรการประชาชน สานกงานปลดสานก

นายกรฐมนตร.

ยวฒน วฒเมธ. 2534. การพฒนาชมชนจากทฤษฎสการปฏบต. กรงเทพมหานคร: บางกอกบลอก.

รสสคนธ วงคแสนคา. 2550. การจดการมลพษทางอากาศของผมสวนไดสวนเสยในอาเภอเมอง

จงหวดเชยงใหม. การคนควาแบบอสระ สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต (สาขาวชา

สาธารณสขศาสตร) มหาวทยาลยเชยงใหม.

ราชบณฑตยสถาน. 2556. หมอกควน. คนวนท 43 กรกฎาคม 2556 จาก www.royin.go.th.

วเศษ รงสอาด. 2548. การมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและดบไฟปา: กรณศกษาพนท

โครงการพฒนาดอยตง อาเภอแมฟาหลวง จงหวดเชยงราย. ภาคนพนธคณะพฒนา

สงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ศรพร พรรณพฒนกล. 2555. การมสวนรวมของประชาชนในโครงการปองกนและแกไขปญหา

การกดเซาะชายฝงทะเลอาวไทยฝงตะวนตกในพนทตาบลแหลมใหญ อาเภอเมอง

จงหวดสมทรสงคราม. ภาคนพนธคณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑต

พฒนบรหารศาสตร.

ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร สานกประชาสมพนธเขต 3 จงหวดเชยงใหม. 2553.

ความรเกยวกบปรากฏการณหมอกควน. คนวนท 29 มถนายน 2556 จาก

http://region3.prd.go.th/Environment/index.php/2010-09-21-08-22-15/35-2010-12-

17-07-10-31.html

สรพฒน ลาภจตร. 2550. ปจจยทสงผลตอการตดสนใจมสวนรวมของประชาชนในการสนบสนน

การบรหารงานองคการบรหารสวนตาบล อาเภอวารนชาราบ จงหวดอบลราชธาน.

วทยานพนธปรญญามหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สดชว ชมงานดและคณะ. 2553. การศกษาแนวทางทเหมาะสมในการลดหมอกควนตาบลขนยวม

โดยอาศยกระบวนการมสวนรวมของชมชน. กรงเทพมหานคร: สานกงานกองทน

สนบสนนการวจย.

203

สนย มลลกะมาลย และพราวพรรณราย มลลกะมาลย. 2555. แนวทางการสงเสรมการมสวนรวม

ของประชาชนในการเพมพนทสเขยวในชมชนเมองเพอลดภาวะโลกรอน. คณะ

นตศาสตร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

สภคจารย เชอยง. 2553. บทบาทขององคการบรหารสวนตาบลดอนแกวและประชาชนในการ

ปองกนและแกไขปญหาหมอกควน. การคนควาแบบอสระ รฐศาสตรมหาบณฑต

(สาขาวชาการเมองและการปกครอง) มหาวทยาลยเชยงใหม.

สานกงานจงหวดแมฮองสอน. 2554. ขอมลทวไปของจงหวดแมฮองสอน. คนวนท 29 มถนายน

2556 จาก www.maehongson.go.th

สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน. 2555. คมอสงแวดลอม.

เอกสารเผยแพรประชาชนเพอความเขาใจในการปฏบตตนลดภาวะโลกรอน.

ม.ป.ท.

สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดแมฮองสอน. 2556. สรปสถานการณมลพษ

ทางอากาศจากหมอกควนและไฟปาจงหวดแมฮองสอนประจาป พ. ศ. 2556. เอกสารอด

สาเนา.

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สานกวเคราะหผลกระทบ

สงแวดลอม. 2549. แนวทางการมสวนรวมของประชาชนและการประเมนผลกระทบ

สงแวดลอมทางสงคมในกระบวนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม. กรงเทพมหานคร:

ยโรการพมพ.

สานกงานผตรวจการแผนดน. 2550. รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (พ.ศ. 2550). คนวนท 3

กนยายน 2556 จาก www.ombudsman.go.th/10/documents/law/Constitution2550.pdf

สานกจดการคณภาพอากาศและเสยง. 2556. คมอแนวทางการบรหารจดการปญหามลพษจาก

หมอกควนและการเผาในทโลงในระดบพนท. กรงเทพมหานคร: กรมควบคมมลพษ.

