2025'te nanoteknoloji

HHAAZZIIRRLLAAYYAANN :: BBTTDD AArraaflfltt››rrmmaa vvee YYaazz›› GGrruubbuu--GGöökkhhaann TTOOKK

TTEEMMMMUUZZ 22000055 SSAAYYIISSIINNIINN ÜÜCCRREETTSS‹‹ZZ EEKK‹‹DD‹‹RR

22002255’’TTee

tteekknnoolloojjii

22002255’’TTee

tteekknnoolloojjii

EkKapak 6/24/05 6:56 PM

ekiçi 6/27/05 11:09 PM

3Temmuz 2005 B‹L‹M veTEKN‹K

Gelece¤e do¤ru bakmak, 100 y›l sonras›n› hayaletmek bilimkurgunun en temel izleklerinden biri.Günümüzdeki geliflmelerden yola ç›karak yak›ngelece¤in nas›l flekillenece¤ini tahmin etmeyeçal›flmaksa bilimsel öngörü gerektiriyor. Bugünden yolaç›karak yak›n gelece¤imize, sözgelimi 2025 y›l›na birliktebakal›m. Yaflad›¤›m›z evlerden kulland›¤›m›z otomobillere,dinledi¤imiz müzik türünden tatilde nereyegidebilece¤imize kadar yak›n gelecekte bizi pek çokyenilik bekliyor. Bu yeniliklerin birço¤unun denemesüreçleri sona erdirildi ya da üzerlerindeki çal›flmalar sonaflamaya geldi. Bilim ve Teknik Dergisi’nde “TeknolojiAd›mlar›” köflesinde her ay sizlere anlatt›¤›m›z bilimselgeliflmeler, tam da sözünü etti¤imiz türden gelece¤ibelirleyecek bilimsel ad›mlar. 2025’in dünyas›nda yaflanan geliflmelerinneler oldu¤unu merak ediyorsan›z bu sat›rlar› okumaya devam edin.Gelece¤in dünyas›nda birçok fley sizin için tan›d›km›fl görünse deasl›nda yepyeni bir biçimde karfl›m›za gelecek. Biliminsanlar›gelecekten mucizeler beklememek gerekti¤ini ama biliminbaflar›lar›n›n flafl›rt›c› h›zlarda gerçekleflti¤ini söylüyor. Yirminciyüzy›lda bafllayan bu ivmenin getirecei yenilikler, yaflam›m›z›kolaylaflt›racak, dünyay› ve al›flkanl›klar›m›z› yeniden biçimlendirecek.

2025’te

Dünya

ekiçi 6/27/05 11:09 PM

4 Temmuz 2005B‹L‹M veTEKN‹K

Gelecekte evlerin fabrikasyonolmas›n› bekleyebiliriz. Prefabrikevlerin yak›n zamanda yükseliflegeçmesi, yayg›nl›k kazanmas›bekleniyor. Bununla birlikte bu bütünevlerin birbirine benzeyen bir örnekyap›lar olmas› anlam›na gelmiyor.Tam tersine parçalar›n seri üretimininkullan›c›lara çok de¤iflik seçeneklersunmas› söz konusu. T›pk› bugünbaz› otomobil firmalar›n›n websayfalar›nda müflterilerine istedikleriotomobilleri tasarlama olana¤›sa¤lamas› gibi, müflterilerin kendizevklerine uygun evleri tasarlay›psonra sat›n almas› da mümkünolabilecek. Binalar›n yap›m›ndakullan›lacak parçalar›nstandartlaflt›r›lmas›yla uyum sorunuyaflanmayacak. Duvarlar›n tavananas›l geçece¤i, borular›n birbirlerinenas›l monte edilece¤i önceden belliolacak. Bugün bilgisayar üreticileriUSB ba¤lant›lar›n› bir standart olarakkabul edip tasarlad›klar›bilgisayarlarda kullan›yorlar. T›pk› birbilgisayar›n parçalar›n›n standart

olarak üretilip, kullan›c›lar›nbilgisayarlar›n› istedikleri özelliklerdesat›n almas› gibi, prefabrik evler de,üretilen parçalar›n standart ölçüleresahip olmas›yla esnek bir tasar›m vegenifl bir hizmet yelpazesine sahipolacak. Belki de gelecekte mimarlarave inflaat mühendislerine çok farkl›görevler düflecek.Gelecekte evlerin nas›l olaca¤›na etkiedecek konulardan biri de toplumsaletkenler. Cep telefonlar›n›n nas›lbiçimlendi¤ini hat›rlayal›m. K›sasürede foto¤raf çeken ya da kameras›olan cep telefonu modelleriyayg›nlaflt›. Bunlar teknolojiningetirdi¤i yeniliklerin toplumsalivmeyle flekilleniflinin bir göstergesi.Bu anlamda geliflen teknolojievlerimizi flekillendirirken toplumsaletkenler de iflin içine girecek.Asl›nda h›zla yay›lan CD ve DVD’lerebakarak, evlerimizdeki yerleri gittikçesa¤lamlaflan ev sinemas› ya da oyunkonsollar› gibi teknolojik ürünlerebakarak e¤lence dünyas›n›n h›zl› biryükseliflte oldu¤unu söyleyebiliriz.

