23 noemberi, 2009 weli vvova vekua vova vekua ova...
TRANSCRIPT
23 noemberi, 2009 weli1
vova vekua _ 60vova vekua _ 60
606060afxazeTis avtonomiuri respublikis ganaTlebisa da kulturis saministros specialuri gamocema 23 noemberi, 2009 afxazeTis avtonomiuri respublikis ganaTlebisa da kulturis saministros specialuri gamocema 23 noemberi, 2009 weliweli
saqarTvelo da TavisuflebasaqarTvelo da Tavisufleba
me ar mRlis Cemi samSoblos trfoba,me ar mRlis Cemi samSoblos trfoba,
sisxli ZarRvebSi duRs.sisxli ZarRvebSi duRs.
vera, ver borkavs suls sinanuli,vera, ver borkavs suls sinanuli,
mgznebare sityva hquxs...mgznebare sityva hquxs...
dRes vera mReris bulbuli Cveni,dRes vera mReris bulbuli Cveni,
saamo hangi sdums,saamo hangi sdums,
gascqeris sevdis maradisobas,gascqeris sevdis maradisobas,
Tavisufleba surs.Tavisufleba surs.
saqarTvelo da Tavisufleba!saqarTvelo da Tavisufleba!
gesmis? ra kargad JRers!gesmis? ra kargad JRers!
wmida samebis madli moecxoswmida samebis madli moecxos
Cvens ganawameb ers.Cvens ganawameb ers.
rad moidrike, vaJkaco, qedi,rad moidrike, vaJkaco, qedi,
gesmis, horoli scems,gesmis, horoli scems,
spaTa sulebi aRmdgaran mkvdreTiT,spaTa sulebi aRmdgaran mkvdreTiT,
Slian Cvens droSas, droSas Calisfers...Slian Cvens droSas, droSas Calisfers...
jvari migviyvans sasufevlamde,jvari migviyvans sasufevlamde,
xeli _ xels, guli _ guls,xeli _ xels, guli _ guls,
kolx _ iberebo, xorumi Cqara! kolx _ iberebo, xorumi Cqara!
_ xmali qarqaSSi swuxs..._ xmali qarqaSSi swuxs...
saqarTvelo da Tavisufleba!saqarTvelo da Tavisufleba!
gesmiT, ra kargad JRers,gesmiT, ra kargad JRers,
wmida samebis madli moecxoswmida samebis madli moecxos
Cvens ganawameb ers!Cvens ganawameb ers!
* * ** * *
Tu ki sulTan var me martod-marto,Tu ki sulTan var me martod-marto,
SaravandediT var Semosili,SaravandediT var Semosili,
vgrZnob amaRlebas, siwmindes sulis,vgrZnob amaRlebas, siwmindes sulis,
var siyvarulis mudam morCili...var siyvarulis mudam morCili...
Sevnatri brZenebs, gmirebs, raindebs,Sevnatri brZenebs, gmirebs, raindebs,
visac siwminde guls CaebeWdaT.visac siwminde guls CaebeWdaT.
visac unaTebs lamprad sameba:visac unaTebs lamprad sameba:
eri, samSoblo da qristes rwmena.eri, samSoblo da qristes rwmena.
Sevnatri dedas, vinc mZime WirSiSevnatri dedas, vinc mZime WirSi
Svili Tavisi aRzarda kacad,Svili Tavisi aRzarda kacad,
Tavisufleba da siyvaruliTavisufleba da siyvaruli
ar ipoveba iolad arsad...ar ipoveba iolad arsad...
Sevnatri kacebs, mtkice simSvidiTSevnatri kacebs, mtkice simSvidiT
vinc gamoWeda suli Zlieri,vinc gamoWeda suli Zlieri,
vinc xedavs naTels SoreTis miRmavinc xedavs naTels SoreTis miRma
da rwmeniT amiT ars bednieri.da rwmeniT amiT ars bednieri.
Tu ki sulTan var me martod-marto.Tu ki sulTan var me martod-marto.
vova vekua
19.03.87w19.03.87w
`mTavarangelozi, wminda giorgi mobrZandeba TeTr `mTavarangelozi, wminda giorgi mobrZandeba TeTr
raSze amxedrebuli mariam RvTismSoblis wilxvedr raSze amxedrebuli mariam RvTismSoblis wilxvedr
qveyanaSi, raTa saukunod gangmiros borotebis ganmasax-qveyanaSi, raTa saukunod gangmiros borotebis ganmasax-
ierebeli urCxuli, qarTveli eri gulxeldakrefi-ierebeli urCxuli, qarTveli eri gulxeldakrefi-
lad ar unda elodos gankiTxvis Jams. Cveni valia, Cveni lad ar unda elodos gankiTxvis Jams. Cveni valia, Cveni
gonebis, gulis da Tavisufali nebis Tvalsawieridan, gonebis, gulis da Tavisufali nebis Tvalsawieridan,
afxaz xalxTan erTad avmaRldeT urRvev sulier kon-afxaz xalxTan erTad avmaRldeT urRvev sulier kon-
solidaciamde~.solidaciamde~.
vova vekua
1988 wlis 3 dekemberi, q. soxumi
vova vekua _vova vekua _vova vekua _
1949-20091949-2009
23 noemberi, 2009 weli2
vova vekua _ 60vova vekua _ 60
waqceuli xe advilad izomebao,
naTqvamia, adamiani rom kvdeba, yve-
la misi Rirseba gamoCndeba xolme,
Tumca es Rirseba vovas saxels arc
sicocxleSi aklda.
vladimer (vova) vekua daibada 1949
wels soxumSi, cnobili inteligen-
tebis ojaxSi, mama _ vladimer vekua
_ Tavis droze skolis direqtori
iyo, deda _ varvara Wanturia-vekua
_ saqarTvelos damsaxurebuli mas-
wavlebeli, wlebis ganmavlobaSi
soxumis me-6 saSualo skolis direq-
tori. vovamac es skola daamTavra.
SemdgomSi swavla ganagrZo ruseTSi,
Cairicxa q. gorkis politeqnikur in-
stitutSi, mesame kursidan saswavle-
blad gadmovida q. TbilisSi, saqarT-
velos politeqnikur institutSi
samSeneblo fakultetze, romelic
daamTavra 1974 wels.
vova iyo SesaniSnavi adamiani,
kaci, meuRle, mama, megobari. sidar-
baisle, sikeTe, qarTveli eris is-
toriisa da kulturis SesaniSnavi
codna, saqmisaTvis Tavganwirva _
mas uxvad hqonda momadlebuli. vo-
vas koxta, lamazi ezo-kari maRlidan
gadahyurebda soxum-qalaqs. vekuebis
ojaxi iyo saqarTvelos yvela kuTxi-
dan Camosul patriotTa sakrebulo,
maTi TavSesayari. am ojaxis xSiri
stumrebi iyvnen: merab kostava, zviad
gamsaxurdia, zurab WavWavaZe, niko
WavWavaZe, gia Wanturia, Tamar CxeiZe,
irakli baTiaSvili, irina sariSvi-
li-Wanturia, akaki baqraZe da sxvebi.
vovas mama-papur buxarTan erisTvis
saWirboroto sakiTxebze diskusia
_ paeqrobaSi bevrjer SemoTenebiaT
ojaxis stumrebs.
1987 wlidan saqarTveloSi arse-
buli erovnul-ganmaTavisuflebeli
moZraobis warmomadgenelTa udidesi
nawili gaerTianda `ilia WavWavaZis
sazogadoebaSi~. imavdroulad, sox-
umSi Seiqmna am sazogadoebis afxaze-
Tis organizacia, romlis erT-erTi
Tavkaci iyo vova vekua. am sazoga-
doebis iniciativiT 1988 wlis 3 de-
kembers soxumSi Catarda mitingi, sa-
dac sityviT gamovida vova da merab
kostavas istoriuli sityvebi gaime-
ora: ̀ Cven mainc vipoviT gzas afxazi
xalxis gulebisaken~... (sityvas gTava-
zobT IV gv.-red.).
1989 wlis 8 Tebervals mTeli
saqarTvelo zeimobda saqarTvelos
samefo taxtze daviT IV aRmaSen-
eblis aRsaydrebis dRes, soxumSi
`ilia WavWavaZis sazogadoebis~ ini-
ciativiT gadawyda, am didi TariRis
aRsaniSnavad, soxumis sakaTedro
taZarSi liturgia Catarebuliyo.
vova vekua iyo erT-erTi pirvelTa-
gani, vinc iTava es patriotuli
saqme. man SeimuSava mimarTvis teqsti
soxumis mosaxleobisadmi (vinaidan
es dokumenti dRes istoriis kuTv-
nilebaa, mizanSewonilad migvaCnia
mkiTxvels gavacnoT igi _ d.C.).
`Tebervlis 8-Si sruldeba 900
weli saqarTvelos samefo taxtze da-
viT IV aRmaSeneblis asvlidan. dRes,
qarTvelTa erovnuli TviTSegnebis
aRmasvlis Jams, saqarTvelo dResas-
waulobs qarTveli eris umniSvnelo-
vanes movlenas. XX saukune iwureba,
moaRwia mravaltanjulma saqarT-
velom XXI saukunis karibWemde. moma-
valSi didi kataklizmebia mosalod-
neli, qarTvelebs rogorc arasdros,
sWirdebaT erovnuli suliskveTebis
gamoRviZeba. 1989 wlis 8 Tebervals
soxumis wmida nikolozis eklesiaSi
Catardeba paraklisi qarTuli wirva-
locviT, qarTuli galobiT. soxu-
melebo! mogmarTavT yvelas, morw-
munesa da aTeists, inteligencias,
muSakebs, glexebs, mouxmeT Tqvens
gonebas, guls, nebas da darwmun-
debiT am wminda aqciis Catarebis
aucileblobaSi. mTel saqarTveloSi
aTasobiT anTebul wmida sanTels
mokrZalebiT mivumatoT Cveni san-
Telic, saqarTvelos Crdilo-dasav-
leTidan, afxazeTidan, romelic
gansakuTrebul sikaSkaSes Sematebs
srulqmnil erTian sanTels, romlis
saxelia samSoblo Cveni _ saqarT-
velo. mobrZandiT eklesiaSi, raTa
pativi mivagoT erTiani, ganuyofeli
simbolos _ daviT aRmaSeneblis, xs-
ovnis dRes~.
vovasaTvis siyvaruli iyo Ta-
vad RmerTi, `vgrZnob amaRlebas da
sisufTaves, siyvarulisTvis var
gaCenili~. siyvarulSi igi eZebda
qarTvelTa gadarCenas, siyvaruliT
cdilobda igi afxazTa mobrunebas.
Tavis dRiurebSi werda: `ratom ar
ginda Caixedo Sens gulSi, ratom
ar ginda Seicno Tavi Seni, ratom
ar eZeb RmerTs, romelic Sen daivi-
wye? ratom ar giyvars aravin, garda
Seni Tavisa, nuTu ver grZnob, rom
qvesknels xar gakruli?~
qarTvelTa konsolidacia, SeerTe-
ba _ es iyo vovasaTvis Tavisufleb-
is miRwevis saSualeba, gza. `iverT
Svilebo, mismineT guliT, gaverTian-
deT erTian suliT~. vovas fiqrebi
mudam saqarTvelos momavals dastri-
alebda. `arc aRmosavleTis impulse-
bia damamSvidebeli, arc dasavleTis,
nuTu, saqarTvelov gawiruli xar?
nuTu, sxvis Seqmnil morevs unda
minebde?~ _ werda igi.
im rTul da eklian gzaze, romlis
gavlac vovas mouxda, mudam gverdSi
edga misi cxovrebis erTguli mego-
bari, meuRle, saTnoebis gansaxiereba
qalbatoni eTeri. vova aRmerTebda
ojaxs. mis dRiurebSi vkiTxulobT:
`RmerTo _ dailocos Seni wmida
saxeli, Sen daifare Cemi andria, Cemi
levani, Cemi eTeri. Seminde me cod-
vils da momimarTe xeli keTilSo-
bil da patiosan saqmeSi. didebulo,
Sen moumarTe xeli yvela qarTvels
_ saqarTvelos da TavisuflebisaT-
vis mebrZolT~.
vovas vedreba RmerTma ismina,
qalbaton eTeris mesveurobiT misi
ojaxi Cumad, upretenziod emsaxure-
ba qarTul saqmes. qarTveli qalis
didsulovnebis gamoxatuleba iyo
qalbaton eTeris `mimarTva afxaz
da qarTvel xalxs~, sadac igi wers:
`mogmarTavT vedrebiT me, qvrivi,
Zmebis mier ganwiruli qarTvelisa.
vova vekuasaTvis Zvirfasi iyo Zmobi-
sa da megobrobis istoria. borotma
Zalam daangria da fexqveS gaTela
Cveni wminda warsuli, Cveni istoria,
SevevedroT RmerTs, raTa Segvindos
Zmebis mier daRvrili sisxli~. (mi-
marTvas gTavazobT IV gv.-red.).
vovas Rirseuli Svilebi darCa:
levanma soxumis saxelmwifo univer-
siteti daamTavra, andriam Sveicar-
iaSi, dornaxSi _ asenzas umaRlesi
samxatvro skola. is amJamad cxov-
robs germaniaSi, sadac warmatebiT
ifineba xolme misi namuSevrebi.
vovas mowamebrivi sikvdili dastu-
ria imisa, rom afsua eqstremistebi-
sTvis ganurCevlad yvela qarTveli,
vinc ki rame sasurvelsa da arasa-
survels ityvis maT Sesaxeb, mteria
da amdenad, mokveTil unda iqnes.
vova vekua xom ganuwyvetliv eZiebda
`gzas afxazi xalxis gulebisaken~,
magram vai, rom gulebi ar aRmoaCn-
daT `qarTuli Sovinizmis~ bangiT
gabruebulebs. mglis Tavze saxareb-
is kiTxva aRmoCnda misi gulwrfeli
sityvebi.
