(2011 - 2015) - tarimorman.gov.tr · 2014. 2. 14. · İkinci mastır plan yenilenmesi toplantısı...

TARIMSAL ARAŞTIRMA MASTER PLANI

(2011 - 2015)

T.C.GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI

TARIMSAL ARAŞTIRMALAR VE POLİTİKALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

GİRİŞ ........................................................................................................................................ 9

1. ÖNCELİK BELİRLEME YÖNTEMİ ...................................................................................... 10

1.1. Yöntemin Amacı ........................................................................................................... 10

1.2. Araştırma Öncelikleri Çerçevesi ................................................................................... 10

1.3. Çalışma Grubu Öncesi Hazırlık .................................................................................... 11

1. Araştırma Fırsat Alanları ............................................................................................ 11

2. Veri Değerlendirme Raporları .................................................................................... 12

3. Araştırma Matriksleri ................................................................................................. 12

1.4. Çalışma Grubu ............................................................................................................. 13

1. Çalışma Grubu İş Akış Planı ...................................................................................... 13

2. Çalışma Grubu Sonrası Tamamlayıcı Çalışmalar ...................................................... 13

2.2006–2010 DÖNEMİ MASTIR PLAN FAALİYETLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ ............ 14

2.1. Büyükbaş Hayvancılık .................................................................................................. 14

2.2. Toprak ve Su kaynakları .............................................................................................. 18

2.3. Gıda ............................................................................................................................. 24

2.4. Meyve-Bağ ................................................................................................................... 28

2.5. Endüstri Bitkileri ........................................................................................................... 36

2.6. Doğal Kaynaklar ve Çevre ........................................................................................... 41

2.7. Tahıllar .......................................................................................................................... 46

2.8. Küçükbaş Hayvancılık .................................................................................................. 55

2.9. Su Ürünleri ................................................................................................................... 59

2.10. Sebzeler ve Süs Bitkileri ............................................................................................ 65

2.11. Çayır Mera ve Yem Bitkileri ........................................................................................ 72

2.12. Yemeklik Dane Baklagiller .......................................................................................... 74

2.13. Kanatlı ve Küçük Evcil Hayvancılık ............................................................................ 78

2.14. Veteriner İlaçları ve Hayvan Aşıları ............................................................................ 81

2.15. Sert Kabuklu Meyveler ............................................................................................... 82

3.PROGRAM ÖNCELİKLERİ VE ARAŞTIRMA STRATEJİLERİ (2011-2015) ....................... 85

3.1.Biyoçeşitlilik ve Genetik Kaynaklar ........................................................................... 89

1. Bitki Genetik Kaynakları ............................................................................................. 89

2. Hayvan Genetik Kaynakları ....................................................................................... 92

3. Su Ürünleri Genetik Kaynakları ................................................................................. 94

4. Biyogüvenlik ve Biyoteknoloji ..................................................................................... 96

5. Genetik Kaynaklar Veri Tabanı Oluşturulması ........................................................... 97

6. Mikrobiyal Genetik Kaynaklar ve Mikro Flora ............................................................ 99

3.2.Büyükbaş Hayvancılık ............................................................................................... 101

1. Islah ve Yetiştirme ...................................................................................................... 101

2. Hayvan Sağlığı ve Refahı .......................................................................................... 103

3. Hayvan Besleme ........................................................................................................ 104

4. Sosyo-ekonomik Araştırmalar .................................................................................... 106

5. Organik Yetiştiricilik .................................................................................................... 107

3.3.Çayı-Mera ve Yem Bitkileri ........................................................................................ 108

1. Yem Bitkileri .............................................................................................................. 108

2. Çayır –Mera ............................................................................................................... 110

3. Çayır-Mera ve Yem Bitkilerinde Mekanizasyon, Bilgi ve İletişim ................................ 112 Teknolojilerinin Uygulanması

4. Çayır-Mera ve Yem Bitkilerinde Sosyo - Ekonomik Çalışmalar ................................. 114

5. Çayır-Mera ve Yem Bitkilerinin Entegre Mücadele Yönetimi .................................... 115

6. Yem Bitkilerinde Organik Tarım ................................................................................. 117

3.4. Endüstri Bitkileri ....................................................................................................... 118

1. Yağlı Tohumlu Bitkiler ................................................................................................. 118

2. Pamuk ....................................................................................................................... 121

3. Endüstri Bitkilerinde Entegre Mücadele Yönetimi ...................................................... 124

4. Patates ..................................................................................................................... 126

5. Endüstri Bitkilerinde Mekanizasyon ve Bilişim Teknolojilerinin Kullanılması ............. 128

6. Tıbbi Aromatik Bitkiler ................................................................................................ 131

7. Diğer Endüstri Bitkileri ............................................................................................... 133

8. Endüstri Bitkilerinde Organik Tarım ........................................................................... 135

9. Endüstri Bitkilerinde Sosyo-Ekonomik Araştırmalar ................................................... 137

10. Yenilenebilir Tarımsal Kaynaklardan Biyoyakıt ve Endüstriyel ................................. 139 Ürünlerin Elde Edilmesi

3.5. Gıda ve Yem ............................................................................................................... 142

1. Gıda -Yem Güvenilirliği ve Kalitesi ............................................................................. 142

2. Geleneksel Türk Gıdaları ........................................................................................... 144

3. Gıda ve Yem Üretiminde Modern Tekniklerin Kullanılması ve Ürün Geliştirme ......... 145

4. Gıda ve Yem Analizlerinde Yeni Yöntemlerin Uygulanması ....................................... 146

5. Gıda-Yem Muhafaza ve Ambalajlama Tekniklerinin Geliştirilmesi ............................. 147

6. Gıda Sanayii Artık ve Atıklarının Değerlendirilmesi ................................................... 148

3.6.Kanatlı ve Küçük Evcil Hayvancılık .......................................................................... 149


2. Hayvan Besleme ........................................................................................................ 152


4. Sosyo-ekonomik Araştırmalar .................................................................................... 154


3.7.Küçükbaş Hayvancılık ................................................................................................ 156



3. Sosyo-Ekonomik Araştırmalar ................................................................................... 160

4. Hayvan Besleme ........................................................................................................ 161


3.8. Meyve-Bağ .................................................................................................................. 163

1. Sert Çekirdekli Meyveler ............................................................................................ 164

2. Turunçgiller ................................................................................................................ 166

3. Yumuşak Çekirdekli Meyveler .................................................................................... 167

4. Bağcılık ...................................................................................................................... 169

5. Meyve Bahçeleri ve Bağlarda Entegre Mücadele Yönetimi ....................................... 170

6. Zeytin ......................................................................................................................... 171

7. İncir ............................................................................................................................ 173

8. Organik Meyve-Bağ Araştırmaları .............................................................................. 174

9. Subtropik Meyveler .................................................................................................... 176

10. Üzümsü Meyveler .................................................................................................... 177

11. Meyve-Bağ Sektöründe Sosyo-Ekonomik Araştırmalar ........................................... 178

3.9. Sebzeler ve Süs Bitkileri ............................................................................................ 180

1. Örtü Altı Sebze Yetiştiriciliği ....................................................................................... 180

2. Patlıcangiller .............................................................................................................. 181

3. Sebze ve Süs Bitkilerinde Entegre Mücadele Yönetimi ............................................. 183

4. Kabakgiller ................................................................................................................. 184

5. Baklagiller .................................................................................................................. 185

6. Organik Sebze Araştırmaları ...................................................................................... 186

7. Kök ve Yumrulu Sebzeler .......................................................................................... 187

8. Kesme Çiçekler, İç ve Dış Mekân Süs Bitkileri .......................................................... 188

9. Doğal Süs Bitkileri ...................................................................................................... 189

10. Diğer Sebzeler ......................................................................................................... 190

11. Mantar Yetiştiriciliği .................................................................................................. 191

12. Sebzeler ve Süs Bitkilerinde Sosyo-Ekonomik Araştırmalar .................................... 192

3.10.Sert Kabuklu Meyveler .............................................................................................. 193

1. Antepfıstığı ................................................................................................................. 194

2. Diğer Sert Kabuklu Meyveler (Ceviz, Badem ve Kestane) ........................................ 196

3. Fındık ......................................................................................................................... 198

4. Sert Kabuklu Meyvelerde Entegre Mücadele Yönetimi ............................................. 200

5. Organik Sert Kabuklu Meyveler Araştırmaları ............................................................ 201

6. Sert Kabuklu Meyvelerde Sosyo-Ekonomik Araştırmalar .......................................... 203

3.11. Su Ürünleri Araştırma ............................................................................................. 204

1. Su Ürünleri Islah ve Yetiştiriciliği ................................................................................ 204

2. Balıkçılık Yönetimi ve Teknolojisi ............................................................................... 206

3. Su Ürünleri Sağlığı ..................................................................................................... 207

4. İşleme, Muhafaza ve Pazarlama .............................................................................. 209

5. Su Ürünleri Sektöründe Sosyo-Ekonomik Araştırmalar ............................................. 211

3.12.Tahıllar ....................................................................................................................... 212

1. Ekmeklik Buğday ...................................................................................................... 212

2. Makarnalık Buğday .................................................................................................... 215

3. Mısır .......................................................................................................................... 217

4. Çeltik ......................................................................................................................... 220

5. Arpa .......................................................................................................................... 222

6. Tahıllarda Entegre Mücadele Yönetimi ...................................................................... 224

7. Tahıllarda Tarımsal Mekanizasyon, Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Kullanılması ...... 226

8. Tahıllarda Sosyo - Ekonomik Araştırmalar ................................................................. 227

9. Diğer Serin İklim Tahılları ........................................................................................... 229

10. Diğer Sıcak İklim Tahılları ........................................................................................ 231

11. Tahıllarda Organik Tarım .......................................................................................... 232

3.13. Toprak ve Su Kaynakları ve Çevre .......................................................................... 233

1.Tarım – İklim Değişikliği Etkileşimi .............................................................................. 234

2.Su Kullanım Etkinliğinin Arttırılması ............................................................................ 235

3.Toprak Kalitesi ve Toprak Kirliliği ................................................................................ 236

4.Toprak Verimliliği ......................................................................................................... 238

5.Su Toplama Havzalarında Toprak ve Su Kaynaklarının Korunumu ............................ 239 ve Geliştirilmesi

6.Çevre Toksikolojisi ile Bitki Koruma Ürünlerinin Çevreye Etkisi .................................. 240

7.Toprak ve Arazi Bilgi Sistemleri ................................................................................... 241

8.Toprak ve Su Kaynaklarının Geliştirilmesine Yönelik Sosyal ve ................................. 242 Ekonomik Analizler

9.Tarımsal Yatırımlarda Girdi Optimizasyonu ve Kırsal Alandaki ................................... 243 Toplumlar İçin Mali Modeller

3.14. Yemeklik Dane Baklagiller ...................................................................................... 245

1. Nohut ........................................................................................................................ 245

2. Mercimek ................................................................................................................... 247

3. Kuru Fasulye ............................................................................................................. 249

4. Yemeklik Dane Baklagillerde Entegre Mücadele Yönetimi ........................................ 251

5. Yemeklik Dane Baklagillerde Tarımsal Mekanizasyon .............................................. 253 Bilgi veİletişim Teknolojilerinin Kullanılması

6. Yemeklik Dane Baklagillerde Sosyo - Ekonomik Araştırmalar ................................... 254

7. Yemeklik Dane Baklagillerde Organik Tarım .............................................................. 255

8. Diğer Yemeklik Dane Baklagiller ............................................................................... 256

Araştırma Mastır Planı Toplantı Gündemi ...................................................................... 258

Katılımcı Listesi .............................................................................................................. 259

4. ARAŞTIRMA MATRİKSLERİ ............................................................................................... 264

1. Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar ....................................................................... 264

2. Büyükbaş Hayvancılık .................................................................................................. 270

3. Çayır-Mera ve Yem Bitkileri .......................................................................................... 273

4. Endüstri Bitkileri ............................................................................................................ 278

5. Gıda ve Yem ................................................................................................................. 286

6. Kanatlı ve Küçük Evcil Hayvancılık ................................................................................ 288

7. Küçükbaş Hayvancılık .................................................................................................. 290

8. Meyve-Bağ .................................................................................................................... 293

9. Sebzeler ve Süs Bitkileri ............................................................................................... 304

10. Sert Kabuklu Meyveler ................................................................................................... 310

11. Su Ürünleri .................................................................................................................... 315

12. Tahıllar ........................................................................................................................... 318

13. Toprak Su Kaynakları ve Çevre ..................................................................................... 325

14. Yemeklik Dane Baklagiller ............................................................................................. 331

Tarımsal Araştırma Master Planı 2011-2015

9

GİRİŞ

Araştırma–Geliştirme (Ar-Ge) harcamaları bir ülkenin teknoloji yeteneğini tanımlamakta yaygın olarak kullanılan birimdir. Teknoloji yeteneğinin temel unsurlarından olan Ar-Ge harcaması, gerek büyüme performansının gerekse uluslararası piyasalardaki rekabet gücünün en kritik belirleyicilerinden biridir. Teknolojiyi elinde bulunduran ve böylelikle gelişmiş bir sanayiye sahip olan ülkeler, üçüncü dünya ül-kelerini giderek kendilerine daha fazla bağımlı hale getirmektedir.

Teknolojik anlamda gelişen rekabet ortamında, dünya ülkelerini teknolojiyi üreten ülkeler ve teknolojiyi satın alan ülkeler olarak ikiye ayırmak mümkün görünmektedir. Gelişmekte olan ülkeler, her yıl milyon-larca dolar ödeyerek teknoloji transfer etmekte ve bu yolla sanayileşme ve teknolojinin gelişmesine çaba harcamaktadır. Teknoloji üretimi ise Ar-Ge ile gerçekleşmektedir.

Bu nedenle de Ar-Ge’nin verimsiz bir yatırım olduğu, harcanan kaynağın boşa gideceği zihniyeti mutla-ka terk edilmelidir. Ar-Ge yatırımlarına harcanan paranın kısa vadede olmasa bile orta ve uzun vadede çok daha fazlasıyla geri döndüğü artık herkesçe bilinen bir gerçektir.

Dolayısıyla Ar-Ge’ye önem veren, yeteri kadar kaynak aktaran ve teknoloji geliştirerek bunu pahalı bir şekilde pazarlayan ülkeler Ar-Ge giderlerini dolaylı olarak gelişmekte olan ülkelerden fazlasıyla geri almaktadırlar.

Çoğu gelişmekte olan ülkede Ar-Ge faaliyetlerine yeterli önemin verilmemesi sebebiyle sanayileşme konusunda yeterli başarıya ulaşamamakta ve teknoloji ithal etmek durumunda kalmaktadır.

Bütün bu nedenlerden dolayı Ar-Ge çalışmalarında Türkiye’de ve Dünyada ne durumda olduğumuzu bilmemiz gerekmektedir. Bu konuda bazı istatistikler bize fikir vermesi açısından önemlidir.

Türkiye’de Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge Harcaması 2009 yılında 8.492 Milyon TL olarak hesaplanmıştır. Ülkemizde Ar-Ge harcamalarının GSYİH içindeki yoğunluğu; % 0,85’lerde iken, Amerika, Japonya, Almanya, İsveç gibi gelişmiş ülkelerde % 2,5’ların üzerinde yer almaktadır.

Türkiye’de Ar-Ge harcamalarının GSYİH içindeki payına bakıldığında Türkiye’nin OECD ve AB orta-lamasının oldukça gerisinde olduğu görülmektedir. OECD ülkelerinde ortalama % 2,3, AB 27’de ise ortalama % 1,8’lerde bulunmaktadır.

İspanya, Polonya, Yunanistan gibi gelişen ülkelerde ise bu oranlar çok düşük seviyelerde bulunmakta-dır. Polonya’da % 0. 56’larda, Yunanistan’da % 0,5’lerdedir.

Türkiye’nin gelişmiş ülkelerle rekabet edebilmesi ve ekonomik olarak tam bağımsız bir ülke olabilme-sinin yolu Ar-Ge’den geçmektedir. Sadece tüketen değil aynı zamanda üreten bir toplum olabilmek ve bu anlamda farklılaşabilmek için Ar-Ge’ye dayalı ekonomi politikaları uygulanmalıdır. Bu nedenle de Ar-Ge yönetim stratejimizin bir parçası değil bizzat stratejimiz olmalıdır.

Bütün çalışmalarda olduğu gibi tarımsal araştırmalar da belli bir amaç doğrultusunda, hedefe varmak üzere planlı bir şekilde yapılmak zorundadır. Bu planlama yapılırken; mevcut kaynaklar da dikkate alınarak, çalışılacak alanlar ve bu alanların birbirlerine göre önceliklerinin belirlenmesi gerekmektedir. Böylece mevcut sınırlı kaynakların en verimli şekilde ülke ihtiyaçlarına göre öncelikli konulara yön-lendirilmesi mümkün olacak, sonuçta araştırmanın geri dönüşü, ekonomiye katkısı en yüksek oranda olacaktır.

Tarımsal araştırmalarda özel sektörün payı çok yetersizdir. Bu nedenle Türkiye’de tarımsal araştır-malar esas itibari ile bir kamu sektörü faaliyetidir. Bu hususta, Tarım ve Köyişleri Bakanlığına bağlı Araştırma kuruluşları ile birlikte, birinci derecede sorumluluk sahibi kuruluş ise Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) ’dür.


