20141009 ngo, derde sesie

31
Creatief Schrijven vzw –Waalsekaai 15, 2000 Antwerpen [t] 03 229 09 90 – e] [email protected] – w] www.creatiefschrijven.be

Upload: creatief-schrijven

Post on 25-Jun-2015

84 views

Category:

Documents


5 download

DESCRIPTION

Slides voor Brusselse NGO's - 9/10/14

TRANSCRIPT

Page 1: 20141009 ngo, derde sesie

Creatief Schrijven vzw –Waalsekaai 15, 2000 Antwerpen [t] 03 229 09 90 – e] [email protected] – w] www.creatiefschrijven.be

Page 2: 20141009 ngo, derde sesie

2

© Erik Vanhee & Kristof D’hanens

Schrijven voor lezers

Informatieve, opiniërende enpersuasieve teksten schrijven

op papier en online  

Een cursus schriftelijke & digitale communicatie

 Voor NGO’S – derde sessie

Page 3: 20141009 ngo, derde sesie

BOUWSTENEN van een ARTIKEL

ALINEA: kernwoordenrond het kernwoord formuleer je een zin = kernzin of topische zinrond de kernzin formuleer je de alinea

PARAGRAAF: - meerdere alinea’s over hetzelfde (sub)thema Denk voortdurend aan de basisboodschap en hoofdgedachte

3

Page 4: 20141009 ngo, derde sesie

VUISTREGELS VOOR EEN ALINEA – p 55

Behandel één onderwerp per alinea.Benut de belangrijke posities in de alinea om structuur te verduidelijken.

eerste zin: overgang of kern (deur-in-huis) tweede zin: kern volgende zinnen ondersteunen: uitwerken; toelichten; onderbouwen, vergelijken, voobeeld geven, anekdote vertellen, citeren, ...

MAAR: Let op voor pseudo-ondersteuning laatste zin: conclusie of overgang naar volgende

Gebruik bovendien structuuraanduiders of signaalwoorden

4

Page 5: 20141009 ngo, derde sesie

VOORBEELD VAN EEN ALINEAAfwijkend gedrag kan dus de aanleiding zijn om iemand te gaan pesten.(overgang) Echter, gedragsverandering van het slachtoffer leidt niet tot het stoppen van het gepest. (kern) Daar is meer voor nodig. Vaak is de werksfeer al zodanig slecht dat het pesten niet zomaar ophoudt. (toelichting) Dat het zover heeft kunnen komen, heeft vaak te maken met gebrekkig management. (uitwerking) Wanneer een collega gepest wordt, moet het management dat opmerken en ertegen optreden. Gebeurt dat niet, dan kan het pestgedrag op de werkvloer uit de hand lopen. (onderbouwing) Daarom moet vooral ook het management worden verbeterd. (conclusie)

5

Page 6: 20141009 ngo, derde sesie

VUISTREGELS VOOR EEN ALINEA p 55

NIET DOEN• Alinea’s van een enkele zin

of een halve pagina• Verschillende onderwerpen

per alinea• Vaag geformuleerde

kerngedachte• Onvindbare kerngedachte• Alinea’s achter elkaar

zonder witruimte

WEL DOEN• Maak alinea’s niet te kort of

te lang• Één onderwerp per alinea• helder en kort

geformuleerde kernzin• Kernzin in ‘t begin of als

tweede zin• Begin eerste zin van alinea

op nieuwe regel

6

Page 7: 20141009 ngo, derde sesie

DE VORM VAN EEN ALINEA minimaal

7

KernzinOndersteuning van de kernzin

Inleiding op de kernzinKernzinOndersteuning van de kernzin

Ondersteuning van de kernzinKernzin

Page 8: 20141009 ngo, derde sesie

COHESIE of SAMENHANG Elke zin sluit aan op de vorige zin of een element uit de tekst stuurt de interpretatie van de zin.

‘In de verte zag ze een bank’ Had ze geld nodig of was ze moe? Zet dat dus eerst!

Neem de lezer mee in je verhaal.Herhaal woorden die verwijzen naar een persoon, zaak of toestand.Wees spaarzaam met verwijswoorden of synoniemen.Gebruik synoniemen correct, enkel als ze exact dezelfde betekenis hebben en naar hetzelfde concept verwijzen.