1989 wlis 15 ivliss, separatiste-
bis mier provocirebul `barTlomes
Rames~ Tavis sulier Zmasa da Taname-
brZol soso adamiasTan erTad vova
iqca gaxelebuli brbos samizned.
vovas ukanaskneli sityva iyo uaR-
resad qristianuli, humanuri mimarTva
afxazisadmi `ar mohkla, Zmao~. soso
daiWra, vova ver gadaurCa `zakviT~
miyenebul Wrilobas. es tragedia
rusTavelis parkSi datrialda.
vovas sikvdiliT qarTulma
erovnulma moZraobam kidev erTi
ukeTilSobilesi raindi dakarga, vo-
vas gardacvalebam didi dartyma mi-
ayena erovnul moZraobas afxazeTSi.
erovnulma moZraobam afxazeTSi vo-
vas tragikuli aRsasruliT is Zala
dakarga, SemaerTeblis rols rom
TamaSobda sxvadasxva sazogadoebriv
da politikur organizaciebs Soris.
vova ise wavida am qveynidan, rom
ver moeswro Tavisi sanukvari ocneb-
is aRsrulebas _ qarTuli erovnuli
saxelmwifoebriobis aRdgenas, magram
ver moeswro im erovnul sircxvil-
sac, romelsac 1993 wlis 27 seqtem-
beri hqvia.
dRes vovas saTayvanebeli saqarT-
velo urTules viTarebaSi miikvlevs
gzas Tavisuflebisaken, am gasavleli
gzis dasasruli ki iqneba afxazeTi,
fsou da iq aRmarTuli qarTuli dro-
Sa. swored es iqneba yvelaze didi
Zegli, romelsac qarTveli xalxi
daudgams vovas ukvdav xsovnas.
daviT Citaia
is amaod eZebda `gzas afxazTa gulebisaken~...q q arTveli xalxi yvela droSi da yovelgvar pirobebSi ibrZoda erovnu-
li Tavisuflebisa da RirsebisaTvis. me-19 saukuneSi ilia WavWavaZem
sami principi wamoayena: ena, mamuli, sarwmunoeba. me-20 saukunis dasawyisSi
arCil jorjaZem kidev sami daamata: saxelmwifoebrioba, demokratizmi, teri-
toria. istorias Tvals Tu gadavavlebT, davinaxavT, rom yovel saukunes
Tavisi Sinaarsi aqvs, igi wiTel xazad gasdevs mTel epoqas.
me-20 saukune dekolonizaciis epoqaa. misi ZiriTadi Sinaarsi erovnuli
saxelmwifoebriobis Seqmnaa. 80-iani wlebidan sabWouri sazogadoebriobis
umravlesoba grZnobda, rom imperia degradaciis gzaze idga da ufskru-
lisken mieqaneboda. qarTuli sazogadoeba, azris SeboWilobis miuxedavad,
burusidan TandaTanobiT gamodioda. jer kidev 70-iani wlebis meore naxevri-
dan erovnuli moZraobis asparezze gamoCnda vova vekua. afxazeTSi erovnul-
ganmaTavisuflebeli moZraobis dawyeba ukavSirdeba adamianis uflebaTa
dacvis sainiciativo jgufis Seqmnas TbilisSi. amavdroulad, iqmneba `soxu-
melTa~ jgufi, romlis erT-erTi TvalsaCino warmomadgeneli iyo vova vekua.
maT udidesi roli Seasrules afxazeTis qarTuli mosaxleobis erovnuli
TviTSegnebis gamoRviZebaSi.
23 noemberi, 2009 weli3
vova vekua _ 60vova vekua _ 60
gaxarebuli ufali,
kargs ymas jvars swerdes zeniTa,
angelozebi xarobdnen,
al-qajni iyvnen wyeniTa,
ai, vinaa kai yma,
mosagonari qebiTa! vaJa
qq arTveli xalxi, mTeli Tavisi is-
toriis ganmavlobaSi, arasodes Ser-
igebia erovnuli Tavisuflebisa da Rirse-
bis Selaxvas. am brZolis umTavresi arsi
misTvis yovelTvis iyo ilia WavWavaZiseuli
principebis erTguleba, rac enis, mamulisa
da sarwmunoebisaTvis TavganwirvaSi gam-
oixateboda. ruseTis imperiis marwuxebSi
momwyvdeulma qarTulma erovnulma sulma
axali ZalisxmeviT ifeTqa me–20 saukunis
70–80–ian wlebSi da ara erTi WeSmariti
mamuliSvilis saxeli Cawera Cveni qveynis
uaxlesi istoriis matianeSi. afxazeTSi am
brZolis erT–erTi sulisCamdgmeli, romel-
mac zvarakad miitana sakuTari sicocxle
eris samsxverploze, iyo vladimer (vova)
vekua, samSobloze uangarod Seyvarebuli da
misTvis Tavganwiruli kaci, WeSmaritad rain-
duli sulisa da qristes madliT cxebuli
adamiani, romelsac wleuls dabadebidan 60
weli Seusruldeboda.
„... swored erovnuli TviTSegneba aqcevs
adamians adamianad. erovneba ara aqvs cx-
ovels, sarwmunoeba da erovnebaa is Ziri-
Tadi Tvisebebi, romelebic adamians sxva
sulierisgan ganasxvaveben da misTvis am
gansxvavevbuli Tvisebis warTmeva umZimesi
danaSaulia adamianis winaSe, dasawyisi misi,
rogorc pirovnebis degradaciisa. denaciona-
lizacia winaparTa da warsulis uaryofaa,
adamianis sruli mokveTa erovnuli fesve-
bisagan. kaci adamianur arss mxolod Tavisi
erovnuli kulturis wiaRSi inarCunebs...“ –
werda zviad gamsaxurdia da swored, rom am
wiaRis RviZli Svili iyo vova vekua, romlis
mTel Segnebas amgvari adamianuri arsi asaz-
rdoebda.
,,mxolod me SemiZlia vakeTo is, rac aR-
sasrulebelia Cemgan bedisweriT,’’ _ Cauweria
vovas Tavis dRiurSi 1987 wlis 21 agvistos
da man aRasrula is, rac gangebisagan hqonda
dakisrebuli. vova vekuas gmiroba mTel mis
cxovrebiseul kredoSi devs, esaa saqcieli
movaleobis kacis Tavganwirvisa.
vova vekua Tvisobrivad axali saxiT
80–ian wlebSi, qarTvelTa erovnuli moZ-
raobis gamococxlebisa da aRmavlobis pe-
riodSi warmoCnda. sayovelTaodaa cnobili,
Tu raoden did riskTan iyo dakavSirebuli
im droSi aqtiuri erovnuli moRvaweoba sa-
zogadod saqarTveloSi da gansakuTrebiT
afxazeTSi, sadac qarTuli mosaxleobis didi
nawili aTeuli wlis ganmavlobaSi, Cvenda
savalalod, ver ikavebda aqtiur pozicias
momZlavrebul separatistul moZraobasTan
mimarTebaSi. saqarTvelos am ZirZvel mxa-
reSi qarTuli erovnuli interesebis dacvis
nebismieri gamovlena maSinaTve eqceoda poli-
tikuri, socialuri, eTnikuri Tu sxva saxis
wnexis qveS, xolo Tu vinme gabedavda xmis
amoRebas, igi imTaviTve cxaddeboda ,,perso-
na non grata’’–d, anu faqtobrivad, afxazi
xalxis mtrad.
1987 wels saqarTvelos erovnul–gan-
maTavisuflebeli moZraobis warmomadgenelTa
udidesi nawili gaerTianda ,,ilia WavWavaZis
sazogadoebaSi’’. imavdroulad, miuxedavad
afxazeTSi arsebuli rTuli viTarebisa,
qarTvel patriotTa mcire jgufis, kerZod:
vova vekuas, nugzar mgalobliSvilis, Temur
mJavias, Temur lorTqifaniZis, soso adamias,
dima baramias da sxvaTa ZalisxmeviT sox-
umSi daarsda ̀ ilia WavWavaZis sazogadoebis~
afxazeTis organizacia, romlis saxelTan
araerTi mniSvnelovani erovnuli xasiaTis
politikuri aqciaa dakavSirebuli.
piradad Cemi urTierToba vova vekuasTan
da mis TanamoazreebTan kidev ufro SeaduRaba
soxumis universitetma, sadac maSin msof-
lio istoriis kaTedris laboranti viyavi.
es bunebrivic iyo, radgan erovnuli wi-
naaRmdegobis mniSvnelovan birTvad swored
universitetis qarTveli studentoba iqca.
am umaRlesi saswavleblis winaaRmdego-
bis epicentrad gadaqceva imanac ganapiroba,
rom igi aseve warmoadgenda separatistuli
ideologiisa da mis mamamTavarTa saqmianobis
erT–erT umTavres keras. aqve gamoica qarTu-
li xelnaweri Jurnali ,,cxumi’’, romelmac
safuZveli daudo mniSvnelovani etapis da-
sawyiss afxazeTis qarTvelTa erovnul moZ-
raobaSi. Aam gamocemasTan iyo dakavSirebuli
daviT Citaias, vaxtang Wanias, soso adamias,
Sorena Tofurias, lia axalaZis, beJan xora-
vas, abesalom miqelaZis, rusudan fifias da
sxvaTa saxelebi.
vova vekuas da misi Tanamoazreebis damsax-
urebiT gavxdi ,,ilia WavWavaZis sazogadoeb-
is’’ gamgeobis wevri, rac CemTvis didi pativi
iyo. erovnul moZraobaSi naTlobis tolfasi
iyo is udidesi ndoba, romelic am sulmnaTma
kacma Cemdami gamoiCina. amasTan dakavSirebiT
maxsendeba erTi epizodi. kargad mogexsenebaT,
Tu raoden mniSvnelovani iyo sazogadoebaSi
erovnuli sulis gaRvivebisTvis sakuTari
beWdviTi organos qona. amasTan Zalze gvi-
Wirda proklamaciebis gamravleba, romelTa
xeliT gadawera jojoxeTuri Sroma iyo.
aseve, nu dagvaviwydeba, rom yovelgvar
aslgadamReb teqnikas saxelmwifo uSiSroeb-
is samsaxuri akontrolebda. es, Tavis mxriv,
kidev ufro arTulebda Cvens mdgomareobas.
am TvalsazrisiT, rogorc Cven vovasgan gvs-
menia, did daxmarebas gviwevda orgteqnikis
maSindeli direqtori aleqsandre miqaZe.
man erTi moZvelebuli tipis aslgadam-
Rebi aparatis saidumlod gadmocemac ki
moaxerxa, romelic vovam sakuTari xeliT
moitana qalaqis gareubanSi, aCadaraSi mde-
bare Cems saxlSi. Semdeg aq konspiraciulad
vbeWdavdiT proklamaciebs, romelebic meore
dRes, dilauTenia, sazogadoebrivi trans-
portis gaCerebebsa da maRaziebis vitrinebze
gakruli xvdeboda mosaxleobas. meored da-
badebis tolfasi iyo CemTvis vova vekuas
mxridan swored es didi ndoba, radgan mas
ukve sakmao avtoriteti hqonda moxveWili
erovnul moZraobaSi da mamulisaTvis Tav-
dadebisa da Tavganwirvis WeSmarit magali-
Tad mimaCnda.
