ArmjynfuGefjrLepfygwD A[kdpnf;&kH;a&;aumfrwD. aºu;a=umfoH

twGJ (2)

trSwf(10)

2018 ckESpf Zefe0g&Dv

ta&;awmfykH*sme,f

2

၂၀၁၇ က ျပနၾကညျခငး

စာတညးအဖြ႕အမာ

(၁)

ဒခပရယ စစတပရယ ျပညသရယ

ဒခပအာဏာရခၿပဆတ ၂ ႏစသကတမးအတြငး ျပညသလထက ေပးထားတ မဆြယကတေတြ ၾကညမပါတယ။

- ျပညတြငးၿငမးခမးေရး

- စးပြားေရး

- ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ ျပျပငေရး

- ဒမကေရစေရး (လ႔အခြငအေရး) ….

စတာေတြ ဘယေလာကေပးႏငခၿပလ။

(၂)

ျပညတြငးၿငမးခမးေရး

ႏစဆနးဆနးခငး ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက ၂၀၁၇ ခႏစက ‘ၿငမးခမးေရးႏစ’လ႔ ေၾကညာခတယ။ အသေတြ ထြကလာ

ရမယ၊ ၿငမးခမးေရးလခငတယ၊ ညညြတေရးလခငတယ၊ အေျပာငးအလလခငတယဆတာ အမားသေအာင ျပညသေတြရ႕အသ

ေပၚဖ႔လတယ….လ႔ လႈ႕ေဆာခတယ။ တကယက စစတပက သေအာင လပေစခငပရတယ။ ဒတပလန႔မႈေအာကမာ သ႔ပါတန႔

အရပဘကလ႔အဖြ႕အစညးေတြေပါငးကာ သဏၭာနေဆာငေသာ လထခတကပြေတြလပၿပး အသေတြ ေပးခၾကတယ။ ဒါေပမ ၿငမး

ခမးေရးႏစစမာ တကပြေတြက ပမားလာတယ၊ ၂ ဖကအေသအေပာကေတြ ေၾကာကခမနးလလျဖစလာတယ။ ဒကၡသညေတြ ပ

မားလာတယ။ ရမး၊ ကခင၊ ခငး….စတ လမးေတြက နးစပရာ နယစပေတြမာ ေျပးကပခလႈခၾကတယ။ ေနမရေအာင ေကာ

ထတခရလ႔ ေမာငေတာဘကက မြတစလငေတြ ဘဂၤလားေဒရ ႏငငထအထ ထြကေျပးရတာ ၆ သနးခြေကာေနၿပလ ဆတယ၊

ခထ ေျပးေနဆပ။ တႏစႏစၾကမလပမယဆတ ႏငငလးဆငရာ အပစရပသေဘာတညခက(NCA) ကလညး တႀကမတညးန႕

ၿပးသြားတယ။၂၁ ရာစ ဒတယပငလ ၿငမးခမးေရးညလာခ (၂၀၁၇ ေမ ၂၄-၂၉)မာ ေျမာကပငး ၈ ဖြ႕ တကခပါတယ။ ေအာင

ျမငမႈတခပလ႔ ေျပာသက ေျပာတယ။ ဒါေပမ စစတပဘကက အမးသားညညြတေရးျဖင မတညေဆာကႏငေသးဘး “ခြမထြက

ရ”…. လ႔ တင လကေတာ ၿငမးခမးေရး ညလာခ ေရ႕မတးႏင ျဖစသြားခရျပနတယ။

တခါ သေဘာတ ခြငျပထားၿပးျဖစတ အမးသားအဆင ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြေတြက (စတတငးမကရင) ခြငမျပႏငဘး

လ႔ စစတပက တားလာတယ။ သတ႔မာ လထေၾကာကေရာဂါ စြေနတာ ထငရားတယ။ ၆၃ ျပညတြငးၿငမးခမးေရးလပၾကစဥက -

ဗလေန၀ငး ေၾကာကခတေရာဂါပ။ ဒါေၾကာငလညး ပြပကၿပဆရင ပြဖကတာ စစတပျဖစေနေတာတာပ။

ခေတာ လကမတထးၿပးသား တငးရငးသားေတြထမာ (NCA) တကမတက မေသခာတ အဖြ႔ေတြ ရလာသလ ေရႊ႕ဆငး

ခငတအဖြ႔လညး ရလာတယ။ (NCA) လမးေၾကာငးမဟတတပစန႔ပ သြားမယဆတ အငအားႀကး ေျမာကပငး ၇ ဖြ႕ ဆတာက

ရေသးတယ။

ၿပးခတ အမးသားေန႔မာ သမၼတႀကး ဥးထငေကာ မန႔ခြနးမာ ေဖာျပခတ “အစးရ၊ ျပညသ၊ လႊတေတာ၊ ႏငငေရးပါတ

မား၊ အရပဘကလ႔အဖြ႔အစညးမား၊ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမား မႀကစဖး စညးလးညညြတမႈန႔အတ တငးျပည

ဖြ႕ၿဖးေရး လမးေၾကာငးမနေပၚ ေရာကေနၿပ”ဆတ သ၀ဏလႊာကေတာ သထေရသြနျဖစခၿပ။ ဒါေၾကာငပလား မသ။ ၂၀၁၈ ခႏစ၊

ta&;awmfykH*sme,f

3

ႏစသစကးသ၀ဏလႊာမာကေတာ “တစကမတမတ အေလးထား ႀကးပမးအားထတခရာမာ အတငးအတာတခအထ ေအာငျမင

ေအာင ေဆာငရြကႏငခပါတယ” …. လ႔ ဒဂရေလာေျပာလာခတယ။ ခပလကရငေတာ ၂၀၁၇ ဟာ ၿငမးခမးေရးႏစ မဟတခဘး။

ျပညသေတြအေပၚ ႏစပ ဆငခတႏစပ။

(၃)

စးပြားေရး

NLD အတြငးေရးမးတဥးျဖစတ ဥး၀ငးထနက ၁၁ လပငးမာ ေျပာခတစကားက ၾကည႐န႔ တငးျပညရ႕ စးပြားေရး၊ ျပည

သေတြရ႕ စား၀တေနေရး အေျခအေနက သႏငပါတယ။

“ဒခပအစးရ တကလာၿပးေနာက စးပြားေရးတးတကမႈ ေႏာငေႏးမႈ၊ အေျခခလတနးစား(ေတြရ႕) စား၀တေနေရးက ထ

ခကရမႈ၊ ကနေစးႏႈနးတကေနျခငးတ႔က လစလ႐ႈမထားေၾကာငးႏင ႏငငေတာ၏ စးပြားေရးဆငရာ ၀နႀကးဌာနမားက တာ၀နယ

ထားသည ၀နႀကး ၂ ဥးက ေစတနာမနမနျဖင လပေဆာငေနေၾကာငးႏင မညသ႔ေျဖရငးရမညက အေျဖရာေနပါေၾကာငး....”တ။

၂ ႏစၾကာတအထ ရာတနးပလား၊ ဂကအငဂငက အခအထ စကႏႈးေနတနးပလား၊ ဒလပန႔ မးႀကးခပခၿပ….လ႔ ေျပာရပါလမ

မယ။

(၄)

၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ ျပငေရးဆတာကေတာ ေခါကသမးထားခတာ ၾကာပါၿပ။

(၅)

ဒမကေရစေရး၊ လ႔အခြငအေရးန႔ ႏငငပရပ

ေမာငးေတာဘကက မြတစလင ၆ သနးခြေကာ ထြကေျပးရတကစၥန႔ ႏငငတကာသတငးဌာနေတြက စစတပက သတ

လ႔ ၆၇၀၀ ေကာ ေသခရတယ(စစတပကေတာ ၄၀၀ ခန႕ပ စာရငးျပ)။ ရြာေတြ မး႐ႈ႕၊ အမးသမးေတြ မဒမးကင။ ကေလး

သငယေတြ ပါမေရာင အသတခရတယဆတ စြခကေတြန႔ ကသမဂၢ၊ ဥေရာပသမဂၢ(၂၉ ႏငင) IOC - အစၥလမ ႏငင ၅၇ ႏငငရ႕

႐ႈတချခငး ခခရတယ။ စစတပက မတားရေကာငးလားဆၿပး ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက ေပးထားတ ဆတဆပအမားအျပား ျပန

အ႐ပသမးခခရတယ။

၂၀၁၇ ခႏစအတြငး ႏငငေခါငးေဆာငေတြ အကအညရဖ႔ မကႏာငယငယန႔ ႏငငတကာ အထြကရဆးႏစ၊ ျပနာ

ေတြ မားလြနး၊ ႀကးလြနးလ႔ အစးရအဖြ႔ ေျခမကငမ လကမကငမ၊ ျပာေလာငအခတရဆးႏစလ႔ ျမငမတယ။ လသတ၀ါဒ အၾကမး

ဖက၀ါဒ ေခါငးေထာငလာတယ။ ႏငငေရးအကဥးသားေတြ မားလာတယ၊ ရာဇ၀တမႈေတြမားလာတယ၊ ျပငပေရာကသေတြ မား

လာတယ၊ အမဂၤလာ သတငးစကားေတြ လႊမးမးလာေနတယ။ မဒယာေတြန႔လညး အေစးမကပျဖစလာတယ။

(၆)

နဂး

ခပလကရင ၂ ႏစအတြငး ဒခပအစးရအေနန႔ သကတေပးတ အခကႀကးေလးခကန႕ စပလဥးလ႕ ဘာမ ေအာင

ေအာငျမငျမင မလပႏင။ ပါတတညေဆာကေရးမာလညး ခငမာၿပးမလာ၊ မဟာမတေဟာငးေတြန႔လညး ကငးကြာလာ၊ “တ႔ ေျပာ

တာလညး နားမေထာင၊ တ႔လညး လရာမသြငးဘး”လ႔ ခစားခက ရလာေနၾကတယ။ “ေသနတန႔ ေျပာႏငတသမ လရာ၀ငတယ”

….လ႔ ေျပာသက ေျပာလာတယ။

ဒအတငး ေရစနေမာေနမယဆရငေတာ ဒခပရ႕ အလားအလာ၊ ႏငငရ႕ အနာဂတဟာ မေကာငးလပါဘး။ ဒႏစဟာ

ၿငမးခမးေရးႏစ မဟတခဘး။ ဟထးေဖာကၿပး ၿငမးခမးေရးနစျဖစသြားတယ။ စစအပစ အေနန႔ကေတာ “မကျဖဆကေလ ဆရာ

ႀကကေလ ျဖစေတာမာပါ”။

စာတညးအဖြ႔

၁၂၊ ၁၊ ၂၀၁၈။

ta&;awmfykH*sme,f

4

စစအပစအေၾကာငးဘယေလာကသသလ

ရေဘာဖးသေခာငး

ကၽြနေတာန႔ကကးကၽြနးမာအတေထာငကခတ ဥးေလးဥးခငေမာငျမင(ျပညသ႔တးတကေရးပါတ) ကြယလြနသြားၿပးေနာက သ႔ အ

ေၾကာငးတြေျပာၾကေတာ ဥးေလးဥးခငေမာငျမငေျပာတ အဖးတနစကားတခြနးက မတမတရရ ၾကားလကရပါတယ။ ဥးေလး ဥး

ခငေမာငျမငန႔ကၽြနေတာက ကကးကၽြနးကျပနလာၾကၿပးတေနာက တခါမျပနမေတြ႕ၾကေတာပါဘး။ ကၽြနေတာကေျပာျပတလရ႕

စကားက “ေဒၚေအာငဆနးစၾကညအမခပကလြတလာေတာ ဥးခငေမာငျမငက ေဒၚစက‘မစ၊ မငးဗမာျပညႏငငေရး လပခငရင

ဗမာျပညကစစတပရ႕အေၾကာငးက နားလညေအာငလပထားရမယ’”ဆတာပျဖစပါတယ။ အဒစကားဟာ တဆငၾကားျဖစေပမယ

မနလကေလဥးေလးရယလ႔ေျပာမၿပး အေတြးေတြအမားႀကးလညး ဆကေပၚထြကလာခပါတယ။ ဒါျဖင ဥးေလးဥးခငေမာငျမင

ေျပာတ ဗမာျပညစစတပရ႕အေၾကာငးဆတာက ဘယလဖြငဆၾကမလ။ အာဏာမကတ၊ အာဏာသမးတာက ထမငးစားေရ

ေသာက သေဘာထားတ၊ ၇ ရကဇလငလ ၿမ႕လယေခါငလသတပြကအစ ေတာေတာငေတြထမာလညး ထငသလသတတတ တ

စတာေတြကေျပာရငေတာ ဒါမားအဆနးလပလ႔လ႔ ေျပာၾကမာပါ။ ဟတပါတယ။ ဒါေတြအျပင ဒေန႔အခါမာ တတငးတျပညလးက

လကနကကင ဖႏပၿပး အာဏာအရ၊ ႏငငေရးအရ၊ စးပြားေရးအရ ခပကငထားတယ၊ ေနရာတကာမာသတ႔ပ ျခယလယေနတယ

စတကမၻာသ၊ ဗမာသအခကေတြလညး႐ပါေသးတယ။

ဒါေပမ အဒါမးေတြထက ပၿပးအဓကကတယလ႔ဆရမာေတြက-အရငဆးေျပာရမာက အထကမာေရးခတ စစတပဆ

တာဟာ တပမေတာတခလးက ဆလတာမဟတပါဘး။ တပမေတာက ခပကငၿပး လထအေပၚဗလကတ စစအာဏာ႐င ထပသး

ပငးကသာ ျဖစပါတယ။ ေအာကေျခတပမးတပသားေတြဟာ ထပသးေတြက ေသဆေသ၊ ႐ငဆ႐င ခငးရာေန-ေစရာသြားသမား

ေတြသာျဖစၿပး သတ႔လယကတကခက၊ သတျဖတတာေတြရ႕ အကးအျမတက မခစားရသေတြျဖစပါတယ။

ဝနခသညျဖစေစ၊ ဝနမခသညျဖစေစ၊ ဒစစအပစဟာ ကမၻာသမငးမာ သကတမးအ႐ညဆး (တနညးအားျဖင လကမာ

ေသြးအစြနးဆး) စစအပစတချဖစပါတယ။ ဗမာျပညလြတလပေရးရကတညးက သေႏၶတညေပါကဖြားလာၿပး တငးျပညက ဆယ

စႏစငါးခေကာအပစး၊ ျပညတြငးစစက ႏစေပါငး၇ဝနးပါးတကခကလာတ စစအပစလညးျဖစပါတယ။ ဒလ ကာလတာ႐ည အပ

ခပစးမးလာတာန႔အတ စစတပဟာ သတ႔စစအပစရ႕ခါးပကေဆာငတပ ျဖစလာပါတယ။ ဒါက အမးသား ဒမကေရစအဖြ႔ခပ

အစးရလကထကဆတာမာ ပၿပးအထငအ႐ားေတြ႕ရပါတယ။ စစတပက “အစးရ”က လးဝအမန႔မေပးႏငပါဘး။ စစတပဟာ အစး

ရလကေအာကမာ မဟတပါဘး။ သတပါး လကေအာကမာပါ။ စစအပစဟာ ဒလစစတပက တလကကငလပထားႏငၿပးေနာက

မာ ႏငငရ႕စးပြားေရး၊ လၿခေရးအေဆာကအအေတြကလညး ေမာငပငစးခတာပါ။ ဒါဟာ ဒေန႔ျမငေတြ႔ ေနရတ ကာကြယေရးဝန

ႀကးဌာနန႔ ျပညထေရးဝနႀကးဌာန၊ နယစပေရးရာဝနႀကးဌာနတ႔က တပကကငထားတ အေျခအေနေလာကက ေျပာတာမဟတ

ပါဘး။ စစအပစဟာ ဒတပကလကကငျပၿပး အရပသား အစးရ(အရပသားအစးရဆသေတြ)ကေရာ၊ ႏငငေရးအငအားစေတြကပါ

အကပကင၊ အႏငကငေနတာ လြတလပေရးအၿပး ဒဘကတေလာကလးလ႔ ဆရပါမယ။ အခဆရင ကာကြယေရးဝနႀကးန႔ စစဥး

ta&;awmfykH*sme,f

5

စးခပဆတာကပါ စစအပစကေ႐ြးခယ ခန႔ထားၿပး အစးရဆတာက တဆပတး႐က အတညျပေနရတအေျခအေန ေရာကေန

ပါၿပ။

ဗမာျပညကစစအာဏာ႐ငစစအပစက ၾကညျမငတယဆရာမာ သမငးမာ ကအားေလာစြာ လာစမၾကတလေတြလ႔ အ

လြယေျပာရင မျပညစဘးထငပါတယ။ ဒ စစဗ႐ကရကယႏရားႀကးရ႕ထးျခားခကတခကေတာ ဗလေနဝငး-ဗလေအာငႀကး-ဗလ

ေမာငေမာငစတ ပထမမးဆကစစအပစေတြက စစတပတခလးက လကဝါးႀကးအပလက႐မက ရာထးတးျမငျခငး၊ ျဖတပစျခငး၊

ေျပာငးေ႐ႊ႕ျခငးအပါ စစတပန႔ ပတသကတလပငနးမနသမက ဖဆပလ- ပထစအစးရေတြက ဘာမေျပာပငခြငမ႐ေအာင လပ

လကတာ ျဖစပါတယ။ ဒလန႔ စစတပထပပငးကေရာကလာသမနသမဟာ သတ႔လေတြခညးျဖစလာေအာငလပတ အစဥအလာ

တရပ ထေထာငခပါတယ။ စစတပထပပငးကေရာကလာသမနသမဟာ ဘယသမ ျခြငးခကန႔ ေရာကလာၾကတာ မဟတပါဘး။

အားလး သတ႔လခညးသာျဖစပါတယ။ တပတြငးမာ ရငးမး၊ ဗဟာမး၊ တငးမး စသျဖငအဆငဆငတကလာရာမာ တဆငၿပး

တဆင စမးသပေ႐ြးခယခတာပါ။ ေနာငကမ အခငးခငး ပဋပကၡေတြေၾကာင ျဖတပစတာ၊ အေရးယတာက တပငးျဖစပါတယ။

၁၉၅ဝ စႏစမားကစလ႔ ဒေန႔အထ ႏစေပါငး ၆ဝ ေကာ ေတာကေလာက တညေဆာက၊ ေျခကပယ၊ အားျဖညခတ ဒစစဗ႐က

ေရစယႏရားႀကးဟာ အခအခါမာ ပေဒသရာဇ မငးဆကႀကးတခလ၊ ဧရာမမာဖးယားဂဏးႀကးတခလ ျဖစလာခပါၿပ။ အစးရဆသ

ေတြက သတ႔က မကငတြယႏင၊ ဒမကေရစန႔ၿငမးခမးေရးဆတ ဆငးဘတ/မကႏာဖးကလညး သတ႔က တပထားႏင၊ ျပညတြငး

စစကလညး မးစတဖက၊ ဓာတဆပးတဖက၊ ထငသလလပႏင၊ တငးျပညရ႕ သဘာဝသယဇာတန႔ ဘ႑ာအရငးအျမစမနသမက

ခပကငႏငေနတအျပင ကယပငႏငငေရးပါတန႔ ကယပငေထာကလမးေရးတပအျပင ကယပငဘာသာေရးအဖြ႔အစညးေတြ

ေတာင႐တ အစးရထကအစးရတချဖစေနတ စစအပစဟာ သမငးတေလာကမာ သတ႔အဖ႔ အျမငဆးအာဏာ အခြငအေရးေတြ

က စစားေနရတကာလလ႔ ဆႏငပါတယ။ ဒါအျပင စစအပစရ႕ဒေန႔အေနအထားဟာ ဗမာျပညသမငးတေလာကမာ ႏငငေရးအရ၊

စစေရးအရ၊ စးပြားေရးအရ အခငမာဆးန႔ သတ႔အတြက အာမခခကအ႐ဆး အေနအထားလ႔လညး ေျပာႏငပါတယ။ ၂ဝဝ၈ ဖြ႔

စညးပအေျခခဥပေဒန႔ ပါလမနထက ေခြးတးေပါကကေန ဝငလ႔ရတအျပင ပါလမနထမာ ထငသလလပပငခြငရေနပါတယ။

ေနာကၿပး အာဏာ႐တနး လပခငသလလပခတာေတြက အာဏာမ႐တအခါ တရားဥပေဒန႔ အေရးယမခရဖ႔ အာမခခကရထား

တာ၊ အခနမေရြး ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒန႔အည တရားဝငအာဏာ သမးခြငရေနတာ၊ ဒလအေနအထားမးေတြေၾကာင ဗမာျပည

က ဒေန႔အထ႐ခတ စစအပစအဆကဆကထမာ အငအားအေတာငဆး၊ သတ႔အာဏာတညၿမေရးအတြက အာမခခကအ႐ဆးန႔

စးပြားေရးအရလညး အခမးသာဆးစစအပစလ႔ အတအက ဆလ႔ရပါတယ။

ဗမာျပညက စစအပစလကထကစစတပမာ တျခားႏငငေတြက ပမနစစတပေတြန႔မတတ ဒထးျခားခကေတြ ႐တယလ႔

ဆရပါမယ။ စစတပက အစးရကလညး အမန႔မေပးႏင၊ ပါလမနကလညးမညႊနၾကားႏင၊ လတစ၊ လတစထမာေတာင ထပဆးက

တဥးတညးကသာ အျမငဆးအာဏာက ခပကငၿပး အမန႔ေပး၊ညႊနၾကားႏငပါတယ။ သတ႔လကထမာ ဥးပငလ ဒတငးျပညမာ

အႀကးဆး၊ အကြယဝဆးကမၸဏႀကးအျပင ခ႐နေပါငးမားစြာရ႕စးပြားေရး လပငနးႀကးေတြ ႐ေနပါတယ။ သတ႔ရ႕“တရားဝင”

အာဏာက အျပညအဝ အာမခေပးထားတ ၂ဝဝ၈ အေျခခဥပေဒဆတာႀကး အခငအမာ ႐ေနပါတယ။ ဒႏငငမာ ဘယအေရးကစၥ

မဆ စစတပကသေဘာမတရင ဆးျဖတခကခလ႔မရေအာာင လပတားတ အေျခခဥပေဒဆတာမးက ကမၻာေပၚက တျခားႏငင

ေတြမာ ႐(ဖး)တယလ႔ မၾကားဖးတာအမနပါ။

ဒါေၾကာင တငးျပညရ႕ ကာကြယေရးသာမက ျပညထေရး (ရ၊ ေထာငအပါ)၊ တရားေရး၊ နယစပေရးရာတ႔ကလညး

အပငခပကငထားႏငပါတယ။ ႏငငျခားေရးဝနႀကးဌာနအပါ ဝနႀကးဌာနေတာေတာမားမားမာ အတြငးဝနခပေတြဟာ စစဗလလ

ထြကေတြျဖစၿပး သ႐းတငးလလမာ သတ႔လေတြဟာ အေရးႀကးတေနရာေတြမာ ႐ေနပါတယ။ ဒစစအပစႀကး၊ စစထပသးစညး

ဝငးအတြငးေရာကလကတယဆရင ကယအထကကထပသးအဆကဆကက ေသတပနသကတဆး သစၥာ႐ၾကရပါတယ။ ကယ

က အေရးယ၊ ထတပစ၊ ေထာငခပစရငေတာငမ “တပမေတာကစတန႔ေတာငမျပစမားဘ” ေနရပါတယ။ တဖကမာေတာ လက႐

နနးတကေနတ စစအပစထပသးေတြဟာ အရငကထပသးေဟာငးေတြရ႕ ေဆြေတာမးေတာေတြက ၾကည႐ႈေစာငမရတအစဥ

အလာ လပထားပါတယ။ ဒေန႔ဗမာျပညမာ ေကာငးစားေနၾကတ ခ႐နသေဌးေတြထမာ အမားစဟာ စစအပစအဆကဆကရ႕

စစေဆြစစမးေတြလ႔ေျပာရင မမားဘးထငပါတယ။ တျခားမေျပာန႔ တေလာကလပသြားတ သရေကာငးစစသညမား ဂဏျပပြဆ

တာကပ ၾကညပါ။ အဒါဟာ ဗမာျပညမာ စစအပစန႔ စစအာဏာ႐ငရ႕ဗသကာႀကး၊ လမးေဖာကသႀကး၊ အစဥအလာ ထေထာင

သႀကးျဖစတ ဗလေနဝငးေသတရကက ကငးပေနၾကတာမဟတပါလား။ စစအပစရ႕သားေျမးေတြ ခ႐နစာရငးမာ ဗလေနဝငး

သားသမးေတြ ထပဆးကပါေနတာက အထးမေျပာေတာပါဘး။

ဗလေနဝငးခမတခတ ဒစစအပစရ႕အစဥအလာေတြထမာ သတ႔ ႏငငေရးအကပအတညးျဖစရင ျပညတြငးမာ ၿငမး

ခမးေရးဆတဖခပက ခကစားတာပါပ။ ၁၉၆၂ ခႏစတနးကအာဏာသမးၿပး ၇ ရကဇလငအေရးအခငးႀကးမာ ေကာငးသားေတြက

သတလကၿပးေနာက ျပညတြငးျပညပရ႕ခဥဖတျဖစေနတ “ေတာလနေရးေကာငစ”ဟာ ၁၉၆၃ ခႏစထဝငၿပးတာန႔ ျပညတြငးၿငမး

ခမးေရး မကလညပြက စေတာတာပါပ။ ေနာကဆးမာ လကနကကငတကေနသေတြထက လကနကခသေတြေပၚလာၿပး မခသ

ta&;awmfykH*sme,f

6

ေတြက ေတာထျပနခငးတာန႔ အႏငပငးလကတာပါပ။ အဒေနာက ၁၉၈ဝ ခႏစထမာ တ႐တက သ႔နယစပမာ ေအးခမးတာ

ျဖစေစခငလ႔ ဗလေနဝငးက နယစပေန လကနကကငေတာလနေနတ အငအားစေတြန႔ ေဆြးေႏြးခငးေတာ ဗလေနဝငးလညး

ေခာကကၿပး ေဆြးေႏြးတယဆတာ လပလကပါတယ။ ဒါေပမ ဒါဟာလညး အေပၚယသာမ႔ ေတာလနေရးသမားအားလးက ေတာ

ထကပ ျပနပ႔သလျဖစခပါတယ။ အခ လပေနတ ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြေတြဆတာမာလညး အဓက အဆးအျဖတဟာ စစတပ

(စစအပစထပသး)ေတြထမာပ႐ၿပး ျပညတြငးျပညပက လမလညတျပပြႀကးျဖစတယဆတာ ေပၚလာသထက ေပၚလာေနပါတယ။

စစတပအဖ႔ကေတာ သတ႔ေအာက ဝငလာသမက အျမတလ႔သေဘာထားၿပး လပဥးမာေသခာပါတယ။ တကယက ဒစစအပစမာ

ျပညတြငးစစက ၿပးဆးေစလတ၊ ရပစသြားေစခငတဆႏၵ လးဝမ႐ပါဘး။ ဒျပညတြငးစစက အေၾကာငးျပၿပး တပကႀကးထြား

ေအာင တညေဆာက၊ အဒတပႀကးန႔ႏငငေရးအငအားစေတြ (အစးရျဖစတအရပသားေတြအပါ) အေပၚ အႏငကင၊ အဒ တပႀကး

အားကးန႔ သတ႔ကဆန႔ကငသ၊ အာခသမနသမက တရားဥပေဒေဘာငထကေန ေတာထက ေမာငးပ႔ လပေန/လပခတာပါ။ ျပည

တြငးစစမ႐တ အႏၵယ၊ တ႐တ၊ မေလး႐ား၊ စကၤာပစတႏငငေတြက စစတပေတြရ႕ အခနးက႑န႔ ႏႈငးယဥလကရင ဗမာျပညက

စစတပလပေနတာေတြဟာ ဘယကေလာကတရားလြနတယဆတာ အထငးသား ျမငႏငပါတယ။ ေတာထကေခါငးေဆာငေတြက

ဖမးမရင “ဗလေနဝငးက “ေျမေပၚမာ ကြနျမနစ႐ားလ႔ မငးတ႔ကေခၚလာခငးတာမဟတဘး”လ႔ေျပာၿပး ေတာထမာပ သတခငး

လကတာဟာ စစေျမျပငက သတ႔သေဘာထားျဖစၿပး ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးတယဆၿပး မာနမေလာတအငအားစေတြက ေတာထ

ျပနပ႔တာဟာ စားပြဝငးေပၚက သတ႔ရ႕ သေဘာထား ျဖစပါတယ။

အဒလ ဗလေနဝငးရ႕ စစအာဏာ႐ငအစဥအလာန႔လပဟနေတြက ဆကခထားတ႔ ဒေန႔စစအာဏာ႐ငေတြဟာ ဗလေန

ဝငးတ႔လကထကကတညးက႐ခတ သတ႔ရ႕အာဃာတေတြကလညး ဆကလကထနးသမးထားပါတယ။ အဒါကေတာ ကြနျမနစ

ပါတအေပၚ၊ ဗလခပေအာငဆနးအေပၚန႔ ျပညတြငးကတငးရငးသားေတြန႔ တ႐တကလားစတ ျပညတြငးကလမးျခားေတြအေပၚ

မနးတးမႈပါ။ အခ အာဏာ႐ငမးဆကက ထပတထြငအသးျပလကတာက ဘာသာေရးအာဃာတပ ျဖစပါတယ။ သမငးတ

ေလာက မ႐ခတ ဘာသာမတသေတြအၾကားမာ ျပနာေတြက မျပတဆကတက ဖနတးေနသလ ဗဒၶဘာသာကလညး သမငး

မာမ႐ဘးတ၊ ဗဒၶဘာသာရ႕အေျခခကငစဥန႔လညး မကကညတ တျခားဘာသာဝငေတြအေပၚ ရနလတဘာသာတရပ ျဖစလာ

ေအာင ေျပာငးပစဖ႔၊ သမငးေမာကြနးထးဖ႔ လပေနပါတယ။

စစအပစန႔ပတသကလ႔ ေနာကေျပာစရာတခက ေထာငကးရာငါးဆယစႏစမားကတညးက တညေထာငထားတ သတ႔

ရ႕ တလကကင စစေထာကလမးေရးအဖြ႕ႀကးန႔ ဒါန႔တဆကစပတညးလျဖစတ စေဆာငးထားတသတငးေတြ၊ ေမြးထားတ သ

တငးေပးေတြ၊ ဆရာအေခၚခထားတလကနကခေတြ အေဆာကအအႀကးတခလ ႐ေနတာျဖစပါတယ။ တငးျပညမာ ဖဆပလ၊

ပထစ၊ မဆလ၊ ဗလေစာေမာင၊ ဗလသနးေ႐ႊ၊ ဗလသနးစန၊ အခ အငနအယလဒ စသျဖင အစးရအမးမး၊ စစအာဏာ႐ငအမးမး

အာဏာရခၾကေပမယ ဒအေဆာကအအႀကးဟာ စစအပစတခတညးကသာ သစၥာ႐ပါတယ။ လကနကခသတငးေပးေတြဆရင

ဘယအစးရပတကတက စစအာဏာ႐ငမားန႔ေထာကလမးေရးကပ အလပအေကၽြးျပ နာခၾကရပါတယ။ ႐ပ႐ငနယပယန႔ ႏငင

ေရးေလာကကလေတြအပါ တငးျပညမာ နာမည႐သေတြရ႕ အားနညးခက၊ ခၽြတယြငးခကေတြကလညး ေထာကလမးေရး စ

ေဆာငးထားတသတငးေတြဆတာေတြထမာ ပါေနၿပး သတ႔ဟာ အဒအခကအလကေတြက လအပရငလအပသလ ေကာက ကစ

စြာ အသးျပတာ၊ အကပကငတာေတြ လပၾကပါတယ။ သငးတ႔တေတြ ဒေန႔လ ဒါေလာကခမးသာေနၾကတာ သမငးမာ မႀက

စဖးပါ။

ခမးသာတာမ တဥးတေယာက မဟတ၊ ေဆြစဥမးဆက၊ မတေပါငးေဆြသဟာ၊ ဗမာျပညရ႕ဓန ေလးပသးပေလာက

ဟာ သတ႔အတထေရာကေနတ အေျခအေနပါ။ ဒလအေျခအေနေရာကေအာင လကနကအာဏာန႔လပခရတာျဖစၿပး ဒါက လက

နကအာဏာန႔ကာကြယရမယဆတအသဟာ သတ႔တေတြ အၿမႏလးသြငး ပရတ႐ြတသလ႐ြတေနရတာမ႔ အပမကမကရငး

ေတာင ေယာငယမးေျပာထြကမယ စကားမးေတြျဖစပါတယ။ ဒလအေဆာကအအႀကးတခ၊ ယႏရားႀကးတခက နားခ႐ေလာကန႔

လြယလြယေျပာငးပစႏငမယ၊ ပေပာက သြားေအာငလပႏငမယလ႔စဥးစားတလက ဘယလေျပာမလ။

ဥးခငေမာငျမငသတေပးတာ အငမတနမေလာကနတယလ႔ ထငပါတယ။ သ႔စကားဟာ ဗမာျပညမာ ႏငငေရး လပတ/

လပမယလတငးက ေျပာေနသလ႐ပါတယ။ အထကမာေရးခတအခကေတြဟာ စစအပစန႔ပတသကလ႔ ၿပးျပညစၿပလ႔ လးဝ မယ

ဆမပါဘး။ စဥးစားစရာအခကအလက ေဝမတယလ႔ပ သေဘာထားေစခငပါတယ။ အဂၤလပစကားမာ ေငြ႐ရင ဘာမဆ လပလ႔

ရတယလ႔ယဆတလေတြဟာ ေငြအတြကဆရင ဘာမဆလပမာပဆတ ေျပာ႐းစကား႐ပါတယ။ ဗမာျပညစစအာဏာ႐ငေတြက

ျပသလကတတရားကေတာ အာဏာ႐ရင ဘာမဆလပလ႔ရတယလ႔ယဆတ ဗလခပေတြဟာ အာဏာအတြကဆရင ဘာမဆ

လပမယဆတာပါပ။

ရေဘာဖးသေခာငး

ta&;awmfykH*sme,f

7

ေမၽာေလတငး ေဝးေနဦးမာပါ

ေမာငမးဥး

ရခငကစၥန႔ပတသကၿပး ႏငငေတာအတငပငခပဂၢလက အသလႊငမန႔ခြနးေတြေပးၿပး ရငးျပတယ။ ႏငငတကာက ေျပာ

ေနဆေန၊ စြပစြေနတာေတြက လကေတြ႕အလပန႔တ႔ျပနျပမယလ႔လညးပါတယ။ ရခငကစၥကလညးအတငပငခပဂၢလ ကယတင

ဥက႒ လပၿပး ကငတြယမယလ႔လညးေျပာပါတယ။

အငန၊ စ၊ ေအ (NCA) သေဘာတညခကက လကမတထးတ ၂ ႏစျပညအထမးအမတအခမးအနားမာလညး ႏငင

ေတာအတငပငခပဂၢလ၊ ကာခပ၊ သကဆငရာအဖြ႕အစညးေခါငးေဆာငေတြ၊ အလပအဖြ႕ေတြရ႕ေခါငးေဆာငေတြကလညး မန႔

ခြနးေပးတာ၊ စာတမးဖတတာေတြ လပၾကပါတယ။ အဒမန႔ခြနးေတြ၊သေဘာထားေတြကၾကညရင ျပနာရ႕အရငးအျမစက ရာ

ေဖြေဖာထတၿပး အေျခခကက ဘယလေျဖရငးသငတယဆတာေတြက ရငးရငးလငးလငးေျပာၾက၊ဆၾကတာ မေတြ႕ရပါ။ ထမငး

ရညပလာ လၽာလႊစကားမး၊ ႀကႀကဖနဖန အေကာငးျမငတစကားမး၊ မေရာငရာဆလးတစကားမးေတြပ ခပမားမားျဖစေနပါ

တယ။ ကာခပကေတာ ေမာကေမာကမာမာန႔ ၿခမးေျခာကဟနးေဟာကတစကားေတြေတာငပါပါေသးတယ။ ရခငျပညနယကစၥ

အပါအဝင ဗမာျပညတျပညလးမာ ျဖစေပၚေနတ ျပနာအရပရပက တာဝနယေျဖရငးရမယ လပဂၢလ၊ အဖြ႕အစညးေတြရ႕ က

ေန႔လပေဆာငခကေတြဟာ နာတာရညေရာဂါသညက ေဆးၿမးတန႔ကဖ႔ႀကးစားေနသလ ျဖစေနပါတယ။ တခ႕ကစၥဆရင အနာ

တျခား ေဆးတျခားေတာင ျဖစေနပါတယ။

ကေန႔ ဗမာျပညမာျဖစေပၚေနတ ျပနာေတြရ႕အရငးအျမစဟာ လြတလပေရးရကတညးကျဖစေပၚခတျပနာေတြ

ပါပ။ လြတလပေရးေၾကညာခတ ဖဆပလ အစးရဟာ အာဏာရလာကတညးက အဂၤလပနယခ႕သမားအစးရရ႕ ေသြးခြအပခပ

ta&;awmfykH*sme,f

8

တ စနစကဆကခကငသးပါတယ။ ဖကဆစဂပနေတာလနေရးန႔ လြတလပေရးတကပြဝငစဥကာလက အမးသားစညးလး ည

ၫြတမႈ ရရခေပမယ ဖဆပလ အစးရ အာဏာရလာၿပးတေနာကမာ ဖဆပလ အစးဟာ ဗမာလမးႀကးဝါဒက တစတစ အေကာင

အထညေဖာလာပါတယ။ အမးသားၿပကြမႈဟာ အရနပျမငလာတအခါမာေတာ ျပညတြငးစစ ေပါကကြေတာတာပါပ။ ဖဆပလ

အစးရဟာ ဗမာျပညကြနျမနစပါတက တခတညး အၿပးေခမႈနးႏငမယလ႔တြကဆၿပး အလစအငကယကာ ျပညတြငးစစက စခငး

ခတာပါပ။ ဒါေပမ ဖဆပလအစးရ တြကကနးမားသြားပါတယ။ ဗမာျပညကြနျမနစပါတက မေခမႈနးႏငတအျပင ဖဆပလ အစးရ

ရ႕ လမးႀကးဝါဒေၾကာင အမးသားလနညးစေတြလညး လကနကကငေတာလနေရးက တဖြ႕ၿပးတဖြ႕ဆငႏႊလာတအခါမာ ျပည

တြငးစစမးဟာ အရနပျမငလာခတယ။

ဖဆပလ အစးရဟာ ဆရာႀကးသခငကယေတာမႈငးရ႕ သမနာ၊ ကယမနာ ၿငမးခမးေရးလမးစဥက ျငငးပယၿပး အျပတ

တကေရးလမးစဥကပ ကငသးခတယ။ ၁၉၆၂ မတလ ၂ ရကေန႔မာ ဗလေနဝငးစစအပစက အာဏာသမးတယ။ ဖဆပလ အစး

ရရ႕ ျပညတြငးစစခငးေရး အျပတတကေရးလမးစဥက ဆကလကကငသးတယ။ ဗလေနဝငးစစအပစရ႕ ေတာလနေရးေကာငစ

အစးရဟာ စးပြားေရး၊ပညာေရး၊ေတြမာ ကေမာကကမေပၚလစေတြ သးစြပါတယ။ ဒါေၾကာင ၆၂ ဇလင ၇ ေကာငးသားအေရးအ

ခငး၊ ၆၇ ရခငဆနလပြအေရးအခငး၊ တ႐တျပညသ႕သမၼတႏငငသ႐းကဝငစးတ အေရးအခငးေတြ ျဖစေပၚတယ။ ဗလေနဝငးစစ

အပစဟာ အဒအခနကစၿပး တပမေတာက စစအပစရ႕လကကငတတအျဖစ အသးခေတာတယ။ စစအပစကမလလားတ တပ

မႉးေတြကလညး တပက ထတပစၿပးျဖစေလေတာ ဗလေနဝငးဟာ စစအာဏာရငႀကး ျဖစလာၿပး သကငသးတာကလညး စစအာ

ဏာရငစနစျဖစလာပါတယ။ အဒါေၾကာင ေကာငးသားအေရးအခငးေတြ၊ လထဆနလတအေရးအခငးေတြ၊ အလပသမားအေရး

အခငးေတြ၊ လယသမားအေရးအခငးေတြ အားလးက စစတပက ပစခတႏမနငးေစခတာခညးပ ျဖစတယ။ တရားဥပေဒစးမးေရး

ဆတာ စစမန႔ေအာက ေရာကသြားေတာတယ။ ျပညတြငးစစကလညး ျဖတေလးျဖတစနစန႔ ရကရကစကစက တကခကေတာ

တယ။ ျဖတေလးျဖတစနစဆတာ စစတပအတြက စစဆငေရးမာ စစမန႔ကလြၿပး ဘာဥပေဒမလကနာစရာမလတ စနစျဖစတယ၊

စစဆငေရးဂြင(ခြင)အတြငးမာ လသေလးပါးကငးရငးသြားေအာငလပတစနစလညးျဖစတယ။ ရစေလးလးဒမကေရစအေရးေတာ

ပႀကး မတငခငမာဆရင ျပညတြငးမာ ႐ြာပနး၊ ႐ြာေရာငေတြ အမားႀကး ေပၚေပါကလာတယ။ နယစပေဒသေတြမာဆရင တဖက

ႏငငထ နယနမတမဥးန႔မနးမေဝးေတြမာ ႐ြာပနး၊ ႐ြာေရာငေတြအျဖစန႔ ေနၾကတာ ရပါတယ။ ထငး၊ တ႐တ၊ အႏၵယန႔ ဘဂၤလား

ေဒရ နယစပမဥးအားလးမာ ဒလခညးပျဖစပါတယ။ ဘဂၤလားေဒရနယစပတေလၽာက ဘးသးေတာင၊ ေမာငးေတာ၊ ရေသေတာင

ဘကက မြတစလငေတြ ဘဂၤလားေဒရနယထက အစလကအၿပလက ေျပးဝငတာေတြ အဒတနးကလညး ရခဖးတာပ။ ရစေလး

လး လထအကြမႈႀကးေပါကကြၿပးတေနာကမာေတာ နယစပကလေတြေရာ ျပညတြငးအတြငးပငးကလေတြပါ အစလက အၿပ

လက အမနးခငးႏငငေတြထက ေရာကသြားပါတယ။ ထငးဘကမာေတာ ဒကၡသညစခနးေတြ ဖြငခြငေပးလကတအခါမာေတာ

ဒကၡသညေတြသနးန႔ခၿပး ေရာကရကနပါတယ။

တတယႏငငက ေရာကသြားသေတြလညး သနးဂဏနးနးပါးျဖစေနတာပ။ ဒလအေဝးေရာကသြားတာေတြ၊ ဒကၡသည

ေတြဆတာ လမးေပါငးစပါပ။ လတတေလာ ရခငျပညနယဘကမာျဖစေနတကစၥဟာ ဖဆပလ အစးရကအစ၊ စစအစးရအဆက

ဆကလပခတ ေသြးခြအပခပေရးစနစရ႕ ရလဒျဖစပါတယ။ လမးေရးအရ၊ဘာသာေရးအရ ေသြးကြေအာင အပခပသအဆက

ဆက ဖနတးခတယ။ အဒါေၾကာင ရခငျပညနယမာ မလဌာေနတငးရငးသားလမးေတြန႔ ေနာကမဝငေရာကလာသေတြအၾကား

လမးမတညတာ၊ ဘာသာေရးအရ ကြျပားတာေတြက အေၾကာငးျပၿပး အမနးပြားခၾကၿပး အေစးမကပေတာတာေတြ ျဖစကန

တယ။ ဒအျပင စစအစးရက တငးရငးသား၊ႏငငသားန႔ တငးရငးသားမဟတတႏငငသားဆၿပး ႏငငသားခငးတေပမယ အဆငအ

တနး ခြထားတာဟာ ျပနာက ပမႀကးထြားေစခတယ။ တခနတညးမာ တရားမဝငခးဝငသေတြလညး ရသငသေလာကရပါ

တယ။ ဒေနာကပငးမာ ႏငငသားေတြေရာ ေနာကမခးဝငလာသေတြကပါ ႏငငမေတြျဖစေအာငလပလကေတာ ျပနာဟာ ႐ႈပ

သညထက႐ႈပ၊ အမနးပြားမႈေတြက ႀကးထြားသညထကႀကးထြားကနတယ။ ဒလအေျခအေနမာ အၾကမးဖကသမားေတြက အခြင

ေကာငးယၿပး စညး႐းသမးသြငးသြားတာပ၊ ဒလအေျခအေနမာ ျဖတေလးျဖတစနစန႔လကယဥေနတ စစတပ လႊတလကေတာ

ဒတပက ဘယသမအေတြ႕မခရတာ (တပရ႕ေဘးရနက ေရာငတာ) ဆနးတကစၥမဟတပါ။ အခ ထြကေျပးသေတြ ျပနလည လက

ခဖ႔ဆတာမာ အခကအခအမားႀကးရတယ။

သတ႔စြန႔ခြာခတ႐ြာေတြမာ သတ႔ျပနေနဖ႔ စားဝတေနေရး၊လၿခေရးေတြက တာဝနယရမယ။ ဒအျပင အၾကမးဖကသမား

ေတြ ထးေဖာကမစညး႐းႏငေအာင ကယဘကက စညး႐းေရးလပငနးေတြလပရမယ။ ေဒသတြငးလမးတမးန႔တမး မတမပက

ရငးရငးႏးႏး ျပနလညဆကဆႏငေအာငလညး လပရမာျဖစတယ။ ဒခပအစးရရ႕ လကကနသကတမးန႔ေတာ မလေလာကႏင

ဘး။

ထငးဗမာနယစပမာရတဒကၡသညေတြ မမေနရပကျပနလာႏငေအာငလညး မနညးႀကးစားလပေဆာငရမာျဖစတယ။

အဒ ဒကၡသညေတြဟာ ႏစေပါငးႏစဆယေကာၿပ။ သတ႔က ေမြးဖြားတကေလးေတြဟာ ႏငငမကေလးေတြေတာင ျဖစေနကနၿပ။

ဘယလေျဖရငးမလ။ လကရျပညတြငးမာ စစေရာငဒကၡသညကစၥေတြကလညး အမားအျပားပ။ စစအစးရ အဆကဆကက အ

ပစအခတရပစေရးက အားလးတေပါငးတစညးတညးလပခတာမဟတပါ။ အဖြ႕အစညးတခခငးမာ ကြၿပသြားခတအခါ ကြသြားတ

ta&;awmfykH*sme,f

9

အစတအပငးက အဖြ႕အစညးတခအျဖစ အသအမတျပၿပး အပစအခတရပစ ေရးလပခတာျဖစတယ။ ဒါေၾကာင နအဖ ေခတမာ

အပစအခတရပၿပး ၿငမးခမးေရးယတအဖြ႕အစညးဟာ ၂၀ နးပါးေတာင ရသြားပါတယ။ အခ NCA ဆတာ အဒေပၚလစရ႕ အဆက

ပျဖစတယ။ တျပညလးအပစအခတရပစေရးက စစအပစအဆကဆကက လကခေလမရပါ။ ဒါေၾကာင အပစအခတ ရပစေရး

ၿငမးခမးေရးကစၥမာ ကာခပက သ႕မ ၆ ခကက အေသကငထားတာပ။ အပစအခတရပစေရးလပထားေပမယ ကာခပက ထးစစ

လပခငလပေနတာပ။ ဒကေန႔ ကာခပ စတဝငစားေနတာက အပစအခတရပစေရး၊ ၿငမးခမးေရးန႔ သာယာ၀ေျပာတ ဒမကေရစ

ဖကဒရယျပညေထာငစ ထေထာငဖ႔ မဟတပါ။ ကာခပ စတေစာေနတာက လကနကကငအဖြ႕အစညးေတြရ႕ လကနကေတြက

ဘယနညးန႔ျဖတသမးမလဆတာန႔ စစအာဏာရငစနစ ဆကလကရငသနေအာင ဘာေတြလပမလဆတာပ ျဖစတယ။

ျပညေထာငစတပမေတာတရပတညေဆာကဖ႔ ေျပာဆေဆြးေႏြးတအခါမာ ကာခပက သတ႔တပဟာ ျပညေထာငစ

တပပါ၊ လမးေပါငးစ ပါပါတယ၊ သကယတငလညး ထားဝယသားပါ၊ တငးရငးသားပါလ႔ေျပာတယ။ ဒလစဥးစားနညးန႔ကေတာ

ဖကဒရယျပညေထာငစတပမေတာတခ တညေဆာကေရးဆတာကေတာ အေဝးႀကးပ။ အမးသားစညးလးညၫြတေရး၊ လမးစ

ခစၾကညရငးႏးေရးလ႔ေျပာရငလညး သကယတင ထားဝယသားျဖစတယ၊ သ႕အမးသမးက ရခငျဖစတယလ႔ ေျပာခငေျပာေန

မာပါ။

ဒကေန႔ဗမာျပညမာ အေျပာငးအလလပဖ႔ တကယလအပေနပါတယ။ အဒလအေျပာငးအလျဖစဖ႔ဆရင အရငးအျမစက

စၿပး ေျပာငးလပစရမာျဖစတယ။ စစအစးရအဆကဆက ခမတကငသးေနတ ေပၚလစအရပရပက ရပတနးကရပၿပး အေတြး

သစ၊ အျမငသစန႔လပမ အေျပာငးအလျဖစႏငမယ။ ဒမကေရစအေျပာငးအလလပဖ႔ စစအာဏာရငစနစက ခန႔ခြခတ ေပၚလစ

အရပရပက ဖကသမးပစရမာျဖစတယ။ ဒါေၾကာင လႈပရားမႈအားလးဟာ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒဖကသမးေရးက သကေရာကေစ

ရမာျဖစတယ။ ဒါေၾကာင တျပညလးအပစအခတရပစေရးက အစးရကေၾကညာရမယ။ ကာခပက အဒါကအာ မခရမယ။ ၂၁ ရာစ

ပငလမာ အားလးတနးတရညတ ပါဝငေဆြးေႏြးရမာျဖစတယ။ ၿငမးခမးေရးအတြက ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြေတြမာ ၿငမးခမးေရးက

ဘယလတညေဆာကမယ၊ ဖကဒရယျပညေထာငစ၊ ျပညေထာငစတပဖြ႕တညေထာငေရးက ဘယလတညေထာငမလကစၥက

ေဆြးေႏြးရင အဒါေတြထေထာငႏငဖ႔ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒက ပယၿပး အေျခခဥပေဒသစန႔ သြားေရးကစၥေတြပါ မခေဆြးေႏြးရ

မယ။ ဒအခနမာ ကာခပက ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒက အထပါးမခဘးဆရင ပြပကမာပ။

ဒါေၾကာင ဗမာျပညမာ ဒမကေရစအေျပာငးအလက အညငသာဆးန႔ အထေရာကဆးျဖစဖ႔ဟာ ကာခပအေပၚမာ လးဝ

မတညေနပါတယ။ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒဖကသမးဖ႔၊ စစအာဏာရငစနစဖကသမးဖ႔၊ ဒမကေရစေဖာေဆာငဖ႔၊ အမးသားစညးလး

ညၫြတေရးတညေဆာကဖ႔ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကဖ႔ဆတာ စစအပစကယစားလယခပက ပတပငတားဆးေနသေ႐ြ႕ ဘယ

ေတာမ ေအာငျမငႏငမာ မဟတဘး။

ဆငႀကးက ထးခတၿပးလႊတထားသလ ဒခပအစးရက စစအပစကလပထားေနသေ႐ြ႕ကေတာ ဗမာျပညမာ စစအာဏာ

ရငစနစက ပနးပနေနဦးမာပ။ ျပညသလထႀကးလညး မြသညထကမြမာပ။ ႏငငေရး၊ စးပြားေရး၊ လမႈေရး၊ ယဥေကးမႈ အစစ အရာ

ရာမာပ ကေမာကကမ ျဖစၿမျဖစေနမာပ။ ျပညတြငးစစရပစေရး၊ျပညတြငးၿငမးခမးေရးဟာလညး ဇာတေမာႀကးျဖစေနမာပါပ။ ဒမ

ကေရစ ဖကဒရယျပညေထာငစႀကးဆတာလညး ေမၽာတငးေဝးေနဦးမာပ။

ေမာငမးဦး

ta&;awmfykH*sme,f

10

ကေအးေငြႏငပတသက၍

ဝါးခယမသခငသနးေမာင၏ေျပာျပခက

(မတခက။ ။ မးဆကေဟာငး ပဂၢလေတာေတာမားမားဟာ သမငးအခကအလကအခ႕က သေပမယ ေျပာမသြားႏငခၾကဘး။

စစအပစလကထက အႏစ ၆၀ ေလာက အသကက ဖကန႔ ထပထားၾကရလ႔ ေျပာစရာရတာ မေျပာသာ၊ ေရးစရာရတာ မေရးသာ

ျဖစခၾကရတယ။ သမငးနစနာ ဆး႐ႈးမႈေတြပါ။ ရေဘာႀကး သခငသနးေမာငကေတာ ေျပာစရာရတာေတြ ေျပာထားရစခတယ၊

ဒါေတြဟာ ဗမာျပညႏငငေရးအတြကေရာ ပါတအတြကပါ တနဖးႀကးလပါတယ။ (သခငသနးေမာင အတပၸတအကဥးက ‘ေခတ

ေရစးေၾကာငးထက ပဂၢလမား’ စာအပထမာ ေတြ႔ႏငပါတယ။) သ႔ရ႕ပါတအေပၚ ထားရခတေစတနာက ကၽြနေတာတ႔က အေလး

အျမတထားပါတယ။ ဒါေၾကာင သ႔စာမရငးက မတညးျဖတဘ ထတေ၀လကျခငးျဖစပါတယ။ သခငဗဟနးက သစာလးေပါငး

တအတငး သခငဘဟနးလ႕ပ ေဖာျပလကပါတယ။ သ႔ေသာ အေၾကာငးေၾကာငးေၾကာင တ႐တျပညဘက ျဖစပကခတာေတြထ

က တခ႕ အခကကေလးေတြဟာ ကၽြနေတာတ႔ သထားတာေလးေတြန႔ ကြလြ ေနပါတယ။ ဥပမာ…. - ရေဘာေနာဆငးတပက

သငတနးေပးတအထ ရေဘာေအးေငြ မပါပါ။ - ဥက႒ေမာ၊ ရေဘာခအငလငးတ႔ ႏငငျခားအဖြ႔ေတြန႔ ေတြ႔တာ၊ ဗမာျပည ခရး

ထြကတအခါ သပါလာတတတာမး မရခပါ။)

စာတညးအဖြ႔ (၂၁၊ ၁၁၊ ၂၀၁၇)

နဒါနး

ျပညတြငးစစျပနာဆတ ေဆာငးပါးတစပဒ ဖတလကရတယ။ ရေဘာတစဦးေရးတာပါ။ အဒအထမာ မားယြငးတ အခက

တခ႕က ေထာကျပခငလ႔ပါ။ “သခငဘဟနးခရးလ ဒဂနတာရာေရးလ႔ သၿပးပါၿပ။ အမားမသတကစၥ ေရးပါမယ။ ကဘဟနးက

သကယတငသြားမရေတာ သြားလ႔ရတရေဘာတစေယာက လႊတပါတယ။ ေရာကပါတယ။ တ႐တကြနျမနစပါတက တ႐တျပည

ေျမာကပငးမာ ဂပနက တကေနရတာပါ။ လကနကကဖ႔ မျဖစႏငပါ။ အေတြးအေခၚန႔ စာနာေထာကခတာပ ကညႏငပါတယ။ က

ဘဟနး လႊတလကတရေဘာန႔ ကၽြနေတာတ႔ အဆကျပနရပကလ ဆနးပါတယ။ ဗကပန႔မရပါ။ အရငဆးရတာက ဦးႏ၊ ဗလ

ေအာငႀကးတ႔န႔ပါ။” “ဦးႏန႔ ခအငလငး ဝနႀကးခပခငး ေဆြးေႏြးပြမာ စကားျပနအခကအချဖစေနလ႔ လၽ႕ဝကၿပးေနရတ ကဘ

ဟနး လႊတတ ရေဘာက ဝငဘာသာျပနေပးရပါတယ။ ဝါးခယမသားခငးေပမယ ဦးႏက မမတမပါ။ ဦးႏန႔ ပါသြားတ ဗလေအာင

ႀကးက ခကခငးမတမပါတယ။ တကသလမာ တ႐တကျပားခငးမ႔ သတ႔ခငး သၾကပါတယ။ ကြသြားတာၾကာပါၿပ။ ခကခငးမတမ

ေစတာက ဗလေအာငႀကးက အဒရေဘာရ႕ႏမန႔ ရတာပါ။ သ႕ဇနးက တ႐တျပညသြားတ သ႕အက စစၿပးလ ျပနမေရာက စာလ

မလာလ႔ တေနရာရာမာေသၿပလ႔ ထငေနတာ။ ေသခာေအာင စစမးခဖ႔ မာလကတယ။ ဒါေၾကာင ေတြ႕ေတြ႕ခငး မတမတာပါ။”

ဒအထက လႊမားတအခကတခ႕က ျပငဆငေပးခငပါတယ။ ကေအးေငြအေၾကာငးလ ျပညစေအာင သေစခငလ႔လ ပါပါတယ။

ta&;awmfykH*sme,f

11

ကေအးေငြ

ကေအးေငြက စနဂၽြနးကေန ဆယတနးေအာငတာပါ။ အဒါဘယသန႔ အတတလဆေတာ ကၾကညေမာင (ဗလမႉးႀကး

ၾကညေမာင-ေနာက NLD ဦးၾကညေမာင-ယခကြယလြန)န႔ အတတပါ။ သတ႔ ၂ေယာကက ငယသငယခငးေတြလ႔ ေျပာရင ရပါ

တယ။ သတ႔ ၂ ေယာကပ တကသလက တစႏစတညး ဝငပါတယ။ ၁၉၃၆ ခႏစမာပါ။ တစႏစၾကာေတာ *Senier (senior)

Inter ေပါ။ Senier (senior) Interမာ တကသလသမဂၢ အမႈေဆာင ျဖစတယ။ ကေအးေငြက သ ဝငမလပဘး။ ဒါေပမယ

Movement တငးမာ သပါတယ။ ေနာက ကေအာငဆနးတ႔၊ ကဘဟနးတ႔၊ ကလေ႐ႊတ႔ ေခါငးေဆာငေတြက သတ႔ ၂-ေယာကက

အငမတန မကေစကၿပး အားကးၾကတယ။ ၿပးေတာ ေလးလေလးစားတယ၊ ယလယၾကညၾကတယ။

၁၃၀၀ ျပညအေရးေတာပႏင အေရးေတာပအႀကကာလ ၁၃၀၀ ျပည အေရးေတာပမျဖစခငက ရနကနမာ ေကာငးသား

Movement ႏစခရခတယ။ ပထမတစခက ရနကနမာ ပဒမ ၁၄၄ လားမသဘး၊ ထတထားတာရတယ။ ဒါက ဖဆနၿပးေတာ ၿမ႕မ

ေကာငးကေန ပဇြနေတာင လပကနပနးၿခအထ ခတကခတာ။ ကယက အဒတနးကမပါပါဘး။ ေနာကတစခက အတြငးဝန႐းက

ဝငးၾကတာ။ ဒပြမာ ကယပါ ပါခတယ။ ဒပြေတြမာ ေခါငးေဆာငရတာကေတာ ကၾကညေမာငန႔ ကေအးေငြပ။ အဒတနးက တက

သလေကာငးသားသမဂၢ အေနအထားက ကေအာငဆနးက တ႔ဗမာအစညးအ႐းက ေရာကသြားေတာ ဥက႒ရာထးက ထြကလက

ရတယ။ ထြကရေတာ ဒတယဥက႒ ကဘဟနးက ဥက႒ရာထး လႊေပးရတယ။ Inauguration ေပါ။ ဒါက သြားတကရတယ။

ကေအးေငြက ကယက အၿမအေၾကာငးၾကားတာ။ ကယက အဒႏစကမ ေကာငးျပနတကတာ။ ၁၉၃၈-၃၉ ထငတယ။ ကနေတာ

ေလးက ဗမာမြတစလငေကာငးမာ။ အဒေကာငးမာက သခငသနးထြနးတ႔ *သခငကြနး( ဆရာကြနး၊ ဗကပန႔ ေတာခသြား

ရာကေန အစးရစစတပက ဖမးမၿပး သတပစတာခရသ။ )တ႔ကအလယတနးျပဆရာေတြ။ ကယတ႔က အထကတနးေကာငးသား။

ကယက အဒမာ ေကာငးသားျပနျဖစေတာ ကယဆ အေၾကာငးၾကားတယ။ ဒါေၾကာငသြားျဖစတယ။ ေဒါကတာဗေမာန႔ ဦးေစာရ႕

