2014 kpss anayasa notları

8/9/2019 2014 Kpss Anayasa Notlar

1/64

Kpss Kaynak Arivi - Kpss Dokman Arivihttps://www.facebook.com/KpssKaynakArsivi

ANAYASAhukuku

https://www.facebook.com/KpssKaynakArsivihttps://www.facebook.com/KpssKaynakArsivihttps://www.facebook.com/KpssKaynakArsivihttps://www.facebook.com/KpssKaynakArsivi


2/64

TIKLAYIN:facebook:

Kpss Kaynak AriviKpss Dkman Arivi

I

S 97V/7V NCES^MDtz:tSCtMLE EAJ N EM C E

iki meclisli yap hul Parlamenter hkmet sistemi kurmaya almtr.

1876 Anayasas 1909 deiiklii Parlamenter sistem

1921 Anayasas Meclis hkmeti sistemi

1924 Anayasas Meclis hkmeti ile parlamenter hkmet arasnda

karma sistem

1961 Anayasas Parlamenter sistem

Anayasalarmzda devlet sekline baktmzda;

Yapsna gre devlet ekli niter devlettir, egemenliin kaynana gre

devlet ekli ise;

1876 Anayasas ncesi > Mutlak monari

1876 Anayasas > Meruti monari (biimsel)

1876 Anayasas 1909 deiiklii > Meruti monari

1921 Anayasas 1923 deiiklii Cumhuriyet

1924 Anayasas > Cumhuriyet

1961 Anayasas Cumhuriyet

1876, 1924, 1961 Anayasalarnda ve 1921 Anayasasnda 1923 dei-

iklii ile yrtme iki baldr.

Cumhuriyet dneminde devlet bakanl (Cumhurbakanl) makam

1921 Anayasasnda 1923 deiiklii ile oluturulmutur. 1921, 1924,

1961 Anayasalarnda meclis dndan Cumhurbakan seilmez, meclis

yeleri iinden seilir. Babakan tm anayasalarmzda meclis iinden

seilir. Meclis dndan bakan seilmesi ise 1961 Anayasas ile getirilmi-tir.

1876, 1924, 1961 Anayasalan sert anayasadr. Tek yumuak ve tek er-

eve Anayasamz 1921 Anayasasdr.Sadece 1921 Anayasasnda anayasann stnl ilkesi yer almamtr.

Anayasalarda getirilen ilk ilkelere ve lk kurululara dikkat edilmelidir. Bu

ilkler snavlarda bazen defamdan, zaman ise 1982 Anayasas er


3/64

evesinde sorulmaktadr. rnein, Milli egemenlik ilkesi ilk kez 1921

Anayasasinm ilk halinde yer almtr.1961 Anavasasnn ilkleri:

Anayasa Mahkemesi^ Milli Gvenlik Kurulu

Yksek Seim Kurulu

^ Diyanet leri Bakanl

Devlet Planlama TekilatYksek Hkimler Kurulu

^ niversitelerSiyasal Partiler ^milli, sosyal, demokratik, insan haklarna dayanan hukuk devleti

hkmCumhurbakannn 7 yllna seilmesiDardan bakan atanabilmesiEgemenliin yetkili organlar eliyle kullanlmas

Yrtmenin sadece grev olarak dzenlenmesiBalang ve kenar balklarSendika kurma hakkKamu kurumu niteliindeki meslek kurulular

1961 Anavasasna 1971 ve 1973 vllannda giren nemli venilikler:

Kanun Hkmnde KararnamelerDevlet Gvenlik Mahkemeleri (1973)

^ Askeri Yksek dare Mahkemesi-y' Anayasa Mahkemesinin Anayasa deiiklii kanunlarn yalnzca e-

kil ".asndan denetlemeWe snrlanmas^ Temel hak ve zgrlklere genel snrlama nedenlerinin getirilmesi

Temel hak ve zgrlklerin ktye kullanlamamas hkmnn geti-

rilmesi1982 Anavasasrnm ilkleri:v' Cumhurbakanl Genel Sekreterlii

^ Cumhurbakanl Kararnamesi^ Cumhurbakannn MGKya bakanlk etmesi^ Cumhurbakannn niversite rektrlerini semesi

^ Devlet Denetleme KuruluAtatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu

^ YKVakf niversiteleri

^ HSYKTBMM dndan da Cumhurbakan seilebilmesiCumhurbakannn Anayasa deiikliklerine alt kanunlar meclise tek-

rar geri gnderebilmesi ve bunlar halkoyuna sunabilmesiAnayasa deiikliklerinin gizli oyla ve 3/5 ounlukla kabul edilebilme-si (1987 deiiklii)

^ Babakann gerektiinde Cumhurbakanndan bakanlarn azlini iste^^^^^^^^^Hmes^^^ajbakanmn^nens^zenn^CumhurbajI^^


4/64

kanlarn grevlerine son vermesi

^ Yrtmenin 1961 Anayasasnda olduu gibi sadece grev olarak de-il, grev ve yetki" olarak dzenlenmesi

^ Olaanst KHK^ RTK (2005)

j^^_Kamu_Denet^iligiJ


5/64

S S N /^ V N C E S N D E :tS C M C E E N N E M C E N O K T /^ / ^ R

hs

JS.

s.

'23.

"S.

hs.

Temel hak ve hrriyetler zlerine dokunulmadan snrlanabilirler. Hakknzne dokunmamak; bir temel hak ve zgrln kullanlmasn imknsz'klan veya fevkalade zorlatran snrlamalarla snrlandrlmamasdr.Temel hak ve hrriyetler olaan deil olaanst zamanda (sava, seferberlik, skynetim, olaanst hal) durdurulabilir. Bu olaanstzamanlarda dahi, yaama hakkna, maddi ve manevi varhmm btnAlne dokunulamaz. Kimse din, vicdan, dnce ve kanaatlerlnlaklamaya zorlanamaz. Su ve cezalar gem ie yrtlemez. Sulu Aluu mahkeme kararyla saptanmcaya kadar kimse sulu saylamaz\

(masumiyet karinesi).Bu saylan haklara sert ekirdekli haklar denir. Bu j

haklar iin Anayasada ngrlen gvencelere aykr tedbirler alnamaz.Sava, seferberlik, skynetim veya olaanst hallerde temel hak vehrriyetlerin kullanmna ynelik dzenlemeler yaplrken de lllk il-kesine uyulmas gerekir. Milletleraras hukuktan doan ykmllkler de |ihlal edilemez.

Basmevi kurmak, dernek kurmak nceden izin alma artna balanamaz.Basn sansr edilemez. Bu tr gvenceler Anayasann bizzat getirmi ol-duu ek f^vence/erdir.Sert ekirdekli haklar dnda olaanst hallerde,temel hak ve zgrlkler iin Anayasada ngrlm bulunan gvence-ler kaldrlabilir. rnein derneklerin nceden izin almakszn kurulmasgvencesi kaldrlabilir.

Temel hak ve hrriyetler iin sadece zei snrlama sz konusudur. Yanio hak ve hrriyetle ilgili maddede belirtilen sebeplerle snrlanabilir. Daha

nceden var olan genel snrlama sebepleri ise 2001 Anayasa deiikliiile kaldrlmtr.

Sendika kurma hakk siyasi bir hak deildir. alanlar ve iverenler nce-den izin almakszn sendika kurabilirler.

Ayn i kolunda birden fazla sendika kurulabilir, birden fazla sendikaya]ye olunabilir. (2010 Anayasa Deiiklii)

alma ve szleme hrriyetinde herhangi bir snrlama yoktur.

Yabanclarn temel hak ve zgrlkleri de kanunla snrlanabilir. Ayrca I

yabanclarn temel hak ve hrriyetleri milletleraras hukuka uvgun olarak |snrlanabilir.

Trkiyede ikamet eden yabanclar, karllk esas gzetilmek kaydyla|dileke haklama sahiptir.

Dileke hakk hem vatandalara hem de karllk esasna gre yabancla-

ra tannmtr.^ jj ^ dinm ^ /^ iam u^ denet^ isirw ^ a^ vunm


6/64


7/64

haklarndaki iddialar her halde yazl ve bunun hemen mmkn olmamashalinde szl olarak derhal, toplu sularda en ge hkim huzuruna kanlncaya kadar bildirilir.

"2S. Yakalanan veya tutuklanan kii, tutulma yerine en yakn mahkemeyegnderilmesi iin gerekli sre hari en ge 48 SAAT ve toplu olarak islenpsularda en ge 4 GN iinde hkim nne karlr.

Haberleme hrriyeti, konut dokunulmazl, zel hayatn gizlilii milligvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel salk ve

genel ahlkn korunmas veya bakalarnn hak ve zgrlklerinin korun-

mas sebeplerinden biri veya birkana bal olarak snrlanabilir. Bu se-beplerle snrlama da hkim karar olmadan snrlanamaz. Bu sebeplerebal olarak gecikmesinde saknca bulunan hallerde de kanunla yetkili k-

lnm merciin vazh emri bulunursa snrlanabilir. Ancak bu durumda yet-kili merciin karar 24 saat iinde grevli hkimin onayna sunulur. Hkimkararn 48 saat iinde aklar,

t Zorla altrma yasa, konut dokunulmazl, angarya yasa, kimseninzel hayatnn gizliliine mdahale edilememesi sert ekirdekli haklardeildir. Yani olaanst zamanda durdurulabilir.

Bilim ve sanat vavma hakk Anayasann 1, 2 ve B.Maddelerinin deiti-rilmesini salamak amacyla kullanlamaz.

^ Mlkiyet hakk negatif stat hakk toprak mlkiyeti pozitif stat hakkdr.Zorla altrma yasa negatif stat, alma hakk ve devi pozitif stathakkdr. Konut dokunulmazl negatif stat hakk, konut hakk pozitifstat hakkdr. Dernek kurma hrriyeti negatif stat hakk, sendika kurma

hakk pozitif stat hakkdr.^ Radyo, televizyon, sinema ve benzeri yollarla yaplan yaymlar izin siste-mine balanabilir.

"js. Temel hak ve hrriyetlerin snrlanmasnda, lllk, laik cumhuriyetingereklerine aykr olmama ilkeleri ilk kez 2001 Anayasa deiiklii ile geti-

rilmitir.2S. Temel haklar ve hrriyetler kanunla snrlanabilir. Skynetim ve olaa-

nst haller sakl kalmak zere olaan dnem KHKler ile temel haklar,kii haklar ve siyasi haklar dzenlemez. Sosyal ve ekonomik haklar d-

zenlenebilir. Yani temel hak ve hrriyetler kanunla snrlanabildii iinsosyal ve ekonomik haklarn KHK ile snrlanabilmesi bir istisnadr.s. Skynetim ve olaanst KHKlerle ise tm hak ve hrriyetler snrlana-

bilir. (Elbette sert ekirdekler haklar hari)

2S. Tarm reformunun uygulanmas, byk enerji ve sulama projeleri ile iskn

projelerinin gerekletirilmesi, yeni ormanlarn yetitirilmesi, kylarn ko-runmas ve turizm amacyla yaplan kamulatrmada, kamulatrma bede-li taksitle denebilir. Taksitlendirme sresi 5 yl aamaz.

^ Sosyal gvenlik hakkna herkes sahiptir. Harp ve vazife ehitlerinin dul ve

yetimleri, mall ve gaziler, sakatlar, yallar (yallar iin Anayasada her-hangi bir ya belirtilmemitir), korunmaya muhta ocuklar sosval gven-lik bakmndan zel olarak korunur.

s. Kkler, kadnlar, bedeni ve ruhi yetersizlst olanlar ytrtlari ba

Kpss Kaynak Arivi - Kpss Dkman Arivihttps://www.facebook.com/KpssKaynakArsivi
https://www.facebook.com/KpssKaynakArsivihttps://www.facebook.com/KpssKaynakArsivi


8/64

kmndan zel olarak korunur.I ocuklar, yallar, zrller, harp ve vazife ehitlerinin d ul ve ye tim leri He

m alul ve gaziler iin alnacak tedb irler eitlik ilkesine aykm saylm az.Kamu grevlileri sendika kurma hakkna sahiptir.

S Devlet, ilemlerinde, ilgili kiilerin hangi kanun yollar ve mercilere bavu-racan ve srelerini belirtmek zorundadr hkm Anayasaya 2CX)1 Ana-yasa deiiklii ile eklenmitir.

"5i. Temel hak ve zgrlklerin snrlanmasnda ze dokunmama yasa1982 Anayasasna 2001 Anayasa deiiklii ile getirilmitir. Ancak 2001yl deiiklikleri ncesinde, bu yasak Anayasa Mahkemesi kararlarndayer almtr.

^ Seim kanunlar Temsilde Adalet ve Ynetimde stikrar ilkelerini badat-

racak biimde dzenlenir.^ Seim kanunlarnda yaplan deiiklikler yrrle girdii tarihten itibaren

1YIL iinde yaplacak seimlerde UYGULANMAZ."s. Milletvekili seimlerinde nispi temsil seim sistemi tr olan %10 lke

barajl klasik dHont yntemi uygulanmaktadr. Anayasa Mahkemesi1995 ylnda, 2820 sayl Milletvekili Seimi Kanununda ngrlen seimevresi barajn temsilde adalet ilkesine aykn grerek iptal etmitir. Ana^vasada. benimsenen seim sistemivle ilgili herhangi bir seim sistemngrlmemitir. Seimlerin ynetimi ve denetimi yetkisi Yksek Seim

Kuruluna aittir.sa. Seimler ve halk oylamas. SERBEST, ET, GZL, TEK DERECEL, GENEL

OY. AIK SAYIM ve DKM ESASLARINA gre varg ynetim ve deneti-

mi altnda yaplr.