10

Tarımsal Ar-Ge daha önceleri farklı Genel Müdürlükler altında yürütülmekte iken 1991 yılında Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğünün kurulmasıyla Ar-Ge’ye bütünlük içerisinde yaklaşılmaya başlanmış-tır. 1992 yılında ise Türk Hükümeti ile Dünya Bankası arasında imzalanan ikraz anlaşması ile sağlanan kredi ile Tarımsal Araştırma Projesi (TAP) uygulamaya konulmuştur. Bu proje ile 10 yıllık bir dönem için ülkesel tarımsal araştırma önceliklerinin belirlenmesi için planlı bir süreç başlatılmıştır. TAP için Dünya Bankası tarafından 49 milyon $ kredi sağlanmış; bunun 19 milyon doları TAGEM’e kullandırılmıştır.

İlk adım olarak, öncelikli araştırma sahaları ile bu sahalardaki öncelikli programların tespitine, kaynak-ların buralara tahsisine ve organizasyon ile yönetim görev ve sorumluluklarını yerine getirecek tarzda güçlendirilmesine yardımcı olacak Araştırma Mastır Planına ihtiyaç olduğu anlaşılmıştır.

1994 yılında Bakanlığımızdan, diğer kamu kurum ve kuruluşlardan, üniversitelerden ve sivil toplum örgütleri temsilcilerinden oluşan bir grup ile “Tarımsal Araştırma Mastır Planı” çalışmaları başlatılmış ve bu plan hazırlanarak 1995 yılında uygulamaya konulmuştur. Araştırma Fırsat Alanlarının göreceli öncelikleri, Araştırma Fırsat Alanlarının altında programlar ve konular belirlenerek, gelecek 5 yıl için araştırma planı ortaya konulmuştur.

Bu planda, tarımsal araştırmalardaki fırsatlar ve dünyadaki gelişmeler göz önünde bulundurularak her beş yılda bir mastır planın gözden geçirilmesi, araştırma alanlarının yeniden önceliklendirilmesi öngö-rülmüştür.

Bu amaçla ilk Mastır Plan Yenilenmesi çalışması 8–12 Mayıs 2000 tarihinde yapılmış, revize edilerek 2001–2005 yılları çalışmalarını kapsayan doküman hazırlanmıştır.

İkinci Mastır Plan Yenilenmesi Toplantısı 14–18 Kasım 2005 tarihlerinde Antalya’da yapılmıştır. Bu revizyonda; tarım sektöründe meydana gelen gelişmelerin yanında 2005 yılındaki yeni yapılanmada, mülga Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bağlı Araştırma Kuruluşlarının Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü’ne bağlanması ile ortaya çıkan son durum dikkate alınmış ve Araştırma Fırsat Alanları bu doğrultuda hazırlanmıştır.

2011 – 2015 yıllarını kapsayacak olan üçüncü Mastır Plan Yenilenmesi toplantısı ise 12–13 Aralık 2010 tarihilerinde Antalya’da yapılmıştır. Toplantıya Bakanlığımızın değişik birimlerinden temsilciler, Genel Müdürlüğümüze bağlı araştırma kuruluşlarından araştırmacılar, Üniversite, Özel Sektör, Sivil Toplum kuruluşları temsilcilerinden oluşan yaklaşık 171 kişi katılmıştır. 14 adet Araştırma Fırsat Alanı (AFA) belirlenmiş, ancak AFA’lar arasında öncelik belirleme çalışması yapılmamıştır. Yalnızca ilgili AFA altında bulunan programların öncelik belirleme çalışması yapılmıştır.

1. ÖNCELİK BELİRLEME YÖNTEMİ

1.1. Yöntemin Amacı

1. Ulusal Tarımsal Araştırma Programı için öncelikle yatırım yapılacak alanları belirlemek,

2. Getirisi yüksek araştırmaların hazırlanması, uygulanması ve tamamlanması için, araştırmacılara rehberlik edecek araştırma stratejilerini geliştirmek.

1.2. Araştırma Öncelikleri Çerçevesi

Program Önceliklerinin belirlenmesinde, Foster R.N. ve ark. (1985) tarafından geliştirilen yöntem uy-gulanmıştır. Söz konusu yöntem, gelişmekte olan farklı ülkelerin koşullarına uyarlanmış analitik bir çerçeveye dayanmaktadır (Şekil 1).


11

POTANSİYELFAYDALAR

ÇEKİCİLİK

AR-GE İÇİNYATIRIMA DÖNÜŞ

YAPILABİLİRLİK

AR-GEPOTANSİYELİ

AR-GEKAPASİTESİ

FAYDALARDANYARARLANMA

KABİLİYETİ

Şekil 1. Araştırma Öncelikleri Çerçevesi

Tarımsal araştırmalarda öncelikli alanları belirlemek için kurulan çalışma grubu, araştırmaları uygula-yanlarla araştırma imkânını sağlayanlar arasında birliktelik oluşturularak gerçekleştirilmesidir.

Sözkonusu çalışma grubu, faaliyetlerini her bir katılımcının her bir AFA’nın altında yer alan programları dört kriter (Potansiyel faydalar, faydaları elde etme yeteneği veya sınırlamaları, araştırma potansiyeli ve araştırma kapasitesi) göz önünde bulundurarak değerlendirmesiyle (puan verilerek) yürütmektedir.

2011 – 2015 yılları Mastır plan yenilenmesi amacıyla Antalya’da yapılan toplantıda çalışma grubu katılımcıları yukarıda sözü edilen yöntemle AFA’larda yer alan öncelikli programları belirlemişlerdir. Daha sonraki aşamada oluşturulan alt çalışma grupları belirledikleri yüksek öncelikli programlar için araştırma stratejileri taslağını hazırlamışlardır.

1.3. Çalışma Grubu Öncesi Hazırlık

1. Araştırma Fırsat Alanları

Mastır Plan Yenilenmesi çalışmaları, TAGEM Tarımsal Araştırma Mastır Planı Yenilenmesi Komitesi ta-rafından yürütülmüştür. 14 AFA için veri değerlendirme raporları aşağıda belirtilen uzmanlar tarafından hazırlanmıştır. Ayrıca ilgili teknik daireler çalışma grubuna sunulan araştırma matrikslerini hazırlamış-lardır.


12

Tablo 1. Araştırma Fırsat Alanları ve Raportörler

AFA Kodu AFA* Raportörler

A 01 Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar Dr. Arzu ÜNAL

A 02 Büyükbaş Hayvancılık Dr. Umut TAŞDEMİR

A 03 Çayır-Mera ve Yem Bitkileri Birgül GÜNER

A 04 Endüstri Bitkileri Dr. Fatma SARSU

A 05 Gıda ve Yem Mehmet GÜMÜŞ

A 06 Kanatlı ve Küçük Evcil Hayvancılık Dr. Engin YENİCE

A 07 Küçükbaş Hayvancılık Dr. Melik AYTAÇ

A 08 Meyve-Bağ Dr. Ayşen ALAY VURAL

A 09 Sebzeler ve Süs Bitkileri Bülent SAYAL

A 10 Sert Kabuklu Meyveler Dr. Haydar KURT

A 11 Su Ürünleri Yılmaz YAZAR

A 12 Tahıllar Vicdan ACAR

A 13 Toprak Su Kaynakları ve Çevre İskender UÇAR

A 14 Yemeklik Dane Baklagiller Vicdan ACAR

*AFA adları alfabetik sıraya göre yazılmıştır.

2. Veri Değerlendirme Raporları

Veri değerlendirme raporları her bir AFA için aşağıda verilen standart formata göre hazırlanmış ve 4 kısımdan oluşmuştur.

1. İlgili İstatistikler,

2. Araştırma Bilgileri,

3. Sektör Analizi (SWOT; AFA’ların güçlü – zayıf, fırsat – risk yönleri analizi),

4. Değerlendirme (her bir AFA’nın öncelikli alanlarını belirlemede kullanılan birbirinden bağımsız dört kriterden oluşmaktadır.)

AFA’ya ait veri değerlendirme raporları bir kitapta toplanarak hazırlanmış ve çalışma grubu üyelerine toplantıdan önce dağıtılmıştır.

3. Araştırma Matriksleri

Araştırma matriksinin yapısı aşağıda belirtildiği şekildedir:

1. AFA Çıktıları

2. Programlar (Geliştirme Hedefi ve Araştırma Hedefi)


13

3. Programların Ölçülebilir Performans Kriterleri

4. Araştırma Konuları

Araştırma matriksleri alt çalışma gruplarında ele alınarak son şekli verilmiştir:

1.4. Çalışma Grubu

Moderatör : Dr. A.Ahmet YÜCER

Çalışma Grup Başkanları

Dr. A.Ahmet YÜCER : Su Ürünleri

Turgut ÖZDEK : Hayvancılık

Doç. Dr. Şahin ANIL : Bahçe Bitkileri

Dr. Vehbi ESER : Tarla Bitkileri

Hasan PİRİNÇÇİ : Gıda ve Yem

Dr.Müslüm BEYAZGÜL : Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar, Toprak, Su ve Çevre

Çalışma grup başkanları yönetiminde araştırma program önceliklerine ilişkin değerlendirmeler ya-pılmıştır.

1. Çalışma Grubu İş Akış Planı

1. Öncelik belirleme yöntemi ve puanlama işleminin örneklerle anlatılması,

2. Veri Değerlendirme Raporlarının sunulması,

3. Program çalışma gruplarında araştırma matrikslerinin gözden geçirilerek son şeklinin verilmesi ve program önceliklerinin aynı yöntemle belirlenmesi,

4. Program çalışma gruplarınca belirlenen yüksek öncelikli programlar için taslak araştırma stratejile-rinin hazırlanarak çalışma grubuna sunulması,

5. Genel değerlendirme ve yapılan çalışmalarla alınan kararların onaylanması.

2.Çalışma Grubu Sonrası Tamamlayıcı Çalışmalar

1. Çalışma grubu sonucunda elde edilen verilerle taslak bir mastır plan dokümanın hazırlanması,

2. Teknik dairelerce yüksek ve orta öncelikli programlara ilişkin araştırma stratejilerine son şeklinin verilmesi,

3. Taslak Mastır Planın, Redaksiyon Komitesince gözden geçirilerek basıma hazır hale getirilmesi.


14

2.2006–2010 DÖNEMİ MASTIR PLAN FAALİYETLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

2.1. BÜYÜKBAŞ HAYVANCILIK

Program: Süt Sığırcılığı

“Anadolu Alacası Geliştirme Projesi” ile her yıl 512 baş sığıra embriyo transferi yapılarak oluşturulacak öz ve üvey kardeş sürülerinde, MOET (Çoklu Yumurtlatmalı Embriyo Transferi) yöntemiyle boğa seçil-mesi amaçlanmıştır. Projenin 2006–2010 Mastır Plan dönemi faaliyetleri çerçevesinde, laboratuar ve alt yapı çalışmaları tamamlanmış, embriyo transfer yöntemi ile (MOET) 172 buzağı elde edilmiş olup, ilk dişi yavruların doğumunu takiben, analarının süt verim kayıtları takibe alınmıştır. Proje faaliyetleri kapsamında, Lalahan Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü bünyesinde yapılması planlanan Boğa Test Ahırı inşaatı tamamlanarak hizmete açılmıştır. 2010 yılında toplam 24 süperovulasyon ve bunun sonucunda 181 taze transfer ile 26 adet dondurulmuş embriyo transferi gerçekleştirilmiştir.

“Vitrifiye Sığır Embriyolarından Elde Edilen Gebelik Oranlarının Araştırılması” projesinde; vitrifikas-yon tekniği ile dondurulan embriyoların direkt transfer tekniği ile kullanım imkanlarınının araştırılması amaçlanmış olup, proje sonucunda vitrifikasyon tekniğinin direkt transfer olarak kullanılabilmesi için, etilen glikol ve gliserol kombinasyonu ile sakkaroz molaritesini payet içerisinde dilisyonu sağlayabile-cek oranların optimizasyonu için, başka çalışmaların yapılması gerektiği kanaatine varılmıştır.

“Cinsiyet Tayini Yapılan Sığır Embriyolarından Elde Edilen Gebelik Oranlarının Araştırılması projesiy-le”; cinsiyeti belirlenmiş sığır embriyolarının ve cinsiyeti belirlenmeden vitrifiye edilerek dondurulan embriyoların sahada deneme çalışmaları yapılarak yeni teknolojilerin ülkemizde uygulamaya aktarıl-masına yönelik bir katkı sağlandığı düşünülmektedir. Bu çalışma ile cinsiyeti belirlenmiş in vivo sığır embriyoları, gerek enstitü gerekse saha şartlarında taşıyıcı hayvanlara nakledilmek suretiyle buzağı elde edilmiştir. Yapılan bu çalışma ile Türkiye’nin embriyo aşamasında cinsiyeti belirlenmiş ilk buzağı-ları hem çiftçi elinde, hem de araştırma kuruluşu bünyesine alınmıştır.

“Erzurum’da Meraya Dayalı Üretim Yapan Sığırcılık İşletmelerinde Süt Üretimi ve Canlı Ağırlık Artışını Etkileyen Faktörlerin Analizi” projesinde; mera kalite derecelerine göre meraların hayvansal üretime olan katkıları, yani meraya dayalı üretim yapan işletmelerde süt üretimine etkili olan başlıca faktörlerin analizi yapılmıştır. Projeyle, çiftçi şartlarında mera kalitesinin hayvansal üretim üzerine etkisi incelen-miştir. Mera kalite derecesindeki bir birimlik artışın, hayvan başına süt verimini en az 0,326 kg artırdığı ortaya konmuştur. Diğer yandan, mera döneminde yerli ve melez hayvanlara ek yemleme yapılmasının karlı olmadığı fakat kültür hayvanlarına mutlaka ek yemleme yapılması gerektiği belirlenmiştir. Çalış-manın ortaya koyduğu diğer bir önemli sonuç ise, çiftçi eğitim düzeyinin, hayvansal üretim üzerine olan etkisinin de istatistikî olarak önemli çıkmasıdır.

“Boğa Spermalarının Dondurulmasında Antioksidanların Etkisi” projesinin amacı, Laiciphose ticari su-landırıcısına katılan antioksidanların dondurma ve çözdürme sonrası boğa spermasının in vitro ve in vivo parametreleri üzerindeki etkisini araştırmak olup, antioksidan katılan ve katılmayan gruplar ara-sında spermatolojik özellikler bakımından bir fark tespit edilmemiştir. Ancak, yapılan suni tohumlamalar sonucunda, 2 mM GSH katılan sulandırıcı ile yapılan tohumlamaların 0,5 mM GSH ve Kontrol grubuna göre gebelik oranları daha düşük bulunmuştur (p<0.05).

“Düvelerde Progesteron Destekli Farklı Resenkronizasyon Protokollerinin Karşılaştırılması” Projesi; Bu çalışmada, ovsynch yöntemiyle tohumlanan düvelerden gebe kalamayanlarının en kısa sürede gebe bırakılması için, progesteron destekli resenkronizasyon protokollerine alınması ve bu yöntemlerden en uygununun belirlenmesi amaçlanmıştır. Sonuç olarak, karşılaştırılan resenkronizasyon protokollerinin kullanılmasının, tohumlamadan sonra hayvanların sürekli kontrol altında tutulmasını sağlayacağı, sağ-mal ineklerde de doğum-yeniden gebe kalma süresini kısaltacağı kanısına varılmıştır.

“Etilen Glikol ile Direkt Transfer Metoduna Göre Dondurulan İnek Embriyolarından Elde Edilen Gebelik


15

Oranlarının Araştırılması” projesinde; Etilen glikol, direkt transfer metoduna göre, dondurulan in-vi-vo inek embriyolarının, çözündürüldükten sonra, taşıyıcı hayvanlara nakledilerek, elde edilen gebelik oranlarının belirlenmesi amaçlanmış, kriyoprotektan olarak Etilen glikol’ün sığır embriyolarının dondu-rulması ve saha şartlarında direkt transferinde, suni tohumlama kolaylığında etkili olarak kullanılabile-ceği sonucuna varılmıştır.

“Sığırlarda Ovum Pıck-Up (Opu) Tekniği Kullanılarak In Vıtro Embriyo Üretimi” projesinde; sığırlarda birim zamanda elde edilen embriyo sayısını artırmak için OPU yönteminin kullanım imkânlarının araştı-rılması amaçlanmış, ancak, düvelerde gözlenen folikül sayılarının düşük olduğu buna bağlı olarak elde edilen oosit sayısının ve elde edilen embriyo sayısının da arzu edilen düzeyde olmadığı görülmüştür. Bu veriler ışığında OPU tekniğinin, donörlerden oosit toplanması amacıyla uygulanabileceği, ancak embriyo elde edilmesi için, gerek donör seçiminin özenli yapılması, gerekse IVP protokollerinin kusur-suz uygulanması gerektiği kanaatine varılmıştır.

Program : Büyükbaş Hayvan Hastalıkları

2006–2010 yılları arasında Hayvan Hastalık ve Zararlıları Araştırma Kapasitesinin Desteklenmesi Pro-jesi kapsamında, büyükbaş hayvan hastalıkları programında toplam 14 araştırma projesi sonuçlandı-rılmıştır. Bu araştırmaların temel amacı, hastalıklarla mücadele stratejilerinin oluşturulmasına katkıda bulunmak, hayvan hastalıklarının erken ve doğru teşhisini sağlayacak, gelişen teknolojilere uygun teş-his metotları geliştirmektir.