Devate (Debate) လ ရတယ။ အဒါလ နားေထာငရတယ။ ကဘဟနးဥက႒ျဖစလာေတာ အတြငးေရးမႉးက ကဗေဆြ။ အဒမာ

ကၾကညေမာငလ အတြငးေရးမႉးအေ႐ြးခဖ႔ပ။ ကဗေဆြ ဝငေ႐ြးမယဆေတာ သဖယေပးလကတာ။ ကဗေဆြန႔ ကၾကညေမာငန႔

ကလ အေတာရငးႏးပါတယ။

ပထမ Movment ၿမ႕မေကာငးကေန ပဇြနေတာငလပကနပနးၿခအထ ခတကပြၿပးလ႔ ေနာကထပ ဒတယ Movement

အေၾကာငးေျပာရရင၊ ေရန႔ေျမ (ေရနေျမ) တပခတကလာေတာ မေကြးအေရးပငက မေကြးကေန ဆကမသြားခငးေတာဘး။ ဒ

ေတာ တ႔ဗမာအစညးအ႐းက ဗမာတျပညလး ဗလေတြေခၚတယ။ ဒတပက မျဖစမေန ခတကရမယ။ တဗလကတဗလတကေပါ။

အဒမာ ကဘဟနးန႔ ကဗေဆြတ႔သြားၾကတာ။ သတ႔ သြားတယဆတာက ဒမးေသးေသးေလးက ဟနးဟနးေတာကေအာင လပ

လကတာ။ ဆကၿပးခတကၾက ဘာမမႈစရာမလဘး။ *“ျမငးခြာတခကေပါကရင မးတခကေတာကရမယ” (“ျမငးခြာတခကေပါက

ရင မးဟနးဟနးေတာကရမယ”ဆတ မကြ အသးအႏႈနး လညး ရပါတယ။) ဆၿပး ေကာငးသားေတြက လႈပႏႈးလကတယ။

က ဘဟနးန႔ ကဗေဆြတ႔ အဖမးခရေတာ သမဂၢဥက႒ေနရာက ကလေ႐ႊ တကတယ။ ကလေ႐ႊက ေဒါကတာလေ႐ႊ။

ကလေ႐ႊတကၿပး အတြငးဝန႐းကဝငးတာပ။ အဒ အတြငးဝန႐း ဝငးဖ႔စစဥရာမာ ကၾကညေမာငန႔ ကေအးေငြက တာဝနေပးတယ။

ဒအတြငးဝန႐းက ဝငးဖ႔ရာဟာ အခေျပာရငေတာ သာမနေလာကပ ျဖစမာေပါ။ အတြငးဝန႐းမာ အေပါက ဘယႏစေပါက ရတယ

ဆတာ ဓာတပ ႐ကလ႔မရဘး။ အေရ႕၊ အေနာက၊ ေတာင၊ ေျမာက ႏစေပါကစန႔ (၈)ေပါကရတာက ေျမပဆြၿပးတငျပ ရတာေပါ။

Inner Cell ကေပါ။ အဒအထမာ ကေအာငဆနးတ႔ ကဘဟနးတ႔ ဘာတ႔ ပါတာေပါ။ အဒဝငးတေနရာမာ ကေအးေငြက ကယက

အေၾကာငးၾကားတယ။ မငးဒည ငါန႔လာအပဆေတာ သရတပဂေဟာက သြားရတယ။ သေရာ ကၾကညေမာငေရာက ပဂေဟာမာ

ေနတာ။ မနကအေစာႀကးမာပ Union က ထသြားၾကတာ၊ ေကာငးသားေတြလ အမားႀကးပ။ အဒမာ ကလေ႐ႊက “ဒကေန႔ ကၽြန

ေတာတ႔ လပရမယဟာက အနညးဆး ဒဏရာရမယ။ ေသမယဆရငလ ေသသြားႏငတယ။ ခငဗားတ႔ စဥးစားၾက။”လ႔ေျပာတယ။

အကနလးက “လကမယ”တ။ နဂထက စစဥၿပးသား။ အထကတနးေကာငးသားေတြန႔ အျခားေကာငးသားေတြက ၿမ႕မေကာငး

မာ စတယ။ တကသလေကာငးသားေတြက တကသလမာပစတယ။ SB တ႔ ဘာတ႔ ဘယသြားမယမသေအာင ျပညလမးဘက

က တခ႕ထြကတယ။ တခ႕ ကကငးဘကက ထြကၾကတယ။ အတြငးဝန႐းေရာကၾကေတာ အေပါကတငးက သပတတားၾက

တယ။ ႐းခနက မနက၁ဝး၀၀ နာရကေန ညေန ၄း၀၀ နာရအထ ရတယ။ အဒ မတငမကတညးက ခတကၿပး အေပါကတငးက

ပတၿပး သပတတားၾကတာ။ အဒမာ ဦးေဆာငတာက ကၾကညေမာငန႔ ကေအးေငြ။ မဂလမးက အေမရကနဗြးရငး မကမနဆင

ေနရာက ေဂၚရာေတြေနတာ။ အဂၤလပျမငးစးပလပေတြေပါ။ နပါတဒတေတြန႔ သပတတားတ အတြငးဝန႐းဆက လာတာ။ အ

ေပါကတငးမာ ေကာငးသားေတြစၿပး သပတတားၾကတယ။ တခ႕ေကာငးသားေတြက မဝငးဘေနၾကတယ။ သပတတားတ ကယ

တ႔က အတငးဆြထတတယ။ ဆြထတေတာ ကနတလေတြက ထပဝငၿပး သပတတားတယ။

အဒတနးက ပလပမငးႀကးက ပရကစေကာ။ သက အဒတနးက နာမညႀကးပ။ ကယတ႔က မနးဂတမာေပါ။ အခ ဗလ

ေအာငေကာလမး ဟႏၵဘရားေကာငးေရ႕နားကဂတက မနးဂတ။ အေရးအႀကးဆးဂတေပါ။ ေကာငးသားေတြ အတြငးဝန႐းက

ta&;awmfykH*sme,f

12

ဝငးတယဆတာက ဗမာတျပညလးမာ ဒအတြငးဝန႐းဟာ ကလနသမားေတြရ႕ အႀကးဆးအပခပေရးစကယႏရား။ အဓကအက

ဆးေနရာ။ တစေန႔က ဖကက ဖကရမာ။ သ႕ဆကေနၿပး ဗမာတျပညလး ေကးလကအထ သ႕ဩဇာသကေရာကေအာင ခပ

ကငထားတေနရာ။ ၿမ႕ပင႐း စကတေနရာေတြမာ သာမန “ျပာတာ” ဆတာထားရတယ။ သတ႔က ႐ြာသႀကးေတြန႔ ဆကရတယ။

ဒါေတြက (၁၀)ေယာက (၁၅)ေယာကေလာကရတယ။ အဒအထ သကေရာကတာ။ ဒေနရာမာ တေန႔ အလပပကသြားၿပဆရင

နယခ႕သမားအတြကက တနလႈပစရာေကာငးတ အေျခအေနမး ႀကသြားရတာ။ အဒလျဖစေအာင ေကာငးသားေတြက လပၾက

တယ။ ဒေတာ လြယလြယကကန႔ သတ႔ဟာ ဘယအေလာေပးမလ။ အျပနမာ သတ႔က တြယမာေပါ။

ဘယလျဖစလဆေတာ ဒလသတငးၾကားေတာ စေကာေဈးန႔ သမႀကးေဈးက လေတြက ေရာကလာၾကတယ။ ေကာငး

သားေတြက ဝငးထားတ ျမငးစးပလပေတြက ထပဝငးထားၾကတယ။ ဆနးကေဖးကလ လကဖကရညန႔ မန႔ေတြလာေကၽြးတယ။

လေတြလ အလာတအေနအထားေပါ။ ကလေ႐ႊက အေပါကတငးက လကေျပာတယ။ “ဒေန႔အဖ႔ အစးရရ႕ အပခပေရး ယႏရား

က ရပသြားၿပ။ ဒေန႔ ကစၥေအာငျမငသြားၿပ”လ႔။ ေန႔လည ၁၁း၀၀ နာရေလာကရၿပ။ ေကာငးသားေတြအျပနမာ ျမငးစးပလပ

ေတြက လက႐ကတာ။ ပရကစေကာက ဒါကမတေလာကေအာင ၿဖခြငးခငတာ။ ဘယအခန ၿဖခြငးမယဆတာကလ တြကထား

ၿပးသား။ ရနကနပလပျမငးႀကးဆတ ပရကစေကာဆသဟာ ဒါက သကယတငလပႏငတ အခြငအာဏာရတယ။ ေဒါကတာဗေမာ

ၫြန႔ေပါငးအစးရက မတငပငပ လပတာ။ ႐ကခငးတာက အေသ႐ကခငးတာ။ ကေအာငေကာက အလကငတသ။ သက Mark

လပလ႔ရတယ။ သ႕ကအေသ႐ကတာ။ ကေအာငေကာကဆးၿပး အေတာမားမား ဒဏရာရၾကတယ။ ဒဏရာရသေတြက ေဆး႐

ႀကးက သနာျပကားေတြန႔ လာသယတယ။ အဂၤလပနယခ႕သမားမာ ဒါေတာ ရတယ။ ေနာကမ ဖမးခငဖမးမယ၊ ဂပနလ ေကာင

မးေတြန႔ေတာ မတဘး။ သတ႔က Commom sense ရတယ။ ႐ငးတာမကတာေတြကေတာ ကလနနယခ႕သမားေတြမာ ရ

တာပါပ။ မႏေလးမာလ သတတာပ။

ဟတနးက ရနကနဟာ မးမလငးခင မနက ၅း၀၀ နာရထက ဆညေနတာ။ ဓာတရထားသေတြ၊ ေဈးသညသေတြန႔ ဆ

ညေနတာ။ အဒေန႔က အဒါေတြအားလး ရပသြားတယ။ တၿမ႕လး ေခာကကပသြားတယ။ ပနးဆးတနးကေန (၃၁)လမးအထ ႐ပ

ရင႐ေတြရတယ။ အဂၤလပ႐ပရင႐ေတြ အတဇကဆရာတ႔ ဂလပတ႔ စသညေလးငါး႐ေလာကရတယ။ ၃း၃၀ နာရဆျပတယ။

ဗမာ႐ေတြက ၁၂း၃၀ဆျပတယ။ အဂၤလပကားက တေန႔ (၃)ႀကမ၊ ဗမာန႔ကလားကားေတြက တေန႔ (၄)ႀကမျပတာ။ အဒ႐ပရင

႐ေတြလ အကနပတသြားတယ။ ရနကနတစၿမ႕လး တခါမမျဖစဖးတ ကစၥမးျဖစၿပး ဒအေၾကာငးတစခတညးမာပ စတဝငစားေန

ၾကတယ။ လမးဓါတမးတငေတြက မးလးေတြက ႐ကခြထားၾကတယ။

နယခ႕သမားဟာ ဒအခနမာ အေတာေလးတနတနလႈပလႈပျဖစတယ။ လပခငတငးလပလ႔ မရဘး ဆတသေဘာလ

ေပၚလြငသြားတယ။ အဒမာ ဦးေဆာငတာက ကၾကညေမာငန႔ ကေအးေငြ။ ကေအာငႀကးက အဒမာ မရဘး။ ဆယတနးေအာငၿပး

အလပဝငေနၿပထငတယ။ ကေအာငႀကးက တကသလ မတကဘး။ ကေအးေငြ ဝါးခယမမာေနလ႔မရတကစၥ ၁၉၃၆-၃၇ ခႏစ

ေလာကက ဝါးခယမ တ႔ဗမာအစညးအ႐းလႈပရားမႈက ေျပာရရင၊ ဥပမာ-ဦးေစာက ဟတနးက ဝါးခယမကလာမယလ႔ အစအစဥ

လပတယ။ ဦးေစာန႔ ဝါးခယမ တ႔ဗမာအစညးအ႐းန႔က ဘယလမ အဆငမေျပဘး။ သက တမငလာဖ႔ လပတာ။ ဟတနးက ကယ

တ႔ဝါးခယမ တ႔ဗမာအစညးအ႐းက ဗမာျပညမာ ဒတယ အငအားအႀကးဆးပ။ နပါတ(၁)က သာယာ၀တကေပါ။ ေျမာငးျမခ႐ငမာ

ဝါးခယမက လႈပရားမႈ အမားဆးေပါ။ အဒက ဦးေစာလာမယလပတာ။ တကယလာေတာ ဒတယေခါငးေဆာင (ဦးဘအနး)ပ

လာတယ။ သကယတငမလာဘး။ စမးတသေဘာလျဖစတယ။

ဟတနးက ကယတ႔ဆမာက သပးတးၿပး ေတာထတတအေလအထရတယ။ အဒတနးက ဝါးခယမမာ ပလပေရာဂါတ႔၊

ေကာကေရာဂါတ႔၊ ကာလဝမးေရာဂါတ႔ ပမနဝငေလရတယ။ ပလပေရာဂါန႔ ဝမးေရာဂါက လ ေသတယ။ ေကာကေရာဂါကေတာ

လမေသဘး။ မကႏာမာ ေကာကေပါကမေတြ ကနခတယ။ နတကးကြယ တာတ႔ ဘာတ႔ရတယ။ အႏရာယကငးေအာင ပရတ

႐ြတတာတ႔ ဘာတ႔ရတယ။ ညကရင မေကာငးဆးဝါးေတြက သပးတးေတာထတၾကတယ။ ဒါ ကယတ႔ၿမ႕ရ႕ အစဥအလာပ။

ေတာထတတယဆတာက သပးတးတာန႔ တ႐ြာၿပးတ႐ြာ သပတးသေတြ ဆကသြားၾကတယ။ ၁၀ မနစ ၁၅ မနစေလာက တခါ

တညး ဆညသြားၾကတာပ။ ခဏရပၿပး ေနာကတခါထပတးၾကျပနေရာ။ ကယတ႔ ဝါးခယမၿမ႕က ေခာငးေလးထဝငၿပးမ ေရာက

တာ။

ဦးေစာရ႕ ဒတယေခါငးေဆာင ေခာငးေလးထဝငတာန႔ နးတ႐ြာေတြကေန သပး စတးေတာတာပ။ ႐ြာက ေလးငါးဆယ

႐ြာရတယ။ ဘယေလာက အားရပါရတးသလဆရင ဆတာေတြဘာေတြအထ ပါလာတယ။ ဒေတာ ကမးကမကပရၾကဘး။ သတ႔

မာ ဂဠနတပဆတာ ရတယ။ ဝါးရငးတတေတြန႔ ႐ကတာေတြဘာေတြ လပတတၾကတယ။ ကယတ႔ၿမ႕မာလ ဂဠနတပလာဖြ႕

ေတာ ဂဠနတပမာ ကယတ႔ တ႔ဗမာအစညးအ႐းကလက တဖကလညန႔ ေခါငးေဆာင တငထားတယ။ အဒအထမာ ကယတ႔လ

ေတြကပါ ထပထညထားေသးတယ။ သတ႔ ကမးကပလာေတာ ကယတ႔႐ြာက ဂဠနတပေတြကပါ မးခစအလမရ၊ ဂဠနအလမရ

လ႔ ေအာၿပး ကယတ႔န႔လာေပါငးၾကတယ။ သတ႔ အေတာေလးခလကရတယ။ အဒမာ ကယတ႔က လစလေဝးန႔ ဦးေစာရ႕ ဒတ

ယေခါငးေဆာင တညးခမယေနရာက ခတကၾကတယ။ သတ႔ရ႕ ခပလမးလမးအထ တးသြားၾကတယ။ ပလပေတြလရတယ။

ta&;awmfykH*sme,f

13

အဒမာ ကေအးေငြလ ပါတယ။ ပလပေတြန႔ ကယတ႔တပေတြန႔ ရငဆငမၾကေတာ ပလပေတြက ေနာကဆတခငးတယ။ ေနာက

ကယတ႔ထက (၂)ေယာကက ဖမးသြားတယ။ ကယတ႔က သတမတစညး ေကာမယလပေတာ ပလပေတြက ေရ႕တးလာၿပး ဖမး

သြားတာ။ အဒ(၂)ေယာကထမာ (၁)ေယာကက ကေအးေငြ။ ၁၉၃၆-၃၇ ခႏစ ေလာကကေပါ။ *သခင သနးေဖန႔ ကေအးေငြက

ဝါးခယမမာ အဓကပ။ (၀ါးခယမ သခငသနးေဖျဖစပါတယ၊ စာေရးဆရာ သနးေဖျမင မဟတပါ။) ကေအးေငြက အေဖေရာအေမ

ေရာ တ႐တလမး။ ဝါးခယမမာ စတးဆငေတြ ကနစဆငေတြရတယ။ အခကအခာကတ ေနရာေတြမာရတာ။ သတ႔မသားစက

ဝါးခယမမာ အခမးသာဆး။ ေနာကတခက သတ႔က IBC တ႔ BOC တ႔ဆတ ဓါတဆ၊ ေရနဆ ကယစားလယ။ ဒတခါ အဒလျဖစ

သြားတေနာကပငး သတ႔က အာဏာပငေတြက ၿငျငငလာတာေပါ။ သတ႔မသားစေတြက တကႀကးတလးထမာ စၿပးေနၾကတာ။

ဒါက တားရမယ အေနအထားမာရတယ။

အဒလ သပးတးေတာထတၿပးေနာကပငး ပလပေတြက (၂)ညဆကတက အမေတြကတကရာတယ။ အားလးေရာငေန

ၾကရတယ။ ေနာကဆးေန႔က တကရာၾကေတာ လကနကကင ပလပေတြပါပါတယ။ အဒတနးက အသကအငယဆးက မခငစတ႔။

မခငစဆတာက စာေရးဆရာမ “ခငႏငးယ”။ သတ႔မသားစ တစခလးက တ႔ဗမာအစညးအ႐းဝငေတြပ။ ဦးႏန႔က ေမာငႏမ ဝမးကြ

ေတာၾကတယ။ ေနာက စႏၵယားလထြဋရ႕အမ မေ႐ႊတ႔က ငယငယေလးေတြ။ တကယဖမးခငရင သတ႔ကဖမးလ႔ရတယ။ အသက

မျပညၾကေသးလ႔ မဖမးတာ။ လႈပရားမႈမာပါတလေတြက ဖမးဖ႔ႀကးစားတာပ။ ဒမာ အမေအေမာငႀကးက ပသမကအမႈရလ႔ သြား

တာ။ အျပနကေတာ ဝါးခယမကဝငလာတယ။ ကေအးေငြရ႕ အေဒၚအမမာတညးတာ။ သတ႔ရငးႏးၾကတယ။ တမငဝငလာတာ။

ဒကအေျခအေနေတြက ေမးေတာ တေတာေမာငအဖမးခရတအေၾကာငး၊ အာမခန႔လႊတေပးဖ႔၊ ေျမာငးျမေထာငကေနၿပးေတာ။ ပဒ

မ ၁၄၄ က ဖဆနတအတြက ပဒမ ၁၄၃ န႔လားမသဘး ဆြတာ။ ဒပဒမန႔ တရားစြရင ခကခငးအာမခေပးရတယ။ ဒလလပလ႔မရ

ဘး။ သ႕ပဒမအရေပါ။ အာမခကလ ဂတက ခကခငးေပးရတယ၊ ရဌာနကေပါ။ အဒလျဖစေတာ လေတြအကနလးစၿပးေတာ ဖမး

ထားတဆ သြားၾကတယ။ စာ႐ြကစာတမးေတြ မရေသးလ႔ဆၿပး၊ ေနာကေန႔မနကကမ အာမခေပးလကတယ။ ႐းတငၿပးစစေတာ

ဝါးခယမမာ မစစရဘး။ ေျမာငးျမကပ႔တယ။ အဒမာ အမႈစစေတာလ တရားသႀကးက ႐းမာစစတာမဟတဘး။ ဆဆပပျဖစမာစး

လ႔ တေနရာမာစစတယ။ တရားစြခရတာ အားလး လ(၃၀)ေလာကရတယ။ ကယတ႔ပါ ပါတယ။ ဒမာတရား သႀကးက ဦးဘၿမင။

ဦးဘၿမငဆတာက အစးရအဖြ႕မာ ပါဖးတယ။ အမေစာငအစးရလား ဘာလားမာ ပါဖးတယ။ ရခင၊ အငမတန သေဘာေကာငး

တယ။ အဒတနးကအမႈစစတာ ေကာငးတကေနရသလပ။ အခနးထဝငသြားၿပး ကယလန႔ကယထငၿပး စကားေျပာၾက။ အမႈစစ

တာလ စစေပါ။ အမတအမမာ စစတာ။ အဒလစစရငးန႔ တေန႔ကေတာ အဒေန႔က စေနေန႔ ႐း ေန႔တဝကပတတယ။ ေန႕လည

၁၂း၀၀ နာရမာ ႐းပတေတာ အမႈက တနလၤာေန႔ ျပနခနးတယ။ အဒေတာ ျပနၾကတာေပါ။ ကယန႔ ကေအးေငြကမျပနဘး။ ၾကား

တနဂၤေႏြတရကရတာ။ အဒအခနက ဇာတေတြ ကတအခန။ ႐ဝငခကတမတ၊ ကလားထငကတမတ၊ ကလားထငက ပကလက

က လားထင။ ကယတ႔ အဒမာ သြားအပၾကတယ။ မနကကမ အႏၵယလမးေတြေရာငးတ ကာကာဆငမာသြားၿပး မကႏာသစ၊

ေနာကေဖးေနာကဖ သြားၿပး လကဖကရညေသာကၾကတာေပါ။ အဒမာ စေနေန႔ျပနတအဖြ႕ေတြက အျပနမာ ဝါးခယမဂတက ခန႔

ေပါကတယ။ အဒေတာ အားလးဂတက သြားဝငးၾကတယ။ မးခပခါနး။ ဝငးၿပးဆဆလပၾကတယ။ အဒမာ ဖမးၾကျပနေရာ။ အဒ

အမႈက တရားစြေတာ ေျမာငးျမမာကနခတ ကေအးေငြကပါ ထညတရားစြတယ။ သ႕က အဒေလာကၫႈးတာ။ ဒအမႈက ေနာက

ေတာ ဆကမစစေတာပါဘး။ အဒလေတြျဖစလာေတာ ကေအးေငြက ဝါးခယမမာ မေနေတာဘ ရနကန ၃၇လမးမာ ေနရတာ။

ရနကန ၃၇ လမးမာ ေနၾကတနးက

ကယတ႔ ၃၇ လမးမာ ေနၾကတနးက ကယရယ၊ ကေအးေငြရယ၊ ကၾကညေမာငရယ၊ ေနာက ကကလ လာေနတယ။

Press တခဖြငထားတယ။ Rangoon Printing Press (ရနကနပႏပစက)။ ဝတၫြန႔ေပါငး-ဆတာထတတယ။ မဟာေဆြတ႔၊ ဇ၀န

တ႔ သခတ႔ရ႕ဝတေတြကထတတာ။ ဟတနးက သးမတထငတယ၊ တစအပက။ ၁၂ ပ။ မဟာေဆြကေတာ ေဈးနနႀကးတယ။

ေနာက ပနးခဦးအနးလြငက မကႏာဖးဆြတယ။ ကယတ႔ဆ အဒတနးက အၿမလာေနကက ကဘဟနးရယ၊ သခငဗလရယ၊ RET

ဦးေကာၿငမးရယ။ ဒါ ရငးႏးၿပးသားလေတြပ။ အေရးေတာပဂာနယထတဖ႔အတြက လာၾကတာ။ ကြနျမနစပါတရ႕ အေရးေတာ

ပဂာနယ။ *ဆငကစတာ (အဂၤလပစာလး ‘cyclostyle’ က ဗမာအသထြကန႔ ေျပာတာျဖစတယ။) န႔ ေရးရတယ။ ဂကစတငနာန႔

လညထတရတယ။ အဒါေတြက ကယတ႔က ဝယေပးရတယ။ စကေတြ ျဖတေပးရတယ။ အကနလး ကယတလည ကေအးေငြ

တလည သြားၿပးပ႔ရတယ။ ကၾကညေမာငလ ရတယ။ ကၾကညေမာငက ဘယလျဖစသလမဆႏငဘး။ ဟတနးက သက ကြနျမ

နစမ ကြနျမနစ။ သ႕ေခါငးရငးမာ စတာလငပ ခတထားတာ။ ဘယလဘယလ ကေအးေငြန႔ ဘာျဖစသလမသဘး။ သက ကယ

တ႔ လပေနတာေတြ သတယ။ ဒါေပမယ ဘာမမေျပာဘး။ အဒလေတာ ရတယ။ ကယတ႔က ပႏပစက *Registration ရတယဆ

ေတာ ပတဝနးကငကလ သပအထင မမားၾကဘးေပါ။ ကၾကညေမာငက သ႕အကန႔ အတမေနဘး။ သအကက ဦးၾကင၊ အငစ

အကစ။ ဦးၾကငက အတြငးဝနမား႐းမာ၊ ဗမာအရာ ရထမာ အႀကးဆး။ အတြငးဝနမား႐းက အငစအကစေတြက ေ႐ြးၿပးေခၚတာ။

ႏစေယာက သးေယာကပထားတာ။ ဥးၾကငန ကအနးေမာင(အာဇာနညဥးအနးေမာင)။ သတ႔ႏစေယာကက မကေစ အကဆး

ta&;awmfykH*sme,f

14

ပ။ ဦးၾကငကလ ေကာငးသားသပတမာ သ႕ညပါတာက သတယ။ ဦးၾကညေမာငက ဘယလလပထားသလဆေတာ သ႕အကက

သ႕က YMCA မာထားတာ။ ေကာငးလခ ဘာညာ အကနေပးထားတာေပါ။ ဒါေပမယ အဒမာမေနဘ ကယတ႔န႔လာေနတာ။ ဒါက

သ႕အက႕ဒ႐ငဘာက သတယ။ သ႕အက သ႕ဆလာရင ဒ႐ငဘာက YMCA ကေခၚလာၿပး ခဏတကၾကည၊ ၿပးျပနဆငးၿပး

“အျပငသြားတယထငတယ၊ ကၽြနေတာသြားၾကညမယ” ဆၿပး ၃၇ လမးကေခၚလာတယ။ YMCA န႔ ၃၇ လမးန႔က နးနးေလးကး။

ေတြ႕ေတာ သ႕ညက “ဘာမားထခကသြားေသးလ”တ။ “မခကမပါဘး”လ႔ ေျပာေတာ။ “ဒေကာငေတြ က ဒလပ”တ။ (ဦးၾကငက

အငစအကစထမာ နာမညႀကးပ၊ သဆးေတာ အသက ၁၀၀ေကာၿပ)။

အေရးေတာပဂာနယ

အေရးေတာပဂာနယ႐ကတာက ျဖးတ႔၊ ေတာငငတ႔မာ႐ကတာ။ ေနာကမ ရနကနေ႐ႊ႕တာ။ ကယတ႔က စကထတေတြ

ျဖတေပး၊ ဆငက စတာေပပါေတြ၊ *Wax Paper ေတြဝယၿပး ပ႔ေပးရတယ။ ႐ကၿပးတအခါ ထားဝယကသြားပ႔ရမယ။ ဒါက

အဒတနးက ကေအးေငြက သသြားမယတ။ ကယက မငးမသြားန႔လ႔ ေျပာတယ။ သက အာမခန႔ေနရတာ။ သ႕မာ တ႐တျပည

သြားမယ အစအစဥလ ရတယေလ။ ဒါေၾကာင သအဖမးခရလ႔ ဘယျဖစမလ။ ဒေတာ မငးမသြားန႔ငါသြားမယလ႔။ ကယက သခင

ဗသနးတငေတာ သတယ။ သက အဒမာ ရတယ။ ေနာက သခငဘတးဆတာ ရတယ။ ထားဝယမာ။ သခငဗလက ေစာေစာ

ကထက စစဥထားတယ။ ထားဝယမာ “တယလေဖမငး”ဆတာရတယ။ အေတာႀကးတယ။ အဒကမငး အငဂငနယာက သခင

ဗလန႔ ေကာငးေနဖက။ သက ႀကၿပးစာေရးထားတာ။ လာလမမယေပါ။ ဟတနးက ႐ပရငဖလငထညတ သပးႀကးေတြန႔ အေရး

ေတာပဂာနယေတြက ထညသြားရတာ။ ေရး တဖကကးၿပး ထားဝယေရာကတာန႔ စတခသြားရၿပ။ အဒမာ “တယလေဖမငး”က

ကားေတြက ရေနတာ။ သခငဗလက ေျပာထားတယ။ တစေယာကလာမယ။ အဒဘကကေရာကေအာင ပ႔ေပးလကပါေပါ။ အဒလ

န႔ သခငဘတးတ႔ သခငဗသနးတငတ႔ဆ ေရာကသြားေတာတာေပါ။ Wax paper က လကေရးေရးတာက ကဘဟနး အမားဆး

ေပါ။ ေနာကကက။ စာေရးဆရာ ကကေပါ။ ေျမာငးျမခ႐င ေကာငးသားသမဂၢအတြငးေရးမႉး။ ကဘဟနးန႔ရငးႏးတာ။ ေနာကေတာ

သ႕လကေရးက ဟက သသြားေရာ။ အဒမာတင ကယတ႔ ၃၇ လမးကေရာကလာတာ။ နဂကထကလ သတယေလ၊ တၿမ႕တညး

သားကး။ ဒဂာနယထက စာေတြကေတာ ျဖစႏငတာက သခငဗလန႔ သခငဘဟနးတ႔ပေရးတာျဖစတယ။ Anti-Fascist and

Anti-Colonialist ေပါ။ အကနလးက တြယတာ။ ဒါကေတာ ကယအထငေပါ၊ ဘယေလာက မနတယ မမနတယေတာမသဘး။

ကြနျမနစပါတရ႕ အသအေနန႔ေတာ စၿပးထြကသြားတာ။ အဒကေနစတာပ။ အဒတနးက လကနကကငေတာလနေရးအတြက

ျပညပအကအညယဖ႔ ျပငဆငေနၾကခနေပါ

ကေအးေငြရ႕ တ႐တျပညခရးန႔ ကေအးေငြရ႕အခနးက႑

ကေအးေငြ တ႐တျပညသြားမယဆေတာ သ႕အေဖက ေငြေရးေၾကးေရးကအစ အကနလးစစဥေပးတာ။ ကမငးေရာက

ေတာ ကမငးတကသလကတကတယ။ အဂၤလပစာလ အျခားသေတြထက ထးခၽြနတယ။ ေနာကမ ခကငးကေရာကသြားတာ။

အဒတနးက ဘယလအေျခအေနလဆေတာ တ႐တျပညက ဂပနဝငတာ ေတာေတာေလး နကေနၿပ။ အမေတြက မး႐ႈ႕ပစခ၊ ေရ

တြငးေတြက အဆပခတပစခၾကတာဆေတာ၊ ဂပနေတြကလ ရကၡာ ယလာတာမဟတေတာ ဂပနေတြဟာ ရကၡာအတြက တန႔

သြားတယ။ ဒမာကလ ဘယလျဖစသလဆေတာ အေမရကနစစတပရယ၊ ကမငတနရယ၊ ကြနျမနစရယက သးဖြ႕ေပါငးၿပးေတာ

တ႐တျပညစစေရးက စမခန႔ခြတယ။ ကြနျမနစပါတကလ သ႕ေပာကကားတပေတြဘာေတြန႔ ထထေရာကေရာကျဖစေနၿပ။ ဒ

ေတာ အသအမတက ျပရတယ။ ေခာငရငလငး (ခအငလငး)ရယ၊ အေမရကနကယစားလယရယ၊ ကမငတနကယစား လယ

ရယက ခကငးမာရတယ။ ကေအးေငြကလ ခကငးမာေရာကေနၿပ။ ခကငးကအဒလေျပာငးသြားေတာ စာထညလ႔လ မရေတာ

ဘး။ သက ေခာငရငလငး(ခအငလင)ရ႕ Team ထက ေရာကသြားတာ။ အဂၤလပစာကလ ပေျပာႏငတသတစေယာက ျဖစေတာ

အဒတနးက ေဆြးေႏြးပြတငးမာ သပါတယ။ သ႕ရ႕ Role က စစခငး ေခာငတ႔ ဘာတ႔န႔ ရေနတယဆေပမယ သ႕ Role က ဗမာ

ျပည ကြနျမနစပါတရ႕ Role ပ။ ဟတနးက သတငးေတြ ဘာေတြ ထြကတာက အငမတနနာမညႀကးတ ကခငေခါငးေဆာင ေနာ

ဆငး တ႔ ဟကသြားရင သငတနးက သက ေပးရတယ။ ဒါ ဗမာကြနျမနစန႔ဆငတဟာ။ ေနာကလ အဒလပ။ ေမာန႔ေခာင (ခအင

လငး)က အေရးႀကးတ ဗမာျပညက လေတြန႔ေတြ႕ဖ႔ဆရင သပါတာခညးပ။ ဒေတာ ဘယလျဖစသလဆေတာ ကေအာငႀကးက

အစးရကစၥန႔ တ႐တျပညက သြားသြားေနရတာ၊ အမားအားျဖင ေခာငတ႔ ေမာတ႔န႔ေတြ႕ေတာ ကေအးေငြက ဘာသာျပနတာ။

ဒါက သမသဘး။ ဟတနးက ေခာင(ခ) ရယ၊ ဆကာႏရယ၊ ေန႐းရယ၊ ဦးႏရယ၊ ေနာက အဂစက နာဆာထငတယ။ Peaceful

Co-existance ဘနေဒါငးကြနဖရငေပါ။ ဒါကလ ကမၻာမာ ေတာေတာနာမညႀကးတာဆေတာ ဗမာျပညကအဖြ႕ေတြက တ႐တျပည

က ခဏခဏ သြားရတယ။ အဒမာပ ခဏနားၿပး ႐ရားက ဆကသြားၾကတယ။ ဒေတာ ကေအးေငြက အေရးႀကးတ ေခာင(ခ)တ႔

ta&;awmfykH*sme,f

15

ေမာတ႔န႔ ေတြ႕ၾကတအခါမာ သပါတယ။ ဗမာျပညလာတနးက ကေအာငခငညပါလာတယ။ ခအငလငး လာတနးက၊ ေအာငဆနး

ကြငးမာေတာင ေခာင(ခအငလငး) တရားေဟာေသးတယ။ အေရးႀကးတအခါဆရင ကေအးေငြပါတယ။

အဒ ဗမာျပညက အဖြ႕ေတြ တ႐တျပညသြားၾကတယ။ ၿပးေတာ အဒကတဆင အေရ႕ဂာမနတ႔၊ ဆဗယကယနယတ႔က

သြားၾကတာေတြရတယ။ ေတာေတာမားမားအဖြ႕ေတြ သြားၾကတယ၊ အဒတနးက။ ေမာန႔ ေခာင(ခ)န႔ ေတြ႕တငးမာ သပ စကား

ျပနလပတာ။ အဒတနးကလ မသၾကဘး။ ဘယေတာမသသလဆေတာ ဗမာျပညကအဖြ႕ႀကးတဖြ႕ ဦးႏေခါငးေဆာငၿပးေတာ၊ ဝန

ႀကးခပ ေခါငးေဆာငၿပးေတာ တ႐တျပညကသြားေတာ၊ ဒထမာ မဒယာေတြလ ပါသြားတယ။ အဒမာ မ႑ငကလၾကည ပါသြား

တယ။ သက တကသလမာ ကေအးေငြန႔ က contemporary ျဖစတာကး။ သက ဒအသ ငါၾကားဖးတယေပါ။ ၿပးလ႔ အျပငထြက

ေတာ ကလၾကညက ကေအးေငြက လကလမးဆြၿပး “ခငဗား ကေအးေငြမဟတ လား”ဆေတာ၊ ဟတပါတယတ။ ဒါန႔ ဦးႏဆ ေခၚ

လာတယ။ ဦးႏကသၿပးသား၊ ကေအးေငြ ဒမာရတယ ဆတာကး။ ဦးႏန႔က တၿမ႕ထသားေတြ။ သအေဖအေမေတြန႔လ အားလး

သတယ။ သၿမ႕က ထြကသြားတာလသတယ။ ပထမဆးက ဗလခပေအာငဆနးန႔ထြကဖ႔။ သက ေစာသြားတာ။ ဦးႏက ေတြ႕

ေတာ “မငးအမကစာေရးလား”တ။ သက မေရးဘးလ႔ေျပာေတာ၊ စာေရးေပးလကတ။ ဒါပ။ သအမတ ကလေမာငကလ သန႔အတ

တ Union မာ လပေဖာကငဖကေတြပ။ မငး ငါက မသဘးလားလ႔ ေမးေတာ၊ သပါတယတ။ အဒလ၊ ဆကဆ ေရးက။ သ႕ဆက

ဆနညးက အားလးက ဆကဆတယ။ ျဖတထား ရမယအခါမာလ သကျဖတထားတယ။ ဒမာက ကြနျမနစပါတက မတရားသငး

ေၾကညာထားတာကး။

ကေအးေငြန႔ ကေအာငႀကး ပတသကမႈ

ကေအာငႀကးက ၃၇ လမးမာ ကယတ႔ေနတနးက ခဏခဏလာတယ။ သက ဆယတနးေတာ ေအာငၿပးၿပ။ အဒ တနး

က အလပဝငလပေနၿပလားမသဘး။ ဆလတာက ကေအးေငြန႔ ကေအာငႀကးက ေကာငးေနဖကမဟတဘးလ႔ေျပာတာ။ ဒါေပ

မယ သမးေယာကဖဆတာေတာဟတတယ။ မ႑ငကလၾကည တ႐တျပညပါသြားတအေခါကကမ သသြားတာ။ အဒကမ က

ေအးေငြက ကယတ႔ဆ စာေရးလ႔ရတာ။ ကယဆက ကေအာငႀကးန႔ စာေရးလကတယ။ စြယစကမး၊ ေနာက National

Geographic ဟမာက တ႐တလေတြပရတာ။ စြယစကမးကေတာ ရတယ။ National Geographic ကေတာ ရာလ႔မရဘး။

ေနာကပငး ကေအာငႀကးက တ႐တျပညက တစလတစေခါကေလာကသြားတာ။ ဘာအတြကလေတာ မသဘး။ ေနာကေတာ က

ေအးေငြအမေတြက သ႕အတြက စားစရာေသာကစရာေတြ ထညထညေပးလကတယ။ ကယက စာအပေတြ ထညေပးလကတယ။

သကလ ဒအျပင ဘာမ အဆကအသြယမလပဘး။

ေနာကတစခက တ႐တကျပားမဟတဘး။ ကေအးေငြမသားစက အငမတန တ႐တဆနတယ။ သတ႔သားသမးက

တ႐တအစစန႔မ ေပးစားခငတာ။ ကေအာငႀကးကစစမးေတာ တ႐တစစတယ။ အေဖေရာ အေမေရာ တ႐တပ။ ဒါေၾကာငမ႔ သတ႔

သမးန႔ေပးစားတာ။ ကေအာငႀကးန႔ ကေအးေငြညမန႔ရတာ။ မလငးၾကတ။ သက ခငေလးၾကဆၿပး လပထားတာ။ ကယန႔

ကေအးေငြန႔က တတြတြကး၊ ကယက မလငးၾကက အကသနးေမာင လ႔ေခၚတယ။ ကေအးေငြရ႕ မသားစဓာတပတစပ ဓာတပ

ရ႕ေနာကမာ စာေရးထားတယ။ “သနးေမာင မငးန႔မေအးရ႕ဓာတပ ငါဆပ႔လကပါဦး” တ။ ဓာတပ ထမာ သရယ၊ သ႕မနးမရယ၊

ကေလး(၂)ေယာကရယ။ တစေယာကကေယာကားေလး တစေယာကက မနးကေလး။ သကလ သေနတာပေလ ကယဘယသန႔

အမေထာငကေနတယဆတာ။ ကၾကညေမာငဆးၿပးမ ကၾကညေမာငဇနးက လာေပးတာ။ ဒါက သားကပမတမတယ။ ေပးတ

အထမာ ဗလေကာေဇာပေတြလညး ပါတယ။ ရမးျပညမာ တ႐တျဖန႔ စစထးတနးက စစဆငေရးတနးကပေတြ။ ျမငးစးေနတ

ပေတြ၊ ရေဘာေတြ တပမႉးေတြန႔ စကားေျပာေနတပေတြပါတယ။ ပါေတာ သရနေကာေဇာလာေတာ ေပးလကတယ။ ကေအးေငြ

တ႔ မသားစပကေတာ ကယတ႔ယထားလကတယ။ အဒတနးက ကေအးေငြက အေတာငယေသးတယ။ အသက (၄၀)ဝနးကင

ေလာကေပါ။ (ကယန႔ ကေအးေငြက အသက အတတ၊ ၁၉၁၉ ခဖြားေတြ။ ကၾကညေမာင က ၁၉၁၈ ဒဇငဘာ)။ ကေလးေတြကလ

ငယၾကေသးတယ။ ေတာေတာေစာေစာထက ေပးထားပရတယ။ ေရာကေရာကခငး ေပးမယဆရင ကေအးေငြန႔ကယတ႔န႔ ျပန

အဆကအသြယရသြားႏငတယ။ ကြနျမနစန႔ ကယတ႔န႔ဆကသလျဖစမယဆေတာ သ႕ကပါ အမႈပတႏငတာေပါ။ ဒါေၾကာင သမး

ထားၿပး သမေပးတာျဖစမယ။ သဆးေတာမ သ႕ဇနးကေပးတာ။ ဘယလ သဆေရာကလာလေတာ မသဘး။ ကေအာငႀကးဆက

တဆင ျဖစႏငတယ။ အမတတရေပါ။

ဝါးခယမ သခငသနးေမာင၏ ဘ၀တစတတပငး

ကယတ႔က ဝါးခယမမာ အစကေတာ ခမးသာတ လစာရငးပါတာေပါ။ ေနာကေတာ ဆငးရေတာလ အေတာေလး ဆငး

ရသြားတယ။ အေဖေရာအေမေရာ ေသသြားခတာကး။ အကလပသက ေျမာငးျမေကာငးမာ တကတယ။ အမလပတသက ရန

ကန၊ ၾကညျမငတင ေအဗယေကာငးမာတကတယ။ အဒတနးက အမကလ ပ႔ႏငတယ။ ကယက ဝါးခယမေကာငးက စာေမးပြ

ta&;awmfykH*sme,f

16

ေအာငတာ။ ေအာငၿပးေတာရနကနမာ ေကာငးဆကေနဖ႔၊ ဒါေပမ အေျခအေနမေပးေတာဘး။ အဒမာ ကာလအေတာၾကာသြား

တယ။ ၁၉၃၃ ကေန ၁၉၃၈ ခႏစ အထ ေပါ။ ၅ ႏစေလာကကြာသြားတာ။ ကေအးေငြတ႔က အဒေတာ Senier (Senior ျဖစပါ

တယ။) Inter ေရာကသြားၿပ။ ကယက ကေကာငးတာက အဒႏစမာပ ကယအကက ေကာငးျပနထားလ႔ ေကာငးျပနတကရ

တယ။

ဒါေၾကာင ဒ Movement မာ ေကာငးသားအျဖစန႔ပါသြားတာ။ ေနာကတခက အားလးေခါငးေဆာငေတြကလ ရငးႏး

ၿပးသားျဖစေနတယ။ ကေအးေငြတ႔၊ ကၾကည ေမာငတ႔န႔ေပါ။ ကဘဟနးဆရင ကြနျမနစပါတက သစစဥတ သငတနးတကရာမာ

ကယပါတယ။ သခငစး သငတနးေပးတာ။ ကယရယ၊ သခငဗသနးတငရယ၊ မစတ႔လငမယားရယ၊ RET ဦးေကာၿငမးရယ၊

ေနာက မေစာျမ(အလနမေစာျမ)၊ ေနာကမႏငးဆ၊ ေနာကၿပးေတာ ရခငက ကေအာငတငလားပ၊ ေနာက ကေကာရငက သလာ

မယဆဆမာ သခငသနးထြနးက ရခငကျပနလႊတလကတယ။ (၁၀)ေယာကမာ ကေကာရင တစေယာကပ မတကႏငတာ။ သင

တနးက ကြမးၿခကနး အငဂလမာေပးတယ။ သခငစးသငတနးေပါ။ အဒါၿပးေတာ ေဒးဒရကေျပာငး၊ သခငျမသြငတက အေပၚထပ

မာ သငတနးေပးတယ။ သငတနးေပးတာေတာ သခငစးကမားတယ။ သခငဘဟနးလ ပါတယ။ သငတနးက တခထပရတယ။

သခငစးသငတနး။ ဂပနေခတမာ။ ဗလေကာေဇာတ႔လ သြားတကတာပ။ ကယ သာယာ၀တေထာငက ကဖးေသးတယ။ သာယာ

၀တေထာငက သပၾကမးတာ။ ေထာငေရာကေတာ အဝင၀ကစၿပး ႐ကတာ ကယတ႔ေနရမယေနရာအထပ႐ကတာ။ ေန႕တငးလ

မနကတခါ ညတခါ ထတ႐ကတယ။ ကယတ႔က ဖမးတာက ကြနျမနစပါတ ေတာခၿပးမဖမးတာ။ မတရားသငး ဥပေဒန႔ဖမးတာ။

ဗမာျပညတျပညလးမာရတ ပဒမ (၅)ေတြအားလးက သာယာ၀တေထာင ကပ႔ေတာ၊ ၁၉၄၈ ခႏစေပါ။ ဖမးေတာ ကယတ႔က

ေျမာငးျမေထာင၊ ပဒမ ၅ န႔ဖမးတာ။ လယသမားေတြကလ ဖမးတယ။ သာယာ၀တေထာငပ႔ေတာ လယသမားေတြကပါပ႔တာ။ လ

၃၀-၄၀ေလာကရမယ။ ေနာကအလနေတြ၊ ပခကက အလနေတြက ေျမာငးျမ ေထာငပ႔ထားတာ။ သတ႔လပါလာတယ။ ေရာက

တာန႔႐ကၿပး ေကာငးတာေတြ အကနယထားေတာတာပ။ ေထာငမႉး၊ ေထာငပငဆတာေတြက မေတြ႕ရဘး။ တနးစးတ႔ဘာတ႔န႔ပ

ေတြ႕ရတာ။

ေနာကေတာ လာ႐ကရင စစဥထားၿပးၿပ။ ဒေကာငေတြက အေသသတၿပး ေအာကကပစခမယေပါ။ အဒရကမာပ

လႊတေပးလကတယ။ သာယာ၀တေထာငက အစးရအဖြ႕ၾကားထအထ အေတာနာမည ႀကးသြားတာ။ ကယကေတာ သာယာ၀တ

ေထာငကေန အငးစနေထာငက ေျပာငးေပးတယ။ ဗလလကာက ဒတယဝနႀကးခပ။ သက ကယန႔လရငးႏးတယ။ လကၾကည

ေတာ စာရငးထမာ ကယနာမညပါလာေတာ သာယာ၀တေထာငကေန အငးစနေထာငက ပ႔လကတယ။ ဒါေတာင ဖနပခၽြတယ

ထားလကေသးတယ။ အငးစနေထာငကေတာ B Class ျပနရတယ။ အငးစနေထာငမာ ဦးေစာအမႈမာပါတ ကပၸတနဗဗယနန႔က

တတကထ ေနရတာ။ ဟဘကအစြန ဒဘကအစြနထားတာ။ အျခားအကဥးသားေတြ မရဘး။ အဒမာ ဗဗယနရတယ၊ သခငစးရ

တယ။ ေနာက ဗလသနးတနန႔ ဗလေအာငမငး ကယတ႔ပါတက။ ဗလသနးတနန႔ ဗလေအာငမငးက ဗလေအာငႀကးက လာလာ

ေတြ႕တယ။ လာေတြ႕ေတာ ကယက ေထာငမႉးႀကးကေျပာတယ။ ဗလေအာငႀကးန႔ ေတြ႕ေပးပါလ႔။ ကေအာငႀကးက ကယ ဒ

ေရာကေနမနးမသဘး။ ေတြ႕ေတာ ကယက မလငးၾကကေျပာေပးပါ ဖနပကေလး ဘာေလးပ႔ေပးပါလ႔။ အျခားဟာေတာ မလပါ

ဘး လ႔။ မနကေျပာၿပး ေန႔ခငးေလာကၾကာ ေရာကလာတယ။ လြယအတႀကးန႔။ ဖနပေရာ၊ စြတကယေတြေရာ၊ ပဆးေတြေရာ၊

သြားတကေဆးေတြေရာ ပ႔လာတယ။ အဒကေနၿပး လြတလာတာ။ သာယာ၀တမာ (၂)လေလာကပၾကာတယ။ အငးစနမာက

တပတႏစပတအတြငး လြတတာ။ ေထာငထမာ ဖ.ဆ.ပ.လ သတငးစဥဖတရတယ။ မခငစက သာယာ၀တေထာငအေၾကာငး ေရး

တအခါမာ အျမငမနရၾကလ႔ ျပနလႊတလကတာလ႔ေရးတယ။ ဒလေရးေတာ သ႕က ထခကတာေပါ။ တၿမ႕ထသားဆေတာ ေျပာက

ေျပာရမာေပါ။ ေထာငကထြကလာေတာ မခငစဆ ဖ.ဆ.ပ.လ မာ သြားေတြ႕တယ။ ေတြ႕ေတာ ေရးတာေတြ မေကာငးဘး၊ ကယ

ကထခကမယလ႔ ေျပာလကတယ။ ေနာက ဘယေတာမ သ ဒါမးမေရးေတာဘး။ ၿပးေတာ ဦးဗေဆြရတယ၊ ဦးဗေဆြန႔ ေတြ႕ဦး

မလားတ။ ေတြ႕မယဆၿပး ဝငသြားေတာ၊ “ဘယလလကြ မငးတ႔သာယာ၀တေထာင”တ။ ကယက “ကၽြနေတာေျပာစရာ မလဘး

ခငဗားအကနလးသၿပးသား” လ႔ေျပာေတာ။ မဟတပါဘးကြာ၊ ငါလမသဘးတ။ ကႀကးႏလ မသဘးတ။ သတ႔အကနလးက လႊတ

ေပးမာပါတ။ ကယက စကားထပရညလကေတာ “မခငစ၊ ဒေကာငေတြက ဒလပ”တ ေျပာတယ။ ကယကေတြ႕ရင သက ဘဟနး

Selection လ႔ေျပာတာ။ ဒေကာငေတြက ဘဟနး Selection တ၊ သကအထငမေသးဘး။ မခငစ (ခငႏငးယ) က ဦးႏရ႕ ညမ

အျဖစန႔ အခမ ဖ.ဆ.ပ.လ ေရာကလာတာ။ ဖ.ဆ.ပ.လ သတငးစဥ မာ အယဒတာျဖစတယ။ အခလေတြသာေရးရင သသြားၿပ

ေပါ။ ကယေျပာၿပး ေနာကထပသ မေရးေတာဘး။

ဝါးခယမသခငသနးေမာင

ta&;awmfykH*sme,f

17

ကၽြနေတာ ၾကားဖးသလ ေျပာဆပါမည (၃)

A-ၿငမး

သခငေဇယ

(အပငး ၁)

ေနာကခႏငငေရးသမငး

ဒတယကမၻာစစအတြငး ဗမာျပညလြတေျမာကေရးလမးရာႀကၾကရာမာ သခငေအာငဆနးန႔ သခငလၿမင တ႐တျပညကြနျမနစ

ပါတဆအသြား-အမြငေရာက၊ အဆကမရ ေယာငေပေပျဖစေနရာက ဂပနျပညေရာကသြားတအေၾကာငး ႏငငေရးသမားတငး သ

ၾကမာပါ။

ဒါေပမ ကဗဟနးတေယာကတညး လမးေဖာကထားတကစၥေတာ သသရားပါတယ။ အဒကာလက ဗမာျပညမာ တရတ

ကြနျမနစပါတ အဗာဆးကလာပစညးတခ တညရေနခၿပး ျဖစပါတယ။ ကဗဟနးက သတ႔ထက တေယာကန႔ ခတမထားခတယ။

ta&;awmfykH*sme,f

18

ဂပန ခခဆန႔ကငေရးအတြက တ႐တကြနျမနစပါတရ႕ အေတြႊအႀက၊ အႀကဥာဏေတြ ယခငလ႔ သစညး႐းထားတ ဆကသားတ

ေယာက တ႐တျပညက လႊတပါတယ။ သခငေအာငဆနးတ႕ အမြငကေန ဂပနေခၚထတသြားတာ သၿပးတေနာက ကဗဟနး စ

စဥတာ ျဖစတယ။ သေရြးလႊတလကတသက တ႐တႏြယဖြား ၀ါးခယမသား သခငေဇယဆသပါပ။ သြားရမယၿမ႕၊ ေတြ႔ရမယသ၊

ေတြ႔ရမယေနရာ၊ ေတြ႔ရမယအခန …. စသည အကနစစဥလႊတလကတာပါ။ ဒါေပမ သခငေဇယက တ႐တေသြးပါတယဆေပ

မယ တ႐တစကား၊ တ႐တစာ…. တလးမ မေပါက၊ ကနကနေျပာရရင အမသာတကခငတာေတာင ပဆြျပၿပး ေမးရတာပါ။ အဂၤ

လပလ တတသေတြ႔ရငေတာ အဆငေျပပါတယ။ အခကအခအမးမး ေကာျဖတၿပး ေနာကဆးသြားရမယၿမ႕က ေရာကသြားပါ

တယ။ ေနရာလညးမာတအတငး ေတြ႔ထားၿပ။ ဒါေပမ ခနးတရကမာ သတမတထားတအခနထက ၅ မနစေနာကကၿပးမ ေရာက

သြားခတယ။ ခနေကရတ အပစးမႈေအာက တငးကပလြနးတ UG စညးကမး သတမတခကအရ ဆကရမယ တာ၀နခန႔ မေတြ႔

လကရေတာ ပါဘး။ သခငေဇယန႔ ကၽြနေတာတ႔က ပနဆနး ေရာကမ ေတြ႔ဖးၾကတာပါ။ သ႔ တ႐တနာမညက “၀မငး”ပါတ။

(အပငး ၂)

တ႐တျပညထမာ-

တေကြ႔တပတႀကး တ႐တပါတကလကရာရငးန႔ ေနာကဆးေတာ ရေဘာခအငလငးကငထားတ တပေပါငးစဆကဆ

ေရးဌာန တာ၀နခ၊ သ႔ေယာကၡမေလာငးႀကးန႔ေတြ႔၊ ယငအနးန႔ လကလမးမတ ေပါကအနးမာ ထားတယ။ သတ႔ဌာနေကာငးမာ

အဂၤလပစာ ဆရာလပရငး တာ၀နခရ႕သမး (တကသလေကာငးသ) န႔ေတြ႔ၿပး နဖးစာရြာလယျဖစခတယ။ ၀နႀကးခပဥးႏန႔အဖြ႔

ပကငးလာၿပး ဥက႒ေမာ၊ ၀နႀကးခပ ခအငလငးတ႔န႔ ေတြ႔ေတာ ျဖစသြားတ ကေမာကကမ ကစၥေလးတခ႕ သေျပာျပဖးတယ။

ေကာငးသား ေကာငးသေလးေတြက ေလယာဥကြငးမာ “ႀကဆပါ၏”လ႕ေအာ - ပနးစညး ဆကသက ဆက-လပဖ႔ ျပငၾကတယ။

ဒါေပမ ‘ႀက-ဆ-ပါ-၏’ က ပပသသ မဆႏငၾကလ႔ ဒကၡေရာကေနစဥ - သက ၀ငေျဖရငးေပးခရတယ….တ။ တ႐တလဂဏနး ၄

လး အဆခငးတယ။ ၉ (က) - ၄ (စစ) - ၈ (ပါ) - ၁ (ယ) - န႔ အလပျဖစသြားတယ။ တခါ ေဆြးေႏြး၀ငးမာ ဗမာလ ဘာသာျပနတ

ရ ေဘာက တတကက မျပနႏငျဖစေနလ႔ ခအငလငးက သ႔က အေခၚ လႊတရတယ။ သ၀ငလာေတာ ဗလေအာငႀကးက မတမ

သြားကာ “ဟာ-မ႔ႀကး”ေခၚၿပး ထ, ဖကပါေတာတယ။ (သ႔ႏမ ေဒၚခငေလးၾကန႔ ေအာငႀကးက ယထားႏငၾကၿပ)

(အပငး ၃)

ပနဆနးေခတ

၁၉၇၆ ခႏစမာ ဗလမးခပ(ေဟာငး)ေကာေဇာန႔ သားသမးေတြ အေရ႕ေျမာကစစေဒသ ေရာကလာတယ။ ပါတေခါငး

ေဆာငေတြန႔ ေတြ႔ဆၾကေတာ သၿပးကၽြမးၿပး လပေဖာကငဖက-လေဟာငးေတြက မားတာမ႔ ဟတဟနမရ။ ထးစအတငး တ၀ါး၀ါး

တဟားဟား ျဖစေနၾကစဥ-“ဘယမာလ သးဆယသေတြ ေခာတယဆ”ဆၿပး ေဒါကတာလေကာေဇာက ၾကညပါတယ။ ေနာကမ

မတခကျပတာက “နာမညက ‘လလ’ ‘လလ’န႔ လလညး မလဘန႔ ……. ”ဆေတာ ကၽြနမက “ဘယလ အဘးႀကးပါလမလ႔ စတ

ထ ကြကခန ျဖစသြား႐ေလာက ရေပမယ - ေဒါပြသြားတာက ေဖေဖပ၊ မကႏာႀကးက န….လ႕၊ သ႔သမး မလဘးေျပာလ႔ စတဆး

တာေလ၊ အေၾကာငးမသခငကေပါ။ ၾကာၾကာေပါငးၾကညမ ေမေမေရာ ကၽြနမတ႔ မသားစပါ - သ႔က သပခငၾက မငၾကတာ….”လ႔

မ႐ႈယဥက ေျပာဖးတယ။

ta&;awmfykH*sme,f

19

မငးေယာငးတကပြကာလ

၁၉ရ၉-၈၀ ခႏစအတြငးမာ အေရ႔ေျမာကစစေဒသက မငးရနေအာငထးစစ၀ငတယ။ ဒါက ဟန႕တားႏငဖ႔ ၈၁၅ စစေဒ

သရ မငးေယာငးဗဟာကတကခက သမးပကဖ႔ ပါတဗဟက ဆးျဖတခတယ။ ဒအခနမာ သက ၈၁၅ စစေဒသရ႕ ႏငငေရးမး ရ

ေဘာေအးေငြ ျဖစေနပါၿပ၊ သေရာကတႏစ တကပြစ,ေပၚတာပါ။ အေရ႕ေျမာက စစေဒသက တပေတြ ၈၁၅ ဘက တဖြဖြ ၀ငေန

ၾကၿပ၊ ၆ လပငးကနေလာကမာ တကပြကဥးစးမယ ဗဟစစေကာမရင အတြငးေရးမး ရေဘာတငရန႔ သ႔႐းအဖြ႔ ကၽြနေတာတ႔

တေတြက တဖကလမးက လညၿပး ဌာနခပ မနဖငက ေရာကသြားၾကတယ။ သက တကတကၾကြၾကြလနးလနးဆနးဆနးန႔ အ

ေတာေပာေနပပ။ “ဆရာတ႔ လာၾကၿပလား၊ ဆရာတ႔က အားကးထားတာ၊ မတေလာကသားေလာကျဖစေအာင နာနာေဆာေပးရ

မယေနာ။ ဒါက ဆရာတ႔တာ၀န၊ ကပတာ၀နမဟတဘး၊ လအပတာေတြ ျဖညဆညးေပးရမာက ကပအလပ-လခငတာ ေျပာ

….”ထးစအတငး သ႔ရ႕ ရႊတေနာကေနာကအသန႔ ႀကဆေနပါတယ။

ဌာနခပတခလးလညး လႈပလႈပရြရြ ျဖစေနၾကၿပ။ ဒါေပမ တကယတကဖ႔ ျပငထားတရကပငးမာပ ၈၁၅ တပေတြက

ဥးစးၿပးတကမယ စစဥးစးမးရေဘာစငးလငးက ငကဖား အႀကးအကယ တကေနပါေတာတယ။ သ မဥးစးလ႔မျဖစ။ ရနသ႔ကနး

