230 uklad pokarmowy czlowieka.ppt [tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. budowa...
TRANSCRIPT
![Page 1: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/1.jpg)
![Page 2: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/2.jpg)
Spis treści:
1.Budowa układu pokarmowego człowieka.2.Jama ustna.3.Budowa zęba.4.Ślinianki.5.Gardło i przełyk.6.Żołądek.7.Jelito cienkie.8.Jelito grube.9.Trzustka.10.Wątroba.11.Trawienie pokarmu.12.Bibliografia i netografia.
![Page 3: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/3.jpg)
1. Budowa układu pokarmowego człowieka.
i
l
bc
g
h
j
a
f
e
d
a. jama ustnab. śliniankac. gardłod. przełyke. wątrobaf. woreczek żółciowyg. żołądekh. trzustkai. jelito cienkiej. jelito grube k. wyrostek robaczkowyl. odbytnica
k
![Page 4: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/4.jpg)
Przewód pokarmowy tworzą narządy przez które przechodzi pokarm. Są to w kolejności: jama ustna, gardło, przełyk,żołądek, jelito cienkie i jelito grube.
Gruczołami wspomagającymi proces trawienia są: ślinianki, wątroba i trzustka.
Głównym zadaniem układu pokarmowego jest przetworzenie pokarmu na składniki odżywcze, które może wykorzystaćorganizm do celów budulcowych, energetycznych lub regulujących jego pracę.
![Page 5: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/5.jpg)
2. Jama ustna.ba
cdefg
a. wargib. szczękac. podniebienied. języczek podniebiennye. policzkif. migdałkig. zębyh. język
h
Początkowym odcinkiem przewodu pokarmowego jest jama ustna. Od przodu ograniczają ją wargi i zęby. Z tyłu przechodzi w gardziel, a następnie gardło. Po obu stronach gardzieli leżą migdałki.
![Page 6: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/6.jpg)
Od góry jamę ustna ogranicza podniebienie. W części przedniej jest to podniebienie twarde, a w tylnej miękkie. Od środkowej części podniebienia miękkiego odchodzi języczek podniebienny.Język zbudowany jest z mięśni poprzecznie prążkowanych. Służy on do mieszania pokarmu i przesuwania go w stronę gardła.Do odcinania i rozdrabniania kęsów pokarmu służą zęby. U człowieka występują dwa pokolenia zębów – mleczne i stałe. Zawiązki zębów znajdują się już u noworodka. Zębów mlecznych jest po 10 w szczęce dolnej i górnej: 4 siekacze, 2 kły, 4 trzonowe. Zaczynają się one pojawiać około 6 – 7 miesiąca życia. Rozmieszczenie zębów stałych przedstawia schemat.
s – siekaczek – kłyp – przedtrzonowet – trzonowe
![Page 7: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/7.jpg)
Pierwsze zęby stałe pojawiają się około 7 roku życia. Ostanie – zęby mądrości w wieku 18 – 25 lat. Zróżnicowanie zębów na 4 rodzaje wiąże się z ich udziałem w rozdrabnianiu pokarmów. Siekacze służądo odcinania kęsów pokarmów, kły do przytrzymywania odgryzanego jedzenia, przedtrzonowe i trzonowe do rozcierania i żucia pożywienia.Schematyczny zapis liczby zębów przedstawia tzw. wzór zębowy.
3 2 1 2 2 1 2 3 - szczęka górna
3 2 1 2 2 1 2 3 - żuchwa
t p k s s k p t
![Page 8: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/8.jpg)
3. Budowa zęba. Zęby są zbudowane z tkanki kostnej zwanej zębiną. Częśćzębiny wystająca z dziąsła pokryta jest szkliwem. Jest to najtwardsza tkanka naszego organizmu. Wewnątrz korzenia zęba znajduje się kanał wypełniony miazgą. Znajdują się tam
nerwy i naczynia krwionośne.
![Page 9: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/9.jpg)
4. Ślinianki.Ślinianki są to duże gruczoły rozmieszczone symetrycznie po 3 po obu stronach jamy ustnej. Wyróżniamy ślinianki: • przyuszne• podżuchwowe • podjęzykowe.
W błonie śluzowej jamy ustnej występuje również wiele małych gruczołów ślinowych. Wydzieliną tych gruczołów jest ślina. Składa sięona głównie z wody (99%), śluzu, leukocytów i bakterii. Służy ona do:
• zwilżania i zlepiania cząstek pokarmu, co ułatwia ich przełykanie,• początkowego trawienia skrobi,• niszczenia bakterii.