Bu dönemde tamamlanan projelerden elde edilen başlıca sonuçlar;

Yavru atmanın etiyolojisinde rol oynayan etkenler konusunda bakteriyolojik, patolojik ve immunohisto-kimyasal olarak yapılan çalışmada, Erzurum ve çevre illerde sığırlarda brusellozisin en önemli abort nedeni olduğu, bunu ikinci sırada chlamydiosis’in izlediği görülmüştür. Ayrıca chlamydiozisin rutin ta-nısında sensitivitesi ve spesifitesi yüksek olan immunoperoxidase boyamanın kulanımının yararlı ola-cağı sonucuna varılmıştır.

Buzağı ishallerinde rotavirus ve coronavirus antijenlerinin varlığı ELISA ve hücre kültürü ekimleri ile araştırılmış ve Erzurum il ve ilçelerinden rotavirusa bağlı ishallerin prevalansının % 19 olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçlara bakılarak BRV’nin Erzurum bölgesi için önemli bir sorun olarak görülmüştür. Bu çalışma sonucunda özellikle Veteriner Hekim’lerin ve sığır yetiştiricilerinin konu ile ilgili bilgilendirilmesi ve gebe hayvanlara BRV aşılarının uygulanmasının gerekli olduğu kanaatine varılmıştır.

Mavidil, akut seyirli, mevsime bağlı, sokucu sineklerle nakledilen evcil ve yabani ruminantların viral bir hastalığıdır. Enfekte sığırlar, 12–14 haftaya kadar uzayabilen viremi dönemi ile mavidil epidemiyoloji-sinde önemli rezervuarlardır. Hastalık 1998–2000 yılları arasında Akdeniz havzasında ve Türkiye’de büyük salgınlara neden olmuştur. Küresel ısınma ile meydana gelen iklimsel değişiklikler, hastalığın giderek daha geniş alanlara yayılmasına neden olmaktadır ve ülkeleri tehdit etmektedir. Akdeniz Böl-gesinde seronegatif sığırlardan oluşan takip sürüleri kurularak olası bir Mavidil virus sirkulasyonunun erken teşhisi ve muhtemel bir hastalık durumunda gerekli olan mücadele planı için gerekli veriler top-lanmış ve bu bölgenin Culicoides spp kaynaklı hastalıklar yönünden risk durumunun ortaya konulması amacıyla çalışma yapılmıştır. Çalışmada toplam pozitiflik oranı % 6.3 olarak tespit edilmiş, mavi dil taşıyıcısının C.imicola olduğu belirlenmiş ve mavidil virus tespiti de yapılmıştır.

Pasteurella multocida’nın izolasyonu, tiplendirilmesi yapılmış ve antibiyotiklere duyarlılıkları saptan-mıştır. Aydın ve İzmir bölgesinde sığır pnömonilerinde P. multocida suşlarının önemli bir rol oynadığı, P. multocida serotip B’nin, diğer serotiplere göre daha yüksek patojenite kriterlerine sahip olabileceği, P. multocida suşlarının fluoroquinolone grubunda bulunan antibiyotiklere (eritromycin, siprofloxacin vb.) karşı yoğun bir şekilde direnç kazandığı, flourphenicole veteriner sahada tedavide kullanılabilecek


16

bir antibiyotik olduğu, bilinçsiz kullanılması sonucu etkene karşı direnç gelişeceği, bu nedenle sığır pnömonilerinde tedavi yerine aşı araştırmalarına ağırlık verilmesi ve yeni kombine aşıların üretilip uy-gulanmasının ülkemiz ekonomisi açısından faydalı olacağı belirlenmiştir.

Babesiosis, çeşitli evcil ve yabani hayvanlar ve insanlarda gözlenen protozoer bir hastalıktır. Türki-ye’nin farklı coğrafik bölgelerinden seçilen illerde Babesia bovis ve B. bigemina türlerinin seroprevalan-sı saptanmıştır. Bölgeler arasındaki farklılık, istatistiksel olarak önemli bulunmuştur (P<0.001). Ayrıca sığırlar üzerinde bulunan kene türleri arasında en çok Hyalomma marginatum marginatum (%20.5) türüne rastlanmıştır.

Çukurova yöresinde subklinik mastitise neden olan mikroorganizmaların ve antibiyotiklere duyarlılıkları konusunda; klinisyen veteriner hekim’lerin ayrıntılı olarak bilgilendirilmesi, mastitis kontrol programları sertifika programı düzenlemesi, yetiştirici ve kooperatiflerin yöneticileri sağım hijyeni ve mastitis kontrol programları hakkında eğitime tabi tutulmasının yararlı olacağı belirlenmiştir.

Sığırlarda Neospora caninum’un seroprevalansı ELISA testi ile N. caninum antikorları yönünden mua-yene edilen 385 sığırlarda 41’i (% 10.65), atık yapan 47 inek serumunda ise seropozitiflik oranı 10 (% 21.27) olarak belirlenmiştir.

Sığır brusellozisinin teşhisinde, doğal enfekte ve aşılı kompetetif hayvanlarda ELISA(C-ELISA) tekniği-nin, gold standart test olarak kabul edilen CFT ile karşılaştırılmasında, aşılı sığırlarda benzer sonuçlar alınması, uygulaması daha kolay ve kısa sürede sonuç vermesi nedeniyle CFT’ye alternatif olarak başarılı bir şekilde uygulanabileceği bildirilmiştir.

Program: Et Sığırcılığı ve Besicilik

Farklı Oranlarda Şeker Pancarı Posası İçeren Rasyonların Siyah Alaca Tosunlarda Performans, Kar-kas Özellikleri, Et Kalitesi ve Yağ Asit Kompozisyonu Üzerine Etkisi; Farklı oranlarda yaş şeker pancarı posası karıştırılmış rasyonlarla besiye alınan Siyah Alaca genç boğalarda karkas kalitesi, et kalitesi, yağ asiti kompozisyonu ve performans tespiti yapılmıştır. Rasyona samana ikame olarak %60 ve %30 oranında yaş şeker pancarı posası katılmıştır. Bu rasyonların hayvanlarda günlük canlı ağırlık artışı ve toplam ağırlık artışı gibi özelliklere istatistiki manada etkili olmadığı, ancak yem değerlendirme oranı üzerine önemli (P<0.05) etki ettiği gözlemlenmiştir. Muamelelerin karkas dışı ağırlıklara, iç yağ mikta-rına, kaliteli eterin miktarına, marblingleşme skoru gibi özelliklere olan etkisi kontrol grubuyla benzer bulunmuştur. Organoleptik analizler sonuncunda muamele gruplarının kontrol grubuyla bezer olduğu, ancak et rengi analizlerinde gruplar arsındaki farklılığın istatistiki olarak çok önemli (P<0.01) olduğu görülmüştür. Araştırmada yağ asitleri analizleri yapılmış, tüm gruplar arsındaki farkların istatistiki olarak önemsiz olduğu görülmüştür. Yaş şeker pancarı posasının, kaliteyi etkilemeksizin kaba yemlere %60 oranında ikame edebildiği ortaya konulmuştur.

Program: Hayvan Besleme

Balya Silajı Üretim Tekniğinin Geliştirilmesi; Bu proje ile TAGEM Araştırma Enstitüleri ve özel sektör işbirliği ile ülkemizde ilk yerli üretim, iki farklı büyüklükte (45-50 kg ve 350-500 kg balya yapabilen) rulo balya makineleri ve rulo balya sarma makineleri prototipleri geliştirilerek test edilmiştir. Büyük rulo balya makinesi için 10 yıllık bir faydalı model belgesi alınmıştır. Geliştirilen bu makinelerle farklı yem materyallerinin kuru ot rulo balya ve rulo balya silajları yapılarak, yem kalite analizleri yapılmıştır. Yapı-lan analizlerde, çoğu yem bitkilerinin balya silajlarının ham besin maddeleri konsantrasyonları, klasik silaj ve kuru ottan daha iyi durumdadır. Proje, TUBİTAK Kamu Araştırmaları Programı (1007 Kodlu) kapsamında desteklenmiş olup, Lalahan Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü ve Sönmezler Tarım


17

Makineleri Sanayi ve Ltd. Şti. yürütücülüğünde çalışılmıştır. Projede yem analizleri Lalahan Hayvan-cılık Merkez Araştırma Enstitüsü, Marmara Hayvancılık Araştırma Enstitüsü, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yemler ve Hayvan Besleme A.B.D ve Kırıkkale Üniversitesi Veteriner Fakültesi Mikrobiyoloji A.B.D tarafından yapılmıştır. Kuru ot balyaları, rulo balya ve klasik silajlar Çukurova, Ege ve Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitülerinde, balya ve sarma makinelerinin testleri ise Tarım Alet ve Ma-kineleri Test Merkezi tarafından yapılmıştır.

Ruminant Beslemede Kullanılan Kaba Yemlerin Sindirilebilirliğinin Artırılması Amacıyla Laktik Asit Bakterilerine Fibrolitik Özellik Kazandırılması: –Anaerobik Fungusların Kültür Koleksiyonunun Oluş-turulması; Özellikle ülkemiz koşullarında, hayvancılık sektörünün en önemli problemlerinden birini de düşük kaliteli yemler oluşturmaktadır. Dolayısıyla düşük kaliteli yem bitkilerinin sindirilebilirliğinin artırıl-ması ve hayvanlar tarafından daha yüksek oranda yararlanılmasının sağlanması büyük önem arz et-mektedir. Bu durumda genetik olarak pozitif yönde değiştirilmiş mikroorganizmaların kullanılması, bit-kisel yemlerden yararlanma oranını arttırıp, hayvanın performansının (canlı ağırlık, süt / et verimi gibi) artmasını sağlayarak, ülke ekonomisine katkı sağlamıştır. Mikroorganizmaların bu özelliği, ürettikleri enzimlerden kaynaklanmakta, tekstil, kağıt ve gıda gibi bir çok sektörde kullanılan mikrobiyal enzimler, hayvan besleme alanı için de önemli bir potansiyel oluşturmaktadırlar. Proje kapsamında oluşturulan fibrolitik özellikli laktik asit bakterisi suşlarının silaj inokülantı olarak kullanılabileceği, İnokulantlı silajın 24 saatlik inkübasyonda NDF sindilebilirliği, inokulansız silajınkinden %46 daha fazla olduğunu ortaya konmuştur.

Program: Sosyo-Ekonomik Araştırmalar

2006-2010 Mastır Plan Döneminde bu program kapsamında araştırma yapılmamıştır.

Program: Manda ve Diğer Büyükbaş Hayvancılık

“Anadolu Mandasının Islahı projesi”; Türkiye’de yok olma tehlikesi sınırına doğru yaklaşan Anadolu Mandası’nın ıslah edilerek ve düşük verim özelliğinin geliştirilerek, yeter sayıda manda – yüksek verim ilkesinden hareketle süt veriminin ve laktasyon süresinin artırılması, daha sonraki aşamalarda erkek ve dişi Anadolu Mandalarının döl verimi özellikleri, büyüme ve yaşama gücü ile besi performansının artırıl-ması amacıyla yürütülmektedir. Bu proje ile Anadolu mandalarının Murrah ırkı mandalarla melezleme (Murrah x Anadolu F1 ve G1) ve seleksiyon yoluyla ıslahı amaçlanmakdır.

“Anadolu Mandalarının Murrah Irkı Mandalarla Doğal Aşım ve Farklı Sulandırıcılar Kullanılarak Ya-pılan Suni Tohumlama, Melezleme ve Seleksiyon Yoluyla Islahı” projesi ile Anadolu mandalarının Murrah ırkı mandalarla melezleme ve seleksiyon yoluyla ıslah edilmesi amaçlanmıştır. Özellikle süt verimi ve laktasyon sürelerinin artırılması öncelikli hedef olarak seçilmiştir. Bunun yanında diğer ve-rim ve performans parameterelerinin ortaya konması hedeflenmiştir. Birinci laktasyonda elde edilen sonuçlar Anadolu mandalarında ve F1 melezlerinde sırasıyla, ortalama süt verimi 516,399±25,348 ve 953,850±127,999 kg; laktasyon süresi 177,517±5,223 ve 285,833±28,767 gün; malaklama aralığı 490,611±10,175 ve 502,600±60,199 gün; kuruda kalma süresi 313,544±11,536 ve 274,000±74,983 gün; servis periyodu 152,552±13,225 ve 196,000±86,217 gün; ilkine malaklama yaşı 1216,418±16,74 ve 1389,625±63,941 gün; gebelik süresi 320,092±0,980 ve 313,760±4,577 gün olarak saptanmıştır. Doğumdan 36 ay yaşa kadar vücut gelişim performanslarında genel olarak F1 melezlerinin üstün ol-duğu ortaya konmuştur. G1 melezi mandalarda gelişim performansı genel olarak literatür bildirişlerinin aksine F1 melezi mandalardan daha üstün değildir. Bu durum G1 melezi manda sayısının çok az olma-sından kaynaklanmaktadır. Projeye kesintisiz devam edildiği takdirde, Anadolu mandalarının Murrah ırkı mandalarla melezleme ve seleksiyon yoluyla ıslah edilebileceği tezi ortaya konmuştur.


18

Program: Organik Yetiştiricilik

2006-2010 Mastır Plan Döneminde, bu program kapsamında araştırma yapılmamıştır.

2. 2.TOPRAK SU KAYNAKLARI

2006–2010 döneminde, Araştırma Mastır Planı çerçevesinde belirlenen öncelikler doğrultusunda des-teklenen proje faaliyetleri sonucunda elde edilen veriler ve ilgili üretim dalına yapılan katkılar AFA ve program bazında aşağıda özetlenmiştir.

Program: Sulama Suyu Kalitesi ve Etkili Su Kullanımı

Nüfusun hızlı bir şekilde artması, artan su talebini karşılayacak uygun kaynakların azlığı ve gelişen sanayi ve tarımsal faaliyetlere bağlı olarak aşırı kullanım ve kirlilik sorunları karşısında su yönetiminin etkiliği oldukça büyük önem arz etmektedir.

Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitülerince toprak ve su kirliliğini belirleme çalışmalarında tek-nolojik yöntemlerden biri olan Tetrans-Geo Modeli Kullanılarak toprak profilinde biriken ve yer altı suyu kirliliğine neden olan tuz ve bor kapsamının tayini yapılmıştır. Yine tarımsal faaliyetlere bağlı olarak “Trakya’da Ayçiçeği Yetiştiriciliğinde Yaygın Olarak Kullanılan Trifluralin’in Yer Altı Su Kaynaklarında Yarattığı Kirlilik Sorunlarının Tarla ve Lizimetre Koşullarında Tespiti” yapılarak sonuçları yayınlanmıştır.

Yapılan araştırma çalışmaları sonucu sulu tarım yapılan bölgelerimizde yetiştirilen başlıca bitkilerin su tüketimleri, sulama programları ve kısıtlı koşullarda su uygulama kriterleri belirlenmiştir. Buna göre; Pamuk bitkisinde sulama suyu ihtiyacında Çukurova Bölgesinde %30, Ege (Menemen) %40 oranında kısıntı yapıldığında verimde azalma olmadığı tespit edilmiştir. Şeker pancarında da Konya’da için her sulamada %30 kısıntı yapılabileceği belirlenmiştir.

Bu kapsamda “Harran Ovası Koşullarında Kısıntılı Su Uygulamasında Bazı Pamuk Çeşitlerinin Su Stresine Duyarlıklarının Belirlenmesi”ne ilişkin yapılan çalışma sonuçları yayın haline getirilerek bölge-de yapılacak çalışmalarda kriter olarak değerlendirilmiştir.

Kurak dönemlerde kısıtlı su koşullarında sulama suyunun optimum kullanımı için uygun teknoloji ve sulama programlarının oluşturulması için çalışmalar başlatılmış, sulama suyu düzeylerinin bitkinin ve-rim, kalite ve fizyolojik özellikleri üzerindeki etkisinin, İnfrared termometre ve spektroradyometre gibi aletlerle belirlenmesi çalışmaları sonuçları yayınlanmıştır. Su kullanım etkinliği yüksek çeşitlerin yay-gınlaştırılması ve kurağa toleranslı çeşitlerin uygun olan bölgelerde yaygın üretiminin sağlanması için çalışmalar sürmektedir.

Evsel atık suların arıtılması amacıyla bitkisel arıtım ve yapay sulak alan teknolojileri konusunda faaliyet gösteren, Menemen Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitüsü, edindiği bilgi ve deneyimleri bütün Türkiye’ye aktarmaktadır.

Bu kapsamda bölgede yapılan “Yüzey Altı Akışlı Yapay Sulak Alan Sistemlerinde Farklı Hidrolik Yük-leme Seviyelerinin ve Hidrolik Alıkonma Sürelerinin Atık Su Kirliliğinin Giderilmesine Etkileri” konulu çalışma sonuçları yayınlanarak, bu alanda yapılacak olan diğer çalışmalara altlık oluşturmuştur.

2006–2010 yıllarını kapsayan süreç içerisinde bu program altında 107 proje yürütülmüş ve yıllar iti-bariyle bunların bir kısmı sonuçlanmış, bir kısmı ise hala devam etmektedir. Yine bu program altında sonuçlanmış projelerden 20 tanesi Genel Müdürlüğümüzce yayın numarası verilerek, ilgili birimlerin, kullanıcıların hizmetine sunulmuştur.