meore epizodi 1989 wlis mosaxleo-
bis sakavSiro aRweras exeba. cnobilia, Tu
raoden did mniSvnelobas aniWebdnen separat-
istebi afxazeTSi arsebuli demografiuli
suraTis Secvlas. amisTvis isini xelmZR-
vanelobdnen „gaTiSe da ibatones” cnobili
imperiuli principiT, kerZod, cdilobdnen
aRweris dokumentebSi megrelebi da svane-
bi warmoeCinaT araqarTvelebad, raSic maT
zurgs umagrebdnen rusuli imperializmis
ideologebic. amis magaliTi iyo Tundac,
1989 wlis 4 ivliss soxumSi moskovidan
Camosul deputatTa komisiis Semadgenloba-
Si myofi saqveynod cnobili enaTmecnieris
ivanovis ,,gulwrfeli’’ gakvirveba: ,,rad
aris, rom megrelebs qarTvelebad miiCnevT,
isini xom sxva enaze saubrobeno’’. Tanac,
amas ambobda mecnieri, rac mis sityvebs
gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebda gaTa-
vxedebuli separatistebis TvalSi. aRweris
mimdinareobisas erT–erT ubanSi komisiis
wevrad mivlinebuli mec viyavi msoflio is-
toriis kaTedridan, romlis gamge dimitri
gulia iyo. Cems aRSfoTebas sazRvari ar
hqonda, roca komisiaSi Semodioda aRweris
baraTebi, romlebSic megrelebi da svanebi
araqarTvelebad iyvnen warmoCenilni da amas
xels uwyobdnen Tavad komisiis wevrebi,
romelTa Soris qarTveli mxolod me viyavi.
erT–erT sxdomaze sajarod ganvacxade, rom
es iyo ruseTis imperiuli politikis gagr-
Zeleba, romelic jer kidev me–19 saukuneSi
tardeboda afxazeTSi da davgme igi. ar vici,
visi brZanebiT, magram igive sxvaganac rom
ar momxdariyo, CemTan erTad yvela qarTveli
daiTxoves danarCeni komisiebidanac. maTT-
vis esec ar aRmoCnda sakmarisi da soxumis
universitetis maSindel reqtorTan, aleko
gvaramiasTan gamocxadda afxazeTis enis,
literaturisa da istoriis samecniero–
kvleviTi institutis TanamSromeli, vinme
taras xalbati da Cemi, rogorc nacionalis-
tis, universitetidan gaTavisufleba moiTx-
ova. maSin zogma qarTvelebmac ki, romelTac
mniSvnelovani administraciuli Tanamdebobe-
bi ekavaT universitetSi, ver gabedes Cveni
dacva. yovelive amiT gamowveuli Cemi gu-
listkivili gaxda msjelobis sagani vova
vekuas ojaxSi, misi megobrebisaTvis kargad
cnobil buxarTan. vovas aRSfoTebas sazR-
vari ar hqonda. es, erTi SexedviT mSvidi,
dinji, mozomili sityva–pasuxis, Cveulebri-
vi garegnobis darbaiseli kaci sruliad gar-
daiqmna. Cems win idga aboboqrebuli, Tvalan-
Tebuli, saocrad SemarTuli da amave dros
gansacvifrebelad naTeli azrovnebis, gon-
ieri, gamWriaxi pirovneba. vovam imave saRa-
mos moaxerxa dakavSireboda TbilisSi zurab
WavWavaZes, romlis ZalisxmeviT centraluri
xelisufleba iZulebuli gaxda zemoqmedeba
moexdina afxazeTis partiul funqcionere-
bze. mxolod amis Semdeg dagvabrunes yvela
daTxovnili piri komisiebSi. swored vovas
da misi Tanamoazreebis aseTma SemarTebam ar
misca saSualeba afxaz separatistebs ufro
masStaburad gaeyalbebinaT mosaxleobis aR-
weris masalebi.
aqve ar SemiZlia ar gavixseno is SemaZ-
rwunebeli tragedia, romelic 1989 wlis
9 aprils daatyda Tavs qarTvel ers da
romelmac sulis siRrmemde SeZra vova vekua.
am TariRTan dakavSirebul movlenebs biZgi
misca 1989 wlis 18 marts separatistebis
mier sofel lixnSi mowyobilma uprece-
dento antiqarTulma aqciam. 1989 wlis 8
aprils gulrifSis administraciul centrSi
Catarda mitingi, romelsac eswrebodnen
Tbilisidan Camosuli stumrebic, maT Soris
erovnuli moZraobis erT–erTi TvalsaCino
warmomadgeneli akaki baqraZe. vovas axlo me-
gobrebma kargad ician, Tu ra pativiscemiTa
da mowiwebiT aRsavse damokidebuleba hqonda
mas baqraZesTan. mitingis dasrulebis Semdeg
Tbiliseli stumrebi, i. WavWavaZis sazoga-
doebis gamgeobis wevrebi, studentebi da maTi
leqtorebi – zurab papasqiri, murman beria
da sxvebi, vaxSamze CemTan ojaxSi Sevikri-
beT, sadac aseve unda gvemsjela momdevno
dRis gegmebze. Tbilisidan SemaSfoTebeli
cnobebi modioda. Cemi mexsierebidan dRemde
ar amoSlila raRac SemaZrwunebeli da
tragikulis molodini, romelic TiToeul iq
damswres aRbeWdvoda saxeze da is uZlurebis
damTrgunveli SegrZneba, roca arafris Secv-
la ar SegiZlia. gamTeniisas, CemTan ojaxSi
gaisma telefonis zari Tbilisidan da aka-
ki baqraZes acnobes 9 aprils saqarTvelos
dedaqalaqSi datrialebuli tragediis ambavi.
CemTvis Znelia aRvwero is sulisSemZvreli
mdgomareoba, rac baton akakis daeufla.
diliT soxumis quCebSic gamoCnda samxedro
teqnika da Sinagani jaris nawilebi. aqac im-
periul Zalebs dagegmili hqondaT qarTvelTa
sisxlisRvris provocireba. konstituciis
moedanze daTqmul mitingze xalxma dili-
danve daiwyo TavSeyra. akaki baqraZem, vova
vekuam da maTma Tanamoazreebma yvelaferi
gaakeTes, raTa mSvidobianad daeSalaT aqciis
monawileni da Tavidan aecilebinaT mosalod-
neli provokacia.
im sabediswero 15 ivlisis dResac, sx-
vebTan erTad, mec viyavi rusTavelis park-
Si, sadac datrialda swored is Semzaravi
tragedia. me dRes vovas RvTis sasufevelSi
aRvlenil suls, patieba da didisulovnad
miteveba minda vTxovo imisTvis, rom Cven ver
SevZeliT misi dacva. jariskacebi sardals
brZolis velze ase eulad ar toveben. di-
axac, rom Cven jariskacebi viyaviT masTan
SedarebiT. albaT, amis mizezi imaSic mdgo-
mareobda, rom Cven jerovnad ver SevafaseT,
ra seriozul da veragul ZalasTan gvqonda
saqme, kidev ar viyaviT darwmunebulni da
ver warmogvedgina Tu ase gagvimetebdnen
da gansakuTrebiT ki gaimetebdnen im kacs,
romelic mudam eZebda ,,gzas afxazTa gulebi-
saken’’. aboboqrebulma brbom ise gagvTiSa,
rom im sabediswero Jams mxolod soso
adamia aRmoCnda vovas gverdiT. soso cdi-
lobda sakuTari sxeuliT gadafareboda mas,
magram TviTonac daWrili mxolod gangebam
ixsna sikvdilisgan. vova, mogviteve sulm-
naTo kaco, rameTu miteveba Seni udidesi
niWi iyo, Sen xom yvela giyvarda, vinaidan
uwyodi, ukueTu ar SeiyvareT urTierTi, ar
SegiyvarebT ufali, rom samSoblos xsnac ki
erTmaneTis siyvarulSia. am sityvebis dastu-
ria swored Sens mier ganvlili cxovrebis
gza da mowameobrivi aRsasruli, romelic
mudam iqneba momavali TaobebisTvis magaliTi
mamulisaTvis Tavganwirvis da ukvdavebiT da-
Trgunuli sikvdilisa.
merab kostavas, zurab WavWavaZis, vova
vekuas da soso adamias tragikulma gar-
dacvalebam didi zneobrivi muxti daukarga
erovnul–ganmaTavisuflebel moZraobas, ram-
eTu mxolod zneobrivi gziT siaruli aRa-
maRlebs ers WeSmarit Tavisuflebamde da
damoukideblobamde. Cven Rrmad gvwams, rom
swored am faqtorma ganapiroba me–20 sauku-
nis 90–iani wlebis dasawyisis kidev erTi ba-
zaleTis tragedia qarTveli eris istoriaSi.
vovas xsovnisadmi didi
pativiscemiTa da erTgulebiT,
besik odiSaria
ukvdavebiT daTrgunuli sikvdili ukvdavebiT daTrgunuli sikvdili
23 noemberi, 2009 weli4
vova vekua _ 60vova vekua _ 60
_ vova ar iyo miwieri adamiani...
misi yvela Tviseba imaze metyveleb-
da, rom igi amqveyniuri WuWyisa da
siyalbisaTvis ar iyo gaCenili... in-
Jinris specialoba man mSoblebis xa-
TriTa da surviliT Seiswavla, ma-
gram uWirda materialistur garemoSi
muSaoba. yovelTvis ambobda, es Cemi
saqme ar ariso... yovel diliT gune-
badamZimebuli midioda samuSaoze da
iqidanac iseTive brundeboda. vera da
ver Seegua imas, rac gars exvia. saso-
warkveTilebamde misuli cdilobda,
sagnebisa da movlenebisadmi misTvis
damaxasiaTebeli marTali damokideb-
uleba, Sinagani siwminde SeenarCune-
bina... me yovelTvis TanavugrZnobdi
vovas, bolomde mesmoda misi da erTi
ar damiwuwunia, roca samsaxuri mi-
atova da sxvagan gadavida... vicodi,
rom mas sxvagvarad ar SeeZlo...
yovelTvis vcdilobdi, rom ojax-
is gasaWiri vovas ar egrZno.… isedac
mtkivneulad ganicdida imas, rom
TiTqos raRac akldaT bavSvebs, ra-
Rac maklda me... es misi warmosaxviT
iyo ase, Torem savsebiT bednieri da
kmayofili viyavi imiTac, rac gvqon-
da. vovas gverdiT yofna TavisTavad
bednierebas maniWebda.
... roca diliT vova aivanze gavi-
doda da mzis amosvlas ucqeroda,
vicodi, rom is loculobda... ramden-
jer fexakrefiT gamivlia mis axlos
da miuxedavad saWiroebisa, erTi si-
tyviTac ar damirRvevia misi ganmar-
toeba... vova im wuTebSi ufals gul-
mxurvaled SesTxovda Tavisi qveynis
bednierebas, mis Tavisuflebas da
mec Sinaganad am did da tkivilian
safiqrals vuerTdebodi.
mas mxurvaled swamda RmerTi
da zeciuri simarTlis arseboba...
saocrad erTguli iyo qristianuli
mcnebebisa da darwmunebiT SemiZlia
vTqva, rom Cveni erTad cxovrebis
ganmavlobaSi arc SemimCnevia misT-
vis am mcnebebidan gadaxra... Tavad me
maSin ufro zedapirulad vuyurebdi
sarwmunoebasa da religias, ufro
sworad, ar mecala Cavwvdomodi mis
arss, radgan ojaxi, bavSvebi, stu-
mari da mokeTe Tavisas iTxovda, dRes
ki Zalian vnaRvlob amas. roca vova
marxulobda, ar mqonda SesaZleblo-
ba mec memarxula. mas Semdeg ki, rac
vova aRar aris, mec morwmune gavx-
vdi da vcdilob amgvarad Sevexmiano
Zvirfasi adamianis suls...
miuxedavad imisa, rom vova up-
retenzio da Tavmdabali adamiani
iyo, mas mudam megobrebi exvia gars.
isini dausruleblad miiltvodnen
vovasken. Cvens saxlSi mudam xalxm-
ravloba iyo _ zogi midioda, zogi
modioda, mudam vovas daeZebdnen da
poulobdnen kidec. vova bednieri
iyo _ igi sisxlsavse cxovrebiT cx-
ovrobda, gansakuTrebiT mas Semdeg,
rac erovnuli moZraoba gamococx-
lda da qveyana amoZravda... erovnuli
moZraobis aRmavlobam saocari ze-
gavlena moaxdina masze, aqamde gul-
CaTxrobil da dardian kacs TiTqos
cxovrebis mizani da interesi gauC-
nda, Sinaganad gabrwyinda da aenTo.
