11-10-13

1

Dr. Arjen Edzes Rijksuniversiteit Groningen, Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen, Economische Geografie, Postbus 800, 9700 AV Groningen. a.j.e.edzes@rug.nl

Hoe verdelen we de schaarste?

Over hoge waterstanden…… | 2

2.2 De vraag naar arbeid

Vacatures op laagste punt sinds 2003

In 2012 stonden er gemiddeld 112 duizend vacatures open. Dat is een daling van 21 duizend ten opzichte van het voorgaande jaar. Halverwege 2008 bereikte het aantal openstaande vacatures met 257 duizend nog een record. Door de financiële crisis was het aantal vacatures een jaar later gehalveerd. In de eerste helft van 2011 herstelde het aantal vacatures zich enigszins. Daarna zette de daling voort. Hierdoor waren er eind 2012 nog maar 95 duizend openstaande vacatures. Voor het eerst sinds 2003 was het aantal vacatures tot onder de honderdduizend gezakt.

Het aantal vacatures daalde in 2012 in alle bedrijfstakken. Het grootst was de daling in de handel (5 duizend) en de industrie (3 duizend). In veel bedrijfstakken kwam het aantal vacatures uit op het laagste punt sinds 2003. Alleen in de informatie en communicatie, de financiële dienstverlening en de horeca lag het aantal openstaande banen nog duidelijk bóven de laagste stand. Het aantal vacatures was het hoogst in de handel en de zorg. Deze twee bedrijfstakken telden in 2012 respectievelijk 20 duizend en 16 duizend vacatures.

Vacatures

2.2.1 Aantal vacatures en werklozen

Bron: CBS, Vacature-enquête en Enquête beroepsbevolking.

x 1 000

Werklozen

0

100

200

300

400

500

600

700

IIVIIIIIIIVIIIIIIIVIIIIIIIVIIIIIIIVIIIIIIIVIIIIIIIVIIIIIIIVIIIIIIIVIIIIIIIVIIIIIIIVIIIIII

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 ‘13

34 De Nederlandse economie 2012 Arbeidsmarkt 35

- Matchingspro-bleem?

- Onderwijs-Arbeidsmarkt?

- Cyclisch of structureel?

…en lekkende daken | 3

...en stormen

1.  Financiering niet voldoende om op oude voet door te gaan – angst voor failliet

2.  Uitvoering niet toegerust voor taken die moeten worden uitgevoerd

3.  Rammelend bestuur is (te) afwachtend en schiet in behoudende reflex

1.  Fundamentele herbezinning op het sociale domein (grootste decentralisatieslag ooit)

2.  Grootste bezuinigingsslag ooit

3.  Crisis, krimp en vergrijzing

| 4

| 5

Fundament? Herbezinning op 1.  Verantwoordelijkheden (publiek – privaat)

2.  Schaalvraagstukken (regio – wijk)

3.  Tijd (korte versus lange termijn)

4.  Cultuur en identiteit (participatie)

Trends 1.  Economische crisis (voorlopig nog niet over)

2.  Krimp/vergrijzing: beroepsbevolking neemt af in regio, niet in stad

3.  Regionale verschillen worden kleiner, maar ook ruimtelijke concentratie banen

4.  Toenemende mobiliteit en het ‘nieuwe werken’ (migratie, pendelen en wonen)

5.  Veranderende arbeidsverhoudingen (flexibiliteit, ZZP, employability)

6.  Veranderende competentie-eisen en mismatch vraag en aanbod

| 6

11-10-13

2

Arbeidsmarktproblematiek kent twee fundamentele verdelingsproblemen

| 7

1.  Inclusieve arbeidsmarktvraagstuk

(banen, werkgevers):

Beleidsruimteprobleem

2.  Uitvoeringsvraagstuk:

Agentschapsprobleem

1. Reguliere werkgelegenheid 2. Aangepaste werkgelegenheid Uitkeringsinkomen / loonkostensubsidie 3. Maatschappelijke taken 4. Kennis & Informatie 5. Verantwoordelijkheden 6. Coördinatie- en schaalvraagstukken 7. Vakmansschap

Ontwikkeling werkgelegenheid en bedrijvigheid Gemeente Groningen

| 8

Werkzoekenden en vacatures in Gemeente Groningen, mei 2013 . Bron: UWV

| 9

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

NWW Openstaande vacatures

9.508

702

Zeer ruime arbeidsmarkt

Niet werkende werkzoekenden (Bron: UWV, 2013)

Aug. 2013 Totaal < 27 > 50 Gem. Gron. 10.688 2.099 2.965

Groningen 27.880 4.298 9.031 Friesland 31.060 4.299 10.615 Drenthe 20.937 2.776 7.405

79.877 11.373 27.051

Ontwikkeling beroepsbevolking. (Bron: CAB, 2011)

Totale bevolking

Beroepsbevolking

| 12

Bron: CAB, 2012

Bevolkingsontwikkeling 20-64 jarigen 2012-2025

Gronin-gen

Assen

Leeuwar-den

Drachten

Heeren-veen

11-10-13

3

Aantal banen 2011, prognose groei en aantal vacatures 2012-2016 in Noord-Nederland Bron: PWR (banen) en UWV (prognoses), bewerking CAB, 2012

| 13

-10.000

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

80.000

90.000

100.000

110.000

120.000

Banen  2011 Netto  groei  2012-­‐16 Vacatures  2012-­‐16

Nauwelijks groei aantal banen… Wel vervangingsvraag

Ter illustratie Prognose van het aantal vacatures 2012-2016 naar sector en niveau in Noord-Nederland Bron: UWV, bewerking CAB, 2012

| 14

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

elementair lager middelbaar hoger+

Voor de komende vijf jaar Totaal: 320.000 E&L: 100.000 Per jaar E&L: 20.000

Beeld is te positief: OVERSCHATTING

Doelgroep Participatiewet 2011 (WWB+WSW+Wajong) 2011, als % van de bevolking 15-64 jaar. Bron: CAB, 2012

| 15

Serieus inactiviteits-probleem

Detachering/ Begeleid werken < 10%    

10-20%    

20-30%    

30-40%    

>40%    

Percentage WSW dat ‘buiten’ werkt (als % van totale WSW, 2010) Bron: POR/CAB Groningen