19

Program: Toprak Kalitesi ve Toprak Kirliliği

Toprak kirliliği ile ilgili araştırma çalışmalarının amacı, özellikle tarım alanlarında ağır metal kirliliğinin olup olmadığını ve kirlenen alanlarda kirlilik kaynaklarını belirlemek ve bu alanlardaki kirliliğin gideril-mesi için alınması gerekli tedbirleri ortaya koymaktır. Bununla beraber ağır metallerin bitki gelişimi ve bitkideki semptomların belirlenmesi de hedeflenmiştir.

Tarım alanlarımızın ağır metal ve potansiyel toksik element bakımından durumlarını ortaya koyacak olan “Farklı Kirletici Kaynaklardan Etkilenen Tarım Alanlarının Ağır Metal ve Bitki Besin Maddesi Kap-samlarının Belirlenmesi”, “Organik ve İnorganik Kaynaklı Ağır Metallerin Toprak Kirliliği ve Bitki gelişimi üzerine Etkileri”, “Tarımsal Alanlarda Artık Yönetimi” ile “Tarımsal Atık Kökenli Kompostun Topraktaki Kalıcı Etkisinin Belirlenmesi” konularında çalışmalar yapılmıştır.

Çalışmalarda kullanılacak analiz metotları belirlenmiş olmakla beraber, bu konuda araştırma çalış-ması yapan kurumların laboratuarları arasında metotların uygulanmasında doğabilecek farklılıkların önlenebilmesi için laboratuarlar arasında işbirliği sağlanmalıdır. Bu bağlamda Ankara Toprak Gübre ve Su Kaynakları Merkez Araştırma Enstitüsü laboratuarları uluslararası yeterlilik belgesi alarak, referans laboratuar görevi yapması ve bu konudaki çalışmalarının uluslararası alanda kabul görmesi sağlan-mıştır.

2006–2010 yıllarını kapsayan süreç içerisinde bu program altında 27 proje yürütülmüş ve yıllar iti-bariyle bunların bir kısmı sonuçlanmış, bir kısmı ise hala devam etmektedir. Yine bu program altında sonuçlanmış projelerden 5 tanesi Genel Müdürlüğümüzce yayın numarası verilerek ilgili birimlerin, kullanıcıların hizmetine sunulmuştur.

Program: Su Toplama Havzalarında Toprak ve Su Kaynaklarının Korunumu ve Geliştirilmesi

Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitülerinin su havzalarında toprak ve su kaynaklarının sürdürü-lebilirliğine yönelik yapılan çalışmalar; küçük havzalarda tarımsal sulama amaçlı su depolama yapıla-rının proje kriterlerini belirleme, havzaların potansiyel erozyon haritalamaları, taşkın ve sediment ön-leme yapılarının kapasitelendirilmesi, etkin nem muhafazası için meyilli havzalarda teras boyutlarının belirlenmesi, toprakta nem korumu sağlayan sürüm teknikleri ve uygun aletlerin belirlenmesi, toprak kaybı eşitliği parametrelerinin Türkiye şartlarında belirlenmiştir. Bu konularda kullanıcılara sunulmak üzere çok çeşitli yayın, rapor ve broşür yayınlanmıştır. Erozyon nedeniyle toprak kaybının belirlenme-sinde, önemli bir eşitlik olan Universal denklemi Türkiye şartlarında çalışılmış ve USLE “Ulusal Toprak Kaybı Rehberi” hazırlanmıştır.

Ülkemizde yapılan ve halen yapımı devam eden baraj ve gölet gibi su depolama tesislerinin projelendi-rilmesinde, uygulanacak tarım sisteminin başarısında ve havza ıslah çalışmalarında, su toplama hav-zaları akımlarının ve yağış karakteristiklerinin araştırılması ve her bölgede kullanılabilecek değerlerin bulunması gerekmektedir. Bu amaçla Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitülerin’ce alanları 1 ile 98 km2 arasında değişen 32 adet alt havzada yağış, akım ölçümleri yapılarak verilerin analiz sonuçları 5, 10, 15, 20 ve 25 yıllık raporlar halinde “Hidrolojik Karakterleri Rehberi” hazırlanmış ve uygulayıcı birimlerin bilgisine sunulmuştur. Ayrıca bu veriler ülkemiz küçük akarsularının veri tabanında değerlen-dirilmek üzere önemli birer kaynak teşkil etmektedir. Çalışılan havzalardaki su kaynaklarının en iyi ve en ekonomik biçimde kullanılması ve bu kaynaklar üzerinde geliştirilen projelerin etkinliklerinin ortaya konulması için araştırmalardan elde edilen hidrometeorolojik veriler modelleme yaklaşımıyla değer-lendirilmiş ve 10 adet havzada “Hidrolojik Modelleme” çalışması yapılmıştır. Böylece bu havzalarda su depolama planlamaları yapacak uygulayıcı birimlere önemli bir altlık sağlanmıştır. Havzalarda su depolama yapılarına gelecek sediment miktarı ve yapıların tabanında biriken sediment ölçüm (batı-metri) çalışmalarına 1990 lı yıllarda başlanılmış ve halen 7 adet göletde batımetri çalışmalarına devam edilmektedir.


20

Su toplama havzalarında doğal kaynakların sürdürebilirliğinin sağlanmasında diğer önemli bir sorun erozyonla mücadele konusudur. Bu konuda Enstitülerimizce toprak, “Su ve Rüzgar Erozyonu Saha-larında Durum Tespiti, Haritalama ve Gerekli Önlemlerin Belirlenmesi” çalışmaları yapılmış ve halen de devam etmektedir. Bunlardan en önemlisi Konya- Karapınar’da yapılan Rüzgâr Erozyonu Önleme Çalışmasıdır. Konya Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitüsü tarafında yapılan bu çalışma günü-müzde Çölleşme ile Mücadele Çalışmalarına en iyi örnek teşkil etmektedir.

2006–2010 yıllarını kapsayan süreç içerisinde bu program altında 112 proje yürütülmüş, projelerin bir kısmı sonuçlanmış, bir kısmı ise hala devam etmektedir. Aynı program altında sonuçlanmış projelerden 22 tanesi Genel Müdürlüğümüzce yayın numarası verilerek faydalanıcıların hizmetine sunulmuştur.

Program: Tarımsal Kuraklık ve Etkileri

İklim Değişikliği ve Kuraklıkla mücadele veya etkilerinin azaltılmasında AR-GE çalışmaları çok önemli bir yer tutmaktadır. Sınırlı olan tarım arazilerinden beklenen verimin alınması için kuraklık ve su kulla-nımında Bakanlığımız çalışmaları hayati önem taşımaktadır. Bu kapsamda Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitülerimizin görev alanındaki, Toprak ve Su Kaynaklarının sürdürülebilir kullanımına yö-nelik araştırma faaliyetleri program dahilinde yürütülmektedir. Bu çalışmaları; bitkilerin sulama prog-ramlarının belirlenmesi, su tasarrufu sağlayan sulama yöntemleri, atık suların tarımda kullanılması, toprakta nem korunumu sağlayan kültürel ve teknik önlemlerin araştırılması, toprak neminin belirlen-mesi ve izlenmesi, su hasadı şeklinde özetlemek mümkündür.

İklim değişikliğine uyum çalışmalarında hem Araştırma Enstitülerimizde hem de Genel Müdürlüğü-müzde konu ile ilgili çalışan uzmanlarca, Çevre ve Orman Bakanlığı koordinatörlüğünde yapılan iklim değişikliği ile ilgili çalıştaylara ve toplantılara katılarak Genel Müdürlüğümüz ve Bakanlığımızın yapmış olduğu çalışmaları paydaşlara ileterek katkıda bulunmuş ve ulusal raporlardaki alt çalışma gruplarında yer almışlardır. Ayrıca UNDP-FAO projesi olan “Türkiyenin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Ge-liştirilmesi” projesine ortak olan TAGEM, bu proje ile enstitülerde iklim değişikliğine uyum ve kapasite geliştirlmesinde önemli adımlar atılmıştır.

Yapılan faaliyetler sadece ulusal değil, uluslararası arenalarda da gündeme getirilerek tartışılmakta, görüşler raporlara yansıtılmaktadır. Türkiye, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliğiyle Mücadele Çerçeve Sözleşmesi Altında Uzun Dönemli İşbirliği Eylemi Geçici Çalışma Grubu (AWG-LCA) müzakerelerin-de 2007’den beri aktif olan bir ülke olarak, sera gazları konusunda Ulusal Uygun Azaltım Eylemleri (NAMA) yapma konusunda istekliliği olan, sözleşme altında yer alan uyum, kapasite geliştirme, tek-noloji transferi mekanizmalarından yararlanmayı hedefleyen, düşük karbonlu kalkınma stratejisi ile kalkınmayı amaçlayan pozisyonu ile yukarıda verilen konularda uluslararası çerçevede müzakerelere katılmaktadır. Araştırma Enstitümüzden bu toplantılara uzman katılımı sağlanmıştır.

İklim değişikliği ve bunun sonucu oluşan tarımsal kuraklığın önümüzdeki dönemlerde de devam ede-ceği bir gerçektir. Bu konuda enstitülerimiz çalışmalarını başlatmış ve devam etmektedir. Tarımsal ku-raklığın önemli parametrelerinden olan toprak neminin ölçülmesiyle ilgili olarak pilot araştırma ve nem ölçüm aletleri kalibrasyon çalışmaları yapılmaktadır. Ayrıca su hasadı, yüzey akışı önleme ve diğer muhafaza tedbirleri, alternatif ürün çeşitlerinin planlaması, bitki-atmosfer ve karbondioksit etkileşimi konularında çalışmalarını yürütmüşlerdir.

Program: Sürdürülebilir Toprak Verimliliği

Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitüleri tarafından yürütülen ülkemiz topraklarında çeşitli bitki-lerde azot, fosfor, potasyum kısmen demir, çinko, bakır ve mangan gibi mikro elementlerle gübreleme


21

araştırma ve denemeleri yapılmıştır. Tüm Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitülerince yürütül-müş bu araştırmaların sonuçları “Türkiye Gübre ve Gübreleme Rehberi” revize edilerek uygulayıcıların kullanımına sunulmuştur. Diğer bitki besin maddeleri açısından topraklarımızın durumu hakkındaki çalışmalar devam etmektedir. Bu itibarla diğer bitki besin maddeleri bakımından fakir olan veya bitkiye besin maddesi sağlama açısından problemli olan alanlar belirlenerek besin maddesi yetersizliği veya besin maddesi sağlama kapasitesi düşük alanlarda çözüme yönelik araştırma projeleri geliştirilmek-tedir.

TÜBİTAK desteği ile A.Ü. Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümünün işbirliğiyle “Hassas Tarım Tek-nolojileri” konusunda Çukurova’da çiftçi arazisinde yapılan araştırma projesi, 2010 yılında tamamlan-mıştır. Bu sistem sayesinde yetiştirici bilgi teknolojilerini kullanarak arazisinde nasıl bir değişkenlik ol-duğunu tespit etmekte ve arazide bu değişkenliğe uygun girdi kullanmaktadır. Hassas tarım teknikleri, toprak işlemeden hasada kadar bitkisel üretimin hemen her döneminde kullanılabilmektedir. Projede uydu ve bilgi teknolojileri destekli alana özgü değişken oranlı gübre uygulaması gerçekleştirilmiştir. Proje ile kullanılan gübre miktarında % 30 gibi çok önemli miktarda tasarruf sağlandığı çiftçi şartla-rında ortaya konulmuştur. Proje sonuçlarının üretici bazında yaygınlaştırılması için Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından destekleme kapsamındaki makinelerin listesine alınması noktasında çalışmalar tamamlanma aşamasına gelmiştir. Ayrıca sonuçlar itibariyle pilot çalışma olarak TİGEM tarafından uygulama alanına aktarılmasına karar verilmiştir.

Türkiye’nin AB uyum çalışmalarında en kapsamlı alanı tarım-gıda sektörünün oluşturduğu bir gerçek-tir. Bu kapsamda, tarım ve gıda piyasalarını önemli düzeyde etkileyecek olan “İyi Tarım Uygulamaları (İTU) standardının” Türkiye’de uygulanma olanaklarının belirlenmesi önem taşımaktadır. Bu kapsam-da Araştırma Enstitülerimiz tarafından yapılan projelerde “İyi Tarım Uygulamaları” standardına göre kullanılacak gübre miktarlarının ve toprak yapısını iyileştirebilecek niteliklere sahip organik materyal-lerin sebze tarımında verim, kalite ve toprağın bazı özelliklerine etkileri araştırılmıştır. Toprak verimlili-ğinin sürekli kılınması için, toprakta bulunan besin maddelerinin bitki tarafından alımını kolaylaştırmak suretiyle toprak verimliliğini artırıcı tedbirler alınmalıdır. Bu amaçla münavebeye baklagil bitkilerin dahil edilmesi ve yeşil gübrelemeyle hem toprak verimliliğinin sürdürülebilirliği, hem de uygulanan azotlu gübreden tasarruf edilmesi bakımından büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla münavebe sistemine yeşil gübreleme, baklagillerin buğday ayçiçeği münavebesine dahil edilmesi, azotlu gübre miktarlarının azaltılması konusunda çeşitli projeler yürütülmüştür. Ayrıca, topraktaki fosforu yarayışlı hale getiren mikoriza mantarlarının seçimi, izolasyonu, mikrobiyal gübre olarak kullanılması konusundaki araştırma çalışmalarına başlanmış ve devam etmektedir. Bunun yanında, yüksek oranda azot fikse eden mikro-organizmaların izolasyonları ve mikrobiyal gübre olarak kullanılabilirliği konusunda ülkemizde başarıy-la yürütülmüş çalışmalar tamamlanmış ve gübre olarak çiftçiye satışı devam etmektedir.

Organik tarım uygulamaları kapsamında, kimyasal gübrelerin yerine geçebilecek ve bu gübrelere göre ürün kaybını en aza indirebilecek organik gübre kaynaklarının toprak özellikleri üzerine etkilerinin be-lirlenmesine yönelik araştırma çalışmaları yürütülmektedir. Kimyasal gübre ve ilaçların oluşturduğu risklerden uzaklaşmak ve kaynakların değerlendirilmesi açısından çeşitli organik kökenli materyaller, tarımsal artıklar ile kompostun kullanımı konularında çalışmalar yapılmıştır.

Bilindiği üzere tarımsal üretimin en önemli girdisi olan gübre hammaddelerinde dışa bağımlılık devam etmektedir. Yerel kaynaklardan elde edilecek gübrelerin ve toprak düzenleyicilerin tarımda kullanılması konusunda da Toprak Su Araştırma Enstitülerinde çalışmalar yapılmıştır. Ülkemizde ithaline izin verilen ve piyasaya sunulan çeşitli organik materyallerin (örneğin humik asit, amino asitler vs gibi) toprak dü-zenleyicilerin analiz yöntemleri konusunda çalışmalara başlanmıştır. Ayrıca ülke kaynaklarından fay-dalanmak amacıyla Türkiye turba, linyitlerinden ve kaya fosfatlardan gübre üretilebilirliği, şlam, zeolit ve gidyanın tarımda kullanımı konusunda araştırma projeleri tamamlanmış, materyallerin uygulama miktarları ile olumlu ve olumsuz özellikleri ortaya konmuştur.


22

2006–2010 yıllarını kapsayan süreç içerisinde bu program altında 85 proje yürütülmüş ve yıllar iti-bariyle bunların bir kısmı sonuçlanmış, bir kısmı ise hala devam etmektedir. Yine bu program altında sonuçlanmış projelerden 25 tanesi Genel Müdürlüğümüzce yayın numarası verilerek ilgili birimlerin, kullanıcıların hizmetine sunulmuştur.

Program: Sulama ve Drenaj Sistemlerinin Planlanması ve İşletilmesi

Sulama ve drenaj sistemlerinin koşullara uygun olarak projelenmesi birincil önceliğe sahiptir. Sulama projelerinin yetersizliği ve yanlış su yönetimi sonucunda su kayıpları artmaktadır. Böylece hem planla-nandan daha küçük alanlar sulanmakta ve hem de aşırı su kayıpları, taban suyunu yükselterek drenaj ve çoraklık gibi çözümü güç sorunlar ortaya çıkarmaktadır.

Ülkemizde yapılan araştırmalar yüzey sulama metotlarının yaygın kullanımı nedeniyle aşırı su uygu-landığını göstermektedir. Bu durum bir yandan topraklarımızın çoraklaşmasına neden olurken diğer yandan da suyun israfına yol açmaktadır. Suyun tarla içerisinde uygulamasında, toprak, bitki ve iklim koşullarına göre yağmurlama ve damla sulama sistemlerinden yararlanılması, su kayıplarını % 30-80 azaltmaktadır. Bu nedenle su tasarrufu sağlayan basınçlı sulama metotlarını özendirmek için araştırma projeleri yapılmaktadır.

Bu kapsamda uygulama yönüyle de modern ve ileri tarım tekniklerinin kullanımına yönelik olarak çiftçi-lerin su tasarrufu sağlayan basınçlı sulama metotları, kısıntılı sulama programları ve toprakta nem ko-runumuna yönelik önlemler, (su hasadı, yüzey akışı önleme ve diğer muhafaza tedbirleri) konularında eğitim çalışmalarına ve demonstrasyonlara ağırlık verilmektedir.

