ΜΕΡΟΣ Α’: ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΘΕΟΚΡΙΤΟΣ

1.1ΘΕΟΚΡΙΤΟΣ (104)

Πρόλογος

Θεόκριτος :

Δημιουργός της βουκολικής ποίησης, φημισμένος ήδη στην

Αρχαιότητα, ενέπνευσε τις Εκλογές Βιργιλίου.

Πιθανότατα καταγόταν από τις Συρακούσες (χώρος δράσης αρκετών

ειδυλλίων) και συνδεόταν με το νησί της Kω (γίνεται λόγος στην

ποίησή του για χλωρίδα αυτής της περιοχής).

Έζησε στην ακμή της ελληνιστικής εποχής (περ. 300-260 π.X.).

Χρονολογικές ενδείξεις οι αναφορές στο έργο του στη δυναστεία

Πτολεμαίων Αιγύπτου και στον Iέρωνα των Συρακουσών.

Σύγχρονος Καλλιμάχου , διακρίνονται κοινές ποιητικές προτιμήσεις

στο έργο τους, και Αράτου, λίγο μεγαλύτερος Απολλωνίου Pοδίου.

1

5.1.1 Ο ΟΡΟΣ «ΒΟΥΚΟΛΙΚΟ»

1. Τι σημαίνει Βουκολικός;

Στην ποίηση του Θεόκριτου αναφέρονται οι όροι: «βουκολική

Mούσα», «βουκολική αοιδή», «βουκολιαστής» (τραγουδιστής

βουκολικού τραγουδιού), «βουκολιάσδομαι» (τραγουδώ βουκολικό

τραγούδι). Γίνεται λόγος για τραγούδι, όχι για γραπτή ποίηση!

B ουκόλος = βοσκός βοδιών (πρβλ. ποιμήν, αιπόλος, κτλπ.), ανώτερος

στην ιεραρχία των βοσκών, ιεράρχηση που μάλλον δέχεται ο Θεόκριτος.

Αργότερα, «βούτας», «βουκόλος» = ποιητής βουκολικών ποιημάτων,

«βουκολιάζειν» = γράφω βουκολική ποίηση.

Στην ποίηση του Θεόκριτου μόνο 12 από τα 31 ποιήματα έχουν θέμα

βοσκούς και ανθρώπους της υπαίθρου, άρα ο όρος «βουκολική ποίηση»

χρησιμοποιείται συμβατικά, ομοίως και από τους μεταγενέστερους

εκπροσώπους (Μόσχο Συρρακούσιο, Bίωνα Σμυρναίο), όπου κύριο

θέμα ποίησης πλέον είναι ο έρωτας.

Θεωρίες σχετικά με την προέλευση της βουκολικής ποίησης.

2. Θεωρίες σχετικές με την προέλευση της βουκολικής ποίησης

Αρχές της βουκολικής ποίησης εντοπίζονται

1. σε λατρευτικά δρώμενα Σικελίας και Πελοποννήσου , όπου

σύμφωνα με τα αρχαία σχόλια προήλθε:

α) από την Σπάρτη, όταν αγρότες πήραν τη θέση παρθένων στη γιορτή

της θεάς Αρτέμιδος Καρυάτιδος και τραγούδησαν γι’ αυτή κατά τους

Περσικούς Πολέμους,

β) από την Τυνδαρίδα της Σικελίας, κατά την υποδοχή με ύμνους του

ξόανου της Άρτεμης, το οποίο ο Ορέστης μετέφερε από τους Ταύρους

της Σκυθίας,

2

γ) από τη Συρακούσα, από τα αγροτικά τραγούδια, με τα οποία ντόπιοι

τίμησαν την Άρτεμη μετά την αποκατάσταση της ειρήνης χάρη σ’ αυτήν

ύστερα από μία εμφύλια διαμάχη.

Επίσης : Λατινικές πηγές αναφέρουν ως αφετηρία της βουκολικής

ποίησης ύμνους προς τιμήν θεών (Απόλλωνα, Διονύσου, Πάνα κ.α).