8

Page 9: 20141009 ngo, derde sesie

COHESIE: verwijswoorden p 27 Zorg voor eenduidige verwijswoorden.Een verwijswoord mag maar op één antecedent kunnen slaan. Beperk de afstand tussen het verwijswoord en het antecedent. Beperk het aantal verwijswoorden en gebruik ze correct. Verwijs nooit naar een (woord in een) titel, kopje of tussenkopje.

vb : Gedragstherapie

Deze therapievorm

9

Page 10: 20141009 ngo, derde sesie

COHESIE: expliciete & impliciete verbanden p 27

IMPLICIET: lezer moet zelf verband leggen en dat opmaken uit de context. EXPLICIET: het verband staat letterlijk in de tekst.

10

Maak verbanden zoveel mogelijk expliciet!

Page 11: 20141009 ngo, derde sesie

COHESIE: expliciete & impliciete verbanden

IMPLICIETIedereen weet dat fruit gezond is. Daardoor krijg je de nodige vitamines en vezels binnen. Toch eet het gros van de mensen er niet genoeg van. Dat blijkt uit een recent onderzoek van het gezondheidscentrum van de overheid. Daarom wordt er een campagne gestart met de slagzin ‘Snoep verstandig. Eet een appel.’ OPDRACHT: herschrijf de tekst met expliciete verbanden

EXPLICIETIedereen weet dat fruit gezond is. Door voldoende fruit te eten krijg je de nodige vitamines en vezels binnen. Toch eet het gros van de mensen niet genoeg fruit. De te lage consumptie van fruit blijkt uit een recent onderzoek van het gezondheidscentrum van de overheid. Om ervoor te zorgen dat mensen voldoende fruit gaan eten start de overheid eenvoorlichtingscampagne met de slagzin ‘Snoep verstandig. Eet een appel.’

11

Page 12: 20141009 ngo, derde sesie

OEFENING op alineaopbouw en cohesie Wat is de functie van de zinnen in de alinea?Een op acht mensen in de wereld lijdt honger. En de klimaatverandering draagt in sterke mate bij tot dat nijpende probleem.Kleine boeren, vooral in het Zuiden, krijgen nu al te maken met stijgende temperaturen, veranderende seizoenen en extreme droogte of

overstromingen. Ze weten niet meer wanneer ze moeten zaaien, planten en oogsten. Hoe is de samenhang en zijn de verbanden in deze alinea? Verwijsworden?De oplossingen zijn voorhanden om de honger uit te roeien. De Europese regeringsleiders onderhandelen dit najaar over een nieuw klimaat- en energieplan tegen 2030, en met ambitieuze doelstellingen kunnen ze ook de honger terugdringen. Dan moet de Unie wel een voortrekkersrol beginnen spelen in de strijd tegen de klimaatverandering. Oxfam wil dat de Europese Unie tegen 2030 de uitstoot van broeikasgassen met minstens 55 procent inperkt. Het voorstel dat de Europese Commissie in juli voorlegde, wil de uitstoot met “minstens 40 %” beperken. Met die lage doelstelling wordt het risico alleen maar groter dat we de opwarming van de aarde niet onder de cruciale grens van 2 graden Celsius kunnen houden. Als de EU meer duurzame, hernieuwbare energie stimuleert, helpt dat om de klimaatverandering te bestrijden. Oxfam wil dat Europa de energieconsumptie met 40 procent doet dalen. De 30 % die de Commissie in juli voorstelde, volstaat echt niet. Daarnaast moet de EU vastleggen dat 45 procent van de energie die ze verbruikt, duurzame, hernieuwbare energie is. De doelstelling van 27 procent die de Europese Commissie in januari op dat vlak voorstelde, zou een druppel op een hete plaat zijn.

12

Page 13: 20141009 ngo, derde sesie

Structureren van artikel: STRUCTUURLIJN p 52-53

1. Een duidelijk begin, midden en eind. 2. Selecteer, rubriceer en rangschik

Welke alinea’s horen bij elkaar? Welke alinea’s horen NIET bij elkaar? Zet ze apart Breng samenhang aan tussen en binnen tekstdelen.

3. Consequente rubricering (tijd, plaats, thema, vorm, groep, argumenten)

13

Page 14: 20141009 ngo, derde sesie

Rangschikken of componeren van artikel p 54

KLASSIEKE RICHTLIJN: RANGSCHIK statische tekst OPROLBAAR (nieuwsbericht ; persbericht; webtekst)van bekend naar onbekendvan de regel naar de uitzondering (procedures)van abstract naar concreetvan hoofdzaak naar detailvan belangrijk naar minder belangrijk.