Milletvekili genel ve ara seimlerine, halkoylamasna, mahalli genel se-imlere itiraki temin iin kanunla para cezas dahil gerekli her trl ted-bir alnr hkm Anayasada seimlerin serbestlii ilkesinin yine Anayasada ngrlen bir istisnasdr.18 yan dolduran vatandalar seme ve halkoylamasna katlma hakknasahiptir. 18 yan dolduran vatandalar istisnalar dnda siyasi partiye

ye olabilirler.s. Silahl kuvvet mensuplar, hkimler ve savclar, Saytay mensuplar, ka

mu kurum ve kurulularnn memur statsndeki grevlileri, yaptklarhizmet bakmndan ii nitelii tamayan dier kamu grevlileri, yksek

yarg organ mensuplar, yksek retim ncesi renceleri siyasi partile

re ye olamaz.^ Yabanclar seme hakkna, seilme hakkna, siyasi faaliyette bulunma

hakkna, halk oylamasnda oy kullanma hakkna sahip deildir. Sadecevatandalar bu hakka sahiptir. Yurt dnda kamet eden Trk vatandalar

da oy kullanabilir.^ Askeri renciler, silhaltnda bulunan er ve erbalar, taksirli sulardan

hkm giyenler hari olmak zere ceza infaz kurumlarnda bulunan h

kmller ov kullanamazlar. Yani tutuklular, taksirli sutan hkm giyenleroy kullanabilir. Astsubay ve subaylar oy kullanabilir.^^^^^^^^SJ^|asijgartne_ncedenjTe ^


9/64

^ Anayasann, siyasal partiler iin baz yasaklar ng rmes i ve bu yasaklarauymayan partilerin Anayasa Mahkemesince kapatlacan belirtmesi, birsiyasi partinin temelli kapatlmasna beyan ve eylemleri ile sebep olanlarn 5 yl yasakl olmalar militan demokrasi anlaynn bir sonucudur.

^ Siyasi partiler kendi konu amalan dnda top lant ve gsteri yry

dzenleyebilirler."S. Siyasi partiler, genlik kollar, kadn kollan, gibi yan kurulu lar kurabilirler.

Vakf, sendika, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular ile siyasiiliki kurabilirler, bunlardan maddi yardm alabilirler, yurt dnda tekilatlanp faaliyette bulunabilirler. Yabanc Devletlerden, uluslar aras kurululardan ve Trk uyrukluunda olmayan gerek ve tzel kiilerden maddiyardm alamazlar, (alrlarsa temelli olarak kapatlrlar)Siyasi partilere Devlete yaplan yardmlar, parti yelerinden alnan yelik

aidatlar, partilerin mal varlndan elde edilen gelirler bir siyasi partinin geliri olabilir. Ancak Siyasi partiler, ticari faaliyetlere giriemezler.

s. Siyasi partilerin tzk ve programlaryla eylem leri insan haklarna aykrolamaz. Siyasi partiler, snf veya zmre diktatrln savunmay ve yerletirmeyi amalayamazlar, su ilenmesini tevik edemezler.

"S. Siyasi partiler iin Anayasada saylan yasaklara aykr ey lem lerd en tr kapanmas iin partinin bu nitelikteki fiilleri ilendii bir odak haline gelmi olmas gerekir. Odak haline geldiinin tespitinde ise, sz konusu fiil

lerin; o partinin byk kongre veva genel bakan veva merkez karar veva vnetim organlar veya TBMMdeki grup genel kurulu veva grup ynetimkurulunca zmnen veya aka benimsendii yahut bu fiiller dorudan doruya anlan parti organlarnca kararllk iinde ilendii aranan ltlerdir.

2S. Anayasa Mah kem es i, siyasi partinin kapatlmasna te iki (2/3) oylakarar verebilir.

^ Siyasi partilerin gelir ve giderleriyle ilgili de ne tim grevi ve yetkisi esasitibaryla Anayasa Mahkemesine ait olup, bu grevin yerine getirilmesi srasnda Saytay'dan yardm salanaca bizzat Anayasa tarafndan h-km altna alnmtr. ________


10/64


KANUN-I: Komisyonlar; TBMMde 17 adet komisyon vardr. Kanun

_ tasar/tekliflerini grp, bir rapor hazrlar.

Salt ounluk = V2+1

Basit Salt ounluk Nitelikli Salt ounluk

Katlanlann V2+I ye tamsaysnn V2+I

Kanun Teklifi

(En az 1 milletvekili)

mzal + Gerekeli

Kanun Tasars

(Bakanlar Kurulu)

En az 48 saat gemeden

G.Kda grlemez.

TBMM Bakanl ---1---[O.K.] -------Ik

Komisyonlar,,----------- ^

45 GUN Toplant Yeter Says Karar Yeter Says

* 1/3= 184 mv. Katlan ye saysnn salt ounluu

> 1/4+lden az olamaz. (139)

CB

Grme

(tzk md. 81)

Tm zerinde

Oylama

Maddelerine geme

Tek tek maddeler

-Tm [*son^ylama]

Anayasa Mah. ekil

denetiminin snr budur.

Red

I NReddedilen Tasar/Teklifler

ayn yasama dneminde

1tam yl gemeden

grlemez.

Kadk

, IAyn yasama dneminde

sonulandnlamayan

tasar/teklifler

KabulKanunlama^


11/64

KANUN

:nlu

taralndan \eriltr.

TASARI TEKLF

TBMM BAKANLIINA

KOMSYONlgili komisyon tasan veya

teklifleri aynen ya da deitirerek

kabul edebilir ya da reddedebilir.

Sonucu, bir raporla en gcc 45

gnde TBMM Bakanlna

sunar.

TBMM BAKANLII

IGENEL KURUL

Genel Kurul'da nce tasan veyateklifin tm zerinde grme

alr. Sonra nerininmaddelerine geilmesi oylanr.

Kabul edilmezse neri reddedilmiolur. * Kabul edilirse tek tek

maddeler grlr. En sontasan veya teklifin tm oylanr.

Genel Kurulda nerinin tm iin

yaplan son oylamada;____________

Mlktvckillcri

tarafndan verilir.

TBMM kanun nerilerini

jDye tam saysnn en az

te biri (1/3) ile

toplanarak grflebiib.

Toplantya katlanlann salt

ounluu ile kabul

"edilebilir. (Her artta 139

oydan az olamaz.)_________

Kabul edilirse, o ankanun halini alr

(kanunlar). Kabul edilen

kanunlar Cumhurbakam'nagnderilir,

CUMHURBAKANI15 gn iinde:

RGDE YAYIMLAR veya\

MYE GER GNDET^M

Kabul edilmezse,reddedilmi olur.

Reddedilen neriler ayn

yasama dneminde I tam

il i___gemedike tekrar

Bir yasama dneminde

olumlu veya olumsuz

sonulandnlmayan nerikadOk olur.

Kanunlar RG 'de yaym-

lanarak yOrrlOje girer

ier. Kanunda baka bir

tarih bdinibnemijse v

girer. Dava a-

ma sOresi de yay m tarihin-

den itibaren balar.

TBMM geri gnderilen kanunu aynen

kabul ederse Cumhurbakan kanunu

RGde yaymlamak zorundadr.

Anayasa dcftisiklikleri dnda hibir

kanun halkoyuna sunulmaz.

TBMM geri gnderilen kanunda

yeni bir deiiklik yaparsa

Cumhurbakan ikinci kez kanunu

geri gnderebilir.

Cumhurbakan bte kanunlann geri gnderemez. Cumhurbakan kanunlar geri

gndermede ksmen va da tamamen u^gun bulmayabilir, her halkarda kanunun tmnO

geri gnderir. TBMM de, isterse sadece uygun bulunmayan maddeleri, ijrtcrse kanunun

tamamn grr.

! Geri gfinderileR kaniBana daha niteliUi omlakla kabul edUmesiiH gerek voktyr


12/64

MLLETVEKL SEMLER

Seimler normal olarak 4 ylda bir yaplr (2007 Anayasa deiiklii)

Bu normal srenin ertelenmesi veya ne alnmas durumlan olabilir.

Seimlerin Geriye

Braklmas

TBMM geriye alabi-

lir. Diledii herzaman deil sadece

sava nedeniyle

seimler yaplamazsa

1 yl erteleyebilir.

Normal Sre Bitmeden Seimlerin Yenilenmesi

A. TBMM'nin Yenilemesi (Erken Seim)

B. Cumhurbakan'nm Yenilemesi (Erken Seim)

TBMMTBMM diledii her zaman

seimleri yenileyebilir._____

Yenileme kararm Parla-

mento karan ile almaktadr.

Karan nitelikli ounlukla

deil, basit ounlukla

(katlanlarm yansmdan bir

fazlasnm karan ile) ahr.

Seim gnn kendi belir-

ler.

CUMHURBAKANI

Cumhurbakam diledii her zaman seim-

leri yenileyemez.

Bakanlar Kurulu'nun belli hallerde 45

iinde kurulamamas ya da kurulduu

halde gvenoyu alamamas durumunda

yenileyebilir. ___________________________ _

Bu hallerde de yenilemek zorunda deildir,

isterse (ihtiyari olarak) yeniler.

Yenilenmesine karar veri-

len Meclisin yetkileri, yeni

Meclisin seilmesine kadar

surer.

Yenileme kararm TBMM Bakanma dam

arak alr. (TBMM Bakanmn grn

almak zorundadr, ancak uymak zorunda

deildir.)_________________________________

Seim gnne Cumhurbakam kendi karar

veremez. Kararm almmasndan 90 gn

sonraki ilk Pazar gn seim yapr._______

Yenilenmesine karar verilen Meclisin yetki-leri, yer Meclisin seilmesine kadar srer


13/64

ERKENSECM (Seimlerin

Normal4 YIL

SEM@-SEtM@ .......................SEM

Yasama Dnemi [2007den itibaren]

4 yllk yasama dnemi sona ermeden de seimler yenilenebilir. Erken Seim

Seimlerin yenilenmesine (erken seime) karar verebilecek makamlar^^^Cumhurbakan

^TBMM

jS a va se beb iy le se i mle ri

1ylger i b rak labi l i r .

-- CB is tis na i Yetki, Anayasada ^5Gnde BK kurulamaz^ ^B M M Bakanmm ^

Gsterilen veya gvenoyu alamazsa + grn alr. '

Seimlerin ^ Koullard^ Uymak zorunda deildir.

Yenilenmesi

90 Gn Sonra

.seim

seim karan

* Seimlerin yenilenmesi karannBK 48 saat iind R.G.de yaynlar.

Tarihi TBMM belirler.

TBMM Genel Yetki, Dilediinde Parlamento Karan ile + Basit ounlukla

koulsuz olaral>

(Dilerse ekli kanunla da]

J

.seim

seim karan


14/64


ARA SECM

Seim

I stisna 1

30 Ay

Ara Secim Dnemi

6 Ay 1 Yl seim

stisna 2

Kural: Boalan milletvekillikleri iin TBMM istersem 1kez ara seime gider.

30 av gemeden

Son 1yl kala

stisna 1: %5 boalma olmusa^ 3 ay iinde

Ara Seim yaplmaz.

Parlamento Karan ile Ara Seime Gidilir.

Son 1yl kala gidilmez.

stisna 2; Bir ilin veya seim evresinin TBMMde yesi kalmazsa koulsuz zorunlu ara seim yaplr.

Boalmay takip eden 90 gn sonraki ilk Pazar gn.

^ 2001 Anayasa Deiiklii; Seim Kanunlannda yaplan deiiklikler, yrrle girdii tarihten itibaren ]yl iinde yaplacak seimlere

uygulanmaz.

^ 1995 Anayasa Deiiklii; Seim Kanunlar, temsilde adaletve |>ilkelerini badatracak biim de dzenlenir,

ynetimde istikr^

^ lkemiyde eyim sistemi: %1Q barail dHordt sistemidir. fBu hkm Anayasada deil, seim kanununda yer alr.) .

Seim evrelerini ve karaca mv.ni^ YSK belirler. lkemizde 85 seim evresi vardr. M 8^ I 193>2 36+^ 3 / Seim evresi


15/64

YASAMA SORUMSUZLIJL

[Krs Dokunulmazl]

* Yasama faaliyetleriyle ilgilidir.

Yasama faaliyetlerindeki^Oy

Eylemi korumaz. V* Sz

"^Dnceyi

1 Hukuk ve Ceza davalarna kar korur.

II. Sreklidir, devamldr. (Mvdcn sonra da devam eder.)

111. Kaldrlamaz.

IV. Sorumsuzluun kaldrlmas diye bir messese yoktur.

V. Mutlaktr.^ stisnas yoktur.

VI. Cezalandrlmay engeller.

YASAMA

MUAFYETLER

* Milletvekilini deil

yasama ilevini korur. * Yasamad faaliyetlerle ilgilidir.

* Mvne itze gre uyarma, knama, geici karma disiplin cezalan verilebilir.

* Yasama faaliyeti d sz dnce de hukuk davas a l a b i l i r I . Yalnzca ceza usul davalarna kar korur.

* Meclis dnda tekrar yasaklanabilir.

YASAMA DO KUNULMAZLI I -----------------

Ama: Kamu yarar * Keyfi, aslsz ceza kovuturmas ve tutuklamasndan korur.

* Seimden nce veya sonra, su iledii ileri srlen mv..

Meclis karar olmadan,^

"iTTutulamaz [Gz altna alnamaz^

II. Sorgulanamaz.

III. Tutuklanamaz.

Yarglanamaz. ^

II . Geicidir. (Mv.den sonra korumaz. Mv.

sresince ceza hukuku zamanam sreleri ilemez.

111. Kald r labi lir. [Basit salt ounlukla]

(Siyasi parti gruplarnca dokunulmazln

kaldrlmasyla ilgili grme yaplamaz.)

