SADRAJ

UVOD............................................................................................................................................................................... 2

1. POJAM I KARAKTERISTIKE DRUTVA SA OGRANIENOM ODGOVORNOU........................................................................32. OSNIVANJE I OSNIVAKI AKT DRUTVA SA OGRANIENOM ODGOVORNOU....................................................................4

2.1. Osnivanje drutva sa ogranienom odgovornou............................................................................................4 2.2. Osnivaki akt drutva sa ogranienom odgovornou...............................................................................5

3. OSNOVNI KAPITAL DRUTVA SA OGRANIENOM ODGOVORNOU...................................................................................54. STATUT DRUTVA SA OGRANIENOM ODGOVORNOU..................................................................................................65. PRAVA I OBAVEZE LANOVA DRUTVA SA OGRANIENOM ODGOVORNOU....................................................................7

5.1. Imovinska prava lanova drutva...................................................................................................................... 7 5.2. Pravo sticanja udjela u drutvu.................................................................................................................... 7 5.3. Sticanje udjela od strane drutva i njegovo zalaganje........................................................................7 5.4. Pravo na dobit (dividendu)................................................................................................................8

6. UPRAVLJAKA PRAVA LANOVA DRUTVA SA OGRANIENOM ODGOVORNOU...............................................................96.1. Pravo upravljanja i pravo glasa u organim upravljanja drutva..........................................................................9 6.2. Pravo informisanja..................................................................................................................................... 9 6.3. Pravo pobijanja odluka drutva..............................................................................................................9 6.4. Pravo na istupanje lana drutva................................................................................................10 6.5. Obaveze lanova drutva sa ogranienom odgovornou.........................................................10

7. UPRAVLJANJE DRUTVOM SA OGRANIENOM ODGOVORNOU...................................................................................107.1. Skuptina drutva............................................................................................................................................ 10 7.2. Nadzorni odbor drutva.............................................................................................................................. 10 7.3. Uprava drutva...................................................................................................................................... 11

8. PRESTANAK DRUTVA SA OGRANIENOM ODGOVORNOU..........................................................................................118.1. Prestanak drutva protekom roka....................................................................................................................11 8.2. Prestanak drutva odlukom lanova (skuptine) drutva.........................................................................11 8.3. Prestanak drutva statusnim promjenama...........................................................................................12 8.4. Prestanak drutva odlukom suda................................................................................................12 8.5. Promjenom oblika drutva.........................................................................................................13 8.6. Prestanak drutva likvidacijom.......................................................................................13

ZAKLJUAK................................................................................................................................................................... 14

LITERATURA................................................................................................................................................................. 15

UVOD

Drutvo sa ogranienom odgovornou u evropskom kontinentalnom pravu (civil law) zakonodavno je ureeno prvo u Njemakoj (1892.) a zatim u Austriji (1906.), vicarskoj (1910.), Francuskoj (1925.), Italiji (1942.). Private company kao drutvo sa ogranienom odgovornou u zemljama common law u praksi se razvilo jo u XIX vijeku, da bi zatim bilo zakonodavno ureeno u Velikoj Britaniji (Companies Act, 1900.).

U pravnoj nauci poslovnog prava postoje neujednaena stanovita u pogledu definisanja drutva sa ogranienom odgovornou. Tekoe u definisanju pojma i pravne prirode drutva sa ogranienom odgovornou u direktnoj su vezi sa njegovom pravnom prirodom, jer ovaj oblik drutva spaja elemente drutva lica s elementima drutva kapitala, a ipak se smatra drutvom kapitala. Dvojnost osobina drutva lica i drutva kapitala se kod ovog drutva, kao relativno novijeg oblika, znatno odrazila i u uporednim zakonodavstvima, koja u veini sluajeva izbjegavaju davanje definicija drutva sa ogranienom odgovornou, ve se to preputa pravnoj nauci.

Drutvo sa ogranienom odgovornou, kao podesan oblik privrednog drutva koji spaja obiljeja drutva lica i drutva kapitala, se razvilo iz potrebe za postojanjem neke vrste elastinijeg i primjerenijeg privrednog subjekta u odnosu na javno trgovacko drutvo, sa manjim licnim rizikom. Razvoj drutva sa ogranienom odgovornou rezultat je potrebe i mogunosti osnivaa da mogu sa manjim poduzetnikim kapitalom biti u obliku ovog drutva, kao posebnom, koja prua osnovne prednosti dionikog drutva zbog ogranienja rizika za uloeni kapital (ulog) jer iskljuuje odgovornost lanova drutva za obaveze drutva prema povjeriocima. Zbog toga se u poslovnoj praksi drutvo sa ogranienom odgovornou pokazalo kao pogodan oblik za tzv. porodino poduzetnitvo ili zajedniko poslovanje osnivaa koji su meusobno blie povezani. U novije vrijeme, drutvo sa ogranienom odgovornou je veoma privlaan pravoorganizacioni oblik organizovanja poslovnih subjekata (manjih ili srednjih) putem linog poduzetnitva, jer pravno je mogue da ovo privredno drutvo moe osnovati jedno ili vie lica.