Ak›ll› Evler

Günümüzde teknoloji art›k evimiziniçinde demek bile yetersiz kal›yor.Belki bu cümle flöyle düzeltilebilir:Günümüzde teknoloji evlerimizinkendisi. Ak›ll› evler sahiplerininyaflamlar›n› kolaylaflt›r›yor. Sözgelimi,bir ›fl›k alg›lay›c›s› sayesinde güneflinbat›fl›n› hisseden eviniz perdelerikendi kendine kapayabiliyor. Uzunyolculuklar s›ras›nda pencerelere yada pencerelerin önüne gelenpanjurlar belli aral›klarla aç›l›p evihavaland›rabilir ve siz evedöndü¤ünüzde her fleyi b›rakt›¤›n›zgibi bulabilirsiniz. Yang›ndan eskisikadar korkmaya gerek yok. Evdekiduman alg›lay›c›s› herhangi biryang›n durumunda otomatik olarakdevreye girip yang›na müdahaleedecektir. Bütün bunlar elbetteinsan›n hayal gücüyle s›n›rl› ve pekçok de¤iflik uygulama bunlaraeklenebilir. Bununla birlikte büyükbilgisayar ve yaz›l›m firmalar› evlerindaha da ak›ll› olmas› için çal›fl›yorlar.Sözgelimi Sun Microsystems, “HomeNetwork Gateway” ad›n› verdi¤isistemlerle gelece¤in ak›ll› evlerindetüm elektronik ayg›tlar›n birbirleriyleiletiflim içinde çal›flmas›n›, ‹nternet’eba¤lanmas›n›, uzaktanyönetilebilmesini ve sizinihtiyaçlar›n›z› sizden önce alg›lay›p

Günefl enerjisindekigeliflmeler, ev ekonomisineuygun bir hale getirildi¤indeortaya tüketti¤inden daha fazla enerjiüreten evler ç›k›yor. Ak›ll› boyalar k›fl›nGünefl’in enerjisini k›fl›n emiyor yaz›nyans›t›yor. Yar›saydam duvar panelleri zararl› UV›fl›nlar›n› engelliyor. Günefl buralara vurdu¤unda paneller renkde¤ifltiriyor.

ekiçi 6/28/05 12:43 PM

istekleriniziyerinegetirmesini sa¤l›yor. Java GömülüSunucu (Java Embedded Server) tümbu ayg›tlar›n entegre flekildeçal›flmas›n› sa¤l›yor. Çalar saatler, kahve makineleri,televizyonlar, klimalar ve telefon gibimikroifllemci tabanl›, ifllevlerinüzerlerine gömülü oldu¤u tüketicielektroni¤i ürünleri, üzerlerindekis›n›rl› uygulama ile çok az iflleviyerine getirebiliyor. Java teknolojisibu ayg›tlar›n tümü için uygulamagelifltirme platformu sunuyor.Gelece¤in ‹nternet’e ba¤l›evlerindeyse tüm bu ayg›tlar› birlikteçal›flt›rabilecek ve onlar› ‹nternet’eba¤layacak merkezi bir ev networkuyer alacak. Bu tarz bir a¤ çamafl›rmakinelerinin dinamik olarak yeniy›kama programlar›n› ‹nternet’tenindirmelerine, elektronikoyuncaklar›n üzerlerindeki oyunprogramlar›n› yenilemelerine ve evsakinleri seyahate ç›karken evdekiütü, ›fl›k, f›r›n gibi elektrikli ayg›tlar›kapatmay› sa¤layacak.

Siemens’in gelifltirdi¤i “HomeAssistant” yaz›l›m›yla eve kurulan“Instabus” ad› verilen düzenek, birPC ya da dokunmatik ekranüzerinden bütün evinizi kontroledebiliyor. Bu sistemde kullan›lanPC’ ye ba¤l› bir modem arac›l›¤›ylatelefon ve ‹nternet üzerinden eviuzaktan izleyebiliyor ve kontroledebiliyorsunuz. Yine PC’nizeekleyece¤iniz bir TV kart› ileistedi¤iniz görüntüleri tafl›ma ve TVüzerinden izleme olana¤›n›z var.Sözgelimi, çamafl›r makinesininprogram›n› bitirdi¤ini, TV’ de sinemaseyrederken görmek mümkün.Siemens, evlerde kullan›lan beyazeflyalar› da (buzdolab›, f›r›n, elektriklisu ›s›t›c›s› vb.) Instabus EIBsistemine uygun halde üretiyor.Ak›ll› evler dendi¤i zaman

Microsoft’un gelifltirmekte oldu¤usistemleri de anmamak olmaz. 2001y›l›n›n bafl›nda, Microsoft bünyesindekurulan “Windows e-Home” birimininamac› PC’deki yaz›l›m›n gücünükullanarak evleri gelecek nesil say›salortamlara dönüfltürmek. Windows e-Home birimi, bu vizyonaulaflmak için çeflitli çal›flmalaryürütüyor. Windows e-Home yeniteknolojiler gelifltirmenin yan›nda,endüstrinin önde gelen PCüreticileriyle iflbirli¤i yap›yor.Microsoft’taki di¤er birimlerle debirlikte çal›flan Windows e-Home,bilgisayarlar› e¤lence, iletiflim, bilgive evdeki kontrolün merkezinetafl›yacak teknolojiler gelifltiriyor.Amaç, yeni teknolojileri kolaykullan›labilir hale de getirerek evdekiherkesin say›sal ortam›n keyfini

