25.11.2008 onderzoek rekenproblemen/ dyscalculie
DESCRIPTION
25.11.2008 Onderzoek rekenproblemen/ dyscalculie. Structuur. 1 conceptueel kader tav dyscalculie: ifv beschrijvende diagnostiek 2 nood aan impliciete kennis om behandelingsgerichte aspect van de diagnostiek te vatten. Dyscalculie/ rekenstoornissen. Criteria?. REKENPROBLEEM. Rekenstoornis. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
25.11.2008 Onderzoek rekenproblemen/ dyscalculie
Structuur
1 conceptueel kader tav dyscalculie:ifv beschrijvende diagnostiek
2 nood aan impliciete kennis om behandelingsgerichte aspect van de diagnostiek te vatten
Dyscalculie/ rekenstoornissen
REKENPROBLEEM
Rekenstoornis Rekenmoeilijkheid
PRIMAIR SECUNDAIR
Dumont
Criteria?
Criteria dyscalculie/ rekenstoornis?Beschrijvende diagnose
Ernstige ‘achterstand’ op bepaalde aspecten van het rekenen/wiskunde
Vanuit persoonskenmerken: ‘unexpected underachievement’ (Fletcher, Denton & Francis, 2005)
Het gaat niet om een éénmalig probleem (didactische resistentie)
1. Genetisch chromosomaal/etiologische niveau1. Genetisch chromosomaal/etiologische niveauVb: Fragiel X, Turner, Velocardiofaciaal syndroom, Vb: Fragiel X, Turner, Velocardiofaciaal syndroom, afwijking afwijking Loci op chromosoom 7,9,15,22Loci op chromosoom 7,9,15,22
2. neuro-anatomie2. neuro-anatomieVb: intrapariëtale probleemVb: intrapariëtale probleem
3. neurofysiologie, neurochemie3. neurofysiologie, neurochemieVb: EEG/ ERP/ transcraniale magnetische stimulatie Vb: EEG/ ERP/ transcraniale magnetische stimulatie (TMS) afwijking(TMS) afwijking
4. cognitief endofenotype) Vb: V(S)LD4. cognitief endofenotype) Vb: V(S)LD
5. klinisch beeld (fenotype) 5. klinisch beeld (fenotype) Vb: dyslexie, dyscalculie, ADHD, ......Vb: dyslexie, dyscalculie, ADHD, ......
Van belang om dit in het achterhoofd te houden: 5 niveaus Van diagnostiek van dyscalculie (is géén comorbiditeit)
Mentale getallenrij=weergave van betekenis van getallen in de intrapariëtale (geel op figuur) groeve.
Dyscalculie ModificeerdersModificeerders
aandacht, intelligentie/ taal/ metacognitie
OmgevingSchool/thuis
Niveau 4Cognitieve endofenotypes
Niveau 5Voldaan aan beschrijvendecriteria
Verklaring?
Leerstoornis ModificeerdersModificeerders
aandacht, intelligentie/ taal/ spelling/metacognitie
OmgevingSchool/thuis
Verklaring? Subitizeerprobleem? Probleem met mentale getallenrij?
Subitizing (2 vs.3)
8/12-8/16
Drie 3
Waarom zijn basale getalvergelijking/subizeerervaringen van belang? Triple code model
Dehaene, 1992; Dehaene & Cohen (1992)
Problemen met rekentaalProblemen met TE omkeringen
Leerstoornis ModificeerdersModificeerders
aandacht, intelligentie/ taal/spelling metacognitie
OmgevingSchool/thuis
Verklaring? Probleem met STM, LTM: oproepen? Onderdrukken?
Leerstoornis ModificeerdersModificeerders
aandacht, intelligentie/ taal/ spelling/metacognitie
Verklaring? Vertraagde ontwikkeling van cognitieve strategieën,probleem EF, probleem met visuospatiele vaardigheden
OmgevingSchool/thuis
Leerstoornis ModificeerdersModificeerders
aandacht, intelligentie/ taal/ metacognitie
OmgevingSchool/thuis
Niveau 4Cognitieve endofenotypes
Niveau 5Voldaan aan
beschrijvendecriteria
Verklaring?