Po naem pravu, drutvo sa ogranienom odgovornou je poseban oblik drutva iji je osnovni kapital podijeljen na udjele, s tim da lanovi drutva mogu imati razliite udjele i ne odgovaraju za obaveze drutva (l.309 ZPD).

U pravnoj teoriji se smatra da je naziv drutva sa ogranienom odgovornou neadekvatan je ne izraava oblik i obim odgovornosti u odnosu na drutvo sa neogranienom solidarnom odgovornou. Ovo je iz razloga sto kod d.o.o. za obaveze odgovara samo drutvo, cjelokupnom svojom imovinom, dakle neogranieno do ukupne vrijednosti imovine koju drutvo ima u ma kom obliku, a lanovi drutva uopte ne odgovaraju. Polazei od mjeovite pravne prirode drutva sa ogranienom odgovornou, mnogi autori u pravnoj nauci smatraju da se naziv drutva sa ogranienom odgovornou upotrebljava kao rezultat poslovne tradicije.

2

1. Pojam i karakteristike drutva sa ogranienom odgovornou

Drutvo sa ogranienom odgovornou je poseban oblik privrednog drutva (poslovnog subjekta) sa pravnim subjektivitetom, koga mogu osnovati jedno ili vie pravnih i/ili vie

fizikih lica koja, ulaui svoja sredstva u osnivaki (temeljni) kapital drutva, stiu udjele u cilju sticanja dobiti s tim da ne odgovaraju za obaveze drutva. lanovi ovog drutva snose poslovni rizik u sluaju poslovnog gubitka, zbog loeg poslovanja ili steaja koji je ogranien

do visine uloga svakog lana drutva.

Polazei od definicije drutva sa ogranienom odgovornou sa mjeovitim svojstvima (specifinostima) koje kao privredno drutvo (poslovni subjekt) obavlja lukrativne privredne djelatnosti, mogu se u odnosu na ostale oblike privrednih drutava, istai sljedee karakteristike:

a) Drutvo sa ogranienom odgovornou je privredno drutvo koje se svrstava po domaem i uporednim pravima, u drutva kapitala iji minimalni iznos osnivakog kapitala je propisan zakonom. Minimalni osnivaki kapital, za drutvo sa ogranienom odgovornou je 2.000,00 KM, sa jednim ili vie osnivaa (l. 314 st.1 ZPD1);

lan 314.

Osnovni kapital drutva sa ogranienom odgovornou s jednim ili vie osnivaa iznosi najmanje 2.000 (dvijehiljade) KM, ako drugim zakonom nije odreeno drugaije.

Vrijednost pojedinanog uloga ne moe biti manja od 100 (stotinu) KM.

Ulozi u novcu ne mogu zajedno biti manji od iznosa iz stava 1. ovog lana.

Ulozi u stvarima i pravima moraju biti u cijelosti uneseni u drutvo do dana podnoenja prijave za upis osnivanja drutva u registar drutava, tako da drutvo moe njima trajno i slobodno raspolagati.

Do dana podnoenja prijave za upis osnivanja drutva u registar drutava mora biti uplaena najmanje polovina uloga u novcu, ali ne manje od iznosa iz stava 1. ovog lana.

b) Drutvo sa ogranienom odgovornou ima osnovni kapital koji ini zbir uloga lanova. Osnovni kapital drutva sa ogranienom odgovornou dijeli se na udjele osnivaa tako da svaki osniva stie samo jedan udio u kapitalu drutva, srazmjerno ueu svog uloga u osnovnom kapitalu drutva;

c) Drutvo sa ogranienom odgovornou ima status pravnog lica koji stie upisom u registar nadlenog organa (institucije) koja vodi registar drutava;

d) Drutvo sa ogranienom odgovornou obavlja lukrativne privredne (poslovne) djelatnosti;

e) Drutvo sa ogranienom odgovornou ima svoju imovinu odvojenu od imovine lanova drutva, kojom obavlja registrovanu djelatnost;

1 ZPD Zakon o Privrednim Drutvima3

f) Za obaveze drutva sa ogranienom odgovornou odgovara drutvo cjelokupnom svojom imovinom, a lanovi drutva ne odgovaraju za obaveze drutva, osim u izriito propisanim sluajevima;2

g) Drutvo sa ogranienom odgovornou, pored ugovora odnosno odluke kao osnivakog akta, zavisno od broja osnivaa, ima i statut koji je najvisi organizacionopravni akt. Statut donose osnivai u zakonom propisanom roku;3

h) Drutvo sa ogranienom odgovornou se moe osnivati za obavljanje bilo koje privredne djelatnosti, pa i u oblasti javnog sektora (javna preduzea), dok se, prema posebnim zakonima kod nas i u uporednom zakonodavstvu, mogu neke djelatnosti obavljati samo u organizacionom obliku ovog drutva (d.o.o.) ili dionokog drutva;

i) Firma drutva sa ogranienom odgovornou, pored djelatnosti mora sadravati i oblik drutva (d.o.o.)4 i jedinstveni identifikacioni broj.

Jedna od karakteristika drutva sa ogranienom odgovornou je da su udjeli lanovadrutva prenosivi putem pismenog ugovora i nasljeivanjem (l. 328 ZPD).

lan 328.

Udjeli u drutvu su prenosivi.