Basınçlı sulama sistemlerinin projelendirilmesine esas kriterlerin ve sulama programlarının oluşturul-ması konularında araştırma çalışmaları yapılmış ve halen devam etmektedir. Bu alanda bölgeye özgü bitkilerde seçilen en randımanlı sulama yöntemleri araştırılarak hem kriterler belirlenmiş hem de mev-cut sulama programlarının perfonmansları karşılaştırılmıştır.

2006–2010 yıllarını kapsayan süreç içerisinde bu program altında 19 adet proje yürütülmüş, bunların bir kısmı sonuçlanmış, bir kısmı ise hala devam etmektedir. Ancak yıllar itibariyle bu alanda yapılan çalışma ve proje sayıları yukarıda bahsedilen sebeplerden dolayı azalmaktadır Oysaki drenaj, bugün itibariyle de ülkemizin önemli bir sorunu olup çözüm beklemektedir. Yine bu program altında sonuç-lanmış projelerden üçü Genel Müdürlüğümüzce yayın numarası verilerek ilgili birimlerin, kullanıcıların hizmetine sunulmuştur.

Program: Toprak ve Arazi Bilgi Sistemleri

Tarım alanlarımızın verimliliklerinin sürdürülebilmesi için, öncelikle bu alanların özelliklerinin en iyi şe-kilde tanımlanması gereklidir. Bu tanımlamayı sağlamak için, topraklarımızın fiziksel, kimyasal ve bi-yolojik özelliklerinin belirlenmesi gereklidir. Bu amaca yönelik olarak geçmiş yıllarda bazı çalışmalar yürütülmüş ve sonuçlandırılmıştır. Ancak o zamanki imkânlarla yapılan bu çalışmalarda, başta top-rak örneklerinin koordinatlarının belirlenmemiş olmasının yanında, alınan örneklerde mikro bitki besin maddeleri ve çeşitli yollarla tarım alanlarına bulaşarak toprak kirliliğine sebep olan ağır metal analiz-lerinin yapılmamış olması, bu çalışmalardan elde edilen sonuçları yetersiz kılmaktadır. Bu dönemde yapılan ve gelecekte yapılacak çalışmalarda toprak örnekleri GPS ile koordinatları belli olacak şekilde alınmaktadır. Böylelikle aynı noktaya tekrar ulaşmak ve değişimi izlemek mümkün olacaktır. Bu kap-samda, Türkiye topraklarının bitki besin maddesi ve potansiyel toksik element kapsamlarının belirlen-mesine yönelik araştırma çalışmaları yapılmakta ve halen yürütülmektedir.


23

2006–2010 yıllarını kapsayan süreç içerisinde bu program altında 6 proje yürütülmüş ve devam eden projelerde mevcuttur.

Bu amaçlar doğrultusunda yürütülen “Altınova Tarım İşletmesinde Toprak Kalite Parametreleri İndek-sine Göre Arazi Bilgi Sisteminin Oluşturulması” ve “Orta Gediz Havzasında Tarımsal Amaçlı Bölge-lendirme” araştırmaları sonuçlandırılmıştır. Ayrıca “Çukurova’da Alüviyal Tarım Arazisinde Bazı Top-rak Verimlilik Parametrelerinin Jeoistatistiksel Modellemesi”, “Parsel Bazında Tarımsal Arazi Kullanım Planlarının Oluşturulmasında Coğrafi Bilgi Sisteminin Kullanılabilirliği” ve “Türkiye’de Azotlu Gübre Tüketiminin Akarsu Havzaları Bazında Belirlenmesi ve Haritalanması” çalışmaları başlatılmıştır.

Program: Toprak ve Su Kaynaklarının Geliştirilmesine Yönelik Sosyal ve Ekonomik Analizler

Toprak ve su kaynakları projelerinin analiz teknikleri ile ilgili projelerden; “Yatırım Projelerinin Modern Fayda Maliyet Analizleri İçin Kolay Kullanılabilir Tekniklerin Geliştirilmesi” ve “Devlete Ait Toprak ve Su Yatırımlarının Kullanıcılara Transferini Sağlayacak Ekonomik Bir Çerçevenin Geliştirilmesi ile Örgütsel ve Üretici Açısından Kabul Edilebilirlik Kriterlerinin Ortaya Konulması” araştırmaları devam etmektedir. Sulanan ve sulanmayan koşullardaki arazi toplulaştırmaları için tercihleri tayin etmek üzere bilgisayara dayalı kapsamlı modellerin geliştirilmesi çalışmalarına başlanmaktadır.

Bu çerçevede tarım arazilerinin bölünmesini önlemek amacıyla yapılması planlanan düzenlemeler kapsamında çiftçilerin düşüncelerini belirlemek üzere Araştırma Enstitülerimizce bir çalışma yürütül-müştür. Anket çalışmaları, Haziran-Ağustos 2009 tarihleri arasında, TAGEM’e bağlı 40 araştırma ens-titüsü tarafından bulundukları bölgedeki illerde yürütülmüştür. 47 ilde 214 ilçeye ait 661 köyde, 3318 hisseli tarım arazisine sahip kişi ile görüşülmüştür.

“Miras Yoluyla Arazilerin Parçalanarak Aşırı Küçülmelerinin Önlenmesi İçin Optimum Parsel Büyüklüğü Çalışmaları”, “Toprak ve Su Kaynakları Yatırımlarına Çiftçi Katılımına Yönelik Araştırmalar”, “Toprak ve Su Kaynaklarının Sürdürülebilirliği Açısından Kırsal Alanda Göç Sorunu”, “Arazi Kullanım Planlama-sının Yapılması Aşamasında Sosyo Ekonomik Faktörlerin Belirlenmesi” çalışmaları yapılmıştır. “Des-tekleme ve Pazarlama Politikalarının Toprak ve Su Kaynaklarının Sürdürülebilirliğindeki Rolü”, “Üretici Örgütlenmelerinin Kırsal Kalkınmadaki İşlevleri ve Etkinlikleri ile İlgili Araştırmalar” ve “Toplulaştırılan Tarımsal Alanların Yeniden Parçalanmalarını Önlemek ve Bütünlüklerini Korumak Amacıyla Çalışma-lar”a başlanmaktadır.

Toprak ve su kaynakları yatırım projelerinin ekonomik ve sosyal yönden kabul edilebilirliği ile ilgili çalış-malar yapılmıştır. “Sulama Tesisleri ve Diğer Tarımsal Tesislerde İşletme Sorunları ve Çözüm Önerileri-nin Belirlenmesi”, “Yeni Teknolojilerin Adaptasyonunda Sosyo-Ekonomik Sınırlamaların Tespit Edilmesi ve Teknolojilerin Kullanıcılar Tarafından Benimsenmesi”, “Sulama Alanlarında Sulama Etkinliğini Artı-ran Tekniklerin Adaptasyonunda Çiftçi Davranışları ile İlgili Sosyo- Ekonomik Çalışmalar” yapılmıştır. “Toprak ve Su Geliştirme Projelerinin Bölgesel Etkilerinin Ekonomik Analizi”, “Tarımsal Yatırım Proje-lerinin Sosyal Ve Ekonomik Yönden Üreticiye, Bölgeye ve Ülkeye Katkılarının Araştırılması”, “Havza Rehabilitasyonu ve Toprak Muhafaza Uygulamalarında Çiftçi Davranışları ile İlgili Sosyo-Ekonomik Çalışmalar” a başlanmıştır.

Toprak ve su kaynakları ve çevre ekonomisi ile ilgili tarım topraklarının amaç dışı kullanımını etkileyen sosyo-ekonomik faktörlerin tespiti konusunda çalışmalar yapılmıştır.

2006–2010 yıllarını kapsayan süreç içerisinde bu program altında 66 adet proje yürütülmüş, bunların bir kısmı sonuçlanmış, bir kısmı ise hala devam etmektedir. Yine bu program altında sonuçlanmış pro-jelerden 16’sı Genel Müdürlüğümüzce yayın numarası verilerek ilgili birimlerin, kullanıcıların hizmetine sunulmuştur.


24

Program: Tuzdan ve Sodyumdan Etkilenen Toprakların Islahı

Kurak ve yarı kurak bölgede yer alan ülkemiz tarım topraklarının çok önemli bir kısmı tuz, bor, sodyum etmenlerinin birinin veya birlikte etkin olmaları ile ıslaha muhtaç (ÇORAK) topraklarımızı oluşturmak-tadır. Drenajı dikkate almadan yapılan aşırı sulamalar, çiftçinin bilinçsiz uygulamaları gibi ikincil et-menlerle yaratılan tuzluluk yanında topoğrafya ve doğal olumsuzlukların yarattığı problem alanlarıdır. Bu toprakların iyileştirilmesi ve tekrar tarıma kazandırılmasına yönelik olarak, çorak toprakların ıslahı konularında yapılan araştırmaların önemi artmıştır. Gübre sanayi atıkları, kükürt flotasyon atıkları gibi çevre kirliliği yaratan endüstriyel atıkların çorak ıslahında kullanılma imkanları belirlenmiştir. Bulunan sonuçlara dayalı uygulamalarla, çevre kirliliğinin önlenmesine ve çorak arazi ıslah projelerinin eko-nomisine önemli katkılar sağlanmıştır. Islah edilebilme şartlarının sağlanamadığı yerler için, özellikle sadece tuz problemi olan alanlarda, (TUZCUL) halofitik bitkiler ile ekonomiye katkı sağlanabilmesi amacı ile vegetasyon oluşturma çalışması yönünde bir projede gündeme alınmıştır ve yürütülmektedir

2006–2010 yıllarını kapsayan süreç içerisinde bu program altında 14 adet proje yürütülmüş, bunların bir kısmı sonuçlanmış, bir kısmı ise hala devam etmektedir. Bu kapsamda sonuçlandırılan ve sonuç-ları yayınlanan “Gübre Sanayi Atığı Fosfojibsin Çorak Toprakların Islahında Kullanılmasının Radyo-toksikolojik Olarak Araştırılması” ve “Sodyumlu Topraklarda Gidya ve Zeolitin Islah Meteryali Olarak Kullanılma İmkanlarının Araştırılması” projeleri bunlardan bazılarıdır. Uzun ve meşaggatli bir süreci kapsayan bu çalışmaların sayısı, bu konuda yetişmiş uzmanların zamanla azalması ve farklı birimlere kaymasıyla, önemini yitirmese de güncelliğini kaybetmektedir.

Program: Tarımsal Yatırımlarda Girdi Optimizasyonu ve Kırsal Alandaki Toplumlar için Mali Mo-deller

Tarımsal yatırımlardan beklenen faydanın sağlanabilmesi için, yatırım projelerinin girdi kullanım düzey-lerinin ve maliyetlerinin gerçekçi olarak ortaya konması, projelerinin hedefi olan üreticilerin ekonomik ve sosyal sorunlarının saptanması ve yatırım kararlarının bu bilgiler ışığı altında alınması önem taşı-maktadır.

Tarımsal üretimde mekanizasyon en pahalı üretim girdisidir. Özellikle mekanizasyon düzeyi yüksel-dikçe üretimin karlılığı giderek artan ölçüde mekanizasyon maliyetine bağlı olmaktadır. Aynı zamanda doğru makine kullanımıyla birlikte hem bitkinin agro teknik istekleri en doğru bir şekilde karşılanmış, hem de çevreye en az zarar verilmiş olmaktadır. Tüm bunlar için mekanizasyon planlaması ve opti-mizasyonu çok büyük bir önem kazanmaktadır. Bu konuya ilişkin olarak “Tarımda Bilişim Teknolojileri” kullanım olanaklarının ortaya konması konusunda hassas tarım çalışmaları yapılmıştır.

2006–2010 yıllarını kapsayan süreç içerisinde bu program altında 95 adet proje yürütülmüş, bunların bir kısmı sonuçlanmış, bir kısmı ise hala devam etmektedir. Yine bu program altında sonuçlanmış projelerden 8 tanesi Genel Müdürlüğümüzce yayın numarası verilerek ilgili birimlerin, kullanıcıların hizmetine sunulmuştur.

2.3. GIDA

Program: Güvenli Kaliteli Gıda ve Yem Konularında Araştırmalar Yapılması

Gıdaya yeterli ve dengeli bir biçimde ulaşmak her bireyin hakkıdır. Ancak bu tek başına yeterli değildir. Tüketilecek olan gıdanın her türlü zararlı etmenden arındırılmış olması ve bir yandan beslerken diğer yandan insan sağlığını olumsuz etkilememesi gerekir. Bu açıdan değerlendirildiğinde en geniş araş-


25

tırma konusuna sahip olan bu program, aynı zamanda gıda araştırma fırsat alanı içerisinde en çok projenin yürütüldüğü program olma özelliğini de korumaktadır. Bu program kapsamında dönem içinde yapılan araştırmalar ile insan ve hayvanların sağlığını riske sokmayacak, kaliteli ve güvenli ürünlerin üretilmesi için alınacak önlemlerin belirlenmesine yönelik çalışmalar yapılmıştır.

Yapılan araştırmalardan elde edilen sonuçların bazıları şu şekilde özetlenebilir;

Mantarların kurutularak değerlendirilmesi ve kalitelerinin korunmasına ilişkin yapılan çalışmada kurut-ma yöntemlerinden dondurarak kurutmanın, etüv ve infrared kurutma yöntemlerine göre daha önemli olduğu bulunmuştur. Ayrıca bu yöntemde kurutulan ürünün renginde, şeklinde ve boyutlarında bir de-ğişme olmadığı ürünün hemen hemen orijinal irilik ve şeklini koruduğu görülmüştür.

Moro, ülkemizde ve dünyada üretim miktarı en yüksek olan kan portakalı çeşididir. Bu çeşit antosiyanin bakımından da diğer kan portakalı çeşitlerine göre daha zengindir. Bu meyvenin ürüne işlenmemesi-nin en önemli nedeni işleme yöntemlerinde karşılaşılan problemlerin yanında elde edilen ürünün raf stabilitesinin düşük olmasıdır. Araştırma sonuçları, renk ve beslenme değeri önemli oranda korunmuş tüketici beğenisini kazanabilecek kan portakalı suyu üretiminin yapılabilirliğini ortaya koymuştur. Araş-tırmada elde edilen veriler, ürünlerin buzdolabı koşullarında 6 °C’de muhafaza edilmesi durumunda en az on ay süreyle, oda sıcaklığında da yaklaşık üç ay süreyle başarılı bir şekilde muhafaza edilebilece-ğini göstermiştir.

Ürünlerin raf ömrünün uzatılmasına yönelik yapılan çalışmada, Modifiye Atmosfer Paketleme (MAP) tekniği ile paketlenmiş marine hamsinin raf ömrünün vakum paketli şekline göre üç ay daha uzayarak yedi aydan on aya, marine su ürünleri salatasının raf ömrünün ise iki ay daha uzayarak beş aydan yedi aya ulaştığı bu sürelerin elde edilmesinde iki farklı gaz karışımının aynı etkiye sahip olduğu sonucuna varılmıştır.

Yumurtada veteriner ilaç kalıntıları ve bazı ağır metaller ile minerallerin varlığının tespitine dayalı yü-rütülen çalışmada elde edilen bulgular, Türkiye’de üretilmekte olan yumurtaların veteriner ilaçları ve antikoksidial madde kalıntıları ile ağır metaller yönünden güvenli, Fe, Zn, P, Ca, Mg, K, Na açısından önemli bir kaynak olduğunu göstermektedir. Ayrıca, yumurta üreticilerinin ilaç kullanımı konusunda belli bir bilinç düzeyinde olduğunu ve ilaç kullanımlarında veteriner hekim tavsiyelerine uyduğunu gös-termektedir.

Yemdeki kireç taşı yerine kısmen midye kabuğu unu ikame edilmesinin yaşlı tavukların yumurta verim performansını önemli düzeyde artırdığını, buna karşılık yumurta kabuk kalitesi ve iç kalitesiyle ilgili özelliklerin çoğunun yeme et-kemik unu ilavesi ile iyileştiğini göstermiştir. Yumurtacı tavuklar yeme esansiyel yağ karışımı ilavesinden olumsuz yönde etkilenmişlerdir.

Program: Geleneksel Gıdalarımız

Ülkemizin her bir bölgesinde yöre halkı tarafından kültürel geleneklere göre üretilip, orada tüketilen hatta çok az bir kısmının gıda sanayi üretimine kadar giren çeşitli türde zengin geleneksel ürünlerimiz mevcuttur. Son zamanlarda geleneksel gıdalarımızın önemi artmakla birlikte, bugüne kadar yapılan çalışmalar henüz bu programın hedeflerini karşılayabilir durumda değildir. Yeni dönemde daha fazla çalışmanın yapılması hedeflenmektedir.

Ürün çeşitliliği ile birlikte ticari değeri olan geleneksel ürünlerimizin ayırt edici özelliklerinin bilimsel olarak tanımlanması ve üretim teknolojilerinin sanayiye uygulanabilirliğinin araştırıldığı bu program kapsamında şu sonuçlar elde edilmiştir.