อรวรรณ หลงสน. 2554. ศกยภาพของกานน ผใหญบาน ในการแกไขปญหาหมอกควน ในอาเภอ

แมแจม จงหวดเชยงใหม. ภาคนพนธคณะรฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

อาไพ เกษมพทกษพงศ. 2553. พฤตกรรมและความตระหนกในการจดการหมอกควนในเขต

เทศบาลเมองลาพน. การคนควาแบบอสระ รฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต (สาขาวชา

รฐประศาสนศาสตร) มหาวทยาลยเชยงใหม.

Beierle, T. C. and J. Cayford. 2002. Democracy in Practice: Public Participation in

Environmental Decisions. Washington, DC : Resources for the Future.

204

Bond, A., J. Palerm and P. Haigh . 2004. Public Participation in EIA of Nuclear Power Plant

Decommissioning Projects: a Case Study Analysis. Environmental Impact

Assessment. 24(6): 617-641.

Creighton, J. L. 2005. The Public Participation Handbook: Making Better Decisions

Through Citizen Involvement. San Francisco: Jossey Bass.

Frewer, L. J. and G. Rowe. 2005. Evaluating Public Participation Exercises: Strategic and

Practical Issues. Evaluating Public Participation in Policy Making. France :

OECD Publications. Retrived April 08, 2013 from

https://bvc.cgu.gov.br/bitstream/123456789/3674/1/

Forss, K. A. 2005. An Evaluation Framework for Information, Consultation and Public

Participation. Evaluating Public Participation in Policy Making. France: OECD

Publications. Retrived April 08, 2013 from

https://bvc.cgu.gov.br/bitstream/123456789/3674/1/

ภาคผนวก

แบบสมภาษณเรองการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไข

มลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

คาชแจง

แบบสมภาษณนมวตถประสงคเพอศกษากระบวนการมสวนรวมของประชาชน ปจจย

ความสาเรจและปญหาหรออปสรรคของกระบวนการมสวนรวมของประชาชน และเสนอแนว

ทางการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนท

เหมาะสมกบจงหวดแมฮองสอน ซงในแบบสมภาษณนประกอบดวย 3 สวน ประกอบดวย

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของผใหสมภาษณ

สวนท 2 ความคดเหนและประสบการณทมตอกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกน

และแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

สวนท 3 ขอเสนอแนะตองานวจย

โดยคาตอบทกคาตอบถอเปนสวนหนงในการศกษาของนกศกษาปรญญาโท หลกสตรการ

จดการสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร และจะถอเปนความลบไมมผลกระทบตอ

ผใหสมภาษณแตอยางใด

จงขอขอบพระคณเปนอยางสงในการใหความอนเคราะหการสมภาษณในครงน

ขอแสดงความนบถอ

(นางสาวณฐชยา อนทองด)

นกศกษาปรญญาโทหลกสตรการจดการสงแวดลอม

คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

แบบสมภาษณเชงลกสาหรบเจาหนาทภาครฐสวนทองถน

เรอง การมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศ

จากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

207

ผใหสมภาษณ ……………………………………………..……………………………….………..

ตาแหนง…………………………………………………..…………………….……………...…….

หนวยงาน……………………………………………...……..………………………………………

วน/เดอน/ป………………………………..…...…เวลาทสมภาษณ…………………………………

สถานทสมภาษณ…………………………………………………………………………….………

ผสมภาษณ……………………………………………………….……………………………..……

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของผใหสมภาษณ

1. เพศ

ชาย หญง

2. อาย

ตากวา 20 ป 20-30

31-40 41-50

51-60 60 ขนไป

3. ระดบการศกษา

ตากวาระดบประถมศกษา ระดบประถมศกษา

ระดบมธยมศกษาตอนตน ระดบมธยมศกษาตอนปลาย

อนปรญญา/ปวส./ปวท. ระดบอดมศกษา (ปรญญาตร)

สงกวาระดบปรญญาตร

สวนท 2: ความคดเหนและประสบการณทมตอกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการ

ปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

ในสวนนจะศกษาการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขปญหามลพษทาง

อากาศจากหมอกควน ปจจยความสาเรจและปญหา/อปสรรคของกระบวนการมสวนรวมของ

ประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน และเสนอแนวทางการมสวน

รวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนทเหมาะสมกบจงหวด

แมฮองสอน ซงมรายละเอยดดงน

208

1. ทานคดวาอะไรคอสาเหตของการเกดปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดของทาน

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

2. ความคดเหนของทานตอลกษณะทางภมศาสตรของจงหวดแมฮองสอน

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………….……………

3. ความคดเหนของทานตอมลพษทางอากาศจากประเทศเพอนบานหรอจงหวดใกลเคยง

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………….……………

4. ทานคดวาผลกระทบทเกดจากมลพษทางอากาศจากหมอกควนมอะไรบาง

………………………………………………………….……………………………………………

………………………………………………………….……………………………………………

5. หนวยงานของทานเรมดาเนนการเกยวกบการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน

ในชวงเวลาใด

………………………………………………………….……………………………………………

………………………………………………………….……………………………………………

6. วธการของหนวยงานทานในการทากจกรรมเพอปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจาก

หมอกควน

………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………….…………………

7. หนวยงานของทานไดชแจงรายละเอยดของการมาตรการหรอแนวทางการดาเนนงานตาม

มาตรการใหประชาชนทราบหรอไม อยางไร

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

209

8. ความชานาญและความเพยงพอของบคลากรทใชในการดาเนนการปองกนและแกไขปญหา

มลพษทางอากาศจากหมอกควนของหนวยงาน

………………………………………………………….……………………………………………

………………………………………………………….……………………………………………

9. งบประมาณทใชในการดาเนนการเพอปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควน

ของหนวยงาน

………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….………………

10. ชองทางการประชาสมพนธและความถของใหขอมลขาวสารทเกยวกบการปองกนและแกไข

มลพษทางอากาศจากหมอกควนของหนวยงานทาน

………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….………………

11. ผทเขามามสวนรวมในกระบวนการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนใน

จงหวดของทานมใครบาง

………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….………………

12. หนวยงานทานของทานเปดโอกาสใหประชาชนแสดงความคดเหนตอมาตรการหรอแนว

ทางการดาเนนงานตามมาตรการหรอไม อยางไร

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

13. หนวยงานของทานไดนาขอเสนอแนะหรอความคดเหนจากประชาชนมาเปนขอมลรวมในการ

ตดสนใจเกยวกบการกาหนดมาตรการหรอทากจกรรม หรอหรอไม อยางไร

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

210

14. ผทมสวนในการวางแผนการดาเนนงานตามมาตรการของหนวยงานทานมใครบาง

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

15. ความคดเหนของทานตอผลการดาเนนงานตามมาตรการในการปองกนและแกไขมลพษทาง

อากาศจากหมอกควนของหนวยงานทานในปท พ.ศ. 2556

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

16. ความคดเหนของทานตอการเขามามสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขปญหา

มลพษทางอากาศจากหมอกควนเมอเปรยบเทยบกบปทผานมา

………………………………………….……………………………………………………………

…………………………………………………….…………………………………………………

17. หนวยงานของทานไดสงเสรม แนะนาวธการ และนาเศษวสดทเหลอทงมาใชประโยชนอยางอน

บางหรอไม อยางไร

………………………………………………………………………………………………………

……………………….....……………………………………………………………………………

18. การจดประกวดหรอมอบรางวลแกชมชนทมการทากจกรรมเพอปองกนและแกไขปญหามลพษ

ทางอากาศจากหมอกควน

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

19. ทานคดวาปจจยใดบางทจะทาใหการมสวนรวมของประชาชนประสบความสาเรจ

………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….………………

20. ทานคดวาปจจยใดทเปนปญหาหรออปสรรคตอการประสบความสาเรจของการมสวนรวมของ

ประชาชน

………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………….………………………

211

21. ความคดเหนของทานตอแนวทางในการสงเสรมหรอสนบสนนเพอใหประชาชนเขามามสวน

รวมในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน

………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………….………………………

22. ความคดเหนของทานตอวธการทเหมาะสมในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศ

จากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

………………….……………………………………………………………………………………

………………….……………………………………………………………………………………

สวนท 3 ขอเสนอแนะเพมเตม

…………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………….…

……………………………………………..………………………………………………………...