Prenos udjela vri se pismenim ugovorom i nasljeivanjem.

Udjeli za koje je vezana ugovorena obaveza dodatne inidbe ni u kom sluaju ne mogu se prenijeti bez izriite pismene saglasnosti drutva.

2. Osnivanje i osnivaki akt drutva sa ogranienom odgovornou

2.1. Osnivanje drutva sa ogranienom odgovornou

Drutvo sa ogranienom odgovornou, po naem i uporednom zakonodavstvu mogu osnovati jedani ili vie osnivaa. Osnivai mogu biti pravna ili fizika lica, domaa ili strana. U uporednim pravnim sistemima, odranije je poznato jednolano drutvo po naelu one man company sa pravnim statusom drutva sa ogranienom odgovornou ili kao dioniko drutvo. Takoer, u mnogim uporednim sistemima je ogranien broj lanova drutva sa ogranienom odgovornou, tako da broj lanova varira od 10 99 (SCG, ehoslovaka i sl.), to nema uticaja na pravni prirodu ovog oblika privrednog drutva, ve prirodu poslova koje drutvo obavlja (njegova registrovana djelatnost).

to se tie naina osnivanja drutva sa ogranienom odgovornou, u skladu sa uporednim zakonodavstvom, drutvo sa ogranienom odgovornou se osniva zakljuivanjem ugovora u obliku javno biljenike isprave, koju svi osnivai potpisuju, s tim da ako drutvo osniva jedan osniva, ugovor zamjenjuje izjava osnivaa o osnivanju d.o.o. koja se daje pred javnim biljenikom (notarom). Meutim, ugovor odnosno izjava se moe zakljuiti putem punomonika ija punomo mora biti ovjerena kod javnog biljenika (notara). Drutvo sa ogranienom odgovornou se osniva simutlano, jer se minimalni osnivaki ulog mora uplatiti u cijelosti prije registracije drutva.

2 ZPD FBiH l. 309 st. 2 u vezi sa l. 6 st. 2 3 ZPD FBiH l. 311 i l. 3714 U novonastalim dravama disolucijom SFRJ oznaka d.o.o., zatim u Njemakoj GmbHG, u Francuskoj SARL, Italiji SRL itd.

4

Simultano osnivanje drutva sa ogranienom odgovornou je logino, jer su svi osnivai pri osnivanju drutva poznati, slobodno su pristali osnovati drutvo i obavezali se uplatiti cijelokupni osnivaki kapital drutva.

2.2. Osnivaki akt drutva sa ogranienom odgovornou

Osnivaki akt je ugovor koji mora biti u pismenoj formi potpisan od strane osnivaa. Stroga formalnost osnivakog akta (dejstvo forme ad solemnitatem) uslovljena je legalizacijom ovjerom potpisa kod nadlenog organa. U sluaju da je osniva drutva jedno lice , tada je osnivaki akt odluka koju to lice potpisuje i ona je pravno izjava o osnivanju drutva sa ogranienom odgovornou (l. 311 ZPD), koji se mora usaglasiti sa rjeenjima uporednog zakonodavstva.

Osnivaki akt drutva sa ogranienom odgovornou (ugovor ili odluka - izjava o osnivanju) drutva, u pravilu, po zakonu svake drave sadri ili mora sadravati:

- podatke o osnivaima: ime i prezime i prebivalite fizikog lica odnosno firmu i sjedite pravnog lica i podatke o njegovom zastupniku;

- firmu, sjedite i djelatnost drutva; - ukupni iznos osnovnog kapitala drutva, iznos uloga u novcu, opis i vrijednost uloga u

stvarima i pravima, kao i broj i visinu udjela svakog lana drutva;- prava i obaveze lanova drutva;- postupak kada neko od osnivaa ne uplati svoj ulog do ugovorenog roka ili ne ispuni

druge obaveze;- nain snoenja i podmirenja trokova osnivanja drutva;- imenovanje lica ovlatenih za voenje poslovanja i zastupanja drutva, kao i prijavu za

upis osnivanja drutva u javni registar;- posljedice neuspjelog osnivanja;- posebnu odredbu da li se drutvo osniva na odreeno ili neodreeno vrijeme.

Svi pomenuti podaci moraju biti detaljno navedeni i obavezan sadraj ugovora odnosno odluke kao osnivakog akta. Meutim pored obaveznih elemenata, osnivai mogu osnivakim aktima predvidjeti i autohtono (samostalno) regulisati neka pitanja, kao npr. odreivanje obima ovlaenja punomonika i njihova ogranienja, i lanova uprave, zatim da li e drutvo imati prokuriste, kao i to da li e i gdje drutvo osnivati podrunice. Samostalno regulisanje pitanja u osnivakom aktu ne moe biti u suprotnosti sa prinudnim normama zakona jer ima za posljedicu nitavnost osnivakog akta.

3. Osnovni kapital drutva sa ogranienom odgovornou

Drutvo sa ogranienom odgovornou mora imati osnivaki kapital kojim drutvo, kao poslovni subjekt, jami povjeriocima da imaju imovinsku zatitu stupajui u poslovne odnose sa drutvom. Osnivaki kapital, po naem pravu, drutva sa ogranienom odgovornou moe biti u sva tri oblika (novac, stvari i imovinska prava) ali ne samo u jednom obliku (npr. u stvarima) bez minimalno propisanog novanog iznosa od 2.000,00 KM.