Geleneksel olarak üretilen incir ezmesi, su tutma kapasitesine sahip ve jelleştirme özelliği bulunan bir katkı maddesi içermemektedir. Bu sebeple vakumlu olan ambalajı açıldığında kısa sürede tüketilme-


26

lidir. Bu amaçla geleneksel olarak üretilen incir ezmesini geliştirip incir lokumu şeklinde yeni bir ürün ortaya çıkarmak için hidrokolloidler kullanılmıştır. Bu hidrokolloidlerden Guar Gum ve Ksantan Gum olumlu sonuç vermez iken Modifiye Nişasta tek başına yeterli olmuştur. Elde edilen lokumların koruyu-cu katkı maddesi içermeden sekiz aya kadar saklanabildiği gözlenmiştir.

Geleneksel kaymaklı yoğurdun raf ömründe gösterdiği değişimin ve homojenize yoğurttan farklılığı, fabrika koşullarında kış ve yaz mevsiminde üretilen ve satışa hazır durumda ambalajlanmış kaymaklı ve homojenize yoğurtların 4°C, 10°C ve 22°C de bir ay süreyle depolanmaları süresince belirli günler-de fiziksel, kimyasal, mikrobiyolojik, kromatografik, reolojik ve duyusal analizler yapılarak araştırılmış-tır. Yapılan analizler sonucu kaymaklı ve homojenize yoğurtlarda analiz edilen parametrelerin mevsim, depolama sıcaklığı, depolama süresi gibi koşulların her birinden ayrı ayrı veya birleşik olarak etkilenip değişim gösterdiği görülmüştür. Uçucu aromatik bileşenler ve uçucu organik asitlerin miktarsal olarak her iki yoğurtta farklılık gösterdiği gözlenmiştir. Bu durum, üretim yöntemi ve kullanılan starter kültür farklılığından kaynaklandığı şeklinde değerlendirilmiştir.

Program: Gıda ve Yem ile İlgili Yeni Analiz Yöntemlerinin Araştırılması ve Metot Birlikteliğinin Sağlanması

Gıda ve yem sanayindeki son gelişmeleri dikkate alarak gelişmiş tekniklerle tüm gıda ve yem analiz-lerini yapabilecek konuma ulaşmayı ve yeni metot çalışmalarının yapılmasını hedefleyen bu program altında yürütülen çalışmalar aşağıda özetlenmiştir.

Piliç karkaslarından Listeria monocytogenes’in saptanması amacıyla yapılan bir çalışmada, L. mono-cytogenes izolasyonunda immuno manyetik separasyon (IMS) tekniği ile polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) teknikleri kullanılmıştır. Çalışmada bir yıllık süre içerisinde aylık periyotlar halinde alınan toplam 240 piliç karkas örneği analiz edilmiş ve piliç karkaslarının L. monocytogenes ile yüksek oranda konta-mine olduğu belirlenmiştir. Elde edilen bulgular ışığında, piliç kesim ve işleme prosesinde gerekli hijye-nik ve teknik koşulların sağlanması, uygun muhafaza koşullarının uygulanması halk sağlığı açısından önem taşımaktadır. Ayrıca manyetik immuno-polimeraz zincir reaksiyonu tekniğinin piliç karkasların-dan L. monocytogenes tespitinde etkin olarak kullanılabileceği ortaya konmuştur.

Yem ve premixlerde suda ve yağda eriyen vitaminlerin eş zamanlı tayini için bir yöntem geliştirmek amacıyla suda eriyen vitaminlerden; vitamin C, B6, B2, B12, nikotinik asit ve folik asit, yağda eriyen vitaminlerden de vitamin A, D3, K3 ve E üzerinde çalışmalar yapılmıştır. Vitaminlerin tayini için Phe-nomenex gemini C18 110A kolonu kullanılırken, hareketli faz olarak % 0.01 trifluoroasetik asit pH:3.9 ve metanol kullanılmıştır. Elde edilen sonuçların geri dönüşümlerinin oldukça iyi olması geliştirilen kromatografik yöntemin duyarlı, güvenilir, tekrarlanabilir olduğunu gösterirken, ayrıca rutin analizde kullanılabilirliğinin fazla olması açısından da tercih edilebilecek bir yöntem olduğuna karar verilmiştir.

Program: Gıda ve Yem Çeşitlendirilmesi, İşleme Teknolojilerinin Geliştirilmesi

Özellikle son yıllarda dünya gıda sanayi teknolojik üstünlüklerden yararlanma yollarının arayışı için-dedir. Ülkemiz gıda ve yem sanayinin ürün geliştirme ve yeni teknolojilerden yararlanma potansiyeli yüksek olmasına rağmen halen çok sınırlı ölçülerdedir. Bu husus dikkate alındığında sanayicilere yol gösterici araştırmaların yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.

Bitkisel ve hayvansal ürünlerin çeşitli tekniklerle işlenerek gıda çeşitliliğinin artırılmasına ve bu çe-şitliliğin artırılmasında önem taşıyan işleme teknolojilerinin belirlenmesine yönelik olarak bu dönem içerisinde bitirilmiş herhangi bir çalışma bulunmamakla birlikte, halen 4 adet proje program dahilinde devam etmektedir.


27

Program: Yem Hammaddeleri ve Katkı Maddelerinin Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

Hayvancılık sektörünün her dalında toplam girdiler içerisinde en büyük payı yem girdileri oluşturmakta-dır. İşletmeye getirilen hayvanlarda maksimum büyümeyi ve karı sağlayabilmek için hayvanlara sağlıklı bir çevreyi sunmanın yanı sıra dengeli ve ekonomik bir besleme uygulanmalıdır. Bu anlamda ekonomik ve randımanlı hayvansal üretimi sağlayabilmek için kaliteli yem hammaddeleri ve katkılarının kullanıl-ması gerekmektedir. Ülke ekonomisine katkıda bulunulmasını ve hayvan besleme yönünden kaliteli yem üretimini hedefleyen bu program dahilinde yürütülen araştırmaların bulguları aşağıda verilmiştir.

Farklı düzeyde Ca ve P içeren yumurta tavuğu yemlerine sitrik asit ilavesinin performans, yumurta kalitesi, mineral madde yararlanımı ve bağırsak mikroflorası üzerine etkilerinin araştırıldığı çalışmada, yumurta tavukları için önerilen düzeylerde Ca ve P içeren yemlere sitrik asit ilavesi yumurta verimini önemli derecede artırdığı saptanmıştır.

Yumurta tavuğu rasyonlarında farklı düzeylerde dekstran prebiyotik kullanımının etkileri araştırılmış ve sonuçta dextrana dayalı prebiyotik ilavesinin yumurta tavuklarında performans değerleri ve bağırsak mikro florası üzerine yararlı bir etkisinin olmadığı gözlenmiştir.

Yumurta tavuğu yemlerinde kadife çiçeğinden üretilen doğal renk maddesi Oro-glo’ nun sentetik renk maddeleri yerine kullanım olanakları ile bu renk maddelerinin yumurta sarısı ve performans üzerine etkileri araştırıldığında, Oro-glo’nun tek başına kullanımının yeterli olmadığı ve bu doğal renk madde-sinin, doğal kırmızı renk veren maddelerle kullanılmasının uygun olacağı görülmüştür.

Yumurtacı damızlıkların karma yemlerine farklı seviyelerde vitamin C ilavesinin yumurta verim özel-liklerine ve üreme performanslarına etkilerinin araştırıldığı bir çalışmada, 400 ppm vitamin C ilavesi ile yumurta kabuk kalitesinin arttığı ve kırık-çatlak yumurta sayısının önemli düzeyde azaldığı tespit edilmiştir.

Program: Gıda Sanayi Artıklarının Değerlendirilmesi

Gıda sektörü, kullanılan hammadde kaynakları acısından, geniş çalışma alanına ve yüksek üretim kapasitesine sahiptir. Üretim sonucunda da yüksek miktarlarda ve çeşitli türlerde atıklar oluşmaktadır. Her geçen gün artan çevre sorunlarıyla ilgili olarak bu atıkların değerlendirilmesi, içerdiği değerli bile-şenlerin geri kazanılması da önem kazanmaktadır. Gıda sanayi artıklarının tekrar gıda ve yem sana-yinde kullanımını hedefleyen bu program kapsamında şu sonuçlar elde edilmiştir.

Endüstriyel olarak meyve sularının berraklaştırılması ve konsantre edilmesinde kullanılan ve gıda en-düstrisinde bir çok alanda görev alan pektinaz enziminin düşük maliyetle ve yüksek verimle üretilme-sini amaçlayan çalışmada, meyve suyu tesislerinin atıkları üzerinden fungal kaynaklar (Aspergillus niger) kullanılmıştır. Atık kullanılarak yapılan pektik enzim üretim değerleri her ne kadar temel besi ortamları ile yapılan üretimlere kıyasla daha az olsa da, gerek maliyet düşüklüğü gerekse atıkların de-ğerlendirilmesinin sağlandığı göz önüne alındığında çalışmada kullanılan atıkların (kuşburnu posası, üzüm posası, şeftali posası, portakal posası, vişne posası ve elma posası) bu amaç için kullanılabilir oldukları söylenebilir.

Ülkemizde çok fazla miktarlarda tüketilen ekmeğin besin değerini artırmaya yönelik bir çalışmada, sanayi artıklarının değerlendirilmesi yoluna gidilmiş ve elma suyunun artığı olan, toplam fenol içeriği, antioksidan aktivitesi yüksek olan elma posalarından yararlanılmıştır. Çalışmalar sonucunda elma po-sasının ekmeğin yapımında katkı olarak kullanılabileceği tespit edilmiştir.


28

Program: Organik Gıda ve Yem Araştırmaları

Organik gıda ve yem ürün özelliklerinin belirlenmesi suretiyle organik gıda ve yem ürünlerinin çeşitlen-dirilmesini hedefleyen bu programda dönem içerisinde herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Bu nedenle yeni dönemde bu program gıda ve yem araştırma fırsat alanı içerisinde yer almamıştır.

Program: Gıda ve Yemlerde Sosyo-ekonomik Araştırmalar

Gıda ve yemlerde sosyo-ekonomik değişimlerin izlenmesi suretiyle ekonomik, kaliteli ve güvenli gıda ve yem üretimine katkıda bulunmayı hedefleyen bu programda dönem içerisinde herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Bu nedenle yeni dönemde bu program gıda ve yem araştırma fırsat alanı içerisinde yer almamıştır.

Program: Ambalaj Materyalleri ile İlgili Araştırmalar

İşlenmiş tüm ürünler içinde gıda ürünleri ambalajlanma ve satışa sunuluş açısından en fazla dikkat edilmesi gereken maddelerden biridir. Gıda ürünlerinin pazarlama aşamasında ve tüketiciye taze ola-rak ulaşmasında yeterli ve fonksiyonel bir ambalajlamanın önemi büyüktür. İşlenmiş gıda maddelerine olan talebin giderek arttığı ve sunuş şekillerinin sürekli değişim gösterdiği günümüzde uygun bir amba-lajın benimsenmesini sağlayacak araştırmalara her zaman ihtiyaç duyulmaktadır.

Gıda-ambalaj etkileşimlerinin araştırılarak kaliteli ve güvenli ambalaj materyallerinin kullanılması sağ-lamak üzere oluşturulan bu programda, dönem içerisinde bitirilmiş herhangi bir çalışma bulunmamakla birlikte, halen 1 adet proje program dahilinde devam etmektedir.

2.4. MEYVE-BAĞ

Program: Bağcılık

Ülkemizde yetiştiriciliği yapılan ekonomik öneme sahip bazı üzüm çeşit ve Amerikan asma anaçları ile klonlarının virüsler ve Agrobacterium vitis yönünden arındırılması, tanımlanması ve yeni üzüm çeşitle-rinin geliştirilmesi çalışmaları devam etmektedir.

Melezleme çalışmalarından elde edilmiş olan F1 bitkileri içerisinden erkenci veya geççi çekirdeksiz yeni üzüm çeşitleri; soğukta muhafaza ve taşıma koşullarına uygun orta ve geç mevsim sofralık üzüm çeşitleri; kırmızı veya siyah renkli, iri taneli erkenci çekirdekli sofralık üzüm çeşitleri ile erken hasat edi-len kurutmalık üzüm çeşitlerinin elde edilmesine yönelik değerlendirme çalışmalarına devam edilmiştir.

Ülkemiz bağlarında çeşitli hastalıklara karşı kullanılan triazole ve strobilurin grubu fungusitlerden oluş-turulan farklı ilaçlama programlarının ekonomik öneme sahip üzüm çeşitlerinde verim ve kalite kriterleri ile makro besin elementlerinin alımına etkilerinin araştırılması çalışmalarına başlanmıştır. Ülkemizde en önemli bağ hastalıkları olan külleme ve mildiyöye toleranslı, aynı zamanda kalite özellikleri iyi olan yeni üzüm çeşitlerinin melezleme ıslahıyla elde edilmesi araştırmalarına devam edilmiştir.

Meristem kültürü çalışmaları, bazı sofralık ve şaraplık üzüm çeşitleri ile Amerikan Asma Anacı çeşitleri-ne ait Klon Seleksiyonu çalışmalarına ve melezleme çalışmalarına paralel olarak yürütülmektedir. Bazı virüslerden arındırılmış ve çeşidin özelliğine göre üstün niteliklere sahip bitkiler elde etmeye yönelik bir çalışma devam etmektedir.


29

Melezleme ıslahı ile elde edilen üzüm çeşitlerinin SSR markırleriyle ebeveyn analizleri ve çekirdeksiz üzüm çeşidi ıslahında çekirdeksiz fertlerin markıre dayalı seleksiyon yöntemiyle erken seleksiyonu çalışması tamamlanmıştır.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi bağcılığının geliştirilmesi amacı ile verim ve kaliteyi etkileyen önemli fak-törlerden birisi olan uygulanılacak terbiye şeklinde; toprak işleme, hastalık ve zararlılarla mücadele, hasat işlemlerini kolaylaştıran, üzüm verim ve kalitesini artıran çardak sisteminin üreticilere benimse-tilmesi çalışması başlatılmıştır.

Melezleme yoluyla erken veya geç dönemde olgunlaşan aynı zamanda tane ve salkım iriliği, tane rengi gibi özellikler bakımından cazip olan çekirdeksiz yeni üzüm çeşitleri elde etme çalışmaları sürdürül-mektedir.

Göller Bölgesinde; Isparta/Eğirdir koşullarında modern bağcılık teknikleri kullanılarak ülkemiz bağcılığı için önem taşıyan üzüm çeşitlerinin yöreye olan adaptasyon durumlarının incelenmesi, uygun terbiye sistemlerinin belirlenmesi yöre bağcılığının geliştirilmesi çalışmaları devam etmektedir.

Diyarbakır ve Mardin illerinde yaygın olarak yetiştirilen şire üzüm çeşidinde klon seleksiyonu çalışma-ları sürdürülmektedir.

İç ve dış piyasa göz önünde bulundurularak çekirdekli ve çekirdeksiz kaliteli sofralık yeni üzüm çeşit-lerinin, ihracata uygun, renkli, çekirdeksiz, erken olgulaşan, yüksek kaliteli çeşitlerin elde edilmesine yönelik melezleme çalışmaları başlatılmıştır.

Çekirdeksiz kuru üzüm üretiminde kurutmalık olarak seçilmiş olan Sultani Çekirdeksiz tipleri, farklı kurutma teknikleri kullanılarak çekirdeksiz kuru üzüm üretimi çeşitlendirilme çalışmaları başlatılmıştır. Aynı zamanda, çalışma kapsamında Sultani Çekirdeksiz üzüm çeşidine nazaran daha erken dönemde olgunlaşan çekirdeksiz çeşitler kullanılarak, hasadın geç döneme kalması sonucunda kurutma döne-minde meydan gelebilecek olumsuzlukların giderilmesi çalışmaları sürdürülmektedir.

Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yetiştiriciliği yapılan Kabarcık (şıralık, şaraplık) ve Hönüsü (sofralık), Mahrabaşı üzüm çeşitleri Kahramanmaraş, Malatya, Adıyaman, Gaziantep, illerinde yaygınlık göstermektedir. Kabarcık ve Hönüsü çeşitlerinin klon seleksiyonu yöntemi ile ıslah edilme çalışmalarına başlanmıştır.

Bağcılıkta moleküler biyoloji araştırmaları kapsamında melezleme ıslahıyla elde edilen bazı üzüm çeşit adaylarının mikrosatellit tekniği ile tanımlanması çalışmaları sonuçlandırılmıştır.

Marmara Bölgesinin değişik ekolojik koşullarında (Tekirdağ, Edirne, Pamukova) sofralık üzüm çeşitleri-nin verim, kalite ve pazar değeri bakımından performansını ve biyoklimatik indislerini belirleyerek yay-gın üretimde her bir yörenin özelliklerine göre çeşitlerin isabetli seçiminin belirlenme çalışmaları ger-çekleştirilmiş ve çeşitlerin pazar değerinin belirlenmesi iç ve dış pazarlarda tanıtma, arz yoğunluğu ve fiyat incelemesi yoluyla ürünün ayrı pazarlarda değerlendirilebilme olanakları saptanmaya çalışılmıştır.

Avrupa Birliğine uyum sürecinde Türkiye şaraplık üzüm üretimine rekabet gücü kazandıracak teknik ve ekonomik uygulamaların araştırılması çerçevesinde, Türkiye’de şaraplık üzüm üretiminde ekonomik anlamda değer taşıyan; yerel çeşitler ile uluslararası anlamda kabul gören çeşitler için tanımlamanın kriterleri tespit edilmiştir. Ülkemiz bağcılığındaki üretim riskleri ve belirsizliklerin olumsuz etkilerini mini-mum düzeye indirmek amacıyla uygulanmakta olan tarım sigortaları sistemine üreticinin yaklaşımının ortaya konulması, benimsenme durumu ve işletmelerin tarım sigortası kanunu kapsamında beklenti ve isteklerini tespit etme çalışmaları devam etmektedir.