ေတြ ခကတတေတြက သက အႀကမႀကမ အနးကပ အကၾကည ထားၿပးသားလ။ ရကေရႊ႔လ႔ျဖစမျဖစ ေခါငးေဆာငေတြ စဥးစားၿပး

ေခါငးပေနၾကခန- တကမယ (ယ) ရကေရာကၿပ။ လငးလငးခငး ရေဘာစငးလငး လနးလနးဆနးဆနး ေရာကလာတယ။ ရေဘာ

တငရက အေလးျပၿပး “ႏငငေရးမး ကၽြနေတာေနေကာငးသြားၿပ၊ ထြကေတာမယ” လ႔ သတငးပ႔တယ။ တကယတကလကၾက

ေတာ - မငးေယာငးဗဟာကနးက သပအရငးအႏးမေပးလကရဘ သမးပကလကႏငတယ။ ဆးတာက ဗဟာမးလပသ ထြနး

ၾကည (ေနာင ဒဗလခပႀကး) က မငးယဘကေရာကေနခနျဖစလ႔ လြတသြားပါတယ။ ေအာငပြခသတငးေတြ မမတ႔႐းခနးဆ လမ

၀ငလာေနတယ။ ဒေလာကန႕ ေကနပလ႔မျဖစ။ ထြနးၾကညေရာကေနတ မငးယ ေကာဟလြယ စခနးတကဖ႔ ျပငဆငစရာ ျဖည

စြကစရာေတြ ဆကတကလ လပၾကရပါတယ။ တရကႏစရကအတြငး ေကာဟလြယစခနးက စးျမငရတ ထငးရးေတာငကနးေပၚ

ကၽြနေတာတ႔ ႀကေရာကေနပါၿပ။ ရေဘာတငရ၊ ရေဘာထြနးလြင၊ ရေဘာေအးေငြန႔ ကၽြနေတာတ႔ ႐းအဖြ႔ေတြမာ ညကတညးက

ေရာကေနတာျဖစၿပး အပလကရသညမရ။ မကစေတြ ကနးစပေနတယ။ ရနသစခနးဘက တး၀ငကပေနတ တပေတြဆက သ

တငးပ႔သ နားစြငေနမၾကတယ။ ေသနတသ ဘယအခန ထေပါကမလ ေစာငၾကညၾကတယ။ ေခါငးေဆာငေတြန႔ ေကဒါတခ႕ မန

ေျပာငးကယစ ျဖစေနၾကၿပ။ ဒါေပမ အခနေကာငး မမလကၾကပါ။ လငးလငးထနမ ေသနတသက ထြကလာႏငပါတယ။ ေဒသ

မကၽြမးတ တပမ ၆၈ က တပေတြမ႔ တပမမးရေဘာထြနးလြငခမာ စတမရညႏင၊ တဟငးဟငးန႔ ႏာမႈတေနရာပါတယ။ တေန႔လး

လလ တကၾကရတ တကပြပါ။ ေန႔ခငးမာ ရနသ႔စခနးက လေတြလကနကခဖ႔ တနးစေနၾကပါၿပ။ အဒအခန ရနသ႔ေလယာဥ ၄-၅

စး ၀ပလာၿပး ဗးႀကပါေတာတယ။ ရနသေတြ အသကရေပါက ေခာငသြားၾကၿပေပါ။ (ဒကစၥ ထားလကၾကပါဥးစ႔) မမတ႔တပေတြ

က တကလက-ရနသက ဗးႀကလကန႔ ေန႔ခငး သအပေနကအခန ေရာကလာပါၿပ။ ဗးႀကခရတအထ ကၽြနေတာတ႔ ေတာငကနး

လညး မလြတပါ။ ဒါေပမ ဗးေတြ ဘယေလာကႀကႀက၊ ေသနတေတြ ဘယေလာကပစပစ သကေတာ ေဟာကသေပးၿပး တထမာ

အပေနပါတယ။ ေနာကဆးၾကားျဖတသတငးေတြ ေခါငးေဆာငေတြဆ လညျပေနတ ကၽြနေတာ သ႔တနားအေရာက ေလယာဥ

ေတြ တပတ၀လာၿပး ကၽြနေတာတ႔ကနးေပၚ ဗးႀကခတာန႔ - သစပငႀကးတပငေဘးထငခလကစဥ သ႔တထက အသတသ

ထြကလာပါတယ။ “ေဟေကာငေတြ ရမးမလပန၊ မေတာ ေ-ြ း မနေနပါဥးမယ”…. တ။ ေနာကေတာ ‘ေဟာကသ’ ……

(အပငး ၄)

တတယအႀကမပါတကြနဂရက

၁၉၈၅ ခ၊ ပါတကြနဂရကမာ ေရ႕လပငနးစဥေတြ ပါလာပါတယ။ ၁၉၈၆ ခ(မတလ-ဧၿပလ) ေရာကေတာ တပေပါငးစ

လပငနးအတြက ပနဆနးမာ မဒတန႔ ေဆြးေႏြးပြလပခတယ။ KIO မ ဥးဘရနဆငး၊ KNU မ ဥးစးေအာင၊ SSPPမ ဗလခပ

ေဆထင၊ KNPPမ ဥးထဘးဖ၊ ဥးရယမငတး၊ NMSP မ ႏငေအာငတငစသတ႔တကေရာကလာၾကတယ။ အားလး ရႊငရႊငလနးလနး

တကတကၾကြၾကြပါပ။ သေဘာတညခကေတြ လကမတထးအၿပး ႏႈတဆကဧညခပြ အေၾကာငးေဖာျပခငတယ။ ယမကာပြဆ

ေတာ အေျပာအဆမာ ဘရတေတြ ေပါကလာၾကတယ။ အသေတြကယလာတယ။ ေခတပညာတတ ေတာေတာမားမား စမတ

၀ငးဆေတာ ခြကေျမာကဆေတာငးၾကရငး တခ႕က ဘလမႈတၾကတယ။ ဒအထမာ ၿမစစ မေနတတတ အဂၤလပစာျပဆရာ သ႔

ta&;awmfykH*sme,f

20

အသက အကယဆး-ဒါက ခပလမးလမး လႀကး၀ငးကေန အကခတၾကညေနတ အဘးႀကးတေယာကရ႔ မကႏာရပမကႏာကက

သသတမထားမ-ရေဘာထြနးျဖစပါတယ။ အခနကလညး လငလာေတာ -“ဗဟ႐းျပနမယ ရေဘာေတြ ကားေပၚတကၾက”လ႕ ခပ

ကယကယ ေအာလကတယ။ သလညး မေနသာဘ ထလာရတယ၊ ေကဒါတခ႕န႔ ကငးအဖြ႔ တ၀နး၀နးန႔ ထရပ ကားေပၚတက

ေနစဥ - “ခငဗား ေရ႕ခနးကထင” လ႕ အမန႔ေပးခရတယ။ ဒါေတာင “အစကႀကးက ညေလးကခစလ႔ ေရ႕ခနးက ေခၚတာလား”

လ႔ ေနာကမေအာင ေနာကလကေသးတယ။ “မဟတဘး။ လရငးတေနရာေရာကရင ေခာကထကနခလကခငလ႔”ဆတအသ

ရေဘာထြနးဆက ထြကလာတယ။ (မတခက-‘အစကႀကး’လ႔သာ ေခၚေနတာ-သက ရေဘာထြနးထက အမားႀကး အသကႀကး

ပါတယ။ ရေဘာဥးတင(BKZ) ထကေတာင တႏစေလာက ႀကးသပါ။

ပါတ ဗဟေကဒါေကာငး …. ေကာငးအပႀကး

၈၅ ခ ကြနဂရက စတဓာတန႕ ၈၆ ခႏစ ေကဒါေကာငးဖြငေတာ သကေကာငးအပ၊ ကၽြနေတာက ႐းအပျဖစလာခ

တယ။ ေကာငးမာ ရေဘာခငေမာငႀကးက ‘ႏငငေရးေဘာဂေဗဒ’၊ ရေဘာစသက ‘အဘဓမၼာ’၊ ရေဘာ တငရက‘ပါတသမငး’ ၊

သက ‘ပါတတည ေဆာကေရး’ဘာသာရပ ပ႔ခတယ။ တျခားဆရာေတြ လာပ႔ခတအခါ သလညး ေရ႕ဆးခတနးမာ ထငၿပး ရက

မပက ေကာငးတကပါတယ။ အျပနအလနျငငးၾကခၾကရင သလညး စတအားထကထကသနသန ၀ငေဆြးေႏြး၊ ၀ငျငငးခပါ

တယ။ ဒါေပမ သ႕အပခနေရာကရင တခါတခါ ငကငကသြားေလရတယ။ ေဟာကတအခါလညး ရတတတယ။

အဘးႀကး ရေဘာဥးၾကညၿပင(၇၅ အရနဗဟေကာမတ) တခါက ေျပာဖးတာ ရတယ။ “ကေအးေငြႀကးန႕ ႀကရင ေမး

ၾကညစမးပါ၊ ေမရင ဘာေၾကာင အပႀကးျဖစရသလ” လ႔ ေထာငေပးတာပါ။ တခါမာေတာ သ႔သားေရ ပကဆအတ ကၽြနေတာ

ေရ႕မာ ဖတခန လြတကၿပး ဖြာလနႀကကနပါတယ။ စာရြကအပငးအစေတြ၊ ေငြစကတခ႕န႔ ဓာတပေဟာငးတပက ေတြ႔လကရ

တယ။ ေဟာငးႏြမးေနၿပျဖစတ ဓာတပက ေကာကၾကညလကေတာ ေဒၚေမရငပ ျဖစေနပါတယ။ ဒါန႔ ရေဘာ ဥးၾကညၿပငက

ေတာ ေမရင အပႀကး ဘာေၾကာငျဖစသလလ႔ ဥး၀မငးက အေမးခငး ေနတယ….ဆေတာ ရယေနတယ။ ဘာမမေျဖ။ (ဒါေပမ

ကၽြနေတာလပႀကးျဖစေနတာက သမ႐ႈဆတ၊ သန႔ ရငးႏးတရေဘာမေတြက ‘ခငဗားတ႔အစကက ပစမထားန႔ေလ၊ (---) န႔ဆ

မေတာလား၊ ၾကညကကလပၾကပါဥး”လ႔ ပေတာငပနးပင လပတတပါတယ။) သ႔အမက ပ႔လကတ စညသြတဘး၊ တ႔ပါကနး

(တ႐တပငါးပ) န႔ ၀ကအေခာငး…. စသညတ႔ကေတာ ေကာငးဖက ပ႔ပါတယ။ ေဖာလဖားတာက သမႀကက၊ စေပါငးစတဓာတပ

ႀကကတယ။

တခါမာ တပမ ၆၈ ေကဒါ ရေဘာ စနးေမာငက ကၽြနေတာတ႔ ထမငး၀ငးထ အေငြ႔တေထာငးေထာငးန႔ ဟငးတပနးကန

လာခပါတယ။ သက ‘ဘာလ႔လာေပးတာလ’ေမးေတာ ရေဘာစနးေမာငက ကပာကယာန႕ ေကာငးသငခနးစာထက စာတပဒ

ေအာပါတယ။ ‘ဒါဘာစတဓာတလ’….။ သကလညး ျပနေျဖလကတယ။ “အဒါ ငေပါစတ ဓာတပ….”တ။

(မတခက- ေကာငးသားေတြထမာ ေကာကညလငလ တပမဟာေကဒါေတြ၊ ခ႐ငအဆင ေဒသကလာတေကဒါေတြ

ဟာ ကယဘာသာ ကယခကစားၾကတာ ရတယ။ )

သန႔ကၽြနေတာ အတအပ၊ အတေန၊ အတစားဆေတာ ပရငးႏးလာတယ။ သ႔အေၾကာငး သ႔စတဓာတက ပသလာ

တယ။ ဗမာျပညထက တ႐တျပညေရာကေနတ ကခင၊ ကရင၊ ဗမာရေဘာေတြေပါငးၿပး အေရ႕ေျမာကစစေဒသ ထေထာငမၾက

ေတာ ေတာေတာမားမားက ေကဒါႀကးေတြ ျဖစလာခတယ။ တ႐တျပညထ သတ႔ အလပလပခတ စက႐၊ လယယာဌာနေတြက

အမးသမးေတြန႔ အမေထာငကခၾကေတာ အမးသမးေတြကလညး ေရခနရသေလာက ေကဒါႀကးငယေတြျဖစ၊ အခြငအာဏာ

ေတြ ရလာခတယ။ ဒအထက တခ႔ဟာ ေအာကေျခလြတလာၾကတာက သၾကညမရဘး။ “လတနးစားမနေပမယ လတနးစားစတ

ဓာတမရရင အလကားပ၊ ေဖာကျပနသပ။ PLA က တဘကက သမးေတာ ဘရငျဖစသက လကနကခၿပ၊ မဖရားက ဆကတက

တယ။ သဟာ လယယာမး႐းက လာသပ…. ”ဆၿပး ကၽြန ေတာက လတနးစားပညာေပးတာ လပဖးတယ။

ta&;awmfykH*sme,f

21

(အပငး ၅)

အေထြေထြ

သက ဥက႒ရ႕အတြငးေရးမး ေတာကေလာကလပလာသျဖစတယ၊ ဥက႒လညး မေနရ၊ ေနာကေနာကေျပာငေျပာငပ။

ကနအဘးႀကးေတြကလညး သ႔က စ,ေလေနာကေလရတယ။ ဥးေမာငေမာငစန (ဒတယ အႀကမကြနဂရက အရနဗဟေကာမတ)

က “ဥက႒ေမာကေန ကပတ႔ဥက႒ဆ လႊေပးေတာ ခငဗားသြားေတြက ေရတြကၿပးမ လကခတာ ဟတရ႕လား”….တ။ ပခး႐းမ

ေခါငးေဆာငေတြရ႕ဘ၀န႔မတ။ အခနပေလးေတြရတအခါ တေနရာရာမာ ဆမတအခါ ဒလပ ရငးရငးႏးႏး ဆကဆေလရၾက

တယ။ ဒါေပမ မန႔ပတသကလာရင၊ သေဘာတရားဆငရာ ၀၀ါဒကြလာလ႔ ျငငးၾကခၾကရငေတာ ဘယသမမေလာ။ မကႏာေၾကာ

ေတြ တငးလာတတၾကတယ။

သဟာ ဥက႒စကား နားေထာငတယ။ ကယကယကယ ေတာငးဆမႈရတယ။ ၈၁၅ က ႏငငေရးမးအျဖစ (၁၉၈၀-ဇနန

၀ါရလ) လႊတလကေတာ (၁) ေအာကေျခရေဘာေတြန႔ မကငးကြာပါေစန႕။ အတေနထငစားေသာကပါ။ (၂) လကေဆာင

ပစၥညးက သတထားပါ-လ႔ မာလကတယ။ ဒါေၾကာင ဘာပစၥညးမ လကမခဘေနခတယ။ ၾကာေတာ ၈၁၅ မာ ကနေကဒါေတြန႔

စညးလးညညြတေရး ပကခတယ။ အလပမျဖစလ႔ ၃-၄ ႏစအၾကာမာ ျပနေခၚခရတယ။

သက ၇၅ ပါတဗဟ ဖြ႔စဥက အရနဗဟေကာမတ။ ၈၅ တတယအႀကမ ကြနဂရကၿပးေတာ ဗဟေကာမတအျပည ျဖစ

တယ။ ဗဟအတြငးေရးမးအဖြ႔၀ငလညး ျဖစတယ။

ဒါေပမ ဗဟစခနးမာ သေပါငးတာက ႏပေခးတြလြ ကေလးေတြပ။ ၃-၄-၅ ႏစသား ကခင၊ ကရင၊ ၀၊ ဗမာေလးေတြန႔

အေရာတ၀ငလပၿပး မန႕ပသေရစာ စားခငတသ ငါအခနးကလာလ႔ ဖတေခၚထားတယ။ ဒါေပမ တခကကေတာ အကကခရမယ

….တ။ ေခးေညႇာေတြန႔ ပါးက တကယလညးကကပါတယ။ ကေလးေတြက မန႔လညးစားခင၊ အကကခရမာလညးေၾကာကေတာ

မသြားခင သြားသငမသင အစညးအေ၀းထငၾကရတယ။ သပဆာလြနးမ မာနတငးၿပး အကကခၾကတာပါ။

သက ရေဘာထြနးက သပခစတယ။ ရေဘာထြနးကလညး သေယာဇဥႀကးတယ၊ ၁၇-၃-၉၆ သကြယလြနတသတငး

သြားေျပာေတာ မကရညေတြ ၀ငးေနတယ။ “ကေအးေငြက ဗမာျပညျပနၿပး ေသခငတာ-ခငဗားေသရင -ျပာတခ႕ မသားစဆက

ေတာငးၿပး ဗမာျပညျပနပ႔ေပးပါမယ-လ႔ ကတေပးထားခရတယ….လ႔ ေျပာထားတာ ရေၾကာငး” ေနာကပငးမာ သရတယ။ သဟာ

UG ဘ၀က လာသမ႔ လ႕၀ကေရးစညးကမးက ထနးသမးတ အေလအကငရတယ။ ၂ ပါတ ခြလပလာသျဖစလ႔ တာ၀နလညး

ႀကးပရတယ။

အထကပါအခကတခ႕ ကၽြနေတာေရးႏငတာက (တခ႕က) ရေဘာထြနးေျပာလ႔ သရတာျဖစတယ၊ တခ႕က အဘး

ႀကးတခ႕ဆက သရတာျဖစတယ။ သ အနားယသြားၿပးတေနာကမာလညး ပါတအတြက အေရးႀကးတ အလပတခ႔ လပေပး

သြားပါတယ။ သ႔လကေရးမေတြ မကစထမာျမငေယာငဆပါ။ အဂၤလပလထတတ စာအပတခ႕ ရေဘာထြနးဆသာမက ဖတ

သငတ ရေဘာတခ႕ဆ ပ႔ေပးပါတယ။ ကေလးေတြကလညး သမေမ၊ နယစပမာ ကနရစတ ရေဘာေတြရ႕ သားသမးေတြ ပညာ

ေရးအတြက ရနပေငြက လစဥမျပတပ႕ေပးခတယ။ ေနာကဆး ေဆးရတကေနစဥမာပင သ႕ေထာကပေၾကးေလးက သ႕သားက

ထတလာၿပးေပးေတာ “ငါပါတက ကေလးေတြအတြက ေငြပမန ပ႕ေပးေနတာ၊ ဒလ မပ႕ရေသးဘး။ မငးပ႕ေပးပါ။ ေနာကလ ငါေငြ

ထတလာရငလညး အဒါက ပ႕ၿပးမ ကနတာ ငါကေပး” လ႕ မာရာတယ။ ခ သကြယလြနသြားတာေတာင အႏစ ၂၀ ေကာပါၿပ။

မေမမေပာကစေကာငးတ သမငး၀င ပဂၢလတဥးျဖစလ႔ ျပနလညေဖာထတလကရျခငးျဖစပါတယ။

A-ၿငမး

၁၀-၁၁-၂၀၁၇။

ta&;awmfykH*sme,f

22

ဗမာျပညမာအမးသားစညးလးညၫြတေရးသာ အလအပဆးပါ

ေစာအယထး

ဗမာျပညမာမတငးေနထငတ လမးေပါငးစအမးသားတရပလးဟာ “ဒ႕ဗမာ”ျဖစတယလ႔ ဒ႔ဗမာအစညးအ႐းရ႕ သေဘာ

ထားမာ ရငးရငးလငးလငးေဖာျပထားပါတယ။ အဒတနးက ဒ႔ဗမာအစညးအ႐းဟာ တကယမးခစစတဓာတ၊ အမးသားတရပလး

ဆတ အသစတန႔လႈပရားခပါတယ။ ဒါေၾကာငလမးအရခြျခားတာ ဘာသာေရးအရခြျခားတာ ေဒသအရခြျခားတာဆတစတေတြ

မရခၾကပါဘး။

ဒ႔ဗမာအစညးအ႐းကေမြးထတလကတ ရေဘာသးကပဆသေတြလညး တမးသားလး၊အမးသားတရပလးလြတလပ

ေရးရဖ႕ဆတ စတတခတညး ရခၾကပါတယ။ ဒါေၾကာင ဘအငေအတပကေအာငျမငစြာဖြ႕စညးႏငခပါတယ။ ဒါေပမ ေခတပက

ႀကးထမာ တပကဖြ႕စညးထေထာငတာေၾကာင အတေရာ၊ေကာကေရာေတြလညးအမားႀကးျဖစခတယ။ တခနတညးမာ အဂၤလပ

နယခ႕သမားရ႕ ေသြးခြအပခပခတာရယ၊ ဂပနဖကဆစေတြရ႕႐ငးစငးရကစကတာေတြေၾကာင လမးေရးသတျဖတမႈေတြျဖစခ

တယ။ ဒါေပမ ဗလခပေအာငဆနးကယတငတာဝနယေျဖရငးခတာေၾကာင ဒအေရးအခငးေျပလညသြားခတယ။ ဘအငေအရ႕

ကယပငသေဘာထားျဖစတ တမးသားလးစတဓာတ၊ အမးသားတရပလးစတဓာတက ဗလခပေအာငဆနးက စြစြၿမၿမ ကငၿပး

ေျဖရငးလကလ႔ျဖစတယ။

ဖဆပလ အဖြ႕ခပက ဖြ႕စညးေတာလညး လမးေပါငးစအမးသားတရပလး အမးသားအကးစးပြားစတဓာတန႔ ဖြ႕စညး

ခတာပါပ။ ဒါေၾကာငလညး ဖကဆစဂပနက လမးေပါငးစအမးသားတရပလးက ထကြေတာလနခတာပါပ။ ဒါဟာ အမးသား တ

စညးတလးတညးရတယဆတစတဓာတပါပ။ အမးသားစညးလးညၫြတမႈႀကးပ။ လကနကကငတပဖြ႕ အသးသးဟာလညး ဖဆ

ပလ အဖြ႕ခပရ႕ စစေရးတာဝနချဖစတ ဗလခပေအာငဆနးရ႕ေခါငးေဆာငမႈေအာကမာ တည တၫြတတညး ရခၾကပါတယ။

လြတလပေရးအတြကျပငဆငမႈအေနန႔ စစေရးစစရာကစၥအတြက လကာဖရးမငးစာခပ ကႏၵစာခပတ႕က ခပဆပါ

တယ။ ကႏၵစာခပအရ ဖကဆစေတာလနေရးတနးက ဗလခပေအာငဆနးေခါငးေဆာငမႈေအာကမာရတ လကနကကငတပအ

ေတာမားမားက ဖကသမးလကရပါတယ။ တပသား ၅၂၀၀၊ အရာရ ၂၀၀၊ (အရနတပသား၃၀၀၀၊အရနအရာရ၃၀၀) န႕ျပငဆင

ဖြ႕စညးဖ႕ သေဘာတထားတအတငး ျပနလညဖြ႕စညးခရပါတယ။ အဂၤလပ အစးရက ဗမာျပညသားတငးရငးသားလမးစေတြက

လမးစလကဖြ႕စညးထားတတပေတြရပါတယ။ ဗမာျပညလြတလပေရးရရင အဒလမးစတပဖြ႕ေတြအားလးက လြတလပတဗမာ

ျပည အစးရက လႊအပမာျဖစတယ။ ဒါေၾကာငလြတလပတ ဗမာျပညမာ အစးရရ႕တပက ဗမာတပမေတာဆၿပးေခၚပါတယ။ အဒ

ဗမာတပမေတာမာ ၾကညး၊ ေရ၊ ေလ တပေတြရတယ။ ၾကညးတပမာ ဗမာေသနတကငတပရငး၊ ကရငေသနတကငတပရငး၊

ကခင ေသနတကငတပရငး၊ ခငးေသနတကငတပရငး၊ ရမးေသနတကငတပရငးစသညျဖင ဖြ႕စညးခပါတယ။ စစဦးစးခပက

ta&;awmfykH*sme,f

23

ဗလခပစမစဒြနးျဖစလာၿပး ေလတပဦးစးခပက ေစာရး႐ႈ ျဖစလာပါတယ။ ဒဦးစးခပေတြဟာ စစသားပပပ ဖဆပလ အစးရက

သစၥာခပါတယ။ ဒအေျခအေနအထ တပဟာ တစညးတလးတညး ရခပါတယ။ ဖဆပလ အစးရအမန႔က နာခပါတယ။ လမးစ

ျပညသလထႀကးရ႕မတေဆြျဖစေနပါတယ။ တပဟာ ပတငးႀကကတႏငးဆခငျဖစေနပါတယ။

ဗလခပေအာငဆနးရေနစဥကပင ဖဆပလ အဖြ႕ခပႀကးမာ လကယာအငအားစ အထးသျဖင ဆရယလစေတြေခါငး

ေထာငစျပေနၿပျဖစတယ။ ဗလခပေအာငဆနးလပႀကခရၿပးတေနာကမာ အဂၤလပအစးရက ဖဆပလ လကယာအငအားစက

ေခၚၿပး အစးရဖြ႕ေစခတယ။ အဒအစးရလကထကအာဏာလႊေျပာငးၿပး လြတလပေရးဆတာေပးခတယ။ ဒလကယာအပစဟာ

ေစာေစာကတညးက ဗမာလမးႀကးဝါဒသေဘာထားေတြေဖာထတေနၿပျဖစတယ။ လြတလပေရးရၿပး အာဏာအျပညရလာတ အ

ခါမာ ဗမာလမးႀကးဝါဒက နယပယအသးသးမာအေကာငအထညေဖာပါတယ။ နယခ႕ဆန႔ကငေရးစတဓာတ အလြနျမငမားေန

တ လမးစျပညသလထႀကးက ဘယသက၊ ဘယလမးက နယခ႕ေနာကလကလ႔လကၫႈးထးလကတာန႔တၿပငနက လထႀကး

က အဒလကၫႈးထးခလကရသ၊လမးက မနးတးတတတယဆတာက အဒလကယာအပစေတြကသတယ။ ဒနညးန႔ အမး သား

စညးလးညၫြတမႈက ပမနက႐ႈငးဆးဝါးသြားေစခတယ။

တပထမာလညး ဗမာလမးႀကးဝါဒက အေကာငအထညေဖာပါတယ။ ၁၉၄၈ ခႏစ၊ မတလ ၂၈ ရကေန႔မာျပညတြငး

စစစတငျဖစပြားေတာ ဗမာျပညကြနျမနစပါတက လမးစေသနတကငတပ (သနက) ေတြန႔လကၿပးတကခငးခတယ။ ၁၉၄၉ ဇန

နဝါရ လ ၃၁ ရကေန႔မာ ေက၊အငန၊ဒ၊အ ေတြ ထကြေတာလနတအခါမာ ဗလခပစမစဒြနးန႔ ေစာရးရႈတ႔က ဖဆပလ အစးရက ဦး

စးခပေတြအျဖစကဖယရားၿပး ဗလေနဝငးက စစဦးစးခပတငလကတယ။ အဒကစၿပးဗမာတပမေတာမာ ဗမာလမးႀကးဝါဒဟာ

ခငမာလာတယ။ ျပညတြငးစစက ႐ငး႐ငးစငးစငး၊ ရကရကစကစကတကတတပ ျဖစလာတယ။ လမးစျပညသလထႀကးက ဗမာ

တပမေတာက ႐ြေၾကာကႀကးျဖစလာပါေတာတယ။

ဖဆပလ အစးရက ဗမာလမးႀကးဝါဒကကငသးတယဆတာဟာ အဂၤလပနယခ႕သမားရ႕ ေသြးခြအပခပတ နညးနာ

က ဆကခလကတာပျဖစတယ။ လမးတမးန႔တမး မနးတးေအာငေသြးထးလႈ႔ေဆာလကၿပး လမးတမးန႔တမး အေစးမကပ

ေတာတအခနမာ တမးခငးက ခြျခားၿပး ဖႏပအပခပဖ႔လပတာျဖစတယ။ တခနတညးမာ တကယမးခစျပညခစ စတဓာတက

မကကနးမးခစစတဓာတျဖစေပၚလာေအာင လပလကတာလညး ျဖစတယ။ တဆကတညးမာ လတနးစားအသေရခနကလညး

ကဆငးပကျပားေစလကတယ။ ဗမာျပညရ႕ပဋပကၡဟာ လတနးစားပဋပကၡမဟတဘ လမးေရးပဋပကၡျဖစတယ ဆတအျမငက

ႀကးထြားေစလကတယ။ ဒါၾကာင အမးသားလနညးစေတာေတာမားမားဟာ ဖဆပလ အစးရက ဗမာလမး အလပသမား၊ လယ

သမား ဆငးရသားျပညသေတြက ဖႏပသတျဖတတာက မျမငၾကေတာဘ အမးသားလနညးစေတြက သတျဖတေနတယလ႔ပ

ျမငၾကတယ။ တဖကမာလညး ဗမာလမးေတာေတာမားမားကလညး အမးသားလနညးစေတြက လတနးစားအသအျမငစတန႔

မၾကညတတေတာဘ ဗမာလမးန႔တနးမတတလမးေတြလ႔ အျမငရသြားၾကတယ။

ဖဆပလ အစးရကဆန႔ကငတ ႏငငေရးအငအားစေတြဟာလညး လကဝအငအားစေတြကလြရင လတနးစားအသ အ

ျမငန႔ ဖဆပလအစးရကဆန႔ကငၾကတာမဟတဘ လမးေရးအျမငန႔ ဖဆပလ အစးရကဆန႔ကငခၾကပါတယ။ ဒါေၾကာင ျပည

တြငးစစ စခါစမာ လမးေရးသတျဖတမႈေတြရခပါတယ။ ဒါေပမ ေတာလနေရးအငအားစေတြဟာ ဘ၀အသအရ ဖဆပလ အစးရ

က ဦးတညတကေရးဆတအသကရရလကတာေၾကာင လမးေရးတဖကသတအျမငေတြ ေလာပါးလာကာ ေတာလနေရး လမး

ေၾကာငးမနက ေလၽာကလမးႏငခၾကတယ။ စစေရးမာလညး ေရရညျပညသ႕ေျပာကကားစစက ဆငႏႊတတလာၾကတယ။ ဒလန႔

ဖဆပလ အစးရရ႕ ေဖာကျပနတျပညတြငးစစျပေရး၊ အျပတတကေရးေပၚလစက တ႕ျပနတကခကႏငတယ။ ဖဆပလ အစးရဟာ

ျပညတြငးၿငမးခမးေရးအတြက လးပနးေနတ ဆရာႀကးသခငကယေတာမႈငးအမႉးျပတ အငအားစေတြကလစလ႐ႈၿပး ျပညတြငး

စစက အျပတတကေရးေပၚလစ ခမတကငသးခတယ။ တဆကတညးမာ ဗဒၶဘာသာက ႏငငေတာဘာသာအျဖစ ျပဌာနးလက

တယ။ ဒါဟာ ဘာသာေရးပဋပကၡေတြျဖစေစဖ႔လမးဖြငေပးသလျဖစခတယ။

ဖဆပလ အဖြ႕ခပႀကးအကြအၿပျဖစလာတာက အခြငေကာငးယၿပး ဗလေနဝငးအမႉးျပတ စစအပစဟာ ၁၉၅၈ ခႏစမာ

ဝတစျပညအစမးေလကငအာဏာသမးပြလပခတယ။ ၁၉၆၂ ခႏစ မတလ ၂ ရကေန႔မာေတာ သန႔ရငး ဖဆပလ အစးရတျဖစလ

ပထစ ဦးႏအစးရလကကေန အၿပးအပင စစအာဏာသမးတာလပတယ။ ပါလမနဒမကေရစစနစကဖကသမးၿပး စစအာဏာရင

စနစကထေထာငတယ။

ျပညတြငးစစစတငခနမာ ဗမာတပမေတာမာရေနတ ဗမာေသနတကငတပရငးတခ႕ေတာခတယ။ ကရငေသနတကင

တပရငး ၃ ရငးလးေတာခတယ။ ကခငေသနတကငတပရငးတခ႕ေတာခတယ။ အဒကစၿပး လမးအမညတပထားတ ေသနတ

ကငတပရငးေတြမာ သကဆငရာလမးခညးပမထားေတာပ ဗမာလမးန႔ေရာဖြ႕လကတယ။ ေနာကဆးမာ တပရငး၊ တပဖြ႕အား

လးဟာ ဗမာလမးအမားစျဖစသြားေတာတယ။ စစအရာရေတြကလညး ဗမာလမးအရာရေတြမားမား ျဖစလာေအာင လပလက

တယ။ စစရာထးေတြမာလညး ရာထးႀကးႀကးေနရာေတြက ဗမာလမးအရာရေတြကပ ခန႔ထားေတာတယ။ ေနာကပငးမာ ဗဒၶဘာ

သာဝင ဗမာလမးစစအရာရေတြသာ တပထမာတြငကယလာေအာငလပလာပါေတာတယ။ န၀တ၊ နအဖ ေခတကာလေတြဆ

ta&;awmfykH*sme,f

24

ရင ဒကစၥေတြဟာ ေျပာငေျပာငတငးတငးျဖစလာၿပးေနာက လမးေရး၊ဘာသာေရးခြျခားမႈ၊ မနးတးမႈေတြဟာလညး အရနျမငလာ

ပါတယ။

ျပညတြငးစစ စစခငးမာ ဗမာတပမေတာဟာ ေျမလနစနစကကငသးၿပး စစဆငပါတယ။ သပန႐ြာလ႔သတမတၿပး ေျမ

လနစနစန႔ အကနသတ၊ အကန႐ႈ႕လပတာပါပ။ ဒါေၾကာငအစးရစစတပက ဘယ႐ြာမ အေတြ႕ခေလမရပါဘး။ အဒတနးက ေတာ

လနေရးတပဖြ႕ေတြဟာ ေျမျပန႔ေဒသေတြမာ အငန႔အားန႔လႈပရားေနၾကတာေၾကာင ဖဆပလ အစးရကလညး ေျမျပန႔ေဒသ အထး

သျဖင ေကးလကေဒသေတြက သပနနယေျမလ႔ သတမတပါတယ။ အဒေျမျပန႕ေဒသေကးလကေတြဟာ ဗမာလမးေတာငသ

လယသမားေတြခညးပါပ။ အဒ႐ြာေတြက ဗမာတပမေတာက ေျမလနစနစကငသးတာပါပ၊ ဒါေၾကာငလညး ေကးလကကလေတြ

ၿမ႕ေပၚတကၿပး စစေရာငၾကရာက ၿမ႕ေတြဟာလညး တျဖညးျဖညးလဦးေရတးပြားလာပါတယ။ အဒ ေဒသေတြမာ ဗမာတပမ

ေတာရ႕ ရကရကစကစက ဖမးဆးႏပစကသတျဖတခေနရတာ ဗမာလမးျပညသလထေတြပါပ။

ေတာလနေရးတပဖြ႕ေတြဟာ ေျမအေနအထားအခြငသာခကရတ ေတာငတနးေဒသေတြက အေျခခလႈပရားရတ အေျခ

အေနျဖစလာတယ။ ေတာငတနးေဒသေတြဟာ အမးသားလနညးစေဒသေတြမားပါတယ။ ဗမာတပမေတာကလညး ေျမျပန႔ေဒ

သမာလပသလ ေတာငတနးေဒသမာလညး ေျမလနစနစကငသးပါတယ။ ဒါေၾကာင ဘယေဒသ၊ဘယ႐ြာသားပျဖစျဖစ အစးရ

ျဖစတ ဗမာတပမေတာက အေတြ႕မခေရာငရားၾကပါတယ။ အဒါေၾကာင ေတာငတနးေဒသေတြမာ စစေရာင႐ြာပနးေတြ အမား

အျပား ျဖစလာပါတယ။

ဗလေနဝငးဟာ ၇၀ ခႏစမားရ႕ အေစာပငးႏစေတြကစၿပး စစဆငရာမာ ျဖတေလးျဖတစနစက ကငသးလာပါတယ။

ေတာလနေရးအငအားစေတြန႔ျပညသလထအဆကအသြယေတြျဖတေတာကပစဖ႔၊ ေတာလနေရးအငအားစေတြက ဘ႑ာေရး

ျဖတေတာကပစဖ႔၊ ရကၡာျဖတေတာကပစဖ႔၊ ေတာလနေရးသမားေတြက အျမစျဖတ၊အျပတရငးဖ႔ ဆတာပျဖစတယ။ ဒျဖတေလး

ျဖတစနစေအာကမာ စစတပဟာေတာလနေရးသမားျဖစေစ၊ ေတာလနေရးက ကညသကျဖစေစ၊ ေတာလနေရးသမားန႔ ဆက

သြယပတသကတယလ႔ ထငသေတြကျဖစေစ၊ အခနမေ႐ြး ဖမးဆးစစေဆး သတျဖတခြငရသြားပါတယ။ ေကး႐ြာေတြကလညး

စစညးလကကာ ႐ြာသ႐ြာသားေတြရ႕ ဆနေရစပါးရကၡာအားလးက ထနးခပပစတာေတြလပပါတယ။ ဒလလပရာမာလကနာဖ႔

ပကကြကသဘယသကမဆ ေနရာတြငပင ထေထာငး႐ကႏက၊ သတျဖတပစေလရပါတယ။ ဒစစဆငေရးက ဧရာ၀တတငးမာ

စၿပးလပပါတယ။ ငစနဆနကညဆနန႔ပစတယလ႔ေတာင ေျပာပါတယ။ ဆလတာက ျပညသလထက အကပကင ရကၡာအျပတ

ျဖတၿပး ေတာလနေရးသမားေတြကအျပတရငးတာပါ။ ဒေနာက ပခး႐းမန႔ဆကစပတ ေျမျပန႔ေဒသေတြမာ စစဆငေရးေတြ

လပပါတယ။ ဒေဒသေတြမာ ဗမာလမးန႔ ကရငလမးေတြ အမားဆးေနထငတာေၾကာင ဖမးဆးႏပစကသတျဖတခရတသ အမား

စဟာ ဗမာလမးန႔ ကရငလမးေတြပ ျဖစပါတယ။ ေနာကေတာ ျဖတေလးျဖတစနစန႔ စစဆငတာက တငးနယျပညနယ အားလး

မာ၊ တျပညလးမာ ကငသးပါတယ။ ေတာငတနးေဒသေတြမာ ေတာငတနးေဒသအလက၊ ေျမျပန႔ေဒသေတြမာ ေျမျပန႕ေဒသအ

လက လပပါတယ။ လမးေပါငးစျပညသလထႀကးဟာ ဒျဖတေလးျဖတဒဏက အလးအလ ခစားရပါတယ။

လမးစေဒ သေတြမာ လမးေရးဆနဆန သတျဖတျပေလရတယ။ ၈၈ လထအကြမႈႀကး ျဖစလာေတာ ၿမ႕ႀကးျပႀကး

ေတြမာ စစတပက ျပညသလထႀကးက ကမၻာေကာေအာင သတျဖတျပပါတယ။ ေကာငးသားလငယအပါအဝင လတနးစားလ႕

အလႊာအသးသးက ျပညသေတြ သတျဖတခရပါတယ။ လမးအားျဖင လမးေပါငးစ အသတျဖတခရတာပါ။ ဗမာလမး အမားစ

အသတျဖတခရပါတယ။ န၀တ၊ နအဖ စစအာဏာရငလကထကေရာကတအခါ ပၿပးရကစက၊ပၿပးေကာကကစပါတယ။ စစဆင

ေရးေတြမာ ျဖတေလးျဖတစနစက ပမအရနျမႇငကငသးလာပါတယ။ တခနတညးမာ လမးေရးအရ၊ ဘာသာေရးအရ ေသြးကြမႈ

ေတြ ျဖစေအာင ေျပာငေျပာငတငးတငးပ လႈပရားပါတယ။ အမးသားစညးလးညၫြတေရးအစား တငးရငးသားစညးလးညၫြတ

ေရး ဆတာက မသမသာသးလာပါတယ၊ ဒါဟာ မဆလ ေခတကတညးကလပထားတ ႏငငသား၊ ဧညႏငငသားဆတ ဇာတ႐ပက

သ႐ပေဖာဖ႔ ေျခလမးတာျဖစတယ၊ ဆလတာက ဗမာႏငငသားဆတတမးသားလးမာမ တငးရငးသားလမးေတြန႔ တငးရငး

သားမဟတတ ဗမာျပညဖြား တ႐တတ႕ မြတစလငတ႕အၾကား ခြျခားဆကဆတာလပလာတာ၊ ေသြးခြပစတာေတြလပပါတယ။

တခါ တငးရငးသားဆတေဝါဟာရကလမးစေတြကပေခၚဆသလလ၊ ဗမာလမးဟာ လဦးေရအမားဆးျဖစလ႔ တငးရငးသားလ

မးစ မဟတသလလ အသးအႏႈနး႐ႈပေထြးကနေအာင မသမသာလပျပနတယ။

စစအပစအဆကဆကဟာ ဘာသာေရးအရ ေသြးကြေအာငလပတယ၊ ဘနးႀကးေတြကဘနးႀကးေတြန႔တကဆတ ဗလ

ေနဝငးရ႕ေပၚလစကလညး ခန႔ခြခၾကတာ ကေန႔အထပ။ အဒဗလေနဝငးရ႕ေပၚလစက ၂၀၀၇ ခႏစ ေ႐ႊဝါေရာငေတာလနေရးန႕ တ႔

ျပနျပလကတအခါမာ စစအပစဟာ ဗဒၶဘာသာန႔တျခားဘာသာဝငေတြၾကား ပဋပကၡျဖစေအာငလႈ႔ေဆာပါတယ။ အဒလေတြ လႈ႔

ေဆာလ႔ ပဋပကၡေတြ ျဖစေပၚလာတအခါမာ ဗဒၶဘာသာဝငဘနးေတာႀကးေတြအၾကားလညး အျမငကြျပားမႈေတြ ျဖစလာေစ

တယ။ ဒလနညးန႔ စစအပစဟာ ဗမာျပညမာ ႏငငေရးအရ၊ လမးေရးအရ၊ လမႈေရးအရ၊ ဘာသာေရးအရ ျပနာ ပ႐ႈပေအာင

လပၿပး သ႕အာဏာတညၿမေအာငလပတယ။ အဒလလပတေနရာမာ စစတပကလကကငတတအျဖစ အသးခတယ။

၈၈ လထအကြမႈႀကးမတငခငက ျဖတေလးျဖတစနစန႔ စစဆငေတာျပညတြငးမာပ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငစစေရာငတာ

ေတြလပရတယ။ လထအကြမႈအၿပးမာေတာ နးစပရာႏငငေတြကထြကေျပးတမးေရာငသေတြ အလးအရငးန႔က ျဖစလာပါတယ။

ta&;awmfykH*sme,f

25

ထငးႏငငက ထြကေျပးတမးေရာငသဒကၡသညစခနးမာ လသနးန႔ခရေနၿပး ေ႐ႊ႕ေျပာငးအလပသမားေတြအျဖစန႔ တမးေရာငေနသ

ေတြလညး သနးန႔ခရေနပါတယ။ တ႐တ၊အႏၵယဘကက ထြကေျပးတမးေရာငေနသေတြ အနညးန႔အမား ရေနပါတယ။ အဒ

ဘကေတြမာေတာ ဒကၡသညစခနးေတြမဖြငဘ အျခားနညးေတြန႔ ေနထငလပကငစားေသာကေနၾကရပါတယ။ အမ နးခငးႏငင

ေတြန႔ နယေျမခငးထစပေနတ တငးန႔ျပညနယေဒသေတြမာ စစအပစဖနတးခတ လမးေရး၊ ဘာသာေရး ပဋပကၡေတြန႔ လဝငလ

ထြကကစၥေတြဟာ ႀကးမားတျပနာေတြအျဖစန႔ရေနေလရတယ။

၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒအရ ၂၀၁၅ ေ႐ြးေကာကပြမာ ဒခပအႏငရတယ။ ဒါေၾကာငဒခပအစးရဖြ႕ပါတယ။ ဒါေပမ ၂၀၀၈

အေျခခဥပေဒအရပ ဒခပန႔စစအပစကယစားလယန႔ ဖကစပအစးရဖြ႕ရတယ။ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒအရပ စစအာဏာ ရငစနစန႔

စစဗ႐ကေရစယႏရားႀကးပ လညပတေနပါတယ။ ဒါေပမ ဒခပမာ ဒမကေရစစနစဆက စၿပးတကလမးေနၿပလ႔ ေျပာခြငရတာ

ေလာကေတာ အာဏာရပါတယ။

ဒါေၾကာင ဒခပအစးရတကလာၿပးေနာက တႏစေကာၾကာတအထ ႏငငေရး၊စးပြားေရး၊လမႈေရးစတ ကစၥအဝ၀က အ

ေျခခကက ေျဖရငးႏငတာတခမမေတြ႕ရဘ ဆနစငရာကညေပြ႕လကေနရတဘ၀မးေရာကေနပါတယ။ အမးသားရငၾကားေစ

ေရး၊ ၿငမးခမးေရးကစၥ ဒခပက လးပနးတယ။ ကာခပက ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒအထပါးမခေရး၊ အပစအခတရပစေရး၊ မ ၆ ခက

ဆတာေတြန႔ရပခတယ။ ဒေတာ အပစအခတရပစေရး မေအာငျမငဘး။ စစတပကထးစစဆငေတာ အေျခအေနေတြက ပဆး

ကနတယ။

ကေန႔ ကခငျပညနယ၊ ရမးျပညနယ၊ ရခငျပညနယ၊ ခငးျပညနယ၊ ကရငျပညနယ၊ ကယားျပညနယ၊ မြနျပညနယ၊ တ

နသၤာရတငးစတ အမနးခငးႏငငေတြန႔ထစပေနတျပညနယန႔တငးေတြမာ ေပၚေပါကေနတ ျပနာအားလးဟာ စစအစးရ အ

ဆကဆကက ဖနတးခတ လမးေရး၊ ဘာသာေရး ပဋပကၡေတြရ႕အကးဆကခညးပျဖစတယ။

ရခငျပညနယကစၥဟာ ႏငငသားထမာ တငးရငးသားလမးန႔ တငးရငးသားမဟတတလမးဆၿပးခြျခားဆကဆလကတ

စစအစးရအဆကဆကက လပခတျပနာရယ၊ ဘာသာေရးခြျခားဆကဆတျပနာရယ၊ နယစပေဒသျဖစတ အျပနအလန

ဝငထြကသြားလာၿပးတရားမဝငေနထငတျပနာေတြရယေၾကာငျဖစေပၚလာတျပနာျဖစတယ။ အႏၵယ၊ ပါကစၥတန ျပနာ

န႔ ဘဂၤလားေဒရႏငငေပၚေပါကလာတကစၥမာ ဘဂၤလားနယအေရ႕ပါကစၥတန( ယခ ဘဂၤလားေဒရ) ႏငငက မြတစလငေတြ ရခင

ျပညနယထက အလးအရငးန႔ဝငလာခတယ။ ဗမာႏငငသားရခငျပညနယက မြတစလငေတြက မတြယၿပး ဝငလာတာလညး ပါ

တယ။

ဒလအေျခအေနမာ စစအစးရအဆကဆကက ဖနတးလကတျပနာေၾကာင မလဗမာႏငငသားရခငျပညနယက မြတ

စလငေတြဟာ ႏငငမလသားဘ၀ကေရာကသြားရပါတယ။ အဒေတာ သတ႔မာ သတ႔အခြငအေရးအတြက နညးအမးမးန႔ လႈပ

ရားၾကရတာပ။ ဒါကျဖတေလးျဖတန႔လကယဥၿပးသား စစတပလႊတတယဆကတညးက တကပြမျဖစလညး အသၾကားကတညး

က ထြကေျပးသေတြရေနၿပးသားျဖစပါတယ။ ယခငကလညး အဒစစတပရ႕ ႏပစကသတျဖတမႈေတြ ခရဖးၿပးသားျဖစေလေတာ

အလးအရငးန႔ထြကေျပးၾကတာမဆနးပါဘး။

ဒကစၥမာ လတတေလာျဖစေနတ ဘဂၤါလလား၊ ႐ဟငဂာလားဆတာရယ၊ အစးရတပစခနးေတြက အၾကမးဖကဝင

တကတာရယ၊ ႏငငျခားကအၾကမးဖကသမားေတြန႔ ဆကသြယတာရယဆတာေလာကန႔ ေျဖရငးႏငမာမဟတဘး။ စစအစးရ စစ

အပစအဆကဆကလပခတ မားယြငးတေပၚလစအရပရပက ရပတနးကရပၿပး တကယအမးသားေသြးစညးညၫြတေရး ျဖစတ

လမးေပါငးစျပညသတရပလး တမးသားလးေသြးစညးညၫြတေရးစတဓာတက ထေထာငရမာျဖစတယ။ ဗမာျပညဖြား တ႐တ

န႕မြတစလငအားလးဟာ ဗမာျပညရတငးရငးသားလမးစန႔ တႏငငသားတညးပ။ အမးသားတရပတညးပဆတ အသစတဓာတ

ျပန႔ပြားေအာငလပေဆာငႏငမသာ ဗမာျပညမာေပၚေပါကေနတ လမးေရး၊ ဘာသာေရးပဋပကၡန႔ စစေရးပဋပကၡေတြက ေျဖရငး

ႏငမာျဖစပါတယ။

ဒအမးသားေသြးစညးညၫြတေရးက လးပနးတယဆတာဟာလညး ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒဖကသမးေရး၊ စစအာဏာ

ရငစနစဖကသမးေရး၊ စစဗ႐ကေရစယႏရားဖကသမးေရးန႔တဆကတစပတညးျဖစေနပါတယ။

ေစာအယထး

ta&;awmfykH*sme,f

26

၂၀၀၈ ဖြ႕စညးအပခပပအေျခခဥပေဒရ႕

ဩဇာသကေရာကမႈ ႏင ဗမာျပညရ႕အနာဂတ။

ကေထြး

၂၀၁၂ ၾကားျဖတေ႐ြးေကာကပြက ဒခပဝငၿပငလကကတညးက ဒမကေရစေတာလနေရးအငအားစမားၾကားမာ တက

နညးႏစမးကြလာခၿပး၊ လမးႏစသြယန႕ခတကမႈ စတငခၾကသည။ အရပဝတလ ဦးသနးစနစစအစးရက ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပ အေျခ

ခဥပေဒေအာကမာ ဝငလပၾကဖ႔ ကနႏငငေရးအငအားစမားက ဖကလတကငး ဖတေခၚခသလ စစအပစ ေနာကလက အငအား

စမားကလညး စစအပစကခငးေပးထားတ လမးအတငးလကပါကာ ၂၀၀၈ ေျခ-ဥက လကခတာသာ လကေတြ႕အက ဆးဆၿပး

ဝါဒျဖန႔ကာ လမးေၾကာငးေပးၾကသည။ ဒလအေျခအေနမာ ဒမကေရစအငအားစမား ၂၀၁၂ မတငမကလ စစအပစက ျပတသား

စြာတကပြဝငမႈ မရေတာဘ ေစစပလပေဆာငမႈေတြမားလာခသည။ စစအပစကေတာ၂၀၀၈ ေျခ-ဥထးရပေအာကမာ ေအးခမး

စြာ ဆကလကရပတညလႈပရားရငး အရငကထက ပမႀကးပြားခမးသာလာခသည။ ၂၀၁၅ ေ႐ြးေကာကပြမာ အႏငရ ၿပးတကလာ

တဒခပအစးရရ႕သကတမး တဝကကးခေပမယ ေ႐ြးေကာကပြကတမားအေကာငအထညေဖာႏငမႈမာ အားရစရာမေကာငးဘ

ဆကလက႐နးကနေနၾကရတာ ျမငေတြ႕ေနရသည။ ကယလမးစဥန႔ကယ လြတလပစြာလပေဆာငခြငမရဘ ဦးသနး စနအစးရ

ေခတ လကကနလပငနးမားကသာ ၂၀၀၈ ေျခ-ဥ ရ႕ကန႔သတခပကငမႈေအာကမာ လပေဆာငေနရလ႔ဆတာ ျမငသာပါသည။

ဒခပအစးရသကတမး ႏစႏစအတြငး အရင ဦးသနးစန အစးရလကထကကထက စစတပက အာဏာျပတာပလာတာ

သာျမငေတြ႕ခၾကရသည။ ဗမာျပညမာ စစတပရ႕လကရအေနအထားဟာ ၂၀၀၈ ေျခ-ဥ အရ အရပသားအစးရထက အာဏာ ပ

ႀကးတာကသၾကတ ကမၻာႏငငအသးသးက ကာကြယေရးဦးစးခပက အစးရေခါငးေဆာငမားလ အေရးေပးဆကဆေနၾကတာ

သ႕ရ႕ ႏငငျခား ခရးစဥေတြန႕ ျပညတြငးေတြ႕ဆပြေတြမာ ျမငေတြ႕ခရပါသည။

ta&;awmfykH*sme,f

27

ဒခပအစးရေခတမာ ဗမာတပမေတာက သ႕ရ႕ ၾကညး၊ ေရ၊ ေလ တပမားက ေခတမစစလကနကပစၥညး ကရယာ တန

ဆာပလာမား ဝယယတပဆငတ သတငးမားပၾကားလာရသည။ စစအစးရေခတကထက အရပသားအစးရေခတမာ လႊတေတာ

က ခေပးတ (ျပညေထာငစ အသးစရတရ႕ ၁၄ ရာခငႏႈနးျဖစေသာ) ကာကြယေရးအသးစရတအရ ေခတမတပမေတာ တည

ေဆာကေနရတာမ႔ အေတာေကနပေနၾကပရသည။ ေခတမတပမေတာတညေဆာကဖ႔ အေၾကာငးျပခကေကာငးေအာင တငး

ျပညလၿခေရးအတြက အႏရာယရေနေၾကာငး တငးျပညသေစရန သတ႔စစအစးရေခတ တသကလး ေမြးလာခတ ရခငျပညနယ

က ဘဂၤါလျပနာက ခပျပငးျပငးေျဖရငးၿပး ဒမကေရစန႕ လ႕အခြငအေရးဆတာက လကနကတခသဖြယ လသလ အသးခ

တတတ အေနာကႏငငႀကးမားန႕အစၥလာမႏငငမား ေဒါသျဖစေအာငဆြေပးသည။ ဒါမ ဒခပ အစးရလညး ဒကၡေရာက၊ စစတပ

ကလညး မေထာကခလ႔မရတအေျခအေနေရာက၊ စစတပက လထကကယတငရငလ႔ ပထငျမငေအာငလပခြငလညးရတအျမတ

ထြကမညမဟတပါလား။ ဗလေနဝငးလကက တပမေတာအျဖစ သ႐ပပပျပငလာတာက ျမငေတြ႕ၾကရသည။

ဗလခပမႈးႀကးမငးေအာငလႈငက စစတကသလအပတစဥ(၅၉)သငတနးဆငးပြမန႔ခြနးမာ စစတပက ႏငငေရးေလာငး

ရပေအာကက လြတကငးတ တပမေတာျဖစရမယလ႔ ေျပာခသည။ သ႕တပမေတာသားမား ႏငငေရးပါတမားရ႕ဩဇာမ လြတ

လြတကငးကငးရေစရန၊ ဗမာျပညႏငငေရးအျငငးပြားမႈမားရ႕ ဂယက႐ကခတမႈမ ေဝးေဝးေနေစရန မာၾကားတာျဖစသလ၊၂၀၀၈

ေျခ-ဥအရ စစတပကရယထားၿပးသားျဖစတ လကရအေနအထားအတငးသာ စြစြၿမၿမ ရပတညသြားမယလ႕ ေၾကညာတာလညး

ျဖစပါသည။

စစတပအေနန႔ တငးျပညေရ႕ေရးအတြက၊ ၿငမးခမးေရးအတြက၊ ၂၀၀၈ ေျခ-ဥ ကျပတသားစြာ ရပခကာကြယသြားမာ

ျဖစၿပး ကနႏငငေရးအငအားစအသးသးန႔ တငးရငးသားလမးစလကနကကငမားကသာ ၂၀၀၈ ေျခ-ဥအရ ခြေဝထားတ ႏငင

ေရး အခြငအေရးမားအတငး ေကနပလကခမ၊ အငစေအက လကမတထးၾကမသာ ဗမာျပညၿငမးခမးေရးရမညဟ ထပမ ေၾက

ညာျခငးလညး ျဖစပါသည။ တကယေတာ ၂၀၀၈ ေျခ-ဥဆသညမာ စစအာဏာရငစနစသာျဖစၿပး၊ စစအပစက ထာ၀ရ ဗမာျပည

ရ႕ ႏငငေရး၊စးပြားေရးမားက ခပကငႏငခြငရေနေအာင စစဥထားၿပး ကနႏငငေရးအငအားစမားန႔ တငးရငးသားမားက အနညး

အပါးအခြငအေရးေပးကာေခၽြးသပျခငးသာျဖစေၾကာငးရငးပါသည။

၂၀၁၇ ႏစကနပငးမာ ဒခပအစးရေခတ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈမားအေပၚ အားမရတေဝဖနမႈမား အေတာေပၚထြက

ခပါသည။ အမနပင ဗမာျပညစးပြားေရးမာ၊ ဗမာျပညဆငးရသားျပညသမားရ႕ စးပြားေရးမာ အားရစဖြယ တးတကမႈမရပါ၊ စစအပ

စန႔ သတ႔မသားစမား၊ နးစပသမား၊ ခ႐နမားန႔သတ႔အသငးအဝငးမားသာ အလြနအကၽြ တးတကေနၾကပါသည။ ဦးပငကမၼဏ

စတငထေထာငတ ၁၉၉၀ ခႏစကေန ၂၀၁၆-၁၇ ဘ႑ာႏစအထ အခြနအျဖစ ကပေငြ သနးေပါငး (၉)ေသာငးနးပါး ေပးခတယ

လ႔ ဆသလ၊ ကနခ႐နမားရ႕ကမၸဏမားလညး အလားတ ကပသနးေပါငး သနး၊ေသာငးခၿပးအခြနေဆာငခၾကေၾကာငး ေတြ႕ခ

ၾကရၿပးျဖစပါသည။ သတ႔တေတြ ဒလစးပြားေရးေကာငးေနခနမာ ဗမာျပညက ဆငးရသားျပညသအမားစမာ ကယတငးျပည

တြငးမာ ဝမး၀ေအာငရာစားစရာ ေနရာမရလ႕ ျပညပႏငငမားသ႔ ထြကအလပလပေနၾကရသလ၊ မသြားႏငသမားက အလပလက

မဘ၀န႔ ပက၊ ကပနး ရရာအလပရာေဖြလပကငရငး ရပတညၾကရၿပး၊ တခ႕က ေကာကစမးတြငးကစြန႔ပစေျမစာပမာ အသက

စြန႔ၿပး ေရမေဆးေကာကရာေဖြရငး ဝမးစာရာေနၾကရပါသည။ ခမးသာေနၾကတ စစအပစန႔အေပါငးပါတစသာ စးပြားရာတတတ

အရညအခငးျပညစေန၍ ခမးသာေနၾကတာမဟတဘ တငးျပညသယဇာတမား ထငသလလကဝါးႀကးအပခြင၊ တရားဥပေဒအ

ထကက လပပငခြငေတြ ရယထားႏငခြင၊ ဒလပပငခြငေတြက ျပငဆငလ႔မရေအာင၂၀၀၈ ေျခ-ဥအရ စစအပစက ခပကငထား

ႏငခြငရယထားလ႔ဆတာ ရငးပါသည။

ဒေန႔လ ႏငငေရး၊ စးပြားေရး၊ လမႈေရးအရ၊ မေရမရာျဖစေနတ ဗမာျပညအေျခအေနက ေျပာငးလႏငဖ႔ဆရင၊ ဗမာျပည

က စစအပစက၂၀၀၈ ေျခ-ဥအရ ခပကငထားမႈက ဖကသမးပစႏငမ ျဖစပါမည။ ေစစပေဆြးေႏြးေျဖရငးမႈအရ စစတပက ေနာက

ဆတေပးလၽင အားလးအတြက အေကာငးဆးျဖစႏငေသာလညး၊ ယခထ ဒ အလားအလာ မေတြ႕ရေသးပါ။ စစတပက လကရ

သေဘာထားအတငး ကာခပမကသာ ဆကလကကငစြၿပး ႏငငေရးျပနာမားကေျဖရငးသြားမညသာဆပါက၊ ဗမာျပညရ တငး

ရငးသားလမးေပါငးစ မဆငးရသားျပညသလထေတြ မခမရပႏငျဖစကာ စစညးမလာတအခနမာ အကြေတာလနၿပး စစအပစက

တကခကၿဖခမႈ ေပၚေပါကလာမညသာျဖစပါသည။

ကေထြး

( ၄-၁-၂၀၁၈)

ta&;awmfykH*sme,f

28

စစအပစ ႏငငေရးေလာငးရပေအာကက

အျမနဆး ရနးထြကၾက

ေဇာလတ

စစအပစ အထငအရားရေနပါရ႕န႔၊ စစအပစအကးစးပြားကာကြယေရးသာ ပဓာနန႔အဓကျဖစတ “၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ” တညၿမ

