20110923 utrecht
TRANSCRIPT
Faciliteren van Transitienaar duurzame energie
Utrecht 23 september
www.twitter.com/janrotmans
ontstaat nieuwe economie
rondom duurzaamheid
Overgangsperiode
wij bevinden ons op kantelpunt in de samenlevingfinanciële zekerheid, sociale zekerheid, zorg, energie, economie
de crises markeren die overgangssituatie
chaos, turbulentie, onzekerheid
tal van initiatieven die alle kanten opgaan
crises zijn kans om dingen écht anders te doen
25 jaar
DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase25 jaar
Transitie naar duurzame samenleving
Wijdverspreide toepassing van het nieuwe paradigma
Decentrale Energieopwekking
Kante
lpunt
Strijd tussen het oude en nieuwe paradigma
Centrale Energieopwekking
Tijd
Opbo
uw va
n duu
rzame
same
nlevin
gl
We zitten hier
Consolidatie
Paradigma Wisseling
oude wereldbeeld nieuwe wereldbeeld
exploitatiemodel co-operatiemodel
economisch rendement maatschap. rendement
lineaire processen kringlopen
waarde ontlenen waarde creëren
zelfredzaam samenredzaam
Voorontwikkeling
Stabilisatie
2050
Duurzame energievoorziening
Acceleratie
Take-off
Start ‘energietransitie’(proces)
1980 2001 2010
Huidige situatie
tijd
Multi-fase analyse energietransitie
Energietransitie
fossiele energie lock-in
kolencentrales, gascentrales, CO2-hub, gasrotonde, CCS
energieoverschot: 120% 40% export = 80%
70% van die fossiele energie gaat naar industrie en verkeer
30% huishoudens
1 kolencentrale = 1.5 miljoen auto’s [CO2]400.000 kg fijnstof3 miljoen zonnepanelen
Energietransitie
duurzame energie
3.8% energie duurzaam opgewekt [nr. 25 in Europa]
wind, zon, (aard)warmte, biomassa (2de generatie)
wind en zon breken op grote schaal door qua prijs
hebben geen subsidie meer nodig
explosie van burgerinitiatieven
ontluikende revolutie
Energietransitie
tot 2020
confrontatie tussen centraal en decentraal
oplopende spanningen tussen regime en niche
daarna zal duurzaam decentraal definitief doorbreken
kolen- en gascentrales zullen worden gesloten
tempo heeft consument in de hand
www.ikspringover.nl
Machtsstrijd
grote energiebedrijven hebben geen belang bij
burgers als energieproducenten en proberen
dat dus te verhinderen en tegen te werken
ook overheid werkt niet echt mee, want dit
kost de overheid in eerste instantie geld
drijvende krachten:
globalisering & glocalisering
ontstaat mondiale economie rondom schone energieduurzame energie: wind, zon, biomassa, warmte
snelst groeiende industrie ter wereld
2010: 250 miljard dollar (30% groei t.o.v. 2009)
China 55 miljard Duitsland 42 miljardAmerika 35 miljardItalië 17 miljard
Nederland 1.5 miljard miljard
Globalisering
Mondiale economische machtsstrijd
Obama
“ Het land dat de duurzame energie-economie
domineert zal het land zijn dat de wereldeconomie
domineert en Amerika moet dat land zijn ”
Nieuwe, duurzame economie
huidige omzet van duurzaamheids sector is 1400 miljard dollar
omzet verdubbelt de komende 10 jaar, levert ca. 100miljoen ‘groene’ banen op: duurzame energie, chemieafvalverwerking, waterhuishouding, landbouw, diensten
duurzame energie: 20 miljoen nieuwe banenduurzame biomassa: 15 miljoen nieuwe banenduurzame bouw: 10 miljoen nieuwe banen
Economisch Rendement
rendement investering in duurzame energie5-10 keer hoger dan in fossiele energie
werkgelegenheid: kolencentrale 300 fte blijvendkosten ca. 2 miljard 3.000 fte tijdelijk
werkgelegenheid: kerncentrale 150 fte blijvendkosten ca. 5 miljard 2.500 fte tijdelijk
werkgelegenheid: windenergie 4-6.000 fte blijvend
sectorenelectrisch vervoer
duurzaam bouwenklimaatadaptief ontwikkelen
duurzame energiegroene chemische industrie