igi mTel Tavis energias da ZalRones
aqsovda am saqmeSi, dRiTa da RamiT
ar isvenebda. raRacnairad mZime-mZ-
imed icoda siaruli, beWebSi moxri-
li dadioda, TiTqos mxrebze raRac
tvirTi adevso. erTxel gavexumre, ra
iyo biWo, ise dadixar TiTqos mTeli
qveynis Wir-varami zurgze gekidos-
meTqi... gaiRima da darcxveniT Se-
momxeda... arada, marTlac ase iyo. igi
saqarTvelos xsenebiT iRviZebda da
iZinebda. ramdenjer RamiTac SemimCn-
evia, rogor daborialobda aqeT-iqiT
da RmerTs raRacas SesTxovda...
vovas amxanagebidan yvelaze didi
STabeWdileba Cemze mainc merab ko-
stavam moaxdina. dResac Tvalwin
midgas misi stumroba. vovam winaswar
gamafrTxila, xval merab kostavas
moviyvan saxlSio da mec sixarulis-
agan frTaSesxmulma gauCeneli gava-
Cine. vcdilobdi, araferi dameklo
sazeimo sufrisaTvis... merabi bib-
liur personaJs gavda... spetaki Wa-
RariTa da raRacnairi Cauwvdomeli
sevdiT TvalebSi... vova mecxre caze
dafrinavda sixaruliT da stumars
mowiwebiT Sehyurebda... yvelani sul-
ganabuli vusmendiT merabis momaja-
doebel saubars, mis buxuna xmas... im
saRamos me kidev erTi Tviseba aRmo-
vaCine vovaSi. Mmiuxedavad imisa, rom
is merabTan Zalian axlos iyo, maT
Soris mainc gadaulaxavi zRvari ig-
rZnoboda. am distancias vova mowiwe-
biT icavda. igi imdenad aRmerTebda
merabs, rom eCoTireboda kidec zed-
meti SekiTxvis micema.
vova Zalian Tavmdabali iyo, aras-
dros ar miscemda Tavs zedmetad
galaRebisa da gayoyoCebis uflebas.
erTxel Turme, sufraze erT amx-
anags zedmeti qeba-dideba Seusxams
misTvis _ Sen aseTi da iseTi moR-
vawe da erovnuli saqmis burji xaro.
vova aRelvebula da adre miutovebia
sufra. saxlSic gunebawamxdari mov-
ida da meore oTaxSi did xans gan-
martovda. Semdeg, roca dawynarda,
sinanuliT Tqva: mainc rani varT es
qarTvelebi, ra avadmyofoba gvWirs,
swored es pirferoba da erTmaneTis
tyuilubralo gandideba dagvRupav-
so...
yofila SemTxveva roca saxlSi
romelime megobarze gabrazebuli
mosula da uTqvams kidec _ erTma-
neTs vawyenineTo, magram gaTenebuli
arc iyo, rom pirveli garboda mo-
sananieblad da bodiSis saTqmelad
an telefoniT daurekavda da etyoda:
mapatie, Seni sulis Wirime, damnaSave
me varo...
vovas swamda sulis maradiulobi-
sa da ukvdavebisa. igi yovelTvis am-
bobda, suli mxolod gardacvalebas
ganicdis, SeuZlebelia, igi ukval-
od gaqreso. TiTqos raRac winaT-
grZnobas ganicdida bolo xanebSi,
nacnob-megobrebs eubneboda: me rom
ar viqnebi, maSin Cemi aryofniT nu
SeZrwundebiT, radgan Cemi suli
mainc TqvenTan iqnebao...
ivlisis im dReebSi vovam say-
vareli biZaSvili dakarga da amiT
Zalian iyo guldawyvetili, magram
igi ufro adrec grZnobda saSineleb-
is moaxloebas. Zalian SeSfoTebuli
da SeZrwunebuli iyo afxazeTSi
movlenebis ganviTarebiT. imiT, rom
mxareebi erTmaneTs ver ugebdnen da
saSineli katastrofa axlovdeboda...
rogorc cnobilia, erT-erT mitingze
man merab kostavas gaxmaurebuli si-
tyvebi gaimeora _ miuxedavad yvela-
frisa Cven mainc vipoviT gzas afxaz-
Ta gulebisaken... rogorc maSin, ise
axlac, SeiZleba es sityvebi bevrs
fantastikad eCveneba, magram vovas
yovelTvis swamda, rom erT dRes yve-
laferi Seicvleboda da borotebas
sikeTe sZlevda...
me mudam maxsovs vovas mier naTq-
vami: ̀ ra vqna, mainc miyvars Cemi afxa-
zebio...~ am sityvebiT igi amJRavnebda,
rom afxazi kaci misi sulis da gulis
nawili iyo. mas rwfelad uyvarda es
xalxi da vai, rom im avbediT ivli-
sis dRes rusTavelis parkSi mdgari
vovas suliskveTeba, misi siyvaruliT
anTebuli Tvalebi da guli veravin
SeamCnia da umowyalod gaswires.
saubari Caiwera
guliada Wkaduam.
vovas sikeTis gamarjvebis swamdavovas sikeTis gamarjvebis swamda
vv ova vekuas pirovnebaze, misTvis damaxasiaTebel Tvisebebze, gvesau-
breba vova vekuas meuRle eTeri kopaliani-vekua.
mogmarTavT TxovniT, nu da-
viviwyebT warsuls, Cvens siy-
varuls, istorias, mraval-
saukunovan megobrobas. Cven
RviZl Zmebad viwodebodiT da
viyaviT kidevac. dRes nu da-
varRvevT am Zmobas, nu mivyid-
iT eSmaks suls. erTmaneTis
gverdi-gverd vibrZodiT da
vicavdiT saqarTvelos, purs
erTad vtexdiT, Zmad vefice-
bodiT, ZuZuvmteobdiT da er-
Tad vloculobdiT. axla ki
ra RmerTi gagviwyra, ra boro-
tma Zalam dagvTrguna da dag-
vimona?! RmerTo, maRalo, Sen
gaunaTe gza xsnisa gonebaaR-
reulT, gza _ moyvasTan mo-
brunebisa, rameTu qadageb _
`giyvardeT mterni Tqvenni...~
mogmarTavT vedrebiT, me, qvr-
ivi Zmebis mier gawiruli qarT-
velisa. vova vekuasTvis Zvir-
fasi iyo Zmobisa da megobrobis
istoria. me gTxovT, ukuvagdoT
da vebrZoloT im borot Zalas,
romelic agrerigad dgas Cvens
Soris da romelmac erTmane-
Tis mtrebad gvaqcia.Aam boro-
tma Zalam daangria da fexqveS
gaTela Cveni wminda warsuli,
Cveni istoria da misive survil-
ia saqarTvelo aRigavos pirisa-
gan miwisa.
Uunda gvaxsovdes, rom Cven
varT erTi mamis RvTis Svilebi.
`visac keTili samsaxuri surs,
igi srulad unda gaemijnos
borots~, werda vova. movuxmoT
gonierebas, ganvagdoT boroti
da CavdgeT keTilis samsaxur-
Si. SevevedroT RmerTs, raTa
Segvindos Zmebis mier daRvrili
sisxli.
`yovlad wmidao samebao,
Segviwyale Cven, ufalo gvixsen
da gvilxine codvaTa CvenTagan,
meufeo, Segvinde usjuloebani
Cvenni...
ufalo, Segviwyalen~.
eTer kopaliani-vekua
18.09.89w
afxazTagan Tqmula: `gvirCevnia
lomis xaxaSi moveqceT, vidre
mglisa~. vacxadeb, qarTveli eri
arasodes warmoadgenda mglebis
xrovas da Tu arsebuli politi-
kuri formaciis, totalitarizmi-
sa da diqtaturis axlo warsulSi
saqarTveloSi daboginebda ramden-
ime aTeuli pirsisxliani mgeli,
imave dros aq, afxazeTSi imdenive
pirsisxliani tura dawanwalebda
da uwyodnen Tu ara, oriveni lo-
mis interesebs emsaxurebodnen.
materialistur WaobSi Caf-
lul zoologiur nairsaxeobaTa
TareSs bolo moeRo. dRes moabi-
jebs demokratiulad, Tavisuflad
moazrovne qarTveli eri, romelic
mzadaa gulSi Caikras afxazi Zma.
wleuls, seqtemberSi `ilia
WavWavaZis sazogadoebis~ soxumis
filialis wevrebi vizitad vi-
myofebodiT qalaqis aRmaskomSi,
Tbilisis gzatkecilis saTavis
saxelis ukanonod Secvlis gamo.
gamomSvidobebisas batonma merab
kostavam, romelic imxanad CvenTan
erTad iyo, arakeTilmosurne aR-
maskomel maspinZlebs uTxra: `Cven
mainc vipoviT gzas afxazi xalxis
gulebisaken!~
sruli WeSmaritebaa, Cven mainc
vipoviT gzas afxazi xalxis guleb-
isaken!
mxolod es aris, es ar iqneba
gza savarZels CaWidebuli karier-
istebis, mliqvnelebis, laqiebis,
fsevdointernacionalistebis, vai-
inteligentebis, es iqneba Zneli,
ekliani da amdenad samarTliani
gza da Cven am gzas usaTuod gaviv-
liT.
mTavarangelozi, wminda giorgi
mobrZandeba TeTr raSze amxedrebu-
li mariam RvTismSoblis wilxvedr
qveyanaSi, raTa saukunod gangmiros
borotebis ganmasaxierebeli urCxu-
li. qarTveli eri gulxeldakrefi-
lad ar unda elodos gankiTxvis
Jams. Cveni valia, Cveni gonebis,
gulis da Tavisufali nebis Tval-
sawieridan, afxaz xalxTan erTad
avmaRldeT urRvev sulier kon-
solidaciamde.
mxolod am SemTxvevaSi vixilavT
Cven qristianobis, demokratiis,
Tavisuflebis, damoukideblobis
gardauval triumfs.
mimarTva afxaz da qarTvel xalxsmimarTva afxaz da qarTvel xalxs
P.S maSin, roca vova vekuas qvrivis _ eTer kopaliani_vekuas es mimarTva
gavrcelda, jer kidev SeiZleboda, tragediis SeCereba, jer kidev SesaZle-
beli iyo gadarCena. miT umetes, rom am mimarTvis avtori iyo adamini, romel-
mac ukve iwvnia am dapirispirebisagan gamowveuli tragediis simware, sagu-
lisxmo iyo isic, rom mas eyo Serigebisaken mowodebis Zala da SurisZiebas
gaeqca. magram vaglax, rom afxazi xalxisTvis am Segonebis mosasmeni yuri
daexSoT...
vova vekuas mier warmoTqmuli sityva vova vekuas mier warmoTqmuli sityva 1988 wlis 3 dekembers soxumSi `ilia WavWavaZis 1988 wlis 3 dekembers soxumSi `ilia WavWavaZis
sazogadoebis~ mier gamarTul mitingzesazogadoebis~ mier gamarTul mitingze
23 noemberi, 2009 weli5
vova vekua _ 60vova vekua _ 60
vv ovas dabadebam Cvens ojaxSi didi
zeimi gamoiwvia. maSin 6 wlis vi-
yavi, magram saerTo didi sixaruli mec
kargad maxsovs... uamravi momlocveli
modioda... mezoblad brma qali cxov-
robda. Turme, ramdenime weliwadi iyo,
rac Sinidan gareT ar gamosula da isic
ki movida _ mamaCems mouloca vaJis SeZe-
na... cxadia, yovelive es Cveni ojaxisadmi
maSindeli saerTo keTilganwyobis Sedegi
iyo... sixarulma, milocvebma, urTierTsi-
yvarulma iseT apogeas miaRwia, rom cic-
qna vova `gadaaviwydaT~. amasobaSi mec
mominda gameziarebina saerTo sixaruli,
ojaxSi rom sufevda da gamomexata aRt-
aceba patara Zmis dabadebis gamo. ami-
tomac, marto rom davigule, vtace xeli,
gulze mivikari da ufrosebs mivaSure:
ai, vin momyavs, naxeT_meTqi! imaT kinaRam
guli gauskdaT, ariqa, xelidan ar gau-
vardeso.
vova sxarti azrovnebis bavSvi iyo
da skolac warCinebiT daamTavra. masTan
erT klasSi iyvnen Temur lorTqifaniZe
da nugzar mgalobliSvili... siyrmis
wlebidan megobrobda soso adamiasTan da
Temur mJaviasTan.
quCas, sadac vcovrobdiT, Tavidan
veneciis, mere besleTis gzatkecili
ewodeboda, bolos samson Wanbas saxeli
daerqva. arc erTi afsua iq ar cxovrob-
da. gorakze mdgari Cveni saxli da kar-
midamo TiTqmis mTel qalaqs gadahyureb-
da. saxlis ukan, Tambaqos fabrikis mim-
debared, muSaTa dasaxlebis fexburTis
moedani iyo... vovas ymawvilobisas fex-
burTi Zalian itacebda. garkveuli pe-
riodis ganmavlobaSi TviTonac kargad
TamaSobda. maSindel internacionalur
soxumSi, fexburTis moedanze, erovnu-
li gansxvaveba ra saTqmel_safiqrali
iyo. TiTqmis yoveldRiuri urTierToba
akavSirebda afsua da sxva erovnebis
sportsmenebTan... im periodidan daumego-
brda guram gabiskirias, sergei baRafSs,
amiran zarandias da sxvebs, romelTagan
SemdgomSi separatistebic gamovidnen da
erovnul saqmes gmirulad Sewirulnic.
maSin sportul moedanze yvelani erTni
viyaviT da asakSi gansxvavebac ar arse-
bobda. mere ki bedis ironiam zogierTebi
samkvdro_sasicocxlod dagvapirispira
erTmaneTs.