Przeciętnie wydziela się 1 – 1,5 l śliny w ciągu doby.
![Page 10: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/10.jpg)
5. Gardło i przełyk.
Gardło jest wspólną częścią układu pokarmowego i
oddechowego. Bierze udział w połykaniu kęsów pokarmu.
Przełyk jest to rurka długości około 25 - 30 cm. Łączy ona
gardło z żołądkiem. Skurcze mięśni przełyku umożliwiają
przesuwanie pokarmu w stronę żołądka.
![Page 11: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/11.jpg)
6. Żołądek.
Żołądek stanowi zbiornik pokarmu. Pokarm dostaje się tu z przełyku przez wpust (a), a wychodzi przez odźwiernik (b) do dwunastnicy (c). Żołądek zbudowany jest z kilku warstw mięśni
a
c b
gładkich. W środku wyściela go błona śluzowa wydzielająca sok żołądkowy. Żołądek produkuje około 1,5 - ,5 l soku na dobę. Widok lub zapach pokarmu może stymulować wydzielanie soku żołądkowego. Pokarm przebywa w żołądku średnio 1-2 godziny; bardzo obfite posiłki nawet do 7 godzin. Dzięki ruchom mięśni zostaje on dokładnie wymieszany z sokiem żołądkowym.
![Page 12: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/12.jpg)
Sok żołądkowy zawiera:
a. Enzymy trawienne – pepsynę i podpuszczkęzapoczątkowujące trawienie białek.
b. Kwas solny – wytwarza on kwaśne środowisko niezbędne do działania podpuszczki. Dodatkowo ma on właściwości bakteriobójcze – niszczy zarazki, które dotarły tu z pokarmem.
c. Śluz – zabezpiecza on błonę żołądka przed enzymami trawiennymi. Zmniejsza tarcie pokarmu o ścianki żołądka.
![Page 13: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/13.jpg)
7. Jelito cienkie.Jelito cienkie człowieka ma długość 4 – 5 m. Składa się z trzech
odcinków: dwunastnicy, jelita czczego i jelita krętego.
Dwunastnica ma długość około 25 cm. Uchodzą tu przewody z
wątroby i trzustki. Dzięki enzymom trzustkowym i żółci odbywa się
tu trawienie cukrów, białek i tłuszczów.
Pokarm w postaci tzw. miazgi pokarmowej przesuwa się w jelicie
dzięki ruchom robaczkowym (perystaltycznym).
Głównym zadaniem jelita cienkiego jest wchłanianie strawionego
pokarmu do krwi. Powierzchnia wchłaniania jest znacząco
zwiększona dzięki kosmkom jelitowym (około 23 razy większa).
Na 1 cm2 jelita znajduje się około 4000 kosmków.
![Page 14: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/14.jpg)
Kosmki jelitowe (schemat) są to uwypuklenia błony śluzowej jelita. Składniki pokarmowe, wchłonięte przez kosmki, żyłą wrotną trafiajądo wątroby. Tam są częściowo magazynowane i przekazywane dalej do krwioobiegu. Większość tłuszczów jest wchłaniana przez naczynialimfatyczne. Niestrawione resztki pokarmu przechodzą do następnego odcinka przewodu pokarmowego – jelita grubego.
a. ściana kosmka jelitowego
b. tętniczka włosowatac. żyła włosowatad. włosowate naczynie
limfatyczne
a
b
c
d
![Page 15: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/15.jpg)
8. Jelito grube. Długość jelita grubego wynosi około 1,5 m. Na granicy jelita cienkiego i grubego znajduje się wyrostek robaczkowy. Nie pełni on żadnych funkcji w układzie pokarmowym. Uważa się, że jest to organ szczątkowy. W jelicie grubym następuje wchłanianie wody i zagęszczanie kału. Przy udziale bakterii gnilnych i fermentacyjnych następuje formowanie kału. W ostatnim odcinku jelita grubego kał pokrywa się warstewką śluzu co ułatwia jego wydalanie – defekację. W jelicie grubym rozwijają się bakterie produkujące witaminę K i niektóre witaminy grupy B.