IV . Nisbidir. 2 istisnas vardr:

a. Ar cezay gerektiren sust hali

b. Seimden nce soruturulmaya balanan

AY 14. Md. ieren eylem

^ V. Cezalandrmay erteler.


16/64

SORUMSUZLUK

DOKUNULMAZLIK

Amac milletvekillerinin sz ve dnce hnriyetinikommaktr.

Amac milletvekillerini keyfi, aslsz veya siyasi

amal sulamalarla geici de olsa yasama faali-

yetinden alkonulmasn nlemektir

Cezai adan mutlak bir koruma salar. Cezalan

drmamay ifade eder (Cezalandrmay engeller).

Cezai adan Meclis karar olmad srece korur.

Yalnzca cezalandrmay geciktirmeyi ifade eder(Cezalandrmay erteler).

Milletvekilini, yasama fonksiyonu (meclis almas)

ile ilgili fiillerinden korur.Milletvekilinin yasama fonksiyonu dndakifiillerinden korur.

Mutlaktr. Nispidir.

Milletvekillii sfat sona erdikten sonra da devam

eder. Yani sreklidir

Milletvekillii sresi ile snrldr. Yani geicidir.

Sorumsuzluk kaldrlamaz.

Dokunulmazlk Meclis tarafndan kaldrlabilir

zelliktedir. (Nitelikli ounluk aranmadan basit

ounlukla kaldrlr.)

Meclis almas srasndaki oy, sz ve dnceler

sorumsuzluk kapsamndadr (istisnas yoktur).

Dokunulmazlk kapsam dnda olan sular (ikiistisnas) vardr.

* Kamu dzenindendir, ama kamu yarardr. * Kamu dzenindendir, ama kamu yarardr.


17/64

TBMMNN

Hkmeti

Denetleme Yollar

~^Soru---! milletvekili

Meclis Aratrmas

Genel Grme

B.K.

S.P. Gruplar

^20 milletvekili

GensorB ^ .P . Gruplan nerg#> Gndeme Alma 10 g Gndem

Basit Salt ounluk20 mv,

SYASAL Sorumluluk

27 Gr^ NS ile kabul Bakarf>der.

Babakan^ Hkmet der.

Meclis Soruturmas 1/10 mv#> [Gizli oy+Basit ounluk Gndem

CEZA Sorumluluk [yarglama]

Meclis Sor. Komisyonur15 Kii Genel Kurul>NS + Gizli Oy

2+2 ay

Yce Divana Sevk Karan t;;;;- Bakan --- der.

^Babakan Hkmet der.

2001 Anayasa Deiiklii Gizli Oy Gndeme Alma

^Yce Divana Sevk Karar

Ek 2. aym son olmas

Gensoru sonucu den veya Meclis Soruturmas sonucu Yce Divana sevkedilen

Babakan ya da Bakanm milletvekillikleri dmez.

Siyasi Parti Gruplan Meclis Soruturmas ile ilgili grme yapamazlar.


18/64


Tablo 7: TBMM'nin Baz Kanunlar ve zellikleri

TBMM'NN GREVve YETKLER

Kabul Edilmeounluu

OylamaUsul

lemTr

Yargsal DenetimiCumhurbakan'nn Geri

Gndermesi

Genel ve zel Aflan

Uye tam saysnn3/ 5 (nitelikli

ounluk) 330 oyAk oy Kanun

Anayasa Mahkemesitarafndan denetle

nir.

Yine, kabul edilme ounluu ile tekrar kabul edilir.

Daha nitelikli oy gerekmez.

Anayasa'nnDeitirilmesi

Uye tam saysnn

3/5' veya 2/3 si(nitelikli ounluk)

330 veya 367ov

Gizli Oy Kanun


nir.

Geri gndermede dahanitelikli ovla srar edilmesi

qerftken tek kanundur.

Para Baslmas

Toplantya katlanla-rn salt (basit)

ounluu ile kabuledilir. (Her artta

13 9dan az olamaz.)

Ak oy Kanun

Anayasa Mahkemesi

tarafndan denetle

nir.

Cumhurbakan Bte

Kanunu hari buradaki

kanunlarn hepsini meclise15 gn iinde geri gndere

bilir. Geri gndermede denitelikli ounlukla kabul

gerekmez.

Bte Kanunu

Toplantya katlanla-

nn salt (basit)

ounluu ile kabul

edilir. (Her artta

13 9dan az olamaz.)

Ak oy Kanun


nir.

Cumhurbaskamnca aeriGNDERLEMEZ

Kesin HesapKanunu

Toplantya katlanla-

rn salt (basit)ounluu ile kabul

edilir. (Her artta

139dan az olamaz.)

Ak oy Kanun

Anayasa Mahkemesi

tarafndan denetle

nir.

TBMMye geri gnderilir.

Tekrar kabulnde daha

nitelikli oy gerekmez.

MilletlerarasAntlamann

OnaylanmasnnUygun Bulunmas

Toplantya katlanla-

rn salt (basit)ounluu ile kabul

edilir. (Her artta

139dan az olamaz.)

Ak oy Kanun

Milletleraras

Antlama yargsal

denetime kapaldr.Ancak uygun bulma

kanunu Mahkemesi

tarafndan denetle

nir.

TB M M ye geri gnderilir.Tekrar kabulnde daha

nitelikli oy g erekme z.

KHK karlmasnaizin veren Yetki

Kanunu

Toplantya katlanla-

rn salt (basit)

ounluu ile kabul

edilir. (Her artta

139dan az olamaz.)

Ak oy KanunAnayasa Mahkemesi

tarafndan denetle

nir.

TBMMye geri gnderilir.TeKrar kabulnde dahanitelikli oy gerekmez.

Olaan veyaOlaanst Dnem

KHK'larmTBMMce Onay

lanmas

Toplantya katlanla-rn salt (basit)

ounluu ile kabul

edilir. (He r artta

139dan az olamaz.)

Ak oy Kanun

Olaan KHK Anaya

sa Mahkemesi

tarafndan denetle

nir.

Olaanst KHK,Anayasa Mahkemesi

tarafndan denetlenmez.

TBMMye geri gnderilir .


nitelikli oy gerekmez.

Milletvekillerinin denek, Yolluk,

Emeklilikleri

Toplantya katlanla-

rn salt (basit)

ounluu ile kabul

edilir. (Her artta

13 9dan az olamaz.)

Ak oy KanunAnayasa Mahkemesi

tarafndan denetle

nir. .

TBMMye geri gnderilir.


nitelikli oy gerekm ez.


19/64

Tablo 8: TBMM'nin Baz Kararlan ve ze llikleri

TBMMNN GREVLERVE YETKLER

Kabul Edilme oun- iemTOrfl

Olaanst Dnem (ola

anst hal ve skynetim) Kararlarnn Onaylanmas

Toplantya katianlann . i

salt (basit) ounluu>

Parlamento Denetime kapa- ;ile kabul edilir. (Her : Ak oy ,artta 139dan az j !

olamaz.) i ^ Olaanst hal ve Skynetim Kararlarnn sre

sinin uzatlmas

Basit salt ounlukla(139dan az olamaz.)

1 : Parlamento Denetime kapa-1 Karan ; ldr. ;

tzk vetzk Deiiklii


1

i1

Ak oy j

Parlamento ;Karan(Kural-

ilem)

Anayasa Mah- ^kemesi tarafndan denetlenir. |

Milletvekili Dokunulmaz-linn Kaldrlmas


Ak oyParlamento

Karan

Anayasa Mah- |kemesi tarafndan denetlenir.

Milletvekilliinin Drlmesi

(Bu konuda ayrca yaplantabloya tekrar baknz)

Devamszlkta yetam saysnn salt

ounluu oyu (276oy)ile der.

Dier dme durum-lannda Basit salt

ounlukla (139danaz olamaz.)

yeliklebadamayan

grevlerisrdrmedesrarda oyla

ma (Gizli oy)

ParlamentoKaran

Bavuru yaplabilecek halleriin AnayasaMahkemesitarafndan

denetlenir.

Seimlerin Yenilenmesi(Erken Seim)


Ak oy ParlamentoKaran

Denetime kapaldr.

Sava lanBasit salt ounlukla(139dan az olamaz.)

Ak oy ParlamentoKaran

Denetime kapaldr.

TSKnn yabanc lkelerde- Yabanc silahl kuvvetlerin Trkiyede bu

lunmas tezkeresi

Basit salt ounlukla(139dan az olamaz.) Ak oy

ParlamentoKaran

Denetime kapaldr.

CumhurbakannmVatana hanetle Suland-

rlmas

Uya tam saysnn3/4nn oyuyla (414

oy) Ak oyParlamento

KararDenetime kapa

ldr.

Meclis Bakannm Seimi

lk iki tur 2/3, nctur ye tam saysnn

salt ounluu,drdnc tur basit

ounluk

Gizli OyParlamento

KaranDenetime kapa

ldr.


20/64

Meclis Soruturmas

nergenin kabulbasit salt ounlukla(139dan az olamaz.)

Yce Divana sevknitelikli salt ounluk

la (en az 276 oy)

-Meclis Soruturmasalmasisteminin

karara balanmas (Gizli

oy)

ParlamentoKarar

Denetime kapaldr.

Meclis SoruturmasSonucunda Yce Divana

Sevk Karar

Uye tam saysnn saltounluunun oyuyla(276 oy) sevk edilebi-

Gizli OyParlamento

KararDenetime kapa

ldr.

Gensoru

Bakanlar Kurulunungrev srasnda gven

istemi

Bakanlar Kurulununveya bakanlarn

drlmesi, ye tamsaysnn salt oun

luu (276 oy) ile

Sadece olumsuz (gvensiz

lik) oylarsaylr. (Ak

oy)

ParlamentoKarar

Denetime kapaldr.

Uye tam saysnn saltounluu oyuylareddedilebilir.

Ak oy ParlamentoKararDenetime kapaldr.

Bakanlar Kurulunungreve balamasnda

gvenoyuBasit salt ounlukla Ak oy

ParlamentoKarar

Denetime kapaldr.

Saytaya, RTUKe ye_______ seimi_______


Gizli oyParlamento

KararDenetime kapa

ldr.Anayasa Mahkemesine

ye seimiNitelikle ounlukla Gizli oy

ParlamentoKarar

Denetime kapaldr.

Kamu Badenetisininseimi

lk iki tur 2/3, nctur ye tam saysnn

salt ounluu,drdnc tur basit

ounluk

Gizli OyParlamento

KararDenetime kapa

ldr.

Kalknma planlarnonaylamak, meclisin

tatile girme karar. Bakanlk Divan seimi.

Bakanlar Kuruluncamilletvekilinin grevlendirilmesi


Ak oyParlamento

KararDenetime kapa

ldr.


21/64

S.

S.

S.


SS7A//W AieES^AJDE:tSCMCE EN N EM L NOK^/\My^

Milletvekili seilebilme ya 25 yan doldurmu olmaktr. (2006 Anayasadeiiklii)

Yasama organnn Anayasaya aykr olmamas kouluyla istedii her ko-nuda kanun karabilmesi ve ele ald konuyu en ince ayrntsna kadardzenleyebilmesi yasama yetkisinin genelliidir. Cumhurbakanl karar-namesi haricinde, yrtme organna braklm mahfuz bir dzenlemealannn olmamas, yasama yetkisinin genellii ilkesinin bir sonucudur.Yasama organnn kaynan dorudan Anayasadan ald yetkiye daya-narak araya baka bir yetkilendirme ileminin girmesine gerek kalmadan

herhangi bir konuyu kanunla dzenleyebilmesi yasama yetkisinin asliliidir.

Sava ilanna TBMM karar verebilir. Seimler sava halinde ve TBMMkarar ile 1yl ertelenebilir.

TBMM tatildeyken, lkenin ani bir silahl saldrya uramas ve bu neden-le silahl kuvvet kullanlmasna derhl karar verilmesinin kanlmaz olma-s hlinde Trk Silahl Kuvvetlerinin kullanlmasna Cumhurbakan kararverir.

Cumhurbakan'nn yeniden grlmek zere TBMM'ne gnderemeye

cei kanun Bte Kanunudur.TBMMnin sahip olduu Bakanlar Kurulunu denetleme aralarndanGENSORU, yaplan oylama sonucunda Bakanlar Kurulunun veya bir ba-kann drlmesiyle sonulanabilir.

TBMMnin, hkmeti siyaseten sorumlu tutmak iin kullanabilecei enetkili denetim yolu gensorudur.TBMM'nin grevi, milletleraras anlamalar onaylamak deil, milletlera-ras anlamalarn onaylanmasn kanunla uygun bulmaktr.

Cumhurbakannn geri gnderdii bir kanunu, TBMM basit ounlukla

bir kez daha aynen kabul edebilir.TBMM, genel ve zel af ilanna kanunla ve en az bete (330) millet-

vekilinin kabul oyu ile karar verebilir. Nitelikli bir ounlukla kabul edilen

genel ve zel af kanunu Cumhurbakan tarafndan da geri gnderildiin-

de yine en az bete ounlukla kabul edilebilir.TBMM'nin genel ve zel af ilanna karar verme yetkisi ierisinde orman-

lar yakmak, orman yok etmek veya daraltmak amacyla ilenen sular

yer almaz.2007 Anayasa deiikliinden sonra meclis seimlerinin otomatik olarak

yenilendii hi bir durum yoktur.Bt e J< ^n lar Cumhurbakan tarafndan geri gcyjenlemez_^^


22/64

>1

K.M\unl.itrn.i kar>i ptal stemiyle Anayasa Mahkemesine bavuruI.AhlIt.

U'MM vcIlUic'rlnto bolalma olmas durumunda, boalan yelikler iinsovlnu' ara ^ilrn denir.