Criteria dyscalculie/ rekenstoornis?Beschrijvende criteria Ernstige ‘achterstand’ op tellen/rekenen Mazzocco,
Devlin, McKenney (2008): 1,2,3de lj Minstens 2x ≤ pc 1O MLD Nooit ≤ pc 1O TA Bij herhaling pc 11-25 LA
Geary, Hoard, Byrd-Craven, Nugent & Numtee (2007) 2x ≤ pc 15 MLD 2x ≤ pc 25 LA 2x > pc 5O TA
Persoonskenm: ‘unexpected underachievement’ (Fletcher, Denton & Francis, 2005) vs. Comorb. problemen
17-43% +dyslexie/ 50% spellingsproblemen 20-60% +ADHD 43% +gedragsproblematiek ? + DCD
Didact resist : RTI (Responsiveness to Intervention) –(Fuchs e.a.,2007)
Leerstoornis ModificeerdersModificeerders
aandacht, intelligentie/ taal/ metacognitie
OmgevingSchool/thuis
Niveau 4Cognitieve endofenotypes
Niveau 5Voldaan aan beschrijvendecriteria
Verklaring?
Cognitieve endofenotypes: 4 soorten?
Geary Semantische geheugen DC Procedurele DC Visuospatiële DC
McCloskey Semantische geheugen DC Procedurele DC Getallenkennis DC
Hoort Triple Code model hierbij? = verklarend Problemen met hoeveelheden/ getallenrij Problemen Arabische getallen Problemen Getalwoorden
Andere subtyperingen?
Kosc: verbale DC, lexicale DC, grafische DC, practognostische DC, ideognostische DC, operationele DC
Njiokiktjien: centrale DC, DC tgv verstoorde randvoorwaarden
McCloskey: getalkennisDC, geheugenDC, procedurele DC
Geary: visuo-spatiële DC, geheugen DC, procedurele DC
Rourke: NLD, LH probleem
Van Borsel: semantische DC, logografische DC
Levine: DOF1 (geheugenstoornis), DOF2 (aandachtsprobleem)
Lucas: algoritme probleem, probleem met deductief werken
Semantische geheugenDC
Problemen met oproepen van rekenfeiten Moeite met taal Minder accuraat/ trager in hoofdrekenen Onregelmatige reactie tijden Trager in snel serieel benoemtaken
ANDERE ONTWIKKELING
Procedurele DC
Problemen met schriftelijke rekenprocedures vnl ‘lenen’
Moeite met complexe stappenplannen en hoofdrekenen
Gebruiken van onrijpe strategieën Moeite met verstaan van concepten in
procedures Moeite met conceptuele kennis, taalbegrip,
passieve woordenschat en verbaal aangeboden opdrachten
VERTRAAGDE ONTWIKKELING
Visuospatiële subtype
(vroeger:NLD, nu V(S)LD)
Moeite met plaatsen op getallenas Omkeren van cijfers Probleem visuo-spatieel geheugen Problemen meetkunde Verstoord schatten en vgl hoeveelheden Moeite temporele ordening en planning
SVS – VSLD-score
Optellen van de 10 specifieke items: item 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 12, 15, 16 = score voor visuospatiële leerstoornis
Basiscut-off: RS = 21 Komt overeen met Pc 10 (-1.5 SD) RS 17 = Pc 3-4 (-2 SD) Hoe lager de score, hoe meer
visuospatiële problemen!
Signaal voor visuospatiële leerstoornis (VSLD) wanneer de VSLD-score < Pc 10 en wanneer verbale score > RU 5 (= item 1 en 10 optellen).
GetalkennisDC
Moeite met abstract getallenbegrip, verstoorde getallenkennis
Problemen met getalproductie Problemen met vergelijken van
hoeveelheden, ordenen van getallen en benoemen van getallen
Beschikbare wetenschappelijke evidentie
Ervaring en mogelijkheden
lk./school…
Kenmerken, noden, voorkeuren van de ll.
De ‘beste’ keuze
Omgeving
Evidence-based practice = the integration of the best available research with clinical expertise in the context of patient characteristics, culture and preferences Levant, R.F. (2005)
EB (=verantwoord handelen) nodig voor begeleidingsgerichte aspect van de diagnostiek
Beschikbare wetenschappelijke evidentie
Ervaring en mogelijkheden
Lk/school/th…
Kenmerken, noden, voorkeuren van de ll.
De ‘beste’ keuze
omgeving
component 2
= rekening houden met etnische diversiteit, individuele verschillen …(betrokkenheid van ll.bevorderen)
Beschikbare wetenschappelijke evidentie
Ervaring en mogelijkheden
Lk/school/th. …
Kenmerken, noden, voorkeuren van de ll.