Ülkemizde erken sonbahar dönemindeki kivi ihtiyacını karşılayabilmek için erkenci kivi çeşitlerinin üre-timine ihtiyaç vardır. Islah çalışmaları ile, erkenci kivi çeşitlerinin tespit edilmesi, farklı ekolojik şartlara


30

uygun kivi çeşitlerinin belirlenmesi, daha verimli kivi çeşitlerinin elde edilmesi ve birim alandan alınan üretim miktarının artırılması ile ilgili çalışmalara başlanmıştır.

Program: Sert Çekirdekli Meyveler

Kiraz, kayısı, şeftali, erik ve vişne’de adaptasyon çalışmaları yapılarak bölgelere uygun çeşitler belir-lenmiş ve üreticilere tavsiye edilmiştir. Yerli ve yabancı kiraz ve erik çeşitlerinin bölgesel uyum çalış-maları devam etmektedir.

Şeftali meyvelerinin soğukta muhafaza performanslarının araştırılmasına yönelik çalışmalara başlan-mıştır.

Şeftali anaç-çeşit geliştirme projesi devam etmektedir. Bu proje kapsamında, sanayilik ve geç dönem-de olgunlaşan sofralık çeşitlerin geliştirilmesi amacıyla melezleme yoluyla şeftali çeşit ıslahı çalışma-larına devam edilmektedir.

Dünyada farklı ülkelerde geliştirilen bazı kiraz çeşitlerinin değişik ekolojiler de denenmesine ve üstün özellik gösteren, hâlihazırda üretimi yapılan çeşitlere göre en iyi olanlarının belirlenmesine yönelik çalışmalar devam etmektedir.

Seyhan havzasında iklim isteklerine göre kiraz yetiştirmeye uygun alanların coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak belirlenmesi projesi tamamlanmış ve veri tabanı oluşturulmuştur.

Yoğun kiraz yetiştiriciliği için klonal anaçların kullanılması çalışmaları sonuçlandırılmıştır.

0900 Ziraat kiraz çeşidinin yaprağından in vitro rejenerasyon protokolü geliştirilmesi projesi kapsamın-da kendine verimlilik (S4) geninin aktarılması, döllenmeye bağlı verim düşmelerini engelleyerek kiraz üretimimizdeki bu düzensizliği ortadan kaldıracaktır. ‘0900 Ziraat’ kiraz çeşidi için bir genetik transfor-masyon protokolünün geliştirilmesinde ilk çalışmalar başlamış olup hali hazırda devam etmektedir.

İklimsel faktörlerden kaynaklanan ürün miktarındaki dalgalanmaları azaltmak için kendine verimli, üre-tim sezonunu uzatmak için ise erkenci ve geççi üstün kalite özelliklerine sahip -çeşitlerin geliştirilmesi amacıyla yeni kiraz çeşitlerinin ıslahı çalışmaları devam etmektedir.

GiselA-5 ve Kuşkirazı anaçlı 0900 Ziraat kiraz çeşidinde gübreleme programını belirlemek amacıyla çalışmalar başlamış olup, halen devam etmektedir.

Bazı Kiraz (Prunus avium L.) genotiplerinin moleküler karakterizasyonu ve F1 bireylerde S allellerinin belirlenmesi amacıyla 2001 yılında kendine verimli olan Stella çeşidi ile melezleme çalışmaları ya-pılmaya başlanmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen melez bitkilerde kendine verimlilik geni olan S4’ geninin ne oranda melez bitkilere aktarıldığı belirlenerek, ilerde yapılacak ıslah çalışmalarına temel oluşturacaktır.

Melezleme ve mutasyon ıslahı yolu ile kendine verimli ve ihracata uygun kiraz çeşitlerinin elde edilmesi projesi kapsamında; 2009 yılından itibaren daha önceki melezlemelerde elde edilip, ilk seleksiyonları yapılarak seçilen tiplerden üstün özellikleri olan, kendine verimli iki yeni tip ile Regina, Ferbolous Ver-del ve Sweetheart çeşitlerinden yeni ebeveyn kombinasyonları oluşturularak kendine verimli, geççi, geç çiçek açan ve meyveleri çatlamaya dayanıklı olan çeşitlerin elde edilmesi amacıyla melezleme çalışmalarına devam edilmektedir.

Yabani Vişne (Prunus cerasus L.) anacı seleksiyonu ve çoğaltma imkânlarının araştırılması çalışmaları devam etmektedir.

Göller yöresinde sofralık kayısı yetiştiriciliğinin geliştirilmesi amacıyla 2003 yılında başlatılan proje


31

halen devam etmekte olup, yeterli miktarda verim alınan çeşitlerde fenolojik gözlemler ve pomolojik analizler yapılmaktadır.

Bazı yerli ve yabancı kayısı çeşitlerinde melezleme ıslahı üzerine çalışmalara başlanılmış olup, araş-tırmalar devam etmektedir.

Kayısı yetiştiriciliğinde meyve kalitesini iyileştirici teknolojilerin geliştirilmesi projesi çerçevesinde; ka-yısı yetiştiriciliğinde meyve seyreltmesi üzerine bazı bakterilerin etkisi alt projesi çalışmalarına devam edilmektedir.

Son yıllarda yetiştiriciliği artan geç dönemde olgunlaşan Roxana kayısı çeşidinin soğukta muhafazası üzerine bazı depolama koşullarının etkisini belirlemek amacıyla çalışmalara devam edilmektedir.

Kayısılarda Kaolin uygulaması yapılarak kuraklık, sıcaklık ve radyasyon stresi gibi etmenlerden ilkba-har geç donlarından kaynaklanan verim ve kalite kayıplarının ortadan kaldırılması veya aza indirerek ülke ekonomisine katkı sağlanması amacıyla hazırlanan proje devam etmektedir.

Seleksiyon yoluyla yeni sofralık ve kurutmalık kayısı çeşitlerinin geliştirilmesi çalışmaları devam et-mektedir.

Hacıhaliloğlu ve Kabaaşı kayısı çeşitlerinde klonal anaç kullanım imkanlarının araştırılmasına yönelik çalışmalar devam etmektedir.

Karadeniz Bölgesi Karayemiş (Prunus laurocerasus L.) Seleksiyonu II çalışması tamamlanmıştır.

Program: Turunçgiller

Türkiye turunçgil bölgelerinde, turunçgil türleri içerisindeki ümitvar tiplerin seçilmesi amacıyla 1979 yılında “Turunçgillerde Aşı Gözü Seleksiyon Sertifikasyonu ve Çeşit Geliştirme Projesi”nin birinci dili-mi başlatılmıştır. Buradan seçilen tipler 1991 yılında farklı ekolojilerde seleksiyonun ikinci aşamasına alınmıştır. Beş yıllık bir dilimi kapsayan ve “Turunçgillerde Aşı Gözü Seleksiyon Sertifikasyonu ve Çeşit Geliştirme Projesi”nin bir bölümü olan bu çalışmada, Türkiye turunçgil bölgelerinden seçilen 31 adet Interdonato limonu, 8 adet Kütdiken limonu, 1 adet Kıbrıs Limonu, 1 adet, Lamas limonu, 1 adet İtalyan Memeli ve 1 adet Yediveren limonu, 20 adet satsuma mandarini ve 6 adet klemantin mandarini tipine ait verim, meyve özellikleri ve bazı vejetatif özellikler belirlenmiştir.

Türkiye turunçgil çeşit geliştirme projesi 1992 yılından beri devam etmekte olup, 2009 yılında turunçgil tür ve anaç/çeşitlerinden 15 adet birey kontrol indekslemesine alınmış ve bunların Psorosis, Tatterleaf ve Stubborn indekslemeleri tamamlanmıştır. Tristeza ve Cachexia indekslemeleri devam etmektedir. Yine 2008-2009 yılı sürgün ucu aşılama programına alınan turunçgil tür ve çeşitleri mikro aşılama ile sera koşullarına aktarılmış ve 2010 yılında bu bireylerin kontrol indekslemelerine başlanmıştır.

2010 yılı Sürgün ucu aşılama programı için 15 adet birey seçilmiş ve bunların arındırma çalışmaları devam etmektedir.

Ülkemiz turunçgil koleksiyonlarında bulunan turunçgil türleri ve bunların akraba gruplarına ait 825 adet genotipte SRAP markırleri ile genetik çeşitlilik ortaya konulmuştur. Portakal, limon, altıntop ve turunç türleri içerisinde düşük düzeyde varyasyon olduğu saptanmıştır.

Melezleme yoluyla yeni mandarin çeşitlerinin elde edilmesi çalışmasının ilk dört yıllık diliminde farklı kombinasyonlardan toplam 2.140 adet melez birey araziye dikilmiştir. Bunlardan yeterli meyve alınan bitkilerde gözlem ve değerlendirmeler yapılmış ve ilk sonuçlara göre dikkat çekenler belirlenmiştir. Ça-lışmanın ikinci diliminde, birinci dilimde araziye alınmış olan bitkilerde gözlemler yapılacak ve amaca uygun olabilecekler seçilecektir.


32

Gama ışını uygulanmış yerli mandarin ve yerli yuvarlak limonda çekirdeksiz, dikensiz ve periyodisite göstermeyen bireylerin belirlenmesi projesinin I. dilimi tamamlanmış olup, II. diliminde 1’den az çe-kirdekli olarak bulunan 23 adet yerli mandarin mutant bireyi ile dikensiz olarak bulunan 10 adet yerli yuvarlak limon mutant bireyi kalite kriterleri ve verim düzenliliği bakımından birbirleriyle ve ebeveynleri ile karşılaştırılması çalışmaları devam etmektedir.

Mutasyon yoluyla tamamen çekirdeksiz 3 adet limon (Alata, Gülşen ve Uzun) çeşitleri elde edilerek, tescil ettirilmiş olup, yapılan bir sözleşmeyle Amerika’lı firmaya verilmiş olan bu son derece önemli çeşitler, en geç 2 yıl içinde yaygın bir şekilde çiftçiye intikal edecektir.

Gama ışını uygulamasıyla Klemantin, Nova ve Robinson mandarin çeşitlerinde çekirdeksiz tiplerin elde edilmesi projesin I.dilimi tamamlanmıştır. II: dilimine başlanmıştır.

Tuz stresine farklı derecelerde hassas ve dayanıklı olan değişik turunçgil anaçlarının (Y.Turunç, Y.Üç-yapraklı, Kabalimon, Kleopatra Mandarini, Carrizo sitranjı ve Volkameriana) farklı konsantrasyonlar-daki tuz uygulamalarında ortaya koydukları protein ve antioksidant enzimler ile bunlarda meydana gelen değişimler incelenmiş bu stres koşulları altında anaçlardaki fizyolojik metabolizma farklılıkları ortaya konulmuştur. Elde edilecek veriler dayanıklılık ıslahı çalışmaları için erken seleksiyon kriterleri oluşturacaktır.

Seleksiyonla belirlenmiş 4 farklı Washington Navel ve 3 Valencia portakal tipinde farklı derim zamanları ve derim sonrası uygulamalarının etkisi araştırılmaya başlanmıştır. Araştırmanın sonunda hem tiplerin kendi aralarında hem de uygulamalar ile farklı derim zamanları arasındaki farklılıklar ortaya konula-caktır.

2005-2010 yılları arasında TÜBİTAK tarafından desteklenen projeler;

TÜBİTAK 1007 Kamu-ARGE Programı tarafından desteklenen “Turunçgil Genetik Kaynaklarının Top-lanması, Karakterizasyonu, Muhafazası ve Değerlendirilmesi Projesi”.ve“Turunçgillerde Bazı Önemli Meyve Karakterlerini Kontrol Eden Genlerin Haritalanması ve Moleküler Markırların Oluşturulması” çalışması, 1) Turunçgillerde moleküler işaretleyicilerden oluşan genetik bağlantı haritasının oluşturul-ması, 2) Önemli Turunçgil hastalıklarından olan Alternaria hastalığına (Alternaria alternata f. sp. citri) dayanıklılığı kontrol eden geni haritalamak ve 3) Bazı önemli meyve özelliklerinin kalıtım mekanizması incelemek ve bu özellikleri kontrol eden işaretleyicileri tespit etmek amacıyla yürütülmüştür.

Program: Zeytin

Ülkemiz için stratejik öneme sahip zeytin sektöründe dünyadaki gelişmelere paralel olarak fidan üreti-minden modern zeytin yetiştiriciliğine, sofralık zeytin kalite kriterlerinin geliştirilmesinden zeytinin işlen-mesine üretimden tüketime her alanda çalışmalar devam etmektedir.

88 yerli, 28 yabancı zeytin çeşidi olmak üzere toplam 116 zeytin çeşidinin koleksiyonu yapılmış olup, gen kaynakları koruma altına alınmıştır. 2007-2008 yıllarında Domat, Edincik su, Eşek zeytini (Öde-miş), Kilis yağlık, Samanlı, Uslu ve Arbequina çeşitlerinin döllenme biyolojileri incelenmiş olup, Ar-bequina, Edincik su ve Samanlı çeşitlerinin kendine verimli, Domat ve Uslu çeşitlerinin kısmen kendine verimli, Eşek zeytini (Ödemiş) ve Kilis yağlık çeşitlerinin ise kendine verimsiz olduğu tespit edilmiştir.

Sarı Ulak zeytinde klon Seleksiyonu projesinin I. Aşaması tamamlanmış olup, Adana, Mersin ve Tarsus yöresinde yeşil sofralık olarak tüketilen Sarı Ulak çeşidinin üstün özellik gösteren klonları belirlenmiştir. II.Aşama 2010 yılında başlamıştır. Kilis Yağlık ve Nizip Yağlık zeytin çeşitlerinde de klon seleksiyonu çalışmaları devam etmektedir.


33

Son yıllarda Verticillium Dahliae Kleb. etmeninin neden olduğu solgunluk hastalığının önlenmesinde etkili bir kimyasal ve kültürel mücadelenin bulunmaması hastalığı kontrol altına alabilmek için daya-nıklı anaç çalışmalarına hız kazandırmıştır. Ülkemizde 2004 yılında tamamlanan Verticillium Dahliae Kleb’e dayanıklı bazı anaçlar üzerine aşılanmış önemli zeytin çeşitlerimizin gelişimlerinin ve verim durumlarının araştırılması ile bitki gen bankamızda bulunan 40 yerel, 5 yabancı çeşit, 4 klonal anaç ve 6 ekonomik olarak yetiştiriciliği yapılan çeşit olmak üzere 55 çeşidin hastalığa karşı reaksiyonları ince-lenmiştir. Bu çalışmanın II. diliminde ekonomik olarak yetiştiriciliği yapılan ve hastalığa duyarlı (Ayvalık, Memecik, Domat ve orta duyarlı Gemlik) zeytin çeşitlerinde gelişme ve verim durumlarının izlenmesi çalışmaları devam etmektedir.

Zeytinde melezleme çalışmaları sonucunda genetik varyabilitenin arttırılması ve böylelikle istenilen özellikler yönünden yeni çeşitlerin elde edilmesi amacıyla çalışmalara 1990 yılında başlanmıştır. 1994 yılında uygulamaya konulan diğer bir melezleme çalışmasıyla kapsam genişletilmiştir. Memecik çe-şidinin ana çeşit olarak ele alındığı ve seçilmiş çeşitlerle karşılıklı kombinasyonların oluşturulduğu çalışmada halen değişik yaş gruplarında 2.683 melez fert bulunmaktadır. 1990 yılında gerçekleştirilen Memecik x Gemlik kombinasyonlarından elde edilen melez populasyonunda istenilen amaçlara uygun görülen 11 ferdin ön seleksiyonla seçimi yapılmıştır.

Bazı zeytin çeşitlerimizin kısıtlı sulama koşullarındaki gelişme durumları bilimsel olarak tespit edilerek, kısıtlı sulamadan ne düzeyde etkilendikleri belirlenmiştir.

TÜBİTAK 1007 Kamu-ARGE Programı tarafından desteklenmekte olan “Uzaktan Algılama Tekniği ile Zeytin Ağaç Envanterinin Çıkartılması, Zeytin Çeşitlerinin ve Yağlarının DNA Markırleri Yardımıyla Ka-rakterizasyonu ve Kayıt Altına Alınması” projesi ile zeytin ağaç varlığımız ile ilgili güvenilir bir envanter oluşturmasına yönelik ilk çalışmalar 2010 yılında başlatılmıştır.

Program: İncir

Selüloz bazlı yenilebilir kaplamaların, Bursa Siyahı ve Sarılop incir çeşidinde hasat sırasında meyda-na gelen yara yerlerini ve sap kısmını kapatarak meyve etine dayanıklılık sağladığının tespit edildiği çalışmalar tamamlanmıştır.

Farklı dozlarda ve sıklıklarda kaolin uygulamalarının; meyve verim ve kalitesine olumlu etkileri belir-lenmiştir.

2009 yılında birleştirilen “Melezleme ve Mutasyon Islahı Yöntemleri ile Üstün Nitelikli Kurutmalık ve Sofralık İncir Çeşitlerinin Geliştirilmesi” çatı projesinin mutasyon bölümü çalışmalarına üç yıl önce, melezleme çalışmalarına da 2010 yılında başlanmıştır.