I'll lin voya sr


23/64

karar verir. 4.durumda yetkili ve grevli mahkeme karar verir.TBMM tatil veya ara vermede iken Cumhurbakan>dorudan doruyaveya Bakanlar Kurulunun istemi zerine. Meclis Bakan>dorudan do-ruya veya velerin beste birinin (110) vazh istemi zerine toplantya a-rabilir. (Olaanst toplant)TBMM, yasama dokunulmazlnn kaldrlmasna nitelikli ounlukla ka-

rar vermez.

TBMM, para baslmasna, uluslar aras anlamalarn uygun bulunmasnakanunla karar verir. Bakanlar Kuruluna olaan dnem kanun hkmndekararname karma yetkisi kanunla (Yetki Kanunu) verilir.RTK yelerini semek TBMMnin grevidir bu grevini parlamento kara-r ile yerine getirir.Anayasa Mahkemesine 3 ye semek TBA/lM'nin grevlerindendir. (lkkez 2010 Anayasa deiiklii ile getirilmitir.) TBMM bu seimi nitelikliounlukla ve gizli oyla gerekletirir. yeler! kendi yeleri arasndansemediine dikkat edilmelidir. 2 yeyi Saytay Genel Kurulunun kendi

bakan ve yeleri arasndan 1 yeyi ve Baro bakanlarnn serbest avu-katlar arasndan gsterecei er aday iinden seer.Cumhurbakan, Meclis Bakamna danarak, TBMM seimlerini yenile-bilir. Ancak Cumhurbakan, Anayasada saylan artlar altnda seimlerinyenilenmesine karar verebilir. Seimlerin yenilenmesine karar verebilece-i bu artlarn varlnda da seimleri yenilemeye karar vermek zorundadeildir.TBMM de normal seim sresi olan 4 yl dolmadan seimleri diledii heran yenileyebilir. TBAAM erken seim kararna nitelikli ounlukla karar

vermez, basit ounlukla karar verir.TBMM, Trk Silahl Kuvvetlerinin yabanc lkelere gnderilmesine veyayabanc silahl kuvvetlerin Trkiyede bulunmasna parlamento karar lekarar verir.

Taksirli sular hari, toplam bir yl veya daha fazla hapis cezas almolan, ykml olduu askerlik hizmetini yapmayan, terr eylemlerine ka-tlan ve bu gibi eylemleri tahrik ve tevik sularndan hkm giymi olan

devlet sriarn aa vurmaktan, kaaklktan hkm giyen kimse milletvekili olamaz.

TBMM, Anayasa'da nitelikli ounlukla yaplmas belirtilenler hari olmakzere, ye tam saysnn drtte birinin bir fazlasndan (139) az olmamakartyla, toplantva katlanlarm salt ounluu ile karar verir.

TBMM soru, meclis aratrmas, genel grme, gensoru ve meclis so

m^turmas olmak zere be yolla hkmeti denetleme ve bilgi edinmeyetkisini kullanr, lk bilgi edinmeye yneliktir, sonucunda herhangbir oylama yaplmaz.

TBMM yelerinin, seildikleri blgeyi veya kendilerini seenleri deil

btn Milleti temsil etmeleri tm Anayasalarmzda yer alan bir hkm

dr.Meclis soruturmas Babakan veya bakanlarn (grevden ayrlm baba


24/64

larak denetlenmesi yoludur.^ Meclis soruturmas sonucunda Meclis ye tam saysnn salt ounlu

nun (276 oy) gizli oyuyla Yce Divana sevk karar alnabilir.^ Babakann Yce Divana sevk edilmesi durumunda Hkmet istifa et-

mi saylr. Bir Bakann Yce Divana sevk edilmesi durumunda ise bakan,bakanlktan der.

^ Gensoru sonucunda ise ye tam saysnn salt ounlu^nun oyuyla (276gvensizlik oyu) bir bakan veya Bakanlar Kurulu drlebilir. Gensoru

sonucunda Yce Divana sevk karan alnmaz.^ TBMM tz maddi mahiyeti bakmndan bir kural ilemdir.Js. Milletvekili hakknda ceza davas alabilmesi iin dokunulmazln kald-

rlmas gerekir, hukuk davas alabilmesi iin ise dokunulmazln kald-

rlmas gerekmez, her zaman hukuk davas alabilir.Babakann. TBMM Bakanmn milletvekili olmas zorunludur.

^ TBMM Genel Kurulu veya Cumhurbakan tarafndan yenilenmesine kararverilen Meclisin yetkileri, yeni Meclisin seilmesine kadar devam eder.Usulne gre yrrle konulmu temel hak ve zgrlklere ilikin mil-letleraras antlamalarla kanunlann ayn konuda farkl hkm iermesinedeniyle kabilecek uyumazlklarda, milletleraras antlama hkmleri

esas alnr.^ Meclis almalarna zrsz veya izinsiz olarak bir ay ierisinde toplam

5 birleim gn katlmayan milletvekilinin milletvekilliinin dmesine,TBMM Genel Kurulunca ve tam savsnn salt ounluunun oyuyla ka-

rar verilebilir.js. Mutlak dokunulmazlk (yasama sorumsuzluu) Meclis tarafndan kaldr-

lamaz. Milletvekilleri meclis almalarndaki oy ve szlerinden dolaymr boyu sorumsuzdurlar. Fakat sorumsuzluk, yasama organnn disip-lin cezalarna kar milletvekillerini korumaz. Nispi dokunulmazlk (yasa-ma dokunulmazl) ise milletvekillii sresiyle snrl geici bir koruma

salar.Meclis almalar srasnda sylenmek artyla hakaret ve svme desorumsuzluk kapsamndadr. Ancak hakaret, svme sorumsuzluk kapsa-mndadr gibi Anayasada bir hkm YOKTUR.

^ Cumhurbakan, TBMM tarafndan kabul edilen kanunlar, en ok 15 gn

inde yaymlar veya tekrar grlmek zere Meclise gnderir.And imeyen bir milletvekili, dandan atanan bakanlar yasama doku-nulmazlndan faydalanabilir.

^ Kalknma planlarn onaylamak. Kamu ktisadi Teebbslerini denetlemek,TBMMnin grevlerindendir.

^ Babakann TBMMden grev srasnda istedii gveni alamamas nede-niyle istifas zerine 45 gn iinde yeni Bakanlar Kurulu kurulamaz veyakurulduu hlde gvenoyu alamcizsa Cumhurbakan, TBMMnin seim-lerinin yenilenmesine karar verebilir.

TBMMnin, TBMM tzn yapmas veya tzkte deiiklii parla-mento karar biimindedir.

^ Milletvekillerinin denek, yolluk ve emeklilik ilemleri KANUNLA dzen-


25/64

lenir. Anayasa'da saylanlardan baka milletvekillii ile badamayan g

rev ve iler kanunla dzenlenir. Gensoru bir siyasi parti grubu adna veya en az 20 milletvekilinin imza-

syla verilir,k Bakanlar Kurulunun milletvekili olmayan yeleri (dardan atanan bakan-

lar) oylamalara katlamazlar. Oylamalara katlamadklar iinde bir bakabakana veklet edemezler. Kanun teklifi veremezler, Anayasa deiikli

teklifine katlamazlar. Dokunulmazln kaldrlmas Anayasaya gre, seimden nce veya son-ra bir su iledii ileri srlen bir milletvekili Meclisin karar olmadka tu-tulamaz, sorguya ekilemez, tutuklanamaz ve yarglanamaz. Ancak, se-

imden nce soruturmasna balanmas kouluyla Anayasann 14,maddesinde yasaklanan eylemler iine giren sular ve ar cezay gerekti-ren sust hali bu hkmn istisnasdr.

^ Yeni seilen TBMMde Bakanlk Divannn oluturulmasndan sonra 45gn iinde Bakanlar Kurulunun kurulamamas, Cumhurbakamnm se-

imleri yenilemesi artlarmdandr.Milletvekilleri yasama dokunulmazlndan kendi istekleri ile Vcizgeemezler. Dokunulmazln kaldnimasna Meclis karar verebilir.TBMM Bakanlk Divan iin bir yasama dneminde 2 kez seim yaplr.lk seilenlerin grev sresi 2 yldr, ikinci devre iin seilenlerin grev s-resiyasam a dnem inin sonuna !


26/64

i. Cumhurbakan kendisine yaymlanmak i


27/64

TBMM yelerinin seim tutanaklarn YSK kabul eder.stifa, devamszlk ve milletvekillii ile badamayan bir grevi srdrmekte srar nedeniyle milletvekilliinin dmesi karanna kar, sadeceAnayasa Mahkemesine itirazda bulunulabilir ve itiraz, sz konusu kararnalnmasndan itibaren 7 gn iinde ilgili milletvekili veya herhangi bir mil

letvekili yapabilir.Anayasay deiikliine likin kanun teklifinin kabul, Meclis Bakannnseimi. Meclis soruturmas almasnn karara balanmas, Yce Divana sevk karan. Milletvekillii le badamayan bir grevi srdrmekte srareden milletvekilinin, milletvekilliinin drlmesine karar verilmesi. Anayasa Mahkemeslne ye seimi. Kamu Badenetisinin GZL oyla oylanr.

c-


28/64

Tablo: OlaanstO Ynetim Usulleri

OLAANST HAL

(OHAL)

1961+1982 AN.

SIKIYNETM1876+1921+24+61+82

(dareyi rfiye)

Yetki

CB

BK

Sebepl.Grup(61+82

2.Grup9821

-l.TablI Afet "

-Z.Tehlikell salgn

hastalk

3.Ar ekonom ik

bunalm

-^l.Kamu dzenininciddi bozulmas

^2.iddet olaylarnn

yaygnlamas

5 Neden

l.OHAL'den daha vahim

iddet hareketlerinin

yaygnlamas2.Sava

^3.Sava gerektirecek

durum

4.Ayaklanma

>5.Vatan ve cumhuriyete

kuvvetli ve eylemli

kalkma, blnmezliin

tehlikeye dmesi

ekil

MGK

gr

aranmaz

MGKgr

alnr

MGK

^gralnr

Sre

6A Y

TBMM Onayna Sunma

RGde

yaymlanan

OHAL karar

hemen sunulur

RGdeyaymlanan

skynetim karar

ayn gn sunulur

Konu

*Para

*Mal

*alma

Ykmllkleri

getirilebilir.

+

THler

a)Snrlanabilir.

b)Ksmen veyatamamen

durdurulabilir.

CB

iBK

Parlamento karar ile kabul edilir

Her defasnda 4 ay gememek zere TBMM uzatr.

(Sava halinde 4 aylk sre aranma z.)


29/64

Tablo: OUgan ve OlaganMU Dnem KHKl.r.nm Kars.l.,ftnla

Olaan

KHK

(1971)

YasamaBlmnde

dzenlenmitir

Yetki

B K

1982-

Vetki Kanam

Ama

Konu

ilkelerSre

^ den fazla kartlp

kartiamayaca

1961 kanunlarn hkmlerinin

yrrlkten kalkaca (1982

Anayasasnda

bulunmamaktadr.)

Konu

Ya lnz Sosyal ve

Ekonomik Haklar

Anayasa

Mahkemesi

Unemli

2 ruDu

tihatlarn] vedi

gre ^ Ksa sreli

Denetim

AnayasaYargs

Yetki Kanunu

> KHK

^ YKKHK

Olaanst

KHK

(1982)

YrtmeBlmnde

dzenlenmitir

C B

B K

Her

konuKiiH&

Sos-Ekon. H& - Siyasal H&

(Ancak Olaan BstO ynetimle ilgili

olmal)

Yarg Denetimine Kapah

(Ancak olaganst ynetimle ilgili

deilse Anayasa Mahkemesi

denetliyor.)(TBMM^nin olaanOst KHK*y

kabul eden ekli Kanun denerime

aktr.)_____________________


30/64

S 9 J\ J/n / N C E S N D E :1 L M C E EA J N E M L

Bakanlar Kurulunun istifas ya da drlmesi belli bir sre iin verilmiKHK karma yetkisinin sona ermesine sebep olmaz.1982 Anayasasna gre mahalli idareler; l zel daresi. Belediye veKylerdir. Bunlarn yrtme organlan srasyla Vali, Belediye bakan veMuhtardr. Vali atama ile, dier yrtme organlar seimle i bana gelir.Dolaysyla mahalli idarelerin yrtme organlar seimle ibana gelir diyebir genelleme yaplamaz. Ancak Anayasamza gre, mahalli idarelerinkarar organlannn kanunda gsterilen semenler tarafndan seilerelc

oluturulmas arttr.

i. jandarma Genel Komutanl ileri Bakanlna >al kurulutur. An-cak zlk ileri, terfi ve tayin vb. bakmndan Genel Kurmay Bakanlnabaldr.

lk kez 2010 Anayasa deiikliyle getirilen yenilie gre jandarma GeneKomutan greviyle ilgili sutan dolay Yce Divanda yarglanacaktr.Cumhurbakamnn Dantay yelerinin drtte birini atarken Yargtay ye-lerini atama yetkisi yoktur. Cumhurbakan, sadece, Yargtay Genel Kuru

lunun kendi yeleri arasndan seerek gsterecei 5 aday arasndan Yar-gtay Cumhuriyet Basavcsn ve Basavc Vekilini atayabilir. Yargtay ye-

lerini HSYK atar.^ 1982 Anayasas'nda ynetmelik karma yetkisi, aka Kamu Tzel Kiile-

rine. Babakanlk ve Bakanllara verilmi, Bakanlar Kurulunun ynetmelikkartabileceinden bahsedilmemitir. Ancak uygulamada Bakanlar Kuruluda ynetmelik karabilmektedir.

^ Tzk karma yetkisi sadece (mnhasran) Bakanlar Kuruluna aittir. TzkDantay incelemesine tabidir.

23. Kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular ve st kurulularnn organ-larnn seiminde siyasi partiler aday gsteremezler. Ancak 1982 Anayasa-snda siyasetle uramalar, dernekler ve sendikalarla ortak hareket etme-leri aka yasaklanmamtr.

^ Cumhurbaskanliffl Kararnamesi ilk kez 1982 Anayasas ile gelmitirCumhurbakanl Genel Sekreterliinin kurulu, tekilat ve alma esas-lar bu kararname ile dzenlenir.

^ Anayasada yrtme grev ve yetkisi Bakanlar Kuruluna ve Cumhurbaka-

nna verilmitir.

Mahalli idarelerin grev ve yetkileri kanunla belirlenir.^ Cumhurbakannn, TBA/lMye bir yasay bir kez daha grlmek zere^geri^^nd|22j22jjden^^|0nj^^


31/64

kabul edilmesi durumundaCumhurbakannn yasay yaymlamas ge

rekir.

s. Milli Gvenlik Kurulu Genel Sekreteri MGKnn yesi deildir. Genel Sekre-ter MGKnn sadece sekretaryasndan sorumludur. Dolaysyla kurulda neoy, ne de sz sahibidir,

s. Cumhurbakan, yaymlamas iin kendisine gnderilen bir kanunun bazmaddelerin uygun bulmasa bile tmn TEMM^e geri gnderir. Bu yet

kisini 15 gn iinde kullanabilir. Ancak 2001 yl deiikliine gre, ks-men uygun bulmad zaman, TBA/IM uygun bulunmayan maddeleri gr-lp tekrar geri gnderilebilir. nceden kanunu tekrar bastan grmekzorundayd.

Yasama organnn, diledii her konuda ve istedii kadar ayrntya girerekdzenleme yapabilmesine YASAMA YETKSNN GENELL denir. Bir ko-nuyu dorudan doruya baka bir yerden yetki alrnadan, ncelikli olarakve ilkelden dzenleyebilmesine YASAMA YETKSNN ASLLG denir.

1982 Anayasasnda 1999 ylnda 4446 sayl Kanun ile yaplan deiiklik

sonras, Dantayn mtiyaz artlama ve szlemelerine ilikin yetkisi 2 ayiinde gr bildirme olarak deitirilmitir.^ Tali kurucu iktidar, Anayasay deitirirken Anayasada ve ilgili mevzuat-

ta ngrlen deitirme usulleriyle baldr. Asli Kurucu ktidar bal de-ildir.

s. Cumhurbakannn hastalk ve yurt dna kma gibi geici olarak grevin-den ayrlmas hallerinde, TBMM Bakan Cumhurbakanlna vekleteder.

s. 1982 Anayasasna gre. Genelkurmay Bakan grev ve yetkilerindendolay Babakana kar sorumludur.

Devlet Denetleme Kurulu ASKER kurulular ve YARGI organlarn denetleyemez.

Milli Gvenlik Kurulunun olaan toplants iki ayda bir yaplr. MGK Baka-n Cumhurbakandr ve gndemini de Cumhurbakan belirler. AncakCumhurbakan olmad zaman MGK, Babakann bakanlnda toplanr,

js. 1982 Anayasas'na gre, milli gvenliin salanmasndan ve silahl kuvvet-lerin yurt savunmasna hazrlanmasndan TBMMVe kar Bakanlar Kurulusorumludur.

Merkezi idarenin tara kurulular; il, ile, bucak ve blge idaresidir.

23. 1982 Anayasasnda Savtav ve Yksek Seim Kurulu vkseknUrak savlmamstr. Anayasaya gre yksek mahkemeler unlardr:

o Anayasa Mahkemesio Uyumazlk Mahkemesio Dantayo Yargtayo Askeri Yargtayo Askeri Yksek dare Mahkemesis. Bakanlar Kurulu'nun hkmetin genel siyasetin yrtlmesinden birlikte

sorumlu olmas. Babakann TBMM yeleri arasndan Cumhurbakan ta^^^ j alMan atanmas. TBMMVe ait olan yasama yetkisinin devredilemem


32/64

Yasalarn Anayasaya aykr olmamas 1924, 1961 ve 1982ANAYASALARININ ORTAK ZELLKLERDR.1982 anayasasna gre mahalli dareler: l zel idaresi. Belediye ve Ky-lerdir.Trkiye Cumhuriyetine gnderilen yabanc devlet temsilcilerini kabul et-mek grevi Cumhurbakannndr.

Kanun nnde eitlik ilkesini dzenleyen 1982 Anayasasnm 10. Madde-sine Kadn ve erkeklerin eit haklara sahiptir. Devlet bu eitliin yaama jgemesini salamakla ykmldr. hkm 2004 ylnda yaplan Anayasa deiikliiyle eklenmitir

I"?. Milletleraras antlamalarn onaylamasn kanunla uygun bulmak ITBMMnin, bu antlamalar onaylamak ve yaymlamak Cumhurbaka-nnn grevidir.

Anayasa Mahkemesinin 17 yesinden 14 yesini Cumhurbakan, 3 ye-sini ise artk 2010 Anayasa deiiklii ile TBAAM seer. Cumhurbakan 4yeyi dorudan, 3er yeyi YK ve Yargtay, 2 yeyi Dantay, 1er yeyi

ise Askeri Yargtay ve Askeri Yksek dare Mahkemesinin gstereceiadaylar arasndan seerken; TBMM 2 yeyi Saytay, 1yeyi se baro bakanlarnn gsterecei adaylar arasndan gizli olarak ve turlu bir oyla-mayla seer.

Js. TBMM Plan ve Bte Komisyonu toplam 40 yeden oluur. Bu yelerin |en a225 tanesi iktidar partisi milletvekillerinden oluur.

js. Devlet Denetleme Kurulu Cumhurbakanlna bal olarak alr ve Cumhurbakamnn istei zerine denetleme yapar. Kendiliinden harekete'geemez.

^ TBMM bilgi edinme ve denetim yollar: Soru, Gensoru, Genel grme, 1Meclis aratrmas ve Meclis soruturmasdr.

I Anayasa Mahkemesinin Yce Divan sfatyla yarglad kiiler unlar

dr:

o Cumhurbakano TBA4M Bakano Bakanlar Kurulu yelerio Yksek Mahkeme bakan ve yeleri ile Savc ve vekilleri

o Saytay yelerio HSYK yelerio Genelkurmay Bakan, KaraDenizHava Kuvvetleri Komutanlar ile Jan-

darma Genel Komutans. TBMM Bakanlk Divan yeleri: TBMM Bakan, TBMM Bakan vekilleri,

TBMM dare amirleri ve TBMM Ktip yelerinden oluur.1982 Anayasasna gre TBMM, ilan edilmi bir olaanst hl sresini

her defasnda en ok 4 aylna uzatabilir.Kanun hkmnde kararnameler, Resm Gazete'de yaymlandklar gn|yrrle girerler, ancak yrrlk tarihi olarak daha sonraki bir tarih de

gsterilebilir.^ Milletvekili olmayp da milletvekili seilme yeterliliine sahip kiiler, ba-bakannn nerisi zerine Cumhurbakannca bakan olarak atanabilir,

Kpss K aynak Arivi - Kpss Dokm an Arivi ~ ^ https://www.facebook.com/KpssKaynakArsivi


33/64

hs.

hs>

Bakanlar Kurulunun kuruluta gvenoyunu alamamas ve bu tarihten son-raki 45 gn iinde yeni bir Bakanlar Kurulunun kurulamamas veya kuruldugu hcilde gvenoyu alamamas halinde Cumhurbakan. TBMM Bakannm grrn alarak TBMM seimlerinin yenilenmesine karara verebilir.Anayasa Mahkemesi Anayasa deiikliklerinin iptali kararn ye saysnn'te iki ounluuyla alabilir.

Yetki genilii sadece illere ve dolaysyla VAL YE verilmitir.

1982 Anayasasnm yrtme ile ilgili bir zellii: Bakanlar Kurulunun ola-anst hl ilan edebilmesi in Cumhurbakannn bakanlnda toplan-masdr.

Olaanst hal kanunun hkmnde kararnamelerin de Resmi Gazetedeyaymlanmas gerekir. Bu kararnameler Cumhurbakannn bakanlndatoplanann Bakanlar Kurulu tarafndan karlr.Devlet Denetleme Kurulunun tm yeleri Cumhurbakannca resen seilir.

ileri Bakanlnn nerisi zerine Bakanlar Kurulunun karan veCumhurbakannn onayyla (Bakanlar Kurulu Kararnamesi) atanr. Kaymak ^ ileri Bakannn teklifi babakann karar ve cumhurbakannn onay(jTisterek kararname) le atanr.Bakan ve Cumhurbakan TBMM dndan da seilebilirken, TBMM Baka-n ve Babakan TBMM ierisinden seilmek zorundadr.Belediyelerin okul ncesi eitim kurumlan ama yetkisi 2007 ylndaAnayasa Mahkemesince Anayasaya aykr bulunup iptal edilmitir.Mahalli idarelerin seilmi organlarnn yeliklerinin dmesine DANITAY|karar verir.

l genel meclisi, ileri Bakamnm bildirisi zerine Dantay kararyla feshedilebilir.l genel meclisi alamaz duruma geldiinde veya alma iin yeterli o-unluu kaybettiinde, alabilir duruma gelinceye veya yeni meclis se-

imi yaplncaya kadar il genel meclisi grevini, l encmeninin memur I

yeleri yrtr.

Bte kanunlar Cumhurbakan tarafndan tekrar grlmek zere

TBMMye geri gnderilemez. Ancak, Anayasa Mahkemesinde iptal davas

alabilir.Anayasa Mahkemesi yelerini Cumhurbakan seer. Ancak, Anayasa |

Mahkemesi Bakann, yeleri, kendi aralarndan seer.HSYK 22+12 yeden oluur: Bakan Adalet Bakandr. Doal ye. Adalet

Bakanl msteardr.Kamu Kurumu Niteliindeki Meslek Kurululannn ynetim organlannn

seimi gizli oyla yaplr. Siyasi partiler aday gsteremez.Dantay Basavcsn 4 yllna Dantay Genel Kurulu seerken, Yargtay I

Cumhuriyet Basavcsn Yargtay Genel Kurulunun gsterecei 5 aday

arasndan ve 4 yllna Cumhurbakan seer.Bakanlar Kurulunun karm olduu KHKlar ister olaan dnemde isterse

olaanst dnemde olsun TBMMnin onayna sunulmak zorundadr.Cumhurbakamnn vatana ihanet suundan dolay Yce Divanda yargla

nabilmesl, birinin teklifi ve ttyc tami


34/64

s.

s.

saysnn en az drtte nn verecei kararla nnnnknclr.Dantay yelerinin drtte biri Cumhurbakan tarafndan geriye kalan'drtte de HSYK tarafndan seilir.Dantayn gr bildirmesi Dantayn birinci dairesi yani idari daire tara-fndan yerine getirilir.YKn kamu tzel kiilii Anayasada verilmemitir. Kendi kurulu kanu-

nunda belirtilmitir.TRT Genel Mdr, Radyo ve Televizyon st Kurulunca (RTK) gste

rilen 3 aday arasndan Bakanlar Kurulu tarafndan atanr.

03.12.2010 tarihinde 6085 sayl yeni Saytay Kanunu kabul edilmi'tir. Bu kanuna gre Saytayn daha nceden denetlemeyip Babakanlk |Yksek Denetleme Kurulunun denetledii kurum ve kurulular (TCDD,TRT, TOK, Milli Piyango daresi, ller Bankas ve KTleri) bundan byle Sa-ytay denetleyecektir.

Avrupa Birlii mktesebatna uyum erevesinde, 03.12.2010 tarihin

de kabul edilen Saytay Kanunu ile Babakanhk Yksek Denetleme |

Kurulu lavedilmi olup Babakanlk Yksek Denetleme Kurumuyla Sa

ytay tek at altna toplanmtr. Meclis adna denetim yapan tek de

netim biriminin Saytay olmas salanmtr.

Bir bakana gerektiinde ancak bakanlardan biri veklet edebilir. Bir bakan en ok bir bakana veklet edebilir.Bykehir belediyeleri kanunla kurulurlar ve kanunla kaldrr.Genelkurmay Bakan Bakanlar Kurulunun teklifi zerine Cumhurbakann-ca atanr.TBMM dndan atanm Bakanlar da, dier bakanlar gibi, grevleri sre-

since yasama dokunulmazlndan yararlanrlar.Bakanlar Kurulu veya bir bakann drlmesinde sadece olumsuz oylar!saylr ve bunlarn mutlak ounlua ulamas aranr.Yeni kurulan Bakanlar Kuruluna TBMMde gvenoyu verilmesi, greve'devam etmesini uygun bulma anlamna gelir. Yoksa Bakanlar Kurulu, Ba-kanlarn Cumhurbakan tarafndan atanmasyla greve balam saylr.Meclis Soruturmas ve Gensoru ancak Bakanlar Kurulu yelerine alabilir.Yaynlandklar gn TBMMVe sunulmayan kanun hkmnde kararnameleribu tarihte yrrlkten kalkar.

Cumhurbakannn Savstav. Yksek Seim Kurulu. Yargtav ve Uyumazlk |Mahkemesine ve seme yetkisi voktur.

TBMM tarafndan meclis soruturmas yoluyla Yce Divana seyk edilen biribakann, bu sevk kararyla birlikte bakanl sona erer. Babakann meclis |

soruturmas yoluyla Yce Divana evki halinde, hkmet istifa etmi sa-ylr.

Yksek Seim Kurulu yeleri, Dantay (3) ve Yargtay (4) Genel Kurullarn-ca seilir.

Bakanlar Kurulu toplantsna katlma bakanlarn siyasi grevlerindendir.