Από τους νεότερους μελετητές, ο Reitzenstein (1893) ερευνά τη σχέση

με λαϊκά βουκολικά λατρευτικά τραγούδια Άρτεμης και Διονύσου,

Dover (1971) τη σχέση με λαϊκά τραγούδια Σικελίας.

2. Ανατολίζουσα θεωρία: τα βασικά μοτίβα του βουκολικού είδους

(έρωτας, ποιμενικός θρήνος, μουσική, προσωποποίηση φύσης κ.α.)

προέρχονται από προομηρική παράδοση Μ. Ασίας.

3. Η καταγωγή του βουκολικού είδους έγκειται σε «μυθική αρχή»:

Ως ευρετής του είδους αναφέρεται (μάλλον από τον ιστορικό Τιμαίο) ο

Σικελός βουκόλος Δάφνης, γιος του Ερμή και της Νύμφης. Ο

Στησίχορος έγραψε γι’ αυτόν, αλλά και ο Θεόκριτος στο πρώτο ειδύλλιό

του. Ίσως μάλιστα η θεωρία αυτή να δημιουργήθηκε εκ των υστέρων,

βάσει αυτού του ειδυλλίου.

Πριν από το Θεόκριτο δεν υπάρχει αυτοτελής ποίηση με θέματα αγροτικά.

Ευκαιριακά διακρίνεται το ενδιαφέρον για τη ζωή των απλών ανθρώπων

Ιλιάδος 18 η ραψωδία , στην περιγραφή της Ασπίδος του Αχιλλέως,

Οδύσσεια – Στάνη Εύμαιου, Σπηλιά Πολύφημου,

Ησιόδου Έργα και Ημέραι, προοίμιο Θεογονίας, ο ποιητής

αυτοσυστήνεται ως βοσκός στον Ελικώνα.

Βοσκοί στη μυθολογία και ποίηση:

οι θεοί Άδωνης και Άττης και

οι Τρώες ήρωες Πάρης και Αγχίσης.

Ο Φιλήτας επίσης πρέπει να ενδιαφέρθηκε για βουκολικά θέματα.

3

Η βουκολική ποίηση είναι επική ποίηση, καθώς κατά κανόνα γράφτηκε σε

δακτυλικό εξάμετρο, το λεγόμενο ηρωικό μέτρο:

Τα λογοτεχνικά ήδη στην Αρχαιότητα διακρίνονταν με βάση το

μέτρο τους κι όχι το περιεχόμενο.

Οφειλή αλλά και αντιπαράθεση με το παραδοσιακό έπος,

σύμφωνα με αρχές Καλλιμάχου, με τον οποίο συμφωνούσε ο

Θεόκριτος.

Διαφορές με το έπος όσον αφορά τη θεματική:

αντί για βασιλιάδες, ήρωες κτλπ, πρωταγωνιστές απλοί

άνθρωποι της υπαίθρου στην καθημερινή τους ζωή

τραγουδούν για τον έρωτα.

Και όταν υπάρχει αναφορά σε ήρωες, στόχος η ανάδειξη

της καθημερινής πλευράς του μύθου.

4

5.2.2 Ο ΟΡΟΣ ΕΙΔΥΛΛΙΟΝ

3 η : Τι σημαίνει Ειδύλλιο ως ποιητικός όρος;

Από τη ρωμαϊκή εποχή καθιερώνεται για όλα τα ποιήματα του

Θεόκριτου ο όρος ειδύλλια. Είναι υποκοριστικό του «είδους» (=

γραμματειακό είδος), δεν έχει υποτιμητικό χαρακτήρα, και μάλλον

σημαίνει μικρό ποίημα.

Τα ποιήματα του Θεόκριτου έχουν:

μικρή έκταση και εικόνες από τη ζωή απλών ανθρώπων,

χαρακτήρα διηγηματικό (=αφηγηματικό), δραματικό (διαλογικό)

και μικτό, σύμφωνα με τα αρχαία σχόλια.

Ο όρος δεν έχει σχέση με το μεταγενέστερο όρο ειδυλλιακός =

τρυφερός και γοητευτικός σε σχέση με περιγραφή φυσικών

τοπίων ή συναισθημάτων, χαρακτηριστικά της μεταγενέστερης

βουκολικής ποίησης, όπου παρουσιάζεται η παραδεισένια εκδοχή

της υπαίθρου σε αντίθεση με την ασφυκτική ζωή της πόλης.