Schatting afstand tot de arbeidsmarkt Gemeente Groningen (op basis van landelijke percentages, ultimo 2012; Edzes, 2011)

| 17

Afstand tot de arbeidsmarkt (d.w.z. tot reële, reguliere en algemeen geaccepteerde banen)

Aantal Nee Ja

Geen afstand Overbrugbaar Niet overbrugbaar

WBB 9.048 30% 30% 40%

WSW 1.401 40-70% 30-60%

Wajong 3.824 60-85% 15-40%

Dagbest. 100%

Stad 14.273 2.714 5.570 – 6.940 4.613 – 5.990

NNL 111k 12-13k 37-50k 27-41k

Banen, Afschrikking, Matching

Gedragsverandering Loonkostensubsidie

Beschermde arbeid, Participatiebanen, Uitkering

Sociaal Akkoord (en uitwerking) (april/juli 2013) 1.  Garantiestelling werkgevers voor opname arbeidsgehandicapten in EXTRA 100.000 banen in

2026 / Garantiestelling Rijksoverheid voor 25.000 EXTRA banen in 2024

2.  35 (tripartiet geleide?) Werkbedrijven voor schakel tussen werkgevers en doelgroep

3.  Instroom op basis van uitkeringsniveau, Werkbedrijf stelt loonwaarde/productiviteit vast

4.  Geen loondispensatie, maar loonkostensubsidie, zowel voor beschut als voor regulier werk

5.  Herbeoordeling alle Wajongers

6.  Verkenning van samenvoeging van UWV en CIZ voor indicatiestelling en keuring, vaststellen loonwaarde en zorgbehoefte

7.  Efficiencykorting in WSW, oplopend tot 290 mln. over zes jaar

| 18

11-10-13

4

19

Ongelijke kansen?

-15000 -10000 -5000 0 5000 10000 15000 20000 25000 30000

Not urban

Low urban

Moderate urban

Strong urban

Very strong urban

-10000 -5000 0 5000 10000 15000 20000

Groningen Friesland Drenthe

Overijssel Flevoland

Gelderland Utrecht

Noord-H Zuid-H

Zeeland Noord-Brabant

Limburg

Saldo van baanopeningen (fulltime) op basis van quotumregeling minus (65%) van WSW en WAJONG Edzes, Rijnks & Van Dijk, 2013

Maatschappelijk participatie – Werk maken? / Normvervaging?

| 20

Regulier werk Mensen worden betaald naar hun productiviteit (>100%)

Minimaal minimumloon

Aangepast werk 1.  Minimumloon 2.  Productiviteit (< 100%)

basisloon = uitkering + loonkostensubsidie

Participeren in ‘maatschappelijk’ werk (participatiebaan)

1.  Taken als tegenprestatie uitvoeren 2.  Loon = uitkering

Uitkering

Vrijwilligerswerk Geen enkele relatie met gemeente

Uitkering

Maatschappelijk participatie – Werk maken? / Normvervaging?

| 21

1.  Verdringing ligt op de loer

2.  Ongelijkheid in rechten

3.  Legitimiteitskwesties (recht of plicht, tegenprestatie of compensatie)

4.  Mechanische (participatiebaan) versus organische solidariteit (vrijwilligerswerk)

5.  Kwaliteitsborging en professionaliteit

Werk en Participatie - conclusies | 22

1.  Er is een tekort aan reële, reguliere en algemeen geaccepteerde banen / Iedereen aan regulier werk helpen zal niet lukken / ‘ gesubsidieerde’ arbeid blijft nodig

2.  Quotumregeling biedt soelaas - verleid werkgevers – risico van verdringing

3.  Belang van regionalisering is groot, maar alleen succesvol bij overdracht van bevoegdheden en financiën

4.  Gebruik productieve capaciteit voor maatschappelijke taken en activiteiten, maar hou het zuiver en verzilver koopkrachtige vraag

5.  Investeer in kennis en informatievoorziening / test en diagnosticeren

6.  Bevorder mobiliteit

Werkpro | 23

Kracht / Mogelijkheden Zwakte / Bedreigingen •  Kleinschaligheid in operationele

eenheden

•  Lokalisering / regionalisering

•  Ondernemend en innovatief vermogen

•  Meerdere markten (W&I, dagbesteding, AWBZ, Verzekeringsmarkt)

•  Flexibel / risicospreiding ‘Van alle markten thuis’

Werkpro | 24

Kracht / Mogelijkheden Zwakte / Bedreigingen •  Kleinschaligheid in operationele

eenheden

•  Lokalisering / regionalisering

•  Ondernemend en innovatief vermogen

•  Meerdere markten (W&I, dagbesteding..)

•  Flexibel / risicospreiding

•  Onvoldoende massa / beheersing / transparantie / kwetsbaar

•  Versnippering / zichtbaarheid

•  Professionalisering en kwaliteit

•  Gebrek aan focus en specialisatie

‘Van alle markten thuis’ ‘Het is vlees nog vis’

11-10-13

5

Werkpro | 25

1.  Wie is de klant?

2.  Specialiseren of diversificeren?

3.  Ruimtelijk concentreren of uitbreiden

4.  Focus op mens of gemeenschap

Individu

Gemeenschap

Smal Breed

| 26

Dank voor uw aandacht