Osnovni kapital ovog drutva utvruje se osnivakim aktom i statutom drutva i upisuje u sudski ili registar drutava. Meutim, osnovni kapital svakog oblika drutva pa i ovog d.o.o., nije statina kategorija i moe se mijenjati tokom postojanja drutva kao poslovnog subjekta. Naknada smanjenja ili poveanja osnovnog kapitala drutva, logino ima za posljedicu izmjenu statuta drutva i upis u javni registar drutava nastale promjene u pozitivnom ili negativnom sluaju

5

(smanjenju temeljnog kapitala) ali ne ispod zakonskog minimuma, to je razlog za prestanak drutva sa ogranienom odgovornou.

Poveanje osnovnog kapitala drutva sa ogranienom odgovornou vri se na tri naina, i to:

a) uplatom novih uloga lanova drutva,b) sticanjem novih udjela na osnovu novih uloga lanova i c) poveanjem nominalne vrijednosti postojeih udjela.

to se tie smanjenja osnovnog kapitala drutva, ono moe bit po dva osnova:

a) dobrovoljno smanjenje, u cilju svoenja osnovnog kapitala na nivo koji e lanovima drutva donijeti oekivanu dobit i

b) prinudno smanjenje osnovnog kapitala, to je posljedica loeg poslovanja drutva, kada se moraju pokriti poslovni gubici i izdvajanja u rezervni fond za mogunost pokrivanja buduih poslovnih gubitaka drutva.

4. Statut drutva sa ogranienom odgovornou

Drutvo sa ogranienom odgovornou, za razliku od drutva lica, pored osnivakog akta ima i statut drutva. Statut je obavezan akt drutva sa ogranienom odgovornou. Statut drutva sa ogranienom odgovornou donose lanovi drutva (osnivai), na nain i u roku kako je to predvieno osnivakim aktom o osnivanju drutva.

Prema naem pravu, statut drutva sa ogranienom odgovornou sari obavezno odredbe kojima se reguliu (ureuju) sljedea pitanja drutva:

- firma i sjedite;- djelatnost;- iznos osnovnog kapitala i visina udjela svakog lana;- voenje poslovanja i zastupanje drutva;- nain utvrivanja i diobe dobiti i pokria gubitka;- prava i obaveze lanova;- organizacija drutva;- upravljanje i nain donoenja odluka, sastav, nain imenovanja i razrjeenja, ovlatenja i

odgovornosti organa drutva, ako se formiraju; - nain informiranja lanova o poslovanju drutva i voenja knjige udjela;- nain promjene visine osnovnog kapitala;- nain pristupanja drutvu i prestanka lanstva u drutvu;- prestanak drutva;- postupak izmjena i dopuna statuta.

Statut drutva sa ogranienom odgovornou sadri obavezne i fakultativne elemente. Obavezni elementi su propisani zakonom.5 Fakultativni elementi statuta su rezultat autonomne volje osnivaa, a mogu biti razliiti zavisno od vrste djelatnosti drutva, meusobnih odnosa lanova i potreba za potpunijim regulisanjem mnogobrojnih pitanja drutva. Fakultativni elementi statuta se u nauci smatraju dopunskim, pored obligatornih zakonskih elemenata.

5 Obavezni elementi u naem pravu odreeni su l. 317 ZPD.6

5. Prava i obaveze lanova drutva sa ogranienom odgovornou

5.1. Imovinska prava lanova drutva

Prava i obaveze lanova drutva sa ogranienom odgovornou utvruju se, u svim sistemima, zakonom i osnivakim aktom (ugovor i/ili odluka). U pravnoj nauci poslovnog prava, lanovi privrednih drutava imaju, bez obzira o kom obliku drutva se radi, uglavnom dvije vrste prava, i to:

- imovinska prava i- upravljaka prava ili lanska prava u privrednim drutvima.

Imovinska prava lanova drutva sa ogranienom odgovornou obuhvataju:- pravo na udio u drutvu,- pravo uea u dobiti drutva (pravo na dividendu)

5.2. Pravo sticanja udjela u drutvu

Svaki lan drutva sa ogranienom odgovornou ima pravo na udio u drutvu, koji stie na osnovu svog uloga u osnovni kapital drutva. Udio lana drutva je srazmjeran ueu njegovog uloga u osnovnom kapitalu drutva. Svaki lan drutva ima samo jedan udio, po principu koliko uloga toliko udjela.

Zakon o privrednim drutvima FBiHlan 325.

Udio lana drutva je srazmjeran ueu njegovog uloga u osnovnom kapitalu.

Svaki lan drutva ima jedan udio.

Udio lana drutva se poveava kad uplati novi ulog ili stekne udio drugog lana.

Kada lan drutva stekne udio drugog lana, prava treih lica i posebna prava ili obaveze lana vezane za raniji ili naknadno steeni udio ne obuhvataju ostatak udjela.