zilte landbouwduurzame diensten
duurzame kennis
Duurzame economische sectoren
dakdokter
gevelbewerker
mobiliteitsmakelaar
zilte landbouwer
dijkdekker
Nieuwe duurzame beroepen
wereldwijde hang naar lokale worteling
kringlopen voor energie, voeding, water
gemeenschappen
Glocalisering
decentraal duurzaam wordt dé trend
gemeenschappen gaan energie opwekken / beherenenergie maar ook voeding, water, afval, zorg
bedrijven, organisaties, burgers, wijken, buurten, straten
ca. 400 plannen voor lokale energiecoöperaties
provincies, gemeenten, energiebedrijven, burgers
combinatie van zon/wind/warmte en smart grid
Decentraal Duurzaam
Texelenergie: lokaal energiebedrijf opgezet door mensen Texellevert duurzame stroom / gas aan particulieren en bedrijvencoöperatie met burgers zowel klant als aandeelhouder
Thermo Bello: energiebedrijf van wijk Eva-Lanxmeerstadsverwarming (van Vitens) via gemeente bv met bewoners als eigenaars: klant en aandeelhouder
DEO: faciliteren van duurzame energiewegnemen van bestuurlijke, juridische, procesmatige knelpuntenvergemakkelijken van financiering van duurzame projecten
Voorbeelden
wet- en regelgevingEuropees aanbesteden?ontbrekende vergunningenzelflevering / saldering
financieringenergiebedrijf krijgt geen bankleningSDE-subsidie ontoereikend
ondernemerschapontbreekt vaak aan ondernemerschapvraagt om nieuwe businessmodellen
governanceonduidelijkheid lokaal netbeheerweerstand van netbeheerdersrijksoverheid werkt niet echt mee
Barrières / Knelpunten
vereniging decentrale duurzame energie Nederland
wil transitie naar decentrale energie versnellen
gaat kwaliteitsborgingssysteem opstellen
wil gaan faciliteren en bemiddelen
www.e-decentraal.com
E-centraal
Prosumenten
ca 2 miljoen mensen propageert duurzame leefstijl
groep mist een concreet handelingsperspectief
omzet duurzame producten groeit heel snel
biologische voeding, groene stroom, hybride auto’s
zonneboilers, wasmachines, duurzame aandelen
groep ‘prosumenten’ wil bediend worden
Huishoudens
in 2025 wekt 1 op de 4 huishoudens zijn
eigen energie op duurzame wijze op
energietransitie zit in overgangsfase
daarbij past geen regisserende maar faciliterende overheid
faciliteren betekent dan:
- belemmeringen wegnemen
- netwerkvorming stimuleren
- slimme financiële arrangementen
verbinden, makelen, schakelen en stimuleren
Faciliterende Overheid
Casus
Rotterdam Stadshavens
Stadshavens Rotterdam
= 1600 ha van Rotterdam in transitie
= lange termijn opgave [25-30 jaar]
= proeftuin voor vernieuwing van stad en haven
= lange termijn visie [2030]
= uitvoeringsprogramma 2010-2020
= 12 business cases
samenwerking Havenbedrijf en Gemeente
Procesaanpak Stadshavensorganisch ontwikkelingstraject
zoek- en leerproces met koplopers uit samenleving
lange termijn duurzaamheidsvisie als kompas
uitvoering stap-voor-stap met ruimte voor aanpassingen
start met voorbeeldprojecten die visie ondersteunen
Merwehaven / Vierhaven als start experiment
Transitie aanpak Stadhavens
• transitie van regulier plan naar duurzaam plan
• duurzaamheids standaard
• maatschappelijke partijen sturen mee
• focus op koplopers
• iconen zoals drijvend paviljoen en clean tech delta
Duurzaamheids Standaard Stadshavens
balans
balans tussen strikte, begrenzende spelregels
en flexibele, stimulerende spelregels
Duurzaamheids Standaard Stadshavens
top 12
1. energieneutraal bouwen
2. klimaatbestendig bouwen
3. ontwikkelen op water
4. hergebruik bestaand materiaal/ producten
5. zo weinig mogelijk vervuiling genereren
6. groen is drager van ontwikkeling
Duurzaamheids Standaard Stadshavens
top 12
7. diversiteit als uitgangspunt