De ‘beste’ keuze
Omgeving
component 3
Is de lk geschoold in een bep. aanpak?Kan hij/zij goed omgaan met pubers…?
Met tests alleen geraken we er niet.Er is veel impliciete kennis!
Impliciete kennis wordt in het onderwijs/gezondheidszorg zelden benut
Die impliciete kennis is echter aanwezig bij een aantal actoren waar tot nu toe niets mee gedaan werd Leerling: wat is moeilijk/niet moeilijk, wat helpt, … Ouders: hebben al een heel traject afgelegd Leerkracht: wat helpt bij die lln/ bij de meeste
lln/STICORDI… Zorgcoördinator: wat helpt/niet… Therapeuten
Nood aan een mixed design (tests + impliciete kennis bevragen)
Leerling
Lk/ Zorgcoördinator/ CLB
Kwalitatief onderzoek + tests:
Ouders
tests vanuit 4 cognitieve fenotypes: hoofdrekenen, getallenkennis, automatisatie van rekenfeiten, SVS
Spellenvaak comorbide problemen
J. Geelhoed & P. Reitsma, 2000
LezenEen minuut test (EMT) Brus & Voeten (1999)
KLEPEL (van den Bos e.a., 1993)
Concreet
interview bij kinderen en hun ouders interview bij zorgcoördinatoren en
de CLB-medewerker (samen) tests lezen, spellen (comorbiditeit),
rekenen (cognitieve fenotypes)
oudersleerlingen
Interview
CLB medewerker
Leraar wiskunde
Zorgcoördinator
Rekenen, lezen, spellen testen
Interview
Diepteinterview
Diepteinterview
Interview kinderen/oudersALGEMEEN
Zichzelf voorstellen, gezinssituatie, hobby’s , medicatie? …Historiek problemen …
ZELFBEELDGoede/zwakke kanten …
IMPACT OP TOEKOMSTPERSPECTIEFBeroep later?
HOE KIJKT MEN NAAR WISKUNDE OP SCHOOLPerceptie wiskunde op school: leuk/moeilijk ...
ZIJN ALLE DEELHANDELINGEN VAN HET REKENEN GETROFFEN?Kloklezen, hoofdrekenen, tafels, getallenkennis, visuospatiële vaard.? Breuken…
IMPLICIETE KENNIS VAN WAT HELPT EN WAT NIET HELPTGeschiedenis hulp/comorbide problemen/ welke aanpak slaat aan/slaat niet aan? …
HOE KIJKT MEN NAAR LEREN LEREN/ HUISWERKAanpak huiswerk (leren leren)
Interview ‘opnemen’
Bv. interview mama Stefanie
Interview opnemen
Bv. interview Stefanie (ll. met rekenproblemen)
Transcriberen interviews bv. Interview mama Stefanie
Interview ouder … Als je nu drie dingen zou moeten opnoemen waar Stefanie goed in is, wat zou je zeggen?Waar ze goed in is?Ja. Drie dingen.Taal, schooltaal… euh… ik moet wel denken,ze. Op de computer is ze ook wel redelijk goed. Is er dan nog iets? Ah, kaarten.
Als je nu drie dingen zou moeten opnoemen die niet zo goed lukken, wat zou je zeggen?Rekenen alleszins al, euh niet goed… ja… het instuderen van lessen heeft ze vree veel tijd nodig. En haar grote mond houden als ik ietszeg, is ze ook niet goed in.
…Wat vindt zij leuk aan wiskunde op school?Ze maakt vree graag bewerkingen. En wat vindt ze minder leuk aan wiskunde op school?Meetkunde en metend rekenen omdat ze dat heel slecht kan. Wat is er gemakkelijk of moeilijk in de rekenles/wiskundeles?Ik zou het eigenlijk niet weten. Cijferen, maar ja, zij zegt dat. Ik zou het niet weten.
Oké. Wat heeft men al geprobeerd om het rekenen/wiskunde gemakkelijker te maken?Geprobeerd… eum… als Stefanie problemen heeft met iets dat ze niet begrijpt ofzo, dan zou ik haar dat soms vragen aan de juffrouw. Meestal leggen ze het dan nog eens uit op school.
En wat lukt volgens jou en wat niet?
Eum… die dingen… vorig jaar was dat met een andere juffrouw. Ze hadden zo gelijk een beetje bijles ofzo van juffrouw Jacqueline opschool en dat hielp wel. En zo herhaling en dingen, lessen zo.