70-ian wlebSi vova q. gorkis av-
tosamSeneblo institutSi Cairicxa. me-3
kursidan swavla TbilisSi gaagrZela da
saqarTvelos politeqnikuri instituti
daamTavra. samsaxuri daiwyo q. soxumis
pirvel avtosatransporto kombinatSi,
gzebis usafrTxoebis inJinrad.
bavSvobidanve Zalian yuradRebiani da
cnobismoyvare iyo. Cvens ojaxSi xSirad
Tavs iyridnen qalaqSi cnobili mwignobari
adamianebi. vova maTTan gaSinaurebuli
iyo bavSvobidanve. mere, roca CemTan me-
gobrebi SevikribebodiT da vmsjelobdiT
saqarTvelos damoukideblobaze, ruse-
Tis dampyroblur, veragul politikasa
da Cvens movaleobebze, vovac iqve tri-
alebda, gvismenda, naklebad rom saubar-
Si Careuliyo da arc Cven gavirevdiT,
radgan jerac moumwifebel ymawvilad
migvaCnda. magram... is Turme yvelafers
imaxsovrebda da bolos aRmovaCineT, rom
CvenTvis es yvelaferi Tu mxolod sau-
bris Tema iyo, misTvis cxovrebis miz-
ani gamxdara. Cvensa da ufrosi Taobis
warmomadgenelTa Soris sasxvaTaSoriso
saubrebidan vova Turme mamuliSvilur
safiqrals Rrmad aanalizebda da gulSi
ibeWdavda. Tanac bevrs kiTxulobda. mere
TviTonac megobrebis farTo wre gaiCina.
sabolood, vova ganaTlebuli kaci dad-
ga, xasiaTic mtkice Camouyalibda. amas-
Tanave, Zalian gulTbili da lmobieri
iyo, afxazebi uyvarda. bevri afxazi da
berZeni megobari hyavda (sxvaTa Soris,
dakrZalvis dRes berZnebma didi gulist-
kivili gamoxates). saerTodac, vovas ada-
miani uyvarda, _ yvela erovnebis adami-
ani. amitomac, ufro gulsatkenia, mesame
Zalis mier gabriyvebulma afxazebma Ta-
vianTive keTilismyofeli, qarTvelTa da
afxazTa kargi urTierTobebis damyarebi-
saTvis Tavdauzogavi adamiani rom mok-
les... aravis ar SeeZlo maTi saerTo sat-
kivar_sawuxarisaTvis ise gaego, rogorc
amas vova moaxerxebda.
1987 wels saqarTvelosa da afx-
azeTSic pirvelad araformaluri or-
ganizacia `ilia WavWavaZis sazogadoeba~
Camoyalibda. soxumSi im periodSi xSirad
Camodiodnen: merab kostava, irakli wer-
eTeli, zurab WavWavaZe. im wels deda
gardagvecvala da merab kostava Cvens
ojaxSi movida, mogvisamZimra. vovam
gamacno: merab kostavaao! _ daufaravi
siamayis grZnobiT miTxra. bevri isaubres
araformaluri organizaciebis momavalze.
afxazeTis `ilia WavWavaZis sazogadoeba~
ZiriTadad Cvens ojaxSi ikribeboda. Tav-
mjdomare nugzar mgalobliSvili iyo.
vova mimarTvebisa da mitingze gamosas-
vleli teqstebis Sedgenas Taosnobda.
iqve mzaddeboda erovnuli droSebis ni-
muSebi~.
separatizmis winaaRmdeg vovas iar-
aRi qarTvelTa da afxazTa istoriuli
Zmobis qadageba iyo. imperias afxazeTSi
miznisaTvis rom mieRwia, amisaTvis af-
suaTa Segnebidan swored es Zmoba unda
amoeZirkva. uwinaresad, swored afsuaTa
da qarTvelTa Zmobis sadarajoze mdgari
vova unda CamoeSorebinaT da CamoiSores
kidec.
TviTon grZnobda kidec am saSiSroe-
bas, Tumca ar epueboda, amis dastur-
ad getyviT, rom sikvdilamde TxuTmeti
dRiT adre biZaSvili dagveRupa walen-
jixaSi. soWSi vmuSaobdi maSin. manqaniT
gamovuare da erTad wavediT samZimarze.
gzaSi vuTxari:
_vova, saWiro kaci xar, ar dadge quCa-
Si, Torem gesvrian, mogklaven-meTqi.
vovam gaiRima da miTxra:
_me xalxs veubnebi, Cven unda gavilaS-
qroT separatizmis winaaRmdeg, Cven unda
gamovafxizloT afsuebi da rogor gam-
ova, me TviTon ar davdge xalxis gver-
diT?!
Zma iyo da bunebrivia, Zalian ar min-
doda, moeklaT. msurda, rogorme zemo-
qmedeba momexdina, rom meti sifrTxile
gamoeCina. magram misi gadarwmuneba Seu-
Zlebeli iyo, _ sxvanairad ar SemiZlia
da SeveSvaT amaze saubarso!
im avadmosagonar dRes, 15 ivliss
qalaqSi gamovedi. soxumis centralur
quCebSi avismomaswavebeli daZabuloba
igrZnoboda. vovas bedma Semawuxa. mis
meuRles davureke. man ar icoda, sad iyo
vova. gaviare qalaqSi, sadac ki Tavyri-
lobebi iyo, magaram vovas Tvali ver
movkari. im periodSi eSeris sanatori-
umSi mqonda bina. siaruliT daRlili vi-
yavi da iq wavedi. cota xanSi darekes da
maSinve gulma migrZno, rom vovas cudi
ram sWirda.
saavadmyofoSi vnaxe Tu ara, mivxvdi,
vova amqveynisa aRar iyo.
vova Zalian Tavaziani, keTili, magram
Zalian principulic iyo, roca saqme
sazogadod mniSvnelovans Seexeboda.
am mniSvnelovanis ukan ki is umetesad
saqarTvelos gulisxmobda. qarTvelebze
da saqarTveloze avis mTqmelebs sityvas
ar SearCenda, Seutevda da Tu saWirod
miiCnevda, muStebsac aRar daerideboda.
qarTuli saqmis erTguli vaJkaci iyo,
aseTsave erTgulebas moiTxovda sxvebi-
sganac da qarTul saqmesve Seewira.
afxazebma maTive keTilismyofeli moklesafxazebma maTive keTilismyofeli moklesambobs vova vekuas Zma vaxtang vekuaambobs vova vekuas Zma vaxtang vekua
kaci, romelic qveyanas daakldakaci, romelic qveyanas daakldaee rovnuli moZraobis margalite-
bi _ vova vekua da zurab Wav-
WavaZe TavianTi saqmianobiT bevrad win
uswrebdnen movlenebs.
maT ki, didi saqmis mkeTebelT,
CrdilSi dgoma erCivnaT. rodesac
vinme vovas Rvawlis aRniSvnas Seecde-
boda, is Cumad aniSnebda, rom es ar
iyo saWiro. amasac ise Cumad ityoda,
mixvdebodi, rom xSiri xsenebiT Seu-
racxyofas ayenebdi mas.
vova Cumad, moridebiT dadioda
CrdilSic. is uaRresad nakiTxi, Rrmad
moazrovne da ganswavluli, wignier
ojaxSi dabadebuli da gazrdili iyo.
Tavis ganswavlulobas arasodes wa-
moswevda win, irgvliv myofTaTvis mas
amis mtkiceba ar sWirdeboda.
gaficva iyo da xalxSi fuli grovde-
boda (mizerul Tanxaze iyo laparaki).
me da vovas mogviwia am fulis mogrove-
bam. vovam kapikebic iangariSa, amiT me
da Sen xom wyali davlieTo. es Strixi
mis uzomo patiosnebas usvamda xazs.
sabednierod, sicocxleSive, mis xasi-
aTs yvela Cawvda. maxsovs, rogor moix-
seniebda da ra ridiT ijda sulmnaTi
merab kostava vova vekuasTan erTad.
maxsovs misi urTierToba zviad gamsax-
urdiasTan, Tamriko CxeiZesTan, zurab
WavWavaZesTan.
rogor gvaklda vova omamde, omis
dros da rogor gvaklia dRes, devni-
lobaSi... RmerTma nu mouSalos saqarT-
velos naRdi Svilebi, naRdi qarTvele-
bi, naRdi erovnuli suliskveTebis ada-
mianebi, magram... vovas aravin hgavs. me
ver vnaxe... namdvilad ver vnaxe vovas
sadari kaci. masSi saocari harmoniu-
lobiT iyo Serwymuli patiosneba, gan-
swavluloba, Tavmdabloba da amasTan
erTad didi erovnuloba. xandaxan sa-
kuTar Tavsac Sevadareb xolme vovas.
roca rames vakeTeb, vforiaqob, la-
mis Tavidan amovZvre, is sapirispirod
akeTebda.Kki ar akeTebda, aseTi iyo...
Cumad, asjer ukeTess ityoda, Cumad,
asjer ukeTess gaakeTebda.
... lakobasa da puSkinis quCebis
gadakveTaze rom jaWvi gairRva, erTi
nawili sanapirosaken wavediT (ori
didi qva momxvda maSin zurgSi), dRemde
ver mipatiebia Cemi TavisTvis, ratom
rusTavelis parkis mxares ar wavedi,
saiTac vova wavida... misma mkvlelma
Tu icoda netav, vis klavda. ara mgo-
nia, saqarTveloSi ise vinmes uyvardes
afxazi xalxi, rogorc vovas uyvarda.
rodesac igi ambobda, rom unda gaixs-
nas afxazuri saswavleblebi ara oTx,
aramed aT klasamdeo, absoluturad
gulwrfeli iyo. mas undoda, afxazi
xalxi ar gamqraliyo, zrunavda eTnosis
gadasarCenad. erTgvari paradoqsia, rom
afxazebma, afxazebis bedze mofiqrali
kaci gamoasalmes sicocxles.Ees iyo
yvelaze tragikuli am faqtSi.
vova, CemTvis magaliTi mravalmxriv
iyo. oTaxSi ijda da amave dros, TiTqos
arc ijda xolme, imdenad moridebuli
iyo, Torem SesamCnevi yovelTvis iyo.
mniSvnelovan figuras warmoadgenda,
woniani, sityvis kaci iyo.
misi dakrZalvac raRacnairad sxva-
nairi iyo, vovas pirovnebas rom Seefer-
eboda, iseTi _ mokrZalebuli... patara
mitingi mis saxlTan, me-6 skolasTan.
`kaStakis~ sasaflaoze... gulSi Camwv-
domi sityvebi.