Udio lana drutva se moe poveavati i smanjivati. Pveanje udjela lana drutva slijedi uvijek kad lan drutva uplati novi ulog ili stekne udio drugog lana drutva (teretnim ili dobronim pravnim poslom) na osnovu prava raspolaganja. Do smanjenja udjela lana drutva moe doi na osnovu njegovog prava raspolaganja (djeliminog) ili pokrivanja gubitka drutva, kada se za to ispune uslovi.

5.3. Sticanje udjela od strane drutva i njegovo zalaganje

Pravno je mogue, da pored lanova drutva, i drutvo sa ogranienom odgovornou moe stei vlastiti udjel. Drutvo moe stei vlastite udjele samo za koje je u cijelosti uplaen ulog, s tim da to ne moe direktno ili indirektno uticati na smanjenje osnovnog kapitala drutva. To znai, da privredno drutvo, ne moe sticati vlastite udjele na teret osnovnog kapitala drutva.

7

Zakon o privrednim drutvima FBiHlan 336.

Drutvo moe stei vlastiti udio koji je u cijelosti uplaen.

Drutvo ne moe sticati vlastite udjele na teret osnovnog kapitala.

Poto drutvo ne moe smanjivati osnovni kapital ispod propisanog minimuma ve, naprotiv, mora odravati nivo osnovnog kapitala kao bitnog uslova za opstanak drutva (conditio sine qua non) i zatite povjerilaca, to ne moe ugovornim ili statutnim odredbama niti odlukama organa drutva umanjivati osnovni kapital jer njegov minimum je zatien kogentnim normama, kod nas i u uporednom zakonodavstvu.

5.4. Pravo na dobit (dividendu)

Iz prava na udio u drutvu, lan drutva sa ogranienom odgovornou stie imovinsko pravo uea u dobiti (dividendi) drutva. Dobit drutva se utvruje godinje bilansom, tako da se prvo podmire obaveze drutva (fiskalne i druge), a ostatak dijeli izmeu lanova drutva srazmjerno njihovim udjelima, ako osnivakim ugovorom nije drugaije regulisano.

lanovi drutva imaju pravo na dobit ako posluje pozitivno, s tim to se obim raspodjele dobiti regulie ugovorom, statutom i odlukom organa upravljanja, ali u srazmjeri sa visinom udjela svakog lana.6 Pravo na dio dobiti, odnosno uee u raspodjeli dobiti, je samostalno imovinsko pravo lanova izraeno u vaeoj valuti drave, sa kojim svaki lan moe respolagati. Ovo pravo svakog lana drutva, bez istovremenog prenosa ili drugog raspolaganja udjelom je:

- prenosivo i moe se nasljediti,- moe se davati u zalog i na uivanje (usus),- podobno je za kompenzaciju (prebijanje) potraivanja drutva po opim pravilima

obligacionog prava, osim za neuplaeni ulog.

Da bi lan drutva ostvario pravo uea u raspodjeli dobiti, nuno je da se prvenstveno poslovanjem ostvari dobit u skladu sa raunovodstvenim propisima. To istovremeno znai da privredno drutvo sa ogranienom odgovornou ne moe lanovima drutva isplaivati (dijeliti) dobit u toku poslovne godine.

6 ZPD l. 3388

6. Upravljaka prava lanova drutva sa ogranienom odgovornou

Upravljaka prava lanova drutva sa ogranienom odgovornou su: pravo upravljanja ueem u organima upravljanja drutva i pravo glasa u organima drutva, pravo na informisanje, pravo pobijanja odluka organa drutva i pravo istupanja iz drutva.

6.1. Pravo upravljanja i pravo glasa u organima upravljanja drutva

Jedno od najvanijih lanskih prava lanova drutva sa ogranienom odgovornou je uee u odluivanju i upravljanju drutvom. Ova prava lanovi drutva ostvaruju na skuptini drutva sa ogranienom odgovornou. Skuptinu drutva ine svi lanovi drutva. Pravu uea u upravljanju je zakonsko pravo lanova drutva sa ogranienom odgovornou, ali ne i njihova obaveza. Zbog toga, skuptina drutva moe odluivati i bez uea svih lanova drutva, i to zavisno od kvoruma, veinom glasova prisutnih lanova odnosno zastupljenih na skuptini.7 Kako se radi o drutvu kapitala, a ne drutvu lica, to se u skuptini drutva odluuje po kapitalu, a ne po glavama. Shodno tome, princip je u drutvima kapitala da svaki lan drutva ima broj glasova srazmjeran ueu u osnovnom kapitalu drutva.8

6.2. Pravo informisanja

Svaki lan drutva sa ogranienom odgovornou ima posebno pravo da bude informisan o radu drutva i njegovih organa. To se posebno odnosi na poslovanje drutva, a naroito godinji obraun, izvjetaje revizora, kao i uvid u poslovne knjige. lanovi drutva mogu pravo informisanja ostvarivati lino, putem angaovanja eksperata i posebnog organa, sto je saobrazno rjeenjima uporednog zakonodavstva.