…Oké. Kan Stefanie goed het uurwerk lezen?Nee. Kan ze dan op tijd zijn?Ze kan wel op tijd zijn, maar ik moet haar dan wel specifiek zeggen van 13u25 thuis. Ze moet het echt wel kunnen zien, op haar GSMofzo, van dan moet ik thuis zijn.
…Aan welk beroep denk je voor later voor Stefanie?Ik weet het echt niet. Zij wil iets doen met masseren, maar ik weet tot nu toe… ik denk dat het zal afhangen van de testen en zo. En op basis van interesses dat ze heeft, over wat praat ze dan? Zo van later zou ik…?Awel, ze zou vree graag iets doen met masseren of model zijn, als ze haar lijntje houdt.
Wat doe je? Luisteren & zoeken naar betekenis in de ‘citaten’
Wat is het probleem volgens ll/ouders Kind
Ouders
probl
geen probl
probl geen probl.
Wat helpt volgens ll/oudersKind
Ouders
helpt
helpt niet
helpt Helpt niet
verder
We bekijken ook volgende topics:
ZELFBEELDATTRIBUTIE (intern/extern, stabiel/niet stabiel..)IMPACT OP TOEKOMSTPERSPECTIEF
HOE KIJKT MEN NAAR WISKUNDE OP SCHOOLZIJN ALLE DOMEINEN VAN REKENEN GETROFFEN ?
IMPLICIETE KENNIS WAT HELPT/ HELPT NIETMETACOGNITIE/ HOE LEREN LEREN/ HUISWERK?
Vaardigheden
Stressoren
FactorenConsequen
ties
1: Oorzaken rekenproblemen?
Life-events
Gedrag
Erfelijkheid
Kennis
Beliefs
Biopsychosociaal perspectief
REKENPROBLEEM
HinderNeuropsychol.Beschadiging
Schoolaanpak
Catastroferen
Zelfbeeld
Coping
Socioeconomische status
Persoonlijkheid
Sociale steun
Shoppinghulpverlening
Erfelijkheid
Wisk.angst
Vermijding
Citaten mama Stefanie (11j): neuropsychologische beschadiging
…”Langzaam, zo een beetje op het gemak bijleren omdat ze een letsel heeft. De mentale toestand staat ze op drie jaar, vier jaar in plaats van acht.”
Oorzaak: letsel
GEDRAG: rekenproblemen Consequenties
Mechanisme: Operante Conditioner
en
C+/C-
Stoornis
2: Gevolg van rekenprobemen?
Consequenties
Hoe help je haar dan? “Gelijk dat ik zeg, maakt ze haar huiswerk eerst alleen. En als er dan iets is, gelijk met taal of met wiskunde van ‘mama, ik begrijp dat niet’ of ‘ik kan dat niet’, dan leg ik haar uit met één voorbeeldje hoe ik het zou doen en dan laat ik haar het volgende doen, dus dat ik kijk en meestal is ze er dan wel mee weg.”
Kun je goed op tijd zijn als je ergens naartoe moet gaan?Ja, maar mijn mama legt dan uit van om dat uur en dat uur moet je thuis zijn, want ik ben ook ne keer bij mijn vriendin gegaan en mama zei van je moet om vijf uur terug zijn en ik wist dat niet zo goed en dan heeft een andere mevrouw mij geholpen.
Informatie
GedragNeuropsych.
“Is er gevaar?” Catastroferen
Wat kan ik eraan doen?
Sense of control
3:Stoornis gerelateerde “beliefs”
Hypervigilantie
Probl. Catastroferen Angst
Citaat: angst? fobie?“Kun je iets vertellen over vorige schooljaren? Hoe verliep school dan?”“Goed. Ik had veel vriendinnen, ze praten altijd met mij.”“En jouw vakken, ging dat goed?”“Ja, behalve mijn rekenen ging niet goed en Frans redelijk. ““Doe je graag wiskunde op school?”“Ja, maar ook een beetje nee, omdat ik het niet zo goed kan. ““Oké. Wat vind je leuk aan wiskunde?”“Dat ik cijferen kan doen, want cijferen ben ik echt goed in en euh… en ja… soms die centen en al… zo optellen met elkaar en van die dingen. ““Wat vind je minder leuk aan wiskunde?”“Metend rekenen en meetkunde. En ook soms een keer dat van de… ja.. ja, eigenlijk niets. ““Wat is er makkelijk of moeilijk in de wiskundeles?”“Makkelijk cijferen en centen optellen en al, en moeilijk is metend rekenen. “…
Vermijden of persisteren?