Τα ποιήματα του Θεόκριτου δεν έχουν πολιτική σκόπευση,

όπως οι Εκλογές του Βιργίλιου.

Ερμηνευτικές Θεωρίες Θεοκρίτειων Ειδυλλίων

1. «ρεαλιστική»: ερμηνεία μόνο όσων λέγονται ρητά στο ποίημα

2. «συμβολική»: αναζητά κρυμμένα νοήματα, αλληγορίες και σύμβολα.

3. «Ίσως φιλοσοφική »: κάποιοι θεώρησαν ότι η ποίηση του Θεόκριτου

παρουσιάζει τις επικούρειες αξίες (αταραξίας, σχόλης, ελευθερίας,

ηρεμίας).

Με το όνομα του Θεόκριτου παραδίδονται 31 ποιήματα και 24

επιγράμματα. Από αυτά 8 θεωρούνται νόθα.

5

Η έκδοση και κυκλοφορία των ποιημάτων του παραμένει ένα

φιλολογικό πρόβλημα. Διάφορες σχετικές θεωρίες, π.χ. υπήρχε συλλογή

της Κω με τα 7 πρώτα (σχεδόν αμιγώς βουκολικά) της συλλογής.

στη χειρόγραφη παράδοση προτάσσεται επίγραμμα του Αρτεμιδώρου, ο

οποίος πιθανόν είχε εκδώσει κανόνα δέκα ειδυλλίων στο πρώτο μισό

του 1. αιώνα π.Χ.

6

4. Ποιές είναι οι κατηγορίες ειδυλλίων του Θεόκριτου και τα χαρακτηριστικά τους;

Το έργο του Θεοκρίτου διακρίνεται σε:

1. Βουκολικά ειδύλια

2. Αστικά ειδύλια

3. Μυθολογικά Ειδύλλια ή επύλλια

4. Αυλικά, εγκωμιαστικά ειδύλλια

5. Αιολικά ειδύλλια

6. Σύριγξ

7. Επιγράμματα

1) ΒΟΥΚΟΛΙΚΑ ΕΙΔΥΛΛΙΑ:

13 μόνο ποιήματα της συλλογής γραμμένα σε δακτυλικό εξάμετρο και

δωρική διάλεκτο έχουν ως ήρωες βοσκούς ή γεωργούς, και θέμα τους

τη ζωή της υπαίθρου. Όλα παραδίδονται με τίτλους που δεν γνωρίζουμε

αν έδωσε ο ίδιος ο ποιητής.

Προγραμματικό το πρώτο ειδύλλιο «Θύρσις ή ωδή» , αλλά όλα με

παρόμοια χαρακτηριστικά. Δύο διακριτά μέρη ποιήματος:

1. Διάλογος μεταξύ δύο βοσκών, ώρα μεσημβρινή, όταν η φύση

αναπαύεται. Πρόσκληση σε μουσικό διαγωνισμό, συχνό στη

βουκολική ποίηση, ορισμός βραβείων (κατσίκα, τράγος, ένα

ξύλινο βαθύ ποτήρι, το οποίο περιγράφεται διεξοδικά και

συνιστά ένα αυτόνομο τραγούδι). Κυριαρχεί ο ανθρώπινος

κόσμος της καθημερινότητας, περιγραφή ευχάριστου φυσικού

περιβάλλοντος.

2. Ο Θύρσης καλεί τις Mούσες να αρχίσουν το τραγούδι για τον

θάνατο του βοσκού Δάφνη, επειδή αντιστάθηκε στην Αφροδίτη.

7

Πρόκειται για βουκολικό θρήνο (pastoral lament), βασικό

συστατικό της μεταγενέστερης βουκολικής ποίησης, στον οποίο

συμμετέχει όλη η φύση και οι βουκολικοί θεοί (Παν, Πρίαπος).

Στο τέλος, γίνεται απονομή του βραβείου και επιστροφή στη

βουκολική πραγματικότητα.