a. wyrostek robaczkowyb. okrężnicac. esicad. odbytnicae. odbyt
b
ac
e d
b
![Page 16: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/16.jpg)
9. Trzustka.
Trzustka jest gruczołem produkującym enzymy trawienne oraz hormony. Enzymami trzustki są: trypsyna, amylaza i lipaza.Ma wydłużony stożkowaty kształt. Leży w górnej części jamy brzusznej. Produkuje bogaty w enzymy sok trzustkowy (około 1200 ml na dobę).
a.przewód trzustkowyb.trzon trzustkic.głowa trzustkid.ujście przewodu trzustkowo – żółciowegoe.dwunastnica
c
ba
d
e
![Page 17: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/17.jpg)
10. Wątroba.
Jest to największy gruczoł w organizmie człowieka – waży około 1,5 kg. Wątroba (a) leży w górnej części jamy brzusznej pod przeponą, w większej części po stronie prawej. Rozszerzony uchyłek przewodu wątrobowego – woreczek żółciowy (b) stanowi zbiornik żółciwytwarzanej w wątrobie. Żółć jest niezbędna do procesu emulgacjitłuszczów czyli rozbijania ich na drobne kropelki.Substancje pokarmowe sądoprowadzane do wątroby żyłąwrotną, a wychodzą żyłą wątrobową. Wątroba jest poprzecinana sieciąnaczyń krwionośnych, stąd jej ciemnoczerwone zabarwienie.
a
b
![Page 18: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/18.jpg)
Funkcje wątroby: wytwarzanie żółci, wytwarzanie i magazynowanie większości białek osocza
krwi, unieczynnianie niektórych toksyn (alkohol, niektóre leki), zamienia szkodliwy amoniak w mocznik, magazynowanie i przemiana tłuszczów, białek,
węglowodanów, przemiana glukozy w glikogen i glikogenu w glukozę w
miarę zapotrzebowania organizmu, magazynowanie żelaza, magazynowanie niektórych witamin (A, D, E, B12), wytwarzanie i magazynowanie niektórych enzymów, ogrzewanie krwi (udział w termoregulacji), wydalanie zbędnych substancji do krwi w celu ich
usunięcia.
![Page 19: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/19.jpg)
11. Trawienie pokarmu.Trawienie jest to zespół procesów, którym poddawany jest pokarm w przewodzie pokarmowym, prowadzących do jego przetworzenia do postaci przyswajalnej przez ustrój. Można wyróżnić procesy trawienia mechanicznego i chemicznego. Trawienie mechaniczne polega na żuciu, rozcieraniu, połykaniu i przesuwaniu pokarmu.Trawienie chemiczne jest to biochemiczny rozkład pokarmu na proste składniki pod wpływem enzymów trawiennych.Enzymy trawienne wydzielane są przez:
• ślinianki (ptialina),• żołądek (pepsyna, podpuszczka),• trzustkę (amylaza, lipaza, trypsyna).
Trawienie chemiczne zachodzi w:• jamie ustnej,• żołądku,• dwunastnicy.
![Page 20: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/20.jpg)
TRAWIENIE WĘGLOWODANÓW
PTIALINA AMYLAZA
TRAWIENIE BIAŁEK
PEPSYNA TRYPSYNA
PODPUSZCZKA – ścina białko mleka
TRAWIENIE TŁUSZCZÓW
LIPAZA
jama ustna dwunastnica
dwunastnica
dwunastnica
żołądek
![Page 21: 230 Uklad pokarmowy czlowieka.ppt [Tylko do odczytu]espz.pl/materialy/uklpokarmowy.pdf · 1. Budowa układu pokarmowego człowieka. i l b c g h j a f e d a.jama ustna b.ślinianka](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022022801/5c75d95a09d3f25d028b70c7/html5/thumbnails/21.jpg)
12. Bibliografia i netografia:
• Gołda W., Kłyś M., Wardas J.: Biologia dla gimnazjum częśćdruga, Wydawnictwo Nowa Era,• Gulewicz B., Wierbiłowicz E.: Biologia dla klasy I gimnazjum, Wydawnictwo ABC,• Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,• Sylwanowicz W.: Mały atlas anatomiczny, PZWL,• Szlachetko A., Szlachetko D., Rutkowski P.: Biologia gimnazjum II, Wydawnictwo M. Rożak,• Villee C. A.:Biologia, PWRiL,• www.wikipedia.pl,• www.encyklopedia.interia.pl•www.wiem.onet.pl