sürmesini sa¤lamak.Her ne kadar flu anda PC evdekiverimli yaflam›n önemli bir parças›olsa da, Microsoft’un son dönemlerdeyapt›¤› araflt›rmalar, tüketicilerin evteknolojisi ürünlerinden daha fazlayetenekler bekledi¤ini gösteriyor. XPiçin yeni teknolojiler gelifltirmeaflamas›nda olan Microsoft, kod ad›“Freestyle” olan yeni bir ürünüzerinde çal›fl›yor. Microsoft 2001 y›l›n›n Ekim ay›ndaSamsung ile bir ortakl›k yapt›¤›n›aç›klayarak, iki flirketin e-Homeçerçevesinde; Samsung donan›mteknolojisi ile Microsoft Windowsiflletim sistemi üzerinde yeni ürünlergelifltirip pazara sunacaklar›n›duyurmufltu. Freestyle’›ngelifltirilmesi de Microsoft - Samsungortakl›¤›na dayan›yor. Bu ortakl›ksonucu “Home Media Center”konseptiyle gelifltirilen Freestyle,evleri gelecek nesil say›sal ortamlaradönüfltürme vizyonunun bir ürünü. Freestyle’da, evin herhangi biryerinden PC’deki say›sal medyaiçeri¤ine ulafl›lmas›n› sa¤layacakuzaktan kontrol özelli¤i ve kullan›c›arayüzü bulunuyor. Bu çerçevedahilinde Samsung geçti¤imizgünlerde ak›ll› buzdolaplar›n› halkaduyurdu. RH 2777 ad› verilen buürünün di¤er buzdolaplar›ndan fark›asl›nda bir medya merkezi gibiçal›flmas›. Bu buzdolaplar› içindeeksilen malzemeleri ‹nternet’eba¤lanarak siparifl verebiliyor. Ayr›cakullan›c›lar ‹nternet’te di¤erifllemlerini buzdolab›n› kullanarakyapabiliyorlar.

KKuuttuuddaakkii EEvv::Müflteriler zevklerine uygun evlerini sanal sergilerden be¤enip siparifl verdikten alt› ay sonra

kutu benzeri d›fl yap›s› olan evlere sahip olabilecekler. Minik kutucuklar›n en büyük avantaj›ysa evdekikablo, boru, elektrik ya da internet a¤› gibi yap›n›n içinde bulunmas› gereken donan›mlar› bünyesindebar›nd›r›yor olmas›. Ev yap›l›rken, bu kablo ve boru kanallar› da zaten haz›r olaca¤› için ayr›ca yenidentesisat kurmaya gerek kalm›yor.

ekiçi 6/27/05 11:10 PM


SSeessllee kkoonnttrrooll::Evde uzaktan kumandalar›n say›s› artt›kça, onlar›

bulmak ya da do¤ru kumandan›n hangisi oldu¤unukestirmek gittikçe keyifsiz bir hale geliyor. Bunun içintasarlanan her fleye kumanda eden tek parça uzaktankumanda ayg›tlar›n›nsa onlarca dü¤meye sahip olmas›kafa kar›fl›kl›¤›n› art›r›yor. Araflt›rmac›lar buna çözüm

olarak sesle komut verme sistemleri üzerinde çal›fl›yor.Sözgelimi televizyonunuzda kanal de¤ifltirmek

istedi¤inizde yapman›z gereken tek fley televizyonlakonuflmak olacak.

HHeerr YYeerree EEkkrraann::OLED ( Organic light emitting diode –organik ›fl›k yayan

diyot) teknolojisiyle üretilen esnek ekranlar› ya da esnek filmtransistorlerini kullanarak istedi¤iniz ölçüde bir ekran›

kullan›fll› bir biçimde edinebilirsiniz. Hatta üreticiler, yak›ndabir ma¤azaya gidip, bana “flu kadar metrekare” ekran verin

diyebilece¤inizi söylüyor.

HHeeppssii bbiirr aarraaddaa MMeeddyyaa Kablo TV ya da ‹nternet ba¤lant›s› ve hatta daha fazlas› tek

bir ba¤lant› noktas›ndan gerçeklefltirilebilecek, üstelik bu daduvarlar›n içinde olaca¤›ndan çevrenizde ba¤lant› kutusu

görmeyeceksiniz.

BBuuzzddoollaabb››// MMiikkrrooddaallggaa FF››rr››nnBuzdolab›ndaki malzemeleriniz radyo dalgalar›kullan›larak okunabilen etiketlere sahip olacak.Böylece buzdolab›n›n d›fl ekran›nda içeri¤inigörmek mümkün olacak. Ayr›ca bumalzemelerin son kullan›m tarihleri geçmiflolanlar› belirlenebilecek ve eksilen malzemeleriçin buzdolab› bir al›flverifl listesi ç›karacak. Ayn›etiketler mikrodalga f›r›n için de kullan›lacak.Etiketten yiyece¤in niteli¤ini anlayan f›r›n, nas›lpiflirmesi gerekti¤i, kaç dakika ›s›taca¤› gibibilgileri kullanarak kendili¤inden hareketegeçecek.

‹‹llaann PPaannoossuu::Hâlâ renkli kalemler ya da farkl› menüler içeriyor olsa da, ailenin iletiflim ve kumanda merkezi gibi çal›flan bupanellerin yapt›¤› farkl› ifller de var. Sözgelimi size bir davetiye geldi. Klasik usüllerle yap›lm›fl, bildi¤imiz birdavetiye olsun bu. Bu davetiyeyi ekrana okutup elektronik ortama geçirmeniz mümkün. Böylece sistem, budavetiyeyi isterseniz baflka kiflilere de yollayabilir ya da bilgisayar›n›z›n ya da cep telefonunuzun ajandas›nakaydederek sizi zaman› geldi¤inde uyarabilir.

ekiçi 6/27/05 11:11 PM


Geçti¤imiz bin y›l boyunca t›pta büyük gelifl-meler yafland›ysa da tedaviye yönelik birçok fle-yin özünde fazla de¤iflti¤ini söyleyemeyiz. Dok-torlar hâlâ bir hastal›¤› iyilefltirmek için hastan›nbir flikayetle kendilerini gelmelerini bekliyorlar.Genetik çal›flmalar› bunu de¤ifltirmeyi hedefliyor.Doktorlar, kiflilerin genetik yap›s›n› inceleyerekhastal›klara daha erken aflamalarda ve daha ke-sin müdahale edebilecekler. Araflt›rmac›lar, birhastal›¤›n iki kiflide ayn›ym›fl gibi görünse defarkl› süreçler içinde de¤iflik fizyolojik aflamalar-dan geçebilece¤ini söylüyor. Bu anlamda tedavi-ler kiflilerin kendi genom altyap›lar›na göre farkl›biçimlerde yap›labilecek.