MGK Genel Sel


35/64

Merkezi idare l


36/64

S.

23.

ymlanarak halkoyuna sunmagrevini vermitir.

Hkmetin genel siyasetinin yrtlmesi Bakanlar Kurulunun grevi'dir.

^ Kalknma Bakanl tarafndan hazrlanan kalknma planlar zel kesim iinynlendirici, kamu kesimi iin balayc niteliktedir.Saytay harcamalarn YERNDELN denetleyemez.

Uluslararas antlamalara kars Anayasa Mahkemesinde dava aclamaz.niversiteler kanunla kurulur.Belediye bakannn partisinden istifa etmesi, bakanlktan dme nedeniolamaz.

Yrtme organn yardmc kurulular; Saytay, Dantay ve Milli Gven*lik Kuruludur. Daha nce DPT de yardmc kurulular arasndayken,2011 yalmda lavedilerek Kalknma Bakanlnm merkez birimi hali>ne getirilmiitir.

1924, 1961 ve 1982 Anayasalarnn ortak hkmleri; Yasalarn Anaya-saya aykr olamayaca, Bakanlar Kurulunun hkmetin genel siyasetin-

den birlikte sorumlu olaca, Bakomutanln TBA4Mnin manevi varln-dan ayrlamayaca ve Cumhurbakan tarafndan temsil olunaca, baba-kann milletvekili olma zorunluluu, yasama yetkisinin TBAAMye ait oldu-u ve bu yetkinin devredilemeyeceidir.Tzkler Bakanlar Kurulu tarafndan karlr ve Cumhurbakannn onaynatabidir. Zaten Bakanlar Kurulunun yapm olduu tm ilemler cumhur-bakannn onayna tabidir.

niversite rektrlerini Cumhurbakan; Faklte dekanlarn YK atar.

TBAWI adna Bakomutanl Cumhurbakan temsil eder. Sava hlinde

bu grev Genelkurmay Bakan tarafndan temsil olunur.MIH Gvenlik Kurulu'na Cumhurbakan olmad zaman Babakan bakan-lk eder. Ancak Bakanlar Kurulu, Babakan olmad zaman toplanamaz.TBMM seimleri 4 ylda bir yaplr.

Cumhurbakannn grev sresi 5 yldr. Bir daha seilme imkn vardr.Cumhurbakann HALK SEER.

Diyanet leri Bakan ve Yksek Din Kurulu yeleri, Bakanlar Kurulu kararile atanr.

RTKn 9 yesi vardr ve bu yeleri gizli oyla TBMM seer. RTK yeler

RTK Bakann, kendi aralarndan iki yllna seer.

Valiler; Bykeliler, Daimi Temsilciler, Daimi Delegeler; Merkez Bankas

Bakan, Diyanet leri Bakan ve Yksek Din Kurulu yeleri; Yksek De-

netleme Kurulu Bakan ve yeleri, Bakanlar Kurulu Karar ile atanr.


37/64

Cumhurbakan HSYK Dier

AnayasaMahkemesi

(17)

14UYE

Cumhurbakan 4 kiiyiresen seer.

Cumhurbakamna dier 10 yeyi seerken adaygsterecekler; Yaratav (3).Danstav (2). Askeri Yaratav

3 YE'yi TBMM seer. TBM Mye ye seerken adav Gsterecekler. Savstav (2). BaroBaskanlar (1)

(1). AY M (1). YK (3)

Yargtay

Yalnzca Yargtay GenelKumlunun kendi yeleri

arasndan belirleyecei 5eraday arasndan CumhuriyetBassavcs ve Bassavc

yelerinintamam

VekiliDantay 1/4 ye 3/4 ye

Askeri Yar......O t o

Tamam

Askeri Yksek dare Mah

kemesiTamam

UyumazlkMahkemesi

(12+12)+1Bakan = 13 ye

Uyumazlk Mahkemesi'nin tm yeleri,23.7.2008 tarihli Kanun deiikliinden sonraYargtay (5+5), Dantay (2+2), Askeri Yargtay(3+3) ve Askeri Yksek dare Mahkemesi (2+2)Genel Kumllan'nca kendi bakan ve yeleriarasndan seilerek belirienmektedir.

Bakan, Anayasa Mahkemesinin yelerininarasndan Anayasa Mahkemesince grevlendin-

SaytayBakan ve yelerinin tamam TBMM Genel

Kumlunun gizli oylamasyla seilir.

Yksek Seim Kurulu (7+4)

Yargtay (4 asil + 2 yedek) ve Dantay Genel Kurulunun (3 asil + 2 yedek) kendi yeleriarasndan salt ^unluun gizli oyuyla 6 yl iinaeir,__

HSYK(22+12)

4 (JYE (Hukuku retim yeleri ve avukatlararasndan)

2 Doal Uye:Adalet Bakan + Adalet BakanMstean

Yargtay (3+3), Dantay (2+2), Tf1


38/64

Kpss Kay nak Arivi - Kpss D kma n Arivihttps://www.facebook.com/KpssKaynakArsivi

HSYK

' 22 asil ye

' 12 yedekliye' 4 yl grev

' Tekrar yelik var

HSYKnm

2 Doal ye AB (Bakan) Setikleri

AB Mstear

10y r . yeleri (Hukuku)

*Avukatlar

3 YARGITA Y (3 Yedek)

2 DANITAY (2 Yedek)

1 TRKYE ADALET AKAORMS {] Yedek)

10 ye71 . s nf adli

>31. snf idari

Hkim

Savc

HkimSavc

^ Adl hkim ve 4 Yedeksavclacra

_ dari hkim ve jYedeksavclarca

> Yargtay (+J

Dantay (3/4)

YSK

7 asil

4 yedek

6 yl

4 Yargtay (2 Yedek)

3 Dantay (2 Yedek)

UY. MHK .

13 asil 12 yedek

4 yl

1 Bk. (An. Mhk. yeleri arasndan)

5 Yargtay (5 Yedek)

3 Askeri Yargtay (3 Yedek)

2 Dantay (2 Yedek)

> 2 AYM (2 Yedek)

Uyumazlk Mahkemesi 4 yksek mahkemearasndaki olumlu ve olumsuz grev uyumazl ilehkm u>'umazlklann giderir.

AB Mstear, Bakanvekili deildir. Daire Bakan daseilemez. Katlamad toplantlara, kendisine veklet

eden katlu.Kurul 3 daire halinde alr.

YCEDVAN

CB (1/3 TBMM nerisi 3;4 Kabul)

> TBMM Bakan (2010 An.)

Babakan ve BK yeleri (MecUs Sonturmas ile)

> Yksek Mahkeme Bakan

0ye

HSYK veleri

Ba ^vc lan +Yargu\ CumhuriyclBasavc Vekili

AB Mstear (HSYK yelinden lr)

Saytay Bk. +yeleri

5 Komutan (2010 An.)

OcncI Kunny Balkan Kr K. K.

Deniz K. K.- Hav K.. K. jarxUrma C. K.


39/64

T\^-

ANAYASA

MAHKEMES

17 asil ye

12 yl grev

Tekrar yelik yok

65 ya zorunluemeklilik

>14 CB

> 3 TB MM

Gizli Oy

4 ye

RESEN

st Kademe Yneticileri

Serbest Avukatlar

45 ya

> +20 yl fiili hizmet yapmak

3 ye Y K

1. Sm f Hkim Savclar _

An. Mhk. Raportrleri: 5 yl Raportrlk yapmak

Profesr veya Doent

2si hukuku J45 ya

> 3 ye YARGIT AY

> 2 ye DANITAY

1ye ASKER YARG ITAY

1ye AYM ('AskeriYksek dare Mahkemesi;

2 ye: SAYITAY

> 1 ye: BARO BAKANLARI (Serbest Avukatlar arasndan)

4 1 1(l)tur (2) tur (3) tur

2/3 276 En ok oy

CB'nin

Setikleri

2 aday

2/3

Anayasa deiik lii iptal

Siyasi partilerin kapatlmas + Hazine yardmndan yoksun braklmas

Anayasa Mahkemesi (14 ye)

> Dantay (1/4)

> Askeri Yargtay (+)

AYIM(+)

HSYK (4 ye)

Yargtay Cumhuriyet Basavcs ve

Basavc Vekili [5'er aday arasmdan]


40/64

Tablo 12: ptal Davas (Soyut Norm Denetimi)

ESAS BAKIMINDAN EKL BAKIMINDAN

Hfinetlenebilen Normlar K an m Denetlenebilen Normlara KanunKHKMeclis tz

KHKMeclis tzAnayasa Deiiklii

^Anayasa deiikliine ilikin kanunlarn esas bakmndan denetimiYAPlUMAZ.

""Anayasa deiikliklerinin ekil bakmndan denetimi;Teklif ounluuna, oylama ounluuna ve ivediliklegrlemeyecei artna uyulup uyulmad ile snrldr.^Kanunlarn ve 2011 deaisikliai ile TBMM tznn ekil bakmndan denetimi;

Son oylamada ngrlen ounlukla yaplp yaplmad ile snrldr.^ 2011 deiikliai ile KHKnn sekil bakmndandenetimi:Yetki kanununda ngrlen sre iinde karlp karlmad ile Cumhurbakan ve Bakanlar Kurulu yelerinin imzalarnn bulunup bulunmad hususlarylasnrldr.

Dava ama sresiEsas bakmndan denetime tabi olan tm

normlar iin alacak davalarda sreRGde yaymndan balayarak60 GNDR

Dava ama sresiAnayasa Deiiklii 10

Kanunlar GN

TBMM tz 60KHK GN

Dava amava vetkililerKanun, KHK, tzk iin;> Cumhurbakan

> TBMM ye tam saysn 1/5i> ktidar meclis grubu (ya da koalisyonsa en fazla yeye sahip olan)

> Ana muhalefet partisi meclis grubu

Dava acmava ve W lile r^

Anayasa Deiiklii CumhurbakanKanunlar TBMM ye tam saysnn

1/51

Meclis tz CumhurbakanKHK TBMM ye tam saysnn1/51ktidar partisi meclis grubuAna muhalefet meclis grubu

*ekil bozukluuna dayanan iptal davalar AnayasaMahkemesince ncelikle incelenip karara balanr.


41/64

Anayasa

Mahkemesinin

Anayasava

Uygunluk Denetimi

Soyut Norm Denetimi

[PTAL DAVASI]

Normlar Hususlar Sre Kimler

Anayasa Deiiklii ekil RG de *C B

ekil yaymdan itibarer

10 gn

* 1/5 mv.

^KANUN ------ Esas RGde *C B

KH K ekil yaymndan * 1/5 mv.

Esas itibaren * ktidar " Partisi

>.TBMM tz ekil

^ Esas

60 Ana Meclis

GN Muhalefe Gruplar

Somut Norm Denetimi : Grlen Dava

[DEF / TRAZ YOLU) "Mahkeme

Normun Davada Uygulanmas

ddialann Ciddilii

Anayasa D e i ik li i' ^ SEKL denetimi smrl ekil denetimine tabidir.

Kanunlann ^Sebep

KHK ^ ^ SEKL denetimi smrl ekil denetimine tabidir. Konu

tzk / ESAS Denetiminin Unsurlar Ama

re sen

veya

taraflarn

talebi ile

*HAKM Any. Mahkemesi

5 Ayda Karar

RED

RG

' l '10 YIL gemeden tekrar ayn

nomun iptali iin dava alama?

J

K/JBUL

RG


42/64


Tablo 13: ptal Davas ve tiraz Yolunun Karlatrlmas

PTAL DAVASI

(Soyut Norm Denetimi)

TRAZ YOLU

(Somut Norm Denetimi-Defi yolu)

Esas Bakmndan ekil Bakmndan Esas Bakmndan ^ e k f^ E m w ;a J ^ ^

Soyut norm denetiminin konusu normlar:a)Kanun,b)KHK,c)Meclis tznn,(l)Anayasa deiikleri.a, b ve c iin ekil ve esas bakmndan, d iinsadece ekil bakmndan iptal davas alabilir.

Somut norm denetiminin konusu olan normlar:a) Kanunb) KHK.Rj normlarn sadece esas bakmndan denetimleri iin itiraz yoluna bavurulabilir. ekil bakmndan denetim iin itiraz yoluna bavurulmaz.

Bir normun Anayasaya aykrlnn iddia edilerekAnayasa Mahkemesinde iptal davas almasylagerekletirilen denetimdir.

Herhangi bir norm hakknda deil, grlmekteolan bir davada uygulanacak somut bir normunAnayasaya aykrlk iddiasyla Anayasa Mahke-mesine bavurulmasdr.

Normun uyguland somut bir dava ya da olayyoktur. Normun RGde yaymlanmas ile iptaldavas alabilir.

Sz konusu norm somut bir olayda, davadauygulanmasyla itiraz yoluna bavurulabilir.

Soyut norm denetimi, Anayasada belirtilmiorganlar tarafndan harekete geirilebilir. ptaldavas amaya herkesin hakk yoktur.

Somut norm denetimi, ilgili normun uygulanddavada taraf olan herkes ve mahkeme tarafndanhatta temyiz mercii tarafndan da harekete geirilebilir.

ptal davas ama sresi snrsz deildir. 60 ve10 gn olmak zere sreler sz konusudur.

tiraz yolu, belli bir sre ile snrl olmakszn herzaman iletilebilir.

Anayasa Mahkemesinin iptal davas sonucundaverdii ret kararlar iin somut norm denetiminebavurmada 10 yllk sre engeli bulunmamakta

dr.

Anayasa Mahkemesi iin esasna girerek verdiiret kararlar iin bu kararn RGde yaymlanmasndan sonra 10 yl gemedike ayn kanunhkm iin tekrar bavurulamaz.