VANUIT LEZERSPSYCHOLOGIE spannend, dynamisch Creatief componeren vanuit inleven in de lezer: dialoog aangaan, creatieve volgorde Spanningsboog creëren, vb A.I.D.A. (p 51)

14

Page 15: 20141009 ngo, derde sesie

Structuur van artikelvlgs. lezergerichte spanningsboog p 51

AANDACHT INTERESSE/ INZET DYNAMIEK/ DRAMA ACTIE

15

Page 16: 20141009 ngo, derde sesie

Wat maakt een tekst helder? Links: intellectueel – rationeel p 38

• Wat is de hoofdgedachte? (inhoud in twee regels)• Wat is de basisboodschap en de inzet van het stukje? • Hoe is de tekst opgebouwd? Ontwikkeling van gedachtegang en

structuurlijn? Externe en interne structuuraanduiders en/ of doorleesstimuli?

• Zijn er blikvangers? Koppen, streamers/quotes, illustraties?• Is er een intro & uitsmijter?- • Hoe zijn de alinea’s opgebouwd? Kernzin van de alinea? • Wat is het doel van de tekst? Informatief; opiniërend; beschouwend;

amuserend; instructief; activerend; persuasief; wervend…? • Is de tekstsoort aangepast aan doel en voor welke doelgroep?• Hoe loopt de aandachtscurve van de lezer of hoe zijn de

spanningsbogen opgebouwd?16

Page 17: 20141009 ngo, derde sesie

17

Wat maakt een tekst levendig? rechts:

zintuiglijk- creatief- lezergericht p 38• Hoe is INHOUD verwoord?– Waarneming: beelden, geluiden, citaten, dialoog… – Illustraties, voorbeelden, veelzeggende details– Associatieve en creatieve formuleringen– Ritmisch, muzikaal , in klankrijke verwoording

• Hoe is de TOON? – Neutraal – positief - negatief?– Hoe richt de tekst zich tot de lezer (of niet)? Doelgroep?– Hoe lezer(on)vriendelijk is de tekst?

• Hoe is de STIJL? – Vanuit welk perspectief ‘verteld’? – Hoe afwisselend is de woordkeus, zinsbouw, zinslengte, zinstype?– Zijn er verrassende stijlfiguren? Woordspeling, contrast, paradox,

herhaling, personificatie– Zijn er typerende adjectieven, plastische werkwoorden? kwalificerende bijv. nwdn

Page 18: 20141009 ngo, derde sesie

Aankondiging• Brochure: infobrochure • Magazine• Nieuwsbrief (papier) of e-zine

(mailtekst): bevat 3 tot 4 aankondigingenDOEL: informeren om te overtuigenGENRE: journalistieke tekst bericht(en),

soms lezergericht. Spreek lezer aan waar je kunt.

18

Page 19: 20141009 ngo, derde sesie

Journalistiek schrijven

• Info aantrekkelijk verpakken• Nieuws brengen: feitelijk informeren• Lezer betrekken: human interest, bvb

interviewvorm• Schrijven over belangen van de organisatie

zonder zendergericht te worden• Iets aankondigen vanuit de behoefte van de

lezer ipv de organisator

19

Page 20: 20141009 ngo, derde sesie

Brochure p 93

• Doorgaans informatief, voorlichtend• Toegankelijke en aantrekkelijke toon en

formulering• Overzichtelijke en lezergerichte opbouw• Aangename lay-out

20

Page 21: 20141009 ngo, derde sesie

Brochure - inhoud = JOURNALISTIEK

• boeit lezer meteen, geen woorden als: “inleiding”, “probleemstelling”, “oplossing”, “conclusie”,…

• prikkelende, lezergerichte tussenkoppen + dus tekstblokken (cfr. web)

• TOON: levendige voorbeelden, tips en citaten (van vlees en bloed)

• geen samenvatting van een rapport 21

Page 22: 20141009 ngo, derde sesie

Brochure met effect

• Bevat DOORLEESSTIMULI: streamers, tussenkopjes; kadertjes met...–Testimonials: positieve ervaringen– Feiten en cijfers: bewijs van

betrouwbaarheid vb p 94–Tips en trucs: adviezen en richtlijnen

activeren de lezer vb p 94–Wapenfeiten: laat actuele successen zien

22

Page 23: 20141009 ngo, derde sesie

Brochure met effect

STIJL• Afbeeldingen, bijschriften en

vormgeving : lezer ziet graag plaatjes• Beeldspraak: maak abstracte zaken

concreet vb p 94• Dialoog met de lezer: gesprek in

gedachten met de lezer vb p 94

23

Page 24: 20141009 ngo, derde sesie

LEZERGERICHT SCHRIJVEN • Wat zoekt/interesseert de lezer?