Gerçekleflecek mi?

Kök Hücre Tedavisi: EvetEmbriyonik kök hücre çal›flmalar› tart›flmal›

olsa da kemik ili¤indeki kök hücreler yard›m›ylagelecekte yaln›zca kemik ve k›k›rdak de¤il, ayn›zamanda zedelenmifl kalp kas›n›n da tedavi edil-mesi amaçlan›yor.

‹nsan Klonlama: Hemen de¤ilKlonlanm›fl koyun Dolly haberi ilk duyuldu-

¤unda heyecan yaratm›flt›. Ne var ki erken yafltahastalan›p uyutuldu¤unda kafalarda soru iflaretle-rine neden oldu. Kopyalanan embriyolar›n yüzdeonundan az› hayatta kalmay› baflarabiliyor veklonlanm›fl hayvanlar›n ço¤u da genç yafllardaölüyor. Bu ölümlerin ço¤u anatomik anormallik-ler ve kanser yüzünden oluyor.

1. Göz taramalar›: Laser ›fl›nlar› göz merce¤inin dokusunu çözümlemeye ve s›v›lar da flekerhastal›¤› gibi kimyasal de¤iflimleri gözlemlemeye yar›yor. Rutin kontrollerde yer alacak bu ifllemlerhastal›klar› kan testlerinin belirledi¤inden aylar önce belirleyebilecek durumda.

2. Güvenli Tedavi: Deri kanseri gibi hastal›klar›n belirtileri, mikrobiyopsiler ve yaralanmalar›ngenetik malzemesinin incelenmesiyle belirleniyor. Sa¤l›kl› hücrelere zarar vermeden nanoparçac›klaryard›m›yla bunlar› iyilefltirmek mümkün olacak.

3. Kalbe müdahale: Genel etkili kalp ilaçlar› yerine, doktorlar hastadan hastaya de¤iflen belirlimetabolik yollara do¤rudan yüksek kolesterol ya da iltihap gibi hastal›klara müdahale edebilecekler.

4. Yeniden do¤an eklemler: Kalça ya da diz eklemlerinin de¤ifltirilmesi doku aktar›mlar›yla kendikendine düzeltilecek.

5. Robotik Araçlar: Vücudun içinde dolaflan çok küçük makineler yard›m›yla doktorlar, hastahakk›nda eskiden kulland›¤› araçlarla elde etti¤inden çok daha fazla bilgiye ulaflabilecek.

Milyarda bir anlam›nda kullan›lan (ör:Nanometre: metrenin milyarda biri) “Nano”

sözcü¤ü t›pk› “siber” sözcü¤ü gibi hangisözcü¤ün bafl›na bir ek olarak gelse, gelece¤iça¤r›flt›ran bir etki yap›yor. Biliminsanlar›n›n

nanoteknolojiyi kullanmak istediklerialanlar›n bafl›nda t›p geliyor. Geçti¤imizaylarda ‹srail Weizman Enstitüsü’nde

nanoteknolojinin t›p alan›nda kullan›lmas›ylailgili bir deney gerçeklefltirildi. Biliminsanlar›nano boyutta bilgisayarlar yapt›. ‹ki kansertürünün moleküler belirtilerini tan›yan bubilgisayarlar moleküler boyutta ilaçlarla

müdahale etti. Bütün bunlar bir test tüpüiçinde yap›lm›fl bir deneydi, ama gelecekte

hedeflenen kanda dolaflan ve zararl› hücreleri

Vücut Genom Çal›flmalar›1

2

5

3

4

ekiçi 6/27/05 11:11 PM


Savafl alan›na bilgisayarla ba¤l› bir asker, savaflanlar›görecek ve komutanlar› taraf›ndan konumunude¤ifltirdi¤inde izlenebilecek, sa¤l›k kontrolleriyap›labilecek.

11.. KKüüççüükk UUAAVV‹nsans›z hava araçlar›na (Unmanned Air Vehicle)k›saca UAV deniyor. Her tak›m (yaklafl›k 50 kifli)yaklafl›k 2-2,5 kilogram a¤›r›l›¤›ndaki bir çift UAVyard›m›yla çevreyi havadan keflfedip, kontroledebilecek.

22.. AAkk››llll›› MMii¤¤ffeerr::Bu mi¤fer askerin görüflünü ve iflitme duygusunukuvvetlendirecek, onu hedefleri belirlemeye yönlendirecek.

33.. SS››vv›› ZZ››rrhhFW’nin elbisesi bir merminin h›z›n› belirleyecek ve yar› s›v›dokuma sertleflerek kat› bir z›rha dönüflecek.

44.. RRoobboott KKöösstteebbeekk::Küçük insans›z yer araçlar› (SUGV) ma¤aralar›, tünellerikanalizasyonlar› keflfetmek için kullan›lcak.

55.. HH››zzll›› SSiillaahhAskerlerin silahlar›, flarjör gerektirmeyen mermileri ve yüksekatefl gücüne sahip monolitik gövdeleriyle savafl gücünüart›r›yor.

ekiçi 6/27/05 11:21 PM


PPiilllleerr BBiittiinnccee nnee oollaaccaakk??Gelece¤in savaflç›lar› tepedent›rna¤a elektronik sistemlerledolu. Peki ya bu sistemleriiflleten güç kayna¤›, piller

bitti¤inde ya da vurulup devred›fl› kald›¤›nda ne olacak?