คาชแจง

แบบสมภาษณนมวตถประสงคเพอศกษากระบวนการมสวนรวมของประชาชน ปจจย

ความสาเรจและปญหาหรออปสรรคของกระบวนการมสวนรวมของประชาชน และเสนอแนว

ทางการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนท

เหมาะสมกบจงหวดแมฮองสอน ซงในแบบสมภาษณนประกอบดวย 3 สวน ประกอบดวย

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของผใหสมภาษณ

สวนท 2 ความคดเหนและประสบการณทมตอกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกน

และแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

สวนท 3 ขอเสนอแนะตองานวจย

โดยคาตอบทกคาตอบถอเปนสวนหนงในการศกษาของนกศกษาปรญญาโท หลกสตรการ

จดการสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร และจะถอเปนความลบไมมผลกระทบตอ

ผใหสมภาษณแตอยางใด

จงขอขอบพระคณเปนอยางสงในการใหความอนเคราะหการสมภาษณในครงน

ขอแสดงความนบถอ

(นางสาวณฐชยา อนทองด)

นกศกษาปรญญาโทหลกสตรการจดการสงแวดลอม

คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

แบบสมภาษณเชงลกสาหรบผนาชมชน

เรอง การมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศ

จากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

213

ผใหสมภาษณ ……………………………………………..……………………………….………..

ชมชน…………………………………………………..…………………….……………...…….

วน/เดอน/ป………………………………..…...…เวลาทสมภาษณ…………………………………

สถานทสมภาษณ…………………………………………………………………………….………

ผสมภาษณ……………………………………………………….……………………………..……

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของผใหสมภาษณ

1. เพศ

ชาย หญง

2. อาย

ตากวา 20 ป 20-30

31-40 41-50

51-60 60 ขนไป

3. ระดบการศกษา

ตากวาระดบประถมศกษา ระดบประถมศกษา

ระดบมธยมศกษาตอนตน ระดบมธยมศกษาตอนปลาย

อนปรญญา/ปวส./ปวท. ระดบอดมศกษา (ปรญญาตร)

สงกวาระดบปรญญาตร

สวนท 2: ความคดเหนและประสบการณทมตอกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการ

ปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

ในสวนนจะศกษาการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศ

จากหมอกควน ปจจยความสาเรจและปญหา/อปสรรคของกระบวนการมสวนรวมของประชาชนใน

การปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน และเสนอแนวทางการมสวนรวมของ

ประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนท เหมาะสมกบจงหวด

แมฮองสอน ซงมรายละเอยดดงน

214

1. ทานคดวาอะไรคอสาเหตของการเกดปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดของทาน

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

2. ความคดเหนของทานตอลกษณะทางภมศาสตรของจงหวดแมฮองสอน

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

3. ความคดเหนของทานตอมลพษทางอากาศจากประเทศเพอนบานหรอจงหวดใกลเคยง

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

4. ทานคดวาผลกระทบทเกดจากมลพษทางอากาศจากหมอกควนมอะไรบาง

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

5. ทานเรมดาเนนการเกยวกบการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในชวงเวลาใด

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

6. กจกรรมในชมชนของทานททาเพอใหประชาชนเขามามสวนรวมในการปองกนและแกไข

ปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนมอะไรบาง

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

7. ทานไดชแจงรายละเอยดของการมาตรการหรอแนวทางการดาเนนงานตามมาตรการหรอการทา

กจกรรมตางๆ ใหสมาชกในชมชนทราบหรอไม อยางไร

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

215

8. ความชานาญและความเพยงพอของบคลากรทใชในการดาเนนการปองกนและแกไขปญหา

มลพษทางอากาศจากหมอกควนในชมชนของทาน

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

9. งบประมาณทใชในการดาเนนการเพอปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควน

ของชมชน

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

10. ชองทางการประชาสมพนธและความถของใหขอมลขาวสารทเกยวกบการปองกนและแกไข

มลพษทางอากาศจากหมอกควนในชมชนของทาน

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

11. ผทเขามามสวนรวมในกระบวนการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในชมชน

ของทานมใครบาง

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

12. ทานเคยไดเขารวมประชมและแสดงความคดเหนตอแนวทางการดาเนนงานตามมาตรการหรอ

กจกรรมตางๆ ของหนวยงานภาครฐหรอไม อยางไร

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

13. ทานไดเปดโอกาสใหสมาชกในชมชนแสดงความคดเหนตอแนวทางการดาเนนงานตาม

มาตรการหรอการทากจกรรมตางๆ หรอไม อยางไร

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

216

14. ทานไดนาขอเสนอแนะหรอความคดเหนจากสมาชกในชมชนมาเปนขอมลรวมในการตดสนใจ

เกยวกบการกาหนดกจกรรมหรอการดาเนนงานหรอหรอไม อยางไร

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

15. ในชมชนของทานมการวางแผนการดาเนนงานตามมาตรการหรอกจกรรมตางๆ อยางไร

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

16. ความคดเหนของทานตอการเขามามสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขปญหา

มลพษทางอากาศจากหมอกควนเมอเปรยบเทยบกบปทผานมา

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

17. ทานคดวาปจจยใดบางทจะทาใหการมสวนรวมของประชาชนประสบความสาเรจ

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

18. ทานคดวาปจจยใดทเปนปญหาหรออปสรรคตอการประสบความสาเรจของการมสวนรวมของ

ประชาชน

…………………………………………………………………………………….…………………

………………………….……………………………………………………….…………………...

19. ความคดเหนของทานตอแนวทางในการสงเสรมหรอสนบสนนเพอใหประชาชนเขามามสวน

รวมในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………….………………………

20. ความคดเหนของทานตอวธการทเหมาะสมในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศ

จากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

………………….……………………………………………………………………………………

………………….……………………………………………………………………………………

217

สวนท 3 ขอเสนอแนะเพมเตม

…………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………….…

……………………………………………..………………………………………………………...

คาชแจง

แบบสมภาษณนมวตถประสงคเพอศกษากระบวนการมสวนรวมของประชาชน ปจจย

ความสาเรจและปญหาหรออปสรรคของกระบวนการมสวนรวมของประชาชน และนาเสนอแนว

ทางการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนท

เหมาะสมกบจงหวดแมฮองสอน ซงในแบบสมภาษณนประกอบดวย 3 สวน ประกอบดวย

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของผใหสมภาษณ

สวนท 2 ความคดเหนและประสบการณทมตอกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการปองกน

และแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

สวนท 3 ขอเสนอแนะตองานวจย

โดยคาตอบทกคาตอบถอเปนสวนหนงในการศกษาของนกศกษาปรญญาโท หลกสตรการ

จดการสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร และจะถอเปนความลบไมมผลกระทบตอ

ผใหสมภาษณแตอยางใด

จงขอขอบพระคณเปนอยางสงในการใหความอนเคราะหการสมภาษณในครงน

ขอแสดงความนบถอ

(นางสาวณฐชยา อนทองด)

นกศกษาปรญญาโทหลกสตรการจดการสงแวดลอม

คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

แบบสมภาษณเชงลกสาหรบประชาชน

เรอง การมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศ

จากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

219

ผใหสมภาษณ ……………………………………………..……………………………….………..

ชมชน…………………………………………………..…………………….……………...…….

วน/เดอน/ป………………………………..…...…เวลาทสมภาษณ…………………………………

สถานทสมภาษณ…………………………………………………………………………….………

ผสมภาษณ……………………………………………………….……………………………..……

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของผใหสมภาษณ

1. เพศ

ชาย หญง

2. อาย

ตากวา 20 ป 20-30

31-40 41-50

51-60 60 ขนไป

3. ระดบการศกษา

ตากวาระดบประถมศกษา ระดบประถมศกษา

ระดบมธยมศกษาตอนตน ระดบมธยมศกษาตอนปลาย

อนปรญญา/ปวส./ปวท. ระดบอดมศกษา (ปรญญาตร)

สงกวาระดบปรญญาตร

สวนท 2: ความคดเหนและประสบการณทมตอกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการ

ปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

ในสวนนจะศกษาการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศ

จากหมอกควน ปจจยความสาเรจและปญหา/อปสรรคของกระบวนการมสวนรวมของประชาชนใน

การปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน และเสนอแนวทางการมสวนรวมของ

ประชาชนในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนท เหมาะสมกบจงหวด

แมฮองสอน ซงมรายละเอยดดงน

220

1. ทานคดวาอะไรคอสาเหตของการเกดปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนในจงหวดของทาน

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

2. ความคดเหนของทานตอลกษณะทางภมศาสตรของจงหวดแมฮองสอน

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

3. ความคดเหนของทานตอมลพษทางอากาศจากประเทศเพอนบานหรอจงหวดใกลเคยง

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

4. ทานคดวาผลกระทบทเกดจากมลพษทางอากาศจากหมอกควนมอะไรบาง

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

5. ทานเรมไดรบรขอมลขาวสารเกยวกบการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนใน

ชวงเวลาใด

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

6. กจกรรมในชมชนของทานททาเพอใหประชาชนเขามามสวนรวมในการปองกนและแกไข

ปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนมอะไรบาง

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

7. เจาหนาทภาครฐหรอผ นาชมชนไดชแจงรายละเอยดของการมาตรการหรอแนวทางการ

ดาเนนงานตามมาตรการหรอการทากจกรรมตางๆ ใหสมาชกในชมชนทราบหรอไม อยางไร

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

221

8. ทานคดวาชมชนของทานมบคลากรทมความชานาญและเพยงพอตอดาเนนการปองกนและ

แกไขปญหามลพษทางอากาศจากหมอกควนหรอไม อยางไร

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

9. ความคดเหนของทานตองบประมาณทใชในการดาเนนการเพอปองกนและแกไขปญหามลพษ

ทางอากาศจากหมอกควนในชมชน

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

10. ชองทางการประชาสมพนธและความถของการไดขอมลขาวสารทเกยวกบการปองกนและ

แกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในชมชนของทาน

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

11. ผทเขามามสวนรวมในกระบวนการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควนในชมชน

ของทานมใครบาง

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

12. ทานเคยไดเขารวมประชมเกยวกบแนวทางการดาเนนงานตามมาตรการหรอกจกรรมตางๆ ของ

หนวยงานภาครฐหรอผนาชมชนหรอไม อยางไร

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

13. ทานไดแสดงความคดเหนตอแนวทางการดาเนนงานตามมาตรการหรอการทากจกรรมตางๆ

หรอไม อยางไร

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

222

14. ในชมชนของทานมการวางแผนการดาเนนงานตามมาตรการหรอกจกรรมตางๆ อยางไร

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

15. ความคดเหนของทานตอการเขามามสวนรวมของประชาชนในการปองกนและแกไขปญหา

มลพษทางอากาศจากหมอกควนเมอเปรยบเทยบกบปทผานมา

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

16. ทานคดวาปจจยใดบางทจะทาใหการมสวนรวมของประชาชนประสบความสาเรจ

………………………………………………………………………………………………………

………………………….……………………………………………………………………………

17. ทานคดวาปจจยใดทเปนปญหาหรออปสรรคตอการประสบความสาเรจของการมสวนรวมของ

ประชาชน

…………………………………………………………………………………….…………………

………………………….……………………………………………………….…………………...

18. ความคดเหนของทานตอแนวทางในการสงเสรมหรอสนบสนนเพอใหประชาชนเขามามสวน

รวมในการปองกนและแกไขมลพษทางอากาศจากหมอกควน

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………….………………………

19. ความคดเหนของทานตอวธการทเหมาะสมในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางอากาศ

จากหมอกควนในจงหวดแมฮองสอน

………………….……………………………………………………………………………………

………………….……………………………………………………………………………………

สวนท 3 ขอเสนอแนะเพมเตม

…………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………….…

……………………………………………..………………………………………………………...

ประวตผเขยน

ชอ ชอสกล นางสาวณฐชยา อนทองด

ประวตการศกษา วทยาศาสตรบณฑต (เทคโนโลยสงแวดลอม)

มหาวทยาลยมหาสารคาม

ปทสาเรจการศกษา พ.ศ. 2549

สาธารณสขศาสตรบณฑต (อาชวอนามยและความปลอดภย)

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ปทสาเรจการศกษา พ.ศ. 2553

ประสบการณการทางาน พ.ศ. 2550-2554

นกวชาการสงแวดลอม

บรษท ซเอมเอส เทคโนโลย จากด

พ.ศ. 2554-2555

ทปรกษาฝายจดทารายงาน แผนกสงแวดลอม

บรษท ซเอมเอส เทคโนโลย จากด

พ.ศ. 2555-2556

นกวทยาศาสตรสงแวดลอม

บรษท เอแอลเอส แลบอราทอร กรป (ประเทศไทย) จากด

พ.ศ. 2556 – ปจจบน

ผชวยนกวจย

อาจารย ดร. จฑารตน ชมพนธ

คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม

สถาบนบณฑพฒนบรหารศาสตร