ေနပါလကန႔ “ဒမကေရစ” လ႔ ေျပာေနၾကရတာဟာ မရညရြယေသာလညး လမလညလညျဖားသလျဖစေနတတပါတယ။

“စစအပစန႔၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ” တညၿမေနသမ “ဒမကေရစ” သမငးစာမကနာသစ ဖြငလစဖ႔ဆတာ ဘယေတာမ

ဘယလမ မျဖစႏငပါဘး။ “ပါတစဒမကေရစလမးေပၚ ေရာကေနၿပ”၊ “ၿငမးခမးေရးအလငးတနးေတြ ျမငေနရၿပ” လ႔ေျပာေနတာ

ဟာ ကယကယကယ လမညာတာန႔လအမားက မမထငေယာငထငမားျဖစသလျဖစလာေစဖ႔ တနညးတလမးန႔ လညစားတာမး

သာျဖစပါတယ။

တကယျဖစရပက တခနက ဒမကေရစအလကငေတြ စစအပစရ႕ေထာငေျခာကထ (၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒေဘာငထ)

တးဝငသြားတာသာျဖစၿပး၊ ဒကေန႔ျဖစ ေပၚေနတ ျဖစရပေတြ၊ အေၾကာငးအရာေတြဟာ အဒလတးဝငသြားတာေၾကာင မလြမေသြ

ရရလာရတ တကရကအကးဆကေတြမသာ ျဖစပါတယ။ ေစးကြကသေဘာန႔ေျပာရရင အရငးရႈးေနတအေနအထားေတြလ႔ ေျပာ

ရမယထငပါတယ။

ta&;awmfykH*sme,f

29

ကာခပက (DSA) သငတနး အမတစဥ (၅၉) ေကာငးဆငးမန႔ခြနးမာ “မမတ႔တပမေတာသည ႏငငေရးေလာငးရပ

ေအာကမ လြတကငးသညတပမေတာ ျဖစရမညျဖစေၾကာငး” ေျပာသြားပါတယ။

ဒစကားက ယေန႔ စစအပစရ႕ ေမာကမာမႈန႔ေခါငးမာမကမမႈက ေျဗာငအကဆး ထပမေဖာျပတာပါ။ ဒေျပာဆခကက

တဖကသတ သငျမတေကေအးေရး ေဇာငးေပးၿပး ေတြးေခၚေျမာျမငေနသေတြ သတျပမဖ႔ လအပပါတယ။ တနညးအားျဖင ဒလ

စဥးစားေတြးေခၚမႈမာ ေတြေဝမနးေမာေနသေတြက လႈပႏႈးေပးလကတ စကားလ႔ ေျပာရငလညး ျဖစပါတယ။ ဆကၿပး အပခငဟန

ေဆာငေနရငေတာ အႏႈးရခကေနဥးမာပါပ။

တပမေတာဟာ ႏငငေရးေလာငးရပေအာကကေရာကေနတာေတာ တကယအျဖစမနပါပ။ တပမေတာကေရာကေနတ

ေလာငးရပဆတာ “စစအပစႏငငေရးေလာငးရပ” ေအာက ကေရာကေနတာပါ။ တကယေတာ တပမေတာဟာ စစအပစေလာငး

ရပေအာကက တစတစကေရာကသြားရာကေန ၁၉၆၂ ခႏစမတလ ေနာကပငးမာေတာ လးလးလားလားက ကေရာကသြား

တာျဖစ ပါတယ။

“စစအပစႏငငေရးေလာငးရပ” ဆတာ စစအပစက စစတပက ခါးပကေဆာငတပ၊ တလကကငတပအျဖစလပၿပး ႏငင

ေရး၊ စးပြားေရး ဘကေပါငးစ ဗလက ခပကငျခယလယႏငတ အခြငအာဏာရရထားတ အေျခအေနန႔အေနအထားက ေျပာ

တာျဖစပါတယ။

ဒလ အခြငအာဏာခပကငရရထားမႈက စစအပစအေနန႔ စစတပက စတႀကကအမန႔ေပးေစခငးႏငၿပး “အေျခခဥပေဒ”

ကလညး လအပရင လအပသလ ဖကသမးႏငတယ၊ စတႀကကေရးၿပးလညး အတညျပႏငတယ။ ႏစကာလရႈေထာငကေန

ေျပာရရင “တပမေတာ” ဟာ “ စစအပစ ႏငငေရးေလာငးရပ” ေအာကမာ ၁၉၆၂ ကေန ဒေန႔အထ လးလးလားလား ကေရာက

ေနတာ ျဖစတယ။

ဒလကေရာကသြားမႈက စစတပထက တပမးတပသားေတြရ႕ အသအျမငန႔အေတြးအေခၚေတြကပါ မကေစကနးသလ

နားကနးသလ စလးကနးကနေစပါတယ။ “တပမေတာသာအမ - တပမေတာသာအဖ” ဆတ ေကြးေၾကာသဟာ ဒစလးကနးမႈရ႕

အတငးအတာန႔အေျခအေနက ေဖာျပတ အထငရားဆးေရာဂါလကၡဏာခကျဖစပါတယ။ တနညးအားျဖင ေရာဂါကၽြမးေနၿပ ဆ

တာက ေဖာျပတာပါ။ ေရာဂါလကၡဏာခက ရငးေတာ ကသလပေဆာငရမယ လပငနးနညးလမးကလညး ရငးပါတယ။ “စစအပစ

ႏငငေရးေလာငးရပ” ေအာကကေန “တပမေတာ” ရနးထြကၾကဖ႔ပါပ။

“အမန႔၊ စညးကမး” ဆတ ေႏာငႀကး၊ “တစတရာလပပငခြင၊ အကးစးပြားခစားခြင” ဆတ ေႏာငႀကး၊ “ျပညသမား၊ ႏင

ငေရးပါတမား ရနတကေသြးခြထားတ” ေႏာငႀကး စတ၊ စတ ေႏာငႀကးအထပထပက တပမေတာထက တငးခစျပညခစတပမး

တပသားေတြအေနန႔ ျပတျပတသားသား ခးျဖတဖယရားပစဖ႔ လအပပါတယ။ ဒလခးျဖတပစဖ႔ဆတာ ျပညသေတြန႔အတ ခန

ကက လႈပရားမရမာပါ။ တေယာကစတဥးစ၊ တကြစတျပားစ၊ အစအစဥမ၊ ဟာမနမလႈပရားေနမယဆရငေတာ စစအပစက

အလြယတကေကာကစားသြားပါလမမယ။

တကယေတာ “ကာခပ”ဆတာဟာ ဒေန႔ စစတပမာ “စစအပစေလာငးရပ”က အခကအခာအကဆး ကယစားျပေန

တသျဖစပါ တယ။ စစအပစဟာ “ကာခပ”ကေနတဆင တပမေတာက လႊမးမးထနးခပထားတာျဖစပါတယ။ ဒလ ေဒါငလက

ထနးခပႏငတ ယႏရားေတြကတဆင တပမေတာက စစအပစက ထပသးစစဗလခပေတြ၊ (ကစထ) မး၊ တငးမး၊ တပမမး

ေတြ၊ စကခမးေတြစ သျဖင အဆငလက ရစပတခပကငထားတာပါ။

ဥပမာ အားျဖငဆရရင “တပမေတာ” ဟာ “ထး” လ႔ ဆရင၊ “ကာခပ” က “ထးရး” ပ။ အဒထးရးက “စစအပစ” က

ဆပကငထားတယ။ စစအပစမာ “ထးရး” က စတႀကက လလယနငတ အခြငအာဏာလညးရေနတယ။ ဗလေနဝငး စစအပ

စဆတ ေလာငးရပ (ဝါ) ထးရပေအာကမာ“ကာခပ”ဆတ “ထးရး”ေတြ ဗလေနဝငးစတႀကက အလလလခတယ။ ဗလစနးယ၊

ဗလတငဥး၊ ဗလေကာထင၊ ဗလေစာေမာင၊ ဗလသနးေရႊ တ႔ဟာ ဗလေနဝငး စတႀကကလခတ ထးရးေတြပ။

ဗလသနးေရႊစစအပစဆတေလာငးရပ (ဝါ) ထးရပေအာကမာေတာ ဗလေနဝငးစစအပစေလာငးရပေအာကမာလ ထး

ရးေတြ ခဏ ခဏ လခြငသာပမရဘး။ ဗလမငးေအာငလႈငဆတ “ထးရး” တစေခာငးပ ဗလသနးေရႊ စတႀကကလထားဖးေသး

တယ။ ဒထးရးလညး တကယေတာ ဂတဆးေနပါၿပ။

လႊတေတာထက စစဗလ ၁၆၆ ေယာကဟာ “ကာခပ” ဆသရ႕ အမန႔ေပးညြနၾကားမႈက တေသြမတမး နာခၾကရၿပး၊

ေဆြးေႏြးၾက၊ ကန႔ကြကမေပးၾက၊ ေထာကခမေပးၾကရသလမးပါပ။ စစတပထက ထပသးစစဗလခပေတြဟာလညး ထနညး

လညးေကာငးပါပ။ “အမန႔န႔စညးကမး” ဆတာ ေယဘယအားျဖင စစတပတငးရ႕ ဘယေျခန႔ညာေျခ၊ ဘယလကန႔ညာလက မ

ဟတလား။ ဒစနစက စစအပစက သတ႔အကးအတြက ကြကျပညအသးခၿပး ခပကငထားတာျဖစပါတယ။ ဒခပကငမႈန႔ သတ႔

အာဏာသကက ရညၾကာေအာင ဆြဆန႔ခၾကတာျဖစပါတယ။

ta&;awmfykH*sme,f

30

ဒါေၾကာင စစအပစ “အမန႔န႔ ညြနၾကားခက”က တငးျပညလထရ႕ ေရတေရရညအကးစးပြားေတြန႔ ႏႈငးယဥၿပး စစ

အပစ အကးစးပြားအတြက ကာကြယရတ “အမန႔န႔ညြနၾကားခက” ဆရင ျပတျပတသားသား ရရတငးတငး ဖဆနခးေဖာက

ၾကရမာပါ။ “စစအပစ” အကးစးပြားသကသကအတြက အမန႔နာခေနဖ႔ မလပါဘး။ သစၥာခေနဖ႔မလပါဘး။

စစအပစရ႕ ေလာငးရပေအာကမာ ဆကေနမယဆရင စစအပစရ႕သစၥာခပ ျဖစပါလမမယ။ သမငးေၾကာငးေကာငးၿပး

ေႏြးေထြးျဖစငတ ျပညသ႔ရငခြငရပမာခလႈၾကရပါလမမယ။ စစအပစက သစၥာေဖာကတာဟာ ေတာလနတလပရပျဖစပါတယ။

တငးျပညန႔ျပညသက မကႏာမတ၊ ေရးရႈတ အစဥအေလးထားတ လပဟနျဖစပါတယ။ တပမေတာရ႕ မလေၾကြးေၾကာသျဖစတ

ျပညသသာအမ ျပညသသာအဖ ဆတ ေၾကြးေၾကာသအမနက ျပနလညျခငးသာျဖစတယ၊ စစအပစက သစၥာခေနသမ တငးျပည

န႔ ျပညသ႔အကးစးပြား ေကာခငးလစလရႈရတ သစၥာေဖာကဘဝ အစဥကေနေရာကေနမာသာျဖစပါတယ။

စစအပစရ႕ အာဏာဆကခမႈဟာ ေရးက ပေဒသရာဇမငးဆကေတြလပါပ။ “အစဥအလာ” ဆတ ေႏာငႀကးန႔ ျပညသ

ေတြ၊ တပမေတာသားေတြက အထပထပ ရစပတတပေႏာငထားတာန႔တၿပငနက သတ႔ရ႕ဗနးျပဟနျပလပေဆာငမႈေတြန႔ (အမး

သားေရး/ ဘာသာေရး စတ နညးလမးေပါငးစန႔) ေသြးခြေခာျမ လညစား အေမာငတကေလရပါတယ။

ဒကေန႔ စစအပစက ဗလေနဝငးစစအပစမငးဆကန႔ ဗလသနးေရႊစစအပစမငးဆကက အခလ “စညးသား” ျပထားပါ

တယ။ “တပမေတာသည ၁၉၆၂ ခႏစမစ၍ အဆပါလပငနးစဥ (တငးရငးသားစညးလးညညြတေရးန႔ ျပညတြငးၿငမးခမးေရး)

ဆကလကေကာငအထညေဖာခရာ ေမာမနးသေလာကေအာငျမငမႈမရခေသာလညး ၁၉၈၈ ခႏစေနာကပငး ၁၉၈၉ ခႏစမ ၂၀၁၀

ျပညႏစအထ ႀကးပမးမႈမားေၾကာင လြတလပေရးရၿပးေနာကပငးကာလမားတြင မႀကဖးေသးေသာ ထးထးျခားျခား ေအာငျမငမႈရ

ရခသျဖင ျပညသတ႔ ေမာလငေတာငတေနၾကေသာ ပါတစဒမကေရစလမးေပၚသ႔ ေရာကေအာင ႏငငေတာ၏ တခတညးေသာ

အမးသားေရးအငအားစက တပမေတာက စြမးေဆာငႏငခသည” လ႔ ငါးပထပတ စကစတက ေျဖျပထားပါတယ။

အထကပါ ေကာကႏတေဖာျပခကက ယခအခါ စစအပစအာဏာတစကၿမတေဘးေရာကေနၿပျဖစတ (ေရာကပေရာက

နညးေတာ ကြျပားပါတယ) ဗလခငညြန႔န႔ ဗလေရႊမနးတ႔ ေရ႕မာခၿပး ေမးၾကညပါ။ သတ႔ႏစဥးစလး ဘာမ မကြလြဘ အထကပါ

ေကာကႏတခကအတငး အျပညအဝသေဘာတၾကပါလမမယ။ စစအပစ ေလာငးရပ၊ စစအပစ ေႏာငႀကးဆတာ အဒါပါပ။

ဒါေပမ ဒေကာကႏတခကအေပၚသေဘာထားန႔ပတသကၿပး ဒခပပါတထက သကေတာရညနာယကႀကး ဥးတငဥးက

ေမးၾကညရင ဥးတငဥးက ဒအခကက ဗလခငညြန႔/ ဗလေရႊမနးတ႔ ေျဖသလေတာေျဖမာမဟတပါဘး။ ဥးဝငးထနကေတာ တမး

ေျဖခငေျဖပါလမမယ။

တကယေတာ စစအပစရ႕ “ မႀကဖးေသးေသာ ထးထးျခားျခားေအာငျမငမႈ” ဆတာ တငးျပညန႔လထအဖ႔ အသကေတြ၊

ေသြးေတြ၊ ေခၽြးေတြ၊ အးအမစညးစမ ပကသဥးဆးရႈးရတ မႀကဖးမၾကားဖးတ ဖႏပမႈ၊ အၾကမးဖကမႈန႔ ဆငးရဒကၡမးစ ရငဆငရမႈ

ေတြက စကားလးတမးန႔ ကလားဖနထးၿပးေျပာတာသာျဖစပါတယ။

စစအပစႏငငေရးေလာငးရပေအာကမာ ဒမကေရစသစပငကေလး ညြန႔ေညာကရငသနလာႏငဖ႔ မလြယကပါဘး။ “ေမ

တာေရစငေတြ” ဘယေလာကပ ပကဖနးသြနးေလာငးေနပါေစ၊ ညးေရာ ပနလ ေျခာကသေယာငးေနမာပါ။

ဒါေၾကာင စစအပစႏငငေရးေလာငးရပေအာကက အျမနဆးရနးထြကၾကပါ။

စစအပစကသစၥာေဖာကၾကပါ။စစအပစအမန႔က ဖဆနၾကပါ။ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒက အကနအစင ဖကသမးပစပါ။

အမန႔န႔သစၥာဆတာ အတငးအဆမ ျပညသေတြရ႕အကးစးပြားအေပၚမာသာ နာခ၊ ေစာငစညးတညၿမဖ႔သာျဖစပါတယ။

ေဇာလတ

(၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ ၄ ရက)

ta&;awmfykH*sme,f

31

ဆငနငးခေနရတ ဒခပအစးရေခါငး

ႏငလငး

၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြၿပးစမာ ဗမာျပညကြနျမနစပါတက အစးရသစ ရငဆငရမယ ျပနာ၊ ၾကေတြ႕ရမယ အႏရာယ

ေတြက သတေပး တငျပခပါတယ။ အမနပ အဒျပနာေတြက ဒခပအစးရ ရငဆငရတယ။ အခထေတာ အလးလးအလမ

လမပ။ အစးရသစအေနန ကာခပက ေပးထားရတ ၀နႀကးဌာန ၃ ခရ အႏရာယက ႀကစဥးစားထားဖ (ဗကပ) က အခလ သတ

ေပးခတယ။

“ကာခပက ေပးထားရတ ၀နႀကးဌာန ၃ ခရ ျဖစလာႏငတ အႏရာယကလညး ႀကစဥးစားထားသငပါတယ။

- ကာကြယေရး၀နႀကးဌာနန အမနးခငးႏငငေတြရ ပြတတကမႈမာ အရပသားႏငငျခားေရး၀နႀကး ေခါငးခရမယကစၥ။

- နယစပေရးရာ၀နႀကးဌာနရ အမနးခငးႏငငေတြ၊ တငးရငးသားေတြန ဆကဆေရးမာ အရပသားအစးရဆတအစးရက လက

ေရာငထားရမယကစၥ။

- ျပညထေရး၀နႀကးဌာနက ရဟနးရငလျပညသေတြက မးေလာငဗးန ပစလက၊ ဖမးခငသလဖမး၊ သတခငသလသတေနရင

လညး ႏႈတဆတေနရမယကစၥ စတာေတြအတြကလညး ႀကစဥးစားထားရပါမယ။

- ဒ၀နႀကးဌာနေတြက အစးရသစ အကပအတညးေတြ ေအာင ျပညသန ထပတကတးေအာင ေကာငးေကာငးေမႊပါလမမယ။

ဒါေတြဟာ ဒခပေခါငးက ဆငနငးမယကစၥေတြပ။ ေျပလညေအာင ေျဖရငးႏငရင ေျဖရငး၊ မေျဖရငးႏငရင မမကမေပး

ခတ ျပညသသနးေပါငးမားစြာန ျပနလညထပတက ရငဆငရဖြယ ရပါတယ။”

ေျပာခတအတငးပ အဒ၀နႀကးဌာန ၃ ခန ဆငတ ျပနာေတြ တခၿပးတခ မးဥးကမႈေတြလ ထြကလာတယ။ ျပနာ

ေတြက မးခးၾကြကေလာက တသတတနးႀကး ျဖစတယ။ ျပနာေတြက ေသးရာကေန ႀကးလာတယ။ မႀကးႀကးေအာငလညး မး

ta&;awmfykH*sme,f

32

ေလာငရာ ေလပငၾက၊ ဓာတဆေလာငးေပးၾကတယ။ လက၀ါးရကသေတြ၊ ညပတကသေတြ ရတယ။ ႏငငတကာရ ျပငးထနတ

ရကခတမႈေတြ ေပၚထြကလာတယ။

ရခငအေရးက ၾကညမလား၊ တရတနယစပမာ ျဖစေနတ စစပြေတြက ၾကညမလား၊ လမးေရး-ဘာသာေရး ပဋပကၡေတြ

က ၾကညမလား၊ ကာကြယေရး၊ နယစပေရး၊ ျပညထေရး သးဌာနလးန ဆငတ ျပနာေတြခညးပ။ တငးျပညရ အခပအျခာ

အာဏာကလညး ဒ၀နႀကးဌာန သးခမာ အေျခခတာပါ။ ဒဌာနေတြက လကလႊတရတ ေရြးေကာကခ အရပသားတပငး အစးရဟာ

ေမာကသစကငးလြတတ အျဖစပ။

ဒါေၾကာငလညး “၂၀၀၈ ရေနသေရြ ‘အရပသားအစးရ’ ေခၚမရဘးလ ဗမာျပညကြနျမနစပါတက ယဆပါတယ။ ဒခပ

အစးရဟာ အလကားမတတငးန ႀကးေဒၚႏြား ေကာငးေပးေနရတာပ ျဖစမယ” လ ေျပာခတယ။ လကေတြ အျဖစမာေတာ ႀကးေဒၚ

ႏြား အလကားေကာငးေပးရတာထက ပဆးတယ။ ႏြားလညးေကာငးရ၊ ႏြားခးလ ယးစြပခရတ အျဖစက ၾကရတာပါ။ ျဖစသမ

ေသာငးေျခာကေထာငေသာ ျပနာေတြ ေျဖရငးရတာန ခရးမတြငဘ ၀ငးႀကးပတပတ ျဖစေနတယ။ ဒခပအစးရျဖစျဖစ၊

ေနာက ဘယအစးရတကတက “ႏငငေတာ အာဏာ အညာ” က အပငမကငႏငေသးသေရြ ဒလပ ျဖစေနမာပါ။

စစအပစေျပာေနက ႏငငေတာ အခပအျခာအာဏာက ကာကြယတယဆတာ သတ႕အပငကငထားတ အဒအာဏာ

ေတြက သတ လကထကေန တျခားဘယသမ ယလ မရေအာင ကာကြယတာက ေျပာတာပါ။ သတ ေျပာသမ စကားေတြမာ “ႏင

ငေတာ” က ဖယၿပး “စစအပစ” ဆတ စကားလးက အစားထးနားလညရပါပ။ တပမေတာသားေတြကလညး ႏငငေတာ အခပ

အျခာအာဏာက ကာကြယတာဆၿပး သတ အာဏာက အသကေပး ကာကြယခငးေနတာပါ။ ရငးပါတယ။ ႏငငေတာက ဗနးျပ၊

ႏငငေတာက ခတးလပၿပး ကယကးရာတ စစအပစပါ။ အဒစစအပစဟာ အဒလအေရးပါတ ၀နႀကးဌာန ၃ ခတင အပငကင

ထားသလား။

တကယေတာ တျခားဌာနေတြမာလညး သတ လယေတြ၊ သစၥာေတာခေတြ၊ ေဒါကတငေတြ၊ ေခြးသြားစတေတြက အခ

ရာပ။ ေနရာေကာငးေတြ ယထားၿပး အတြငးကေန ၿဖခေနၾကတာ။ အစးရသစက ရငၾကားေစေရးအတြက သာသာထးထးန ေနရာ

ေပးရတာေတြေရာ အားလးေပါငးလကတအခါ ဘာကနေသးလ။ ဒါေၾကာငလညး အစးရထက၊ လႊတေတာထက ဆေပမယ ျပည

သက နားရြကတေတြးဆြတတ စကားေတြ မၾကာခဏ ၾကားရတယ။ မကႏာပကစရာအျဖစေတြ မၾကာခဏ ျမငေတြ လာရတယ။

ေနာကဆးေတာ စစအပစက သတ န တနးညၿပး တမးန ရစျပား ဘာကြာသလလ လပလာတယ။

ေရြးေကာကခအရပသားတပငး အစးရက အတြငးပငးက ရပဖကေနသေတြ၊ ပဖကေနသေတြ ဘယသေတြလ။ အရည

အခငးေၾကာငလား၊ ဇာစျမစေၾကာငလား။ အေၾကာငးတခခေတာ ရသေတြခညးပါ။ အစးရသစက သစၥာမခဘ စစအပစကသာ

သစၥာျမေနသေတြက ထထေရာကေရာက ကငတြယအေရးယႏငသလား။ ဒလေတြဟာ စစအပရ အေမြခေတြျဖစၿပး ေဒၚေအာင

ဆနးစၾကညက ေရ႕တငသြားၿဖးျပ ကြယရာမာ အပပခေနတာပါ။

ဒလေဖာကျပနပကစးေနတ ယႏရားန ဘယလေရ ဆကၾကမလ။ ဒလေနာကေကာ ဓားန ထးေနတ ဗရကရကေတြ၊

စစအပစ သစၥာခေတြ၊ အလေတာရေတြန ဘယလ ခရးဆကမလ။ ဒလစနးျပးေတြ၊ အေခာငသမားေတြ၊ သာကးေတြ၊ အေရျခ

ေတြ၊ သလဒလနေတြန ဘယလလပၿပး တငးျပညနာလနထမလ။ ဆငနငးခေနရၿပျဖစတ ဒခပအစးရေခါငးဟာ သခေမာက ရာ

ေဆာငးရငေတာင သကသာမယမထငပါ။ ေဟာငးႏြမးပပေဆြးေနတာေတြက ရရဖယရား စြန႕ပစရပါလမမယ။ ပးစားျခကကေန

တာေတြက ရရလးျဖတ ဖယထတရပါလမမယ။ ျပညသန အျပနအလန ေဖးမတြက ခတကမ သစလြငတအနာဂတက ခရးဆက

ႏငမာ ျဖစပါတယ။

ျပညသန အတ ခတကပါ။

ႏငလငး

ta&;awmfykH*sme,f

33

ေသျခငးကငးတ

လငးလကတ ၾကယတပြင

(ဒးၿငမးခမး)

၂၀၁၇ နဂးခပ

ငါတ႕ အကအဆးမားခတယ။

ႏစ ကနရက

ေနာကဆးစကန႕ေလးမာေတာင မခန

ဒဏရာနကနကန႕ မလႈပမယကၿငမသကေနသက

ယ, မ သြားျပနၿပေလ …။

ဒ တခါ ပပေႏြး

ယေဆာငျခငးခရသ

“ရေဘာႏငဥး” ဆ တ သေပါ ။

သ န႕ငါတ႕ဟာ

ေရခေဒသ ႏငးရငးညေတြထမာ

အျပနအလန ရငးပငးရငး

အတျဖတသနးၾကဖးတယ။

သဟာ

ငါတ႕ထက ေစာစြာ

ရနသက ရာေဖြ ေတြ႕ရခ

ရနသက နာၾကညးမနးတးခ

ေနာက … ေတာလနေရးမးလၾကားမာ

အမနတရားဆတ႕ ျမငးနႀကးက စးရငး

ခရးျပငးႏငလာခတာ ေျမျပငအႏ႕ , ျမစအႏ႕ပါပ။

သ န႕ ငါတ႕ဟာ

အဖႏပခတ႕ရ႕တပဥးအလေတာေအာက

စစညးေရာကရလာ ညအက စတဓာတပမာ

ပငာ ေႏြးေထြးတ အေျခခန႕

ငါ တ႕က ဆကဆခပမား ေမ႕စရာလား။

ta&;awmfykH*sme,f

34

ေတာလနေရးဟာ တေျဖာငတညးမရ

ေရ႕တး ေနာကဆတန႕

ဂယာမးစ ေျပာငးခနးတ ကာလ

မၾကာခဏ ရတတတယ။

ဘကဂယာထးခန ကာလ

ငါတ႕ရငတြငးမး တညးညးန႕ ဆေတြ႕ၾက

တအမတညးမာေလ.....။

အတေန၊ အတစား၊ အတေလ႕လာ၊ အတခစားၾကရငး

အနာဂတက ငါေရာ သေရာ ပငဆငေနလကၾကတာမား

ကမၻာႀကးဟာ အလြနပ သစလြငလပလ႕ေပါ။

သ န႕ ငါတ႕

ဆငလကလ႕ေျပးရခန

ထနခးက ယငန႕န႕ ပေဒသရာဇေခတအမအႀကးမာ

ေမာငစး ဆတ စးလငးဥးေလး လျဖစလာခတယ

ငါတ႕ေမ႕စရာလား။

သဟာ

ေလလာေရးမာ ေလာဘႀကးတယ

ရရခကတငး ႀကးၾကးငယငယ

ဘယသန႕မဆ မေဝ၊ ေဆြးေႏြး အေျဖရာတတသ။

သရ႕ ပငကယစရက

ေခါငးငကစက၊ အပငကတယမထငန႕

ေလ႕လာေရးမာ စးရထကျမကတယ

ျဖတသနးခ႕တ လကေတြ႕

သေဘာတရားေရးန႕ ေပါငးစပ လထထပ႕ႏ႕ဖ႕

ဝါဒျဖန႕ခေရးက လကနကေတာလ အသးျပခသ

ေမာငစနေသာ ဆတာ သ

ဗတးရနဆတာ သ ပေပါ။

သ ဟာ

ေတာလနေရး ဒေရျမငမာလညး သ ပါခ

ဒေရနမမာ လးလမ ရနးကနခန အမျပနသ, သ မဟတခ

ကယဝမးကယေၾကာငး၊ ကယအမေထာငကယ ထေဆာကရငး

အငတာေနရငနယ သခငးက ဆခတယ

ႀကးျမတတ မခငပါတ သခငးက ဆခတယ

ျပညသ႕တပမေတာ ခတကလာေခၿပ သခငးက ဆေနမယ။

ငါတ႕အားလး

ဒေရနမကာလ လြတေျမာကဖ႕ ရနးထခန

ta&;awmfykH*sme,f

35

အရနျပငးျပငး ေရာဂါဘယတ႕

သ႕ ခႏၶာမာ တပစြလ႕ တကခကၾကေလၿပ။

ေရာဂါန႕ တကပြဆငရတာ

သတေယာကတညးလား? မဟတခ။

- ေတာလနေရးရေဘာ ဘဝအေဖာ

အမေထာငဖက သကထားထလညး

ေရာဂါဘယမား အေဖာအေပါငးန႕ပးကပခ။

သမက အမညးေရာင လြငျပငထ

သ႕အရင ေမာလြငေပာကကြယသြားရာတယ။

လအခ႕ပ ၾကာ

ဘဝအလြမးေတြက အပရာထကမာ

ေဝဒနာန႕ ေရာျပြမး ခစားရငး

မရဏမငးရ႕ လယကျခငးကျငငးဆနျခငး မျပႏငရာ

ညငသာစြာ လကပါလ႕သြားခရၿပ။

အဒေန႕က

ငါတ႕ရငထမာ

ဟငးလငးျပင ကြကလပတခ ျဖစထြနးကနရစခ…

ညညတ႕ေမာငႏမ ျမငမရေတာငႀကးၿပကြခ ….

ပါတရ႕ သားေကာငးရတနာတပြင လြငေၾကြခ…

ဒါေပမ

အဒေန႕က

ငါတ႕ရ႕ မးေကာငးကငမာ

ေနေရာင၊ လေရာငထက ထြနးေတာကတ

အလငးလကဆး ၾကယတပြင

အသစထပမ တးျဖညလကျပနၿပ။

ရေဘာ ႏငဥး

သငဟာ

ေသျခငးကငးတ

လငးလကနရတ ၾကယတပြငျဖစေနတာ

ငါတ႕ အေလးနျပရငး ျမငလကရပါၿပ ။ ။

ရေဘာ ဒးၿငမးခမး

၄ . ၁ . ၂၀၁၈

ta&;awmfykH*sme,f

36

ဘရနသန႔ ေပာကဆးေနဆမးေတာကမား...

စး (မးေတာငပ)

---------

နပါတတတကစၿပး

ဂသရးဂဖးအလယ

ေအေကေဖာတးဆဗငးအဆး

တငကားန႔ သခပကာ

ယဥေကးမႈ---------

ေတြေအာကမာ

အနငးခႏငတစပါးပငေတြ

႐ငသနႀကးထြားမႈမးန႔

ကယကကယ ခခကာကြယၿပး

နာလနထခၾကရတယ။

မ႐းဖလာ ေခါက႐းကးၿပး

ဦးၫႊတပေဇာခရတ

အေၾကာကတရားေတြ

႐းတြငးခဥဆကေန မး႐းဗဇထ

ျခခတၿပးေမြးျမခခရတ

သးတစပငး

လတစပငး

စစကြၽနသမငးေတြ ရာဇဝင႐ငးေနဆပါ။

စစအာဏာခနးခတ

ေျပာငးလျခငးပဥၥလက

ဒမကေရစဘရငမက

ပြနးန႔ခကျပမယ

ျပညသက ဖြ႔စညးပန႔

ခြၽနးအပျပမယ

ျပညတြငးၿငမးခမးေရးက

ႏပေၾကာငးေပးရငး

ဖထပအေဟာငးႀကးန႔

ta&;awmfykH*sme,f

37

ကလားဖနထးျပမယ။

ဖႏပထားတသျခငးထက

လြတေျမာကမအရသာ

လာေပၚမေရာကမ

အ႐းမားသေတြ

ေခးခါးသေတြ

ကယေသတြငးကနကနကတးၿပး

ရနသရ႕ရနသဟာ

မတဗလဋကာဆတာမသ

ဝါဒမႈငးမထားတ

အးမသတမကႏာၾကကေတြ။

စတ႐လက႐ေပါကေနတ

စစဖနပသခြာေတြေအာက

အျမတမးေသြးညေတြစ႔ေနတ

ဒေျမ ဒေရ ဒလေတြရ႕

အေရးေတာပ

ေၾသာ.......

သခငဗဟနးရ႕

ျမငးခြာန႔မးေတာက

တ႔ေခတေရာကမ

မးဟနးဟနးမေတာကႏငရင။ ။

စး (မးေတာငပ)

(၂၄-၈- ၂၀၁၇)

ta&;awmfykH*sme,f

38

၀ ေတာငတနးက လြမးပနးခ။ေဆာငးပါးအမတ (၆)။

ကာလ၀မးေရာဂါ တကဖကခစဥက။

ရေဘာရယဥ

အခတေလာရနကနမာ H1N1 ရာသတပေကြးေရာဂါကေရာကေနလ႔ အဒေရာဂါန႔ပတသကတအေၾကာငး

အရာေတြ- ကာကြယနညးေတြ-သတငးဌာနအသးသးကလႊငေပးေနတာၾကားေနရပါတယ။ ကၽြနမက ကးစကေရာဂါကာ

ကြယေရး- တကဖကေရးဆငရာလပငနးမားက သပ၀ါသနာပါပါတယ။ လပႏငရငလပႏငသေလာက အကးရလ႔ပါ။ အ

ထးသျဖင-ကယမကစေအာက ေရာဂါေတြျဖစေနခနမာ လေတြက ဆရာ၀နေတြေဆး၀နထမးေတြစကား သပနား

ေထာငပါတယ။ တေန႔က ဆရာ၀နႀကးတေယာက ေျပာသြားသလဘ-လေတြအေၾကာကလြနေနတာလညး-ေကာငး

တယ။ ကၽြနေတာတ႔ ေျပာတာေတြနားေထာငလ႔-ကာကြယေရးလပငနးေတြေအာငျမငတယ။---တ။

ဟတပါတယ။ ဒလအခနမးမာ ကနးမာေရးပညာေပးရတာသပေအာငျမငပါတယ။ အစးရက လကဥးမႈရရ

ပြငလငးျမငသာမႈရရ-တာ၀နယစြာေျဖရငးေပးႏငရငျပညသလထန႔အစးရၾကား-နားလညမႈေတြရရျပး-ယၾကညမႈေတြ

တးလာႏငပါတယ။ ႏငငတကာဆကဆေရးကလညး တးတကေကာငးမြနလာလ႔- ကလသမဂၢတ႔-ကမာၻ႕ကနးမာေရး

အဖြ႔ (WHO)တ႔ ရ႕ဘကစအကအညမားလညးရေနတာ ၀မးေျမာကဖြယ ေတြ႕ေနရပါတယ။

ဒသတငးေတြနားေထာငရငး တခနတခါက-ကၽြနမပါ၀ငလပေဆာငရခဖးတ-ကာလ၀မးေရာဂါတကဖကေရး

လပငနးေတြက ျပနလညသတရလာေနမပါတယ။

၁၉၈၂ခႏစ-မးတြငးကာလႀကး- ဗမာျပညကြနျမနစပါတရ႕အေျခခစစေဒသတချဖစတ-(၈၁၅)စစေဒသ (ယခ

ရမးအထးေဒသ-၄)က-သတ႔ေဒသမာ-ကာလ၀မးေရာဂါျဖစပြားေနျပး လအေသအေပာကေတြ မားေနတာေၾကာင- ဗဟ

က ကညေျဖရငးေပးဖ႔-ေၾကးနနးပ႔လာပါတယ။ ကၽြနမက ေဆးသငတနးတခအျပး ေနာကသငတနးအတြက ျပငဆင

ေနခနပါ။ ေကာငးသားအစမေရာကေသးတာေၾကာင ေကာငးမဖြငႏငေသးလ႔ ႏႈငးယဥခကအရ ကၽြနမက အားေနသ

လျဖစေနပါတယ။ ဒါေၾကာင-ဗဟေထာကပေရးဌာနႀကးမးလညးျဖစ၊ ပါတရ႕ဒဥက႒လညးျဖစတ သခငေဖတငက ကၽြန

မကေခၚျပး-၈၁၅-စစေဒသကသြားကညဖ႔ တာ၀နေပးလကပါေတာတယ။

ကၽြနမလညး ေနာကေကာငးေကာမတ၀ငတဥးျဖစတ- ကအကေအး(ယခ-ျမစႀကးနား)န႔အတ သြားေရာကခ

ပါတယ။ အျမနသြားဖ႔လတာတေၾကာငး၊ နယစပတေၾကာ ေရာဂါျဖစေနတာေၾကာငတေၾကာငး၊ လမးျဖတသြားေရး အ

တြက တဖကႏငငက အကအေတာငးလကေတာ-ကားတစး အျမနစစဥေပးလ႔-၂ ရကန႔ ကၽြနမတ႔- ၈၁၅ေဒသ ေရာက

သြားပါေတာတယ။ ဒါအျပင ေဒသဆငရာတာ၀နခက လအပတအကအညရရငေျပာပါ-ဆလာလ႔-ကာလ၀မးေရာဂါ-

ကာကြယေဆးမား အျမနမာေပးပါရန-ေျပာခပါတယ။

ဒလန႔ ကၽြနမတ႕၂-ေယာက- ၈၁၅-စစေဒသဌာနခပ႐းစကရာ တ႐တ-ဗမာ-လာအနယစပက မနဖငက

ေရာကသြားပါေတာတယ။ ေရႊႀတဂနယေျမ အစတအပငးေပါ။ အဒတနးက-၈၁၅စစေဒသရ႕ႏငငေရးမးဟာ- ရေဘာ

ta&;awmfykH*sme,f

39

ေအးေငြ (အရနဗဟေကာမတ၀င ၁၉၈၅ တတယကြနဂယကမာ ဗဟေကာမတ၀ငအျပညျဖစလာ)ျဖစပါတယ။ သက

အဒတာ၀နယတာ သပမၾကာေသးပါဘး။ ၈၁၅ စစေဒသ စထေထာငကတညးက ေတာကေလာက ႏငငေရးမးအျဖစ

တာ၀နယခသက ရေဘာေဖေသာငး(ေလထး- ဗဟေကာမတ၀င) ပါ။ ေနာကပငးသက ေျမာကပငးဗရေျပာငးသြားရလ႔

ရ ေဘာေအးေငြက တာ၀နယေနတာပါ။

ဒေနရာမာႀကႀကကလ႔ ရေဘာေအးေငြအေၾကာငး ေျပာျပခငပါတယ။ စတ၀ငစားစရာ သမငးေနာကခ ရလ႔

ပါ။ ဒါအျပင ကြယလြနကနၾကျပျဖစတ ေခါငးေဆာငရေဘာႀကးမားအေၾကာငး တေစတေစာငး ထတေဖာဂဏျပခင

တာလညး ပါ ပါတယ။

၁၉၄၀ခႏစ-ကာလမားမာ-ႏငငတကာအကအည(တ႐တကြနျမနစပါတ-အပါ)ရာဖ႔-သခငေအာငဆနးက

အေရ႕ဘက ႀကရာသေဘၤာန႔ ထြကရာမာ အမြငေရာကျပး ဂပနေရာကသြားပါေတာတယ။ ဒတင-ဗမာျပညကနခတ

ေခါငးေဆာငမားက တျခားလမးမားရာဖ႔ စဥးစားလပေဆာငခပါတယ။ သခငဗဟနးက သတ႔ေကာငးေနဘက သငယ

ခငး ၀ါးခယမသား သခငေအးေငြက ရမးျပညဘကတကျပး တ႐တကြနျမနစမားန႕ အဆကရာဖ႔ လႊတလကပါတယ။

သက တ႐တအမးသားျဖစေလေတာ-လမးခရးမာအဆငေျပႏငတယ-လ႔လညး တြကပရပါတယ။ အဒကာလက တ

႐တျပညမာ ကမငတနန႔ ကြနျမနစတ႔ပးေပါငးျပး- ဂပနခခေရးစစပြ ဆငႏႊေနျပး- အႏငႏငငေရာကေနတ တ႐တမား

(အဗာဆးမား)က အသငးအဖြ႕မားဖြ႕ကာ-ေငြအားတတႏငသက ေငြအား-လအားတတႏငသမားက လအား စကထတ

ျပး တ႐တျပညမႀကးက ကညေနၾကပါတယ။ မဟာမတႏငငမားကလညး ေထာကပေနတာပါ။ အႏၵယကေန ဗမာျပည

ျဖတျပး တ႐တျပညအေနာကျခမးေပါကတ လဒလမးမႀကးတေလာက အကအညမားပ႔ေနတာပါ။ (မတခက။၁၉၄၂-ဂ

ပနမားရေဘာသးကပဥးစးတ-ဘ-အင-ေအတပန႔အတ ဗမာျပည၀ငတရညရြယခကေတြထမာ-ဒ ေထာကပေရးလမး

ေၾကာငးႀကး ျဖတေတာကေရးလညးပါပါတယ။) ဒါန႔-ကေအးေငြ ရမးျပညလားရႈးက ေရာကလာပါတယ။ ဒမာတင ေတြ႕

တတ႐တစစသား(ကမငတန)မားန႔ေရာေႏာျပး တ႐တျပညထ ေရာကလာပါတယ။ အဒတနးက တ႐တကြနျမနစပါ

တ ေခါငးေဆာငမားက-ယငအနးမာ ဗဟစခနးခေနတာပါ။ ဘာအေထာကအထားမ ဟတတပတတမပါတ-သ႕က ေရ႕

တနးစခနးတချဖစတေနရာ(ေပါငအနးလ႔မတမေနပါတယ။ သပမေသခာပါ။) မာပ ထားျပး-အဒစခနးမာဖြငထားတ-စာ

သငေကာငးမာ အဂၤလပစာသငဆရာ လပခငးထားပါတယ။ ဗမာတျပညလး ဂပနလကေအာက ေရာကသြားေတာ သ-

ဗမာျပညန႔ လး၀ အဆကအသြယျပတသြားပါေတာတယ။

သက တ႐တကျပားသာျဖစတယ။ တ႐တစာ တ႐တစကား မတတပါဘး။ အဒေကာငးမာပ သက တ႐တစာ

သငရငး သ႔ကတ႐တစာသငေပးတဆရာမ(ပကငးတကသလေကာငးသ ဂပနေတာလနေရးလပဖ႔ ေတာခလာသ)န႔

လကထပခပါတယ။ ၁၉၄၉- တရတျပညေတာလနေရးေအာငျမငေတာ- တ႐တကြနျမနစေခါငးေဆာငေတြ ပကငး

ေျပာငးၾကပါတယ။ ဒေတာမ သ႕ေယာကၡမဟာ- တ႐တ ကြနျမနစပါတက- တပေပါငးစ လပငနးဘကဆငရာ ေခါငး

ေဆာငတေယာကျဖစေနမနး သပါေတာတယ။ ဒမကႏာန႔ပ သက တရတ-ဗဟဌာနရ႕ ဗမာဘာသာျပန ျဖစလာပါ

ေတာတယ။

၁၉၅၀ ခႏစမားမာ- ၀နႀကးခပဥးႏ-တရတျပညလာလညေတာ- ဥက႒ေမာစတနးန႔ေတ႔ြရာမာ-သက ဘာသာ

ျပနပါ။ ဒတင-ဥးႏန႔ပါလာတဗလေအာငႀကး(ေနာင ဗလမးခပ-ေတာလနေရးေကာငစဒဥက႒-မဆလေခတမာ ျပတ

သြား) ကသ႔က မတမသြားပါတယ။ ဗလေအာငႀကးရ႕ပထမဇနးက- ၀ါးခယမသ သခငေအးေငြေဆြမးပါ။ ဒေတာ ဥးႏက

ျပနေတာငးပါေတာတယ။ ဒတင-တ႐တပါတက-သ႔က ပကငးက ေဆးကဖ႔ေရာကေနတ- ဗမာျပညကြနျမနစပါတက-

ဒဥက႒ သခငဗသနးတင(ေနာင၁၉၇၅မာဥက႒)ဆ လႊေပးလကပါေတာတယ။ သလညး အဒေတာမ ကယပါတန႔ ျပန

အဆကရျပး ေတာကေလာက-ဥက႒အတြငးေရးမးအျဖစ တာ၀နထမးလာပါတယ။ ကၽြနမတ႔ ပနဆနးေနစဥကာလ

မားမာလညး-ပကငးရ မသားစဆ- ၂ႏစတခါေလာက- တခါ တလေလာက ခြငျပနတတပါတယ။ ၁၉၈၉ခႏစ-ပါတဖ႐

ဖရျဖစသြားျပးေနာကမ(သ႔အသကလညး ၇၀ ေကာမ) ပကငးမသားစဆ ျပနသြားေနရာက ၁၉၉၀ လြနႏစမားမာ ကြယ

လြနသြားပါတယ။ သက ဗဟ႐း-႐းအပအျဖစေတာကေလာကေနလာျပး ဗဟ႐းက ရေဘာေတြန႔ သငယခငးေပါငး

ေပါငးေနတာ။ ကေလးလညး အငမတနခစတတပါတယ။ ကေလးေတြက အစလြနအေနာကလြနလ႔ ကေလးေတြ ငရ-

ယရလ႔- ကေလးအေမေတြန႔သ႔မာ တကကကကျဖစရတာေတြလညး တခါတေလ ၾကားရပါတယ။ အဒကေလးအေမ

ေတြပ-သေနထငမေကာငးရင-သ႔အ၀တေတြ ယေလာေပးၾက- ကေလးေတြအတြကမရမ-ရမ ခကျပတထားတ- အရး

ျပတ ရည ေလး-ၾကကဥေပါငးေလးေတြ-လာခြေ၀ေပးၾကတာလညးေတြ႕ရတတပါတယ။

သ႔လ႕၀ကခကကေတာ- သ႕အေပၚအကၤအတကပထမာ သဗမာျပညကထြကလာကတညးကပါလာတ-ေမ

ရငဓာတပ အေသးေလးတပ ရပါတယ။ သက ေမရင-ခေရစေလ။ လထလပငနး ေဒသလပငနး မလပဖးလ႔ အတငး

ေတာငးဆေနလ႔-ဥက႒က သ႔က(၈၁၅)စစေဒသက ႏငငေရးမးအျဖစ လႊတထားတာပါ။ ကၽြနမတ႔ မနဖငေရာကေတာ

ta&;awmfykH*sme,f

40

သက ၀မးသာအယလ ၾကဆပါတယ။ သက ကၽြနမန႔ေရာ ကအကေအးန႔ေရာ အလြနရငးႏးပါတယ။ အဒညက အ

ေတာညဥနကတအထ ထငျပး စကားေတြေျပာခၾကတာ သတရမပါေသးတယ။ ၀မးေရာဂါျဖစပြားေနတာက-စနးေတာင

ခ႐ငမာပါ။ မနဖငက-၅ ရကခရးသြားရမယ။ မးတြငးျဖစေတာ-လသြားလမးေတြကလညး ခႏြယပတေပါငးဖး ေနျပျဖစ

တယ။ ဒါေၾကာင မနဖငမာ- ခရးလမးအေျခအေနေတြ- ျဖစပြားေနတေရာဂါအေျခအေနေတြ စစမးရပါတယ။ လမးက

ေတာ ေရ႔႕ကရငးလငးခတထြငေပးရင လေတြေတာသြားလ႕ရႏငတယ။ ျမငးေတာ သြားႏငမယမဟတဘးတ။

ဒေတာ-ေဆး၀ါးပစၥညးပစၥယေတြလေတြန႔ပ သယရလမမယတ။ ေရာဂါစျဖစတာက-ထငးဘကက ျပနလာတ

ကနသညတဥးက စျဖစတာတ။ သတ႔ေဒသခမားကေတာ အဒကာလကေပၚကာစ- ဂပနကလာတ-အာခႏမတ- အခ

မႈန႔က တရားခအျဖစ- စြပစြၾကပါတယ။ အဒအခမႈန႔က လေတြက သပႀကကျပး-ကနသညေတြကလညး ဒါေတြပသယ-

လေတြကလညး ဘာစားစား ဒါပ ျဖးစားေနလ႔ျဖစတာလ႔ေျပာၾကပါတယ။ တကဆငမႈျဖစဟနရပါတယ။ ကၽြနမတ႕ ခရး

လမးအတြက ျပငဆငျပးခါနးမာပ- တဖကႏငငက-သတ႔ဆမာ- ကာကြယေဆးေတြေရာကလာျပလ႔ အေၾကာငးၾကား

လာလ႔ သြားလကခယျပး ခရးစထြကရပါေတာတယ။ လမးခရးကေတာ သတ႔ ႀကေျပာထားတအတငးပါပ။ ေရ႕က ရ

ေဘာ-၂-ေယာကက ဓားတလကစန႔ ပတေနတခေတြက ရငးေပးျပး လမးထြငေပးရပါတယ။ လ ၁ ေယာက-၂-ေယာက

သြားသာ႐ လမးကေလးပါပ။ စနေတာငပတလညက ရြာေတြမာျဖစေနတာပါ။ ဒငနယေတြက ႀကအေၾကာငးၾကားထား

လ႔-သတ႔နယအစပေတြမာ-ဒငနယတာ၀နခေတြက ႀကေနျပး ေရာဂါျဖစေနတရြာေတြဆ ကၽြနမတ႔က ေခၚသြားပါတယ။

ကၽြနမတ႔ေဆးအဖြ႔မာ-ဗဟကလာတ ကၽြနမတ႔(၂)ေယာကန႕ မနဖငေဆး႐က ဆရာ၀န-သနာျပ (၅) ဥးေလာက ပါလာ

ပါတယ။ ကၽြနမတ႔-ခရးသြားတဖြ႕လး ခရးမစခငကတညးက ကာကြယေဆးမား ထးေပးထားျပး-လမးခရးတေလာက

ေရာငရန-ေဆာငရနမားက ေျပာထားပါတယ။ အထးသျဖင လမးခရးမာ မအမသာ စျဖစရင ခကခငး ေျပာဖ႔ ေျပာထား

ရပါတယ။

ကၽြနမ (၈၁၅)စစေဒသရ႕ အားေကာငးခကမားက ဒမာ စေတြ႕ရပါတယ။ အေစာပငးကတညးက ႀကဖးၾကား

ဖးတာေတြလညး ရပါတယ။ တကယေတာ (၈၁၅) စစေဒသရ႕ ေဒသခေတြမာ အခါလမးက အမားစ ျဖစပါတယ။ အ

ေတာက ေခတေနာကကရာပါတယ။ နယစြနနယဖား ေတာႀကအၾကားမားမာ ေနထငၾကတလမးစေလးတစျဖစတာ

ေၾကာငပါ။ ဘယအပခပေရးမ စနစတကေရာကမထားခပါဘး။ ယာေတြစးထးစကၾကျပး သစဥသစဖန႔ ေရာစားၾကရ

သေတြပါ။ အ၀တအစားဆတာကလညး အရကဖး႐ ၀တႏငတာပါ။ အယအစြအလမး အေတာႀကးျပး- နတကးကြယၾက

ပါတယ။ သတ႔ေဒသမာ ရမးလမးက လမးႀကးပါ။ တျခားလမးစေတြျဖစတ လြယ(ပေလာင)၊ လားဟ၊ ၀၊ စတာေတြ

လညး အနညးအကဥး ရပါတယ။ အဒေဒသထက ကၽြနမတ႔ပါတက ၁၉၇၁မာ နယစမးတးျပး အေျခခေဒသ တည

ေဆာကခတာပါ။ ဥးစးသကေတာ-၈၁၅စစေဒသရ႕ႏငငေရးမးအျဖစ ေတာကေလာကတာ၀နထမးေဆာငခတ-ရေဘာ

ေဖေသာငး(၁၉၂၆-၂၀၀၆)ပါ။ ေလထးဆငးရေဘာေဟာငးႀကးျဖစျပး၊ ၁၉၇၅ ကတညးက ဗဟေကာမတ၀ငအျဖစ တာ

၀နထမးေဆာငခသပါ။ ကၽြနမတ႔ေရာကခန-၁၉၈၂-ခႏစမာ သက ေျမာကပငးတငးက ေျပာငးသြားပါျပ။ ဒါေပမ သရ႕

အေျခခေဒသတညေဆာကခစဥက ႀကးပမးေဆာငရြကခကေတြက ေကာငးေကာငးသရေလလာႏငခပါတယ။ ကၽြနမ

တ႔- ဗဟကျဖစျဖစ၊ အေရ႕ေျမာကစစေဒသကျဖစျဖစ၊ သငတနးေတြေလလာေရးေတြအတြက စစေဒသအသးသးက

သငတနးသားမား ေခၚယေလကငေပးပါတယ။ အဒသငတနးေတြမာ-၈၁၅-စစေဒသက သငတနးသားမားက အျမ န

မညေကာငးရတတပါတယ။ ဗမာစကား၊ဗမာစာ ေကာငးေကာငးကၽြမးကငမႈ၊ စညးကမးလကနာတာေကာငးမႈ၊ ႏငင

ေရးအရ ႏးၾကားမႈ-စတာစတာေတြမာပါ။ အခလညးကၽြနမ-ခရးစဥမာပါလာတ-၈၁၅ စစေဒသ ရေဘာမားရ႕ စနစကမႈ၊

ဘာကစၥမဆ စစဥေဆာငရြကရာမာ အေသးစတ ေသေသသပသပ ေဆာငရြကႏငမႈ၊ လျခေရးဆငရာကစၥမားမာ သတ

ႀကးမႈ၊ စတာေတြ ေတြ႕ရပါတယ။ ဒေနရာမာ ကၽြနမဥပမာေလးတခ ေျပာျပခငပါတယ။

ကၽြနမတ႔အတြက-၈၁၅ စစေဒ သ ‘ဒ-ႏငငေရးမး ရေဘာတငလႈင (- ၈၅ အရနဗဟေကာမတ၀င)က သတ႔

ကငးတပက ရေဘာေလးေတြက-အကရေဘာမား (ကယရ)အျဖစ ထညေပးလကပါတယ။ ည စခနးခတ-အမ (မား

ေသာ အားျဖငဘနးႀကး ေကာငးမား) ေရာကတာန႔ သတ႔က အပရာခငးဖ႔ေနရာရာျပး အသငပါလာတ ပးသတေဆး

မႈန႕မားက ဖနးပါတယ။ ျပးမ အပရာအဆငသငခငးထားပါတယ။ ကၽြနမတ႔တေတြ ညအစညးအေ၀းေတြ ေဟာေျပာ

ပြေတြအျပး-ျပနေရာကလာတာန႔ ေရေႏြးပပက ဇလန႔ထညလာျပး မကႏာသစခငးေျခေထာကလကေတာကေဆးခငး

ပါေတာတယ။ ဒလန႔ တေန႔လးပငပနးထားသမ- အေမာေျပ လနးဆနးသြားပါေတာတယ။ ၾကမးပးေဘးကေ၀းလ႔ အပ

ေရး၀၀အပရေတာ ေနာကေန႔-လနးလနးဆနးဆနး တကတကၾကြၾကြန႔ ခရးဆကႏငပါေတာတယ။ ခရးတေလာက

လညးဘာပစၥညးမေပာကကနခတာ၊ေမကနခတာမရခပါဘး။ဘာအတငအေတာမလညးမခရပါဘး။အေတာအဆငေျပ-

စတခမးသာရတခရးပါပ။ အလြနေခတေနာကကရာတလေတြက- ကာလတေလးအတြငး- စညးစနစကနတ ယဥေကး

သပရပတလေတြျဖစလာတာက ေတြ႕ရေတာ၊ စတထ အေတာၾကညႏးမပါတယ။ ဒါေတြအားလးက ရေဘာေဖေသာငး

ရ႕ ႀကးပမးအားထတခမႈေတြက ေဖာျပေနပါတယ။ ဒါေၾကာငလညး အခါေဒသခမားက သ႔က ကယတငရငႀကးအျဖစ၊

ta&;awmfykH*sme,f

41

ေကးဇးရငႀကးအျဖစ အသအမတျပ လကခထားဟနရပါတယ။

ကၽြနမတ႕ခရးစဥအေၾကာငး ဆကရရင- ကၽြနမတ႔အတြက လမးခရးအဆငေျပဖ႔- မနဖငဌာနခပက႐းေကဒါ

တေယာက ထညေပးလကပါတယ။ သက လမးခရးအစအစဥေတြေရးဆြျပး သြားရမယဒငနယေတြက ဆကသားေတြ

ႀကလႊတထားပါတယ။ ေၾကးနနးသတငးမားန႔ ေျမျပငက အခငအမာသတငးမားဟာ တခါတရ ကြလြတတတာေၾကာင

သက ေဆးအဖြ႕ ၀ငရမယရြာမား အေျခအေနသေအာင လပတာပါ။အဒလေတြျပနေရာကလာျပးသတ႔စစမးသရခရ

သမေတြက အေျခခ-၀ငးစဥးစားေဆြးေႏြးျပးမ ေနာကရကသြားရမယ ခရးကစစဥရပါတယ။ မနဖငကထြကခါစ ရြာမား

မာ ေရာဂါျဖစပြားသမရလ႔- ကၽြနမတ႔၀ငေရာကတရြာတငး ရြာေကဒါမားကစျပး ၀မးေရာဂါကာကြယေရးအတြက ေဟာ

ေျပာပြမားက ျပလပပါတယ။ အျပငက အစားအစာမား မသြငးရနန႔ ေရကကခကေသာကဖ႔ ေဟာေျပာရပါတယ။ ပါ

လာတ ေရသန႔ေဆးျပားမားလညး ေပးခပါတယ။ ေရာဂါျဖစလာသမားရရငလညး ဘယလျပစရမယ။ ထပ မျပန႕ပြား

ေအာင ဘယလလပရမယ။ -ဆတာေတြလညး ေျပာျပပါတယ။ ေရန႔ဆားသၾကားရည မားမားတကေပးဖ႔ အေၾကာငး

လညး ေျပာရပါတယ။ သတ႔အရပမာ အနးသးမားေပါလ႔ အနးရညမားမား တကေပးဖ႔လညး ေျပာရပါတယ။ ကာလ

၀မးေရာဂါဟာ အစာအမအလမးေၾကာငးကးစကေရာဂါျဖစတာေၾကာင ၀မးပက-၀မးေလာေရာဂါအမးမးအတြက မ

ၾကာခဏ-ကနးမာေရး ပညာေပးေဟာေျပာမႈမား လပထားတာေၾကာင ေဒသခမားအတြကေတာ ဒကာကြယေရး လပ

ငနးမားဟာ သပစမးမေနပါဘး။ ကးစကေရာဂါမားရ႕သေဘာသဘာ၀အတငး- ေရာဂါျဖစပြားမႈစက၀နးက တေနရာရာ

ကေန ျဖတပစႏငရင-အကးသကေရာကမႈေကာငးတာေၾကာင ပညာေပးေဟာေျပာရာမာ-ပဆြေဟာေျပာမႈေတြဟာ အ

လြနထေရာကပါတယ။ ေဒသခအမမားကလညး အမခနးအလယမာ မးမျပတတမးဖရတာေၾကာင ျပာပမားက အဆင

သင ရေနတတပါတယ။ အဒျပာပမားက ပးသတရနအတြက (အညစအေၾကးမားေပၚ ျပာပမား ပကဖနးျခငး) အသးျပ

ႏငပါတယ။ စနေတာငနယထ၀ငလာေတာ-ေရာဂါျဖစပြားမႈေတြက ျဖးျဖးေျဖာကေျဖာကေတြ႕လာရပါတယ။ အေသအ

ေပာကေတြလညး စေတြ႕လာရပါျပ။ တခါတေလ-လေသအေလာငးေတြက ေဖာငေပၚတင ေမာခ လႊတလကတာေတြ

ေတြ႕ရတအခါ- ကမးေပၚဆြလာခငးျပး- မးရ႕သၿဂဟေပးရပါတယ။ သတ႔ေဒသဓေလက- အသလ အစမးေသ(႐တတ

ရက ေသဆးတာ)ဆရင ေရေမာရတဓေလရပါတယ။ အဒေခာငးေတြမာပ လေတြက ေရခးၾက သးေရေသာက ေရခပ

ၾက တာေၾကာင- ေအာကဘကအရပေတြမာ ေရာဂါေတြ ကးစကတတေၾကာငးေတြ ေျပာရေဟာရပါတယ။

အဒေနာကပငးေတာ- လေသအေလာငးေရေမာတအကင အေတာေပာကသြားတယလ႔ၾကားရပါတယ။ အ

သလရြာေတြမ ေရာကရငေတာ- အလပက ခာခာလညသြားတာပါပ။ ေရာဂါျဖစေနတအမက တဖြ႕ကသြား၊ ကစရာရ

က၊ ကညႏငတာကည၊ အမအနးအနားပတ၀နးကင ပးသတသကပးသတ၊ ကနလမားကေတာ ရြာသားေတြစေ၀းခငး

ျပး ေရာဂါန႔ပတသကတ ပညာေပးေဟာေျပာပြေတြလပ၊ ျပးတာန႔ လတငးက ကာကြယေဆးေတြ ထးေပး၊ ေရသန႔ေဆး

ျပားန႔ ပးသတေဆးေတြ ေ၀ေပးရပါတယ။ ပးသတေဆးကေတာ အမားအားျဖင ရြာတာ၀နခေတြကပ ေပးခတာ မား

ပါတယ။ လမးတေလာက ေတြ႕သမလတငးကလညး ကာကြယေဆးထးေပးပါတယ။ ရြာျပငေရာကေနတသမားက

လညး (ကၽြေကာငး၊ႏြားေကာငး) ေဆးအဖြ႕ေတြ႕တာန႔ တားျပးေတာက ေဆးထးခငးၾကပါတယ။ ေရာဂါခစား ေနၾကရ