* ptal davasnda Anayasaya aykrlk denetimiyalnzca Anayasa Mahkemesi tarafndan yaplabilir.

* ptal davas ile normun iptali istenir.

* Anayasaya aykrlk denetimi genel mahkemeler tarafndan deil, (lkemizde) mnhasranAnayasa Mahkemesi tarafndan yaplabilir.* tiraz yolu ile normun iptali istenir.

* Anayasa Mahkemesi resen yani iptal davasalmadan harekete geemez.

* Anayasa Mahkemesi resen yani kendisine itirazbavurusu yaplmadan harekete geemez. _

r^areti olan kutular, iki denetim yolunun ortak ynleridir.


43/64

Anayasa'nnYksek Seim Kurulu nun kararlan aleyhine baka bir mercie ba-

vurulamaz (Md. 79). Yani kararlan kesindir.Anayasa Mahkemesi nin kararlar kesindir (Md. 153).Cumhurbakan'nn tek bana yapaca ilemler yarg denetimi d-

ndadr (Md. 125).Cumhurbakanl Kararnamesi de Cumhurbakan'nn tek bana

yapt ilemlerden olduuna gre, yarg denetimi dndadr.Milletleraras antlamalar, OHAL, skynetim ve sava halinde -

karlan KHK'lar ile nklp Kanunlan Anayasa Mahkemesi'nin denetimi

dndadr (Md. 90, 148, 174).stisnalar hari parlamento kararlan kural olarak Anayasa Mahke-mesi'nin denetimi dndadr.

Saytay'n kesin hkmleri hakknda ilgililer 15 gn iinde bir ke-reye mahsus karar dzeltme isteminde bulunabilirler. Bu kararlar dolay-syla idari yarg yoluna bavurulamaz (Md. 160).

* Vatandalktan karma ile ilgili karar ve ilemlere kar yarg yoluKAPATILAA/IAZ (Md. 66).


44/64

SS M /W AJCESAJDt::tSJZMJZE EM N E M L M O K ^ ^ ^ R

^ Anayasa Mahkemesinin bakan, Yce Divann da bakamdir.

^ Cumhurbakan Yargtay yelerini deil, Yargtay Genel Kurulunun kendi

yeleri arasndan belirleyecei 5 aday arasndan Yargtay Cumhuriyet Ba-

savcsn ve yine ayn usulle belirlenecek dier bir 5 adayYargtay Cumhuri-

yet Basavc vekilini seer. Cumhurbakan yeleri 4 yllna seer. Sresi

bitenler yeniden seilebilir.

^ Yargtay yelerinin tamamn HSYK seer.

"S. Dantay Basavcsn, Dantay Genel Kurulu seer.

^ Siyasi partilerin mali denetimini Saytay deil. Anayasa Mahkemesi yapar.^ Saytay yelerinin nasl seilecei dorudan Anayasada gsterilmemitir.

Anayasa, Saytay mensuplarnn niteliklerinin, atanmalarnn, dev ve yet-

kilerinin, haklar ve ykmllklerinin ve dier zlk ilerinin. Bakan ve

yelerinin teminatnn kanunla dzenleneceini belirtmekle yetinmitir.

"S. Saytay bakan ve yelerini TBMM seer.

^ Amerikan Yksek Mahkemesi Trk Anayasa yarg modelinden farkldr.

Amerikan modelinde kanunlarn Anayasaya uygunluunun denetimi zel

bir mahkeme tarafndan deil, genel mahkemeler tarafndan yaplr. Avru-pa modelinde ise, zel bir mahkeme tarafndan denetlenir. Trkiye Avrupa

modelini benimsemitir.

^ Anayasa Mahkemesi, Yce Divan sfatyla; HSYK yelerini. Bakanlar Kurulu

yelerini, yarglar.

^ HSYK bir yksek mahkeme deildir, bir mahkeme de deildir. Anayasada

yarg blmnde dzenlenmitir.

^ YSK yelerini Yargtay ve Dantay Genel Kurullar seer. (6 yeyi Yargtay,

5 yeyi Dantay seer)

s. Anayasa Mahkemesi yeleri 12 yllna seilir, yeler iki defa ye seile-

mez ve 65 yan doldurunca emekliye ayrlrlar.

'2S. Anayasa Mahkemesi kendi yeleri arasndan gizli oyla ve ye tam saysnn

salt ounluuyla 4 yl iin 1 Bakan ve 2 bakanvekili seer. Sresi biten-

ler yeniden seilebilir. (1 olan bakanvekili says 2010 Anayasa deiikli-

iyle 2 olmutur.)

"js. Adli ve idari yarg hkim ve savclar da 65 yan dolduruncaya kadar hiz-

met grrler. Askeri hkimlerin ya haddi ise kanunda gsterilir.

^ HSYK 22 asil 12 yedek olmak zere 34 yeden oluur. 22+12 (2010 Ana-yasa deiikliinden nce 7+5 ti)

^ Dier mahkemelerle Anayasa Mahkemesi arasndaki grev uyumazljj^


45/64

rnda Anayasa Mahkemesinin karar esas alnr.Vergi, benzeri mali ykmllkler ve devler hakknda Dantay ile Saytay kararlan arasndaki uyumazlklarda Dantay karar esas alnr,

^ Uyumazlk Mahkemesi adli, idari ve askeri yarg mercileri arasndaki grev ve hkm uvusmazlklarm kesin olarak zer,

^ HSYKnn bakan Adalet Bakandr. Adalet Bakan Mstear ise kuruluntabi yesidir.

^ YSK bakann YSK yeleri seer.

Anayasa Mahkemesi, bakan ve bakan vekillerini kendisi seer.Uyumazlk Mahkemesinin bakanln Anayasa Mahkemesince keneyeleri arasndan grevlendirilen ye yapar.Uyumazlk Mahkemesi yelerinin seimi Anayasada deil. UyumazlkMahkemesi Kanunda yer alr. (Yargtay, Askeri Yargtay, Dantay, AYA/Genel Kurullarnca kendi yeleri arasndan seilir)HSYK yeleri 4 yllna seilir. Sresi biten yeler yeniden seilebilirleryeler 3 daire halinde alr.

Cumhurbakanl Kararnamesi, Anayasa Mahkemesinin denetimine tabdeildir.

"cs. Olaanst hal makamlarnn ilemleri yarg denetimi dndadr ancakyarg denetiminin dnda olmas Anayasa ile deil, kanunla dzenlenmi-tir.

Yksek Seim Kurulunun yargsal grevleri bulunduu halde, yarg bl-mnde deil yasama blmnde dzenlenmitir.

3. Saytay, Anayasada yarg blmnde dzenlenmitir, ancak Saytay biryksek mahkeme deildir.

'js. Bir siyasi partinin kapatlmas istemiyle Anayasa Mahkemesinde davaama yetkisi Yargtay Cumhuriyet Basavcsna aittirYSK kararlarna kar yarg yolu kapaldr. HSYKnn meslekten karmacezasna ilikin olanlar dndaki kararlarna kar yarg mercilerine bavuru-lamaz. YAn terfi ilemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayrma ha-ri her trl iliik kesme kararlarna yarg yolu aktr.

^ Disiplin kararlar yarg denetimi dnda braklamaz.^ Yce Divan kararlarna kar yeniden inceleme bavurusu yaplabilir. Genel

Kurulun yeniden inceleme sonucunda verdii kararlar kesindir.

>3. Mahkemelerde durumalar herkese aktr. Durumalarn bir ksmnn veyatamamnn kapal yaplmasna ancak genel ahlakn veya kamu gvenliininkesin olarakgerekli kld hallerde karar verilebilir. Kklerin yarglanma-snda da kanunla zel hkmler konulur. Bu hkmler, yarglamann aleni-

lii ilkesinin istisnasdr.^ 2010 Anayasa Deiikliiyle Anayasa Mahkemesinin yaps tamamen de-

itirilmitir. Bu yeniliklerinden biri de yedek ve asil ye ayrmna son ve-rilmesidir. Anayasa Mahkemesinin 17 yesi vardr. yeleri Cumhurbaka-n (14 ye) ve TBMM (3 ye) tarafndan seilir.

^ 2010 Anayasa deiiklii ile HSYKnn yaps tamamen deitirilmitir.yeler Cumhurbakan, Yargtay Genel Kurulu, Dantay Genel Kurulu, Tr-kiye Adalet Akademisi, adli ve idari hkim ve savclar tarafndan seilir.


46/64

29.

Uyumazlk Mahkemesinin ve HSYKnm Anayasa Mahkemesine ye sei'minde aday gsterme yetkisi yoktur.Grevini salk bakmndan yerine getiremeyecei kesin olarak anlalan]Anayasa Mahkemesi yesinin, yelii Anayasa Mahkemesi ye tam says-nn salt ounluunun karar ile sona erer.Usulne gre yrrle konulmu milletleraras antlamalarn Anayasaya]

uygunluu Anayasa Mahkemesince denetlenemez.Saytay, merkezi ynetim btesi kapsamndaki kamu idareleri ile sosyaligvenlik kurumlarnn btn gelir ve giderlerini, mallarn TBMM adna delD.tler. Sorumlularn hesap ve ilemlerini kesin hkme balar.Saytay mahalli idarelerin hesap ve ilemlerinin denetler, kesin hkme]balar.

Milletvekilleri grevleriyle ilgili sulardan dolay Yce Divanda yaralan [maz. 2010 Anayasa deiikliinden nce TBMM Bakan Yce Divanda]yarglanmazken, deiiklikle birlikte greviyle ilgili sutan dolay Yce Di-vanda yarglanacaktr.

Anayasa Mahkemesi siyasi parti kapatma ve devlet yardmndan yoksun Ibrakma kararlar ile Anayasa deiikliklerinde iptale verebilmesi iin teiki (2/3) ov okluu (2010 Anayasa deiiklii) arttr. Bunlarn dnda]salt ounlukla karar verir.Tzklerin iptaline ilikin davalara Dantay bakar.Anayasa Mahkemesi, Yce Divan sfatyla grevleriyle ilgili sulardan tr |YSK yelerini. Uyumazlk Mahkemesi yelerini yarglamaz.Yce Divan, grevleriyle ilgili sutan dolay Genel Kurmay Bakann, Hava,Deniz, Kara Kuvvetleri Komutanlarn ve jandarma Genel Komutann yarg!

lar. (2010 Anayasa deiiklii)Anayasa Mahkemesi, bir siyasal partinin tznn veya programnn IAnayasann yasaklad hususlara aykr olmas halinde, o partinin temellikapatlmasna karar verebilir.Dantay yelerinin drtte biri, Askeri Yargtay, AYM yelerinin tamam'Cumhurbakan tarafndan seilir.

Adli ve idari yarg hkim ve savclarna disiplin cezas verme, meslee]kabul etme, grevden uzaklatrma HSYKya aittir.Saytayn sorumlularn hesap ve ilemlerini kesin hkme balayan karar'lanna kar ilgililer, kararn yazl bildirim tarihinden itibaren 15 gn iinde |

bir kereye mahsus olmak zere Saytaya bavurarak karar dzeltmesi is-teminde bulunabilir.

Parlamento kararlar kural olarak Anayasa Mahkemesinin denetimine tabi jdeildir. rnein, Trk Silahl Kuvvetlerinin yabanc bir lkeye gnderil-mesi hakkndaki Meclis karar

Parlamento karar eklinde yaplan ve deitirilen TBMM Tz ekil Ive esas bakmndan Anayasa Mahkemesinin denetimine tabidir. TBMM'nin |eylemli itzk deiiklii niteliindeki bir karan da Anayasa Mahkemesi]denetimine tabidir.Anayasa Mahkemesi ilk kez 1961 Anayasas ile kurulmutur.Ana^asaJVAahtoTTesMj ^e^sejto

23.

S.

23.


47/64

sekretim kurumlan retim yelerinin profesr veya doent unvannkazanm olmas, avukatlarn en az yirmi yl fiilen avukatlk yapm olmas,st kademe yneticilerinin yksekrenim grm ve en az yirmi yl ka-mu hizmetinde fiilen alm, birinci snf hkim ve savclann adaylk dahilen az yirmi yl alm olmas arttr.

^ HSYKnn Bakan doal ye olan Adalet Bakan iken. Bakan Yardmcs,dier doal ye olan Adalet Bakan Mstear deildir.

^ Anayasa Mahkemesi, Yce Divan sfatvla bakt davalar dnda kalanileri dosya zerinden inceler. Ancak gerekli grd hallerde szl ak-lamalarn dinlemek zere ilgilileri ve konu zerinde bilgisi olanlar ara-bilir.

^ Milletvekilliinin istifa, devamszlk ve yelikle badamayan grevi sr-drmekte srar etme nedeniyle yani milletvekilliinin TBMM karar ile d-t durumlarda ilgili milletvekili veya bir baka milletvekili bu karara kar7 gn iinde Anayasa Mahkemesine bavurabilir. Anayasa Mahkemesi ip-tal istemini 15 gn iinde kesin karara balar.

^ Hkimlerin azlolunamayaca, kendileri istemedike 65 yandan nceemekliye ayrlmamalar, bir mahkemenin kaldrlmas sebebiyle aylk de-nek ve teki zlk haklarndan yoksun braklamamalan, kadronun kald-rlmas sebebiyle aylk, denek ve teki zlk haklanndan yoksun braklamamalar hkimlik teminatnn gereidir.