Μοτίβο: η συμμετοχή της φύσης στη ζωή των ανθρώπων

(pathetic fallacy= παθητική πλάνη )

Επανάληψη μοτίβων : Σύμφωνα με τον Ch. Segal 12

βασικά θεματικά μοτίβα στην ποίηση: αλήθεια, μνήμη,

μεσημέρι, δέντρα και φυτά, άνθη, τζιτζίκια και ακρίδες,

δροσερό νερό, σπηλιά, μάγισσα, θάλασσα, βουνά, σύριγξ

και αυλός.

Διαφορές ανάμεσα στα δύο τμήματα του ποιήματος:

Ρεαλιστικό το πρώτο μέρος με απόδοση των σκηνών από τον

ανθρώπινο βίο.

Αντίθετα στο δεύτερο παραμυθένιος κόσμος με εμφάνιση θεών,

ημιθέων και έμψυχης φύσης μαζί με βοσκούς Σικελίας.

Πρώτο μέρος χωρίς βάθος συναισθημάτων και προθέσεων, στο

δεύτερο ατμόσφαιρα βαριά, σχεδόν τραγική.

Γεωγραφικά :

1. Απροσδιόριστο το πρώτο τμήμα,

2. το δεύτερο λαμβάνει χώρα στη Σικελία.

Διαφορά στην τεχνική:

1. διάλογος και αφήγηση στο πρώτο μέρος,

2. δραματικότητα μονολόγου και θρήνου στο δεύτερο.

Γλώσσα:

1. πιο επίσημη στο πρώτο τμήμα,

2. με λαϊκότροπα στοιχεία (π.χ. επαναλήψεις ίδιων λέξεων,

ρεφραίν) στο δεύτερο.

8

Οι αντιθέσεις παράγουν ένα βασικό συστατικό θεοκρίτειας

ποίησης, την ποικιλία (=variatio). Κάθε ποίημα έχει μια

ξεχωριστή υπόσταση και σε κάθε ίδιο ποίημα υπάρχουν μέσα

σημαντικές διαφορές σε ότι αφορά τον αφηγηματικό τρόπο και

την συναισθηματική ατμόσφαιρα.

Κυρίαρχη η περιγραφή της φύσης (και πάνω στο ποτήρι).

Αποτελεί το διακριτικό σκηνικό πάνω στο οποίο κινούνται οι

δύο ήρωες. Η περιγραφή ενός ευχάριστου περιβάλλοντος

καλείται locus amoenus (= ευχάριστος τόπος). Η φύση

συμμετέχει στην ανθρώπινη ζωή, έχει αναλογίες με τους

ανθρώπους, τραγουδά με τους βοσκούς και θρηνεί τον

ετοιμοθάνατο Δάφνη. Αυτό ισχύει για όλα τα «βουκολικά»

ποιήματα, αλλά και οι δύο τρόποι αποτελούν χαρακτηριστικό της

μεταθεοκρίτειας βουκολικής ποίησης.

Πίσω από την αφέλεια των ηρώων βρίσκεται ο λόγιος ποιητής

που τους αντιμετωπίζει με μια ευδιάκριτη ειρωνεία. Υπάρχει

δηλαδή μια αίσθηση αποστασιοποίησης του ποιητή από τα

δημιουργήματα του. Με αυτή τη βάση διαβάζουμε τις λαϊκές ή

αφελείς ρήσεις των ηρώων του Θεόκριτου. Τίποτα δε λέγεται

και δε λαμβάνεται σοβαρά.

Ωστόσο το θέμα του έρωτα είναι κυρίαρχο στο ποίημα.

1. Στο πρώτο μέρος δεν υπάρχει καθόλου τραγικό βάρος,

2. αντίθετα το δεύτερο έχει τραγικό τέλος και οδηγεί στην

αυτοκτονία του Δάφνη.

Θέμα “έρωτας δυστυχισμένος και ανικανοποίητος” κυριαρχεί

στα ειδύλλια. Γενικά, ο έρωτας δεν αποκτά στην ποίηση του

Θεόκριτου τραγικές διαστάσεις, καθώς είναι εμφανής η ειρωνεία

του λόγιου ποιητή, που αποστασιοποιείται από τους ήρωες του,

σε αντίθεση με τη μεταγενέστερη βουκολική ποίηση ή την

προηγούμενη τραγική (π.χ. Ευριπίδης).