တာေတြ၊ အေသအေပာကမားေနတာေတြ ျမငေနရေတာ ဆရာ၀နေတြစကား အေတာနားေထာငၾကပါတယ။ ပေလာင

ရြာ တရြာဆရင-ကၽြနမတ႔ရြာအ၀င လမးမာတင-လေသေလာငးေတြ ထမးထတလာတာေတာင ႀကရပါတယ။ ေဆးအ

ဖြ႕ ထကေဆး၀နထမး(၂)ေယာကက လကသြားခငးျပး သတ႔ဓေလန႔လညးမဆန႔ကင၊ ကနးမာေရးန႔လညးကကညတ

သၿဂၤဟနညးေတြက ေဖာငးဖေျပာဆျပး-သၿဂၤ ဟခငးရပါတယ။ တကယေတာ-အေျခခလထေတြဟာ သတ႔အကးစး

ပြားအတြက ေျပာတာ လပကငတာ ဆတာ သေဘာေပါကသြားရင(ယၾကညသြားရင) နာခၾက လကလပေဆာငၾက

ပါတယ။ သတ႔အခငးခငးၾကားလညး အျပနအလန သတငးဖလယၾက၊ သေဘာမေပါကေသးသမားက သေဘာေပါက

ေအာင ေျပာေဟာေပးၾကပါတယ။ လထလပငနးေတြ လပၾကရာမာ-မမရ႕အေျခခေစတနာက သနားလညသြားရင သပ

အလပျဖစပါတယ။ အ- သတ႔သေဘာ မေပါကေသးရငေတာ စတရညလကရည ေစာငဖ႔လပါတယ။ ႏစရညလမား စြ

လမးေနတ- ဓေလထးစမားက စြန႔လႊတဖ႔ ဆတာကလညး သတ႔အဖ႔ သပလြယလတာမဟတပါဘး။ သတ႔ရ႕ စးရမပ

ပနမႈေတြ၊ မသနားမလညမႈေတြက နားလညေပးဖ႔လပါတယ။ အထးသျဖင- လနညးစမားႏင ဆကဆရာမာ သပသတ

ထားရပါတယ။

သတ႔လမးအခငးခငး ေခါငးေဆာင (ဥပမာ-ရြာေကဒါမားက) အရငစညး႐းရျပးသတ႔ကတဆင ပညာေပး

ေဟာ ေျပာရတာပါ။ ဒလန႔ကၽြနမတ႔အဖြ႕စနေတာငခ႐င႐းကေရာကလာပါေတာတယ။ ဒေနရာမာ ကၽြနမတ႔ လပငနး အ

ဆးသတပါတယ။ ေရာဂါအေျခအေနေတြကလညး အေတာျငမကသြားပါျပ။ ကၽြနမတ႔ ေဆးအဖြ႕န႔ လမးမကတရြာမား

ကလညး ေဆးအဖြ႕မာပါလာတ ေဒသခေဆးလပသားေတြက လႊတရပါတယ။ သတ႔ကတဆင-ရြာခေဆးလပသားေတြ

ေကဒါေတြက ကနးမာေရးပညာေပးေဟာေျပာမႈေတြ လပခငးရပါတယ။ လအပတေနရာမားမာလညး ကာကြယေဆး

ေတြ ထးေပးရပါတယ။ ကၽြနမတ႔အဖြ႕အေနန႔ ကာကြယေဆးမား အေတာက လလေလာက ေလာက ပါသြားတာပါ။

အျပနခရးမာေတာ- စနေတာငကေနမနဖငအထ နမေလြေခာငးတေလာက ေဖာငန႔ေမာခတာျဖစေလေတာ ခရးက

ta&;awmfykH*sme,f

42

ျမနလညးျမန သကလညးသကသာသြားပါတယ။ စစေဒသ႐းခပမာ လပငနးအစရငခေတာ-စစေဒသေခါငးေဆာင

ေတြေရာ၊ အနးအနားေဒသမားက တာ၀နခေကဒါအေတာမားမားလညး တကေရာကနားေထာငၾကပါတယ။ ဗဟက

ေကးဇးတငစကားလညး ၀ငးဆၾကပါတယ။ ေနာကေန႔မာေတာ-မနဖငေဆး႐မာ-ေဆးအဖြ႕ရ႕ နဂးခပအစညးအေ၀း ျပ

လပပါတယ။ ေဆးအဖြ႕၀ငအားလးေရာ ေဆး႐ကလပသားမားေရာ စစေဒသတာ၀နခတခ႕ေရာ တကေရာကပါတယ။

ေဆးအဖြ႕မာ ပါ၀ငခတ မနဖနေဆး႐က ဆရာ၀နေလးက (အဖြ႕တဖြ႕လး စေပါငးေဆြးေႏြးျပ စထားတ)နဂးခပစာတမး

က ဖတျပျပး-၀ငး၀နး ေဆြးေႏြးေ၀ဖနအႀကျပတာေတြ ျပလပပါတယ။ အဓကကေတာ ေနာငႏစေတြမာ-ႀကတင ကာ

ကြယေရးမားအတြက ဘာေတြလပေဆာငသငတယ-- ဆတာေတြ ပါပါတယ။ ဗဟက လပေဆာငေပးရမယ ေတာငးဆ

ခကမားကလညး တငျပၾကပါတယ။ ေနာကႏစမာလညး- ၀မးေရာဂါျဖစေၾကာငး ထပၾကားရလ႔-ဗဟက ကအကေအး

က ထပလႊတလကပါေသးတယ။ သပမျပငးထနလပါဘ။ ေနာကပငးေတာ-လး၀မျဖစေတာပါဘး။

ဒလနညးန႔ ကၽြနမတ႔တေတြ- အလြနျပငးထနတ (ကးစကမႈႏႈနးအရေရာ-ေရာဂါအေျခအေနအရေရာ) ကာလ

၀မးေရာဂါက လထအားန႔ေပါငးစပျပး တကဖကပစႏငခဖးပါတယ။ တကယေတာကးစကေရာဂါဆတာ- ကမာၻဥး ေခတ

ကတညးကရချပး- လသားေတြက အႏငမခ အရႈးမေပးစတဓာတန႔ တကပြဆငလာၾကရာမာ- ေဆးသပြ သေတသန

ပညာေတြအဆငေတြျမငလာျပး ပဋဇ၀ေဆးအမးမး- ကာကြယေဆးအမးမးေပၚထြကလာတာစတာေတြေၾကာင တ

ျဖညးျဖညးန႕ အႏငဘကေရာကလာေနပါတယ။ တခ႕ကးစကေရာဂါမားဟာ လး၀ရာမရႏငေလာကေအာင ေပာက

သြားပါျပ။ ေနာကဆး ကမာၻ႕ကနးမာေရးအဖြ႕ အစညး (W.H.O) ရ႕ေျပာဆခကအရဆရင ကာကြယေဆးတးျခငးျဖင-

ကးစကေရာဂါ(၂၅)မးက ကာကြယႏငေနျပ-လ႔သရပါတယ။ (တခနတညးမာလညး ကးစကေရာဂါ အသစအဆနးေတြ

ေပၚလာတာ၊ ေဆးမတးတ ေရာဂါပးေတြအျဖစ ေျပာငးသြားတာ- စတျပနာေတြလညး ရလာေနပါတယ။)အခ

ေနာကပငး ကလသမဂၢကဥးေဆာငလပေဆာငခတ (၁) ေထာငစႏစဖြ႕ျဖးတးတကေရး စမကနး(၂၀၀၀-၂၀၁၅) မာ-

စမကနးတခအျဖစ- ကးစကေရာဂါႀကးမားျဖစတ-HIV-AIDS.ငကဖားႏင အျခားေရာဂါမားတကဖကေရး--- ဆတာ ပါ

၀ငေနျပး(၂)၂၀၁၅-၂၀၃၀အတြက စမကနးခ လပေဆာငေနတ စဥဆကမျပတဖြ႕ျဖးတးတကေရးရညမနးခက (၁၇)

ခကထမာေတာ- ကးစကေရာဂါမားက အျမစျပတေအာင လပေဆာငေရး၊ လတငး ကာကြယေဆးမားထးခြငရရေရး--

ဆတအခကေတြ ပါ၀ငလာတာဟာ ကးစကေရာဂါ ကာကြယေရး-တကဖကေရးမားအတြက အားတကစရာပါ။ ဥပမာ--

အဒ- ကလသမဂၢရ႕ စမကနးႀကးမားန႔ ပးတြလပေဆာငခတ- ဘလႏင မလငဒါဂတရနပေငြအဖြ႕ရ႕ ထတျပနခကမာ--

ကးစကေရာဂါတကဖကေရးလပငနးမား-ကမာၻေပၚမာ ဘယေလာကေအာငျမငေနျပလဆတာ ေဖာျပေနပါတယ။

အဒထတျပနခကအကဥးကေတာ-----(China Daily.15-9-2017)--၁၉၉၀ခႏစမစ၍လပေဆာငခတ ...

(က) ေမြးကငးစကေလးေစာငေရာကေရးလပငနးမား။

(ခ) ကယ၀နေဆာငမခငေစာငေရာကေရးမား။

(ဂ) ကေလးမား ကာကြယေဆးထးေပးတလပငနးမားေၾကာင ၅ႏစေအာကကေလးသနး(၁၀၀)ကကယတငႏငခတယ-

-လ႔ဆထားပါတယ။

အဒထတျပနခက-နဂးခပမာေတာ--ဒလလညးေျပာထားပါတယ။

ဒလပငနးမားေအာငျမငဖ႔အတြက-

၁။ ခငမာေတာငတငးတေခါငးေဆာငမႈ။

၂။ ေကာငးမြနတအပခပမႈ။

၃။ သငေတာတတထြငဖနတးမႈန႔

၄။ ရငးႏးျမႈပႏမႈ---ရရမယ--တ။

ဟတပါတယ။ ဒလပငနးမားက---အစးရမား၊ပဂၢလကလပငနးမား၊ လမႈအဖြ႕အစညးမားက တာ၀နခြေ၀ လပ

ေဆာငရမာ ျဖစလ႔ပါပ။ ဒါေၾကာင-- တာ၀နယမႈအျပညရတအစးရမးေတြကသာ နညးစနစကနစြာ လထက ပညာေပး

လႈ႕ေဆာျပး စညးကမးတကလပေဆာငႏငမာျဖစပါတယ။ ဒလနညးေတြန႔ တခ႕ႏငငေတြမာ- ကးစကေရာဂါေတြက

တကဖကသြားႏငၾကပါျပ။

ရေဘာရႈယဥ။

၂၈-၁၀-၂၀၁၇။

ပမားတြင ပထမပရ႕ လကဝစြနးမာ ရေဘာေအးေငြပါ။ ဒတယပရ႕ လကယာစြနးက ရေဘာေဖေသာငးပါ။

ta&;awmfykH*sme,f

43

ရေဘာခစေအာငသ႔

ေနာကဆးႏႈတဆကျခငး

(ဒတယပငး)

ဝငးတငထြနး

( ၃ )

ကခစေအာင ခြနးမငကေန သ႕အမဆ ျပနေရာကလာၿပၾကားၾကားခငး ကၽြနေတာတ႔မသားစတကစန႔ အျမနဆးသြားခ

ၾကပါတယ။ မသားစဆေပမယ ကနးရးမာ ရေနရာတ သားႀကးေတာ ပါလာႏငျခငးမရဘ၊ အခမ အမက ျပနေရာကလာႏငတ

သမးေလးန႔ ကၽြနေတာတ႔ ဇနးေမာငႏပ သြားခရတာ ျဖစပါတယ။ သတ႔ေနထငရာ သ႕အမေလးရရာေနရာဟာ ေရႊလကေန ကားန႔

သြားရင မနစအစတ-နာရဝကေလာကသြားရတ ‘ကလက’ ဆတ ရမးရြာထမာ ျဖစပါတယ။ ရြာက ရြာႀကးတရြာပါ။ ေ႐ႊလၿမ႕န႔တ

ဆကတစပတညး ျဖစေနၿပျဖစေပမယ ရမးရြာပပ ရမးဓေလ ရမးယဥေကးမႈ ရမးအေငြ႕အသကေတြန႔ ထမႊမးေနဆ လႊမးၿခပသ

ေနဆ ျဖစပါတယ။ လြနခတ ႏစ (၂၀)နးပါးေလာကကဆရင- သညထကေတာင ရမးဓေလ ရမး႐းရာ ရမးအေငြ႕အသကေတြန႔ ထ

ယစေမႊးျမေနခၿပး၊ လယကြငးေတြ စကခငးေတြ ႀကခငးေတြ ဝါးရပေတြန႔ တကယက ေကးလကရန႔ေတြ သသသာသာ ထသငး

ေနတ ရမး႐ြာေလးတရြာ ျဖစခပါတယ။ ကခစေအာငက အေၾကာငးျပၿပး ‘ ကလက’ဆတ ဒရမး႐ြာေလးထက ကၽြနေတာတ႔ တ

ေတြ အႀကမႀကမ ေရာကခၾက နားခၾက စားခၾက ေသာကခၾကဖးသလ၊ တျခားေသာႏငငေတြမာ ေနေနၾကတ ဧညသညေတာ

ႀကးေတြလ႔ပ ဆရမယ ပအဝးအဖြ႕က ဦးခြနဥကာတ႔၊ NLD (LA) က ဦးတငေအာငတ႔၊ လ႕ေဘာငသစကကေအာငမးေဇာတ႔၊

ABSDF က ရေဘာသခတ႔လလေတြအပါ အေဝးေရာကပဂၢလ ဧညသညေတာေတြ ေတာေတာမားမားလညး ဒ ရမးရြာေလးဆက

ေရာကခၾက ေပါကခ ၾကနားခၾကဖးပါတယ။ ကခစေအာငရ႕ ဖးစာဖကျဖစတ ‘ေကာထြမ’ဟာ ဗမာစကားက ဟတတပတတ သပ

မတတလေပမယ ကၽြနေတာတ႔အပါအဝင လာသမၽဧညသညေသာငသည မတေဆြသဂၤဟေတြအားလးအေပၚ ေဖာေဖာေရြေရြ

ဧညဝတေကပြနခသလ၊ ကခစေအာငရ႕ ေယာကၡမႀကးေတြျဖစတ၊ ေကာထြမရ႕အေဖအေမျဖစတ ရမးအဘးႀကးန႔ အဘြားႀကး

ဟာလညး ရမးသေလးဝေနတ တ႐တစကား (ဒါမမဟတ) ဒဘကနယသး ေျမာကပငးရမးစကားန႔(ကၽြနေတာတ႔ နားလညသည

ျဖစေစ- နားမလညသည ျဖစေစ-) ပပငာငာ ေျပာဆရငး လႈကလႈကလလ ဆကဆခၾကတာ ေရာကဖးသတငး အားလး အသပါ

ပ။ ဒါေၾကာင အမေထာငဖကေကာငး မသားစေကာငးန႔ အေျခခကက ေနႏငထငႏင ရငသနႏငေနခတ ကခစေအာငက ကၽြန

ေတာတ႔တေတြက မဒတာပြားခၾကသလ၊ “ကခစေအာငကမ တကယက ေမာစတနးအေတြးအေခၚန႔ လကေတြ႕ကကညတာဗ။

‘ေကးလကက အေျခခ၊ ၿမ႕ကဝငး’ ဆတာ ေမာရ႕ေသနဂၤဗဟာ မဟတလား။ အဒမာ ကခစေအာငက နညးနညးေလး နားၾကား

မားသြားတာပ ရတယ။ ‘ေကးလက အေျခခ’ ဆတာက ‘ကလက အေျခခ’ လ႔ ၾကားမသြားၿပး ကလကက ကလကရြာသက ယ

လကၿပး အေျခခလကတာ တကယက အေျခခ မနသြားတယေနာ…” လ႔ ခစစႏး စၾက ေနာကၾက ေျပာငခၾကတာေတြလညး ရခ

ပါတယ။ ထးစအတငး- သကေတာ ဖြဖြေလးၿပးေနရငး ခပေအးေအးန႔ ၿငမေနတတပါတယ။

သ႕ရ႕ငယနာမညဟာ‘ ခငေမာငေအး’ ဆတာမနး အေစာႀကးကတညးက သေနၿပးသားျဖစတ ကၽြနေတာကေတာ သ႕

က ၾကညရငး လန႔နာမညဟာ ေတာေတာက လကဖကအခးညလပါလား-လ႔ မၾကာခဏ အေတြးဝငမ ေကာကခကဆြမေလ ရ

ပါတယ။ ငယနာမည ‘ ခငေမာငေအး’ ကေန ဒဘကမာ ‘ ကခစေအာင’ ျဖစလာေတာလ လန႔နာမညဟာ ေတာေတာက အခး

ညလ လကဖကလတယလ႔ပ ေျပာရမာပါပ။ သဟာ လေပါငးစန႔ လအမားစႀကးန႔ ေတာေတာက သဟဇာတျဖစေအာင ခစ

ta&;awmfykH*sme,f

44

ေအာငခငေအာင ေနထငတတသ ဝငဆန႔ေလသမဟတလား။ ကခစေအာငဟာ ဒ ကလကဆတ ရမး႐ြာႀကးမာ အေျခခေန

ထငရာမာ တရြာ လးရ႕ေမတာကလညး ေကာငးစြာရရခသ ျဖစပါတယ။ သဟာ ဗမာတေယာကျဖစေပမယ ေဒသခရမးေတြအ

ၾကားမာ ရမးစကားက ႀကးႀကးစားစား သးစြေျပာဆရငး တသားတညးကေအာင ေနထငႏငသျဖစခပါတယ။ တကယက သ႕ရ႕

ေမြးရာဇာတဟာ ပခးတငး ျပညခ႐ငထက ‘သကနး’ ဆတ ၿမ႕ကေလးျဖစပါတယ။ သ႕အေဖက ကနသြယလယယာက သာမန

အစးရဝနထမးတေယာက ျဖစခၿပး၊ ေမြးခငး ညအစကေမာငႏမ (၆)ေယာကထမာ ကခစေအာငျဖစလာမယ ကခငေမာငေအးဟာ

တတယေျမာကသား ျဖစပါတယ။ အဩစရာေကာငးတာက ကခစေအာငရ႕မခငဟာ ဗမာျပညႏငငေရးေလာကမာ လသမားသ

တဦးျဖစတ ဆ ရယလစႀကး‘ ဗလမႉးခပေအာငေ႐ႊ’ ရ႕ႏမအရငးေခါကေခါက ျဖစေနျခငးပါပ။

ေျပာရရင- ဗလမႉးခပေအာငေ႐ႊဆတာ ဗလမႉးခပေအာငႀကး၊ ဗလမႉးခပေမာငေမာင တ႔န႔အတတ စစတပအတြငးက

စစဗလထပသး၊ ဆရယလစထပသးႀကးတေယာက ျဖစပါတယ။ ဗမာျပညမာ ေပၚေပါကခတ ‘ျမနမာျပညဆရယလစပါတ’ ထက

စစတပအစထမာ- နာမညဆးန႔ေကာၾကားခတ ဗလေနဝငးၿပးရင၊ ဗလေအာငႀကး၊ ဗလေမာငေမာင၊ ဗလေအာငေ႐ႊတ႔တေတြဟာ

တကယက လသမားခတ စစတပထပသး ဆရယလစႀကးေတြပါ။ ဗမာျပညႏငငေရးလႈပရားမႈသမငးမာ စစၿပးေခတႏငငေရးလႈပ

ရားမႈေတြအတြငးမာေရာ၊ ဗမာျပညလြတလပေရး ေၾကညာႏငခတ ၁၉၄၈ ခႏစကေန ၁၉၅၈ ခႏစအထ ‘ဖဆပလ ဆယႏစ

ဆယမးေခတ’ န႔ ဗမာျပညျပညတြငးစစ သမငးတေလၽာကမာပါ၊ တေစာငးေစးန႔ မကေခးပမာ ထပတကျဖစခၾက အျပနအလန

ေဆာခၾကတကခၾကတာကေတာ ျမနမာျပညဆရယလစပါတဆတ ‘ဆရယလစ’ ေတြန႔ ဗမာျပညကြနျမနစပါတဆတ ‘ကြနျမ

နစ’ ေတြပ ျဖစပါတယ။ ‘ ဖဆပလ- ကြနျမနစပဋပကၡ’ ဆတာ အႏစခပၿပးေျပာရရင- ‘ ဆရယလစ- ကြနျမနစပဋပကၡ’ ပ ျဖစပါ

တယ။ အာဏာက လကကငရထားတ ဆရယလစေတြကေန (အထးသျဖင…. လကယာဖဆ ဆရယလစေတြကေန) ကြနျမနစ

ေတြက အလစအငက ေခမႈနးဖ႔ ေကာကေကာကကစကစ လပေဆာငရာကေန ဗမာျပည ျပညတြငးစစႀကးလ စတငေတာက

ေလာင ေပၚေပါကလာခရတာဟာ ကေန႔အခနအထ အေတာမသတႏငေအာင ေလာငၿမကေလာငကၽြမးေနရဆ မဟတလား။

အဒလသမငးေနာကခေတြအျပညန႔ဗမာျပညႏငငေရးလႈပရား မႈနယပယအတြငးမာ-ဆရယလစထပသးႀကးတဦးျဖစတ

ဗလမႉးခပ(ေဟာငး)ေအာငေ႐ႊ ရ႕တအရငးေခါကေခါက တဦးျဖစတ ကခငေမာငေအးဟာ ဆရယလစေတြန႔ ျပဒါးတလမး သတ

လမး ျဖစတ ကြနျမနစတေယာကအျဖစ သ႕ကယသ ခယတညေဆာကလာခတာဟာ ေတာေတာတနတန ႏငငေရးအျမင ႏငင

ေရးေရခန ႏငငေရးရပတညခကေလာကန႔မဟတမနး သာဓကထျပေနသလ ရခပါတယ။ ကၽြနေတာကေတာ သ႕ရ႕ႏငငေရး ရပ

တညခကအေပၚ ေလးေလးစားစားတနဖးထားမသလ၊ သ႕က ‘ဥခြေဟာငးအတြငးက ေဖာကထြကလာခတ တကယေတာလန

ေရးသမားတေယာက’ လ႔လညး ကၽြနေတာဘာသာ နားလညသတမတထားမပါတယ။ ကခစေအာငဟာ သဟာ ဗလမႉးခပ

ေဟာငးေအာငေရႊရ႕ တအရငး ျဖစတယဆတာ ထတေဖာေျပာေလမရသလ၊ ဗမာျပညႏငငေရးလႈပရားမႈသမငးမာ ‘ဆရယလစ’

ေတြရ႕အခနးက႑ဟာ ဘယေလာကဆးဝါးခသလဆတာအေပၚမာလညး ေကာငးေကာငးႀကးက ရငးရငးလငးလငးသျမင သ

ေဘာေပါကထားၿပးသား ျဖစေနတာ၊ အေတြးအေခၚအားျဖငလညး ျပတျပတသားသား စညးျခားႏငသျဖစေနတာ အဩစရာ ေတြ႕

ျမငသရေနခရပါတယ။

သ႕က လခငးမေတြ႕ဖးခငကတညးက နာမညက အရငသေနခရတာကေတာ ကဘၾကည (ကထြနးထြနး) ဆကေန

ျဖစပါတယ။ ကထြနးထြနးဟာ ကၽြနေတာတ႔ ေလးစားတနဖးထားတ စာေရးဆရာႀကး‘ေတာငတြငးကကႀကး’ ရ႕သားပါ။ ကထြနး

ထြနးဟာ ေတာမခခငက ရနကနလညးတနးအနးက လမးေဘးပလကေဖာငးေဘးမာ စာအပအေဟာငးေလးေတြ ခေရာငးေနစဥ

ကတညးက ကၽြနေတာန႔ ရငးႏးကၽြမးဝငေနသတဦး ျဖစပါတယ။ သဟာ ဦးသန႔အေရးအခငးမာ ဖမးဆးေထာငခခခရၿပးတ

ေနာက၊ ေထာငက ထြကလာၿပးတေနာက လမးေဘးစာအပအေဟာငးေရာငးသအျဖစ လညးတနးလမးဆပလကေဖာငးေပၚမာ

ညေနေစာငးတငး ေဈးထြကေလရၿပး ကၽြနေတာန႔လညး အၿမလလ လကဖကရညဆငထငျဖစပါတယ။ ၁၉၈၀ျပည ဩဂတလထ

မာ ကၽြနေတာရ႕ ပထမဆး လးခငး ကဗာစာအပေလး ‘ႏးေနေသာ လကၤာသည’ ထြကလာေတာလ ကထြနးထြနးဟာ သ႕ရ႕ လမး

ေဘးပလကေဖာငး စာအပဆငေလးေပၚတငၿပး တခတတရ ေရာငးေပးခတာရသလ၊ ေန႔စဥလလ လကဖကရညဆငထငခၾကရငး

ကဗာအေၾကာငး စာအေၾကာငးေတြသာမက ႏငငေရးအေၾကာငး ပဂၢလေရးအေၾကာငးေတြပါ ေရာကတတရာရာ ေျပာမဆမ စ

ကားစပမခၾကပါတယ။ အဒမာ ကခငေမာငေအးရ႕ အေၾကာငးကလ တစြနးတစ စကားထမာ ပါလာခရငး အမတမထငစတင သရ

လကရတာလ႔ ဆရပါမယ။ ကထြနးထြနးက ကခငေမာငေအးအေၾကာငး ေျပာျပတအခါ- “ကၽြနေတာတ႔ဗမာလမးေတြတခ႕ ေျပာ

ေလရတစကားတခ ရတယမဟတလား။ ေဆြေတာေပမယ မးမစပ….ဆတ စကားေလဗာ။ ကခငေမာငေအးန႔ ကၽြနေတာလညး

အသလပ ေျပာရမာပဗ။ ညအစကဝမးကြ ေတာတယလ႔ေျပာရငလညး ရတယ။ ဘာမ မေတာဘးလ႔ သတမတရငလညး ရ

တယဗ။ ဘာလ႔လညး ဆေတာ ကၽြနေတာအေဖ ဦးကကႀကးက ကၽြနေတာအေမန႔ အမေထာငမကခငမာ ဗလမႉးခပေအာငေရႊ

ရ႕အစမအႀကးဆးန႔ ပထမဆး အမေထာငကတယ။ အဒအမေထာငက ဆးပါးသြားမ ခငဗားတ႔ေရႊဘဘကက ဇာတျဖစတ ကၽြန

ေတာတ႔အေမန႔ ထပေတြ႕ၿပး ဒတယအႀကမ အမေထာငျပျဖစၿပး ကၽြနေတာတ႔က ေမြးလာတာဗ။ အေဖက အသလ တပငလမ

တပငထတာမ႔ အဒပထမအမေထာငဖကက ဗလမႉးခပေအာငေရႊတ႔ဘကက အေဖက အရငကလ ေဆြမးရငးခာအျဖစန႔ပ သ

ta&;awmfykH*sme,f

45

ေဘာထား ရေနခေတာ၊ ကခငေမာငေအးန႔ ကၽြနေတာတ႔က သပမစမးလဘ ညအစကလ ဆကၿပး ခငမငေနခၾကတာေပါဗာ….”

လ႔ ေျပာျပဖးတာကလ ေရးေတးေတး သတရေနခမပါတယ။

အဒ ကခငေမာငေအး (ေခၚ) ကခစေအာငန႔ တကယ လခငးဆျဖစ ခၾကတာကေတာ- ၁၉၉၁ ခႏစထကမ ျဖစပါတယ။

အတအကေျပာရရင- ၁၉၉၁ ဩဂတလ (၈)ရကေန႔မာ ကငးပတ ရစေလးလးအေရးေတာပ (၃) ႏစေျမာကပြကမ ျဖစပါတယ။

ေကအငေအဌာနခပအနးက ABSDF (ေျမာကပငး)ဌာနခပစခနး ‘ပါေဂာင’ မာ ကငးပတ ရစေလးလးအေရးေတာပ (၃)ႏစ

ေျမာကပြမာ တခရးတညးသြားေတြအျဖစ အတဆခၾကရတာျဖစပါတယ။ အဒတနးက ပါေဂာငမာကငးပတ အဒရစေလးလး (၃)

ႏစေျမာကပြမာ အစကႀကးကဖးသ၊ ဦးစးခစ၊ ကေအာငေငြတ႔န႔အတ ကခစေအာငလညး ကယစားလယတဦးအျဖစ ပါလာခရငး၊

ဧညသညေတာမားအတြက သးသန႔စခြၿပး ေနရာခထားေပးရာ သးသန႔တႀကးတလးထမာ အတတ ေနခရ အပခရ စကားစျမည

ေျပာဆျဖစခရပါတယ။

ဩဂတလႀကးဆေတာ ပါေဂာငမာ မးေတြသညးတကာလႀကးျဖစ႐မက အေအးဓာတကလညး စမေနေအာငေအးတာ

မ႔ ကၽြနေတာတ႔ေတြ အတတေနရရာ တႀကးထမာ ေန႔ေရာညပါ မးဖႀကး ဖေပးထားပါတယ။ အဒမးဖႀကးေဘးမာ ကခစေအာင

အပါအဝင ကၽြနေတာတ႔တေတြ မးလႈရငး၊ ေရေႏြးၾကမးက တခြကၿပးတခြကေသာကရငး၊ ေခါငးစဥမအေၾကာငးအရာေပါငး မားစြာ

အေပၚ ေျပာဆျဖစခၾကရငး အခနတတခအတြငးမာ အျပနအလန ခငမငရငးႏးခၾကပါတယ။ ပါေဂာငကေန အျပနကေတာ ကၽြန

ေတာဟာ ထနခနးကေန သတ႔န႔အတတပ လညၿပး ျပနျဖစခရာ၊ အဒတနးက ထနခနးမာပ အေျခစကေနထငေနသ တဦးျဖစတ

ကခစေအာငက ထနခနးမာ ကၽြနေတာက မတမတရရ လကေဆာငတခ ေပးခဖးပါတယ။ အဒတနးကာလက မးျခစေတြထမာ

အေကာငးဆးလ႔ဆရမယ-‘ဇစပ’ မးျခစေလးပါ။ အဒတနးက ေဆးေပါလပတလပန႔တလပ မးမျပတေလာကေအာငက ေဆးလပ

က တ႐ႈကမကမက ေသာကေနတနးျဖစတ ကၽြနေတာက သက သတထားမၿပး အမတတရေပးလကတ လကေဆာငေလးပါ။

ကၽြနေတာ ေရႊလက ျပနေရာကၿပးတေနာကအထ သေပးလကတ ဇစပမးျခစေလးဟာ ႏစန႔ခၿပး ကၽြနေတာန႔မကြမကြာ ရေနခသ

လ မးျခစကေလးက ထတၿပး အသးျပလကမတငးလလ သ႕ရ႕အၿပးဖြဖြ ခပေအးေအးမကႏာပပနးကလညး ဖတခန ဖတခန

သတရ ေနမတတပါတယ။ သန႔ကြနေတာဟာ ေတာေတာက ေရစကႀကးတယလ႔ပ ေျပာရမလားမသ၊ ေနာကေတာ သကယတင

ေရႊလ က ေျပာငးေ႐ႊ႕အေျခစကလာခ႐မက နးနးကပကပလညး ေပါငးသငးဆကဆခြငေတြ ရခပါတယ။ ၁၉၉၄ ခႏစထမာ ကၽြန

ေတာ စတငအမေထာငျပေတာ- အကဥး႐းျပလပတ သးသန႔မဂၤလာဧညခပြေလးမာ ကခစေအာင ေရာကလာခ႐မက၊ ကားဝငး

ႀကးတခအတြငးက ကားေတြၾကားမာ ကၽြနေတာတ႔ အသစစကစကဇနးေမာငႏႏစေယာကန႔အတ သလညး အမတတရ ဓာတပ

တပ ဝင႐ကခတာေတာင ရပါတယ။ သဟာ ကၽြနေတာထက တႏစေကာေကာငယသလ၊ ကၽြနေတာအမေထာငကၿပးတေနာက

တႏစ ေကာေကာေလာကမပ သလညး အမေထာငရကသားကသ ျဖစခပါတယ။ ဘာပျဖစျဖစ- အသကႀကးမ အမေထာငက

ရာမာလညး သန႔ကၽြနေတာဟာ ဘဝတေတြသဖြယ ျဖစခပါတယ။

တကကစကားေပၚမာ သ႕အေၾကာငးက ေရာကတတရာရာ စဥးစားေနမခရာမ သ႕အမရရာ ရြာမခဦးက ေရာကမပ

အေတြးစေတြက လကစသတသြားရပါေတာတယ။ အရငကတညးက ရငးႏးေနၿပးသားျဖစတ သ႕အမထက ကၽြနေတာတ႔ မသားစ

သးဦးလး တနးဝငလာခၾကၿပးတေနာက သလေလာငးေနရာ အခနးကေလးထအထ ေရာကလာခခနမာေတာ-သ႕ေဘးမာ လေတြ

အေနတၾကားထကေန- ေခါငးအးျမငျမငေပၚမာ ေခါငးတငထားရငး မကေစအစက မတထားကာ ပကလကအေနအထားအတငး

ျဖစေနတၾကားထကေန- ကၽြနေတာတ႔ေျခသက ၾကားလကၾကားလကခငးလလမာပ သက မကေစက ဖတခနဖြငၾကညပါတယ။

ကၽြနေတာက “ ကခစေအာင…. ကၽြနေတာပါ ကဗာဆရာေလ…. မာဇြ ေရာ သမးခမာထြနးေရာ…. အတတပါလာတယ….” လ႔

ေျပာလကမသလ၊ သမးကလ “ ဘဘ…. သမး ခမာထြနးပါ။ သမးက အခမစာေမးပြေျဖၿပးလ႔ အမက ျပနလာႏငတာ…. ဘဘက

လာၾကညတာ….” လ႔ေျပာလကတအခါ၊ သက အားတငးၿပး ျပနၾကညရငးက “ ကၽြနေတာ ဒဘကမကလးက ေကာငးေကာငး

မျမငေတာဘး၊ ေတာေတာက ဝါးေနၿပဗ….” လ႔ သ႕ရ႕ဘယဘကမကလးက လကဝါးေလးန႔ကာျပရငး၊ ျဖညးျဖညးခငး တလးခငး

ျပနေျပာလာပါတယ။ ထးစအတငး သ႕ရ႕ေလသက ခပေအးေအးပ ျဖစေပမယ ပမနကာလကန႔ႏႈငးယဥရင- ေတာေတာေလးက

သသသာသာ ေဖာေတာအားနညးေနပါၿပ။ သ႕ရ႕မကႏာကလ လြနခတ (၃) လေလာကကမ မကႏာန႔အခမကႏာဟာ ေတာ

ေတာႀကးက ကြာျခားလြနးေနၿပး သသသာသာ ယတေလာကဆငးေနပါၿပ။ သက သ႕ဝမးဗကက အေပါကေဖာကထားရၿပး အဒ

အေပါကကေန ပကတနးလနးတပထားရကာ အသညးကေန သညးေျခရညေတြက ထတေနရတ သ႕ရ႕အေျခအေနက သ႕အကႌ

ေလးက လနျပရငး ခပျဖညးျဖညးေျပာျပပါတယ။ ကၽြနေတာေရာ ကၽြနေတာဇနးန႔သမးပါ ေသေသခာခာၾကညလကၾကမေတာ

ဝမးဗကကေဖာကၿပး တပထားရတ အဒပကရညရညရ႕အဆးမာ ပလတစတစအၾကညထထ အတေလးတလးက သ႕ေဘးမာ

တဆကတညးရေနတာ ေတြ႕လကရပါတယ။ အဒပလတစတစအတေလးထမာ အသညးန႔သညးေျခကေန ထြကကလာေနတ ၫ

ညစညစ ေသြးစေသြးနရညေတြန႔ ျဖစေနတာကလညး စတမေကာငးဖြယ ေတြ႕လကရပါတယ။ ကၽြနေတာက သမသေအာင သက

ျပငးက ခး႐ႈကမသလ၊ ကၽြနေတာဇနးန႔သမးတ႔ရ႕မကႏာေတြေပၚမာလညး စတထခကစြာ ခစားလကၾကရပေတြဟာ မဖးႏင မဖ

ႏင ျမငလကရပါတယ။ သ႕မကႏာက ေငးေမာၾကညမရငး ကၽြနေတာရငထမာ ဆ႔ဆ႔နငနင ခစားလကရပါတယ။ သ႕ေဘးနားမာ

ရေနၾကတသေတြအားလးရ႕ မကႏာေတြေပၚမာလညး စတမေကာငးဟန ဝမးနညးေၾကကြေနဟနေတြဟာ ဘယေလာကပ ဖးဖ

ta&;awmfykH*sme,f

46

ထားထား သဏၭာနမးစန႔ ေပၚလြငေနခပါတယ။ သ႕အေပၚ သေယာဇဥရခၾကသ ခစခငခၾကသေတြ မဟတလား။ သန႔အတတ

ေကာကဆင ေကာကပြ႐ အတတလပခၾကတ ေအာငဆနးလငးရ႕ဇနးသည ေကာငမေလးက ကခစေအာငရ႕လကတဖကက အ

ဆကမျပတ ဖြဖြညငညင ႏပနယေပးေနခသလ၊ ပြ႐က ေကာငေလးတေယာကကလ ကခစေအာငရ႕ ေျခေထာကေတြက အဆက

မျပတႏပနယေပးေနရငး ေတာေတာက စတထခကေနတာ အတငးသား ေတြ႕ေနရပါတယ။ ကၽြနေတာက သ႕လကက အသာ

အယာကငလကၿပး သ႕မကႏာက အၾကာႀကးၾကညေနမခနမာ သ႕ထက သကျပငးဖြဖြခသကလညး ကၽြနေတာနားက ၾကားျဖစ

ေအာင ၾကားေနမပါတယ။

အဒေန႔က သ႕ထက ကၽြနေတာတ႔မသားစ အမျပနလာၾကခနမာ လမးမာ ကၽြနေတာက “ ကခစေအာငႀကးေတာ ဒ

ေတာငကေန ေကာႏငမာမဟတေတာဘး…. ေတာေတာက စတမေကာငးစရာပ ” လ႔ေျပာလကမခနမာ ကၽြနေတာဇနးေရာ သမး

ပါ သတ႔ မကလး အမေတြထမာလညး မကရညေငြ႕ေတြ ေဝဝေနတာ ျမငလကရပါတယ။

( ၄ )

စကတငဘာလဆနးထမာ သမးရ႕ တကသလတကေရးကစၥေတြေၾကာင ကၽြနေတာတ႔ဇနးေမာငႏ ေတာေတာက အ

လပမားခၾကပါတယ။ သမးက သ တကေရာကခြငရတ ‘ ဟငနန’ ေကာငးက ေအာငေအာငျမငျမင ထြကခြာသြားေတာမပ စတ

ေမာလေမာ အနညးငယ သကသာသြားသေယာငေယာင ရခပါတယ။ သမးရ႕ ဒ တကသလတကေရးကစၥ၊ သြားေရးလာေရးကစၥ

ေတြေၾကာင ကခစေအာငထ ေန႔စဥလလေတာ မသြားေရာကႏငခေပမယ ကခစေအာငမဆးပါးမ ၾကားထမာက ကခစေအာငထ

စစေပါငး (၄)ေခါကတတေတာ သြားျဖစခပါတယ။ သမးက စကတငဘာ (၈) ရကေန႔မာ မနစကေန-ခြနးမင၊ ခြနးမငကေန- ဟင

နနက ေလယာဥန႔ ထြကခြါသြားၿပးတေနာက၊ ေနာကတရက စကတငဘာ (၉) ရကေန႔မာပ ကခစေအာငထ စတတအႀကမ

ေျမာကအျဖစ တကသတ႐ကၿပး ထပမသြားျဖစတအခနမာေတာ- ကခစေအာငရ႕အေျခအေနဟာ ေနာကဆးအဆငက ေရာကရ

ေနပါၿပ။ ရကေရြးေနတအဆငေတာင မဟတေတာပ အခနနာရ ေရြးတအဆငအထေတာင ျဖစေနပါၿပ။ “ေမာလကတာ….” ဆ

တစကားက ရမးလ ဗမာလသာမက တ႐တဘာသာန႔ပါ ေျပာဆေနရငး ေဝဒနာက အတငးခစားေနတာ ေတြ႕လကရပါတယ။

သ႕အမကေန ကၽြနေတာတ႔ဇနးေမာငႏႏစေယာက စတမေကာငးျခငးႀကးစြာန႔ ျပနလာခရခနမာ ဝငေတာမယဆညးဆာရဟာ

မႈငးည႕ေနခပါၿပ။

ေနာကတေန႔စကတငဘာ (၁၀)ရကေန႔ မနကအေစာႀကးမာပ ရေဘာႀကးကခစေအာငတေယာက ကြယလြနသြားရာ

ပါတယ။ “အခေလး မနကေစာေစာ ငါးနာရေလာကမာပ ဆးသြားၿပ….” ဆတ ရေဘာကေအာငေငြရ႕ တဦးခငးစထ လမးအ

ေၾကာငးၾကားသက နားေထာငလကရရငး ထပမေၾကေၾကကြကြ ခစားလကရပါတယ။ ေမၽာလငထားျခငးမရတ သတငးမး မဟတ

ဘ အေႏးန႔အျမန ၾကားရေတာမယသတငးဆတာ သထားၿပးသားျဖစေပမယ သ တကယဆးသြားရာၿပဆတာက ၾကားလကရ

ေတာလညး ရငထမာ ရငခနသေတြ ျမနေနခမပါတယ။

မနကပငးမာပ ကၽြနေတာန႔ကၽြနေတာဇနးအပါအဝင၊ တျခားေသာ တျခားေသာ ရေဘာမတေဆြမားအပါအဝင ကခစ

ေအာငက ခစခငေလးနကခၾကသတစဟာ ကခစေအာငရ႕ေနအမရရာ ကလကရမးရြာေလးဆ ခပသတသတ အေရာကသြားခ

ၾကပါတယ။ ေစတနာအျပညန႔ လကလကည ပ႔ေဆာငေပးေနတ မတေဆြတေယာကရ႕ကားေလးန႔အတ ကားႀကလကၿပး သြား

ခရတာျဖစပါတယ။

မေန႔ကပ ေရာကခၿပးသားျဖစတ ကခစေအာငတ႔မသားစရ႕အမေလးထက ဝငလကဝငလကခငး၊ မေန႔ကပ ခေတြအ

ျပညန႔ ရေနခေသးတ ဧညခနးေလးထမာ ေခါငးတလားႀကးတလးက မႈငးည႕ဆငးရစြာ စတမေကာငးဖြယ တညရေနပါၿပ။ ေခါငး

တလားႀကးရ႕ေျခရငးမာ ကခစေအာငရ႕ဓါတပႀကးက လာသမၽေသာ ရေဘာေတြ မတေဆြေတြက လမးၿပးၾကညေနသေယာင

လညး ေတြ႕လကရေတာ ရငထမာ လႈကတကလာပါတယ။ လြနခတ (၂)ႏစခြေကာေလာကကပ သန႔ကၽြနေတာဟာ ဆရာမ

ႀကးရေဘာေငြအတြက အေခါငးတလားတခက ႏစေယာကသား လညပတရာေဖြဝယယခရၿပး၊ ႏစေယာကသား ေထာလာဂတစး

န႔ အေခါငးႀကးတငကာ ေ႐ႊလဘကဆ သယခလာခရပက စတထမာ ဖတခနဖတခန ျပနျမငေနလကမေသးၿပး ရငထမာ ေဝဒနာ

တမး ခစားလကရသလ၊ အခေတာ သကယတငလညး အေခါငးတလားႀကးတခထ ေရာကရေနရတအျဖစဟာ ဘယလမ မထင

မတႏငလာကေအာင ျမနဆနလြနးေနပါကလား….လ႔ သခၤါရရ႕သေဘာက ေၾကကြစြာ အေတြးယယ ဝငလကမျပနပါတယ။

သ႕ဇနးသည ေကာထြမက အေခါငးေပၚအပလႊားထားတ ဇာပဝါက အသာလပၿပးျပတအတြက ကခစေအာငရ႕ေနာက

ဆးေသာမကႏာက ကၽြနေတာ ေလးေလးနကနက ၾကညမပါတယ။ ကခစေအာငရ႕မကႏာဟာ ရမးေခါငးေပါငးႀကး ေပါငးလက

သား အေနအထားန႔ တကယရမးႀကးတေယာကပမာ ပကတ တညၾကညၿငမသကေနတာ ေနာကဆးေတြ႕လကရပါတယ။

ကခစေအာငရ႕ဈာပနမာ ကလက႐ြာက ရမးေတြသာမက တျခားေဒသက ရမးေတြေရာ၊ ေကာကအေရာငးအဝယေလာကက ကန

သည ပြစား-စတ တ႐တမတေဆြ-ဗမာမတေဆြေတြအျပင၊ ကခစေအာငအေပၚ ခစခငေလးနကခၾကတ ယၾကညခကတ ရေဘာ

ရဘကေတြပါ ဟကသညက တဖြဖြေရာကလာခၾကတအတြက အငမတနစညကားလတ ဈာပနႀကးတခလညး ျဖစေနခပါတယ။

ta&;awmfykH*sme,f

47

ကခစေအာငအေပၚ အေလးထားမႈက ေဖၚျပတအေနန႔ ကၽြနေတာတ႔တေတြဟာ ကခစေအာငရ႕႐ပအေလာငးက ေျမကတအထ

လကပါပ႔ေဆာငခၾကပါတယ။ ကလကသခႋငးေျမေပၚမာ သ႕မသားစက အတဂသြငးဖ႔အထ တေလးတနက စစဥလပေဆာငရာ

မာ ရမးထးစအရ လကပါပ႔ေဆာငသေတြ အမျပနလ႔ရတအခနအထ ကၽြနေတာတ႔တေတြလညး ၿငမသကတတဆတစြာ ေစာင

ဆငးေနခၾကၿပးမ ရမးဓေလ႐းရာန႔အည လကနာေဆာင႐ြကခၾကပါတယ။

ရမးဓေလအရ ဈာပန ေျမကၿပးတေနာက ဆကတက ေန႔ညတရားနာပြ ျပလပတအခါေတြမာေရာ၊ ရကလညတေန႔မာ

ကငးပတ တရားနာပြေတြအထပါ ကၽြနေတာတ႔တေတြလညး တတႏငသမၽ စစစညးစညး လကပါလပေဆာငခၾကၿပး ကခစ

ေအာငအေပၚ အေလးထားမႈက ျပသခၾကပါတယ။ ကနရစေလသ ကခစေအာငရ႕ဇနးသညေကာထြမန႔ တဦးတညးေသာသားႀကး

အကေပါငးရငး(ေခၚ) ဗမာနာမည ….. ေကာငးဆကဟနးကလညး ကၽြနေတာတ႔အားလးက ေႏြးေႏြးေထြးေထြး အားေပးသမႈ

ျပခၾကပါတယ။

အဒ (၇)ရကေျမာက ရကလညတေန႔က ေနအမမာ တရားနာအၿပးမာ ေကာထြမရ႕အစကႀကးက ဦးေဆာငၿပး၊ ေကာ

ထြမအပါ ကၽြနေတာတ႔ ရေဘာရဘကေတြအားလးက ကခစေအာငရ႕႐ပကလာပျမႇပႏထားရာ ေလာေလာလတလတၿပးစးခါစ

ကခစေအာငရ႕ ဂႀကးဆက ကားန႔ေခၚသြားတအတြက ကၽြနေတာတ႔ ရေဘာရဘကတသက ထပမလကပါသြားခၾကရျပနပါတယ။

ရမးထးစအရ ဈာပနခစဥက သခငးေျမဆအထ အမးသမးေတြက တဦးတေယာကမ လကပါပ႔ေဆာငခြငမရေပမယ ရကလညၿပ

ျဖစတအခါမာေတာ လကပါၾကည႐ႈခြင ရၿပျဖစတာေၾကာင ကခစေအာငရ႕ဇနးသညသာမက အရငးဆးေသာ မသားစဝင အမးသ

မးေတြေရာ၊ ကၽြနေတာတ႔ဘကက ရေဘာရဘကအမးသားေတြသာမက အမးသမးေတြကပါ ကခစေအာငရ႕ဂဆက ေခၚေဆာင

ျပသခတာ ျဖစပါတယ။ ကခစေအာငရ႕ဂဟာ ေတာေတာေလးက ႀကးမားလသလ၊ လမးမဘကကေန ၾကညရင အတငးသား

ျမငေနရေလာကတေနရာမာ ရေနတာက ေတြ႕ရပါတယ။

ဂေရ႕မာ ရမးထးစအရ ေကာထြမတ႔မသားစက ကခစေအာငအတြက ဖေရာငးတငန႔အေမႊးတငေတြ ထြနးၫေပးတာ၊

ထမငးဟငးန႔ အစားအေသာကေတြအပါအဝင သစသးဝလေတြ ကပတာ တငတာေတြပါ ျပလပေပးခရငး သတ႔ေတြက ရမးဘာ

သာ ရမးစကားန႔ပ တတြတတြတေျပာဆတာက ေလးေလးနကနက ျပလပခၾကပါတယ။ ကခစေအာငအတြက ဆေတာငး အမၽ

ေဝ ေမတာပ႔သတ သေဘာလ႔ပ ယဆမပါတယ။ ကခစေအာငအေပၚ သတ႔မသားစဝငေတြရ႕ သေယာဇဥအတငးအဆန႔ အေလး

အနကထားမႈဟာ ေတာေတာက သသာျမငသာလပါတယ။ အဒေနာကမာေတာ- သတ႔တေတြက ကခစေအာငဟာ ဗမာအမး

သားတေယာကလညးျဖစတအတြက ကခစေအာငအတြက ဗမာစကားန႔လညး ဝငးဝနးေျပာဆသေတြ ကၽြနေတာတ႔ေတြထမ

ထြကေပၚလာေစခငပ ရပါတယ။ ဒါမ ဗမာတေယာကျဖစတ ကခစေအာငဟာ ဗမာစကားသေတြကလညး ၾကားရၿပး၊ ကခစ

ေအာငရ႕ဝညာဥဟာ စတအလလညး ပမျပညဝကာ ၾကညႏးပတ ရရခစားႏငလမမယလ႔လညး ယၾကညယဆဟန တပါတယ။

သတ႔က သတ႔ေတြရ႕ ရမးဘာသာန႔ေျပာဆ ႐ြတဖတသေတြ ျပလပအၿပးမာပ “ကခစေအာငအတြက ဗမာလ ေျပာေပးၾကပါ။

ဗမာစကားန႔ေျပာေပးၾကပါ….” လ႔ တကတြနးေတာငးဆလာခပါတယ။

ဂအထ လကပါလာခၾကသေတြထက ကၽြနေတာတ႔ထက တဦးတေယာကထကမ ဗမာစကားသ ႐တတရက ထြက

လာတာ မၾကားရပါ။ ေကာထြမတ႔ရမးမသားစဝငေတြထက “ ဗမာစကားေလး ေျပာေပးၾကပါ။ ေျပာေပးပါ….” ဆတ ေနာကထပ

ေျပာဆ ေတာငးဆသေတြ ဒတယအႀကမေျမာက ထပမ ထြကေပၚလာခပါတယ။ ကၽြနေတာတ႔ရေဘာရဘက ေတြရ႕မကႏာ

ေတြဆ လကလမးမသေလာက ကၽြနေတာလမးၾကညလကမေတာ အားလးဟာ ၿငမသကၿမ ၿငမသကေနပါတယ။ ဆ႔နငမႈေၾက

ကြမႈေတြၾကားထကေန ႐တတရက ဘာစကားက ေျပာရမလဆတာက စဥးစားမရလ႔ပလား- ဘာေၾကာငလဆတာေတာ ကာယ

ကရငေတြကယတငပ သပါလမမယ။ ၿငမသကျခငးႀကးစြာန႔ ဆကလကၿငမသကေနၾကခနမာပ ကၽြနေတာကေတာ ဆးျဖတခက

တခက ခလကမပါတယ။ ကခစေအာငက ေနာကဆးအျဖစ ေနာကဆးႏႈတဆကျခငးက အားလးၾကားေအာင ေကြးေၾကာလက

ဖ႔ပ ျဖစပါတယ။ မသားစဝငရမးေတြ ေတာငးဆေနတာက ျဖညဆညးလကဖ႔ျဖစသလ၊ ကၽြနေတာကယတင ရငထမာ ရေနတ

ဆႏၵအတငး လြတလြတကၽြတကၽြတ ေဖာထတဖြငအျပလကမတာကေတာ--“ကခစေအာငေရ…. ေနာကဆးႏႈတဆကပါတယ….”