Askerler savafl d›fl› m› kalacak?Bu tehlikeye karfl› askerlerinnormal askerler gibi hayattakalma temel e¤itimini almay›

sürdürmeleri gerekiyor.

SSaavvaaflfl AAllaann››::Savafl alan›nda hedeflenen yaln›zca savafl› kazanmak de¤il, ayn› zamanda sivil kay›plar› da enaza indirmek. Sistem, robot may›n taray›c›lardan, insans›z hava araçlar›na, uzaydaki uydulara

dek bütün birimlerin birbirleriyle iletiflim içinde olmas›n› öngörüyor.

JJeeoosseennkkrroonniikk UUyydduullaarrDünyadan 35 kilometre yüksekte sabit noktadabulunan bu uydular, a¤›rl›kl› olarak haberleflmegörevini üstelenecek.

TTaakkttiikk UUyydduullaarr::Belli bir çat›flma s›ras›nda f›rlat›lacak bu uydular 800kilometre kadar yüksekli¤e ç›kar›labiliyor.

FF--3355Dikine havalanabilen bu uçaklar 1.6 Mach h›zla uçabilecek.‹nsans›z hava araçlar› gözetim ve keflif görevleri sürdürecek

ve baflka insans›z uçaklar da belirlenen hedefi vuracak.

UUççaakk GGeemmiilleerriiUçak gemileri bir komuta merkezi olarak görev yapacak. Bir uçakgemisinden günde 270 ç›k›fl yap›labiliyor.

‹‹nnssaannll›› AArraaççllaarr::19 ton a¤›rl›¤›ndaki komuta ve kontrol araçlar› savafl alan›n›izleyebilecek ve gerek duyulan bilgileri görüntüleyebilecek. Herbirpersonel tafl›y›c› araçta 9 asker bulunabiliyor.

‹‹nnssaannss››zz AArraaççllaarr::Z›rhl› Robot Araçlar (ARV) 2,5 ve 8,5 tonluk iki türde üretiliyor. Buaraçlar düflmana sald›rmak, yol üzerindeki may›nlar› temizlemek veaskeri malzemeyi tafl›mak için kullan›lacak.

Network’e ba¤l› Savaflç›lar:Askerler ordular›n belkemi¤idir. Amerikal› bir komutan, gelecekte savafl alanlar›nda robotlarkullan›lsa bile askerlerin ordunun vazgeçilmez ö¤eleri oldu¤unu söylüyor. Gelecek 20 y›l içindeaskerler savafl alan›nda daha çok bilgiye sahip olacaklar. Her asker kendi mangas›ndaki ya damüfrezesindeki askerlere elektronik olarak ba¤lanabilecek. Birinin gördü¤ünü konuflmayagerek kalmadan herkes görecek ve hedeflerin ne yapt›¤› bakmaya gerek kalmadanizlenebilecek. Her türlü hava koflulunda, f›rt›nada, geceleyin, kötü havalarda ya da kum f›rt›nas›ç›kt›¤›nda askerlerin bu durumu de¤iflmeyecek. Askerlerin teknolojinin bütün imkanlar›n›kulland›¤› de¤iflik bir savafl türü ç›kacak ortaya. Havadaki birimlerin, kilometrelerce ötelerdekiaskerlerin ayn› fleyi görebilece¤i bir savafl oalcak. Yaln›zca bilgi paylafl›m›na dayal› de¤il,askerlerin gereksinim duyduklar› silahlara an›nda ulaflabilecekleri yeni taktikler ortaya ç›kacak.

ekiçi 6/27/05 11:21 PM

FF--3355 JJooiinntt SSttrriikkee FFiigghhtteerr

ABD, 2025 y›l›ndan itibaren hava kuvvetlerinde yaln›zca üçinsanl› avc› uça¤› bulundurmay› hedefliyor. Bunlar: F-22Raptor, F-18 ve F-35. Dikine havalan›p inebilen F-35’leringelifltirilmesi uluslararas› bir proje. Bu projeye Türkiye dekat›l›yor. Bunun anlam› 2025 y›l›nda Türk HavaKuvvetleri’nde de F-35’lerin kullan›laca¤›. 1,6 Mach h›zlagidecek olan F-35’lerde kanat aç›kl›¤› yaklafl›k 10-13 metreolacak.

GGeerrççeekklleeflfleecceekk mmii??Daha ‹yi Bir Hava Trafik kontrolü: EvetUçaklar 2025 y›l›nda belli rotalarda ve belirlenmiflyüksekliklerde uçmak yerine çok daha verimli uçufllaryapacaklar. E¤er bir kaç›rma vakas› olursa da, yer kontrolmerkezi uça¤›n kumandas›n› uzaktan üstlenebilecek.