TbilisSi vova vekuas saxelobis qu-
Cis TavSi misi memorialuri dafaa gax-
snili, vova TiTqos iqidan dagvyurebs
da yoveldRe gveubneba: ar gindaT xmau-
ri, yvirili, saqme akeTeTo.
vova vekua namdvilad daaklda am
qveyanas.
dima jaiani, soxumis k. gamsaxurdias saxelobis
saxelmwifo dramatuli Teatris samx-
atvro xelmZRvaneli:
23 noemberi, 2009 weli6
vova vekua _ 60vova vekua _ 60
saqarTvelosTvis yvela siZneles unda gavuZloT!saqarTvelosTvis yvela siZneles unda gavuZloT!ase moZRvravda vova vekua megobrebsa da Tanamoazreebsase moZRvravda vova vekua megobrebsa da Tanamoazreebs
TTamar CxeiZe, ̀ ilia WavWavaZis
sazogadoebis~ lideri:
afxazeTSi erovnuli moZraoba
80-iani wlebis meore naxevarSi
gamococxlda, rodesac `ilia Wav-
WavaZis sazogadoeba~ Seiqmna. es
iyo pirveli politikuri orga-
nizacia, romelic afxazeTSi war-
moiSva. swored am periodSi gav-
icani vova vekua. rogorc patri-
otulad ganwyobilma sazogado
moRvawem, batonma vovam gamoTqva
mzadyofna, rom CvenTan erTad
ibrZolebda afxazeTSi arsebuli
erovnuli problemebis mosagvare-
blad. imxanad swored vova vekua
gaxda Cveni partiis da, saerTod,
erovnuli moZraobis ZiriTadi
dasayrdeni Zala afxazeTSi. is
yvelafers akeTebda imisaTvis,
rom saqme savalalo Sedegamde
ar misuliyo da rusebis mier xe-
lovnurad gaRvivebuli SuRli Sei-
araRebul dapirispirebaSi ar gad-
azrdiliyo. amave dros, iRvwoda
afxazeTSi qarTvelTa uflebebi
daculiyo da qarTveli mosaxleo-
bis mimarT wlebis ganmavlobaSi
ganxorcielebuli diskriminacia
Semwydariyo.
Cveni sazogadoeba gansa-
kuTrebul yuradRebas ruseTis
dampyroblur politikaze amax-
vilebda. aqedan gamomdinare, yovel-
nairad vcdilobdiT, rom afxa-
zebTan rac SeiZleba normaluri
urTierToba gvqonoda. qarTvelTa
erovnuli uflebebis dacvas Cven
ar ganvixilavdiT, rogorc afxa-
zebis winaaRmdeg mimarTul qmede-
bas. ra Tqma unda, aseTi iyo vova
vekuas poziciac. magaliTad, ar-
sebobs erT-erTi mitingis Canaw-
eri, roca batoni vova ambobs, rom
`Cven mainc vipoviT gzas afxazTa
gulebisken!~... bunebrivia, afxazTa
gulebisken mimavali gzis povna
srulebiTac ar niSnavda gaziare-
bas im kapitulanturi politikisa,
romelsac xelisufleba yovelT-
vis da yvela etapze atarebda. vova
vekua amas kategoriulad ewinaaRm-
degeboda. misi koncefciiT, qarT-
velTa interesebis dacva afxaze-
bis interesebSic unda yofiliyo
da piriqiT.
vova vekua wynari kaci iyo... Tav-
mdabali da uaRresad uambicio.
rac Zalian amSvenebda mis pirovne-
bas. saqmisadmi uzado erTgulebiT
gamoirCeoda. igi sicocxlis uka-
nasknel wuTamde darCa `ilia Wav-
WavaZis sazogadoebis~ wevri da
saqmisadmi Tavdadeba, absoluturi
Tavganwirva gamoavlina. maxsovs
misi sicocxlis bolo dRe, uka-
nasknelad swored maSin velapar-
ake telefoniT. Sevatyve, rom uaR-
resad pesimisturad iyo ganwyobi-
li... am saubridan ramdenime saaTSi
mogvivida informacia im sabedis-
wero SemTxvevis Sesaxeb, saube-
durod, misi gadarCena SeuZlebeli
gaxda.
lia axalaZe, profesori: _ ero-vnul-ganmaTavisuflebeli moZrao-
bis mZlavri Senakadi iyo studen-
turi moZraoba. im periodSi stu-
denti viyavi da Tsu soxumis fil-
ialSi gamomaval Jurnal `cxums~
vxelmZRvanelobdi. amdenad, mqon-
da urTierToba baton vovasTan,
romelic studentur moZraobas
mfarvelad da mxardamWerad moev-
lina. maxsendeba is mZime dReebi,
roca universitetis maSindeli xe-
lmZRvaneloba Cveni moZraobis Cax-
Sobas cdilobda. universitetSi
`rusTavelis sazogadoeba~ fuZn-
deboda, me sityviT gamovdiodi,
universitetis reqtorma aleko
gvaramiam Cemi tribunidan gaZeveba
brZana. maSin vova vekua aqtiurad
gamomesarCla da daJinebiT moiTx-
ova, moesminaT Cemi sityvisTvis,
romelic vovas TqmiT, antiafxa-
zurs arafers Seicavda, piriqiT,
afxazTa da qarTvelTa megobrobas
eZRvneboda.
maxsovs aseTi epizodic, qarT-
veli studentebis da piradad Cems
winaaRmdeg gamoilaSqres afxazma
studentebma. isini agresiulad
iyvnen ganwyobilni Cems mimarT da
moiTxoves, rom dauyovnebliv dame-
tovebina soxumi. im urTules vi-
TarebaSi CemTan vova vekua movida
da mirCia, es ar gamekeTebina: Sen
Tu datoveb soxums, gamodis, mTel-
ma qarTulma inteligenciam unda
aikras guda-nabadi, es ki iqneba
qarTuli politikis tragedia afx-
azeTSio. mTxova, rom Cemi mSobleb-
isaTvis ar gamemxila es ambavi.
Cven viqnebiT Seni damcvelebi, Cven
amogidgebiT mxarSi, dampirda da
Seasrula kidec.
vova vekua Cagvagonebda, rom
gagveZlo agresiisTvis, zemoq-
medebisTvis, SemotevebisTvis. `Tu
qarTvelebi xarT, es ar dagavi-
wydeT, da saqarTvelos saxeliT
yvelafers unda gauZloTo”, _
gvmoZRvravda da amis upirveles
magaliTs Tavad iZleoda.
anzor gvaramia, Jurnalisti:
vovas Zalian kargi urTierToba
hqonda afxazebTan da yovelTvis
cdilobda saerTo ena gamoenaxa
maTTan. saerTodac, is Zalian hu-
manuri pirovneba iyo da undoda,
rom afxazebi da Cven erTad vyo-
filiyaviT.
rogorc vovas, aseve, me da rezo
xarebavas dauSveblad migvaCnda
Teatris, universitetis, mweral-
Ta kavSiris gayofa afxazur da
qarTul nawilebad. amis gamo me
piradad afxazeTis universitetis
reqtoris aleko gvaramias agen-
tadac ki gamomacxades. axlac im
poziciaze vdgavar, gayofa saWiro
ar iyo. Aman mdgomareoba kidev
ufro gaarTula da daZaba. kreml-
sac es undoda, rac Semdgomma mov-
lenebma daadastura.
vova axlos iyo merab kostavas-
Tan. udides pativs scemda mas. man
aitaca merabis frTiani fraza:
`Cven mainc vipoviT gzas afxazTa
gulebisaken~ da mitingebze xSirad
imeorebda.
... vovam 15 ivliss diliT kaci
gamomigzavna, saswrafod modio.
soso adamias saxlSi SevikribeT
mosaTaTbireblad. qalaqSi ukve
denTis suni trialebda. afxazebs
erovnuli moZraobis ramdenime
wevri alyaSi hyavdaT moqceuli.
qarTvelebis erTi nawili kinoTe-
atr `rusTavelTan~ iyo Sekrebi-
li.
soso adamias saxlSi TaTbiri Ca-
vatareT da vimsjeleT, rogor gam-
ovsuliyaviT Seqmnili mdgomareo-
bidan... TaTbiris Semdeg kinoTeatr
`rusTavelis~ win gamovediT da
parkSi me, vova, oTar WurRulia
da murman beria davrCiT. Seqmnil
viTarebaze vsaubrobdiT. am dros
vovam Tqva, waval erTi, wyals dav-
levo da 30-40 metris iqiT mdebare
wylis jixurisken gaemarTa. Cven
saubari gavagrZeleT. wuTic ar
gasula da atyda CoCqoli. wamov-
ida qvebis wvima. jixuris mxares
gaviqeciT, magram iseTi oromtria-
li iyo, axlos ver mivediT. Semdeg
veZebdiT vovas, magram versad vi-
poveT. mere gavigeT, rom vova dau-
WriaT da saavadmyofoSi gadauyva-
niaT. eqimma maSinve gviTxra, rom
misi gadarCena SeuZlebeli iyo.
dasanania, rom im dRes goneba
dabnelebulma afxazebma mokles
kaci, romelsac yvelaze metad uy-
varda isini. vova, firosmanis ti-
pis sufTa kaci iyo. mas kariera
da merkantiluri miznebi ar ita-
cebda, erovnul saqmeSi uangarod
da gulwrfelad ixarjeboda.Mmisi
mowameobrivi sikvdilic amis das-
turia.
Nnapoleon mesxia, neiroqiru-
rgi, afxazeTis umaRlesi sabWos
deputati:
CemTvis ormagad Znelia im dRee-
bis gaxseneba, radgan vova vekuas
gadarCenisaTvis brZola bedad me
mergo. yvelas gvaxsovs, im tragi-
kul dReebSi, rogor gaixliCa afx-
azeTis sazogadoeba afxazebad da
qarTvelebad. im saavadmyofoebSi,
romelTa mTavari eqimebic afxa-
zebi iyvnen, qarTvel pacientebs
ar iRebdnen. is samedicino dawese-
buleba, romelsac me vxelmZR-
vanelobdi, separatistebis azriT,
`qarTuli saavadmyofo~ iyo, Tumca
im dResac da mTeli Ramec mohyav-
daT CvenTan daWrilebis nakadi,
ganurCevlad erovnebisa da Cvenc
yvelas viRebdiT.
ase aRmoCndnen CvenTan daWrili
vova vekua da misi megobrebi. ma-
namde vovas mxolod Soridan vic-
nobdi. sasaflaoze, misi mSoblebis
gverdiT ganisvenebdnen Cemi vaJebi
da iq vxvdebodiT xolme erTma-
neTs. im droisaTvis sazogadoebis
mxolod mcire nawils hqonda in-
formacia disidentur moZraobaze.
mogvianebiT ukve mis liderebs _
zviad gamsaxurdiasa da merab ko-
stavas yvela icnobda, magram co-
tam Tu icoda, afxazeTSi vin iyvnen
maTi megobrebi da Tanamoazreebi.
me vmegobrobdi nugzar mgalob-
liSvilTan da ramaz kupravasTan,
amasTanave, bevri msmenoda vova
vekuaze, rogorc eris naTeli moma-
vlisTvis Tavganwirul da gulan-
Tebul kacze.
im dRes, roca CvenTan daWrilTa
nakadi Semovida, yvelani mobilize-
bulni viyaviT maT dasaxmareblad.
vova vekua mZimed iyo daWrili da igi
aRmoCnda CemTan, rogorc yvelaze
gamocdil specialistTan. Zalian
miWirs imaze laparaki, ra xarisx-
is dazianebac miayena mas veragma
mterma. mxolod erTs vityvi _ misi
tvinis dazianeba SeuTavsebeli iyo
sicocxlesTan. miuxedavad amisa,
me da Cemi medpersonali vcdilob-
diT, misTvis sicocxle SegvenarCu-
nebina. Cven kargad gvqonda gacno-
bierebuli, rogori mamuliSvili,
moRvawe iyo vova vekua da saqarT-
velosTvis rogori aucilebeli
iyo misi gadarCena... magram miuxeda-
vad titanuri Sromisa, es ver Sev-
ZeliT, igi Cvens xelSi _ saopera-
cio magidaze aResrula. CemTvis,
rogorc eqimisTvis, Zalian Znelia
amisi gaxseneba. nugeSad gvrCeba is,
rom iseTi eriskaci, rogoric vova
iyo, sikvdilis Semdegac agrZelebs
sicocxles, radganMmisi saxeli is-
toriis kuTvnilebaa.