“ ရေဘာခစေအာငေရ ,,,,, ၿငမသကစြာ အနားယပါေတာ….” ကၽြနေတာရ႕အသဟာ သသသာသာ တယငေနပါလမမယ။ ကၽြန

ေတာရ႕ေကြးေၾကာလကတအသဟာ ႏႈတဖားကသာမက ရငထကပါ ထြကေပၚလာတာ ျဖစပါတယ။ ကၽြနေတာရ႕အသဟာ

မႏစလသေတြအတြက ေမာငးကြႀကးက ထလကတအသမး ျဖစ ေကာငးျဖစေနမာ ျဖစေပမယ တမလြနဆတာရေကာငး ရေနၿပး၊

အဒ တမလြနဆတာမာ ကခစေအာငမား ရေကာငးရေနမယ ဆရငေတာ- ကၽြနေတာရ႕အဒဟစေကြးသက ကခစေအာင တ

ေယာက ပပသသ ၾကားမရငး ေကေကနပနပႀကး ၿပးသြားလမမယ ထငပါတယ။

ဒါဟာ ကၽြနေတာရ႕ ရေဘာခစေအာငအတြက ေနာကဆးႏႈတဆကလကျခငးပ ျဖစပါတယ။ တကယက ကယကယ

ေလာငေလာင အသထြကခၿပး ကခစေအာငက ေနာကဆးႏႈတဆကချခငးျဖစပါတယ။

( ဝငးတငထြနး) ၁၇- ၁၀- ၂၀၁၆

ta&;awmfykH*sme,f

48

ကၽြနမဆက၍ေရးခငေသာေဖေဖအေၾကာငးမား။ေဆာငးပါးအမတ(၄၅)။

စစအာဏာရငစနစရ႕သားေကာငမား။

အပငး(၁)

လေကာေဇာ

“------ခငဗားတ႔ေတြထက သ႔စတႀကက ျပညသေတြ ပသတႏငမယထငတ လတခ႕က ရာထးႀကးေတြႏငလာဘထးခတယ။ ဒ

လႏင တပၾကပႀကးကေန ဗလမးႀကးေတြအထ ႏစအနညးငယအတြငး တးေပးဖ႔ ၀နမေလးဘး။ ဒါေပမ ေနာကထပ သတဖ႔

ေနာကလကတငေပးဖ႔ ေရ႕လကကနထတဖ႔လညး ၀နမေလးဘး။ သ႔စတႀကက ျပညသေတြက သတဖ႔ လကရြ႕တမးခစေတြ

အစဥအလာရခတ ေလးစားျခငးခရတတပမးတပသားေတြကေတာ တဦးၿပးတဦး ကနထတတယမဟတလား။ ဒါေတြေၾကာင

ရာထးႀကးတလေတြလညး စတတထငထငေနရတဘ၀မဟတလား”-----------(၁၁-၈-၁၉၇၆။တငးျပညသ႔တငျပခက။) (ဆငးစမ

သည မနဟငးဆသ႔။ကယတငေရးအတပြတေပါငးခပ၊ ဗလမးခပေဟာငးေကာေဇာ၊ ယဥမးစာေပႏာ--၃၂၂)

ta&;awmfykH*sme,f

49

“-------ထအခနကာလ(၁၉၅၆) ခႏစသည ဆရယလစမားက တပတြငးတပျပင ၾသဇာလႊမးမးေရး အႀကးအကယ ႀကး

စားေနမႈ အရနရေနခနႏငလညး တကဆငေနပါသည။ သတ႔သည ျပငပအႏရာယျဖစသည တ႐တျဖတကေရးထက ျပညတြငး

စစကသာ အေလးေပး အျပတတကခငသမား ျဖစၾကသည။ ျပညသလထႏးၾကားၿပး ေတာငးဆလြနး၍သာ (တဖကကလညး

ဗမာျပညကြနျမနစပါတက ေဖာထတဖြငခေန၍သာ) တ႐တျဖတကေရးက လပၾကျခငးျဖစသည။ ထတကပြမားအရနႏင ကၽြန

ေတာၾသဇာႀကးလာမႈကလညး သတ႔စးရမေနၾကသည။----

“-------တပတြငးမာ ဆရယလစပါတဆန႔ကငသည တပမးမားလညးရရာ ကၽြနေတာႏငပးေပါငးစညး႐းမၿပး သတ႔ ဆ

ရယလစမားက အာခေခါငးမာလာၾကမာလညး စးရမၾကသည။ အဓကမာ ဆရယလစမားအေနႏင တငးျပညက ၎တ႔စတႀကက

ျခယလယလၾကရာတြင တပမေတာက ပထမဆးသတ႔စတႀကက အပစးႏငဖ႔ရာမာ ဆးေျငာငခလတျဖစေနေသာ ကၽြနေတာက

ဖယရားပစဖ႔လေပသည”-----(အထကပါစာအပ-ႏာ၂၄၄)

အထကပါစာစမားဟာ ေဖေဖေရးသားခတ အေၾကာငးအရာမားထက တပမေတာတြငး အေျခအေနမားက တစတတ

ပငး ေဖာျပေနတ အေၾကာငးအရာမားျဖစပါတယ။ ေဖေဖ-ျပညပကေန ဒစာစေတြေရးသားစဥက-ျပညတြငးမာဖႏပမႈအလြနျပငး

ထနေနခနျဖစေလေတာ-တခ႕သမားထခကမာ စးရတာေၾကာင တခ႕ကစၥေတြမာ နမညေဖာမေရးႏငခပါဘး။ အခအခနမာေတာ

ကာယကရငမား ကြယလြနကနၿပျဖစလ႔ ေဖေဖမျပညမစ(သ႔မဟတ) ရပဖမးသဖမးေလာကသာ ေရးႏငခတအေၾကာငးအရာေတြ

က (ယခေနာကပငးထြကေပၚလာတ အခကအလကမား ပါေပါငးစပၿပး) ကၽြနမျဖညစြက ေရးသားလကပါတယ။ ေဖေဖကယတင

လညး အသလ ရပဖမးသဖမးေလာကေရးရတာက ဘ၀ငကဟနမရပါဘး။ ဒါေၾကာငပ ေဖေဖက-တခ႕အျဖစအပကေတြက ကၽြန

မတ႔သားသမးမားအပါအ၀င သ႔အနးအနားမာ အလပလပဖးသရေဘာတခ႕က အျပညအစေျပာေျပာျပတတပါတယ။--ဒလ ေျပာ

ဆေရးသားတအခါတငး ေဖေဖရငထ ေပၚေပၚလာတတတ-ေဖေဖေရာငးရငး ရေဘာႀကးမားရတတပါတယ။ ဥပမာ--တပတြငးမာ

ဆရယလစပါတဆန႔ကငသမားလညးရရာ---ဆတေနရာမးမာ-ေဖေဖဆလခငသမားဟာ ေဖေဖန႔ဗမာတပမေတာ အျမေတဘ၀

က စလ႔ ေတာကေလာက အတတြတကခခကခတ-တပမးႀကးေဟာငးမားျဖစၾကတ- ဗလမးႀကးၾကညေမာင (ေနာကပငး NLD-

ဦးၾကညေမာင)၊ ဗလမးႀကးတငေမာင(စာေရးဆရာ-ျမတထန)စသတ႔ျဖစၾကပါတယ။(သတ႕ႏစဦးစလး-တပမေတာမ ျဖတ-ထတ

ခရၿပး-မဆလေခတမာ ေထာငတနးလညး ကခခ႔ရပါတယ။)

ဒေနရာမာ အခေခတလငယမားအတြက မကစလညစရာျဖစတ--ဆရယလစပါတ-ဆတ အသးက ရငးျပခငပါတယ။

တကယေတာ ဗမာတပမေတာက စတငတညေထာငခတ-ရေဘာသးကပ-အဖြ႕မာ စကတညးက-တ႔ဗမာအစညးအရးက အပစ

(၂)ဖြ႕(သခငကယေတာမငးအပစန႕-သခငဗစန-သခငထြနးအပ-အပစ)န႔ဖြ႕စညးခတာပါ။

ဒါေပမ-ဂဏးဂနစတကငးစငတ-သခငေအာငဆနး(ထအခနက ဗလခပအမညမတြငေသး။ သာမနေကာငးသားေခါငး

ေဆာငတဦးသာျဖစေသး)ရ႕ အေျမာအျမငႀကးႀကးန႔ ဦးေဆာငမႈေအာကမာ တညတညြတတညး တစတတ၀မးတညး- ဗမာ လြတ

လပေရး အတြက-ဆတဦးတညခကန႔စညးလးညညြတခၾကပါတယ။

ဗလခပေအာငဆနးက ၁၉၄၂ ခ ေနာကပငး-ဗမာတပမေတာက ေခတမတပမေတာအျဖစ ထေထာငေရးအတြက ဗမာ

ကာကြယေရးတပမေတာ(ဘ-ဒ-ေအ)က တညေထာငရာမာ ပညာတတအမားအျပား ၀ငလာဖ႔ စညးရးခပါတယ။ ဒအထမာ ေနာင

ျပညသ႔အေရးေတာပပါတ(ဆရယလစပါတလ႔လညးေခၚပါတယ။) က ဦးစးၾကမယသမား (ဥပမာ-ဗလေအာငႀကး၊ ဗလေမာင

ေမာင) ပါလာၾကပါတယ။ ဗလခပကဆးသြားၿပးေနာက အာဏာရလာတ-ဖဆပလ-လကယာဂဏးန႔ အဒအပစက ေပါငးမ

သြားပါတယ။ အဒသေတြက-တပတြငးဆရယလစမားလ႔ ေခၚၾကပါတယ။ အဒသမားအေၾကာငးက ကၽြနမ-ဆရယလစ တပမး

မား ဆတေခါငးစဥန႔ ေဆာငးပါး ေရးဖးၿပးပါၿပ။ (ကၽြနမဆက၍ ေရးခငေသာ ေဖေဖအေၾကာငးမား။ ေဆာငးပါးေပါငးခပအတြ(၁)။

ၿဖးေမာကသာစာေပ။ ႏာ-၁၁၉-၁၄၄)။

ဒလန႔-ဗမာတပမေတာတြငး ဂဏးအပစေတြ ေပၚထြကလာပါတယ။ ၁၉၄၈-ျပညတြငးစစ စတငေတာ-ဗမာတပမေတာ

တြငးရ ကြနျမနစမား ေတာခကနၾကပါတယ။ ဒတင-ဆရယလစမား တနခးထြားလာၿပး-တပမေတာတြငး ထပတနးေနရာ ေတာ

ေတာမားမား (အထးသျဖင-စစရးခပ War-Office မာ)က သတ႔ အပစးမသြားပါတယ။ ဒါေၾကာငပ၊ သတ႔ပါတထ မ၀ငသမားက

ဖၾကဥလာၾကပါတယ။ တကယေရ ေကာငးစားႀကးပြားခငသမားကလညး သတ႔ပတလည ၀ငးေနခေလေတာ-အလြယတက

အစားထးသြငးႏငခပါတယ။

တပမေတာထမာ ေနာကအပစတစ ရပါေသးတယ။ ကြနျမနစကလညးမႀကက-ဆရယလစေနာကလညးမလက-အ

ေျခခမး ခစျပညခစစတန႔ အေနမနမနေန-ေနၾကသမားပါ။ တကေရးခကေရးမာလညး နမညရထားသမားလညးျဖစေတာ-စစ

ေရးအျမငသနၾကၿပး-ဘာစစမ ထထေရာကေရာက မတကခၾကဘ ႏငငေရးအရ ေနရာေတြ ၀ငယလာၾကသမားကလညး သပ

ta&;awmfykH*sme,f

50

ၾကညရသမားမဟတ႐မက၊ အဒလေတြက ဘယေတာမလညး ခခယယ လပသမား မဟတၾကပါဘး။ ဒအျပင-သတ႔ ဆရယလစ

အပစအေနန႔-အဒတပမးႀကးမားက ၾကညမရတ အခကတရပကလညး ရေနပါတယ။

ဒါကေတာ ဗမာျပညႀကးလြတလပေရးမရခငကာလ ၁၉၄၇ ခႏစကစၿပး(ရခင မဂာဟစအေရးအခငး)ကအစ ေနာကပငး

ေပၚေပါကခတ တငးျပညအကပအတညးမား (၁၉၄၉-၅၀-ေကအငဒအ အေရးအခငး--အငးစနတကပြ) အလယ- တငးတပါး ကး

ေကာမႈအဆး (၁၉၅၄-၅၅-တ႐တျဖကးေကာမႈ)စတ တကပြႀကးမားမာ-- ေဖေဖန႔ ပးတြ တာ၀နထမးေဆာငခၾကၿပး ေဖေဖ

အေပၚမာလညး အလြနေလးစား ခငမငခၾကသမား ျဖစၾကလ႔ျဖစပါတယ။

[မတခက။ ဗလမးႀကးခစျမငရ႕ ဘ၀အေတြ႕အႀက ျပနေျပာငးေျပာဆခကမား။(Burma Debate)။ ဗလမးႀကၤး

ေမာငလြင(NLDဦးလြငရ႕)- မးခစစစသညမ NLD ပါတေခါငးေဆာငဘ၀သ႔(RFA ထတလႊငခက။) ဗလခပႀကးေဟာငး တငဦး

(NLDဦးတငဦး)ရ႕ VOA-တပမးတပသားေျပာစကားက႑။ ဗလမးႀကးေဟာငးတငေမာင(ျမတထန)ရ႕-တငးျပညကႏႏ-မနတငး

ကထနထန စာအပ-စတာမားကၾကညပါ။] အဒကာလက ေဖေဖရ႕ လပေဆာငခကေတြအေပၚ-အတတြ တာ၀နေတြ ထမးေဆာင

ခၾကတ တပမးမားရ႕ေဖေဖအေပၚ ထားရတေလးစားခစခငမႈေတြက ေတြ႕ရႏငပါတယ။ ဒါအျပင-အခ ကၽြနမေနာကဆး ရရလာ

တ စာအပကဖတမတအခါ-အထကေဖာျပပါအေၾကာငးတရပ- ေဖေဖအေပၚ ေလးစားသမႈ ျပသမားအေပၚ ဘယလ ဂဏးဂဏ

စတ ထားခၾကတယဆတာ ေပၚလြငသြားပါတယ။ ဗလမးႀကးေဟာငးတငေမာငရ႕--ဘ၀မနတငးထနေလၿပ(ဘ၀သမငလညျပန)-

(စတကးခခစာေပ)စာအပပါ။

စာအပရ႕အမာစာမာ-ဒလေရးထားပါတယ။

“----စာေရးသမကြယလြနမ ေရးသားၿပးစးခၿပး ခယရမဂြဇငးတြင လဆကေဖာျပခရာမ ရပဆငးသြားၿပးေနာက လးခငး

အျဖစလညး ထတေ၀ခြငမရခဘ ၂၀၁၀ ခႏစေနာကပငး (Newly News)ဂာနယတြငမ အခနးဆက ျပနလညေဖာျပခသည

စာမက ပထမအႀကမအျဖစ တစေပါငးတညး ထတေ၀ျခငးျဖစသည”---တ။ ဗလမးႀကးေဟာငးတငေမာင၏ ကယတငေရး ဘ၀

တစတတေဒသ ျဖစရပမနမတတမးရညႀကးလ႔ဆထားၿပး--တႀကမတခါမ ပႏပထတေ၀ျခငး မျပရေသးေသာ ဘ၀ထပၸတ စာ တ

အပ- လ႔လညးဆထားပါတယ။ ဗလမႈးႀကးေဟာငးတငေမာငဟာ-(ဂပနေခတ)မဂၤလာဒစစတကသလပထမပတဆငးျဖစၿပး၊ ဂပန

ဘရငစစတကသလဆငးလညး ျဖစပါတယ။ ၁၉၆၁ ခႏစ-တပမေတာမ ပငစငယၿပးခနမစၿပး စာေပအမးမးေရးသားလာတာပါ။

တပတြငးအေတြ႕အႀကမားက “ဗလမးႀကးေဟာငးတငေမာင”ဆတ ကေလာငအမညန႔ေရးခၿပး၊ ရသ၀တစာေပမားကေတာ

“ျမတထန”ဆတ ကေလာငအမညန႔ ေရးသားလာခပါတယ။ စာေပဗမာနဆေတာင ရဖးပါတယ။ အခေနာကဆး ထတလကတ

စာအပမာေတာ-သအရငကေရးခတစာအပမားထက-အခ႕အစတအပငးေတြျပနပါတာေတြရေပမယ အစတအပငး အေတာမား

မားကေတာ ပထမဆး ထတေဖာေရးသားထားဟနရပါတယ။ ဗမာတပမေတာရ႕ အတြငးေရးေတြ အေတာပါပါတယ။ ဒါေတြ

မျခြငးမခန ေရးသြားတအတြက စာေရး မတတမးတငသြားသ ဗလမးႀကးေဟာငးတငေမာငက ေကးဇးတငသငပါတယ။ မး

ခစေကာငးသားငယေလးတေယာက တငးျပညလြတလပေရးအတြက-ဗမာတပမေတာတြငး၀ငေရာကၿပး အ႐းေကေက အရည

ခနးခနး တာ၀နေတြ ထမးေဆာငခေပမယ တပတြငးအာဏာမကမႈမားေၾကာင-အထးသျဖင ႏငငေတာအာဏာက မကလာၾကတ

အခါ-ဘာကမ မေထာကထားေတာဘ အေၾကာငးအမးမးရာၿပး-ဘယလေဘး ဖယခလကရတယ--ဆတာက (ပါးပါးေလး တ႔ၿပး)

အလြနရသေျမာကစြာ ေရးသားေဖာကးထားမႈဟာ-လကရ တပမေတာသားမားအတြကေရာ၊ ဗမာျပညႀကး တးတကဖြ႕ၿဖးေရး

အတြက အဓကလအပခကႀကးျဖစတ-တပျပျပငေျပာငးလေရး က လပဖ႔ႀကးစားေနသမားအတြကေရာ-အလြန႔က သေ၀ဂရစရာ၊

ေလလာစရာ၊ သငခနးစာယစရာေတြျဖစေနပါတယ။ ဒအထကမ-အထကမာ ကၽြနမေျပာခတအခကက သကေသျပတအေနန႔

ေအာကပါ “အခနးကေလး”က ကးယ ေဖာျပလကပါတယ။

“-----ေနာကတေန႔ စစရာထးခန႔ အတြငး၀န၏ ႐းခနး၌ ဒဦးစးခပႏငေတြ႔ရသည။ သသည ေဖာေရြျပးရႊငစြာပင ႏႈတ

ဆကသည။ ဘလပရ ႐းအေၾကာငးစသညတ႔က ေခတေဆြးေႏြးၾကသည။ ထ႔ေနာကမ သ၏အတအတြငးက ဒငယာရကသ႕ စာ

အပကေလးတစအပက ထတ၍ဖြငကာ စာမကႏာတစခက ၾကညသည။ ကၽြနေတာအားေျပာရန အခကအလကတ႕က ေရးမတ

ထားဟနတပါသည။

“ဗလမးတငေမာင တာ၀န၀တရားေဆာငရြကတာန႔ ပတသကလ႔ ဘာမေျပာစရာမရပါဘး။ အားလးေကနပပါတယ။ အ

စစလညး အငမတနအဆငေျပပါတယ။ ေကပြနတယ။ ေငြေရးေၾကးေရးန႔ ပတသကလ႔လညး အငမတန သန႔ရငးတယ ဆတာက

ကၽြနေတာတ႔ သပါတယ။ အလပသေဘာန႔ကေတာ အားလးေကာငးပါတယ။ တခပ-ကၽြန ေတာအေနန႔ ေျပာစရာရတယ။ အဒါက

ခငဗားဟာ တပတြငးညညြတမႈန႕ ပတသကလ႔ ထခကေစတစကား နညးနညးပါးပါး ေျပာခတယ။ တတကကေျပာရရင- ခငဗား

ဘလပေရာကခါစက ဗလမးခပေကာေဇာန႔ ေျပာတာေတြ မေကာငးဘး”။ သသည ထစြခကက အကယခ႕၍ေျပာျပေနပါသည။

ကၽြနေတာကေတာ တခနလး ျပး၍နားေထာငေနသည။ သ႔ရာတြင ကၽြနေတာသည သစြပစြေသာ အျခငးအရာႏင ပတသက၍

ta&;awmfykH*sme,f

51

အတတသ႔ ျပနလညစဥးစားေနခမပါသည။ ဘာေတြမားေျပာခမသလ၊ သတရပါၿပ။ ဟတပါသည။ တစတတေဒသေတာ မန

သည။ ကၽြနေတာ ဘလပေရာကခါစ ေရာကတညမာပ ထငသည။ ဗလမးခပေကာေဇာ အခနးတြင စေ၀း၍ စကားစျမည

ေျပာေနခၾကသည။ အျခားအရာရႏစဦးသးဦးလညးပါသည။ ဟအေၾကာငး ဒအေၾကာငးေတြေျပာရငးမ တပတြငးကစၥမားသ႔

ေရာကသြားသည။ ထသ႔ တပအတြငးေရးေတြ ေျပာၾကရငး ေ၀ဖနခကအခ႕ပါရလာပါလမမည။ သ႔ရာတြင ဘာေတြေ၀ဖနမခ

သညကပင ေမေနပါၿပ။ ကၽြနေတာတ႔တေတြ အခငးခငးေတြ႕လင ဒလပေျပာတတဆတတ၊ ေ၀ဖနစရာရတာေတြ ေ၀ဖနတတ

ၾကသည။

ထးဆနးေသာ ကစၥမဟတပါ။ ေတြ႕တနးေျပာၾကၿပး လခငးခြလင ေမၾကစၿမပငျဖစသည။ ယခလညး ကၽြနေတာအဖ႔

ေတာ ေမခပါၿပ။

သ႔ရာတြင ကၽြနေတာစတမေကာငးေသာအခကတခေတာ ေပၚလြငပါသည။ ထစကား၀ငးအတြငးမ ပဂြလတဦးဦးသည

ေစတနာျဖင ျဖစေကာငးျဖစပါမည။ သ႔မဟတ အျခားရညရြယခကျဖင ျဖစေကာငးျဖစပါမည။ ထညကေျပာခၾကေသာစကားတ႔က

ဗလမးခပေအာငႀကးအား ျပနလညေျပာျပ တငတနးခသည။ အဒအတြကကေတာ ကၽြနေတာစတမေကာာငးျဖစမသည။ ထသ႔

စတမေကာငးျဖစျခငးမာ စးရမေၾကာငၾကမႈေၾကာငေတာ မဟတပါ။ ထ ပဂြလ ညဖငးျပမခကေၾကာင ကၽြနေတာစတတြငး၌ ျဖစရ

ေလဟသာ မတတမးတငမျခငးေၾကာင ျဖစသည။ ထသသည မညသမည၀ါျဖစသည ဆတာကလညး ကၽြနေတာတြကဆလ႔

ရသည။သ႕ရာတြငရပါေစေတာ။

ထသ႔ျဖစရျခငး၏ အေၾကာငးရာဇ၀င၊ ထစြပစြခက၏ ေနာကကြယမ ဇာတလမးကေတာ ကၽြနေတာသည ကြကေကာ

ေတြးမပါသည။ ထအခနက တပတြငး၌ ကယအပစကေလးႏငကယလလ ရခၾကသည။ သကေတာ ဘယသ႔လ သကေတာ

ဘယ၀ါလဟ၍ ေျပာတတၾကသည။ ကၽြနေတာကလညး ထသ႔ပင ေျပာၾကမညျဖစသည။ ေျပာလညး ေျပာၾကသည။ ကၽြနေတာ

က“ဗလမးခပေကာေဇာ၏လ”ဟတခ႕ကထငၾကသည။ ကၽြနေတာသည စစဆငေရးတ႔တြင ဗလမးခပေကာေဇာ၏ လက

ေအာကတြင မားစြာ အမႈထမးခရသည။ ထ႔ေၾကာင ဗလခပႏငနးကပစြာေနခရသည။ ဒလေနခရလ႔ သ၏စြမးရညသတ၊ လပ

ရညကငရညႏင စတရငးစတဓာတတ႔က ေကာငးစြာသျမငခသည။ သျမငခသညအေလာကလညး အလပသေဘာအားျဖင ကၽြန

ေတာသည ေလးစားသည။ ထ႔ေၾကာင အတသြားအတလာျဖင ၾကာျမငခၾကေသာေၾကာင တဦးႏငတဦးခငမငခၾကပါသည။ ကၽြန

ေတာတ႔၏ ဆကဆေရးသည ဒထက မပခပါ။ ဒါန႕ေတာ ကၽြနေတာသည ဗလမးခပေကာေဇာ၏လ မဟတရပါ။ အမနမာ

ကၽြနေတာသည ဘယသ၏ လမမဟတခ။ တပအတြငးရ ေခါငးေဆာငပငးဟ ကၽြနေတာတ႔ အသအမတျပထားသတ႔သည ဗလ

ခပႀကးေန၀ငးအျပင သးေလးဦးမသာရသည။ ထပဂြလတ႔အားလးအား ကၽြနေတာသည ေလးစားသည။

အခ႕မာမ ပဂြလစြအရ ပမ၍ ခငမငသည။ သ႔ရာတြငကၽြနေတာတြင ဆရာမရ။ မညသ႕ကမလညး ဆရာမေမြးခ။ ထသ႔

ဆရာေမြးရနလညး အေၾကာငးမရ။ ညာခင၊ ခခင၊ ကပခင၊ အခြငအေရးယခငသတ႔သာလင ဆရာေမြးၾကမညျဖစသည။

ဒါေတြကေတာ ထားပါေတာ။ ဘယသ႔ကမလညး ေျဖရငးရနမလပါ။ ေျဖရငးရနလညး မရညရြယပါ။ ဗလမးခပေအာငႀကး၏

စကားဆးလင ကၽြနေတာက----“ဒါျဖင ကၽြနေတာနညးနညး ျပနေျပာပါရေစ။”“ေျပာပါ။” သ၏မကႏာသညျပးလကပင “ဒါေပမ

ဗလမးတငေမာငေျပာတာေတြကေတာ အသအမတမျပဘးေနာ”---တ။

ကၽြနေတာသည အားပါးတရ ရယေမာလကမပါသည။ ကၽြနေတာအား စြခကတငတနးကေတာ စစရာထးခန႔ အတြငး၀န

ေရ႔႕တြင တရား၀ငအျဖစ စြခကတငခသည။ ကၽြနေတာက ေျဖရငးပါရေစဆေတာ တရားမ၀ငဘးတ။ ရပါေစေတာ၊ ကၽြနေတာ

အဖ႔လညး အထးတလည ေျပာစရာမရပါ။ ကၽြနေတာေျပာခမသေရြ႕တ႔က ၀နခလကပါသည။ ေတာငးပနလကပါသည။ ကၽြန

ေတာမေျပာခရေသာ အပစကားတ႔ကမ ျငငးဆခရသည။--------(ဗလမးႀကးေဟာငးတငေမာင၊ “ဘ၀မနတငးထနေလၿပ” စတ

ကး ခ ခစာေပ။ ႏာ-၃၇၈-၃၈၀)

ဒအခနးရ႕ ေနာကခအေၾကာငးအရာေတြက-ကၽြနမ နညးနညး ရငးျပပါရေစ။ ၁၉၅၂ ခႏစမာ ဖဆပလက ျပညထေရး

၀နႀကး ဦးေကာျငမးအဖြ႕ေခါငးေဆာငအျဖစ အေနာကႏငငအေတာမားမားက စစဖကေလလာေရးအဖြ႕အျဖစ သြားေရာကရာမာ

ေဖေဖက ဒအဖြ႕မးအျဖစ ပါသြားပါတယ။ ေဖေဖတ႔ လနဒနေရာက ခနမာ ဗလမးႀကးတငေမာငကလညး လနဒနက ဗမာသ႐းမာ

စစသမးအျဖစ ေရာကစပါပ။ အမအဆငသင မဌားရေသးတာေၾကာင ေဖေဖတ႔အပ တညးေနတ ေဟာတယမာ၀င ခဏ ေနရပါ

တယ။ အဒကာလက အျဖစအပကမား ျဖစဟနရပါတယ။ ေဖေဖလညး ဒကစၥေတြ ဘာမသဟနမတပါဘး။ ဒါေပမ ေဖေဖတ႔

အပထမာက-ဆရယလစတပမးမား ပါပါတယ။ ေဖေဖကေျပာျပဖးတ အေၾကာငးအရာတခ႕ေတာ ရပါတယ။ ေဖေဖဘယသြား

သြား- ဘာလပလပ သတ႔အပ(ဆရယလစအပစကဆလ)က လတေယာကက ကပထညထားတာခညးပတ။ အခဒအပထမာ

လညး ဗလမးႀကးတငေမာငက နမညအတအကေဖာမေရးေပမယ ေဖေဖကေတာ ဗလမးႀကးေကာစး(ေနာငမဆလေခတ ျပည

ထေရး၀နႀကး)က သ႔အေၾကာငးသတငးေပးအျဖစ သ႕စာအပ(ကယတငေရးအတပြတ-ႏာ-၁၉၉)မာ ေဖာထတေရးသားထားတာ

ေတြ႕ရပါတယ။

ta&;awmfykH*sme,f

52

၁၉၅၅ခႏစ-ဗလမးတငေမာင-ဗမာျပညျပနရခါနးမာ အဂၤလနေဆးကဖ႔ေရာကလာတ ဗလခပေန၀ငးက ဗမာျပည ျပန

ေရာကရင ျပညမာရတ-တပမဟာက ကငရမယလ႔ ေျပာလကတာပါ။ တပမဟာမးအျဖစ ရာထးတးမယေပါ။ ဒါေပမ-ရနကန-စစ

ရာထးခန႔အတြငး၀န(ဗလစနးယ)ဆေရာကေတာ ျမစႀကးနားရ ကယားတပရငးက တပရငးမး အျဖစအျမနသြားဖ႔ ေျပာပါတယ။

ဗလေန၀ငးကယတငက တပမဟာမးအျဖစ ျပညသြားရမယလ႔ေျပာထားတာျဖစေတာ ဗလမးတငေမာငက ေစာဒကတကေတာ

တာေပါ။ ဒေတာဗလစနးယက အပါး။ (ဒါေၾကာငလညးဗလေန၀ငးကယခြအျဖစ သမၼတျဖစတာ)။ ဒါဆ-ဒကာကြယေရးဦးစးခပန႔

ေတြ႔လကပါလားဆၿပး ခနးေပးၿပး အဒေန႔ကအျဖစအပကက အထကပါအတငး ဗလမးႀကးတငေမာငက ျပနေရးထားတာ ျဖစ

ပါတယ။

ဒေနရာေလးမာ ဗလမးႀကးတငေမာငရ႕(မထတထ)ေရးသားခကေလးတခက ေဖၚျပလကပါရေစ။ “ဒကာကြယေရးဦးစး

ခပသည ဗလမးခပေအာငႀကး ျဖစပါတယ။ (ယခ-ဗလမးခပေဟာငး ကၽြနေတာကသ႔ပင အထနးသမးခေနရသည။)”-----

တ။(အထကပါစာအပႏာ-၃၇၇)။ေၾသာ….ကာလ၀ဘကေနာကပးတကတာမား- ေနာငဘ၀ေတာငမကးလကရရာဘး။

ဒဗလမးႀကးတငေမာငစာအပရ႕ဇာတရနအျမငဆးအခနး(climax)ကေတာ----(အထကပါစာအပ ႏာ ၅၀၀-၅၀၇)။

၁၉၆၀ ခႏစ ေရြးေကာကပြအၿပး ၁၉၆၁ ခ ေဖေဖာ၀ါရလ ပထမပတအတြငး-ဗလေန၀ငးက တပမဟာမးမားညလာခက စစ႐းခပ

မာ ေခၚယကငးပၿပး အားလးက(လကနကပါလာရင အပပါလ႔ဆၿပးမ) ျပငးျပငးထနထန ႀကမးေမာငးဆပပါတယ။ စြပစြခကေတြ

တခၿပးတခ တငပါတယ။ ေရြးေကာကပြအတြငး ဘကမလကဖ႔ ညႊနၾကားထားပါလက-တညျမဘကလကမႈလညးပါတယ။ တပ

အတြငးေရးေတြလညး ပါတယ--တ။ တကယေတာ တရားလန႔ တရားသႀကးက တေယာကတညးျဖစေနၿပး-စြပစြခရသမားက

လညး ဘာမေျဖရငးခြငမရတ-ဗလေန၀ငးတေယာကတညး ႀကခငတငး ႀကေနတပြ။ ဗလေန၀ငးရ႕ အာဏာရငျပယဂက အလြန႔

ကရသေျမာကစြာ- အသက၀ငစြာေရးသားထားတ အခနးပါ။ တနညးေျပာရရငေတာ-စစအာဏာရငစနစ သေႏၡြတညခနးပါ။

“ထြကၾက၊ အခထြကၾက၊”-ထြကရမညသေတြ၏ နာမညတ႔က တစဦးစေခၚ၍ တပမေတာမႏတထြကၾကရန အမန႔ေပးလက ရေန

ပါၿပ။“ကယေရးကယတာကစၥေၾကာင ယေန႔မအစျပ၍ တပမေတာမ ႏတထြကခြငျပပါမည အေၾကာငးေလးစားစြာျဖင”---ၿပးေတာ

တပမးႀကးမား လကမတထးေပးလကရပါသည---တ။ ဗလမးတငေမာငကေတာ- ဒအျဖစအပကေတြမာ ဗလခပႀကးရ႕ အထင

အျမင လႊမားမႈကခရတာ။ ျပနေျဖရငးဖ႔ အခြငအေရးလညးမရခေတာ။-ရ-ပါ-ေစ-ေတာ။----တ။ သကသာ-ကယအျပစႏငကယ

(တကယလညးေရြးေကာကပြမာ တညျမဘကပငးခမတာပါ)ရပါေစေတာ-လ႔ သေဘာထားၿပး- ေအးေအးေဆးေဆး ျခစကစား

ေတာမယ-ဆၿပး ေတာငႀကးတက-ညႇးညႇးငယငယ ႏမႏမခခေနေနေပမယ စစအာဏာရငရ႕ မကမာနရခရသအေနန႔ ဒကၡေတြြ

တမးၿပးတမး မဆးႏငေအာငေတြ႕ခရပါတယ။ စစခ႐းဖြ႕ၿပး တပတြငးရစဥက ေဆာငရြကခကမားအေပၚ အျပစမရ အျပစရာ စစ

ေဆးအျပစေပးခတာေတြ၊ လပႀကသတျဖတဖ႔ ၾကစညခခရတာေတြ ေနာကဆး ၁၉၆၂ ဖမးဆးထနးသမးခလကရတာေတြ-စ

ေနပါတယ။ ဒါေတာင ဒကယတငေရးအတပြတစာအပႀကးဟာ အဒ အဖမးခလကရတအခနးမာ ဆးသြား ေပလ႔ပ။ အဒ ေနာက

ဆးခနးမားကေတာ-စတထခကစရာေကာငးလပါတယ။

ဒါေပမ- ေဖေဖကေတာ-အဒအျဖစအပကက ဒလနဂးခပထားပါတယ။ -----တကယေတာ ထေရြးေကာကပြမာ ျပညသ

လထ၏ “အသမထြကေသာ ေတာလနေရးတရပ”သာျဖစခပါေတာသည။ ထေရြးေကာကပြျဖင ကၽြနေတာတ႔ဗမာျပညသမားက

စစတပက ပထမဆးအႀကမ ႏငငေရးအရ ဖယခ လကျခငးျဖစပါသည။“-----သန႔ရငးအစးရတကလာၿပးေနာက ဗလေန၀ငးသည

ထလထ၏ တညျမဆန႔ကငေရးလႈငးကစးၿပး တပမေတာထမ-‘မမ၏ ဘကမလကေရးညႊနၾကားခကက မလကနာ’ ဟဆကာ

ေရြးေကာကပြအတြငး တညျမဘကက ပငးေပးခသည တပမးႀကးမားက ထတပယပစလကပါသည။ ဗလေန၀ငး၏ တကယ

ရညရြယခကမာ သ႕အား ၿပငဆငႏငသည စစဘက၀ါခငး မတမးမယမးျဖစေနသည တပမးႀကးမားက သ႔ရာထးလျခေရး

အတြက ဖယရားရနသာ ျဖစပါသည” -----------ဤနညးျဖင ဗလေန၀ငးသည မမအားတငေပးခသည ျပညသလထ၏ စြန႔ပစ

ျခငးခလကရၿပျဖစေသာ ဆရာရငးတညျမမားႏင လမးခြလကပါေတာသည။ တပတြငးတြငလညး တစတရာ ၾသဇာရေနသည

ဆရယလစတပမးမားကလညး ဖယထတလကႏငၿပျဖစသည။ ဗလေန၀ငး၏ ဤလပရပသည သ႕ကယကးအတြကေတာ

အလြနေျပာငေျမာကသညလပရပတခ ျဖစပါေတာသည။ ျပညသလထအတြငးမာလညး သ႕အေပၚ ႏငငေရးအရ အျမငေကာငး

မြနေစၿပး စစတပတြငးမလညး သ႕အားယဥၿပငႏငသည အလားအလာရသည တပမးအခ႕က ဖယထတလကႏငပါသည။----

တ။(ကယတငေရးအတပၸတ-ႏာ၂၅၄)။

ဗမာျပညႀကး စနေခၚမႈအမးမးႀကေတြ႔႕ေနရတ အခလအခနအခါမာ-အဓကန႔အႀကးဆးအခကဆးျဖစတ စနေခၚမႈႀကး

(စစအာဏာရငစနစ-ပစအမးမးတကဖကေရး) က မကျခညမျပတေစေရးအတြက ဒေဆာငးပါးကေရးပါတယ။ ဒေဆာငးပါးက

ေဖေဖရ႕ ဗမာျပညႏငငေရး နဂးခပခကေလးတရပန႔ နဂးခပလကပါတယ။

ta&;awmfykH*sme,f

53

----“ကေန႔ တငးျပညႀကေတြ႕ေနရတ ဒကၡအဖဖဟာ စစအာဏာရငစနစမာ ျမစဖားခတာပါ။ ဒစစအာဏာရငစနစဟာ

ျပညသလထအတြက ဒကၡေတြ သယလာ႐မက တပမေတာသားေတြအေပၚမာလညး ဒကၡေတြကေရာကေစပါတယ။ စစဗလခပ

လကတဆပစာ လတစေလးသာ ခမးသာေနတာပါ။ ဒါေတာင တစသကလး စစားသြားရတာမဟတပါဘး။ ေရ႕ကသြားၾကျပျဖစတ

စစအာဏာရငႀကးမားရ႕ဘ၀ဇာတသမးကပၾကညပါ”၈- ၉-၂၀၀၇ ဒဗြဘႏငေတြ႕ဆေမးျမနးခနး။ (ဗလမးခပေဟာငးေကာေဇာ

သတငးဌာနမားႏငအငတာဗး။(ေနရရစာေပ)--ႏာ၁၇၉)။

ဗမာျပညသအေပါငး(တပမေတာသားမားအပါ)စနစဆးအမးမးမ လြတေျမာကၿပး ၿငမးခမးတ- ဖြ႕ၿဖးသာယာတ ႏငင

ေတာ သစႀကးဆသ႔ အျမနဆးေရာကရႏငပါေစေၾကာငး----ဆႏၵျပလက။

လေကာေဇာ။

၃-၁၀-၂၀၁၇။

မတခက။

၂၀၁၇-ေအာကတဘာ(၁၀)ရကေန႔မာကေရာကမေဖေဖကြယလြနျခငး(၅)ႏစေျမာကေန႔-အထမးအမတအျဖစ

ေရးသားပါတယ။

ta&;awmfykH*sme,f

54

ေပါငမန႕န႕ ႏငးဆ သပတတကပြ

ေမာငလဝငး(ျမငးၿခ)

၁၉၁၂ ခႏစ။ ႏစသစကးေန႕ရက။ ဒေန႕မာ အေမရကနအလပသမားလတနးစားရ႕ အထငရားဆး သမငးဝငတကပြ

မားထက တကပြတချဖစတ ေလာရငအထညရကစကရ သပတတကပြႀကး စတငျဖစတညခပါတယ။ ေအးခမးလတ ေဆာငး

ရာသ ဇႏၷဝါရ ၁၁ ရကေန႕မာ မကဆာခးဆကျပညနယ ေလာရငၿမ႕က ေလာရငအထညရကစကရအလပသမားေတြဟာ ရကသ

တပတ ၁၀ ပတၾကာ သပတတကပြက အစျပလကျခငးပါပ။ ေလာရငစကရက အလပသမား ၃၅၀၀၀ ခန႕ဟာ သတ႕ရ႕ သတငး

ပတတငးေပးေနတလပခက အလပရငက ျဖတေတာကတာ မေကနပတအတြက ဆန႕ကငကန႕ကြကဖ႕ စကရကေန လမးေပၚ

က ထြကခၾကပါတယ။

အလပသမားေတြဟာ သတငးတပတ အလပခန ၅၆ နာရအတြက ပမးမလပခေငြ ၈ ဒသမ ၇၆ ေဒၚလာရရပါတယ။

အမးသမးမားန႕ အသက ၁၈ ႏစေအာကအလပသမားေတြအတြကေတာ အျမငဆး အလပခန ၅၄ နာရ သတမတထားပါတယ။

ဒါကလညး အလပသမားေတြ တကပြဝငၿပး ရရထားတ ေအာငပြရလဒတခ ျဖစပါတယ။ ဒါေပမ ဒလ သတ႕ဘကက အေလာ

ေပးရတာက အလပရင ကမၸဏေတြဘကက မေကနပပါဘး။ ဒါေၾကာင အလပခနက ေလာခေပးလကတာန႕အတ လပခက

လညး ေလာခပစလကပါတယ။ ဒါက အလပသမားေတြဘကက မေကနပလ႕ ေလာရငစကရအလပသမား သပတႀကး ေပၚ

ေပါကလာရျခငး ျဖစပါတယ။

အလပသမားေတြရ႕ ေတာငးဆခကေတြကေတာ---

-လပခ ၁၅ ရာခငႏႈနး တးေပးရန

- (မကလးေပးၿပးအလပခငးတစနစ) က ဖကသမးရန

- အခနပအတြက လပခ ၂ ဆ တးေပးရန

- သပတတကပြဝငသမားက ခြျခားဆကဆျခငး မျပရန

- ကနထတလပမႈ ႏႈနးထား အရနျမငဖ႕ အဓမၼေတာငးဆျခငးက ရပဆငးရန

- ႏငငျခားမာ ေမြးဖြားခသျဖစၿပး အေမရကနျပညတြငးသ႕ ဝငေရာကအေျခစကလပကငၾကတ အလပသမားမားအေပၚ ခြျခား

ဆကဆမႈ မကငသးရန။

ta&;awmfykH*sme,f

55

ဒါဟာ တရားဝင ေတာငးဆခကေတြ ျဖစပါတယ။ ဒါေပမ အမးသမးအလပသမားေတြအပါအဝင အလပသမားေတြ

စကရအတြငး ဖႏပကငသးမႈမား အမားအျပား တညရေနပါတယ။ စကရတြငးမာ ဖႏပမႈမားစြာ ခြျခားဆကဆမႈမားစြာ၊ လသား

မဆနတ ဆကဆမႈမားစြာ ႀကေတြ႕ရသလ အလပသမားေတြရ႕ဘဝဟာ စကရျပငပမာလညး လသားတေယာက ရရသငတ ဘဝ

က မရႏငတအေျခအေနမး ျဖစေနပါတယ။ ထစဥ ၁၉၀၀ ခႏစမားကာလဆတာက အေမရကား ေတာငပငးေရာ ေျမာကပငး

မာပါ လမဆန႕ကငေရးပ႗ပကၡေတြန႕ မတညမၿငမျဖစေနတ ကာလေတြ ျဖစပါတယ။ အမးသမးေတြဟာ မေပးခြငမရရၾက

ေသးဘး။ ပငဆငမႈပစၥညးတခလ သေဘာထားခေနရဆ ျဖစပါတယ။ တငးတပါးက ေရႊ႕ေျပာငးအေျခစကလာသေတြဟာလညး

တငးျပညရ႕ ျပနာတရပအျဖစ ရႈျမငခေနရတကာလပါ။ ထကာလေတြမာ အလပသမားသပတတကပြေတြလညး အဆက

မျပတ ျဖစေပၚခပါတယ။ ေလာရငစကရသပတတကပြဟာ အဒတကပြမားန႕ တဆကတစပတညး ေပၚေပါကခတ တကပြ တပြ

လ႕ ဆရပါမယ။

ေလာရငစကရမာ အလပသမားေပါငး ၈၆၀၀၀ ရတအနက ၈ ပ ၇ ပဟာ ႏငငျခားမာ(တငးျပညေပါငး ၅၆ ျပညမာ)

ေမြးဖြားခၿပး အေမရကနမာ လာေရာကအေျခစကေနၾကတ အလပသမားမား ျဖစေနၾကပါတယ။ ေလာရင စကရသပတတကပြမာ

အဒ ျပညပႏငငကေန လာေရာကအေျခခတ အမးသမးေတြကပ ေခါငးေဆာငခၾကပါတယ။ သတ႕သပတတကပြဝငတ လမး

မေပၚ တကပြခြငမာ သတ႕ဟာ သတ႕က တားဆးတ လကနကကငပလပတပေတြန႕ ထပတကရငဆငတးပါတယ။ ပလပတပ

ေတြဟာ ေသနတေတြ ကညထးထားၿပး လစြပေတြန႕အသငခနရြယထားတာပါ။ တကပြဝငသေတြဘကက အားကးစရာကေတာ

တကပြဝငစတဓာတေတြက တြနးအားေပးတ သခငးမား။ သပတတကပြဝငသမားဟာ “အငတာေနရငနယ”သခငးက ဘာသာမး

စ (အနညးဆး ၁၂ ဘာသာထကမနညး) န႕ သဆခၾကပါတယ။ အလပရငမားက ေစစပေဆြးေႏြးဖ႕ သေဘာမတတကာလ၊

အလပသမားေတြ အရႈးမေပး အညမခဘ ခကခစြာ တကပြဝငေနဆကာလမာပငလင တကပြဝငအလပသမားေတြဟာ သခငး

ေတြ အဆကမျပတသဆတကပြဝငခၾကပါတယ။ ဒါေၾကာင တခက ေလာရငသပတတကပြက “သခငးဆရငးတကတ တက

ပြ”လ႕လညး အမညေပးေခၚဆခၾကတယ။

ေလာရငသပတတကပြဟာ “ေပါငမန႕န႕ ႏငးဆသပတတကပြ”အျဖစလညး ထငရားေကာၾကားပါတယ။သပတတက

ပြဝငေနတ အမးသမး အလပသမားအပစေတြဟာ တကပြဝငအလေတာေတြ၊ နဖးစညးစာတမးေတြ၊ ေၾကြးေၾကာသပစတာေတြ

ကငေဆာငလာၾကတယ။ အဒ နဖးစညးစာတမးေတြ ေၾကြးေၾကာသပစတာေတြမာ “ငါတ႕ေပါငမန႕က အလရတယ။ ၿပးေတာ ႏငး

ဆေတြလညး ငါတ႕အလရတယ”လ႕ ေရးသားေဖာျပထားပါတယ။ ဒေၾကြးေၾကာသက သပတတကပြဝငအမးသမးအလပသမား

ေတြ ကငစြၾကတယဆတသတငးဟာ တႏငငလးသ႕ ခကခငးပ႕ႏ႕ေရာကရသြားပါတယ။ ႏငးဆေတြလညး ငါတ႕အလရတယ

ဆတာ ဘာအဓပၸာယလ။ ဒါန႕ပတသကလ႕လညး သပတတကပြကာလအတြငးမာေရာ၊ သပတတကပြလြနကာလကေန မက

ေမာကကာလအထ ကယျပန႕တအဓပၸာယဖြငဆခကအမးမး ထြကေပၚခပါတယ။ အမးသမးအလပသမားထဘကက ရပခတ

ဖြငဆခကေတြပါ။ တကရကသကဆငတအဓပၸာယဖြငဆခကကေတာ အမးသမးအလပသမားေတြဟာ သငေတာမတတ လပခ

လစာရရေရးသာမဟတ၊ လ႕အဖြ႕အစညးမာ သငေလာေကာငးမြနတဆကဆေရးရရၿပး ဘဝရ႕လပသာယာမႈက ခစားခြငလညး ရ

ရမယဆတာပါပ။ အလပသမားေတြဟာ လပခေငြေၾကးရရရသာမက ဘဝရ႕လအပခကက ျဖညဆညးႏငဖ႕ လအပတ အနားယ

အပနးေျဖခနလညး လအပတယဆတအခကလညး ပါဝငပါတယ။ အလပသမားေတြဟာ လသားေတြပါ။ ခမးသာ ၾကြယဝသေတြ

က ပမခမးသာၾကြယဝေစဖ႕အတြက အသးခခစကပစၥညးေတြမဟတပါဘး။ သးၿပးအပစပယခရတ ဘဝမးက သတ႕မလလား

ပါဘး။

ဒေၾကြးေၾကာသဟာ သငေလာမတတလပခေၾကးေငြက ေတာငးဆသလ ဂဏသကၡာရတအေျခအေနေတြကလညး

ေတာငးဆပါတယ။ သတ႕ဟာ ေပါငမန႕က မြတသပေတာငတသလ ဂဏသကၡာရမႈန႕ သငေလာတ ေလးစားစြာဆကဆခရမႈက

လညး ငတမြတေတာငတေနၾကတ ခစားခကေတြ ရေနၾကတာပါ။ ေပါငမန႕န႕ႏငးဆေတြဆတာဟာ လသားပသလတ အလပ

သမားေတြရ႕ နကရငးတႏလးသားေတြထက ထြကေပၚလာတဆႏၵပါ။ အလပသမားေတြဟာ ဘဝရ႕လအပခကေတြ ရယလျခငး

သာမက လပခမးေျမတ လ႕အဖြ႕အစညး၊ လပသာယာတ ကမၻာႀကးက ဖနတးတညေဆာကေရးမာလညး ပါဝငလၾကပါတယ။

ဟတတယ။ သတ႕ဟာ ေပါငမန႕က လခငတယ။ ဟတတယ။ ေနစရာ အမးအကာလညး လတယ။ ဟတပါတယ။ သတ႕ဟာ

ေႏြးေထြးတအဝတအစားေတြလညး လတယ။ ဒါအျပင လသားေတြရ႕ နကရငးတ သဘာဝဆႏၵအရ ျပစေစာငေရာကမႈလညး လ

အပတယ။ အပနးေျဖခန လတယ။ အဓပၸာယရတ ခငမငေပါငးဖြ႕မႈ ဆကဆေရး လတယ။မမရ႕ စတဝငစားမႈန႕ ဝါသနာပါရာ

နယပယမာ လကစားေပာဝငႏငဖ႕ အခနလတယ။ ေတးဂတလတယ။ အႏပညာလတယ။ စာအပေတြ လတယ။ လခမးသာေတြ

ေငြန႕ အခနန႕ ေပာရႊငမႈေတြရယခစားႏငသလ သတ႕လညး သငေတာတ ရယခစားႏငခြငေတြ လတယ။ သတ႕အားလး ေတာငး

ဆေနတ “ႏငးဆေတြ”ဆတာရ႕ ႏလးသားမာ ဒအခကေတြ အားလးတညရေနပါတယ။

ဒေပါငမန႕န႕ႏငးဆသပတတကပြဟာ တႏငငလးပ႕ႏ႕သြားခသလ “ေပါငမန႕ရယ ၿပးေတာ ႏငးဆရယ”ကဗာဟာ

လညး ကမၻာအႏ႕ ပႏ႕ထငရားလာပါတယ။ ေလာရငသပတတကပြက ေၾကြးေၾကာသ စာသားက ျမငၿပး အဒခစားခကန႕ ဒကဗာ

ta&;awmfykH*sme,f

56

ေရးဖြ႕တယလ႕ တခ႕က မတယၾကပါတယ။ ဒါေပမ တကယက ဒတကပြမစမ တလေလာကကတညးက ဒကဗာ ပႏပထတေဝ

ၿပးခပါၿပ။ ဒအရင သပတတကပြေတြက ဒလေၾကြးေၾကာသက ေတြ႕ျမငခစားၿပး ဒကဗာက ဖြ႕တယလ႕ ယဆႏငစရာလညး ရပါ

တယ။

တကယတမးမာ “ႏငးဆေတြကလညး ဒ႕လခငတယ” လ႕ စတငတငျပခသကေတာ အလပသမားသမဂၢေခါငးေဆာင

လညး ျဖစ၊ အမးသမးဝါဒ ရပခသ ဆရယလစတဦးလညးျဖစတ Rose Schnelderman ပါပ။ သမေျပာတ မန႕ခြနးတခထမာ

“အမးသမး အလပသမားေတြအေနန႕ ေပါငမန႕ကလညး ရရရမယ၊ ႏငးဆေတြလညး သမတ႕အေနန႕ ရရရမယ” လ႕ ထညသြငး

ေျပာဆခပါတယ။

ေပါငမန႕န႕ ႏငးဆကဗာကေတာ ေနာကပငးမာ ကဗာအျဖစသာမက ေတးသထညသြငးကာ သခငးအျဖစဖနတးၿပး

သစတးဝငးမားန႕ သဆတးမႈတတသအခငးအေနန႕လညး ကမၻာမာ ထငရားေကာၾကားလာခပါတယ။ ေပါငမန႕န႕ႏငးဆကဗာ

က ေရးဖြ႕ခတသကေတာ James Oppenheim ျဖစပါတယ။

ေပါငမန႕ရယ- ၿပးေတာ ႏငးဆေတြရယ

ဒ႕ ခတကေနၾကတယ။ ခတကေနၾကတယ။

သာယာလပတ ေန႕တေန႕ဝယ။

မေမာငေနတ

မးဖေခာငတသနးန႕

မးခးေရာင စကရထပခးတေထာငတ႕ဟာလ

ရတတရက ေနအပြငမာ

ျဖာက လငးေရာငျခညန႕တကြ

စာနာထေတြ႕လာၾကၿပပ။

ဒ႕က လေတြ ၾကားသလာၾကလ႕ေပါ

ငါတ႕သခငးဆေနတယ

“ေပါငမန႕ရယ၊ ၿပးေတာ ႏငးဆေတြရယ

ေပါငမန႕ရယ၊ ၿပးေတာ ႏငးဆေတြရယ”။

ဒ႕ ခတကေနၾကတယ။ ခတကေနၾကတယ။

ဒ႕တကပြဝငတာ အမးသားေတြအတြကလညး ပါတယ။

သတ႕ဟာ အမးသမးေတြရ႕ ကေလးသငယေတြပ။

ေနာကၿပးတဖန ဒ႕ဟာ သတ႕အေပၚ မခငေမတာ ေႏြးေထြးၾကလ႕ပ။

ဒ႕ရ႕ ရငသနမႈအသကေတြဆတာ

ေမြးကငးစကေန ဘဝခပၿငမးသညတင

ေခြးၿဖငၿဖင ယစးေနဖ႕မဟတပါ။

ကယခႏၶာက မြတသပေနသလ

ႏလးသားေတြလညး မြတသပေနသက။

ငါတ႕က ေပါငမ႕ေပးပါေလ။

ထ႕အတ ႏငးဆေတြလညး ေပးပါေလ။

ငါတ႕ ခတကသြားေနၾကဆ၊ ခတကဆမာ

မေရမတြကႏငတ မနးမသားေတြ ေသဆးသြားၾကရာ။

ငါတ႕သခငးဆသေတြက ျဖတသနးထးေဖာကထြက

ta&;awmfykH*sme,f

57

သတ႕ရ႕ေရးက ေတာငးဆခက ေပါငမန႕အတြက

ဆကလကဟစေၾကြးေနၾကလက။

ၿငးေငြ႕ဖြယ တကပကပအလပ လပေနရတ သတ႕ရ႕ စတဓာတေတြဟာ

အႏပညာ၊ ခစျခငးေမတာန႕ အလအပ ဆတာေလးေတြေလာကကသာ သၾကရာ။

ဟတတယ။

ဒ႕တကေနတာ အဒေပါငမန႕အတြကပေလ။

ဒါေပမ ႏငးဆေတြအတြကလ ဒ႕တကပြဝငေန။

ဒ႕မားဟာ ခတကသြားေနရငးက ခတကေနရငးက

ပမ ႀကးျမတတေန႕ေတြက ေဆာငၾကဥးလာၾက။

အမးသမးမား ထၾကြႏးၾကားလာမႈဆတာလ

လ႕မးႏြယအစဥအလာ ျမငတကလာမႈ အဓပၸာယပါပ။

ၿငးေငြ႕ဖြယ တကပကပလပရသန႕ ေနာကတေယာက ပငးရေနသ

ဆယေယာကက ပငပနးတႀကး လပေနရခန

တေယာကက ၿငမးေအးနားေနရတအျဖစေပါ

ဆကလက မရပါေစန႕ေတာ။

ဒါေပမ

ဘဝရ႕ ဂဏကကသေရေတြ

မေဝဖ႕လတယ။

“ေပါငမန႕ရယ၊ ၿပးေတာ ႏငးဆေတြရယ

ေပါငမန႕ရယ၊ ၿပးေတာ ႏငးဆေတြရယ”။

ဒ႕ရ႕ ရငသနမႈအသကေတြဆတာ

ေမြးကငးစကေန ဘဝခပၿငမးသညတင

ေခြးၿဖငၿဖင ယစးေနဖ႕မဟတပါ။

ကယခႏၶာက မြတသပေနသလ

ႏလးသားေတြလညး မြတသပေနတယ၊

ေပါငမန႕ရယ ႏငးဆရယ

ေပါငမန႕ရယ ၿပးေတာ ႏငးဆရယ။ ။

(မတခက။ ၊၊ ေပါငမန႕န႕ ႏငးဆသပတတကပြလ႕ေခၚတ ေလာရငသပတတကပြဟာ ေနာကဆးမာ ေအာငပြရရခပါတယ။ ေအာင

ပြက လြယလငတကရခတာေတာ မဟတပါ။ အလပသမားေခါငးေဆာငေတြ ဖမးဆးျခငးခရတယ။ တဗလက တဗလတက စနစ

န႕ ဆကလကတကပြဝငခတယ။ ဘာသာစကားေပါငး ၂၇ ဘာသာက ကယစားျပတ တကပြေကာမတ ၅၆ ဖြ႕အထ အဆငသင

ဖြ႕ထားတယ။ အလပသမားေတြ ေထာငန႕ခၿပး ရကႏကၿဖခြငးျခငးခခရတယ။ Annie LoPizzo ဆတ အသက ၃၃ ႏစအရြယ

အမးသမးအလပသမေလးတေယာကက ပလပအရာရတေယာကက ပစသတခတယ။ ေနာကတခါ အငအား ရစရာခန႕ရတ

စစတပထက စစသားတဦးက အသက ၁၈ ႏစအရြယ John Rami ဆတ အလပသမားေလးက လစြပန႕ ထးသတ ခပါတယ။

အသတခရ ေထာငကခရရသာမက အလပသမားေတြဟာ တကပြရက ၾကာေညာငးလာတာန႕အမ အငတေဘးဒဏ ကပါ

ခစားရျပနတယ။ ဒါေပမ ေရရညတကတကပြက ဇြနပႀကးစြာ ဆငႏႊႏငစြမးရတ အလပသမားထဟာ တကပြက မရပနားခပါ။

စကရပငရငမားဘကက အနညးငယမ အေလာေပးလကေလာမႈတခ႕လပလာတအေပၚမာ အေမရကနအလပသမားမား အဖြ႕

ခပ (AFL) န႕ ေသြးစညးညညာေသာ အထညစကရအလပသမားသမဂၢ(UTW) တ႕က သပတတကပြက ရပနားဖ႕ေျပာေပမယ

လညး အလပသမားေတြက သေဘာမတဘ ကမၻာ စကမႈအလပသမားမားအဖြ႕ခပ(IWW) ရ႕ ဦးေဆာငမႈန႕ ဆကလကတက

ပြဝငခရပါတယ။ ေလာရငသပတတကပြဟာ ေအာငပြန႕အႏငရခသလ ဗမာျပညက မကေမာက ဒဂနဆပကမးၿမ႕နယ အထည

စကရအလပသမားသပတတကပြန႕အျခားသပတအခ႕လညး ေအာငျမငမႈက ရယႏငခပါတယ။ ဒါေပမ ႏငငတကာ အလပသမား

ထရ႕တကပြ အဆးစြနၿပးဆးသြားတာ မဟတပါဘး။ ထ႕အတ ဗမာျပညက အလပသမားလတနးစားရ႕ တကပြလညး ၿပးဆးသြား

တာ မဟတေသးပါ။ အနမဆးလပခလစာ ၅၆၀၀ ကပ ရရေရးဆကလကတကပြဝငရမာျဖစသလ သ တ႕မာ လအပတ “ႏငးဆ

ေတြ”အတြကလညး ဆကလကတကပြဝငသြားဖ႕ လအပေနဆပါ။)

ta&;awmfykH*sme,f

58

ထြကေတာမနနးကခြာတ မဂါဘ

ေအးျမင

စစတပက အာဏာသမးခရျပးေနာကမာ အသက ၉၃ ႏစ ရျပျဖစတ ဇငဘာေဘြသမၼတ မဂါဘဟာ အမးစေသာ ဖ

အားေပးမႈေတြက ခခရတယ။ လထရ႕ဆႏၵျပမႈအပါအ၀င လႊတေတာအတြငးမာ သ႔ပါတျဖစတ ဇာႏးပအကဖ (ZANU - PF) ကပါ

သမၼတအေပၚ စြပစြျပစတငမႈေတြ ျပလပဖ႔ စငးျပငးလာတေနာကမာ ရာထးက ဆငးေပးဖ႔ သေဘာတခပါတယ။ အခလ အေျခ

အေနဆကခရတာဟာ မဂါဘက သ႔ဇနးျဖစသ ဂေရ႕စက သ႔ေနရာမာ ဆကခဖ႔ ရညရြယလပေဆာငခတာေၾကာင ျဖစတယ။ သ႔ဇ

နးဂေရ႕စ သမၼတျဖစဖ႔ လမးခငးတအေနန႔ ဒသမၼတျဖစသ မနမဂါဂြာ (Mnangagwa ) က ရာထးမ ထတပယခတယ။ မနမဂါဂြာ

ဟာလညး ေတာငအာဖရကႏငငက ထြကေျပးတမးေရာငသြားခတယ။ အဒေနာက ႏ၀ငဘာ ၁၅ ရကေန႔မာ စစတပက အာဏာ

သမးခတာ ျဖစတယ။

မဂါဘဟာ ေတာင႐ဒးရားႏငငမ (ေနာငမာ ဇငဘာေဘြ) ဆငးရတမသားစက ေမြးဖြားလာသ ျဖစတယ။ အဒအခနက

ေတာင႐ဒးရားက လျဖလနညးစက အပစးေနတာျဖစတယ။ တကသလဘြ႔ရျပးေနာကမာ ေကာငးဆရာ လပခတယ။ လြတလပ

တ လမညးအပစးတ ႏငငထေထာငေရး အမးသားလႈပရားမႈေတြမာ ၀ငပါခတယ။ အဒါေၾကာင ၁၉၆၄ ကေန ၁၉၇၄ ခႏစအထ

ေထာငကခတယ။ လြတလာတ အခါမာ မဇမဘစႏငငက ထြကေျပးခတယ။ ဇငဘာေဘြအာဖရကအမးသားသမဂၢ (Zimbabwe

African National Union (ZANU)) ေခါငးေဆာငမႈမာ ပါခတယ။ ၁၉၇၅ မ ၁၉၈၀ အထ ဥကဌ ျဖစတယ။ ႐ဒးရားလျဖအစးရက

ဆန႔ကငတ စစပြက (ZANU) က ဆငႏႊတယ။ ၁၉၈၀ မာ ျဗတသအစးရရ႕ ၾကား၀ငေစစပေပးမႈန႔ ေတာင႐ဒးရားလျဖအစးရန႔

သေဘာတညခက ရခတယ။ ေတာငအာဖရကမာ ဆဗယကၾသဇာခ႕ထြငလာေနတာေၾကာင အခလ ျဗတသက ၾကား၀ငေစစပ

ta&;awmfykH*sme,f

59

ေပးခတာ ျဖစတယ။ သေဘာတညခကမာ လျဖေတြပငတ ေျမယာေတြ အကာအကြယေပးထားတာန႔ လျဖေတြအတြက အမတ

ေနရာ ၂၀ ေပးရမယဆတာေတြ ပါတယ။

သေဘာတညခကအရ ကငးပတ ၁၉၈၀ အေထြေထြေရြးေကာကပြမာ မဂါဘဥးေဆာငတ ZANU-PF ပါတက အမားစ

အႏငရခတယ။ ဒါလညး မထးဆနးပါဘး။ မဂါဘက တႏငငလးလဥးေရရ႕ ၇၀% ရတ ႐ႈနာမးႏြယျဖစျပး ေနာကအဖြ႔အစညး တခ

ျဖစတ ဇငဘာေဘြအာဖရကသမဂၢ (Zimbabwe African People's Union (ZAPU)) ပါတေခါငးေဆာင အနခမ (Nkomo) က

တႏငငလးလဥးေရရ႕ ၂၀% သာရတ အနဒဘလမးႏြယ ျဖစတယ။ အစးရဖြ႔ေတာ ZAPU ကလညး ေနရာခြေ၀ေပးခတယ။ မဂါဘ

က ႏငငအၾကးအက ၀နၾကးခပရာထးယခတယ။ အနခမက ျပညထေရး၀နၾကးလပတယ။ ဒါေပမ မၾကာခငမာပ အစးရအဖြ႔

အတြငး ရာထးအေျပာငးအလေတြ ျပလပရာက (ZANU-PF) န႔ (ZAPU) အၾကား ျပငးထနတ အျပနအလနတကခကမႈေတြ ျဖစ

ပြားလာတယ။

၁၉၈၂ ခႏစမာ မဂါဘက အနဒဘလမးႏြယေတြအမားစေနထငတ မာတာဘလလနးေဒသမာ စစဆငေရးတရပက

အၾကးအကယ လပခတယ။ အဒစစဆငေရးက အချပတသြားတ ဒသမၼတ မနနဂါဂြာက ဥးေဆာငခတာ ျဖစတယ။ အဒစစဆင

ေရးက လမးတးစစဆငေရးလ႔ အခ႕က စြပစြၾကတယ။ ၄ ႏစခန႔အတြငးမာ လ ၁၀, ၀၀၀ ေလာက ေသဆးခတယ။ အမား

အျပားဟာလညး အႏပစကအညဥးပနးခၾကရတယလ႔ ဆတယ။

၁၉၈၀ ခႏစေတြမာေတာ ဇငဘာေဘြဟာ တစတရာ စးပြားေရးေကာငးခတယ။ သယဇာတေပါတာေၾကာငရယ၊ ဆဗ

ယကယနယ ၾသဇာမလႊမးေစဖ႔အတြက အေနာကအပစေတြက အကအညေပးခတာေတြေၾကာငလ႔ ဆၾကတယ။ ဆဗယကယန

ယ ျပကြျပးေနာကမာေတာ အေနာကအပစရ႕ မကႏာသာေပးမႈလညး ေပာကကြယသြားေတာတယ။ ၁၉၉၀ ခႏစေတြမာ ႏငင

ျခားရငးႏးျမပႏမႈေတြ ပဖြငေပးဖ႔၊ ႏငငပငေတြ ပဂၢလကပငအျဖစေျပာငးလဖ႔ စတ အေျပာငးအလေတြလပဖ႔ ႏငငတကာေငြေၾကး