9

2 ) ΤΡΙΑ (3) ΑΣΤΙΚΑ ΕΙΔΥΛΛΙΑ:

Τρία (3) ειδύλλια (2ο, 14ο, 15ο), γραμμένα σε δακτυλικό εξάμετρο και

δωρική γλώσσα, τα δύο τελευταία σε διαλογική μορφή, έχουν θέμα

αστικό, αφού αναφέρονται σε θέματα της πόλης. Πρωταγωνίστριες επί

το πλείστον είναι γυναίκες. Από τεχνικής άποψης ίδια με βουκολικά.

Το 2ο «Φαρμακεύτρια» περιγράφει σε πρώτο πρόσωπο την ερωτική

ιστορία της Σιμαίθας, η οποία στο πρώτο μέρος εκτελεί μαγικές πράξεις

μέσα στη νύχτα, μαζί με τη δούλα της Θεστυλύδα, για να αναγκάσει τον

εραστή της Δέλφη να γυρίσει πίσω σε αυτήν. Στο δεύτερο μέρος

διηγείται την ιστορία της με τον Δέλφη.

Το πρώτο τμήμα πιο γκροτέσκο και χυδαίο, το δεύτερο πιο

συναισθηματικό, διακόπτεται όμως από κωμικά στοιχεία.

Η επίπληξη της δούλης μοτίβο και στην τραγωδία και μίμο

(κατά τα αρχαία σχόλια δανείστηκε από Σώφρονα, σπουδαίο

μιμογράφο του 5ου αιώνα).

Άλλο μοτίβο ο σχετλιασμός προς τον Έρωτα = μεμψιμοιρία

για τον Θεό που καταστρέφει τους ανθρώπους.

Το 15ο «Συρακόσιαι ή Αδωνιάζουσαι» διαδραματίζεται στην

πτολεμαϊκή Αλεξάνδρεια, όταν δύο γυναίκες πηγαίνουν στο παλάτι της

Αρσινόης και του Πτολεμαίου για να παρακολουθήσουν τον εορτασμό

προς τιμήν του Άδωνη και σχολιάζουν διάφορα.

Πρώτο μέρος μιμητικό, διαλογικό με έντονο λαϊκό χαρακτήρα

(παροιμίες κτλ), το δεύτερο περιλαμβάνει έναν ύμνο, πιο

επεξεργασμένο υφολογικά. Έχει ως πρότυπο μίμο του Σώφρονα.

Θέμα Έρωτας , όπως και στα βουκολικά ειδύλλια, απουσιάζει ο

τραγικός τόνος. Διαφορά με Ηρώνδα: ο Θεόκριτος ενδιαφέρεται

για την καλλιτεχνική υπόσταση του ποιητικού λόγου.

10

3) ΕΞΙ (6) ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΑ ΕΙΔΥΛΛΙΑ Η ΕΠΥΛΛΙΑ:

Τρία αναφέρονται στον Ηρακλή (13ο, 24ο και το μάλλον νόθο

25ο), το 18ο στην Eλένη («Eλένης Eπιθαλάμιον»), το 22ο στους

Διόσκουρους («Διόσκουροι»), το 26ο στον Πενθέα (Λήναι ή

Βάκχαι), όπως και οι Bάκχαι του Ευριπίδη.

4) ΔΥΟ (2) ΑΥΛΙΚΑ, ΕΓΚΩΜΙΑΣΤΙΚΑ ΕΙΔΥΛΛΙΑ:

Εγκωμιαστικού χαρακτήρα. Το 16ο είναι εγκώμιο του Iέρωνος

των Συρακουσών, το 17ο του Πτολεμαίου B’ Φιλάδελφου. Σε

δακτυλικό εξάμετρο και επική διάλεκτο με ανάμειξη δωρικής.