23 noemberi, 2009 weli7
vova vekua _ 60vova vekua _ 60
erovnul-ganmaTavisuflebel mo-
Zaraobas saqarTveloSi Tavisi kul-
minaciuri da krizisuli wertilebic
hqonda, rac eris suls samaradiso
iarebad daaCndeba.
jer 9 aprilis tkivilebic ar mo-
SuSeboda qarTvel xalxs, rom axali
tragedia daatyda Tavs. afxazeTSi,
15-16 ivliss momxdar sisxlisRvras
ar SeiZleba analogi moeZebnos.
qristian afxazs qarTveli naTlia
moukles; erovnuli SuRliT dam-
duRres da daSanTes qarTul-afxa-
zuri ojaxi, waarTves erTad arsebo-
bis moraluri ufleba. es sisxlis-
Rvra erTi da ori dRis momzadebuli
ar iyo.
jer kidev Svidi aTeuli wlis
winaT, saqarTvelos gasabWoebis
etapze momzadda is iaraRi, romel-
ic Semdgom saWiroebisamebr iqna
gamoyenebuli erebis wasakideblad.
maSin xom afxazeTs respublikis
statusi mianiWa revkomma _ saoku-
pacio reJimis am sisxlismRvrelma
organom. `wiTeli armia~ qarTul
miwaze xalxTa gaTavisuflebis lo-
zungiT movida da dahyo da daTiSa
qarTuli miwa avtonomiur respub-
likebad. mere iyo xelSekrulebebi
or respublikas ASoris da afxaze-
Ti gaerTianda saqarTvelos Semad-
genlobaSi. kulisebs miRma ki darCa
idea, rom afxazeTi saqarTvelosTan
xelSekrulebas debda da erTiande-
boda ara rogorc misi organuli
nawili, aramed rogorc damoukide-
beli politikuri erTeuli. am
damoukidebel erTeuls ki TiTqos
saqarTvelo arTmevda Tavisufali
arsebobis saSualebas. agorda erTx-
elve mcdarad Separebuli azri,
romelmac Tavisi dasayrdeni hpova
eqstremistebsa da inspiratorTa
Soris da 70 wlis Semdeg sisxlis-
Rvrad momskdari daatyda afxazebsa
da qarTvelebs.
kidev erTi ganaCeni, magram vis mi-
marT?!
palba iuri Salvas-Ze, dabadebuli
1963 wlis 14 ivliss, erovnebiT afx-
azi, upartio, umaRlesi ganaTlebiT,
ucol-Svilo, samarTalSi aryofili.
am axalgazrda kacis daxasiaTeba,
erTi SexedviT arafriT gansxvavde-
boda imaTgan, vis mimarT SeiZleba
dadebiTadac ganewyo. magram es ax-
algazrda saqarTelos kidev erT ma-
muliSvils gamoaclis xelidan.
didi danaSaulis Casadenad didi
SeiaraReba, specialuri saWurveliTa
da aTasgvari saSualebiT, yovelT-
vis saWiro ar aris. mTavaria, Sens
gverdiT mdgomi mtrad aRiqva, mere
boRmam imZlavros da borotebis das-
anTxevad mizezis moZebna yvelgan
SeiZleba...
1989 wlis 15 ivlisi kidev erT glo-
vis dRed iqca saqarTveloSi; sox-
umis rusTavelis saxelobis parkSi
Sekrebili 300-mde qarTveli erovnu-
li universitetis filialis arsebo-
bis sakiTxis gadawyvetas elodebo-
da. saRamos 6 saaTi iqneboda, roca
SekrebilTa mxares, puSkinis quCidan
xelketebiT da rezinis joxebiT Sei-
araRebul afxazTa masa daiZra. am su-
raTis mxilvelT aseTi SeZaxilebic
axsovT: `qarTvelebis sisxli unda
davlioT, mogveciT isini~. gineba...
zurgidan mixtoma da joxiT sasikv-
dilo dartymebi. zurgs uknidan da
aurzaurSi, Torem vova vekuas pirda-
pir, albaT, ver mohklavda kaci. igi
yovelTvis Tavis erovnul Rirsebebs,
erovnul damoukideblobas qadageb-
da saqarTvelos erT-erT kuTxeSi _
afxazeTSi.
sasamarTlo procesze ganacxa-
des, rom rusTavelis parkSi palba
saerTod ar yofila da arc aravin
mouklavs. mere kacis mkvlelma Tavi
damnaSaved ar scno.
iuri palbas danaSauli vova vekuas
mkvlelobaSi winaswari gamoZiebisa
da sasamarTlo msvlelobis dros
amocnobiT, eqspertiziT da sxva mt-
kicebebiT iqna damtkicebuli.
gamoZiebis masalebsac CavxedoT:
mowmeebi erTnair Cvenebebs iZlevian,
Tu ra gametebiT urtyamda palba
baRis skamze aglejil metrnaxevr-
ian kets vova vekuas da gahyviroda:
`qarTvelebo, sanam gvian ar aris,
waeTrieT engurs gaRma~. palbas am
`SemarTebas~ eqstazSi Sesuli brbos
SeZaxilebic asazrdoebda: `sikvdili
qarTvelebs~, `mohkaliT, es xom vova
vekuaa~. erT-erT wverian kacs fotoa-
paratic moemarjvebina da gahkioda _
qarTvelebi mxolod suraTze unda
darCneno.
15-16 ivlisis ambebs cameti qarT-
veli, xuTi afxazi, erTi somexi
jariskaci da erTi oficeri Seewi-
ra.
mkvleloba, erTis Tu aTasi kacis,
erTnairad mtkivneulia; magram asjer
da aTasjer mtkivneulia is daTesi-
li Suri da boroteba, erT miwaze
mcxovreb _ or moZme xalxs Soris
rom Camovarda. kidev ufro didi da
auwonelia danaklisi _ dakarguli
urTierTTanadgomis imedi.
saqarTvelos ssr umaRlesma sasa-
marTlom iuri palbas 13 wlis Tav-
isuflebis aRkveTa miusaja.
ganaCenidan: masobrivi areulobis
dros iuri palbam erTaSoris ganx-
eTqilebis niadagze, gamoavlina ra
sazogadoebisadmi aSkara upativce-
muloba, xulignuri qvenagrZnobiT
sasikvdilo dazianeba miayena vova
vekuas Tavis areSi joxis ramden-
ime dartymiT, ris Sedegadac es uka-
naskneli ori dRis Semdeg gardaicv-
ala, miuxedavad drouli samedicino
Carevisa. sasjelis zomis gansaz-
Rvrisas, sasamarTlo kolegiam mxed-
velobaSi miiRo ra, rom iuri palba
pirveladaa nasamarTlevi, gadasax-
leba mis mimarT, rogorc RonisZieba,
ar iqna gamoyenebuli...
veranairi ganaCeni ver mouSuSebs
tkivilebs vova vekuas ojaxs; vera-
nairi ganaCeni malamod ver moecxeba
Svilmoklul ers. erTia mxolod:L
qarTvel xalxs arasodes ucxovria
principiT: `Tvali _ Tvalis wil,
sisxli _ sisxlisa wil~. miteveba
iyo misTvis yvelaze didi ganaCeni.
xolo iuri palbasa da misi ms-
gavsebisaTvis yvelaze didi sasjeli
mainc damoukidebeli saqarTveloa,
radgan monobisaTvis gaCenilni da
suliT saWurisni TavianTi TvaliT
xedaven, rom yovelgvari damoukide-
bloba da Tavisufleba urTierTsiy-
varuliT, pativiscemiT da urTierT-
gataniT miiRweva.
mariam cacanaSvili
tragediis ganaCenitragediis ganaCeni`me ar mRlis Cemi samSoblos trfoba~, _ werda Tavis erT-erT leqsSi
soxumSi mcxovrebi qarTveli patrioti vova vekua, romelic afxazeTSi afx-
azTa mier qarTvelebze mowyobili organizebuli Tavdasxmis msxverpli gax-
da. swored rom samSoblos trfoba ar apaties mas afxazma manqurTebma.
vova vekuas mkvleli aRmoCnda iuri palba, romelic Tavis droze gaasa-
marTles da 13 wliT patimroba miusajes.
afxazeTSi erovnul-ganmaTavisu-
flebeli moZraobis dawyeba dakav-
Sirebulia saqarTveloSi adami-
anis uflebaTa dacvis sainiciativo
jgufis SeqmnasTan. mogvianebiT mas
helsinkis jgufi ewoda, romlis
damaarsebelni iyvnen zviad gamsaxur-
dia da merab kostava. maTive inicia-
tiviT, daarsda Jurnalebi: `oqros
sawmisi~ da `saqarTvelos moambe~.
soxumSi erovnuli ideebis gavr-
celeba, gasagebi mizezebis gamo, gac-
ilebiT rTuli iyo. es mZime tvirTi
ikisres vova vekuam, nugzar mgalob-
liSvilma, dima baramiam. CavdiodiT
TbilisSi, Camogvqonda specialuri
literatura. minda aRvniSno, rom
didi daxmareba gagviwies litera-
turis muzeumis imdroindelma Tanam-
Sromlebma. mogexsenebaT, maSin aseTi
Tanadgoma da daxmareba gmirobis
tolfasi iyo. pirveli Ria, saxalxo
gamosvla sabWoTa saqarTveloSi
moxda 1981 wlis martSi, TbilisSi
mTavrobis saxlis win helsinkis
jgufma Caatara mitingi, romelSic
vmonawileobdiT afxazeTis warmo-
madgenlebic (vova vekua, nugzar mga-
lobliSvili, dima baramia da me _
Tqveni mona-morCili). mitingis um-
Tavresi Tema iyo afxazeTis sakiTxi,
qarTvelTa mdgomareoba afxazeTSi.
CvenTan movida maSindeli saqarT-
velos ck-s pirveli mdivani eduard
SevardnaZe, magram dialogi ver Sedga.
es movlenebi `amerikis xmam~ saTana-
dod gaaSuqa. amave wels afxazeTis
qarTvelobam moawyo mitingi q. gagra-
Si, stadionze. am mitingis Catarebis
iniciatorebi iyvnen gagrelebi joni
latarias xelmZRvanelobiT. miting-
is sababi iyo qarTvelTa diskrimina-
cia, autaneli antiqarTuli isteria.
qarTvelTa am ̀ amboxma~ SeaSfoTa maS-
indeli saqarTvelos xelisufleba.
gagraSi Camofrindnen respublikis
pirveli pirebi: eduard SevardnaZe,
suliko xabeiSvili, Jiuli Sartava.
miRebul iqna politikuri xasiaTis
garkveuli zomebi. mTavari mainc is
iyo, rom afxazeTis qarTvelobam
aCvena, rom is ar Seurigdeboda im
diskriminaciul politikur kurss,
romelsac atarebda kremli afxazi
part-nomenklaturis xeliT.
1987 wels saqarTveloSi arse-
buli erovnul-ganmaTavisuflebeli
moZraobis warmomadgenelTa udidesi
nawili gaerTianda `ilia WavWavaZis
sazogadoebaSi~. imavdroulad sox-
umSi Seiqmna am sazogadoebis afx-
azeTis organizacia. 1988 wlis 26
maiss sabWoTa saqarTvelos isto-
riaSi pirvelad aRiniSna oficialu-
rad saqarTvelos damoukideblobis
dRe. afxazeTis warmomadgenlebi am
movlenebis SuagulSi viyaviT. 1988
wlis damdegidan TandaTan momwifda
erovnuli suverenitetis aRdgenis
idea. am periodSi wina planze wam-
oiwia, egreT wodebulma, `afxazurma
problemam~. afxazi eqstremistebi
aSkarad daupirispirdnen qarTveli
xalxis erovnul-ganmaTavisuflebel
moZraobas. eTnikuri konfliqtebis
gaRvivebas yovelnairad xels uw-
yobdnen imperiuli Zalebi. 1988 wlis
3 dekembers soxumSi `ilia WavWavaZis
sazogadoebis~ iniciativiT moewyo
Zmobisa da megobrobis mitingi. es
iyo erTaderTi mitingi, romelic win
uswrebda movlenebs, romlebic, sam-
wuxarod, qarTvelTa sazianod icv-
leboda. 1989 wlis 18 marts afxazma
separatistebma mravalaTasian Tavyri-
lobas sof. lixnSi. saqarTvelodan
afxazeTis gamoyofisa da damoukide-
beli respublikis statusiT ruseT-
Tan SeerTebis moTxovna miaRebines.
afxazi separatistebis yovelgvar sa-
fuZvels moklebulma, provokaciul-
ma moTxovnebma uaRresad gaamwvava
viTareba. es daZabuloba garkveul-
wilad 9 aprilis sisxliani aqciis
Semapirobebeli gaxda.