ရနပေငြအဖြ႔ကတဆင အေနာကအပစက ဖအားေတြ ေပးခတယ။

အဒကာလေတြအတြငးမာ လမႈမျငမမသကမႈေတြလညး ေပၚေပါကခတယ။ ၁၉၉၀ မာ တႏငငလး အလပလကမႏႈနး

ဟာ ၂၆% ရတယ။ ၁၉၉၈ ကေတာ အလပလကမဟာ ၅၀% ေလာက ျဖစလာတယ။ ၁၉၉၇ န႔ ၁၉၉၉ အၾကား အေထြေထြ

သပတေတြ ျဖစခတယ။ ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈကလညး ေၾကာကခမနးလလ ၃၅၀% ရတယ။ ျပညပထြက အလပလပသေတြ မား

လာတယ။ စစေပါငး လဥးေရ ၁၃ သနးရတအနက ျပညပ ေရာကေနသ ၃ သနးေလာကရတယ။ လဥးေရ ၇၅% ဟာ ဆငးရမႈ

မဥးေအာက ေရာကေနတယ။

ေခါငးေဆာငပငး အခြငထးခေတြ ေပၚလာတယ။ သတ႔ဟာ အမၾကးရခငေတြန႔ တနဖးၾကးကားေတြ စးႏငၾကတယ။

ေျမယာေတြန႔စးပြားေရးလပငနးၾကးေတြလညး ပငဆငၾကတယ။ ဒါေၾကာင မဂါဘက ရာထးျမငေခါငးေဆာငေတြ လကနာရမယ

စညးကမးဥပေဒေတြ ျပ႒ာနးခတယ။ လစာတခထက ပမယရန႔ ေျမယာ ၅၀ ဧကထက ပမပငဆငရ စတာေတြ ျဖစတယ။ ဒါေပမ

တခ႕ကေတာလညး မကငတြယႏငဘ ျခြငးခကေပးခရတယ။ ဥပမာ ဗလခပၾကးေဆာလမြနမဂ႐ဆရင သ႕ရ႕စးပြားေရးအငပါ

ယာက အၾကးအကယ တးခ႕ႏငခတယ။ ဒါေၾကာင ဇငဘာေဘြရ႕အခမးသာဆးသ စာရငးထမာ ပါ၀ငလာခတယ။ ဒါအျပင

ZANU-PF ပါတရ႕ ကယပငစးပြားေရးလပငနးေတြလညး ရတယ။ ဥးပငကမၸဏၾကးတခလညး တညေထာငထားတယ။

၂၀၀၈ ခႏစေရြးေကာကပြမာ မဂါဘရ႕ ZANU-PF က စစေပါငးမရ႕ ၄၃.၂% ရျပး အတကအခ MDC က ၄၇.၉% ရ

တယ။ ဘယသမ ၅၀% မေကာတာေၾကာင ေနာကတေကာေရြးေကာကပြ လပရမာ ျဖစတယ။ ဒါေပမ မဂါဘက သဖြ႔စညး

ထားတ စစျပနအဖြ႔၀ငမားက စညး႐းျပး အတကအခ MDC န႔ေထာကခသေတြက အၾကမးဖကတကခကမႈေတြ လပေစခတယ။

ဒတၾကမမာလညး မနနဂါဂြာဟာ အဓကအခနးက ပါ၀ငခတယ။ သ႕ရ႕ရကစကၾကမးၾကတမႈေတြေၾကာင မေကာငးၾကးဆတ

နာမညရခတယ။

၂၀၀၈ ခႏစ မတလန႔ဇြနလအတြငးမာ MDC ေထာကခသအနညးဆး ၁၅၀၀ ေကာေသဆးခရတယလ႔ ဆတယ။

အဒကာလအတြငး စစေပါငး လ ၄၀၀၀ ေကာ အသကဆး႐ႈးခရတယ။ အမးသမးမားက အပစဖြ႔မတရားကငမႈေတြလညး အ

ေျမာကအျမား ရတယလ႔ ဆတယ။ ဒလန႔ ဒတယအေကာ သမၼတေရြးပြမာ ျပငဘကသမၼတေလာငး တဆနဂ႐င (Tsangirai)

၀ငမျပငေတာဘ ႏတထြကသြားတယ။ မဂါဘက ၈၅.၅% န႔ အႏငရတယ။ အစးရအဖြတြငးမာေတာ ႐ပျပေကာငးေအာင MDC

ကလညး အေရးမပါတ ရာထးေနရာအခ႕ ခြေပးခတယ။ ၂၀၁၃ ေရြးေကာကပြမာလညး ZANU-PF ကပ မ ၆၁% ေကာရတာ

ေၾကာင မဂါဘပ သမၼတျပနျဖစပါတယ။ ဒေရြးေကာကပြမာေတာ အၾကမးဖကမႈေတြ မျဖစခပါ။

မဂါဘရ႕ပထမဇနးက ဆယလေဟဖရြန ျဖစတယ။ ၁၉၈၇ မာ မဂါဘဟာ အမေထာငေရးေဖာကျပားမႈ ျဖစတယ။ သ႔

ရ႕အတြငးေရးမးျဖစျပး အမေထာငသညတဥးလညးျဖစတ ဂေရ႕စမာ႐ဖ (မဂါဘထက၄၁ ႏစငယတယ) န႔ ေဖာကျပားတာ ျဖစ

တယ။ ၁၉၈၈ မာ သမးတေယာကန႔ ၁၉၉၀ မာ သားတေယာက ရၾကတယ။ ပထမဇနးဆယလ ကြယလြနျပးမ ၁၉၉၂ မာ မဂါဘ

န႔ဂေရ႕စတ႔ဟာ တရား၀ငလကထပၾကတယ။

ta&;awmfykH*sme,f

60

ဂေရ႕စဟာ အသးအစြၾကးသလ ထည၀ါခမးနားမႈကလညး ႏစသကသ ျဖစတယ။ သမၼတကေတာဘ၀န႔ ခမးနားတနနး

ေတာၾကး ၂ ေဆာငက ကယတငၾကးၾကပေဆာကလပခတယ။ ၾကးကယခမးနားလြနးျပး ကနကစရတမားလတာေၾကာင အေ၀

ဖနခရတယ။ သ႔ကယပငစေဆာငးေငြန႔ ေဆာကတာျဖစတယလ႔ ဂေရ႕စက ကာကြယေျပာဆတယ။ ေနာကေတာ ဒအေဆာက

အဥက ျပနေရာငးလကတယ။ ေနာကတခကေတာ ၂၀၀၇ ခႏစမာ ေဆာကျပးတယ။ ေဒၚလာ ၂၆ သနး ကနကတယ။ ကနက

စရတက ZANU-PF ပါတက ကခတယ။ သမၼတမဂါဘရ႕ႏငငေရးတာ၀နထမးေဆာငမႈေတြအတြက ေကးဇးဆပတာလ႔ဆတယ။

ဒါအျပင သမဟာ မေလးရား၊ ေဟာငေကာငစတာေတြမာလညး အးပငအမပငေတြ ရတယ။ စနတးေဖာေရာငး၀ယေရးလပငနး

ေတြမာလညး ပါ၀ငပတသကမႈရျပး ေဒၚလာသနးေပါငးမားစြာ ရရထားတယလ႔လညး စြပစြမႈေတြရတယ။ သမကေတာ ဒါက ျငငး

ပါတယ။

ဂေရ႕စဟာ ခမးခမးနားနား ထညထည၀ါ၀ါ ေနထငလသ ျဖစတယ။ အဖးတနအသးအေဆာငပစၥညးေတြက မကေမာ

တယ။ နာမညၾကး အတလဂခကမၸဏက ထတလပတ တနဖးၾကး အ၀တအထညေတြန႔ သားေရပစၥညးေတြက ၀ယယသးစြေလ

ရတယ။ ဒါေၾကာင သ႔က 'ဂခဂေရ႕စ' လ႔ ေခၚၾကတယ။ ၂၀၀၃ ခႏစမာ ပါရျမ႕က ခဏတာ ေစး၀ယထြကရာမာ အေမရကန

ေဒၚလာ ၁၂၀, ၀၀၀ သးခတယ။ ၂၀၀၄ ခႏစမတငမအတြငးမာ ဇငဘာေဘြ ဗဟဘဏမ စတာလငေပါင ၅ သနးေကာ ထတ

ယခတယလ႔ ဆတယ။

ဂေရ႕စမဂါဘဟာ ႏငငေရးနယပယမာလညး တြငကယေနရာရဖ႔ ၾကးစားလာတယ။ ၂၀၁၄ ခႏစမာ ZANU-PF ပါတရ႕

အမးသမးအဖြ႔ေခါငးေဆာင ျဖစလာတယ။ ၂၀၁၆ ေလာကကတညးက ပါတတြငးမာ သမရ႕ကယပငအငအားစက ေမြးျမခတယ။

သ႕ဂဏး၀ငေတြက G40 (မးဆက ၄၀) လ႔ ေခၚၾကတယ။ အမားစဟာ ေခတပကသေဌးေတြ (nouveau riche) ျဖစၾကတယ။

ZANU-PF ပါတတြငးမာ သမရ႕ဂဏးန႕ ဒသမၼတ မနနဂါဂြာရ႕ဂဏးတ႔ရ႕တကပြဟာ တျဖညးျဖညး အရန ျပငးလာတယ။

သမၼတမဂါဘရ႕ အ႐ကအရာက ဆကခႏငဖ႔အတြက ျပငဆငေနၾကတာ ျဖစတယ။ ဒလန႔ ၂၀၁၇ ႏ၀ငဘာမာ မနနဂါဂြာက

မဂါဘက ရာထးက ဖယရားလကတယ။ မၾကာမမာပ ဂေရ႕စက ဒသမၼတရာထးက ရယလေၾကာငး ေျဗာငေျပာဆခတယ။

မနနဂါဂြာဟာ ႏငငေတာလျခေရး၀နၾကးန႔ကာကြယေရး၀နၾကးေတြအျဖစ တာ၀နထမးခဖးသ ျဖစတယ။ စစတပအ

တြငး သ႔ၾသဇာလညး အေတာအတနရပ ရပါတယ။ အခလ မနနဂါဂြာ အထတခလကရတာက စစတပအတြငးမ ဗလခပအေတာ

မားမားက သေဘာမကၾကပါ။ ဂေရ႕စမဂါဘန႔ သ႕ဂဏး၀ငေတြဟာ မနနဂါဂြာန႔နးစပသေတြကလညး ပါတတြငးမ ထတပယဖ႔

ဆကၾကးစားၾကတယ။ စစတပအတြက ပေဒါသထြကစရာ ျဖစလာတယ။

ႏ၀ငဘာ ၁၅ ရကေန႔မာေတာ စစတပက ႏငငေတာအာဏာက ထနးသမးလကတယ။ အဓကရညရြယခကကေတာ

မဂါဘအေနန႕ သ႕ဇနးက အာဏာလႊမေပးႏငေရးပ ျဖစတယ။ ကလနလကေအာကက လြတေျမာကေအာင တကပြ၀ငခတ ၀ါရင

ေတာလနေရးသမားမးဆကေတြက ေနာကေပါကမးဆကက ခနငးတာက မခႏငဘးလ႔လညး ဆတယ။

အထကမာ ဆခသလ ၀ငးဖအားေပးၾကတေအာကမာ မဂါဘဟာ အေပးအယလပျပး သမၼတရာထးက ႏတထြကသြားခ

ရတာ ျဖစတယ။ သေဘာတညခကအရ မဂါဘအေနန႔ မေသမခငး အေမရကနေဒၚလာ ၁၅၀, ၀၀၀ က လစာအျဖစ ရရသြားမာ

ျဖစတယ။ ဂေရ႕စကေတာ အဒထက၀ကလစာက ခစားရမယ။ လကငငးေငြ အေမရကနေဒၚလာ ၅ သနးေပးရတယ။ မဂါဘမသား

စန႔ပငဆငသမေတြက မတ႔မထပါဘးဆတ အာမခခကလညး ေပးရတယ။ ဒါအျပင ေဆးကသစရတ၊ အမတြငးအခငးအေစ

စရတ၊ လျခေရးန႔ ႏငငျခားခရးစရတေတြပါ ကခေပးရမာ ျဖစတယ။ (ဗလသနးေရႊတ႔အနားယတ ပစန႔ မတေပဘးလား။)

မဂါဘဟာ နနးစြန႔သြားတယဆေပမယ အေဆာငအေယာင ေျခြရသငးပငးေတြန႔ ခမးခမးသာသာ နနးကဘ၀မး ျဖစတယ။

ဇငဘာေဘြ လထကေတာ မဂါဘလကေအာကမာ ဆငးရဒကၡမးစ ခါးစညးခခၾကရတာျဖစေတာ သႏတထြကျပဆ

တာန႔ ၀မးသာအားရျဖစၾကပါတယ။ ေအာငပြေတြ ခၾကတယ။ အခတကလာတ မနနဂါဂြာ (မေကာငးၾကး) ကလညး လြတလပျပး

တရားမတတ ေရြးေကာကပြလပေပးမယလ႔ ကတေပးထားတယ။ ဒါေပမ ZANU-PF န႔ မနနဂါဂြာတ႔ဟာ အရင အစဥအလာ

အတငး ေရြးေကာကပြမာ ႏငလညးႏငရမယ၊ မႏငလညးႏငရမယဆတ ဇာတကပ ကၾကဥးမလားဆတာကေတာ ေစာငၾကည

ရမာပ ျဖစပါတယ။

ေအးျမင

၂၆ - ၁၂ - ၂၀၁၇

ta&;awmfykH*sme,f

61

၁၃၀၀ ျပည အေရးေတာပရ႕ အႏစ ၈၀ ျပည

ထြနးေျပာငတႏစကာလက အထမးအမတျပျခငး

ေမာငဖးထ

(၁)

ဒႏစ ၂၀၁၈ ခႏစဟာ အလပသမား၊ လယသမား၊ ေကာငးသားမားန႔ တငးရငးသားလပသားျပညသအေပါငး ပါ၀ငတ

ဗမာျပည ႏငငေရး သမငးမာ ႀကးျမတဂဏေရာငေျပာငတ ၁၃၀၀ (၁၉၃၈) ျပည အေရးေတာပလ႔ေခၚတ လထလႈပရားမႈႀကးရ႕ ႏစ

ဂ၀ ျပည ထြနးေျပာငတ မဂၤလာမခါသမယျဖစတယ။

ဒအေရးေတာပႀကး ၿပးသြားတေနာကတႏစ၊ ၁၉၃၉ ခႏစမာ အေရးေတာပရ႕ အေတြ႔အႀကမားက နဂးခပ၊ သငခနးစာ

ထတၿပးေနာက ဗမာျပညမာ အလပသမားလတနးစားတပဥးပါတ တညေထာငရန သမငးေရး ေတာငးဆမႈအရ သခငေအာငဆနး၊

သခငဗဟနး၊ သခငစး၊ သခငဗတင (ရေဘာဂရယ)၊ သခငလေဖ(ဗလလကာ)၊သခငဗလစတ အဒေခတက လငယမားစစညးၿပး

ဗမာျပညကြနျမနစပါတက တညေထာင ခၾကတယ။

ta&;awmfykH*sme,f

62

ဒအေရးေတာပႀကးၿပးေနာက ၁၀ ႏစအၾကာ တငးရငးသားေပါငးစ ျပညသလထႀကး စညးလးညညြတစြာ တကပြ၀ငခ

လ႔ အဂၤလပက လနအပစးမႈေအာကက တငးျပညလြတေျမာကေရးက ရရခၾကတယ။ ဒါေပမ ကမေကာငးအေၾကာငးမလစြာ တငး

ျပညလြတလပေရး အခပအျခာအာဏာဟာ ဖဆပလ ေဖာကျပနတ လကယာဂဏးအပစလကထ ေရာကရသြားၿပး ျပညတြငးစစ

ဖနတးခလ႔ လြတလပေရးန႔အတ ျပညတြငးစစ ျဖစခရတယ။ ဒေန႔အထ အဒျပညတြငးစစအတြငးမာ တငးရငးသား ျပညသတရပ

လး ဆငးရတြငးနကၿပးရငးနကကာ ဒကၡပငလယေ၀ခရတယ။

ဒအေရးေတာပႀကးရ႕ အႏစ ၅၀ ျပည ေရႊရတအခနကာလက ရညစးၿပး ဗမာျပညကြနျမနစပါတရ႕ ပထမမးဆက

မားျဖစတ သခငဗသနးတင ဥးေဆာငတ ၁၉၈၅ ကြနဂရက ဗဟေကာမတက-တငးျပညရ႕ ေနာကမးဆကမားက ျပညတြငးစစ

အေမြမေပးဘ၊ ၿငမးခမေရးကသာ အေမြေပးႏငေရး၊ တပါတအာဏာရငစနစကဖကသမးေရး၊ ပါတစစနစ ေပၚထြနးလာေရး၊ ဒမ

ကေရစ အစးရတရပ ေပၚထြနးလာေရးအတြက အားလး စေပါငးညညာ တကပြ၀ငေရးက နယပယအသးသးမာ ရေနတ မမတ႔ရ႕

လပေဖာကငဖကေဟာငးမားထ သ၀ဏလႊာေပးပ႔ လႈ႔ေဆာ၀ါဒျဖန႔ စညး႐းေရးက ဆးျဖတခကခ အစအစဥရရ၊ ျပငဆငမႈရရ လပ

ေဆာငခတယ။ တခနတညးမာ အလပသမား၊ လယသမားန႔ ေကာငးသားလငယမားအတြငး ထးေဖာကတး၀ငကာ သကဆငရာ

သမဂၢအသးသးက စည႐းဖြ႔စညးကာ အထကပါ ရညမနးခကမားအတြက လႈ႔ေဆာ၀ါဒျဖန႔ခတယ။ အကးဆကအားျဖင လညးေန

ေလေအာငး ျမငးေဇာငးမကန တျပညလးအတငးအတာန႔ ႀကးမားကယေျပာလတ (၈ေလးလး) လထအေရးေတာပႀကး ေပၚ

ေပါကကာ မဆလ တပါတအာဏာရငစနစ ကဆးသြားသညအထ တကပြ၀ငခႏငခတယ။ ဒါေပမ အဆးသတရညမနးခက ပနး

တငက မတကလမးႏငခ။ စစအပစက လကဥးမႈယ အာဏာ သမးသြားျပနတယ။

(၂)

ဗမာျပညဟာ အေရ႕ေတာငအာရမာ ေရေျမေတာေတာင သဘာ၀သာယာလပတ ႏငငတႏငငျဖစတယ။ ေျမေပၚေျမ

ေအာက သယဇာတၾကြယ၀တ ႏငငတႏငငျဖစလ႔ အဂၤလပကလန နယခ႕သမားအပါအ၀င နယခ႔အငအားစမား သြားရညကခ

တ ႏငငျဖစတယ။ ဒလန႔ အဂၤလပ ကလန နယခ႕သမားန႔ တကပြသးႀကမျဖစပြားခၿပး ေနာကဆး ၁၈၈၅၊ တတယအႀကမ အဂၤ

လပ-ဗမာစစပြအၿပး အဂၤလပကလန နယခ႕သမားလကေအာကသ႔ တႏငငလး ကေရာကသြားခရတယ။

အဂၤလပနယခ႕သမားရ႕ ေသြးစပမႈေအာကမာ ဆနစပါးအထြကေကာငးလၿပး ဆနစပါးစကပးေနတ လယသမားေတြ

ဟာ စားရမေသာကရမျဖစခရတယ။ အဂၤလပ ေရနရာေဖြေရးကမၸဏအတြက ေရနတးေဖာေပးေနရတ ေရနေျမအလပသမားေတြ

ရ႕ဘ၀ဟာ မးထြနးစရာ ေရနမရတ မညးေမာငေနတဘ၀မာ အငတငတအျပတျပတ ရငသနရငး လပကငေနရတယ။ သစက

မၸဏမားအတြက သစခတေပးေနရတ သစလပသားေတြဟာ ေနစရာမရတ ဘ၀အေျခအေန၊ ၀ါဂြမးစကပးေနတ ေတာငသလယ

သမားေတြမာ ၀တစရာမရတ ဘ၀အေျခအေနမးေအာကမာ ရငသနေနခၾကရတယ။ ခပေျပာရရင ဗမာျပညျပညသလထရ႕အ

မားတကာ အမားစျဖစတ အလပသမား၊ လယသမား ေတြဟာ ေဖာငစးရငးေရငတရတအျဖစမး ရငဆငေနရတယ။ ဒလ အေျခ

အေနမာ ၁၃၀၀ ျပညအေရး လထအေရးေတာပႀကး ေပၚေပါကချခငးျဖစတယ။

၁၃၀၀ ျပညအေရးေတာပရ႕ ပြဥးထြကအျဖစ ေရနေျမအလပသမားသပတ ေပၚထြကလာခတယ။ ၎သပတဟာ ႐တ

တရကေရာငတခင ေပၚေပါကလာျခငးမးမဟတဘ၊ အဂၤလပနယခ႕သမားရ႕ ေရနကမၸဏမားက အႏစႏစအလလ မတရားဖႏပ

ေသြးစပမႈက ႀကတမတခခရာမ မခႏငတအဆး ၁၉၃၈ ဇနန၀ါရ ၈ ရကေန႔မာ ေပါကကြ ေပၚထြကလာျခငးျဖစတယ။ ပထမဆး

ေခာကေရနေျမ၊ ဘအစကမၸဏမ ေရနေျမအလပသမားမား အလပခြငမထြက ဆႏၵျပၾကတယ။ တဆကတညး မလာ၊ လမးရြာ၊

စဥင၊ ေရနခပ၊ ေရနေခာငးစတ ေရနေျမအသးသးရ အငဘပန႔ ဘအစေရန ကမၸဏမ အလပသမားမားကလညး အဒသပတက

ေထာကခတအေနန႔ သပတတကပြအတြငး ပါ၀ငလာၾကတယ။

၁၉၃၈ ဇနန၀ါရ ၈ ရက၊ ေခာကေရနေျမ အလပသမားမားရ႕ သပတေမာကေတာငးဆခကမားအေပၚ ၎ႏစ ႏ၀ငဘာ

လ ၂၉ ရကေန႔အထ ေကနပေလာကတ လကေလာမႈ မရခ။ ေရနကမၸဏမားက အလပသမားမားအတြငး ေသြးခြေရးန႔ သပတၿဖ

ခြေရးကသာ လပေဆာငခတယ။ သပတေမာကအလပသမားမားကလညး ပလပမားက ကမၸဏမားရ႕ အလက အၾကမးဖကၿဖခြ၊

ေခါငးေဆာငမားက ဖမးဆးေထာငခခတယ။ အလပသမားမားဟာ ကမၸဏမားန႔အစးရ ပးေပါငး သပတၿဖခြမႈက အႏငမခ အ႐ႈးမ

ေပးဘ တဗလကတဗလတကစနစျဖင ဆကလကတကပြ၀ငခၾကတယ။

အဒအခနမာ တဗမာအစညးအ႐းရ႕ လႈ႕ေဆာမႈေၾကာင အႏစႏစအလလ ေခါငးပျဖတ အႏပစကခ ဓားမေနာကပတ

ta&;awmfykH*sme,f

63

ေခြးဘ၀ျဖင ေၾကြးတငကၽြနျဖစေနၾကရတ ေတာငသလယသမားမားလညး ႏးၾကားတကၾကြကာ သးစားခကန႔သတေရး၊ လယေျမ

လႊေျပာငးေပးေရး ဥပေဒၾကမးမား အတညျပရန တကပြ၀ငေနတကာလလညးျဖစတယ။ အဖႏပခေသြးစပခ ဘ၀တလတနးစား

မား ျဖစတ အလပသမားန႔ လယသမားတ႔ လကတြႏငတ အေျခအေနေပးေနတ ကာလလ႔လညး ဆႏငတယ။

၁၉၃၆ ခႏစ ဒတယ ေကာငးသားသပတေနာကပငး၊ ဒတယအႀကမေျမာက၊ ဗမာႏငငလးဆငရာ ေကာငးသား မားကြန

ဖရင (မႏေလး) မာ တကေရာကလာတ သမဂၢအသငးခြ ၃၄ သငးမ ကယစားလယမားဟာ ေကာငးသားျပနာမားကသာမက

ေတာဘ နယခ႕ဆန႔ကငေရး၊ ဆငးရသားမားအေရးက စတငေဆြးေႏြးလာၾကတယ။ ေကာငးသားမားဟာ နယခ႕ စနစတက

ဖကေရးမာ အလပသမား၊ လယသမားမားန႔ ပးေပါငးေရး သေဘာထားမားက သမဂၢအသငးရ႕ လပငနးမားမာ စတင ေရးသား

လာခသလ ေဟာေျပာခကမားမာလညး အတအလငးေဟာေျပာလာေနၾကတ ကာ လျဖစတယ။

ယခလအလပသမား၊ လယသမား၊ ေကာငးသားမား ညညြတလာမႈဟာ တမးသားလး အၾကြမႈျဖင နယခ႕ဆန႔ကငေရး

လႈပရားႀကးတရပ ဖနတးရန၊ လြတလပေရးအတြက နယခ႕ေတာလနေရးအတြက ေျခလမးျပငရန အေကာငးဆး ကာလလ႔ ဆ

ႏငတယ။

အဒကာလက ဗမာႏငငေရးက ဥးေဆာငေနတ တ႕ဗမာအစညးအ႐း ေခါငးေဆာငမားျဖစတ အေထြေထြအတြငးေရးမး

သခငေအာငဆနးန႔ တြဖကအေထြေထြအတြငးေရးမး သခငသနးထြနး၊ ဗမာႏငငလးဆငရာ ေကာငးသားသမဂၢဥက႒ သခငဗ

ဟနးန႔ အေထြေထြအတြငးေရးမး သခငဗေဆြအပါ တ႔ဗမာအစညးအ႐း၀င ဗဟအလပအမႈေဆာငမားန႔ ေရ႕တနးေရာက သခင

လငယမားအတြငး အဒအေျခအေနေကာငးက လကလႊတမခဘ နယခ႕ဆန႔ကငေရး အေထာကအကျပ အမးသားလႈပရားမႈ

ႀကးတရပ ေဖာေဆာငေရး၊ ၎လႈပရားမႈက တ႔ဗမာအစညးအ႐းက ဥးေဆာငသြားေရးက သေဘာတခၾကၿပး ေအာကပါ လပငနး

စဥမားလညး ခမတခတယ။

၁။ မမတ႔ရ႕ ေတာငးဆခကအေပၚ ေကနပေလာကတ တ႔ျပနမႈမရေသးလ႔ မေျပမလညျဖစေနတ ေရနေျမအလပ

သမားမားကယတင မမတ႔ရ႕နစနာခကမား၊ ေတာငးဆခကမားက ႏငငေတာအစးရန႔ ျပညသတရပလးသ႔ တငျပရန ေရနေျမအ

လပသမားသပတတပႀကး ရနကနအေရာက ေျခလငခတကရန၊

၂။ သထ၊ ပခး၊ ဟသာ၀တႏင သာယာ၀တမ တကပြ၀ငေနၾကတ လယသမားတပမားလညး ရနကနအေရာက ခတက

လာရန၊

၃။ ၎စစေၾကာငး ၂ ခ ရနကနသ႔ ခတကလာရာခရးစဥက ျပညသတရပလးက အားေပးကည ေထာကခသြားေရး

စညး႐းလႈ႔ေဆာ သြားရန၊

၄။ အထကပါ စစေၾကာငး ၂ ခ ရနကနမာ ေပါငးမတအခါ အေထြေထြသပတျဖစေပၚေရး စညး႐းလႈ႔ေဆာ သြားရန၊

၅။ ၎လႈပရားမႈ အရနအဟနကယကာ နယခ႕ဆန႕ကငေရးလႈပရားမႈက တဆငတးျမႇငသြားေရးစတာေတြက ဆးျဖတ

ခၾကတယ။

အထကပါ အစအစဥ ဆးျဖတခကမားအရ ၁၉၃၈ ႏ၀ငဘာ ၃၀ ရကေန႔၊ နနက ၆ နာရမာ ေရနေျမ အလပသမားမား

ဟာ ၄ ေယာက တတြတနးစၿပး ေခာကၿမ႕မ ရနကနသ႔ ခရးရညလမးေလာက ခတကဆႏၵျပမႈ စတငတယ။ ဒဇငဘာ ၄ ရကေန႔

မာ အငအား ၁၀၀၀ နးပါးရ ၎သပတ တပဖြ႔ႀကး မေကြးၿမ႕ေရာကရ၊ မထးေကာငးတကအတြငး စခနးခ ရပနားတယ။ အဒည

၁၂ နာရမာ မေကြးအေရးပငက ပဒမ ၁၄၄ ထတကာ အလပသမားတပဖြ႔ႀကး ေရ႕မတးႏငေအာင ပတပငတားဆးလကတယ။ ၎

သတငး ရနကနေရာကသြားတအခါ အေရးႀကးေခါငးေဆာငမား ခကခငးစစညးကာ သပတတပဖြ႔ႀကး ရနကနအေရာက ခတက

ရန တဗလက တဗလတကကငသးရနလတယ။ ဒါေၾကာင သပတတပဖြ႔ႀကးက ေရ႕ေဆာငရန “အေသခဗလမား” သတငးစာမ

ေခၚယေရး ဆးျဖတခတယ။

အေသခတပဗလ သခငစး၊ သခငထန၀ငးတ႔က ဟမာေရာကႏငေနတ သခငေဖသနးန႔ အတပးတြကာ မေကြးမာ ပတ

ဆ႔ခေနရတ အလပသမားတပဖြ႔ ဆကလကခတကေရးက ေဆာငရြကရန။ သခငဗဟနးန႔ သခငဗေဆြတ႔က ေရနေခာငးေကာငး

သား သပတကစၥ သြားေရာကေျဖရငးရငး၊ မေကြးမာ ပတဆ႔ခေနရတ ေရနေျမမ သပတတပဖြ႔ကစၥက ခရးသြားဟနလြ ေဆာင

ရြကရန တာ၀နေပးလကပါတယ။ ဒဇငဘာ ၉ ရကေန႔မာ မေကြးက ေရာကၾကတယ။ အလပသမားတပဖြ႔ႀကးမာ ပဒမ ၁၄၄

ေၾကာင အခကႀက၊ စတပကအားငယေနတ အခနျဖစပါတယ။ သခငဗဟနးန႔ သခငဗေဆြတ႔ လညး ေရ႔ခရးမဆကေတာဘ၊

ပဒမ ၁၄၄ က ႐ကခး၊ အလပသမားတပဖြ႔ႀက ခရးဆက ခတကသြားေရး သခငေဖသနး၊ သခငစး၊ သခငဗတငတ႔န႔ အတ ပါ၀င

ေဆာငရြကဖ႔ ဆးျဖတခကခလကတယ။

ta&;awmfykH*sme,f

64

ဥးစြာအားျဖင စားေရးေသာကေရးကစၥမား ေျဖရငးေပးၿပး အလပသမားတပဖြ႔က စစတပဖြ႔သလ တပစတ၊ တပစ စနစ

တက ျပနလညဖြ႔စညးကာ တပစတမး၊ တပစမးမား အမတစဥတပ တဗလကတဗလတက ဆကလကခတကေရး ဖြ႔စညးပ

အရေရာ စတဓာတေရးရာအရပါ ျပငဆငေပးခတယ။ ဒဇငဘာ ၁၂ ရက၊ နနကတြင အလပသမား တပဖြ႔က ကယတင ေခါငး

ေဆာငခတကရန ဆးျဖတထားတ သခငဗဟနးတ႔ ၅ ေယာကမာ ၁၁ ရက၊ ည ၇ နာရခန႔က တညးက ဖမးဆးခပေႏာငျခငး

ခလကရတယ။

မေကြးမာ ေကာငးသားေခါငးေဆာင သခငဗဟနးန႔ သခငဘေဆြတ႔ အဖမးခရေၾကာငးသလကတာန႔ ေထာငက ၀ငး

ထားၿပး ေကာငးသားေခါငးေဆာငႏစဥး လႊတေပးေရးက ေတာငးဆၾကတယ၊ ေကာငးသားမားရ႕ ေၾကြးေၾကာသမား ပတငဟနး

သြားခတယ၊ ေထာငအတြငးမ ရေဘာမားကလညး ျပနေၾကြးေၾကာၾက႐မက ေထာငေခါငမးအထ အျပငဘကက ျမငရေအာင

တကလကၿပး အလညက တရားေဟာခၾကတယ။ အဒအခနမာပ ေရနေျမသပတတပက ၀ငးထားတ ျမငးစးတပက ႐ပသမး

လကၿပး ေထာငသ႔ အေရးေပၚ ပ႔လာတယ။ သခငဗဟနးရ႕ “ျမငးခြာတခကေပါကရင မးဟနးဟနး ေတာကေစရမယ”ဆတ

စကားဟာ အဒတနးက ေပၚထြကခတာျဖစၿပး၊ ဒေန႔ထ ဗမာျပညလထအၾကြမႈသမငးမာ ထငဟပ ပတငထပေနတယ။

ျမငးစးပလပတပက ႐ပသမးလကတအတြက ေရနေျမအလပသမား သပတတပဖြ႔ႀကးက ပတဆ႔ထားတ စစပလပန႔ရ

တပမာ အငအားခညန႕သြားကာ သပတတပဖြ႔က လေအာငမထနးႏငျဖစလာတာက ခကေကာငးယၿပး၊ အလပသမားတပဖြ႔

ႀကးဟာ ညာသေပး အတငးတးထြကၿပး အစအစဥအတငး ဒဇငဘာ ၁၂ ရကေန႔မာ ပဒမ ၁၄၄ က ေအာငျမငစြာ ခးေဖာကၿပး

ဆကလကခတကခၾကတယ။

ေရနေျမအငတတပႀကးက ခရးစဥတေလာကရ ျပညသလထႀကးန႔အတ (၁) တျပညလးမ ေကာငးသားသမဂၢ ၄၆ ဖြ႕

ကလညးေကာငး (၂) ျပညသလထ အမားတကာအမားစက ကယစားျပတ တ႔ဗမာအစညးအ႐း (၈၀) ေကာကလညးေကာငး

(၃) နဂါးန စာအပသငး (၁၆၀) ေကာကလညးေကာငး (၄) အလပသမား၊ လယသမား၊ ဘာသာေရး၊ လမႈေရး အဖြ႔အစညး (၁၀၀)

ေကာန႔ ရနကနမ စးပြားေရး ကနသြယေရး အဖြ႔အစညးမားမလညးေကာငး ႐ပ၀တန႔ေရာ၊ စတဓာတေရးရာအရပါ အားေပး

ေထာကခခၾကလ႔ ရနကနသ႔ ၁၉၃၉ ဇနန၀ါရ ၉ ရကမာ ဆကေရာကၿပး ေရႊတဂရငျပငတ၀က အေျခစကခတယ။

၁၃၀၀ ျပညအေရးေတာပရ႕ လႈပရားမႈတခနးတက႑အေနန႔ ေကာငးသားလႈပရားမႈ ပါ၀ငတယ။ မေကြးမာ ေကာငး

သားေခါငးေဆာင ၂ ဥးျဖစတ သခငဗဟနးန႔ သခငဗေဆြတ႔ ဒဇငဘာ ၁၁ မာ အဖမးခလကရတသတငးက သလကတာန႔ ဗမာ

ႏငငလးဆငရာ ေကာငးသားသမဂၢ အလပအမႈေဆာငမားန႔ တကသလေကာငးသားမားသမဂၢ အလပအမႈေဆာငတ႔ရ႕ အေရး

ေပၚ အစညးအေ၀းက ဒဇငဘာ ၁၂ ရကေန႔မာ ျပလပတယ။ သမဂၢ ႏစခလးရ႕ ဥက႒အျဖစ ကလေရႊက တာ၀နယတယ။ သဟာ

သမငးမာ အာဏာရငကလေရႊလ႔ နာမညတြငခတယ။

အထကပါ အစညးအေ၀းဆးျဖတခကအရ ဒဇငဘာ ၁၃ မာ ေကာငးသားထအစညးအေ၀းတရပ ကငးပခ။ အစညးအ

ေ၀းမ -

(၁) နယခ႕လကပါးေစ အစးရက မတရားဖမးဆးထားတ ေကာငးသားေခါငးေဆာငမား ခကခငး လႊတေပးရန

(၂) တရားသျဖင ရသငရထကတ အခြငအေရး ေတာငးဆတကပြ၀ငေနတ အလပသမားမားက မခပခယေရး

(၃) မႏေလးန႔ မေကြးၿမ႕မားတြင ထတျပနထားတ ပဒမ ၂၃ န႔ ၁၄၄ က ႐ပသမးေပးရန ေတာငးဆခ။ ထေတာငး

ဆခကမားက အစးရထန႔ သတငးစာတကမားက ေပးပ႔ခတယ။

ဒဇငဘာ ၁၄၊ ေန႔လည ၁၂ နာရမာ ရနကနေကာငးေပါငးစမ ေကာငးသားထအစညးအေ၀းတရပက ေရႊတဂေစတ

ေတာရ႕ ရငျပငေတာ ရာဟေထာငမာ ကငးပခ၊ ဒဇငဘာ ၁၃၊ တကသလေကာငးသားမားရ႕ ဆးျဖတခကကပ ထပမအတညျပ

တညတညြတတညး ဆးျဖတေတာငးဆချပနတယ။

ဒဇငဘာ ၁၅၊ ညေန ၄ နာရမာ တကသလန႔ ရနကနေကာငးေပါငးစမ ေကာငးသားထပါ၀ငၿပး ၿမ႕မေကာငး၀ငးအတြငး

စေ၀းကာ “အစညးအေ၀းမလပရ၊ စတနးလညလညျခငးမလပရ”၊ ပဒမ ၁၄၄ အရ အစးရထတျပနထားခကက ဖဆနတအေနန႔

ရနကနၿမ႕တြငး စတနးလညလည အငအားျပ အာဏာဖဆနခၾကတယ။

ရနကနေကာငးသားထ တရပလး အတညျပ ဆးျဖတေတာငးဆခတ ဒဇငဘာ ၁၄ ရကေန႔ ေတာငးဆခကက ဒဇငဘာ

၁၉ အထ အေၾကာငးျပနၾကားျခငးမရလ႔ ဗမာႏငငလးဆငရာ ေကာငးသားသမဂၢ၊ ရနကနတကသလ ေကာငးသားမားသမဂၢန႕

ရနကနေကာငးေပါငးစမ ေခါငးေဆာငမား၊ ရနကနတကသလ ေကာငးသားသမဂၢအသငးတကမာ စ႐းၿပး၊ အဂၤလပကလနအစး

ရအပခပေရးရ႕ ဗဟ႐းခပျဖစတ “အတြငး၀နမား႐း” က တေန႔တာ အလပရပစသြားေစရန ဒဇငဘာ ၂၀ ရကေန႔မာ ၀ငး၀နး

ta&;awmfykH*sme,f

65

သပတတား ဆႏၵျပရန လ႕၀က ဆးျဖတခကခခတယ။

ဒဇငဘာ ၂၀၊ နနကေစာေစာက စတငကာ ေကာငးသားေကာငးသတစေထာငခန႔ စ႐းေရာကရလာၿပး “တ႔ေခါငး

ေဆာငေတြ အျမနလႊတ”၊ “အေရးေတာပေအာငရမည” စတ ေၾကြးေၾကာသမား ေအာဟစၿပး အတြငး၀နမား႐းရ႕ ေလးဘကေလး

တနက ၀ငေပါကထြကေပါကမနသမမာ ေကာငးသေကာငးသားမား အဆငဆငေရ႕ေနာကထငက သပတတားပတဆ႔ ဆႏၵျပ

လကတယ။ ေကာငးသားေခါငးေဆာငမားက ေကာငးသားထဘကမ အၾကမး မဖကမေစရန တေနရာၿပးတေနရာ လညလည

ေဟာေျပာ သတေပးခတယ။ နနက ၁၀ နာရေကာေလာကမာ အတြငး၀နမား႐းႀကး ပတလကၿပဆတသတငး ရရလ႔ သပတတား

ဆႏၵျပမႈ ေအာငျမငၿပျဖစလ႔ ျပနရန ျပငဆငပါတယ။

သပတတားမႈ ေအာငျမငလ႔ ေကာငးသားထဟာ မမတ႔သကဆငရာ ေကာငးအသးသးသ႔ ျပနလညထြကခြာလာစဥမာ

နယခ႕လကကငတတ ျမငးစးပလပတပန႔ နပါတတတကင ပလပမားရ႕ တားဆး သသမမ ႐ကႏက လမဆနစြာ ျပကငမႈေၾကာင

စပတလမးတေလာက ေသြးသရရျဖင လကေနတ ေကာငးသားေကာငးသမား ျမငမေကာငးေအာင ျဖစခရတယ။ ဒအေရး

အခငးမာ ဂပဆငေကာလပေကာငးသား ကေအာငေကာအပါအ၀င ဒဏရာရသ ၂၀၀ ေကာရခတယလ႔ ဆပါတယ။ ကေအာင

ေကာကေတာ ျပငးထနတ ဥးေခါငးဒဏရာန႔ ဒဇငဘာ ၂၃ ရကေန႔၊ ေဆး႐မာ ကြယလြနခတယ။ ကေအာငေကာက ၁၃၀၀ ျပည

အေရးေတာပရ႕ အေသခတပဗလအျဖစ “ဗလေအာငေကာ”ဘြ႔ထးေပးအပ ဂဏျပခၾကတယ။ စာပနဟာလညး သမငးအဆက

ဆကမာ အစညကားဆးစာပနျဖစခတယ။ ေကာငးသားေခါငးေဆာင ဥက႒ကလေရႊရ႕ မန႔ခြနးဟာလညး ရရေတာက မန႔ခြနး

အျဖစ သမငးမာ စတငခရသလ သလညး “အာဏာရငကလေရႊ ဘြ႕ထး”ရရသြားခတယ။

အတြငး၀န႐းသပတတားတ အေရးအခငးန႔ပတသကတသတငးမား ေနာကတေန႔ ေပၚထြကမလာေအာင အစးရက သ

တငးစာတကမား၀ငကာ သတငးဓာတပမားသမးဆညး၊ သတငးေထာကမားက ဖမးဆးခတယ။ ေကာငးသားမားက ဒအျဖစမး

က လကမခႏငလ႔ သတငးစာအရြယအစား ၈ မကႏာပါတ “ေကာငးသား ေသြးေျမက”စာေစာငက အျဖစအပက သတငးဓာတပ

ေ၀ေ၀ဆာဆာျဖင ညတြငးခငး ႐ကႏပျဖန႔ခခတယ။ ၎ေန႔မာပ ေကာငးသားေခါငးေဆာငမား ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးၿပး ဒဇငဘာ ၂၂

ရကေန႔မ စတငကာ တကသလေကာငးမား၊ အစးရေကာငးမားပါမက သနာျပေကာငးမား၊ ျမနစပယေကာငးမား၊ ၀ကစလ

ေကာငစေကာငးမား၊ ဘနးႀကးေကာငးမားပါမကန အေထြေထြသပတႀကးေမာကရန ေကာငးသားေခါငးေဆာင ဥက႒ ကလေရႊ

က ဆငဆေၾကညာခတယ။ အဒေန႔မာပ တဗလကတဗလတကစနစန႔ အေသခတကပြ၀ငရန၊ အေသခဗလမား ေရြးခယ သင

တနးေပးၿပး “ေသြးေျမကစာေစာင”န႔ နယမားသ႔ လ႕၀ကေစလႊတခတယ။ တဆကတညး ေအာကပါေတာငးဆခကက ထတျပန

ေၾကညာ ခတယ။

(၁) ေရနေျမအငတတပ ခတကလာေရးန႔ ေကာငးသားမား အာဏာဖဆနမႈန႔ပတသကလ႔ ဖမးဆး၊ တရားစြဆ ေထာင

ခခရသအားလးက ခကခငးလႊတေပးရန၊

(၂) ျပညသ႔လြတလပမႈက ခပခယတ ဥပေဒမားန႔ ေရာငတခင ထတျပနတ ဘရငခရ႕ တခကလႊတဥပေဒမားက ႐ပ

သမးေပးရန၊

(၃) ေကာငးသားသပတမားန႔ ပတသကၿပး မညသညေကာငးသား ေကာငးသန႔ ဆရာ ဆရာမမားက မဆ ဆငရာက

အေရးမယရန၊

(၄) အားလးေသာ စာေမးပြမားက သပတလနၿပး ၃ လ ၾကာမ ကငးပရန။

ဥက႒ကလေရႊရ႕ ညႊနၾကားခကအရ နယခ႕လကပါးေစ ညြန႔ေပါငးအစးရရ႕ ဖႏပခပခယမႈမားက ကန႔ကြကတအေနန႔

တကသလန႔ မလတနးေကာငးမားအထ တျပညလးမ ေကာငးမနသမ သပတတကပြဆငႏႊလကၾကတယ။

အဒအခနမ ပခးမ လယသမားတပႀကးမာလညး ေ၀ါမ စတငထြကလာရာ ဒဇငဘာ ၁၉ ရကမာ ရနကနက ဆက

ေရာကလာၿပး ေရႊတဂရငျပငတ၀ကမာ တပစြလကတယ။ မေကြးမ ဆကလကခတကလာတ ေရနေျမမ သပတတပဖြ႔ႀကးဟာ

လညး ၁၉၃၉ ဇနန၀ါရ ၈ ရကမာ ရနကနက ဆကေရာကလာကာ ေရႊတဂရငျပငတ၀ကမာ ေနရာယတပစြလကျပနပါတယ။

ဒလန႔ ေရႊတဂရငျပငေတာမာ ၀ါစမးန သးေရာငျခယအလမား၊ ေဒါငးအလမား တလလလြငပေနေတာတယ။

အဒ ၁၉၃၉ ဇနန၀ါရ ၈ ရကေန႔မာပ ေရႊတဂရငျပင အေနာကေတာငေထာငတြင ေရနသပတ၊ လယသမားသပတ၊

ေကာငးသားသပတန႔ ကနသပတတပေပါငးစပါ၀ငတ သပတေပါငးစလထအစညးအေ၀းႀကးတရပက ကငးပလကတယ။ ၎

အစညးအေ၀းႀကးက ေရနေျမအလပသမားမားရ႕ေတာငးဆခက၊ လယသမားမားရ႕ေတာငးဆခက၊ ေကာငးသားမားရ႕ ေတာငး

ဆခကမားန႕ ျပညသလထႀကးတရပလးရ႕ ၉၁ ဌာနအပခပေရး တကဖကရန အဆျပခကတ႔က တခနက ေထာကခ အတညျပ

ta&;awmfykH*sme,f

66

လကၾကတယ။

အထကပါ ဆးျဖတခကမားက ေထာကခတအေနန႔ တျပညလးရ အလပ႐၊ စက႐မားမ အလပသမားမားကလညး

ဆႏၵျပ သပတေမာကၾကတယ။ ဒလန႔ ဗမာျပညသမငးမာ ပထမဆးေသာ အေထြေထြသပတႀကး ေပၚေပါကလာေတာတယ။

ဗမာျပညတ၀နး အၿမ႔ၿမ႔အရြာရြာမ ျပညသလထကလညး လထအစညးအေ၀းမား ကငးပကာ သပတတပေပါငးစ လထအစညး

အေ၀းရ႕ ဆးျဖတခကမားက ေထာကခေၾကာငးန႔ ညြန႔ေပါငးအစးရက ကန႔ကြကပြ ဆႏၵျပပြမားန႔ မစေအာင ရေနေတာတယ။

ဗမာျပည ႏငငေရးသမငးမာ ၁၃၀၀ ျပညအေရးေတာပမာ မႀကဖးေအာင အထးစညးလးညညြတတ အေရးေတာပႀကး

ျဖစတယ။ အဒေခတ ႏငငေရးစကားျဖင ေျပာရရင နယခ႕ဆန႔ကငေရးတကပြမားက “တာခးပြ”မားလ႔ ေခၚဆေလရၾကတယ။

ၿပးခတတကပြမားမာ တပလနခၾကေပမယ ဒတခမာ ျပညသလထႀကးအား နယခ႕ဆန႔ကငေရးစတဓာတ အျပညအ၀ ေပးႏင

ခတယ။ အထြတအထပ ပ႔ႏငခတယ။ တာခးႏငခတယလ႔ ဆစမတျပ ခၾကတယ။

ေနာကထပ ထးျခားခကတခမာ ဗမာႏငငလးဆငရာ ေတာငသလယသမားအစညးအ႐း ပထမဆးအႀကမ ေပၚေပါကခ

ျခငး ျဖစၿပး၊ ေတာငသလယသမားမားရ႕ တပေပါငးစ ညလာခက ေရႊတဂရငျပငေတာေပၚမာ အလပသမားသပတတပေပါငးစ၊

ေကာငးသားသပတတပေပါငးစ ၿခရ ကငးပချခငးျဖစတယ။

အေထြေထြ သပတတကပြကာလအတြငး အစးရက ေကာငးမားက ဇနန၀ါရ ၂ ရကေန႔မာ ဖြငလစသြားရန သတငး ေပၚ

ထြကလာတအတြက ဆကလကၿပး သပတတားေရးျပငဆငေနစဥ ဥက႒ကလေရႊ အဖမးခရျပနတယ။ တဗလက တဗလတက

စနစန႔ ဒဥက႒ ကသနးေအာငက တာ၀နယကာ တကပြက ေအာငျမငစြာ ေရ႕ဆကႏငခတယ။

၁၉၃၉ ဇနန၀ါရ ၃၀ မာ တျပညလးက သပတေမာကေကာငးသားကယစားလယမားပါ၀ငတ ေကာငးသားညလာခက

ရနကနၿမ႔မ ေကာငးမာ ေခၚယကငးပခတယ။ ေရ႕ေျခလမးမားအတြက ျပငဆငႏငခတယ။ ႏငငေရးေတာငးဆခကမားအျဖစ

(က) ညြန႔ေပါငးအစးရ မျပတျပတေအာင ျဖတရန (ခ) ညြန႔ေပါငးအစးရ ျပတသြားၿပးေနာက ဘယသမ ရာထးလကမခဘ ၉၁

ဌာန အပခပေရးက တကဖကရန (ဂ) အဂၤလပပစၥညးမားက မသးမျဖစသညမလြ၍ အသးမျပရန အဆ ၃ ရပက ခမတၿပး ထ

တာ၀နသးရပက ဆကလကေဆာငရြကရန အမႈေဆာငအဖြ႔က အာဏာကန လႊအပခတယ။

၁၉၃၉ ေဖေဖာ၀ါရ ၈ ရကမာ သပတေမာကေကာငးသားမား ၿမ႕မေကာငမာ စစညးၿပး အစာငတခတကပြ ဆငႏႊကာ

တကပြအရနအဟနက ျမႇငတငလကပါတယ။ ၃ ရကေျမာကမာ ၃၈ ဥးပါ၀ငတ ၿမ႕မၿမ႕ဘ ေကာမတရ႕ ၾကား၀ငေမတာရပခခက

ေၾကာင အစာငတခတကပြရပခတယ။

ရနကနၿမ႕မာ ဘာမထစတဓာတန႔ ေကာငးသေကာငးသားမား ဇြန႔တကပြ၀ငေနသလ ဗမာျပညအႏ႔မာလညး တကပြ

သမား ၿခမၿခမညေနပါတယ။ ဒတကပြေတြအနက မႏေလးက လထတကပြမားဟာလညး ၁၃၀၀ ျပညအေရးေတာမာ မတတမး

ကမၺညးတငရမယ တကပြမားျဖစတယ။ မႏေလး ေကာငးသေကာငးသားမားဟာ ဗဟအမးသားေကာငးမာ သပတစခနးဖြငၿပး

ေကာငးေပါငးစ သပတတားလပငနးမားက ေအာငျမငစြာ ဆငႏြေနပါတယ။ အဒအခနမာ ေကာငးသားေခါငးေဆာင ၇ ေယာက

က ဖမးဆးၿပး တကပြက ႏပကြပခေပမယ တကပြဟာ ရပမသြားပါဘး။ အဒေန႔ည ၁၉၃၉ ေဖေဖာ၀ါရ ၈ ရကေန႔ညမာ သပတ

ေမာကေကာငးသားမား ခကခငးအစညးေ၀းထင ညတြငးခငး မႏေလးစဗလငးမာရတ တငးမငးႀကးအမက ခတက ၀ငး၀နးဟစ

ေအာဆႏၵျပခၾကတယ။

အစးရရ႕ဖႏပမႈက မခရပႏငေတာတအဆး မႏေလးၿမ႕သၿမ႕သားမားဟာ ေဖေဖာ၀ါရ ၁၀ ရကေန႔မာ အမေတာရာဘ

ရား၀ငးအတြငး ၿမ႕လးကၽြတ လထအစညးအေ၀းတရပကငးပကာ ၿမ႕တြငး အငအားျပလညလညဆႏၵျပေရးက ဆးျဖတခၾက

တယ။ ရဟနးပအဖြ႔၀ငမား၊ စာသငသား သဃာေတာမား၊ ၿမ႕ေပၚရအသငးအဖြ႔ေပါငးစမ ျပညသလထမား၊ သပတေမာက

ေကာငးသေကာငးသားမား စသျဖင အငအား ၂ သနးေကာေလာက ခတကဆႏၵျပခပါတယ။ အမေတာရာမ ဆငးတနးလမး၊ ၎

မ ၂၆ ဘလမးအတငး အငအားျပလညလညလာတ လထႀကးက မႏေလး၊ ေၾကးနနး႐းအနး၊ ကးဘကမာ အေရးပင မစၥတာ

လက၊ ရာဇ၀တ၀န မစၥတာစအပခရနးတ႔ ဥးစးတ ဘားမား႐ငဖယတပက ေနရာယကာ ပစခတႏပကြပခလ႔ ရဟနးေတာ ၇ ပါး၊

ေကာငးသား ၃ ေယာကန႕ အရပသား ၇ ေယာက စစေပါငး ၁၇ ဥး ကဆးခရတယ။ ၎အာဇာနည ၁၇ ဥးက “ေနမးမဟာ သဟ

သရ”ဘြ႔ထး ေပးအပဂဏျပကာ မႏေလးအာဇာနညကနးက ပ႔ေဆာငၿပး အာဇာနညမားရ႕စာပနကစၥက ေဆာငရြကခပါတယ။

စာပနက လကပါပ႔ေဆာငသ လထအငအားမာ ၂ သနးေကာ ၃ သနးရၿပး၊ “လြတလပေရးမရမခငး နယခ႕သမားက အႏငမခ

အ႐ႈးမေပး တကပြ၀ငသြားမယ”လ႔ သႏၷ႒ာနျပလကၾကပါတယ။

ရနကနန႔ ဗမာျပညတျပညလးအႏ႔ နယခ႕ဆန႔ကငေရး ေၾကြးေၾကာသန႔ ညြန႔ေပါငးအစးရအေပၚ မေကနပတ ေၾကြး

ta&;awmfykH*sme,f

67

ေၾကာသမား မးထေအာငညကာ ဆႏၵျပကန႔ကြက အငအားျပပြမား မရပမစ ရေနေပမယ အလားတလမဆနစြာ ရကစကမႈမး

မေပၚေပါကခပါ။ ဒါေပမ အာလမာ ပစခတမႈေၾကာင ဗလဗဖးကဆးခရတယလ႔ မတတမးကနခဖးတယ။

နယခ႕ဆန႔ကငေရးစတဓာတ အထြတအထပေရာကေနၿပး ျပညသလထႀကးတရပလး အညညြတဆးအခနျဖစကာ

ညြန႔ေပါငးအစးရ ဆန႔ကငေရးေၾကြးေၾကာသမားျဖစတ-“ဘေမာ၊ ဘေမာ- - - အ႔၊ အ႔။ မးတတ၊ မးတတ - - - ႐ႈ႕၊ ႐ႈ႕။ အေရးေတာ

ပ - - - ေအာငရမည၊ ေအာငရမည” ဆတ ေၾကြးေၾကာသမား တျပညလး ဟနးညေနခတယ။

ဒါအျပင “ဘေမာ၊ ဘဥးတ႔က ႐ႈပသေနာ”ဆတ သခငးသမား ဆညစြာ ေပၚထြကေနသလ ‘ေဒါကတာဘေမာ မသာခ

ပြ၊ ညြန႔ေပါငးအစးရေတာထတပြမားန႔ တႏငငလး အနးအနးကၽြကကၽြကျဖစေနပါေတာတယ။

၁၉၃၉ ေဖေဖာ၀ါရဟာ ဘတဂကစာရငးတငသြငးရန ၉၁ ဌာန၊ ေအာကလႊတေတာအစညးအေ၀းေခၚ ေနခနျဖစသလ

ညြန႔ေပါငးအစးရ အယအၾကညမရ အဆတငသြငးထားခနလညးျဖစၿပး အဆဘကက အႏငရကာ ညြန႔ေပါငးအစးရ ျပတကခ

တယ။ အတကအခ ဥးပန႔ ဂဠနေစာတ႔ ပးေပါငးကာ အစးရသစ ဖြ႔စညးလကၾကတယ။

ေကာငးသားမားက ၉၁ ဌာနအပခပေရး ဆကလကတကဖကေရးအတြက အမတမားထက ရာထးလကမခေရး ကတ

၀နခခက ေတာငးေနစဥမာပ ဂဠနဥးေစာန႔ မးခစအမတ ၁၁ ဥးက ရာထးလကခလကၾကတယ။

ေကာငးသားမားရ႕အေထြေထြသပတမာလညး ႏစလေကာသးလထ ေရာကေနၿပ။ တကပြရ႕ဓမၼတာအတငး ေထာကခ

မႈ၊ တကၾကြမႈ၊ ေသြးပမႈ ေလာရကာ ယမးယငမႈမားလညး ေတြ႔လာရတတတယ။ ဒအခနဟာ အလြနအေရးႀကးပါတယ။ အေရးမ

သာရင မသာသလ၊ အေျခအေနမေပးရင မေပးသလ ေအာငျမငစြာ ေနာကဆတတတဖ႔လပါတယ။ မမထကအငအားႀကးတ ရန

သန႔ တကပြဆငရာမာ တကပြ ဥးမကးေရးအတြကလညးေကာငး တကပြအရနအဟန မပကေရးအတြကလညးေကာငး၊ ထ႔ထက

အေရးႀကးတ တကပြမားအတြကလညးေကာငး အႏငန႔ ပငးသငရင ပငးရမယ။ ေအာငျမငစြာ ေနာကဆတသငက ဆတရမယ။

အဒလ အေျခအေနမးမာ ေခါငးေဆာငမားက သတရရ ဆးျဖတၾကရပါလမမယ။

ဒအေျခအေနမာ ၿမ႕မၿမ႕ဘမား ၾကား၀ငျဖနေျဖမႈျဖင ဥးပအစးရ၊ ေကာငးသားေခါငးေဆာင ကလေရႊ၊ ၿမ႕မၿမ႕ဘ လ

ႀကးမား သးပြငဆငေဆြးေႏြးပြက ေဖေဖာ၀ါရ ၂၀ ရကမ ၂၆ ရကအထ ရကတခ႕အခနယ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးခလ႔ သေဘာတည