8. menselijke maat als uitgangspunt
9. vanuit cultuurhistorisch perspectief
10. duurzame exploitatie en beheer van vastgoed
11. wijk/buurt economie is belangrijke pijler
12. kennis over duurzaamheid economische motor
Uitvoeringscyclus
business Planbusiness Cases
gebiedsontwikkelingsplanintegraal Uitvoeringsplan
duurzaamheids Iconen
leer ervaringenopschaling
Sturing: Organisch Ontwikkelen
ruimte bieden– faciliteren en stimuleren van eigen initiatief– belemmeringen wegnemen, netwerken bevorderen – mentale ruimte, juridische ruimte, financiële ruimte
richting geven– investeren in en realiseren van collectieve voorzieningen – afstemmen van ontwikkelingen in meer samenhang – herformulering van leidende principes voor gebied
Co-Creatie
ontwikkelen met marktpartijen
innovatieruimte [regelluwe zone]
binnen duurzaamheids kaders
stap voor stap gebied duurzaam ontwikkelen
Casus
Verduurzaming Woningvoorraad
Doorbraakplan
gebouwde omgeving energieneutraal in 2026
alle bestaande woningen, kantoren, scholen energieneutraal
inspiratie
transitie van kolen naar gas van 1955 tot 1965vrijwel gehele Nederlandse woningvoorraad
werd voorzien van gasaansluiting voor ruimteverwarming en koken
Urgentie
over 20 jaar is elk huis met een gasaansluiting
een groot risico voor een woningcorporatie
Gebouwde omgevingenergieneutraal door:
1. gebouwschil zo energiezuinig mogelijkgoed isoleren en zuinige installaties
2. duurzame energie opwekkenzonne-PV, zonneboilers, wind, omgevingswarmte
3. oppervlakte ontwikkelingenergie, water, fijn stof/NOx
Stichting Urgenda
Kosten / Batentotale kosten tot 2020
140 miljard Euro [73 miljard energiebesparing][67 miljard duurzame energie]
totale baten tot 2020
terugverdientijd, vermeden CO2-uitstootwerkgelegenheid (40.-50.000 banen per jaar)waardestijging vastgoed
> 140 miljard
Kosten / Baten
• investering voor woningbezitter: 20.000 Euroterugverdientijd is 10 jaar 6 jaar bij WOZ-waarde korting
• investering voor woningcorporaties: 15.000 Euroterugverdientijd is 12 jaar < 10 jaar bij WOZ- korting
• eigenaars van bedrijfspanden:terugverdientijd is 10 jaar 6 jaar bij 1/3 overheidssteun
• energiebedrijven:terugverdientijd is 10 jaar bij 3000 Euro per MW windenergie
Verduurzaming = Waardencreatie
het verduurzamen van de woningvoorraad is gunstig voor:
- economie [werkgelegenheid]
- bouwsector
- waarde van vastgoed
- milieu
- samenleving
- burgers en woningcorporaties
Dus……
technisch kan het in 15 jaar
financieel is het haalbaar
maatschappelijk is het voordelig
hoe krijgen we het georganiseerd?
Transitie Aanpak
• beginnen met koplopergemeentes
• slimme strategie van verleiding, beloning, verplichting en voorlichting
• bepalende partijen mobiliseren: gemeentes, corporaties, energiebedrijven, investeerders
• drie sporen: energiebesparing, duurzame energie enoppervlakte ontwikkeling
• in elke gemeente coalitie met investeerder
Pilots
met koplopers starten in 10 gemeenten
[corporaties, energiebedrijven, gemeenten, investeerder]
wie meedoet wordt beloond
daarna landelijk opschalen vanaf 2015
Rol van Overheid
faciliteren
1. stel kaders voor duurzame ontwikkeling
2. juridische belemmeringen wegnemen
3. netwerkvorming stimuleren
4. slimme financiële constructies ontwikkelen
Faciliterende Overheid
agenderen
stimuleren
verbinden
schakelen
organisch ontwikkelen
Conclusies
transitie naar duurzame energie in Nederland verloopt traag
spanningen tussen bestaande belangen en nieuwe belangen
opmars duurzame decentrale energie is onstuitbaar
oplossing ligt in de gebouwde omgeving
vraagt om dienend leiderschap (voor bedrijven & consumenten)
faciliterende overheid