2S HSYK hkimlik teminatnn salanmas iin dzenlenmi bir kurumdur.^ Bir kanunun Anayasay aykr olduunu dnen herkesin Anayasa Mah-

kemesinde iptal davas ama hakk yoktur.^ Bu hak kanunlarn esas bakmndan denetiminde. Cumhurbakanna, ikti-

dar ve ana muhalefet partisi meclis grubuna, TBMM ye tam saysnnbete biri tutarndaki milletvekillerine aittir. ekil bakmndan denetimi ise.Cumhurbakanna ve TBMM ye tam saysnn bete biri tutarndaki mil-

letvekillerine aittir.^ 2010 Anayasa Deiikliiyle ilk kez Anayasa Mahkemesine bireysel bavu-

ru hakk getirilmitir. Herkes. Anayasada gvence altna alnm temel hakve zgrlklerinden. Avrupa insan Haklar Szlemesi kapsamndaki her-hangi birinin kamu gc tarafndan, ihlal edildii iddiasyla Anayasa Mah-kemesine bavurabilir. Bavuruda bulunabilmek iin olaan kanun yollar-

nn tketilmi olmas arttr.^ Yasama dokunulmazlnn kaldrlmas Anayasa Mahkemesinin denetimi-

ne tabi bir parlamento karardr.^ Yarg denetimine tabi olmad halde, Anayasa Mahkemesi itihatlar ile

olaanst dnemlerde karlan KHK'ler yarg denetimine alnmtr.s, TBA/IM ye tam saysnn bete biri tutarndaki milletvekili, bir kanuna kar

Anayasa Mahkemesinde iptal davas alabilir."S. Anayasa deiikliklerinin esas bakmndan denetimleri yaplamaz, sadece

ekil bakmndan denetimleri yaplabilir.

a. Hkimler ve savclar adli deil idari grevleri ynnden Adalet Bakanlnabaldrlar.. Bakanlar Kurulu'nun bir kanun veya kanun hkmnde kararnameye kar^



48/64

Anayasa Mahkemesinde iptal davas ama yetkisi yoktur. .. . ,Seimlerin balamasndan bitimine kadar seimin dzen iinde ynetimi]ve drstlyle ilgili btn ilemleri yapmak ve yaptrmak, seim sresin-ce ve seimden sonra seim konularyla ilgili btn yolsuzluklar, ikyetive itirazlar incelemek ve kesin karara balamak. Cumhurbakanl seimitutanaklarn kabul etmek, TBMM yelerinin seim tutanaklarn kabul et-

mek YSKnn grevidir.

Somut norm denetimi, bir davaya bakmakta olan mahkeme tarafndan jiletilebilen Anayasa Mahkemesine bavuru yntemidir. Grlmekte olanjdavann taraflar Anayasay


49/64

i. Anayasa deiikliine ilikin kanunlar hakknda Anayasa Mahkemesindeiptal davas ama sresi Resm Gazetede yaymlanmasndan itibaren 10gndr.

^ Anayasa Mahkemesi, bir mahkemeden bir kanun hkmne kar geleniptal istemini iin esasna girerek reddederse: ret kararnn Resmi Gaze-tede yaymlanmasndan balayarak 10 yl gemeden ayn kanun hkmnbir mahkeme iptal istemiyle Anayasa Mahkemesine gnderemez.

^ Anayasa yargsnda 10 yl yasa olarak bilinen bu yasan balamas iinAnayasa Mahkemesinin ret kararn iin esasna girerek vermi olmas ge-rekir.

^ Anayasa Mahkemesince verilen tm kararlar kesindir, bunlar aleyhine ba-ka bir makam veya mercie bavurulamaz. Verilen iptal kararlar ,^erekeleriyazlmadan aklanamaz.

js. Anayasa Mahkemesi, seim konularyla ilgili ikyet ve itirazlar inceleyipkarara balarken Yksek Seim Kurulunu bir davaya bakan mahkeme ola-rak grmedii iin onun uygulad kanun hkmn iptal istemiyle kendi-

sine gnderemeyecei grndedir.'23. Bir davada uygulanan kanun veya kanun hkmnde kararname hkmnn

Anayasaya aykr olduunu davann taraflanndan birinin ileri srmesi, an-cak dava mahkemesinin bu aykrlk iddiasn ciddi bulmamas durumundaAnayasaya aykrlk iddiasnda bulunan, bu ara kararna kar o an bir eyyapamaz. Esas hkmn verilmesini bekler ve sorunu esas hkmle birlikte

temyiz merciine gtrr.23. TBMM tznn bir hkmnn Anayasaya ekil bakmndar aykr

olduu gerekesiyle Anayasa Mahkemesine bavurabilme sresi. tzk

hkmnn Resmi Gazetede yaymlanmasndan itibaren 60 gndr.^ Cumhurbakannn tek bana yapaca ilemlerin yarg denetimi dnda

braklm olmas yasama ksntsdr.^ Bir kanunun ekil asndan Anayasaya aykn olduu in iptali, o kanunu

bakmakta olduu bir davada uygulayan mahkeme tarafndan stenemez.^ Anayasa Mahkemeslnin gerekletirdii anayasaya uygunluk denetiminde

Anayasay^ uygunluunu denetledii kanunun yrrln durdurmas

Anayasada dzenlenmemitir.^ Olaanst hal veya skynetim srasnda karlabllen kanun hkmnde

kararnamelerde sadece skynetim veya olaanst hal ilan edilmi bl-geye ynelik dzenleme getirebilmesi 1982 Anayasasnda aka ng-rlmedii halde, Anayasa Mahkemesinin itihatlaryla bulunmas gereken

bir kouldur'23. 1982 Anayasasnda aka ngrlmedii halde Anayasa Mahkemesinin

yerleik itihadna gre, kanun hkmnde kararnameler iin kanun hk-mnde kararnamenin ivedi ve zorunlu olmayan bir durumu dzenlemesi

Anayasaya aykrlk nedeni olarak grlmektedir.^ Anayasa Mahkemesi, itiraz (defi) yoluyla nne gelen bir Anayasaya ayk

nhk iddiasnda, kanunun uyguland davaya bakan mahkemenin yetkiliolup olmadn ilk incelemede denetler.ptal davas at^anlarn bu davay sresi iinde ap amadklar, dava ama


50/64

yetkilerinin bulunup bulunmad, iptal ilemi itiraz yoluyla gelmise, aynkuraln iptalinin daha nce bir baka itiraz yoluyla gelen iptal isteminde reddedilip reddedilmedii ve reddedilmise, 10 yl geip gemedii, iptalisteminde bulunan mahkemenin, davaya bakan mahkeme olup olmadAnayasa Mahkemesinin ilk inceleme evresinde deerlendirilir

^ Kanunlarn ekil asndan de netim i, son oylam ada ngrlen ounluklayaplp yaplmadyla snrldr.

^ Anayasa M ahk em esinin iptal kararlan geriye yrm ez.^ Cum hurba kannn Dantay yelerinin d rtte birini atarken Yargtay yele

rini atama yetkisi yoktur. Cumhurbakan, sadece, Yargtay Genel Kurulunun kendi yeleri arasndan seerek gsterecei 5 aday arasndan Yargtay Cumhuriyet Ba Savcsn ve ayn usulle gsterilecek dier bir 5 aday arasndansa Ba Savc Vekilini atayabilir. Yargtay yelerini HSYK atar.

Js. 1 9 8 2 Ana yasasnda Savstav ve Yksek Seim Kurulu yksek m ah ke m eolarak saylmamtr. Anayasaya gre yksek mahkemeler unlardr:

o Anayasa Mahkem esio Uyumazl k Mahkemesio Dantay o Yargtay o Askeri Yargtayo Askeri Yksek dare Mahkemesi

Skynetimde skynetim komutannn ald kararlar. Cumhurbakannn tek bana ald kararlar, memurlara verilen uyarma ve knama cezalar ve askeri personele verilen disiplin cezalan YARGI DENETM DIINDADIR. BU NA YASAMA KISINTISI D ENR.

^ Anayasa Mahkemesinin Yce Divan sfatyla yarglad kiiler unlar>

dr:

o Cumhurbakano Bakanlar Kurulu yeleri

o TB M M Bakano Yksek Mahkeme bakan ve yeleri ile Savc ve vekillerio Saytay yelerio HSYK yelerio Genel Kurmay Bakano Hava, Kara, Deniz Kuvvetleri Komutanlar ve Jandarma Genel Komutan


51/64

ANAYASANIN DETRLMES

TEKLF ^M edis ye tamsaysnn 1 /3 'i(En az 184 milletvekilinin imzas)

GRME Genel Kurulda iki Defa

KABUL Gizli oy. Nitelikli ounluk (3/5)

(330) 3 / 5 ^ Nitelikli ounluk ^2 /3 (3 6 7 ) Nitelikli ounluk > 2/3 (367 )

(330) 3 / 5 5 Nitelikli ounluk 5 2/3(367)

CUMHURBAKANIHalk Oylamas (ZORUNLU)

Nitelikli ounluk ^ 2/3(36 7)

CUMHURBAKANI Halk oylamas (HTYAR)ONAY

> Bakanlar Kurulu, Anayasa deiiklik teklifi VEREM EZ.> Anayasa deiiklik kanunu GZL oyla oylanr (1987 Anayasa dei

iklii).> Halkoylamasyla, Anayasa deiiklik kanununun yrrle girmesi

iin, halkoylamasnda kullanlan geerli oylann yandan fazlasnnkabul oyu olmas gerekir.


52/64

Tablol5: Olaan Kanunlarla Anayasa Deiikliine likin KanunlannKarlatrlmas

Kanunlar

Anayasa Deiikliine DairKanunlar

Kanun teklif etmeye milletvekilleri ve BakanlarKurulu yetkilidir.

Anayasa deiiklii teklif etmeye yalnzca milletvekil-leri yetkilidir.

Yani Bakanlar Kurulu kanun tasars verebilir. Bakanlar Kurulu Anayasa deiiklik tasars veremez.

En az 1 milletvekili yazyla kanun teklifindebulunabilir.

En az 184 milletvekili yazyla anayasa deiiklikteklifinde bulunabilir.

Kanunlar kural olarak bir kez grlr. (HattaYetki Kanunlar ve bunlara dayanan KHKlariin ivedilikle ve ncelikle grlme anayasalzorunluluktur.)

Anayasa deiiklik teklifleri Genel Kurulda iki defagrlr. vedilikle grlemezler.

Kanunlarn kabul edilme yeter says, 139danaz olmamak artyla, toolantva katlanlarn salt

oounluudur.

Anayasa deiiklii kabul ueter savsi meclis ve tamsaysnn, en az 3/5 coqunlunun (330 milletvekilinin)

gizli oyuyla mmkndr.

Bte Kanunu hari kanunlar Cumhurbakannca Meclise qeri qonderilebilir. Geri anderilen kanunun tekrar kabul edilmesi iin nitelikli

Anayasa deiiklii Cumhurbakannca geri gnderi-lebilir. Nitelikli bir ounlukla kabul edilebilen Anaya-sa deiiklik kanunlar geri gnderildiinde ise ilkkabul ediliinden daha nitelikli bir ounluk aranmaz. Yani kuvvetli srar gerekli deildir. yle ki330366 oyla kabul edilmise geri gnderildiinde,te iki (367) oyla kabul edilmeyebilir. Eer ilk kabuledildiinde 367 oy veya daha fazla oyla kabul edil-mise, geri gnderildiinde bu saydan daha fazla oyaranmaz.

coounluk aranmaz. lk kabul edildii savvlahatta 139dan az olmamak artyla ilk kabuledildii saydan daha az bir sayyla bile kabuledilebilir. (Ancak genel ve zel af kanunu gerignderildiinde yine ilk kabul says olan betele kabul edilir.)

Cumhurbakannn kanunlar iin mutlakvetosu ya da gletirici vetosu sz konusudeildir. Ancak geciktirici vetosu vardr.

Cumhurbakannn Anayasa deiiklikleri iin mutlakvetosu sz konusu deildir ancak, geciktirici vetosusz konusudur.

Kanunlar halkoyuna sunulmaz. Anayasa deiiklik kanunlar halkoyuna sunulabilir.Zorunlu olarak (1987 yenilii) veya ihtiyari (1982yenilii) olarak sunulduu haller vardr.

Cumhurbakan yaymlanmasn ksmen veyatamamen uygun bulmadnda kanunun t-mn Meclise geri gnderir. Yaymlanmasn

uygun bulduu maddeleri yaymlayamaz.

Cumhurbakan Anayasa deiikliklerini ihtiyariolarak halkoyuna sunduounda; deitirilen maHHpP

rin hepsini veya gerekli grd maddeleri halkoyuna

sunabilir. Yani halkoyuna sunmad deiikler ResmiGazetede yaymlanarak yrrle girer.

Kanunlarn hem ekil hem esas bakmndandenetimi yaplabilir. ekil bakmndan dene-timleri son oylamann nqrlen ounlukla

Anayasa deiikliklerinin sadece sekil bakmndandenetimleri yaplabilir. ekil bakmndan denetimleriteklif, oylama coounluau ve ivedilikle Grlemeye-

yaplp yaplmad ile imdidir. cei artna uyulup uyulmad ile snriidr.

Anayasa Mahkemesi kanunlarn iptaline zelbir ounlukla karar vermez. Yani salt oun-lukla karar verir.

Anayasa Mahkemesinin, Anayasa deiikliindeiptale karar verebilmesi iin bete oy okluuarttr.



53/64

:

BALANGI

BRNC KISIM

GENEL ESASLAR

MADDE 1; Devletin ekli

MADDE 2: Cumhuriyetin Nitelikleri

MADDE 3: Devletin Btnl, Resm Dili Bayra, Mill Mar ve BakentiMADDE 4: Deitirilmeyecek Hkmler

MADDE 5: Devletin Temel Ama ve GrevleriMADDE 6: Egemenlik

MADDE 7: Yasama Yetkisi

MADDE 8: Yrtme Yetkisi ve GreviMADDE 9: Yarg Yetkisi

MADDE 10: Kanun nnde Eitlik

MADDE

2014 kpss anayasa notları

Documents