ခကရရခတယ။ သေဘာတညခကက သတငးစာမာ ထညသြငးေၾကညာခသလ ေကာငးသားမားသမဂၢရ႕ ထတျပနခက အမတ

၄၉ ကလညး တပါတညး ထတျပနခတယ။ ထတျပနခကရ႕ အတြငးသေဘာမာ “ဗမာႏငငလးဆငရာ ေကာငးသားသမဂၢ အလပ

အမႈေဆာငအဖြ႔က သေဘာတညခက လကခလကၿပျဖစလ႔ ဗမာျပညအရပရပရ ေကာငးမားန႔ သမဂၢအသငးအဖြ႔မားက သပတ

မား ရပဆငးရန” ဥက႒ ကလေရႊလကမတထး ဆငဆလကျခငးျဖစတယ။

ေဒါကတာဘေမာ ညြန႔ေပါငးအစးရ ျဖတခႏငခၿပ၊ ဥးပအစးရအဖြ႔သစ တကလာခၿပ၊ ၉၁ ဌာန အပခပေရးတကဖက

ေရးလညး အေျခအေနမေပးေတာ၊ ေကာငးသားမားလညး သပတလနခၿပ။ ကနသပတမားလညး မမတ႔ေတာငးဆခက နစနာ

ခကမားန႔ပတသကလ႔ ရသငရထကတာမားက ရခလ႔ အလပျပန၀ငခၾကၿပ။ ေရနေျမသပတတပဖြ႔ႀကးလညး မမတ႔န႔ သကဆင

တ ေရနကမၸဏမားရ႕ လကေလာမႈရသငသေလာက ရလကသျဖင မကႏာပနးလလျဖင လပငနးခြငသ႔ ျပနသြားခၾကၿပ။

ဒါေပမ ေကာငးသားတပဖြ႔မားအတြငး သေဘာတညခကမားက လကမခႏငတအဖြ႔တဖြ႔ ကနရၿပး ဆကလက တကပြ

၀ငချပနတယ။ ဒါေၾကာင သခငဗဟနးတ႔ ေထာငကလြတလာတ မတလ ၈ ရကေန႔မာ ေကာငးသားညလာခတရပ ေခၚယကငးပ

ခတယ။ ညလာခတကေရာကလာသ ၁၁၂ ေယာက။ အျပနအလန ေဆြးေႏြးေျပာဆၾကၿပး တကပြလန-မလန မခြဆးျဖတရာ

သပတလနအဖြ႔ဘကမ ေထာကခမ ၈၃ မ၊ မလနေရးဘကက ၂၇ မျဖင သပတလနအဖြ႔က အႏငရ အဆးသတခတယ။

ေနာကတေန႔ ေဖေဖာ၀ရ ၉ ရကမာ ေကာငးသားညလာခ သတငးန႔ သပတမလနအဖြ႔ေခါငးေဆာင ရရေတာက က

သနးတင တ႔အစက “ကၽြနပညာက ရာသကပန သပတေမာက စြန႔လႊတလကပါၿပ၊ ညငယညမငယမားမာ သစမရခငစပၾကား ၀ါး

ေပါငးကြပ ဆသလ ေကာငးဆကတကၾကပါ”လ႔ဆတ ထတျပနခကလညးပါလာၿပး ေကာငးသားထအၾကား အျမငကြလြမႈက

အဆးသတလကပါတယ။

၁၃၀၀ ျပညအေရးေတာပဟာ အထကမာ ေျပာခသလ ဗမာျပညႏငငေရးသမငးမာ စညးလးညညြတမႈအရဆးန႔ ပထမ

ဆး ေပၚေပါကခတ အေထြေထြသပတႀကးျဖစတယ။ ဒါေၾကာင ဒတကပြအတြငးမ ေပၚထြကလာခတ မးဆကမားက ဗမာျပည

ႏငငေရးရ႕ ပထမမးဆကမားလ႔ ေခၚတြင အသအမတျပခၾကပါတယ။

ta&;awmfykH*sme,f

68

(၃)

ဒတကပြရ႕ အေရးပါဆးအကးဆကကေတာ ဗမာျပညအလပသမားလတနးစားရ႕တပဥးပါတ ဗမာျပညကြနျမနစပါတ

ေပၚထြနးလာျခငးျဖစတယ။

တဆကတညး ဒပထမမးဆကမားက ဗမာျပညရ႕ သမငးေပးတာ၀နဟာ လြတလပေရး၊ ဒမကေရစေရးန႔ ဆရယလစ

ေရးအျဖစ ျပ႒ာနးခတယ။ ဒမးဆကမားဟာ လြတလပေရးသညပထမ၊ လြတလပေရးသည ဒတယ၊ လြတလပေရးသည အရာရာ

အျဖစ ျပ႒ာနး၊ အားႀကးမာနတက စညးလးညညြတစြာ တကပြ၀ငခလ႔ ၁၉၄၈ ဇနန၀ါရ (၄) ရကမာ အဂၤလပကလန လက

ေအာကက တငးျပညလြတလပေရးေအာငပနးက ဆြတခးေပးႏငခတယ။ ဒါေပမ သတ႔လကထကမာပ တငးျပညဟာ ျပညတြငး

စစျဖစခရတယ။

ဒျပနာက သတ႔လကထကအတြငး ေျဖရငးဖ႔ ၁၃၀၀ ျပညအေရးေတာပ ေရႊရတမာ ဗမာျပညကြနျမနစပါတက ႀကး

ပမးခဖးတယ။ မေအာငျမငခဘး။ အဓကေတာ စစအပစပဆတာ ဒေန႔တငးရငးသားေပါငးစ ျပညသလထႀကးက လကေတြ႔ဘ၀

ေတြက အေျဖေပးလ႔ သေနပါၿပ။ ဒစစအပစဟာ “ဖြ႔စညးအပခပပ”ဆတခကတတထကေန သတ႔အကးစးပြားအတြက အကာအ

ကြယယကာ ျပညတြငးစစ ဆကလကထနးသမးေရးက နညးသဏၭာနမးစန႔ လပခၾကတယ။ သတ႔ေခါငးကငဖခငႀကး ဗလေန၀ငး

ကေန ဒေန႔ ဗလသနးေရႊန႔ သ႔ကယပြား ဗလမငးေအာငလႈငအထပ။

ဗမာျပညသလထဟာ သမငးအစဥအလာ ႀကးျမတသမားျဖစတယ။ ၁၃၀၀ ျပညမာတနးကလ စညးလးညညြတေရးအင

အားက တညေဆာကႏငတ တညေဆာကတတတ ႀကးျမတတ သမငးအေတြ႔အႀကရခဖးသေတြျဖစတယ။

ျပညသလထဟာ သမငးဖနတးသမားျဖစတယ။ မမတငးျပညက မမစတႀကက ျပညသမားသာ တညေဆာကဖနတး

ခြင ရတယ။

ဒႏစ ၂၀၁၈ ခႏစဟာ သမငးအစဥအလာ ႀကးျမတတ ၁၃၀၀ ျပည အေရးေတာပႀကးရ႕ ဂဏေရာငထြနးေျပာငတ

အႏစ ၈၀ ျပညကာလျဖစတယ။ ဒလကာလမာ မမတငးျပညရ႕ သမငးအေတြ႔အႀကမားက စနစတက နဂးခပ၊ အကယျပန႔ဆး

ျဖစတ တငးရငးသားေပါငးစ ျပညသလထႀကးတရပလးပါ၀ငတ စညးလးညညြတေရးက အရတညေဆာကေရးက ႀကးပမးၾက

ရပါလမမယ၊ ၾကားထားသငတ အငအားမားက ၾကားထားၿပး ရနသက အထးကနျဖစသထကျဖစေအာငလပၿပး မမတ႔ရ႔ အဓက

ပစကြငးက ကဥးသထကကဥးေအာငလပပစကာ မမရ႕အငအားက ႀကးသထကႀကးေအာင တညေဆာကၾကရလမမယ။ ဗမာ

ျပညရ႕ သမငးသစဖနတးေရး၊ ဘရနသစစအပစက ထထမမပစႏငေရး၊ အျမစလနပစေရးက ေျခလမးရရ၊ အစအစဥရရ ျပငဆင

ေရး တ႔အတြက ႀကးျမတတ၊ ဂဏေရာငေျပာငတ ၁၃၀၀ ျပည ႏစ ၈၀ ကာလက အထမးအမတျပရငး သႏၷ႒ာနခၾကပါစ႔။

၁၃၀၀ ျပည အေရးေတာပရ႕ အလပသမား၊ လယသမား၊ ေကာငးသားမားအပါအ၀ငျဖစတ အဖႏပခ တငးရငးသား

ျပညသတရပလးရ႕ စညးလးညညြတမႈ စတဓာတ အဓြန႔ရညပါေစ။

ကးကား။ ။ ၁-သခငဗဟနး ေကာငးသား အေရးေတာပ

၂-ဥးဗေဆြ(၀နႀကးခပေဟာငး)ရ႕ ကယတငေရး ကယေရးမတတမး။

ေမာငဖးထ

ဇနန၀ါရ ၈၊၂၀၁၈။

ta&;awmfykH*sme,f

69

၂၁ ရာစႏစဟာ ကမၻာဆရယလစစနစ

ျပနလညဖြ႕ၿဖးတးတကလာတ ရာစႏစျဖစတယ

ေအးျမမြနသနး

၁၅၁၆ ခႏစမာ ဆရယလစစနစဟာ လမႈေရးအေတြးအေခၚ ေရစးေၾကာငးတရပအေနန႔ ဥေရာပတကမာ ေပၚထြကလာၿပး တ

ဆကတညး အႏစ ၃၀၀ ေကာ “စတကးယဥကာ တတကက ေရေရရာရာ မရေသးဘ ေယာငလညလည” ျဖစေနၿပးေနာက

အေနာကဥေရာပမ ဥေရာပ၊ အေမရကန႔ တကမၻာလးက ျပန႔ပြားသြားေတာတယ။ အေတြးအေခၚ ေရစးေၾကာငးမ လႈပရားမႈန႔ စနစ

အျဖစ ခနပျဖစထြနးတးတကတပစန႔ ဖြ႕ၿဖးတးတကခတယ။ ၂၀ ရာစေရာကတအခါ သေဘာတရားမ စနစအျဖစသ႔၊ ႏငငတ

ႏငငမ ႏငငအမားအျပားသ႔၊ ထြနးလငးေတာကပတ စနစအျဖစ မကျမငဒ႒ေတြ႕ႀကရပါတယ။ အေရ႕ဥေရာပ အေသြးအေရာင

ေျပာငးသြားမႈ၊ ဆဗယကျပညေထာငစ ၿပကြသြားမႈစတ ႐ႈးနမမႈေတြန႔လညး ႀကေတြ႕ခရတယ။ ၂၀ ရာစ ေႏာငးပငးမာ ယခငဘယ

တနးကမ မႀကဖးေသးတ ဒေရနမကာလသ႔ ကေရာကသြားၿပး အႏစ ၃၀ နးပါး ရညၾကာတ ျပနလညနာလနထေရး ထနးၫမႈ

မားက ေကာျဖတၿပးေနာက ကမၻာအဝနးအဝငးအတြငး တျဖညးျဖညး ျပနလညအသကဝငလႈပရားလာေနတယ။ ယခအခါ “၂၁

ရာစဟာ ကမၻာဆရယလစစနစ ျပနလညဖြ႕ၿဖးတးတကလာတ ရာစႏစ ျဖစတယ”ဆတာက ကမၻာအဝနးအဝငးအတြငး အသအ

မတျပသ မားသထကမားလာေနတယ။

ဆရယလစစနစႏငငေတြရ႕ ျပျပငေျပာငးလေရးေတြရ႕ အကးသကေရာကမႈေတြဟာ ထငရားေပၚလြငလတယ။ စနစရ႕

သာလြနမႈေတြဟာလညး သသာထငရားလပါတယ။ တ႐တျပညသာမက ဆးဝါးျပငးထနတ ဆဗယကန႔ အေရ႕ဥေရာပ အေျပာငး

အလမာ “ဒမႏ သအရလ အကနၿပလမယေဘးအႏရာယ”ရ႕ စမးသပမႈက ေတာငခႏငတ ကမၻာေပၚက ဆရယလစႏငငတခ႕

ဟာ ဆရယလစစနစတညေဆာကေရးမာ မမႏငငရ႕ အေျခအေနန႔ ကကညတ ထးျခားခကက စးစမးရာေဖြရာမာ ပါတအပ

ခပေရး၊ တညေဆာကေရးက အားျဖညေဆာင႐ြကမႈအတြငး အကးသကေရာကမႈေကာငးတ ေအာငျမငမႈေတြ ရရၾကတယ။

၂၀၁၆ ခႏစအတြငး ဗယကနမ၊ ကဘားန႔ လာအစတ ႏငငေတြမာ ပါတကြနဂရကမားက ေခၚယကငးပခၾကတယ။ တခနတညး

မာ ဆရယလစစနစတညေဆာကေရးရ႕ ေအာငျမငခကေတြန႔ အေတြ႕အႀကေတြက စနစတက နဂးခပၾကတယ။ ဆရယလစ

စနစ အေရးေတာပရ႕ ရညမနးခကန႔ တာဝနေတြက ဘကစက တြနးေဆာေပးေရးအတြက တကတကကြကြ နညးလမးရာ

ႀကၾကတယ။ နက႐ႈငးတ အကပအတညးကပအတြငး ကေရာကေနတ အရငးရငစနစ ျဖစတညေနမႈန႔ ျပကျပကထငထင ႏႈငး

ယဥလကရင ဆရယလစစနစႏငငအသးသးဟာ အတငးအတာမတတ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈေတြက ရရေနပါတယ။ အထးသျဖင

အကပအတညးက ရငဆငေျဖရငးေရးမာ အကးသကေရာကမႈ ေကာငးျခငး၊ သယဇာတအရငးအျမစမားက စနစတက စမ

ခန႔ခြေရးမာ ျမငမားတ အကးသကေရာကမႈ ရျခငး၊ ျပနာေျဖရငးေရးမားမာ စေပါငးႀကးပမးအားထတျခငးစတဘကေတြမာ

စနစရ႕သာလြနမႈလကၡဏာဟာပမေပၚလြငထငရားလာတယ။

ta&;awmfykH*sme,f

70

ကမၻာဆရယလစစနစရ႕ အစတအပငးတခအေနန႔ တ႐တျပညထးျခားခကပါတ ဆရယလစစနစရ႕ လကေတြ႕အ

ေကာငအထည ေဖာေဆာငမႈေတြဟာ ဆရယလစစနစက တခတညးေသာ ပစမ ပစအမးမးန႔ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးရ႕ အေရးႀကးမႈ

န႔ လအပမႈတ႔က ရငးလငးဖြငဆျပလက႐မက လသားမားအတြက ပမေကာငးမြနတ လမႈစနစ စးစမးေလလာေရးမာ ဘကစသစ

လြငတ ေ႐ြးခယစရာတရပက ျဖညဆညးေပးလကတာလညး ျဖစတယ။ ဒါအျပင မကေမာက ကမၻာဆရယလစစနစန႔ အရငး

ရငစနစ အငအားမားရ႕ အခးအစား ဆကဆမႈအရ ဆးဆးဝါးဝါး ဟနခကမညျဖစေနတ အေျခအေနက ျပျပငေျပာငးလေရးမာ

၂၁ ရာစ ဆရယလစစနစ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက လေတြက ေမၽာလငခက ေတြ႕ျမငေစလကပါတယ။ တစတရာေသာ အဓပၸာယအရ

ေျပာရရင တ႐တျပညထးျခားခကပါတ ဆရယလစစနစလမးေၾကာငး၊ သေဘာတရား၊ စနစန႔ ယဥေကးမႈ ရငသနစြမးအားေတြ

အဆကမျပတ ထငရားေပၚလြငလာေနမႈေတြက ႏငငတကာဆရယလစစနစန႔ လကဝဂဏးအငအားစေတြ ျဖစထြနးတးတက

ေရးက အလြနအားတကေစပါတယ။ ဒါဟာ ကမၻာဆရယလစစနစ ဒေရျမငသစသ႔ တဖနျပနလညလမးတကသြားေနတ အမတ

လကၡဏာ ျဖစသလ ကမၻာဆရယလစစနစ ဘကစဖြ႕ၿဖးတးတကေရး လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာေဆာငမႈရ႕ အစခခက

လညး ျဖစတယ။ လကေတြ႕အေျခအေနအရ ေျပာရမယဆရင တ႐တျပညထးျခားခကပါတ ဆရယလစစနစ အဆကမျပတ ဖြ႕

ၿဖးတးတကေနတာန႔အမၽ တ႐တျပညရ႕ဆရယလစစနစဟာ ျပညစသထက ျပညစလာလမမယ။ တ႐တျပည ဆရယလစစနစရ႕

သာလြနမႈဟာ တဆငတက ေပၚလြငထငရားလာလမမယ။ တ႐တျပည ဆရယလစစနစလမးေၾကာငးဟာ သြားေလ ကယေျပာ

ေလ ျဖစလာလမမယလ႔ တ႐တျပညကြနျမနစပါတကလညး သးသပပါတယ။

အရငးရငႏငငအသးသးရ ကြနျမနစပါတေတြဟာ လပငနးစဥန႔ ေပၚလစေတြက ထနးၫခၾကလ႔ အဆကမျပတ အင

အားျမငတကေနတယ။ ဆဗယကန႔အေရ႕ဥေရာပ ဆရယလစနစႏငငမား အေသြးအေရာင ေျပာငးလသြားမႈရ႕ ဂယက႐ကခတမႈ

က ခခၾကရတ အရငးရငႏငငက ကြနျမနစပါတေတြ အားလးဟာ ကြၿပ ဗ႐တသတချဖစမႈအတြငးမ တညၿငမလာတယ။ ေခတရ႕

ဖြ႕ၿဖးတးတကေျပာငးလလာမႈန႔ ေပါငးစပၿပး မမႏငငရ႕ လကေတြ႕ပတဝနးကငအရ ကြနျမနစပါတအသးသးဟာ မမပါတရ႕

လပငနးစဥ၊ ပါတဖြ႕စညးပစညးမဥးန႔ သေဘာတရား၊ ေပၚလစမားက အဆကမျပတ ထနးၫခၾကတယ။ မမႏငငလကေတြ႕န႔

ကကညမယ ဆရယလစစနစ အေကာငအထညေဖာေဆာငေရးပစက တကတကကြကြ စးစမးရာေဖြၾကတယ။ ဒါအျပင ပါတဝင

အေရအတြကန႔ ႏငငေရးဩဇာသကေရာကမႈစြမးအား စတဘကေတြမာ ဆဗယကန႔ အေရ႕ဥေရာပႏငငမားရ႕ အေသြးအေရာင

ေျပာငးလမႈ ျဖစစဥရ႕ ကနဦးကာလန႔ ႏႈငးစာရင သသသာသာ ျမငတကလာတယ။ မကေမာကကာလမာ အရငးရငႏငငမားရ

ကြနျမနစပါတအေရအတြကမာ ၁၂၀ ေကာရၿပး ပါတဝင ၈ သနးေကာရတယ။ တခ႕ႏငငက ကြနျမနစပါတေတြဟာ ဒမကေရစ

ေ႐ြးေကာကပြန႔ လႊတေတာတကပြလမးေၾကာငးအားျဖင အပခပေရးအာဏာကငထားတ သ႔မဟတ တငးေရးျပညရာ ကစၥမားက

ပါဝငေဆာင႐ြကခြင အဆငေနရာက ေအာငျမငစြာ ရရခၾကတယ။ ဂရကြနျမနစပါတဟာ ၂၁ ရာစ ေရာကၿပးေနာက လႊတေတာ

ေ႐ြးေကာကပြအတြငး မရရမႈႏႈနးက ၄ ဒသမ ၅ မ ၈ ဒသမ ၅ အၾကား တေလၽာကလး ထနးထားႏငခတယ။ ဆကပရပ လပသား

ျပညသတးတကေရးပါတဟာ ၂၀၁၆ လႊတေတာေ႐ြးေကာကပြမာ လႊတေတာေတာအတြငး ဒတယအႀကးဆးပါတ အဆငေနရာက

ဆကလကထနးသမးထားႏငခတယ။ ဂပနကြနျမနစပါတဟာ ဆးနတလႊတေတာ ေ႐ြးေကာကပြအတြငး ရလဒ ေကာငးပါတယ။

အႏၵယ၊ နေပါ၊ ေတာငအာဖရက၊ ဘရာဇးစတ ဖြ႕ၿဖး ဆႏငငမားမ ကြနျမနစပါတမားရ႕ ျဖစထြနးတးတကမႈန႔ ဂယက႐ကခတမႈ

ေတြက ပမအာ႐စကလာၾကတယ။

ဆရယလစဝါဒ အေတြးအေခၚ ေရစးေၾကာငးဟာ ထးျခားခကလကၡဏာ အသးသး ေပၚထြကေနၿပး ပစမးစ ျဖစတည

ေနပါတယ။ ဆဗယကန႔ အေရ႕ဥေရာပ အေသြးအေရာငေျပာငးလမႈျဖစစဥ ေပၚေပါကလာၿပးေနာက အထးသျဖင ၂၀၀၇ ႏငငတ

ကာ ေငြေၾကးအကပအတညးကပ ေပၚေပါကလာၿပးေနာက ကမၻာႏငငအသးသးမ လကဝဂဏးေတြအၾကား အရငးရငစနစ ေဝ

ဖနေရးန႔ အနာဂတ ဆရယလစစနစ တညေဆာကေရးန႔ပတသကလ႔ အသစတဖန လႈငးဂယကထလာျပနတယ။ ေဈးကြကဆ

ရယလစစနစ၊ ဒမကရကတစဆရယလစစနစ၊ ဇ၀လကၡဏာဆရယလစစနစ၊ လကတငအေမရကရ႕ “၂၁ ရာစဆရယလစစနစ”န႔

ယခငဆဗယကန႔ အေရ႕ဥေရာပေဒသရ႕ ဆရယလစစနစသစ စတ ဆရယလစဝါဒဆငရာ အေတြးအေခၚေရစးေၾကာငး ဂဏးမား

ဟာ မတတအတငးအတာအရ အထကအေလာက ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈေတြ ရရေနၾကပါတယ။ အခ႕ဂဏးမားဟာ အေနာကတငး

ႏငငေရးေရာငစဥအရ လကဝဂဏးအတြငး အကးဝငၿပး “ ၂၁ ရာစမာ ဆရယလစစနစဟာ အလားအလာေကာငးတယ”၊ အရငး

ရငစနစဟာ “ေနာကဆးမာ ၿပကြသြားမႈက ေရာငလႊလ႔မရႏငဘး” ဆတ အယအဆမားက စြစြၿမၿမဆပကငထားၿပး ျပတျပတ

သားသား ယၾကညၾကတယ။ ၎တ႕အနက မနညးလတ ဆရယလစဝါဒ အေတြးအေခၚ ေရစးေၾကာငး ဂဏးေတြဟာ မမႏငငန႔

ta&;awmfykH*sme,f

71

ကမၻာအဝနးအဝငးအတြငးမာ ဩဇာသကေရာကမႈ ႀကးသထကႀကးလာေနတယ။ အဒလန႔ ကမၻာဆရယလစစနစ ဖြ႕ၿဖးတးတက

မႈမာ မတကြျပားတ အသြငအမးမး ထးျခားခကေတြ ပမမားျပားစြာ ေပၚထြကလာေစပါတယ။

ဆရယလစစနစ အငအားစမားအတြငး အျပနအလနဖလယ၊ ေႏြးေထြးမႈေတြ ျမငတကလာျခငးက ဩဇာသကေရာက

မႈ ကယျပန႔လာတယ။ ဆဗယကန႔ အေရ႕ဥေရာပ အေသြးအေရာငေျပာငးသြားၿပးေနာက ကမၻာအဝနးအဝငးအတြငး ဆရယလစ

စနစ အငအားစေတြဟာ စစေအးကာလ ပတဆ႔မႈအေနအထားက ႐ကခးပစလကတယ။ ၎တ႔အခငးခငးအၾကား ကးလးဆက

ဆ ညညာဖဖန႔ ပးေပါငးေဆာင႐ြက အျပနအလနဖလယမႈေတြက အားျဖညခၾကတယ။ တဖကမာ အဆငမားစြာန႔ ပစမးစရတ

“လကဝဂဏး မဟာမတတပဦး” က ထေထာငထားၾကတယ။ ဥပမာ-၂၀၀၄၊ ဥေရာပ ကြနျမနစပါတသ႔မဟတ လကဝဂဏး ၂၆

ပါတက ဖြ႕စညးလကတ “ဥေရာပ လကဝဂဏးပါတ”။ ၂၀၁၃ ၊ ဥေရာပ ကြနျမနစပါတ ၂၉ ပါတက ဖြ႕စညးလကတ “ဥေရာပ ကြန

ျမနစပါတန႔ အလပသမားပါတတ႔ရ႕ ေရ႕ေဆာငမႈအစညးအ႐း”။ အျခားတဖကမာ အဆငအသးသးအလက ဖလယေရးန႔ ပးေပါငး

ေဆာင႐ြကေရးပလကေဖာငးက ဖြ႕စညးထားတယ။ ဥပမာ-ကမၻာကြနျမနစပါတန႔ အလပသမားပါတမားရ႕ ႏငငတကာ အစညး

အေဝးက ေခၚယကငးပျခငး၊ ႏငငတကာ ကြနျမနစမားရ႕ ဆမနာ၊ ကမၻာလးဆငရာ လကဝဂဏး ဖရမ၊ လကတငအေမရကႏငင

ေတြ စတငခတ ကမၻာလမႈေရးဖရမ၊ ေဆာပလဖရမ၊ တ႐တျပညကကငးပတ ကမၻာဆရယလစစနစဖရမ။ ဒလႈပရားမႈေတြက အ

ေတြးအေခၚ၊ အျမငန႔ လပငနးအေတြ႕အႀက အျပနအလနဖလယေရးက အားသစသြနးေလာငးေပးၿပး ဆရယလစစနစ အငအားစ

အသးသး မမရ႕အငအားေတာငတငးႀကးထြားေရးန႔ ကမၻာတခလးရ ဆရယလစစနစ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးက တြနးေဆာေပးပါတယ။

မကေမာက ကမၻာဆရယလစစနစ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈရ႕ သလြနစေတြ အေျခအေနေတြကေတာ အထငအရား ေပၚထြက

ေနေပမယ ဘကစဖြ႕ၿဖးတးတကေရးလမးေၾကာငးဟာ ေျပျပစေခာေမာေနတာ မဟတဘးဆတာကေတာ သတထားဖ႔လပါတယ။

စနေခၚမႈအမးမးကလညး လစလ႐ႈလ႔ မျဖစပါဘး။ တဖကမာ တကမၻာလးအတငးအတာအရ “အရငးရငလတနးစားက အငအား

ေကာငးၿပး အလပသမားလတနးစားက အငအားခညန႔ေနတ”၊ “အရငးရငစနစက ထးစစအေနအထားမာ ရၿပး၊ ဆရယလစစနစ

က ခစစအေနအထားမာ ရေနတ ”အရငးခအေနအထားက ႐ကခးမပစႏငေသးဘး။ အေမရကနေခါငးေဆာငတ အရငးရငစနစ

ႏငငေတြဟာ ၎တ႔ရ႕ စးပြားေရး၊ ႏငငေရး၊ သပၸန႔ နညးပညာစတဘကေတြရ႕ သာလြနမႈျဖင တျခားအမးသားေတြန႔ ႏငငေတာ

ေတြက စးပြားေရးအရ ေသြးစပျခငးန႔ လယကျခငးမားသာမက ဆရယလစႏငငေတြက ႏငငေရးအရန႔ ေတြးေခၚယဆမႈအရပါ ပမ

တးခ႕ ထးႏကတကခကလာေနတယ။ အျခားတဖကမာ ကမၻာဆရယလစစနစဟာ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးမာ မားျပားလတ ေဘးကပ

နကပ အေျခအေနန႔ ရငဆငေနရဆျဖစတယ။ ဥပမာ -ကမၻာအဝနးအဝငးအတြငး ပစၥညးမလတနးစားရ႕ လတနးစား အယဝါဒ

ေရးရာ၊ လတနးစားအသႏးၾကားမႈ၊ လတနးစားမဟာမတအေျခအေနဟာ လး၀ေကနပစရာ မဟတေသးဘး။ အစဥအလာ အလပ

သမားလတနးစားအလႊာဟာ လကေတြ႕ဖႏပမႈန႔ အစြနးေရာကဝါဒရ႕ ျဖားေယာငးေသြးေဆာငမႈေအာကမာ ဂဏးတခကေန အျခား

ဂဏးတခက အလြယတက ေျပာငးသြားေစၿပး ဆရယလစဂဏးအတြငးမာကလညး အေတြးအေခၚ တညတၫြတတညးမရမႈ ျပ

နာဟာ ေပၚလြငၿမေပၚလြငေနဆျဖစတယ။ ဒါဟာ ကမၻာဆရယလစစနစ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက ႀကးမားတ အတားအဆး

ျဖစလာေနတယ။ ေပၚျပလစဇငး( populism )ဟာ အလကဆန႔ကငေရး (counter-elite )၊ ထေထာငမႈဆန႔ကငေရးအလ

မားျဖင ( Anti-establishment banner) တ႔ျဖင ေထာကခမႈ အမားအျပား ရရေနၿပး ဆရယလစစနစန႔ လကဝဂဏး အငအားစ

ေတြရ႕ ေပၚလစ ကြကလပန႔ လထအေျခခက အဆကမျပတ လယေနတယ။ ဒအခကေတြက ကြနျမနစပါတအပါအဝင လကဝ

ဂဏးအငအားစေတြက အဆကမျပတ အငအားစေဆာငးေရး၊ စညး႐းေရးအေဆာကအအေတြ တးတကေကာငးမြနေရး၊ လႈပရား

မႈပစေတြ တးတကေကာငးမြနေရးတ႔က ေတာငးဆလကတအျပင ကမၻာဆရယလစစနစေရစးေၾကာငး ေရ႕သ႔ ဖြ႕ၿဖးတးတက

သြားေရး တြနးေဆာသြားဖ႔ ေတာငးဆလကပါတယ။

(မျငမးကးကားရန ျဖစပါတယ)

ကးကား။ ။ China Social Science News (Version 1 of march 14, 2017)

ေအးျမမြနသနး

ေအာကတဘာ ၃၊ ၂၀၁၇။

ta&;awmfykH*sme,f

72

ေဖာငပတေဆာငးပါး

ေအးၿငမး

(၁)

ကာခပလႈပရားလြနးေနတယ

၂၀၁၇ အတြငး ခကကတ ႏငငႀကးငယ ေတာေတာမားမားက ခရးထြကခတယ၊ ဗမာျပညက ကာကြယေရးဥးစးခပ

တေယာက - အထးသျဖင ကာကြယေရးဝနႀကး၊ ျပညထေရးဝနႀကး၊ နယစပစညပငေရးဝနႀကးေတြက ခန႔ႏင၊ ျဖတႏငတသ တ

ေယာကအေနန႔ စစလကနကပစၥညး အေရာငးအဝယကစၥ၊ ႏငငေရး လကဝါးခငး႐ကႏငတကစၥေတြမာ ဘယေလာက လပကြက

ေတြ ရတယဆတာ ခန႔မနးႏငၾကပါလမမယ။ ဒါေတြက ေနာငမ သရမယဟာေတြ/ ကစၥေတြေပၚမ သရမယဟာေတြမ႔ ထားခပါ

မယ။ ျမငသာထငသာရတကစၥေတြ ေကာကကငၾကပါစ႔။

တခ႕တေလ ေရႊ႕ကြကက ေျဗာငေနရာလေနပပ၊ အာဏာက/ အခြငအေရးက ဇြတႀကးလယေနတ သေဘာေဆာင

တယ။ ႏငငျခားအဆငျမင ပဂၢလႀကးေတြလာတငး ႏငငဝါစဥအရ နပါတ ၈ သာရတ သ႔က (၁) န႔ (၂) ျဖစတ သမၼတတ႔ အတင

ပငခ ပဂၢလတ႔န႔ တတနးတညးထားၿပး ဖးေမာေစတာ။ ပပရဟနးမငးႀကးက ေနာကေဖးေပါကက ဝငၿပး အဥးဆး ဝငေတြ႔တာေတြ

ရခတယ။ ဒါမး ဗလေနဝငး၊ ဗလသနးေရႊတ႔လကထကမာဆ သလပရပါမလား၊ ဗလသနးစနကေတာ သ႔မကႏာၾကညေနရတသ

မ႔ ထားလကပါ။

ႏငငတကာ ေခါငးေဆာငေတြ၊ ဝနႀကးေတြ၊ သတမနေတြဟာ ဗမာျပညလာမယဆရင မးရပေလရပ ၾကညရမယ။ ၾကား

၃ ၾကားမဝငမဖ႔ ဆငျခငရမယ။ ၂၀၀၈ ေအာကက အတငပငခဆတ ထြငထားတရာထးန ကယဖာသာကယ သကတမးတးတပ

ခပတ ၾကား အစးရႏစရပျဖစေနတယ ဆတ သတမနသးသပမႈမားရေနတေအာကမာ အေျပာအဆ ထနးတတဖ႔ လတယ။ ယန

ဟးလလ စြတမေျပာမဖ႔ လတယ။ ဒေနရာမာ တ႐တျပညက ပဂၢလေတြ နပတယ၊ ဂပနလညး လငတယ။ ပပရဟနးမငးႀကးက

ေတာ ေအာငသကသကန႔ ေနာက ႏစလမးဆတ လမးခရဖးတယ။

ပပရဟနးမငးႀကးကစၥ အရငၾကညရေအာငပါ။ ဖတၾကားထားသက သမၼတႀကးဥးထငေကာ၊ ဒါေပမ သမပငဖတဘ

ၾကားေပါကေရာကတ ဧညသညက ႏငထတလ႔က မျဖစေတာ ဧညခလကရတယ။ တခါ ေျပာတစကားကလညး ၾကညဥး-‘ျမနမာ

ႏငင၌ ဘာသာေရးအရ ခြျခားဖႏပဆကဆမႈေတြ လးဝမရဘ လြတလပစြာ ကးကြယခြငျပထားေၾကာငး ’မကႏာေျပာငေျပာငန႔

ေျပာခတယ။ ေမာငေတာေျမာကပငးကစၥသထားတ ရဟနးမငးႀကး ဘာေျပာရမနးမသ ျဖစသြားရတယ၊

ta&;awmfykH*sme,f

73

ဒါေပမ VOA တက႐ကေလလႈငးအစအစဥမာ ခရစယာနေတြ ရငဖြငခြငရသြားၾကတယ။ ကာခပေျပာတာန႔ တျခားဆ

ျဖစေနတာ နားေထာငလကၾကရတယ။ ျပညတြငးက လထ ေကာငးေကာငးသၿပးသား ကစၥေတြပါ၊ တခါ ကာဒနယဘက ဗမာျပည

မာ ‘႐ဟငဂာ’ဆတ ေဝါဟာရ မသးပါန႔လ႔ ႀကေျပာထားလ႔ မေျပာခရပါ။ ဘဂၤလားေဒရ ေရာကမ အားရပါးရ သ႔ခမာ သးႏင ေျပာ

ႏငတာျဖစတယ။

စစအပစတြငးမာေတာ ဒါမးက မဆနး-သတ႔ရ႕ေခါငးကငဖခငႀကး ဗလေနဝငးရ႕ လပဟနပ။ ၁၉၅၀ ခႏစအလြန ႏစ

တႏစမာ ဝနႀကးခပဥးႏေခါငးေဆာငတ ကယစားလယတဖြ႔ ပကငးေရာကၿပး ဝနႀကးခပ ခအငလငးအဖြ႔န႔ ေဆြးေႏြးစဥက

အျဖစအပကပါ။ ေဆြးေႏြးပြၿပးလ႔ ျပနထြကဖ႔လပေတာ ဗလေနဝငးက ဥးႏအတြက သတမတထားတကားေပၚ ဥးေအာင တကၿပး

ထငေနပါ တယ။ အမရငေတြ မကႏာပကကနၿပး ဥးႏက ဣေျႏၵမပက တကားတညးတကစးၿပး လကသြားတ သမငးရခဖးတယ။

ႏငငေရး သတမနေရး လမႈေရး ဘာမ ဂ႐မစကဘး၊ အရးအရးန အမဥးတကေဆာငေၾကာငထင ဆတ အခးပ။

ခ မငးေအာငလႈင လပေပါကန႔ ပတသကၿပး သတမနေရးကငဝတ ခးေဖာကရာကတယလ႔ ဗာတကနက ထတျပန

တယ။ ေနာကတခက ယတာမယတာက သတ႔အလပ၊ ေျပာခငတာေျပာလကရဖ႔က တ႔အလပ ဆတသေဘာန႔ ႏငငတကာက

မကေဆခ (စကားထည)ေပးတ လပဟနပ။

မမတ႔သည ဒမကေရစလမးေၾကာငးေပၚတြင ခငခငမာမာ ေလာကလမးႏငရန ေဆာငရြကေနေၾကာငး၊ တပမေတာက

ျပညတြငးၿငမးခမးေရးရရန ေဆာငရြကေနေၾကာငး၊ ရခငျပညနယတြငး အေျခအေနမားတြင ‘ARSA အၾကမးဖကသမားမားက

တကေပမယ ေအာငျမငမႈမရ၊ မမတ႔ လၿခေရးတပဖြ႔ဝငမားက ျပနတကခကမာေၾကာကလ႔ ဘဂၤလားေဒရဘက ထြကေျပးၾကတ

အခါ မသားစေတြက တပါတညး ေခၚေဆာငသြားလ႔ ခလ လမားသြားျခငးျဖစရတာပါ-လ႔ ဆငေသက ဆတေရန႔ ဖးျပပါတယ။

သ႔တပသထနးတာကေတာ ပစတမး - DSA သငတနးအမတစဥ ၅၉ မန႔ခြနးမာ “တပမေတာအေနျဖင ႏငငေရး

ေလာငးရပေအာကက လြတကငးသည တပမေတာျဖစရမည-တ။ အႏစ ၆၀ ေလာက ႏငငေရးကငထားတ စစတပ။ ခအထ

လႊတေတာေတြမာ အမတေနရာ ၂၅ ရာခငႏႈနး ယထားတာကပင ျပညသတ႔ ေရြးခယေလာကလမးေနတ ပါတစ ဒမကေရစ

အတငး အမးသားေရး အငအားစအျဖစ ေလာကလမးေနျခငးျဖစတယ....လ႔ ဆျပနပါေသးတယ။ တကယေလာငးရပေအာကက

လြတခငရင ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ ဖကသမးေပးလက႐န႔ ကငးကငးရငးရငး ျဖစသြားမယဆတာ လတငးသတယ။ ခဟာက

တပမေတာသားေတြရ႕ မကလးက သဖးေပးတာပါ။

ရခင ေမာငးေတာ လသတပြေတြအေပၚ ႏငငတကာ ဖအားေပးမႈေတြ ျပငးထနလာေတာ တ႐တျပညက ေျပးကပ

တယ။ တ႐တျပည PLA စစဥးစးခပန႔ တႏစတခါ ေတြ႔ေနကမ႔ ေတြ႔တာလ႔ဆေပမယ အေနာကကမၻာက သတပအေပၚ ဒဏခတ

အေရး ယမႈေတြ စလာလ႔ အားကးရေၾကာငး ျပခငတာက အဓကပါ။

တငးျပညမၿငမေအာင လပေနတာေတြလညး ေတြ႔ေနရျပနတယ။ NCA လကမတထးၿပးသားေတြကပင အမးသား

အဆင ႏငငေရးေတြ႔ဆေဆြးေႏြးပြေတြမလပရလ႔ တားေနတာ။ အေရ႕ျခမးန႔ အေရ႕ေျမာကေဒသေတြမာ တကပြေတြ ေဖာလာျပန

တာၾကညရင တငးျပညက ၿငမေအာင စစတပကပ အပခပႏငတယဆတာ ျပခငပရတယ။ ဒါက ကယစညးစမ၊ ကယအာဏာ

ကယထနးခငတ စစအပစန႔ ခ႐နေတြအပါ ကနမစၦာ အငအားစေတြကလညး ေကနပၾကမယထငပါတယ။

ျပညသေတြ ဒအကြကထက မဝငမၾကဖ႔ အေရးႀကးလတယ။

‘ရခငရယ၊ စစတပရယ၊ ေျပာေရးဆခြငရသရယ’

ေမာငးေတာ ေျမာကပငးျပနာဟာ ဗမာအစးရ (NLD + စစတပ) လညမမာ စးဝငေနတ ဆးႀကးတေခာငး ျဖစေန

တယ။ ႏငငတကာအစးရေတြ၊ အရပဘကလ႔အဖြ႔အစညးေတြန႔ ကလသမဂၢက အဆကမျပတ တငလာေနတ စြခကေတြက ေခ

ဖကမပစႏငခၾကဘး။ အျငငးမပြားရေအာင အမနသရေအာင ကလသမဂၢ အခကအလကရာေဖြေရးအဖြ႔တဖြ႔ ကြငးဆငး ေလလာ

ပါရေစ ေတာငးဆတာကလညး ခြငမျပရဘးျဖစေနတယ။ ဒါဟာ အားနညးခကပ၊ သသယေတြဝငေစခတယ။

ေနာကပငးကေတာ ေဒၚစကယတငက ရငးမေနေတာဘး၊ ‘လကေတြ႔န႔ပ ျပမယ’ ျဖစလာေတာတယ။ ဘတထင ထငၿပး

ခသာမယအခကအလကေတြ ေပၚလာေလမလား ေစာငရေတာတယ။

ဒအခါ လကေရြးစင ခခကာကြယေရးသမားေတြ ထြကလာတယ။ ကလသမဂၢ က “စစတပက ႐ဟငဂာမား အေပၚ လင

အၾကမးဖကမႈမား ကးလြနေနသည”လ႔ အခငအမာဆၿပး ‘အရပသားမားက အၾကမးဖကမႈမား ခကခငးရပတန႔ဖ႔’ ေတာငးဆ

ခတယ။

ta&;awmfykH*sme,f

74

ဒါက ကလဆငရာ ဗမာသအမတက “ဘဂၤါလ မြတစလင လနညးစမားက အလြသး ဆကဆကာ အႏငကငေနျခငးန႔

ပတသကၿပး မညသ႔ ခငလေသာ သကေသမမရေၾကာငး ” .... တ႔ျပနခတယ။

အတငပငခ ပဂၢလ႐းရ႕ ညႊန/ခပကေတာ ပအာမခရပါတယ၊ “ရခငကစၥန႔ ပတသကလ႔ ေျပာခငတယ၊ ဆခငတယဆ

ရင သကေသအေထာကအထား ခငခငလလ ယခပါ၊ အဒါက ကၽြနေတာတ႔ရေအာင ရငးမယ” ....လ႔ ေျပာခတယ။

‘စကားကၽြရင ႏတမရဘး’....တ။ ခ အငးဒငကစၥေပၚလာေတာ ဘာေျပာမလ။ ရြာသားေတြကယတငက အသတခရတ

လေတြက သတယ။ “ဒလေတြဟာ အၾကမးဖကသမားေတြ မဟတၾကပါဘး”....တ။

စစတပအာေဘာကေတာ ‘အစြနးေရာက အၾကမးဖကသမားေတြမ႔ သတရပါတယ’.... လ႔ အသထြကတယ။ စစဆငေရး

တလအတြငး အသတခရတယဆတစာရငး ၆၇၀၀ ထမာ ကေလး ၇၃၀ န႔ အဓမၼ ျပကငၿပး အသတခရတ အမးသမးေတြက

ေကာ အၾကမးဖကသမားေတြလ႔ သတမတရမလား။ ဥပေဒန႔အည ေဆာငရြကတာပါလ႔ ထတျပနခေပမယ တငးမးဗလခပေမာင

ေမာငစးက ဘာေၾကာင ျဖတပစရတာလ။ အေမရကနက ဗလခပေမာငေမာငစးက ပစမတထားအေရးယတစာရငးထ ထည

လကတယ၊ စစတပလပရပေတြက ဖာဖာေထးေထး လပေနရတယဆတ ေဒၚစကယတင ရရ မရပရ၊ “ခေတာ အၾကမးဖကမႈေတြ

မၾကားရပါဘး၊ မရခပါဘးလ႔ေတာ မေျပာႏငပါဘး” ျဖစလာ-

ဒကၡသညေတြ ေျပာတာက စစတပကယတင ရြာထဝငမး႐ႈ႕တာျဖစတယလ႔ ထတေဖာၾကတယ။ ဘယေလာကေတာင

႐ႈ႕ခသလ။ မကျမငလာၾကညတ ဂပနႏငငျခားေရးဝနႀကးကေတာ “မး႐ႈ႕ခရတ မြတစလငရြာေတြရ႕ အေျခအေနက သပဆး

တယ။ သပေၾကာကစရာေကာငးတယ”....တ။

တကယက ျပနာေတြက လကနကအားကး ေျဖရငးလကမ ကစၥၿပးသြားမာလ႔ သ႔ေခါငးထ စြေနပရတယ။ (၇ -ရက

ဇလင၊ ရစေလးလးတနးက ကစၥေတြ ထားလကဥး)။ ကခငဆရာမေလး ၂ ဥး၊ ကပါႀကး၊ ဥးကန၊ KNPP တပသား ၃ ဥးန႔ အရပ

သားတဥးက သတတကစၥကပ လြယလြယၾကညလကပါ။ တျခား အမားအျပား ရပါေသးတယ။ အားလးဟာ ရပေကာရြာေကာ

ေတြခညးမ႔ ထပမေျပာေတာပါ။

ဒေတာ ခပေျပာလကခငတာကေတာ ဒါေတြက ေျပလညေအာင မေျဖရငး(ထပလညးျဖစၾကဥးမာမ႔) ပစမေျပာငးၾက

ဘးဆရင အစးရန႔ တပမေတာ သတငးမနျပနၾကားေရးအဖြ႔တ႔၊ ေျပာေရးဆခြင ရသတ႔ရ႕ ထတျပနခကမနသမ “မမနတဝက၊

မသားတဝကမားသာ ျဖစၾက၏”လ႔ ခယရေတာမည ျဖစပါေၾကာငး။ ေသြးစြနးေသာလကေတြဟာ အရးတြနမာေၾကာကၾကတယ။

(၁၅၊ ၁၊ ၂၀၁၈)

စတတမ႑ငဆတာ သတ႔ေခါငးထ မရပါဘး။

(၁)

ခတေလာ ပညပညအျဖစဆး သတငးေတြထမာ ႐ကတာသတငးေထာကေတြျဖစတ က၀လးတ႔ ၂ ေယာက ဆြအစခ

လကရတအမႈလညး ပါေနတယ။ ပဒမကလညး ေဟာငးသလား ၾကးသလား မေျပာန႔ (၁၉၂၃ ခႏစ ျမနမာႏငငအစးရ လ႕၀က

ခက အကဥပေဒ ပဒမ ၃) အရဆေတာ ၁၉၅ ႏစ ေတာင ရေနျပ။ ေထာငဒဏက ၁၄ ႏစေတာင ကႏငတ အမႈၾကး။

ဒကေန လ႕အခြငအေရးတ႔၊ မဒယာလြတလပခြင၊ စာနယဇငးေကာငစဥပေဒတ႔ဆတကစၥေတြ အျမပထြကေအာင ေျပာ

လာၾကတယ။

ဒါေပမ စစအာဏာပငေတြရ႕ ေခါငးထမာ ဒါေတြထညမစဥးစားဘး။ သတ႔သတာ စတ၀ငစားတာက မ႑ငၾကး ၃ ရပပ။

(၁) အပခပေရး (၂) တရားစရငေရး (၃) ဥပေဒျပေရး... တ႕ထမာသာ အာ႐စကထားတယ။ လကေတြ႔မာ ဓားမးျပး အပခပ

တယ။ လာဘစားျပး လႊတတာ၊ ေထာငခတာ လပတယ။ ျပညသေတြလႈပမရေအာင ရျပးသားဥပေဒေတြထက မမတ႔အကးရ

မယဟာေတြ တညျမေအာငလပတယ။ ဥပေဒသစေတြ တးခ႕အတညျပတယ။ ဒါက ဗမာျပညရ႕ အနးကပ ႏစ ၆၀ သမငးပါ။

၂၀၀၈ ရ႕အတြငးသားလ႔လညး ေျပာလ႔ရတယ။

ta&;awmfykH*sme,f

75

(၂)

ဒါေပမ အရပသားအစးရဆတ ဒေန႔ေခတမာ ဥပေဒေဟာငးၾကးတခန႔ က၀လး၊ ကမးေအာငတ႔ ခညတပခလကၾကရ

တယ။ ခညတပတသေတြက စစတပက အာဏာေ၀စ (မကေၾကး) ခြေပးထားရတ ျပညထေရး၀နၾကး႒ာနက ကငထားတ ရ

(ပလပ) အဖြ႔ကပါ။

က၀လးတ႔ကမေရြးျပး ဒကၡေပးရတ အေၾကာငးက ရခင အငးဒငရြာ မြတစလင ၁၀ ေလာငးျပငအမႈန႔ သြားျငေနပါတယ။

ဗမာစကားပမာ 'ရာဇ၀တအး တတန႔ထး' ဆတာ ရတယ။ သတ႔က တတထကဆးတ ကငမရာေတြလြယျပး အဒဘကက အစတစ

သြားဆြမတာကး - ကလသမဂၢလ႔အခြငအေရး မဟာမငးၾကးက "လမးတးသတျဖတမႈေတြ ျဖစႏငေျခရတယ။ ဒစစဆငေရးဟာ

စနစတက ဖနတးလပေဆာငခတာ ျဖစတယ" လ႔ ေျပာထားတ စြခကၾကး 'မနပါကလား!' လ႔ ထြကေပၚလာေစႏငတ ကြငးဆက

တခ မဟတပါလား။

ဒကစၥၾကး ပြထလာေအာင လပႏငတသေတြက မဒယာသမားေတြ ျဖစတယ။ ဒါေၾကာင မဒယာသမားေတြက ထနးခပ

ဖ႔ လလာတယ။ ဒလန႔ သတငးေထာကက သတငးေထာကအလပလပ - ပလပက ပလပအလပ လပၾကရာက 'ေထာငဖမးတယ'

ဆတ ဗြဒယကားတကား ေပၚလာတာ ျဖစတယ။

ဒဇာတကားမာ ဇာတလက ၂ ဥးက စြခကတငတအခါ -

"ဤတရားခ ၂ ဥးသည ေမာငးေတာ ဘးသးေတာငေဒသ၌ လျခေရးတာ၀န ထမးေဆာငချပး ရနကနတြင ျပနလည အ

နားေပး စဖြ႔လကရေသာ လျခေရးတပဖြ႔၀ငမားအား ခဥးကပစညး႐းျပး ရခငေဒသႏငပတသကသည အေရးၾကးလျခေရး စာရြက

စာတမး အေထာကအထားမားက ျပညပသတငး႒ာနမားသ႔ ေပးပ႔ရန တရားမ၀င သတငးရယေဆာငရြကခသည" ဆတ စာသား

ေတြက ဖတၾကားသြားခတယ။

(၃)

၂၀၀၈ က ခြေ၀ေပးထားတ အာဏာမာ စစတပရတေ၀စက သပၾကးပါတယ။ သတ႔ဘကက အပခပေရးအာဏာက

ဆပကငျပး ဖမးခပႏငချပ။ တရားစရငေရးဘကမာ ဘယလျဖစသြားမလ ေစာငၾကညၾကရပါဥးမယ။ ပထမအဆငမာေတာ အာမ

ခေပးတာ မေတြ႔ရဘး။ ရမနေတြ တဆငျပးတဆင ယေနတယ။ အမႈတြျဖစတ ဒရမးန႔တပၾကပၾကးက ႐းမထတဘး။ ဒါကလညး

စတ ၀ငစားစရာပါ။ ဥးေႏာကစားစရာ ျဖစေနျပထငတယ။

ခကမၻာမာ ထငရာစငးတ ေခါငးေဆာငေတြ ေပၚေနတယ။ ထရမရတယ။ ကငဂအနး ရတယ။ တရကမာ အာဒ၀မရျပး

ဖလစပငမာ ဒတာေတး ရတယ။ ဗမာျပညမာက ဗလေန၀ငးလကထကမစျပး ခအထ ငါတေကာေကာေနတ မးဆကေတြ ရျပး

သား ျဖစေနတယ။ သတ႔ဘာလပမယ ဘယသမ မေျပာႏင၊ ဥပေဒေၾကာငးန႔ မစဥးစားန႔၊ တရားမတမႈ ရမရန႔ ခနထးမၾကညန႔၊

ဘာသာေရးတားျမစခကေတြကလညး (သတ႔အတြကေတာ) ထေရာကမာမဟတ။ မကႏာတငးတငးန႔ လပခငရာ လပၾကလမ

မယ။ ပြငေတာ ကလာမာေပါ။

ဒါေပမ လေလာကတဖအား တကအားမရရင ဗမာျပညႏငငေရး ေရ႔တးမာ မဟတေသးဘးလ႔ ျမငမပါေၾကာငး။

(၁၆ - ၁ - ၂၀၁၈)

အေျပာငးအလလား၊ အျဖတ အျပတလား၊ ဆငးငေဘးဖယလား

(၁)

ေဖာငမပတမ ေနာကဆးဝင ဝငလာေနတ သတငးဆကေတြကေတာ ျပတ၊ ျဖတ၊ ဖယသတငးေတြျဖစတယ၊ လေတြ

ကလညး အေတာ စတဝငစားၾကတယ။ ကယမေပးၿပး ေရြးခယတငေျမႇာကထားတ ကယစားလယေတြ မဟတလား။ ဒအထမာ

ဝနႀကး၊ ဝနႀကးခပမသည ပါတအတြငးေရးမး(ေျပာေရးဆခြငရသ) တေယာကပါ ပါေနတယ။ ေနာကလညး လာၾကလမဥးမယ

ta&;awmfykH*sme,f

76

ဆတယ၊ တခ ႔ဆရင မဆႏၷရငေတြကပါ ႏတထြကေပးဖ႔ ဆႏၵျပခေနရတယ။

တခ႕ကေတာ ကယတငႏတထြကခြင တငခတာပါလ႔ ေျပာၾကတယ။ တခ႕ကေတာ ‘သမၼတႀကးရ႕ ႏတထြကခြငျပ

လကေၾကာငး ေၾကညာခကအရ’ သလကၾကရတယ၊ အေၾကာငးျပခကေတြမာေတာ ကနးမာေရးေၾကာင၊ အသကအရြယေၾကာင၊

လပႏငကငႏငတ လငယေတြဥးစားေပးခငျခငးေၾကာငဆတာေတြ ေတြ႔ရပါတယ၊ ထားပါေတာ-

စစအပစ-စစအစးရေတြလကထက ျဖတထတ အေဝးႏင (မခမးေဘာတ႔ သအမတႀကးအျဖစန႕တ႔) လပခတာေတြ

ေတြ႔ဖးထားေတာ လေတြက ကယဘာသာ ေတြးယၾကရတယ။

သတငးသမားေတြ လြတလြတလပလပ သတငးမယႏငတ ႏငငဆေတာ ေျခေျချမစျမစ မသႏငၾကပါဘး။ ဒါေပမ ထြက

ေပၚေနတ သတငးေတြအရ ဒလကေတာ ဒကစၥေၾကာင အေရးယတာ ျဖစတနရာ၏လ႔ ေကာကခကဆြႏငၾကပါတယ။

(၂)

ေဒၚစက ‘အေျပာငးအလ လခငတယ’လ႔ ရရဝဝ ဆႏၵထတေဖာၾကဖ႔ လထက အားေပးအားေျမႇာက ျပခတယ။

ဌာနဆငရာေတြမာ မလပ၊ မ႐ႈပ၊ မျပတေပၚလစ ကငထားတသေတြကလညး ေဝဖနခတယ၊ မနတယထငရင ေျပာရ

လပရရမယလ႔လညး တကတြနးခတယ။

ဒါေပမ လယ/ဆည ဒဝနႀကး (ဥးထြနးဝငး) က ျဖတပစတကစၥ လထက ဘဝငမကခဘး။

သက ေနာကပငးမာ ၂၀၀၈ က တ႔တာ ထတာ မႀကကဘး။ စစတပက ဖြငခတာ၊ လကညးထးတာ ခြငမျပဘး။ လထ

မေကလညတ ဝနႀကးဌာန ၃ ခရ႕ လပငနးေတြမာ၀ငမစြကဖ႔ ေကာမလပဖ႔ လႊတေတာကယစားလယေတြက ညႊနၾကားတယ။

ခ အျဖတခထတလေတြထမာ မေျပာမျဖစလ႔ စစတပန႔ ပတသကၿပး ေျပာခ ေထာကျပခတသေတြ ပါလာတယ။ ဒါမး

က အရငက စစတပက ျပနေတာငးပနခငးတယ။ ခထတပစတအဆင ေရာကလာၿပ။

(၃)

ေဒၚစ အရငးခစတဓာတက ေျပာငးလခငစတပ၊ ဆငးရမြျပာကေနတ တငးျပညက ခမးသာၾကြယဝ ေစခငတယ၊ လ

မနးမားေနတ စစတပက ျပညသက အားကးယၾကညတ တပႀကးျဖစေစခငတယ၊ တပက ေျပာငးလပစခငတယ။

ဒလျဖစေအာင အလပတတြလပတယ။ ၂၀၀၈ က လကခၿပး အေလာေပးဆကဆတယ၊ ပညာေပးတယ၊ လမးညႊန

တယ။ တဖကက ေဖးေဖးမမလပတယ၊ စစတပက အကာအကြယေပးတယ။ တျဖညးျဖညးန႔ ျပနာေတြက ပလာတယ။ ေန

ဝငးတပကေတာ ေအာငဆနးတပ ျဖစမလာဘး။

ဘာေၾကာငလ - သနဂးမခပႏငဘး။ ဗမာစစတပက နားမလညဘး။ သ႔ေပၚလစဟာ လမးစေတြန႔ ညညြတမႈ ေဝးသြား

ေစတယ။ ေနာကဆးေတာ ျပညမျပညသေတြကေတာင သ႔အေပၚ ယၾကညကးစားစတ ေလာပါးလာတယ။ NLD ရ႕ ဒမကေရစ

ေရး၊ လ႔အခြငအေရး၊ ပြငလငးျမငသာမႈ....စတေဆာငပဒေတြက ရယစရာျဖစလာတယ၊ ေထာကျပစရာ ျဖစလာတယ။ ေဆာငပဒ

တျခား အလပတျခားျဖစလာတယ။

လပေနတ ကစၥေတြဟာ ထးရပေတာမလား၊ ဒအတငး ယငတယငတင ဆကေလာကမလား၊ ျပတျပတမလပရတာန႔ -

တညးတညး ထားရတာေတြ ထပလာတယ။

ေနာကဆးေတာ ဘယကစၥျဖင အားရစရာ ရပါရ႕လ႔ မေျပာႏင၊ ကစၥရပတငးက ေပါကေျမာကေအာင မလပႏငလ႔

တညးတညး ထားေနရတယလ႔ ျမငမပါေၾကာငး။ ။

ေအးၿငမး

၁၇၊ ၁၊ ၂၀၁၈။

(ေနာကဆက။ ။ ေဖာငပတလ႕ ၿပးၿပးခငး သတငးတခ ထပဝငလာတယ။ ရခငေျမာကဥးေဒသမာ ျပညထေရးလက

ေအာကခ လၿခေရးတပဖြ႕က ပစခတလ႕ ရခင ၇ ဥးေသဆးၿပး ၁၂ ဥး ဒဏရာရတ သတငးေတြ ဝငလာပါတယ။ )

ta&;awmfykH*sme,f

77

မာတကာ

စာတညးအဖြ႕အမာ (၂)

စစအပစအေၾကာငးဘယေလာကသသလ(၄)

ေမၽာေလတငး ေဝးေနဦးမာပါ(၇)

ကေအးေငြႏငပတသက၍ (၁၀)

ကၽြနေတာ ၾကားဖးသလ ေျပာဆပါမည (၃) – (၁၇)

ဗမာျပညမာအမးသားစညးလးညၫြတေရးသာ အလအပဆးပါ (၂၂)

၂၀၀၈ ဖြ႕စညးအပခပပအေျခခဥပေဒရ႕ ...(၂၆)

စစအပစ ႏငငေရးေလာငးရပေအာကက...(၂၈)

ဆငနငးခေနရတ ဒခပအစးရေခါငး(၃၁)

.လငးလကတ ၾကယတပြင(ကဗာ) (၃၃)

ဘရနသန႔ ေပာကဆးေနဆမးေတာကမား...(ကဗာ) (၃၆)

၀ ေတာငတနးက လြမးပနးခ။ေဆာငးပါးအမတ (၆)။ (၃၈)

ရေဘာခစေအာငသ႔ ...(၄၃)

...ေဖေဖအေၾကာငးမား။ေဆာငးပါးအမတ(၄၅)။ (၄၈)

ေပါငမန႕န႕ ႏငးဆ သပတတကပြ (၅၄)

ထြကေတာမနနးကခြာတ မဂါဘ(၅၈)

၁၃၀၀ ျပည အေရးေတာပရ႕ အႏစ ၈၀ ျပည ...(၆၁)

.... ကမၻာဆရယလစစနစ.....(၆၉)

ေဖာငပတေဆာငးပါး (၇၂)

ta&;awmfykH*sme,f

78