6.3. Pravo pobijanja odluka drutva

Da bi se sprijeila zloupotreba prava veine i zatitila prava i interesi lanova drutva sa ogranienom odgovornou, a naroito lanova sa manjinskim udjelima, zakonom je utvreno, kao posebno pravo, pravo na pobijanje odluke skuptine tubom, pod odreenim uslovima. Svaki lan drutva moe pobijati odluku skuptine pod sljedeim uslovima:

- pravo pobijajanja moe se ostvariti podnoenjem tube nadlenom registarskom suduu roku od 30 dana, raunajui od dana donoenja odluke;

- odluka skuptine je pravni akt kojim se odluuje o bitnim pitanjima za lanove drutva i za drutvo, pa moe biti predmet pobijanja, bez obzira da li je donesena na sazvanoj skuptini ili pismenim izjanjenjem lanova.

Rok za podnoenje tube od 30 dana je prekluzivni i poinje tei od dana odrane skuptine,

odnosno od dana obavjetenja o odluci, ako je odluka donesena bez sazivanja skuptine pismenim izjanjavanjima lanova odnosno njihovih punomonika. Bezuspjenim protekom roka gubi se pravo na podnoenje tube.

7 ZPD, l. 343. , st.18 ZPD, l. 343., st. 2

9

6.4. Pravo na istupanje lana drutva

Instituti istupanja i iskljuenja lana drutva su vie vezani za drutva lica, jer je lini odnos bitan, tako drutvo moe i prestati ako se smanji broj lanova. Meutim, po naem zakonu, svaki lan drutva sa ogranienom odgovornou ima pravo da istupi iz drutva.9

Svaki lan drutva moe biti iskljuen iz drutva sa ogranienom odgovornou iz razloga i u postupku koji moraju biti unaprijed regulisani osnivakim ugovorom ili statutom drutva. Razlozi za iskljuenje moraju biti pravini i specificirani. Prema tome, kao razlozi iskljuenja lana drutva mogu biti zloupotrebe i/ili postupci lana drutva koji prekorauje ovlatenja ili ak ne izvrava obaveze prema drutvu utvrene zakonom, ugovorom ili statutom drutva, to moe imati za posljedicu:

- da se prouzrokuje teta drutvu i/ili ostalim lanovima drutva- da se onemoguuje organima drutva i/ili lanovima drutva izvravanje obaveza i

ostvarivanje prava i- drutvo i/ili lanove drutva optereuje nesrazmjernim obavezama.10

6.5. Obaveze lanova drutva sa ogranienom odgovornou

Pored prava, lanovi drutva sa ogranienom odgovornou imaju i obaveze koje proizilaze iz zakona ili ugovora o osnivanju privrednog drutva. lanovi drutva sa ogranienom odgovornou imaju sljedee obaveze: obavezu uplate osnivakog uloga, obavezu dopunske uplate, obavezu ispunjenja dopunskih inidbi i obavezu potivanja klauzule o zabrani konkurencije.

7. Upravljanje drutvom sa ogranienom odgovornou

Drutvo sa ogranienom odgovornou, kao pravno lice, djeluje preko svojih organa. Organi drutva sa ogranienom odgovornou su: skuptina drutva, uprava i nadzorni organ.

Skuptina drutva i uprava su obavezni organi, a nadzorni odbor mora postojati samo u zakonom predvienim sluajevima, a inae ne, osim ako se ne predvidi osnivakim ugovorom ili statutom drutva.

7.1. Skuptina drutva

Jedno od najvanijih prava lanova drutva sa ogranienom odgovornou je donoenje odluke o upravljanju drutvom. lanovi drutva izraavaju svoju volju putem uea u donoenju odluka na skuptini drutva. Prema naem i uporednim pravima, skuptinu drutva sainjavaju svi lanovi drutva sa ogranienom odgovornou. Pravo upravljanja je pravo a ne i obaveza lanova drutva.

7.2. Nadzorni odbor drutva

Nadzorni odbor je fakultativan organ drutva sa ogranienom odgovornou, jer ga drutvo

9 ZPD, l. 342., st. 110 E. Vilogorac i M. Dizdar, Komentar Zakona o privrednim drutvima, op.cit. str. 480-485 i str. 511-522.

10

ne mora imati. Osnivakim ugovorom i/ili statutom drutva moe se odrediti da drutvo sa ogranienom odgovornou ima nadzorni odbor, to je stanovite naeg i uporednog zakonodavstva.11

7.3. Uprava drutva

Uprava drutva sa ogranienom odgovornou je organ koji vodi poslovanje drutva i zastupa drutvo. Sastoji se od jednog ili vie lanova (lica), od kojih je jedan direktor a ostali izvrni direktori. Oni mogu biti samo fizika lica, koja su poslovno sposobna i struna, to znai da pravno lice moe biti lan uprave.12 Upravu drutva sa ogranienom odgovornou imenuje i razrjeava skuptina ili nadzorni odbor, a izvrne direktore na prijedlog direktora. Direktor uprave predstavlja drutvo, rukovodi poslovanjem i odgovara za zakonitost rada.

8. Prestanak drutva sa ogranienom odgovornou

Drutvo sa ogranienom odgovornou moe prestati iz vie razloga, koji se navode u domaem zakonodavstvu. Razlozi koji vode prestanku drutva sa ogranienom odgovornou su:

- istekom vremena odreenom u osnivakom aktu;- odlukom skuptine odnosno lanova drutva;- statusnim promjenama i promjenom oblika drutva;- pravomonom odlukom suda;- provoenjem steajnog postupka (steajem).