ekiçi 6/27/05 11:13 PM

Rolls Royce firmas› deneysel bir arac› 1953 y›l›nda yapm›flve VSTOL uçaklar›n motorlar›n›n denenmesindekullanm›flt›. Dikey inifl kalk›fl yapan uçaklar dendi¤indebugüne dek akla gelen “Harrier” uçaklar›, yine RollsRoyce motoru kullan›yordu. Rolls Royce, bu tecrübesiniflimdi Lockheed Martin flirketi taraf›ndan yap›lan X-35adl› uçakta da kullan›yor. X-35’lerin denemeleri baflar›ylatamamland› ve “X” yani experimental (deneysel) uçaklars›n›f›ndan ç›kar›l›p “F” tipi savafl uçaklar› aras›ndakodlanmas›na karar verildi. K›saca JSF olarak adland›r›lanuçaklar›n üç de¤iflik modeli üretiliyor. Amerikan hava vedeniz kuvvetleriyle ‹ngiliz hava kuvvetleri, bünyelerindebu uçaklardan bulundurmay› seçtiler. F-35’lerin farkl›modellerinin yak›t tasarrufu için kalk›flta normal bir pist,ya da uçak gemilerindeki gibi rampal› pistler kullan›m›gibi amaca yönelik olaca¤› söyleniyor. Lockheed Martinflirketi bu uçaklarda yine kendi bünyesinde üretilen F-22Raptor uçaklar›ndan elde ettikleri tecrübeyi kullanmakistediklerini söylüyorlar. Belli bir miktar stealth, yaniradara yakalanmama özelli¤i bir süredir F-22’lerde dekullan›l›yordu. Dikey inifl kalk›fl yapabilen hayalet bir avc›uça¤›, bir ordunun isteyece¤i fleylerin ilk bafl›nda gelir.Bu da F-35’lereverilen önemigösteriyor. 2025y›l›nda göklerehâkim olan uçaklarbu atak ve geliflmiflF-35’ler olacak. Öteyandan ABD ‹leriTeknoloji SavunmaProjeleri BölümüDARPA uzmanlar›,gelece¤in daha çokinsans›z robotuçaklar›n egemenli¤inde olaca¤›n› söylüyor. Hatta buolas›l›k o kadar yüksek ki uzmanlar, F-35’lerin insanl›uçaklar›n sonuncusu mu oldu¤u sorusuna, F-35’ten sonrabelki bir insanl› uçak nesli daha olaca¤›n› ama 2025y›l›nda a¤›rl›¤›n kesinlikle insans›z uçaklarda olaca¤›n›vurguluyorlar. Irak ve Afganistan savafllar›nda GlobalHawk ya da Predator gibi araçlar›n baflar›l› oldu¤unugören askeri yetkililer, bunlar› insanlar›n hizmetindekullanmak istiyor. Kargo nakliyesi gibi s›radan uçufllardapersonele gerek duyulmuyor. Bunun yan›nda kritikgörevlerde uça¤a mürettebat›n da binmesi tercihe ba¤l›olacak.

EEnn BBüüyyüükk YYoollccuu UUççaa¤¤››Sesten h›zl› yolcu uçaklar›n› ya da megajumbolar›unutun. Gelece¤in havayolu flirketleri daha tutumluolan Boeing 787 tarz› uçaklar› kullanacaklar. Butür uçaklar›n yayg›n kullan›m›na 2008 y›l›ndageçilmesi planlan›yor. 250 yolcu kapasiteli buuçaklar›n karbon kompozit gövdesi daha hafifçekiyor ve geliflmifl motorlar› sayesinde yüzde 20daha az yak›t harc›yor.Bu gövdeler, ezilip çökmüyor, afl›n›p çürümüyor

ya da alüminyum gibi metal yorgunlu¤unau¤ram›yor. Böylece uçaklar›n gövde, kanat ya dakuyruk bak›m› masraf› gibi bir fley söz konusuolmuyor. Bu da, bak›ma ayr›lan paralar›n havayoluflirketinin cebinde kalmas› demek. Bu iflin bir deyolcular boyutu var. Daha az yak›t harcayan biruçak, yolcular›n bilet paras›na ödedi¤i paran›ndüflmesi demek. Ayr›ca karbon kompozit gövdeyolcular›n daha rahat yolculuk etmesine yard›mc›oluyor. Bunlar›n yan›nda her koltukta tv, e-postave internet ulafl›m› de¤iflik renklerde ledlambalar›yla sa¤lanan ›fl›kland›rma ve oldukçabüyük bagaj koyma bölümleri bulunuyor.Elektronik olarak kontrol edilen ve siyahadönüflebilen camlar da ayr› bir özellik.Bugün hava yollar›n›n seferleri bir kentten birkente gitmek için yeterli. Bunun yan›nda geliflenkentlerin gereksinimlerini karfl›layabilmek için havataksileri gelecekte daha ekonomik olabilir.Ekonomik s›n›f bir bilet fiyat›na k›sa mesafe uçanbir hava taksisinden yararlanmak mümkün olabilir.

HHiippeerrssoonniikk TTaaflfl››mmaacc››ll››kk:: HHeennüüzz ddee¤¤iillNASA’n›n deneme uçufllar› yapt›¤› X-43A h›z (9,8

mach) ve rahatl›k konusunda oldukça baflar›l› uçufllaryapt›ysa da, bu uça¤›n gelifltirilmesi için milyarlarcadolara gereksinim var. Ayr›ca henüz bu uça¤›n biletfiyatlar›n› karfl›layabilecek hiper zengin yolcular da

yok.