5) ΤΕΣΣΕΡΑ (4) ΑΙΟΛΙΚΑ ΕΙΔΥΛΛΙΑ:

Τέσσερα (4) ποιήματα της συλλογής είναι γραμμένα σε αιολική

διάλεκτο και στο αιολικό μέτρο των ποιητών Αλκαίου και

Σαπφούς. Το 28ο «αλακάτα»=ρόκα απευθύνεται στη γυναίκα του

φίλου του ποιητή, γιατρού Nικία, τα άλλα τρία (29, 30, 31)

επιγράφονται «παιδικά», ερωτικού περιεχομένου. Μιλά σε α’

πρόσωπο ο ερωτευμένος για τον έρωτα του.

6) ΣΥΡΙΓΞ=ΕΙΔΟΣ ΒΟΥΚΟΛΙΚΟΥ ΠΝΕΥΣΤΟΥ ΟΡΓΑΝΟΥ

Πρόκειται για τεχνοπαίγνιον (= ποίημα γραμμένο με τρόπο,

ώστε να αναπαράγεται η μορφή ενός αντικειμένου, π.χ. βωμού,

αυγού). Αυτό σε μορφή αυλού.

7) ΕΙΚΟΣΙ ΤΕΣΣΕΡΑ (24) ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ

Στην έκδοση του Gow εκδίδονται 24 επιγράμματα με ποικίλο

περιεχόμενο: βουκολικό (τα πρώτα 6), αναθηματικά, επιτύμβια,

άλλα αναφέρονται σε αγάλματα (π.χ. Ανακρέοντος, Επιχάρμου,

Αρχιλόχου). Τα περισσότερα, όχι όλα, σε δωρική διάλεκτο και

ελεγειακό δίστιχο.

11

5.1.3 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΤΟ ΥΦΟΣ

6 Τι γνωρίζετε για τη γλώσσα και το ύφος του Θεόκριτου

Η γλώσσα του Θεόκριτου είναι η δωρική διάλεκτος των

Συρακουσών ή της Κω του 3 ου αιώνα π.Χ., με επικά στοιχεία.

Αναμειγνύει διάφορα διαλεκτικά στοιχεία, από την καθομιλουμένη

δωρική, από προηγούμενους Συρακούσιους συγγραφείς (Επίχαρμος,

Σώφρων), από κείμενα της χορικής ποίησης (Στησίχορο, Πίνδαρο,

Αλκμάνα), επικούς τύπους με στοιχεία ιωνικά.

Πρόκειται για μια ιδιόμορφη, τεχνητή διάλεκτο.

Ίσως δεν είχε ίδιες προτιμήσεις σε όλη τη διάρκεια της δημιουργίας του.

Στα αιολικά ειδύλλια μιμείται λεσβιακή ποίηση (Σαπφώ, Αλκαίο), στα

εγκωμιαστικά σαφής η επίδραση Πινδάρου.

Με βάση τη διάλεκτο διακρίνονται 5 κατηγορίες ποιημάτων:

1. γνήσια στη δωρική διάλεκτο

2. νόθα ή αμφίβολα στη δωρική διάλεκτο,

3. Ποιήματα σε επική διάλεκτο με κάποια δωρικά στοιχεία,

4. ποιήματα σε επική και ιωνική διάλεκτο,

5. ποιήματα σε αιολική διάλεκτο.

Συνδιαλέγεται με την επική παράδοση και ως προς τη χρήση της

γλώσσας, με στόχο τη δημιουργία μιας διαφορετικής ατμόσφαιρας, π.χ.

«γέρας» = στο έπος σύμβολο ηρωικής τιμής, το βραβείο ανδρείας των

πολεμιστών # στο Θεόκριτο, μια κατσίκα, το έπαθλο ενός βοσκού σε

διαγωνισμό τραγουδιού.

Το βουκολικό ποίημα καλείται μετα-έπος, διότι δημιουργεί ένα νέο

είδος επικής ποίησης.

Γίνεται εκλεκτικός συμφυρμός άλλων λογοτεχνικών ειδών, γι’ αυτό

υπάρχει γλωσσική και υφολογική ποικιλία. Ενσωματώνει στοιχεία από

τη δωρική κωμωδία (π.χ. Επίχαρμο), από τον μίμο (= λογοτεχνικό

12

υποείδος που σε δραματική μορφή παρουσιάζει στιγμιότυπα από τη ζωή

ανθρώπων χαμηλής τάξης αστικού πληθυσμού), παροιμίες, κοινοτοπίες,

καθημερινές εκφράσεις, συχνές επαναλήψεις που ταιριάζουν με αφέλεια

απλών ανθρώπων υπαίθρου και πόλης.