8.1. Prestanak drutva protekom roka

Ako je drutvo osnovano na odreeno vrijeme, to je ekonomski i pravno mogue, logino je da istekom vremena iz osnivakog akta, bez obzira da li je drutvo osnovalo jedno lice ili vie, ono moe prestati istekom vremenskog perioda na koji je drutvo osnovano. To pogotovo ako se, eventualno, osnivai prije isteka vremenskog perioda ne odlue na produenje roka ili da drutvo ostaje da radi bez vremenskog ogranienja (npr. neodreeno vrijeme), to dovodi do promjena ugovora. Osnivanje drutva sa ogranienom odgovornou na odreeno vrijeme mora biti ureeno u osnivakom aktu (ugovorom i/ili odluci jednog osnivaa odnosno u statutu druva).

8.2. Prestanak drutva odlukom lanova (skuptine) drutva

Drutvo sa ogranienom odgovornou nastaje voljom osnivaa, u skladu sa zakonom predvienim uslovima. Shodno tome, a u skladu sa naelom autonomije volje, drutvo moe prestati i na osnovu odluke lanova, odnosno skuptine drutva, koja je parlament osnivaa lanova drutva. Pravilo je u poslovnom pravu da odluka lanova (skuptine) legitiman zakonski razlog za prestanak drutva. U ovom sluaju, lanovi drutva ne moraju traiti saglasnost registarskog organa ili suda, regulatorne komisije i drugih institucija.

8.3. Prestanak drutva statusnim promjenama11 ZPD, l. 348., st. 112 ZPD, l. 347., st. 1

11

Drutvo sa ogranienom odgovornou moe prestati i statusnim promjenama: spajanjem, pripajanjem i podjelom. U ovom sluaju drutvo prestaje donoenjem odluke o statusnoj promjeni.13 Upisom u sudski ili registar drutava odluke skuptine o statusnim promjenama istovremeno upisuje se u sudski ili registar drutava prestanak pripojenog, spojenog ili podjeljenog drutva , cija prava ex lege prelaze na pravnog sljednika (univerzalna zakonska subrogacija ZPD, l. 69). Prema tome prestanak pravnog subjektiviteta drutva sa ogranienom odgovornou zbog statutnih promjena nema za posljedicu i njihov ekonomski prestanak, jer funkcija drutva, odnosno njegova imovina slui i dalje za obavljanje ekonomske djelatnosti u cilju ostvarivanja dobiti.

8.4. Prestanak drutva odlukom suda

Drutvo sa ogranienom odgovornou moe prestati i na osnovu odluke suda, kada nastupe injenice koje su zakonski razlog za prestanak drutva. Prema naem pravu razlozi za prestanak drutva sa ogranienom odgovornou su opi i posebni.

Opi razlozi za prestanak drutva sa ogranienom odgovornou sposobnou, koji se utvruju odlukom suda, su:

- pravomona odluka suda kojom se utvruje da je upis (registracija) drutva u sudski ili javni registar drutava nezakonita (nitavna);

- pravomonom odlukom suda o otvaranju steajnog postupka ili o odbijanju zahtjeva za otvaranje steajnog postupka zbog nemogunosti da se iz steajne imovine dunika pokriju trokovi steajnog postupka, ili se steaj obustavlja zbog nedovoljne imovine;

- provoenjem steajnog postupka tako da se steaj zavri diobom steajne mase povjeriocima.

Psebni razlozi za prestanak drutva sa ogranienom odgovornou na osnovu odluke suda, izvan steajnog postupka, koja je donesena na zahtjev nadlenih organa ili tubi lica koja dokau opravdani pravni interes, su sljedei:

- na osnovu tube jednog ili vie povjerilaca ija dospjela a neizmirena potraivanja premauju polovinu osnovnog kapitala, tako da ona ne moraju posebno dokazivati postojanje loe finansijske situacije drutva, niti da ekaju otvaranje steaja.

- ako skuptina drutva nije odrana osam mjeseci do isteka roka za izradu godinjeg obrauna.

- ako se nadzorni odbor drutva ne sastaje i ne vri svoja ovlaenja, ili ih vri nezakonito, ili pak nije izvren izbor nadzornog odbora, zbog isteka mandata, due od dvije godine, koji se obavezno formira po zakonu (ZPD, l. 348., st.29) ili po odredbama osnivakog akta i/ili statuta drutva.

- ako se drutvo i poslije izricanja kazni nastavlja nezakonito poslovanje povredom zakona i drugih propisa, takvim vrenjem djelatnosti i postupanjem ugroava interese ne samo drutva i svojih lanova ve i interese povjerilaca, to se mora zabraniti odlukom nadlenom organa ili tubom zainteresovanih lica (ZPD, l. 367., st. 1., taka 3).

- ako drutvo kao poslovni subjekt, ne ostvaruje prihode due od dvije godine, jer je osnovano za ostvarivanje dobiti , pa nerentabilne subjekte (drutva) treba eliminisati ne samo iz poslovanja ve i iz sudskog ili javnog registra drugih institucija (l. 72., st. 1., taka 2).