ekiçi 6/27/05 11:13 PM

12 Nisan 2005B‹L‹M veTEKN‹K

Elektron Sürüflü:Gelecekte yak›t hücrelerinin içten yanmal› motorlar›n yerini alaca¤› düflünülüyor. Birçokotomotiv uzman› flimdiden hidrojen yak›t hücrelerinin gelece¤ini tart›fl›yor. General Motors,Toyota gibi pek çok flirket bütçelerinde yak›t hücrelerine pay ay›rmaya bafllad› bile. GM flimdiyekadar bu teknolojiye milyarlarca dolar harcad›¤›n› söyledi. Yine de bunu flimdilik bir kenarab›rak›p karbüratör üzerinden konuflmaya bir süre daha devam edebiliriz. Biliyoruz ki motorlar›beslemek için enjeksiyon bir süre öncesine kadar en iyi yoldu. Fakat yak›t hücreleri sistemiylemotorlar›n yap›s› art›k de¤ifliyor.Araflt›rmac›lar benzinli içten yanmal› motorlardan yak›t hücrelerinin kullan›ld›¤› motorlara geçifls›ras›nda araçlar›n çok az performans kayb›na u¤rayaca¤›n› düflünüyorlar. GM, denemeleriniyapt›¤› bir konsept arazi arac›n›n, benzinli araçlarla ayn› performansa sahip oldu¤unu duyurdu. Yeni nesil otomobillerin hidrojen yak›t hücrelerinde elektrik üretecek olmas› ak›llara,tekerleklerin içlerine de birer elektrik motoru konulup konulamayaca¤›n› getiriyor. Budüflüncenin otomobilin performans›na katk›s› olaca¤› aç›k, öte yandan bunun getirece¤ifazladan a¤›rl›k ve buna uygun tasar›m gereklili¤i otomobil üreticilerini bu konuda bir kez dahadüflünmeye itiyor. Bütün bunlar›n yan›nda yak›t hücrelerinin flu andasahip oldu¤u en büyük dezavantajsa fiyat›. Normalmotorlar›n çok üstünde fiyatlara malolan yak›thücrelerinin önümüzdeki 10-20 y›lda makul birfiyata inece¤i düflünülüyor.

Los Angeles’ta yap›lantasar›m yar›flmas›ndagöze çarpanotomobillerden biri deMercedes Benz firmas›için yap›lan konseptotomobildi.

ekiçi 6/28/05 12:09 AM


HHiiddrroojjeenniinn iikkii YYüüzzüü::

‹yi: Yak›t hücresi kullananotomobiller her tekerlekte bir motorasahip olabilecekler. Bu oldukçayüksek çekifl kuvvetine neden olacak.Valflerin, pistonlar›n, bujilerinolmad›¤› bir motorun bak›m veonar›m masraflar› da düflecek. Akflameve gelince araban›zdaki suylabahçenizi bile sulayabilirsiniz.

Kötü: Yak›t hücrelerinin temel yanürünü yani at›k maddesi su. Bu dak›fl›n hücrelerin buzlanma nedeniylezarar görmesine neden olabilece¤iendiflesi yarat›yor. Ayr›ca Hidrojenoldukça bol olsa da, onu sudanay›rmak için belli bir enerji gerekiyor.Bunun anlam› hidrojenin verimlili¤iasl›nda yüzde 35’ten az.

Los Angeles Tasar›mYar›flmas› için tasarlanan bukonsept Volkswagen’dagerekti¤inde dönebilen, esnekyap›l› koltuklar, karart›labilencamlar gibi al›fl›lmad›k hatlarvar. Arac›n as›l göze çarpanözelli¤i, yak›t olarak hidrojenkullanmas›.

AAkk››llll›› OOttoommoobbiilllleerr

Ak›ll› otomobil dendi¤inde, bugünlerde akla gelen ilk isimToyota firmas›n›n üretti¤i Prius modeli. Prius “Hybrid SynergyDrive” ad› verilen hibrid teknolojisinde, benzinli ve elektriklimotorlar uyum ve sinerji içerisinde çal›fl›yor; böylece yüksekperformans ve düflük tüketim ortaya ç›k›yor. Bununla birliktePrius’u cazip k›lan yaln›zca hibrid teknolojisi de¤il, sürücüye

gereksinim olmadan park edebiliyor olmas›. “Intelligent ParkingSystem” (Ak›ll› Park Sistemi) ad› verilen sistemde, park edece¤iniz

alan araban›n ön platformuna yerlefltirilen bir cihaz sayesindeoklarla gösteriliyor. Sistem, bir bilgisayar, alg›lay›c› ve araban›n

arka taraf›na yerlefltirilen küçük bir kamerayla çal›fl›yor. Kamera,arac›n›z› park edece¤iniz yeri görüntülüyor. Ön ve arkas›nda

duran araçlar›n mesafeleri, arac›n›z›n bulundu¤u aç›, kald›r›mauzakl›¤› gibi birçok hesaplama da otomatik olarak yap›l›yor.Asl›nda benzeri park yard›mc› sistemleri Prius bu yenili¤iduyurduktan sonra h›zla artma e¤iliminde. Park sorunun

sürücülerin hayat›n› cehenneme çevirdi¤i düflünülürse, ak›ll›otomobillerin kendi kendilerine park etmelerini isteyecek kiflilerin

çok say›da olmas›na flaflmamak gerek.

ekiçi 6/28/05 12:09 AM

Turizmin uzaya yapaca¤› ilk ak›nbelki de Virgin Galactic flirketininbafllataca¤› ticari uzay uçufllar› olacak.fiirket 2008 y›l›ndan bafllayarak uzay›ns›n›r›na düzenli yolculuklar bafllatmay›hedefliyor. 2010’dan önce yolcular birroket yard›m›yla yerden yaklafl›k 100km yükse¤e tafl›nacak ve bir süreyerçekimsiz ortam› yaflamalar›sa¤lanacak. 2025 y›l›nda dünyan›nalçak yörüngesinde belki befl günlüktatiller mümkün olacak. Buradakurulacak bir otel, Uluslararas› Uzay‹stasyonu’na benzeyecek. Belki defliflme bir yap› bu ifl için daha uygunolabilir.

Yine de NASA uzmanlar›önümüzdeki 20 y›l içinde yörüngedebir Hilton beklenemeyece¤ini söylüyor.