1989 wlis 25 marts qarTulma pa-
triotulma Zalebma soxumSi moaw-
yves mravalaTasiani mitingi, riTac
uCvenes afxaz separatistebs erTobis
Zala. 25 martma gamoaRviZa saRaTas
Zils micemuli afxazeTis qarTvelo-
ba. es mitingi, qarTvel patriotTa
mier, uSualod merab kostavas ini-
ciativiT daigegma. masSi aqtiurad
monawileobdnen: zurab WavWavaZe,
Tamar CxeiZe, jumber kopaliani,
vova vekua, soso adamia da a.S. gan-
sakuTrebiT daiZaba viTareba afx-
azeTis saxelmwifo universitetSi
mas Semdeg, rac 1989 wlis 1 aprils
afxazma separatistebma sastikad
daarbies momitingeebi. 1989 wlis 1
aprilma aCvena, rom afxazuri separa-
tizmi ukan ar daixevda, mas Zlieri
mfarveli hyavda imperiuli ruseTis
saxiT. 1989 wlis 9 aprilis tragediam
kidev ufro daZaba viTareba. 9 apri-
lis tragedia gaxmaurda saerTaSor-
iso arenaze. msoflios yvela qveynis
sainformacio saSualebebma amcnes
TavianT xalxebs TbilisSi momxdari
sisxlisRvris ambavi. progresuli
msoflio moralurad qarTvelebis
gverdiT dadga. gamonaklisi afxazi
separatistebi iyvnen. am ambebis Sem-
deg afxazTa da qarTvelTa gzebi
sabolood gaiyara. afxazma eqstrem-
istebma, soxumSi, Tbilisis saxelm-
wifo universitetis filialis gaxs-
nis sababiT, moawyves farTomasStabi-
ani sisxliani Setakebis provocire-
ba, imis imediT, rom amas mohyveboda
afxazeTSi sagangebo mdgomareobis
gamocxadeba da afxazeTis uSualod
moskovze daqvemdebareba.
1989 wlis 15 ivliss soxumis
pirveli saSualo skolis SenobasTan,
sadac Tsu soxumis filiali iyo
ganTavsebuli, Segrovdnen afxazi
erovnebis warmomadgenlebi. faqto-
brivad, maT Senoba alyaSi moaqcies
da Sig aravis uSvebdnen. provokaci-
is Tavidan asacileblad qarTvele-
bi gadavidnen rusTavelis saxelo-
bis parkSi, Tan gadawyvites miemar-
TaT afxazeTis xelmZRvanelobisT-
vis, raTa mieRoT saTanado zomebi.
saolqo komitetSi warmomadgenlebis
gagzavnam Sedegi ar gamoiRo _ pasuxi
agvianebda. rusTavelis parkSi saRa-
mosTvis ESeikriba 400-mde qarTveli,
botanikuri baRis axlos, puSkinis
quCis mxridan afxazebi Segrovdnen.
SuadRisas swored rusTavelis park-
Tan moxda Tavdasxma qarTvelebze,
ramac biZgi misca Semdgom movlen-
ebs. 7 adamianis sicocxle, maT Soris
vova vekuasi, Sewyda am mSvenier park-
Si. paralelurad afxazma separat-
istebma ieriSi miitanes #1 skolis
Senobaze, dalewes inventari, daCexes
karebi, daamtvries mowyobiloba-dan-
adgarebi, dafxriwes wignebi da Jur-
nalebi, Sebilwes yvelaferi, ris pa-
tiviscemasac qarTvelebs, bavSobidan
gvinergavdnen, rasac veTayvanebodiT.
15-16 ivlisis sisxlianma aqciam
kidev erTxel daadastura, rom afx-
azeTis problema damokles maxviliv-
iT ekida saqarTvelos Tavze.
Temur lorTqifaniZe,afxazeTis umaRlesi
sabWos deputati.
afxazeTSi erovnuli moZraobis saTaveebTanafxazeTSi erovnuli moZraobis saTaveebTan
aa fxazeTis tragedia 1992 wlis 14 agvistos ar dawyebula, mas saguldagu-
lod amzadebda kremlis komunisturi xelmZRvaneloba sul cota
bolo 4 aTeuli wlis ganmavlobaSi. swored moskovidan xdeboda dapro-
grameba afxazuri nacional-separatistuli moZraobis liderTa araerTi
Taobisa, romelTac, TavianT mxriv, yvelaferi iRones da miaRwies kidevac
imas, rom afxazs qarTvelSi daenaxa ara moZme da moyvare, aramed `mosisxle
mteri~. swored ruseTis imperiul-Sovinisturi wreebis uSualo waqezebiT
gaxda SesaZlebeli afxazeTSi farTo masStabis antiqarTuli ZmaTamkvleli
omis gaCaReba.
23 noemberi, 2009 weli8
vova vekua _ 60vova vekua _ 60
vova vekuas xsovnas
ise qaosi.
zafxuls Tvalebs uxrCobs
cremlebi.
Ronemixdili varskvlavebi
uxmod tirian,
rogorc arasdros,
iveriis gadasarCenad
eris Svilebi ise ibrZvian.
isev qaosi.
godeba. Gglova.
sisxlSi amosvril
suraTebis
zRva aris mowme,
sxva arafrisTvis,
saqarTvelos
siyvarulisTvis
rusTvelis ZeglTan
qarTveli mokles!
kidevac tyvia,
sawamlavi,
niCbebi, tanki,
saCvenod arvin
araferi ar daiSura,
TiTqos bevri ram
dagakldaTo
aprilis cxraSi,
mwvane palmebi da quCebi
rom dasisxlulan.
isev qaosi.
miilia ivlisic gloviT,
SiSvel xelebiT Sexvda
sikvdils,
zRva aris mowme,
siyvarulisTvis,
saqarTvelos
siyvarulisTvis
rusTvelis ZeglTan
qarTveli mokles!
dariko fifia
Sen gergo tanjvis savali gzebi
vova vekuas
movsulvarT qveynad risTvis da
ratom,
Tu erTmaneTis ar ZalgviZs Svela...
vai, rom mterTan dagtoves marto,
panaSvidze ki movida yvela.
sulis siRrmeSi, ucnaur gznebiT,
macdur vnebaTa boboqrobs cecxli,
Sen gergo tanjvis savali gzebi,
bevrma Seitkbo oqro da vercxli.
waxvel da gagyva mamulze javri
da sibraluli ugunur brboTa,
Cumad itvirTe qarTuli jvari,
da gaiare rwmeniT golgoTa.
suli ki Seni zRvispira verxvebs
ealerseba mamulze dardiT
da SemarTuli, viT Ramis mexre
nislSi CaZirul soxumSi dadis.
giorgi siWinava
redaqtori nato korsantia. nomerze muSaobdnen: irakli mizraxiberia,
aleqsandre kuzanaSvili, qeTevan xazalia, inga gabunia, ekaterine gadilia.
`tanjva afxizlebs adamianis
daZinebul gonebas~. qarTvelebs sZi-
navT...
sZinavs qarTvel kacs venaxSi, xex-
ilis baRebSi, vai-Cais plantaciebSi,
faSisturi germaniisaTvis warTmeu-
li teqnikiT aRWurvil ̀ Tanamedrove~
fabrika-qarxnebSi, e.w. `cexebSi~, saw-
yobebSi, restornebSi... savarZlebSi...
savarZlebSi sZinavT Tu Tavs imZin-
areben ori batonis _ `manqanisa~ da
kuWis pativcemuli msaxurebi?
qarTvel socialistur `ers~ gad-
aaviwyda mTavari: mSobliuri eris,
mamulis da rwmenis siyvaruli. es
wmidaTawmida grZnoba araraobamdea
dayvanili, rac gamoisaxeba duqnebSi
warmoTqmul sadRegrZeloebSi Caqso-
vil, viwro CarCoebiT SezRuduli
vaipatriotizmiT.
didebulma kacma brZana, tanj-
va afxizlebs adamianis daZinebul
gonebaso.
sruli WeSmaritebaa, magram WeS-
maritebaa isic, rom TiTo-orola Tu
itanjeba Cvens bedkrul samSobloSi
im tanjviT, romelic gonebas aRvi-
Zebs, suls aerTianebs da brZolisak-
en mouwodebs RvTismSoblis wilxve-
dri qveynis gasaTavisuflebad.
* * *
stiqia boboqrobs planetaze, ube-
dureba ubedurebas mohyveba, es mx-
olod dasawyisia. SurisZiebis dRe
Sors ar aris. Nnetav, ra adgili mi-
Wiravs am SerkinebaSi? Mmzeze, mTva-
reze, saturnze xom ician, ras war-
moadgen. me ki ar vici. Cemi saqme Cems
wadils scildeba... mainc msurs vi-
brZolo...
* * *
majlajuna kacunebi mujluguns
mkraven. rogorc mSier mgelTa xrova
Sehyurebs msxverpls, ise Semomcqe-
rian. ver xvdebian, rom TviTon arian
gawirulni samudamod.
arc aRmosavleTis impulsebia
damamSvidebeli, arc dasavleTis.
nuTu, saqarTvelov, gawiruli xar?!
nuTu sxvis Seqmnil morevs unda
minebde...
* * *
guSin 26 maisi iyo. Cemi daqveiT-
ebuli ganwyobileba sul ar Seef-
ereboda guSindel dRes. amaRlebis
dablagvebuli grZnoba Tu gaielveb-
da iSviaTad mTeli dRis ganmavloba-
Si.
daviRale... brZolisunarianoba
miqveiTdeba.
vkiTxulob irving sTounis `mez-
Rvaurs unagirSi~ _ jek londonis
ganawameb, faTerakebiT aRsavse, magram
SemoqmedebiT cxovrebaze. usazRvro
sevda meufleba... qars gatanili am-
deni weli.Aara, londonis cxovrebas
ar vetrfi. londonis Jins, brZolisu-
narianobas, nebisyofas, cxovrebisken
swrafvas veTayvanebi usaqmurobisagan
ilajgawyvetili, 38 wlis sabralo,
kuTxeSi mimwyvdeuli kaci.
* * *
ufalo, me gwirav madls Cemi
gaCenisaTvis, Cemi codvili cxovrebi-
saTvis, romelic meve Sevqmen CemTvis.
Semodi Cems gulSi, momec nebisyofa,
raTa gixilo.
me veZeb Tavisuflebas, mxolod
Tavisuflebas, im Tavisuflebas,
risTvisac Sen gaaCine adamiani!
ra gulistkivili mimyveba axal
weliwadSi?
_ umoqmedoba!
ra sixaruli?
_ merabis gacnoba. erTobis Seqmna.
Semoqmedebis wyurvili.
ra survili?
_ simarTle! erTobaSi Sesvla! Rir-
seul gzaze gasvla. qriste! saqarT-
velo! Tavisufleba! siyvaruli!
* * *
`Tavisuflebis erT-erTi upirve-
lesi Rirebuleba is aris, rom igi
iZleva pirovnuli Tu sazogadoe-
brivi mravalferovnebis gamovlenis
saSualebas. diqtaturis pirobeb-
Si, naTlad Cans, Tu rodis kar-
gavs cnebebi mniSvnelobas da azrs,
rogor SeiZleba, undobloba patios-
nebad moinaTlos, monoba _ Tavisu-
flebad, rogor emsaxureba uneblieT
patiosneba _ aramzadobas, mamacoba
uneblied silaCred rogor iqceva.~
* * *
`adamianis movaleoba miwieri WeS-
maritebidan, zeciur WeSmaritebamde
amaRlebaa.Aadamians yovelgvar pi-
robebSi ZaluZs SeinarCunos sulis
siwminde, Tu es mas surs~.
* * *
Tbilisidan Camovedi. iq ibrZvi-
an. erTmaneTsac ebrZvian. iq Zalaa,
erTi ram cxadia, imis Taobazed, Tu
rogor da sad davimkvidro adgili.
mxolod me SemiZlia vakeTo is, rac
aRsasrulebelia Cemgan bedisweriT~.
* * *
`yvela adamians suliwmindiT mofe-
nils, aqvs Tavisi saTqmeli da sakeTe-
beli. yovelma adamianma Tavad unda
miaRwios sawadels _ keTil saqmes.
yoveli individumi Seva sasurvel er-
TobaSi, Tu is xedavs, Wvrets.Aar aris
saWiro frTebqveS yofna, Tundac
es frTebi wmindanisa iyos. saWiroa
damoukideblad sityvis Tqma, saqmis
keTeba, maSin sufTa erToba uzrun-
veyofili iqneba. nu imeoreb imas, rac
Tqva sxvam, Sen TviTon Tqvi~.
* * *
`rac Seexeba afxazobas, Cagvrisa
ra mogaxsenoT, magram rusi Sovin-
isti bebia-qalis daxmarebiT Sobili
afsua separatistebis nacvlad, qarT-
veloba agresiulad ganewyo afxazi
xalxis mimarT. am erTi mxriv, sibeci-
isa da borotebis erTobas, Cven ara-
gonivruli ugunureba daupirispireT,
ase rom Tvalebs nu aixvevT afxazTa
mimarT uyuradRebobisa da ignori-
rebis taqtis winaSe, rasac avtono-
miur respublikaSi qarTvelTa ar-
naxuli Seviwroeba da damcireba
daupirispirda~.
1986-1989 w.w
is, rac aRsasrulebeli iyo misgan bedisweriT... is, rac aRsasrulebeli iyo misgan bedisweriT...
fragmentebi vova vekuas dRiurebidanfragmentebi vova vekuas dRiurebidanleqsebileqsebi