- ako je drutvu oduzeto odobrenje za obavljanje registrovane djelatnosti.- ako vie ne postoje zakonski uslovi za daljnje postojanje drutva sa ogranienom

odgovornou.

13 ZPD, l. 365., st. 112

8.5. Promjena oblika drutva

Drutvo sa ogranienom odgovornou moe se transformisati (promijeniti oblik) u dioniko drutvo na osnovu odluke skuptine drutva. Da bi odluka skuptine bila punovana, po naem pravu, mora biti donesena dvotreinskom veinom svih lanova drutva. Promjenom oblika drutva sa ogranienom odgovornou prestaje dotadanji pravni subjektivitet drutva i nastaje novi oblik, tj. dioniko drutvo na koje prelazi imovina ranijeg drutva. To znai da i kod promjene oblika, iako prestaje pravni subjektivitet drutva sa ogranienom odgovornou, to nema za posljedicu i njegov ekonomski prestanak, jer imovina nastavlja funkciju, samo u drugom obliku tj. dionikom drutvu.

8.6. Prestanak drutva likvidacijom

Drutvo sa ogranienom odgovornou moe prestati i likvidacijom. Ako odluku o prestanku drutva donese skuptina drutva ili sud, pokree se postupak likvidacije. Kako u ovom sluaju imovina drutva ne prelazi u pravnog sljednika (sukcesora), to se u postupku likvidacije razrjeavaju imovinski odnosi izmeu drutva i povjerilaca, a zatim izmeu lanova drutva. Pokretanjem postupka likvidacije upisuje se u sudski ili registar drutava poseban dodatak pored firme drutva u likvidaciji (ZPD, l. 73., st. 2 i 3).

Ako je odluku o likvidaciji donijela skuptina drutva, likvidaciju provodi uprava drutva, kao i kod drutva koje prestaje likvidacijom zbog proteka vremena na koje je drutvo osnovano, a rok nije produen. U ovom sluaju registracijom pokretanja postupka likvidacije u registru drutava prestaje mandat uprave drutva (ex lege) tako da ona dalje postupa kao zakonski likvidator, a ne kao organ drutva (lanovi drutva). Bez obzira, ko imenuje likvidatora drutva, dalji postupak likvidacije odvija se po odredbama Zakona o likvidacionom postupku i opim odredbama Zakona o steajnom postupku.

Nakon provedenog postupka likvidacije , likvidator je obavezan podnijeti zahtjev za brisanje likvidiranog drutva iz sudskog ili registra drutava (ZPD, l. 374., st.2), a ako likvidaciju provodi sud, brisanje iz registra provodi likvidacioni sud (ex officio).

ZAKLJUAK

13

Poslovno pravo obuhvata sve odnose izmeu poslovnih subjekata i njihovih kupaca i korisnika. Ono je nastalo iz graanskog prava. Dominantno obiljeje poslovnog prava je njegov meunarodni karakter.

Razvoj trgovine u srednjem vijeku u Evropi, pored toga to je omoguio ekonomski i kulturni razvoj, direktno je uticao na razvoj trgovakog prava i finansijskog poslovanja. Novi vijek je donio kodifikaciju trgovakog prava na nacionalnom planu.

Za poslovno pravo je bitan uticaj koji je ostvarilo graansko pravo. Na poslovno pravo su uticala i podzakonska akta, ije je postojanje i primena posebno naglaena u poslovnom pravu.

Kao autonomni izvori poslovnog prava uoavaju se obiaji, uzanse, opti uslovi poslovanja i trgovake klauzule i termini. Obiaj podrazumijeva dobre poslovne obiaje i trgovinske poslovne obiaje. Uzanse predstavljaju kodifikovane poslovne obiaje od strane ovlaenog tijela. Uslovi pod kojima posluje privredni subjekt predstavljaju opte uslove poslovanja. Trgovake klauzule donose ovlaene trgovake asocijacije.

Drutvo sa ogranienom odgovornou, kao i akcionarsko drutvo, spada u drutva kapitala.

Glavna pogodnost ovog oblika privrednih drutava u svetu je u tome to je potreban manji kapital za registrovanje, a i zakonodavstvo koje se odnosi na ova drutva je daleko manje imperativno nego kod akcionarskih drutava. Drutvo s ogranienom odgovornou je fleksibilno drutvo sa aspekta upravljanja drutvom. Meutim, za razliku od akcionarskog drutva, koje je tipino drutvo kapitala sa svim njihovim osnovnim karakteristikama, drutvo sa ogranienom odgovornou ima osobine drutava kapitala i drutava lica i ono je jedan od najee korienih oblika organizovanja privrednih subjekata u naoj privredi.

LITERATURA

14

1. ovi ., Poslovno pravo/Company Law, Pravni fakultet univerziteta u Sarajevu, Sarjevo 2003. Godine

2. Komljenovi B., Komljenovi A., Poslovno pravo, Banja Luka, 2009. Godine

3. Vilogorac E., Dizdar M., Zakon o privrednim drutvima - objanjenja i komentari, Revicon d.o.o, Sarajevo 2000. godine

ZAKONI

1. Zakon o privrednim drutvima Federacije Bosne i Hercegovine

15