Ay’a 2008 y›l›nda bir keflif arac›gönderilecek, 2017’deyse insanl› biruçufl bunu izleyecek. Bu görevlerinamac› insan›n uzayda yapaca¤› en uzunyolculuk olan Mars’a yolculu¤ahaz›rlanmak.

NASA, dördüncü gezegeninharitas›n› ç›karacak robot araçlar›Mars’a göndermeyi planl›yor. Bu harita2025’te yap›lmas› hedeflenen insanl›Mars uçuflu için bir k›lavuz olacak. Butarihten daha önce, 2011 y›l›ndaysaDünya d›fl›nda uçacak ilk araç olanMars Flyer adl› uzay arac›n›nf›rlat›lmas› hedefleniyor.

ekiçi 6/27/05 11:19 PM


‹nsanl› bir uçufl görevinin baflar›l›olmas› için astronotlar›n sa¤l›¤› vegüvenli¤i de önem tafl›yan birbaflka unsur. Görevi planlayanlar›nolas› sa¤l›k sorunlar›n› ve olas›tehlikeleri önceden düflünüpbunlara karfl› önlem almalar›gerekli. Sözgelimi, Mars’›n inceatmosferinden s›zan kozmik›fl›nlar›n astronotlarda görüflbozukluklar›ndan kansere kadarbirçok hastal›¤a neden olabilece¤ibiliniyor. Kald› ki, aylarca sürmesiplanlanan böyle bir görevdeastronotlar›n uzun süreyerçekimsiz ya da düflük çekimli

ortamlarda yaflamas›gerekiyor. Bu da onlar›nbedenlerinde bir süre sonrakemik ve kas erimelerineneden olacak. Ayn› nedendendolay› astronotlar Dünya’yadöndüklerinde normal

yerçekiminden dolay›bedenlerinde uzun süre fliddetlia¤r›lar, kas›lmalar duyacaklar.Mars’›n yüzeyinde hareket etmek

de asl›nda çok kolay say›lmaz.Bugüne de¤in astronotlar›nuzayda giydi¤i giysiler birçokde¤ifliklikten geçti. Merkürgörevlerinde kullan›lan giysilerdenbu yana elbise tasar›mc›lar›astronotlar›n güvenli¤ini verahatl›¤›n› düflünerek son derecegeliflmifl uzay elbisesi modelleritasarlad›lar. Ancak unutulmamal›ki, bu elbiseler ya Dünyayörüngesindeki görevlerde ya dadüflük kütle çekimli Ay üzerindekullan›ld›lar. Bu giysilerin her biriastronotlar›n tafl›d›¤› yaflam destekbirimleriyle birlikte yaklafl›k 100kg a¤›rl›¤›nda. Düflük çekimlerdesorun olmayan a¤›r giysiler, kütleçekimi neredeyse Dünya’n›nkikadar olan Mars’takullan›lamayacaklar.

Kaynaklar“America 2025”, Populer Mechanics, May 2005Fairley, P., “Hybrid’s Rising Sun”, Technology Review, April,

2004Mann, C., A “Remote Control For Your Life”, Technology

Review, July/August 2004 http://www.ibm.com/Search?v=11&lang=en&cc=us&q=smart+

home

Egzotik Yolculuklar

Gelecek Durak Mars:“Önce robotlar gitmiflti, bunu astronotlar izledi ve yak›nda kaç›n›lmaz olarak turistler

gidecek. Uzunca bir süreden sonra Ay’a yeniden dönüyoruz. Ama bu yaln›zca birad›m. Bundan sonraki hedefiniz Mars.” Bu sözler NASA yetkililerine ait.

Geçti¤imiz y›l ABD baflkan› Bush, Mars’a insanl› bir uçufl yap›laca¤›n› aç›klam›flt›. Bugörevin 2025 y›l›na kadar gerçeklefltirilmesi planlan›yor. Önümüzdeki befl y›l içinde

Mars’a insans›z uzay araçlar› gönderilmesine devam edilecek. Ay’a yap›lmas›planlanan seferlerse tümüyle Mars görevinde gerekli olacak fleyler için. Hatta Mars da

daha ilerisi için bir basamak olabilir. Bütün bu görevler robot/insan çal›flmalar›nadayan›yor. Bu görevlerin yaln›zca insan ya da yaln›zca robot görevleri olmas›

gerekmiyor; araflt›rmac›lar “birlikte çal›flmak çok daha verimli sonuçlar do¤uracakt›r”diye düflünüyor. Önce yer araçlar› gezegen yüzeyinde ne oldu¤unu keflfeder, sonra

insanlar onlar›n peflinden görevlerini sürdürür. Mars görevi s›ras›nda karfl›lafl›lacak en büyük sorunlardan biri, uzayda atmosferinkorumas›ndan yoksun kalmak ve zararl› ›fl›nlar. Uluslararas› Uzay ‹stasyonu’nda

radyasyonun neden oldu¤u zarar› en aza indirmek için çareler aran›yor.

Y›ld›zlararas› Sonda:2010 y›l›nda NASA’n›n Y›ld›zlararas›S›n›rlar Kaflifi ad›n› verdi¤i uzaysondas› (IBEX) Günefl Sistemi’yley›ld›zlararas› uzay›n s›n›rlar›n›nharitas›n› çizecek.

Uzun Erimli Mercek:Bütün uzayaraflt›rmalar› uzunyolculuklargerektirmiyor. 2009y›l›nda bir Boeing747 2,7 metreuzunlu¤undaki k›z›lötesi bir teleskopuyörüngeye yerlefltirecek. StratosferikAstronomi Gözlemevi uzayda belli baz›organik moleküllerin izini ar›yor

ekiçi 6/27/05 11:19 PM

2025'te nanoteknoloji

Documents