• Beginnen zinnen lezergericht?• Hoe hou je rekening met psychologie van je lezer?• Geef je de lezer nodige info om te oordelen/beslissen?• Is je info lezergericht gestructureerd? • Is alle info relevant of ontbreken schakels?• Contactinfo en uitnodigend om te reageren?• Toon je wat je wil zeggen of vertel je het?• Objectief beschrijvend of reclametaal?• Benoem je in ‘carewords’ van de lezer?• Formulering: helder, duidelijk, direct en persoonlijk?

24

Page 25: 20141009 ngo, derde sesie

NIEUWSBERICHT – Keuze p65

• Plaats berichten die relevant zijn voor je doelpubliek en de aard van je organisatie/website.

• Zorg dat je mee bent met het laatste nieuws uit je sector.

• Zorg voor voldoende variatie.

25

Page 26: 20141009 ngo, derde sesie

NIEUWSBERICHT - Kop

• Vat essentie samen en informeert specifiek• is begrijpelijk en meteen duidelijk• blijft zakelijk zonder uitroeptekens, beeldspraak,

stijlbloempjes, flauwe woordspelingen• scheidt feiten van meningen• bevat een actief werkwoord of suggereert het

werkwoord overduidelijk• is kort en bondig (vier-vijf woorden/50

karakters).

26

Page 27: 20141009 ngo, derde sesie

NIEUWSBERICHT - Lead

• De lead geeft antwoord op de vijf ‘W's’ + 1 ‘H’: Wat aan de hand? Wie deed/doet het? Waar? Wanneer? Waarom? Hoe?

• Uit de lead blijkt waarom het nieuws belangrijk is voor de lezer. Kies dus een relevante invalshoek.

• De lead is zelfstandig leesbaar, ook zonder de rest van het nieuwsbericht

• Het belangrijkste nieuws staat in de openingszin. Val met de deur in huis.

• De lead bestaat uit korte zinnen, zonder herhalingen.

27

Page 28: 20141009 ngo, derde sesie

NIEUWSBERICHT -Structuur

• Oprolbaar• Geef meer details in volgorde van dalend belang

(trechter, omgekeerde piramide), naargelang het bericht vordert.

• Laat eerst het nieuws uitgebreider aan bod komen, dan de achtergronden, context, voorgeschiedenis, reacties van mensen en organisaties, onderbouwing.

• Schrijf van algemeen naar specifiek.

28

Page 29: 20141009 ngo, derde sesie

NIEUWSBERICHT –Structuur

• Logisch: duidelijke structuur volgens de vragen die lezers zich stellen• Maatregelstructuur: Welke maatregel? Waarom? Effecten/gevolgen? Hoe?• Probleemstructuur: Welk probleem? Waarom? Oorzaken? Wat ertegen doen?• Handelingsstructuur: Doel van handeling? Situatie? Verloop? Controle?• Evaluatiestructuur: Hoe is eindoordeel? Wat precies beoordeeld? Positieve

aspecten? Negatieve aspecten? Vooruitblik?• Onderzoeksstructuur: Conclusie, bevinding, belangrijkste aanbeveling? Wat is

onderzocht door en voor wie? Resultaten? Waarom onderzocht? Hoe, volgens welke methode?

• Aankondigingstructuur: Wat, hoe en wanneer gaat er iets gebeuren? Wat is het doel? Voorwaarden om deel te nemen? Verloop?

29

Page 30: 20141009 ngo, derde sesie

NIEUWSBERICHT – Lay-out

• Overzichtelijk • Deel de info in alinea’s met één onderwerp per

alinea. Een alinea bevat één kernzin met toelichting in een of enkele zinnen: cijfers, citaten, voorbeelden, vergelijkingen.

• Plaats tussenkopjes, behalve bij zeer korte berichten

• Geef verbanden aan tussen tekstblokken.

30

Page 31: 20141009 ngo, derde sesie

NIEUWSBERICHT - Stijl

• korte zinnen, nauwelijks bijzinnen• concreet, met cijfers, data, namen en verifieerbare info• objectief rapporterend, geen waardeoordelen of opsmuk• in de derde persoon, niet wervend • met actieve, vervoegde werkwoorden• in de tegenwoordige tijd, behalve de achtergrondinfo.• met hedendaagse, neutrale woorden• met citaten • in begrijpelijke taal: zonder jargon en moeilijke woorden, zonder

afkortingen• In de stijl van het ‘huis’ afgestemd op de doelgroep• positief van toon

31