Ταυτόχρονα υπάρχουν αναμνήσεις από προηγούμενη λογοτεχνική

παράδοση που ο λόγιος ποιητής αξιοποιεί ανάλογα. Πίσω από τη

«βουκολική απλότητα» κρύβεται ένας λόγιος ποιητής.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 η :

Το 3ο ειδύλλιο επιγράφεται Κώμος (σελ. 111-112). Εντοπίστε στοιχεία που

επαληθεύουν όσα είπαμε για τη βουκολική ποίηση.

Κώμος: είδος καντάδας, που τραγουδούσαν οι συμποσιαστές να τριγυρνούν

κρατώντας λαμπάδες στον δρόμο και να καταλήγουν τραγουδώντας στο σπίτι

μιας κοπέλας. Αν ο ερωτευμένος κωμαστής ξενυχτούσε στην εξώπορτα

αγαπημένης του τραγουδώντας, για να κάμψει την αντίστασή της, το τραγούδι

του ονομαζόταν παρακλαυσίθυρον. Στο 3ο ειδύλλιο ο Θεόκριτος μεταφέρει

μια αστική συνήθεια στον βουκολικό χώρο.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:

1. Ο ερωτευμένος κατηγορεί τον έρωτα που βασανίζει τους ανθρώπους

2. Έκδηλα στοιχεία της αφέλειας του ήρωα και λογιοσύνης του ποιητή στο

γ’ μέρος.

3. Μια τάση ειρωνείας απέναντι στο βοσκό (πλακουτσομύτης, μήλα-

κατσίκα, μαυροτσούκαλο αντίζηλος, απειλεί με αυτοκτονία-αναφέρεται

σε ψαρά αποδυναμώνοντας την απελπισία του, πίστη σε δεισιδαιμονίες,

κοσκινομάντισσα, παίζει το δεξί του μάτι).

4. Γ’ μέρος: απαρίθμηση με υπαινικτικό και λόγιο τρόπο διαφόρων

μυθολογικών άτυχων ερώτων από τον ποιητή βέβαια κι όχι από τον

αμόρφωτο και αφελή βοσκό.

13

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2 η :

15ο ειδύλλιο: Συρακόσιαι ή Αδωνιάζουσαι» διαδραματίζεται στην

πτολεμαϊκή Αλεξάνδρεια, όταν δύο γυναίκες πηγαίνουν στο παλάτι της

Αρσινόης και του Πτολεμαίου για να παρακολουθήσουν τον εορτασμό προς

τιμήν του Άδωνη και σχολιάζουν διάφορα. Τεκμηριώστε το ότι ο Θεόκριτος

ενδιαφέρετε για την «καλλιτεχνικότητα», την καλλιτεχνική υπόσταση του

ποιητικού λόγου:

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: στο α’ μέρος κυριαρχεί ο διάλογος των δύο γυναικών.

Κουβέντες καθημερινές για τις μικροαστικές τους οικογένειες. Σχόλια με

απλότητα. Οι κρίσεις τους για τα έργα τέχνης ενδεικτικά της χαμηλής τους

παιδείας: βλέπουν μόνο ζωντάνια και πλούτο παραστάσεων. Ακατάσχετη

φλυαρία σε δωρική διάλεκτο.

Αντίθετα το τραγούδι της αοιδού ένας ύμνος που εντάσσεται στις βασικές

αρχές τις βουκολικής ποίησης: θέμα ο έρωτας του βουκόλου Άδωνη, σε

φυσικό σκηνικό που περιγράφεται διεξοδικά, γλώσσα και ύφος επιδεικνύουν

τον πλούτο και την αφθονία των εκφραστικών μέσω του ποιητή (π.χ. σχήματα

λόγου, όπως επαναλήψεις, πολλά θετικά επίθετα που δημιουργούν εικόνα

ομορφιάς και αφθονίας)

14