Probleem met rekenen
Vermijden van rekenactiviteitenDoorgaanVerder proberen/ Persisteren
Catastroferen - Angst
+ intact zelfbeeldVermijden van falen
“Ja. Ken je snel je tafels?” “Ja.” “Kun je me eens vertellen hoe je dat doet?” “Meestal hebben we zo kaartjes gekregen van de meester of juffrouw en dan oefen ik soms een keer op mijn tafels en ook op de computer heb ik daar een cd-rom voor om tafels te oefenen.“
Is er vermijden?Is er doorgaan? Bv. extra oefenen …
ERVARING VAN BEPERKINGEN EXPOSURE+STICORDI
GEEN HANDICAP
HANDICAPDEPRESSIE
Stoornis
ZIEN ALS UITDAGING
WISKUNDE-ANGST/VREES, FAALANGST
Vlaeyen et al., Pain, 1995
CATASTROFEREN
REMEDIËRING WISK.
VERMIJDINGSGEDRAG
‘aangepast’ vrees-vermijdingsmodel
Quote/ citaat ‘zien als uitdaging’
“Is het erg om dyscalculie te hebben? Voor mij persoonlijk niet, ik zie er de uitdaging wel van in en ik beleef er een groot plezier aan om die uitdaging en integraal deel van mijn persoonlijkheid met anderen te delen en hen de wegen vol hindernissen en soms onoverkoombare barrières te laten zien. Wat niet wegneemt dat dat niet altijd zonder de nodige frustraties en teleurstellingen kan. Ook voor mij zijn er momenten dat ik de handdoek in de ring wil gooien. Soms gebeurt dat ook. Daartegenover staan echter de zoete momenten van succes, een euforie die niet te beschrijven is en die het allemaal de moeite waard maken. Dat dit laatste een voorrecht is en niet een vanzelfsprekendheid, daar ben ik mij terdege van bewust”
Aanvaarden ‘niet kunnen’
+ accomodatieBv. ZRM
Hulp vragen
Ervaringen met rekenen van elke dagToch willen
‘kunnen’+ assimilatie
Bv. Meer oefenen
Op de computerLager lerenExtra bijles
The Dual Process Model of CopingThe Dual Process Model of Coping
Wisselwerking tussen assimilatie en accomodatie
4: Wat helpt? Accomodatie/ assimilatie/ STICORDI
Restoration-orientation
DPM: Familie dynamiekDPM: Familie dynamiek
Restoration-orientation
Loss-orientation
Loss-orientation
Restoration-orientation
Loss-orientation
Kind met leerproblemenKind met leerproblemen
Lkn/ zorgcoördinator/ Lkn/ zorgcoördinator/ CLB medewerkerCLB medewerker
Broers/zussenBroers/zussen
OudersOuders
♂ ♀
“Kun je goed tabellen lezen?” “Tabellen? Eum…”“Of kaarten uit je atlas verstaan, lukt dat goed?”“Ja, soms. Het is te zien welke kaart dat het is eigenlijk.”“En die tabellen, lukt dat goed?” “Nja, redelijk toch.” “Kun je me eens vertellen hoe je dat doet?” “Gewoon als ik euh…” “Die tabellen lezen?” “Ik lees dat wel gewoon en dan doe ik soms zo… vraag ik het aan mijn papa en dan leer ik dat gewoon.”
“Kun je goed betalen en omgaan met getallen?” “Ja.” “Hoe doe je dat?” “Ja… gewoon…” “Lukt dat goed om met briefjes te betalen en met muntstukken?” “Ja. Soms duurt het langer als het met grote briefjes zijn dan met kleine briefjes.” “Ja.” “Als je wisselgeld terugkrijgt ofzo.” “Ja.” “Of als je moet denken hoeveel je moet betalen. Dat is allemaal gemakkelijk… meestal met die briefjes, da gaat wel, maar dan duurt dat veel langer om na te denken.”
Citaat ‘hulp vragen’(acc.) + ‘gewoon leren’ / ‘meer tijd nemen’(ass.)
Analyses
NVivo8: analyse diepte-interviews Wat is het probleem volgens wie? Wat helpt volgens wie? Inventarisatie
STICORDI maatregelen
SPSS: Vgl Jongens/ meisjes Correlatie rekenen, lezen, spellen Correlatie soorten rekentests Kijken of er subtypes zijn
KRT-H, KRT-G, TTR, SVS