Güney Marmara’da Bursa Siyahı incir üretiminin geliştirilmesi çalışmasının I.aşaması 2002-2006 yılları arasında tamamlanmıştır. Bursa Siyahı incir çeşidinin, seçilen 8 klonu farklı ekolojilerde morfolojik, pomolojik özellikleri ve hasat sonrası fizyolojileri bakımından incelenmiştir.

Program: Yumuşak Çekirdekli Meyveler

Melezleme ıslahı ile elmanın en önemli hastalıklarından biri olan karaleke hastalığına dayanıklı kaliteli yeni elma çeşitlerinin geliştirilmesi çalışması devam etmektedir.

Elmada melezleme ve mutasyon ıslahı ile ilgili çalışmalar devam etmektedir.

Amasya elmasında klon seleksiyon (II) çalışması ile Amasya elmasının olumlu özellikleri korunarak üretici ve tüketici için dezavantaj olan unsurların giderilmesine çalışılmaktadır. Çalışmanın 1. dilimi


34

sonucunda elde edilen 27 klon, 2001 yılında gen kaynağı olarak muhafaza altına alınmıştır. Ayrıca çalışmada yer alan 05 AE 32 klonu orijinal Amasya Elması tipi olarak tescil edilmiştir.

Sakı elmasının klon seleksiyonu yoluyla ıslahı projesine 1999 yılında başlanılmıştır. 1999-2001 yılları arasında yapılan çalışmalar sonucunda 7 Sakı elma tipi (24-M1, 24-M6, 24-M12, 24-M31, 24-M38, 24-Ü6 ve 24-Ü9) ümit var olarak seçilmiştir. Sakı elmasının klon seleksiyonu yoluyla ıslahı projesinin ikinci aşamasına 2002 yılında başlanılmış olup, proje halen devam etmektedir. Türkiye klonal elma ve armut anaçlarının geliştirilmesi çalışmaları devam etmektedir.

Farklı malç materyalleri ve sulama düzeyi uygulamalarının M9 ve MM106 anaçlı elma bahçelerin-de ağaç gelişimi, su muhafazası ve yabancı ot kontrolüne etkileri üzerine bir sulama programının oluşturulması ve aşırı su kullanımının önüne geçilerek, mevcut suyun daha randımanlı kullanılması ve ağaçların dikim yılından itibaren farklı uygulamaların ekonomik maliyet analizi çalışmaları devam etmektedir.

Elma üretiminde dünyada uygulanan dallı fidan üretme yöntemlerini ülkemiz koşullarında karşılaş-tırmalı olarak denemek, dallanmanın fizyolojik temellerini ve uygulamalarının etkilerini biyokimyasal olarak belirlemek ve dallı fidanlarla tesis edilen bahçelerde ilk yıllardaki gelişim performansını tespit çalışmaları devam etmektedir.

Kahramanmaraş ilinde, yazlık elma çeşitlerinin düşük rakımlı bölgelere adaptasyonu ve bu çeşitler için bölgede kullanılabilecek terbiye sisteminin belirlenmesi amacıyla yapılan çalışmalar devam etmektedir.

Bazı elma çeşit ve tiplerinin meyve eti ve kabuk rengi ile ilişkili DNA markırleriyle taranması yoluyla, gen kaynaklarımızda bulunan çeşit ve tiplerin, ilerde ıslah edilecek daha kırmızı renkli veya antioksi-danca zengin meyveye yönelik olarak ıslah çalışmaları devam etmektedir.

Ülkemizde yetiştiriciliği yapılan Deveci armudunun hasat safhasındaki fizyolojik ve kimyasal özellik-lerinin hasat sonrası sürekliliğini sağlamak, böylece pazar ve tüketici tarafından istenen yüksek kali-te özelliklerinin kaybını engellemek ve Deveci armut çeşidinde muhafaza periyodu süresince; 1-mcp uygulaması, lpha farnesene enzim aktivitesi, etilen üretimi ve yüzeysel yanıklığın gelişimi arasındaki ilişkiler tespit edilmiştir.

Ülkemizde iç ve geçit bölge ekolojilerinde kurulacak olan armut bahçelerinde önerilebilecek en uygun anaç – çeşit kombinasyonunun belirlenmesi amacı ile OH X F 333 (Old Home X Fermindale), MC, QA ve PQBA 29 anaçları üzerine aşılı Akça, Deveci, Kieffer ve Santa Maria çeşitleri kullanılarak anaç ve çeşit ilişkileri, fenolojik, pomolojik ve verim açısından değerlendirilmesi çalışmaları devam etmektedir.

Düşük kaliteli fakat ateş yanıklığına dayanıklı armut çeşitleri ile yüksek kaliteli armut çeşitleri arasında kontrollü melezlemeler yapılarak, ticari öneme sahip yeni armut çeşitleri ıslah edilmesi, armut bahçele-rinde ateş yanıklığı nedeniyle ürün kayıplarının azaltılması ve bu hastalığın mücadelesi için kullanılan ilaç maliyetlerinin ortadan kalkması çalışmaları devam etmektedir.

Farklı klonal anaçlar ve terbiye sistemlerinin Deveci ve Tosca armut çeşitlerinde verim ve kaliteye etki-leri üzerine çalışmalar devam etmektedir.

Deveci armut çeşidinde, fertigasyon ve yapraktan azotlu gübrelemenin; verim, kalite ve besin maddesi alımı üzerine etkileri incelenerek, BA-29 anacı üzerine aşılı Deveci çeşidi armutlar için verilmesi gere-ken en uygun azot dozu belirlenme çalışmaları devam etmektedir.

Program:Organik Meyve Bağ Araştırmaları

Organik Meyve Bağ araştırmaları kapsamında 2005-2010 yılları arasında sırasıyla; “Eğirdir (Isparta)


35

Koşullarında Organik Elma Yetiştiriciliği”, “Organik Üzüm Yetiştiriciliği”, “Malatya Yöresinde Organik Kayısı Yetiştiriciliği”, “Trakya Bölgesinde Organik Şaraplık Üzüm Yetiştiriciliği ve Şarap Yapımı”, “Orga-nik Sultani Çekirdeksiz Üzüm Yetiştiriciliği”, “Ege Bölgesinde Organik Zeytin Yetiştiriciliği”, “Karadeniz Bölgesi’nde Organik Çilek Yetiştiriciliği”, “Mut Yöresinde Organik Zeytin Yetiştiriciliği”, “Mut Yöresin-de Organik Kayısı Yetiştiriciliği”, “Organik Nar Yetiştiriciliği”, “Antalya Serik Koşullarında Organik Star Ruby Altıntop Yetiştiriciliğinde Yeşil Gübreleme ve Zeytin Kekinin Kullanım İmkânlarının Araştırılması”, “Orta Anadolu Bölgesinde Organik Kiraz Üretiminde Hastalık, Zararlı ve Yabancı otların Mücadelesinin Yönetimi”, “Ege Bölgesinde Salkım Güvesi (Lobesia botrana Den.-Schiff.) ile Mücadelede Çiftleşmeyi Engelleme Yönteminin Yaygınlaştırılması”, Geliştirilmesi ve Eğitimi”, “Doğu Akdeniz Bölgesi’nde Or-ganik Turunçgil Yetiştiriciliğinde Hastalık, Zararlı ve Yabancı Ot Mücadelesinin Yönetimi”, “Türkiye’de Sürdürülebilir Tarım Uygulamaları ve Yönlendirilmesi İçin Gerekli Politikaların Belirlenmesi”, “Zeytin Kekinin (Pirinanın) Kompost Yapım Teknikleri ve Organik Gübre Olarak Kullanım Olanaklarının Araştı-rılması”, “Marmara Bölgesinde Bazı Bitki Besleme Preparatlarının Organik Meyve (Bursa Siyahı İncir ve Kivi) Yetiştiriciliğinin Kullanımı”, “Marmara Bölgesi Organik Meyve (Çilek) Yetiştiriciliği”, “Türkiye’de Bahçe Bitkileri Konusunda Organik Üretime Yönelik Yapılan AR-GE Çalışmalarının Etki Değerlemesi–I Organik Bahçe Bitkileri Konusunda Yapılmış TAGEM Destekli Dört AR-GE Çalışmasının Etki Değerle-mesi” olmak üzere toplam 19 adet araştırma projesi sonuçlandırılmıştır.

Program: Subtropik Meyveler

Karadeniz bölgesi Trabzonhurması seleksiyonu II.aşaması sonucunda Akbulut, Ayder, İrem, Kaplan, Onur, Yeşilırmak, Çoruh 1 ve Türkay çeşitleri 2009 yılında tescil edilmiştir.

1999 yılından beri devam etmekte olan bazı subtropik meyve türlerinin (incir, Trabzon hurması, nar) Marmara bölgesi ekolojik koşullarına uyumu çalışması kapsamında bölge şartlarına iyi uyum sağlayan çeşit ve tiplerin tespiti çalışmaları devam etmektedir.

Ege bölgesi’nde melezleme yoluyla yeni nar (Punica granatum L.) çeşitlerinin geliştirilmesi projesinin 1998-2007 döneminde, ebeveyn olarak seçilen kendileme ve melezleme çalışmaları sonucunda elde edilen 38 adet birey ile birlikte seleksiyon II parseli kurulmuştur. Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Ensti-tüsünde yürütülen ıslah çalışmaları sonucunda üstün özellik gösteren 4 adet yumuşak çekirdekli, tatlı, koyu kırmızı daneli ve kabuklu, bol sulu ve iri daneli nar çeşit adayları belirlenip; BATEM Esinnar, BA-TEM Yılmaznar, BATEM Onurnar ve BATEM Hicrannar isimleri verilerek 2009 yılında tescil ettirilmiştir. Melezleme ıslahı ile yenidünya çeşit geliştirme projesi çalışmaları devam etmektedir.

Ülkemiz muz ihtiyacının büyük bir kısmını karşılayabilmek için verim ve kalite yönüyle halen muz üreti-mi yapılan bölgelerimizde yetiştiriciliği devam eden yerli muz Dwarf Cavendish’e alternatif yeni çeşitler için bazı yeni muz çeşitlerinin Anamur koşullarında plastik örtü altında performanslarının belirlenmesi projesi 2005–2008 yılları arasında yürütülmüştür. Çalışma sonunda Dwarf Cavendish’e alternatif ola-rak Grand Nain ve Azman olarak bilinen tip bazı özellikler bakımından ön plana çıkmıştır.

TUBİTAK 1001 projesi kapsamında “Açıkta ve Örtü Altında Yetiştirilen “Dwarf Cavendish” Muz Çe-şidinde Verim, Bazı Kalite Kriterleri ve Aroma Maddeleri ile Meyvelerin Derim Sonrası Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar” projesi tamamlanmıştır.

Türkiye’de muz seleksiyonu ve karakterizasyonu çalışması kapsamında arazi taramaları yapılmış ve ön plana çıkan bireyler belirlenerek bazı verim ve pomolojik özellikleri incelenmiştir.

Avokado yetiştiriciliği için çöğür ve klonal anaç geliştirme, bazı avokado çeşitlerinde ve anaçlarında hormonal, biyokimyasal ve bazı bitki gelişim parametrelerinin araştırılması ve bazı avokado çeşitle-rinde olgunluk dönemlerinin fizyolojik ve kimyasal parametreler kullanılarak belirlenmesi çalışmaları devam etmektedir.


36

Program: Üzümsü Meyveler

Karadeniz Bölgesinde ve Eğirdir (Isparta) koşullarında organik çilek yetiştiriciliğinin uygulanabilirliği üzerine yapılan çalışmalar tamamlanmıştır.

Bazı Meyve Türlerinin mikro çoğaltım Performanslarının Belirlenmesi (Yaban mersini (Vaccinum myr-tillus), Kocayemiş (Arbutus unedo L.), Kaymak ağacı (Feijoa sellowiana Berg.)) (I.Aşama) çalışmaları devam etmektedir.

Erzincan ekolojik koşullarında farklı dikim zamanlarının açıkta yetiştirilen bazı çilek (fregaria x ananasa duch.) çeşitlerinin verimi ve kalite kriterleri üzerine etkileri incelenerek çalışmalar tamamlanmıştır.

Bazı böğürtlen çeşitlerinin (Rubus fructicosus L.) Erzincan yöresine adaptasyonu çalışmaları tamam-lanmıştır. Karayemiş’te seleksiyon çalışmaları sonuçlandırılmıştır.

Program: Meyve Bağ Sektöründe Sosyo-Ekonomik Araştırmalar

Türkiye’de kayısı üretiminin yoğun olarak yapıldığı illerdeki yeniliklerin nasıl ve hangi kanallar ile yayılıp benimsendiğini ve kayısı konusunda yapılan ve uygulamaya aktarılan araştırma sonuçlarının etkile-rinin ölçülmesi amacıyla gerçekleştirilen Türkiye’de Kayısı Yetiştiriciliği Konusunda Yapılan Araştırma Çalışmalarının Etki Değerlemesi çalışması tamamlanmıştır.

Türkiye’de Erik Yetiştiriciliği ve Kiraz yetiştiriciliği Konusunda Yapılan Ar-Ge Çalışmalarının Etki Değer-lemesi çalışmaları tamamlanmıştır.

Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesinde Kivinin Üretim Girdi Maliyetlerinin Belirlenmesi çalışması tamam-lanmıştır.

Orta Karadeniz Bölgesinde Yaş Meyve ve Sebze Pazarlaması, Sorunları ve Çözüm Önerileri projesi tamamlanmıştır.

Amasya ili merkez ilçe meyvecilik işletmelerinin yapısal özellikler, yatırım analizi ve karlılıklarının belir-lenmesi projesi devam etmektedir.

2.5. ENDÜSTRİ BİTKİLERİ

Program: Yağlı Tohumlu Bitkiler

Ülkemizde her yıl hissedilir derecede artarak devam eden bitkisel yağ açığı, bugün bitkisel yağ sa-nayimizin, dolayısıyla ülke ekonomimizin en önemli problemlerinden biridir. Üretim artışının talepteki artış hızını yakalayamaması; Türkiye’yi hem bitkisel yağ, hem de yağlı tohum ithalatçısı haline getir-miştir. Bitkisel yağ açığımızın kapatılabilmesi için, yağlı tohumlu bitkilerin verimlerinin artırılmasına ve üretimlerinin geliştirilmesine ihtiyaç bulunmaktadır. Bu amaçla yağlı tohumlu bitkilerde de projeler yürütülmektedir.

Ayçiçeği ülkemizde en fazla üretime sahip yağ bitkisi olup, yağı en çok tüketilen ve tercih edilen bir bitkidir. Yağlı tohumlar arasında adaptasyonu en yüksek tür olup, çok farklı çevre şartlarına kolaylıkla uyum sağlamaktadır. Halen ülkemizin bütün bölgelerinde ayçiçeği tarımı yapılmakta ise de; toplam ayçiçeği ekim alanının %75’inden fazlası, Trakya-Marmara Bölgesinde, özellikle de Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli illerinde bulunmaktadır. Ancak, İç Anadolu, Karadeniz ve Çukurova Bölgelerinin Türkiye ayçiçeği alanları içindeki payı da giderek artmaktadır.


37

Ülkemizde ayçiçeği araştırmaları 1970 yılından beri devam etmekte olup yapılan çalışmalar gerek hibrit ıslahı ve çeşit geliştirme, gerekse agronomi çalışmaları şeklinde sürdürülmektedir. Ülkesel Ay-çiçeği Araştırmaları Projesi kapsamında diğer araştırma kuruluşlarıyla, ortak hibrit üretmek amacıyla ebeveyn hat değiştirme şeklinde yerli ve yabancı tohum şirketleriyle ve ayrıca Sırbistan, Bulgaristan, Macaristan ve Romanya’daki çeşitli araştırma kuruluşlarıyla işbirliği yapılmaktadır.

Tablo 2. Son 5 Yılda Geliştirilen Ayçiçeği Çeşitleri

Çeşit Türü Tescil Tarihi

ÇİĞDEM 1 Çerezlik Açık Döllenen Çeşit 2008

O5-TR-198 (Üretim izinli) Hibrit Yağlık Ayçiçeği Çeşidi 2008

PALANCI 1 (Üretim izinli) Çerezlik Hibrit 2009

2005-2010 Mastır plan döneminde Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından 1 çerezlik ayçiçeği çeşidi ve 14 ayçiçeği hattı tescil ettirilmiştir. 2010 yılında 08-TR-003 çeşidinin tesciline başvurulmuştur ve bu çeşit, yeni orobanş ırklarına dayanıklı olup yüksek yağ oranına (%48-50) sahiptir. Yine 2010 yılında aynı enstitü tarafından yüksek tane verimi kapasitesine sahip 08-TR-004 yağlık hibrit çeşidi-nin tesciline başvurulmuştur. Ayrıca bu çeşitlerin yanı sıra 2008 yılında ve 2009 yılında yeni orobanş ırklarına dayanıklı ve genel kombinasyon kabiliyetleri yüksek ebeveyn hatların tescil ve üretim iznine başvurulmuştur.

Tablo 3. Halen Üretimde Olan Hibrit Çeşitler

Üreten Firma Hibrit AdıÜretilen ve satılan Tohumluk

Miktarı (Ton)

Biyotek Tohumculuk TARSAN 1018 20

Genç Tohumculuk TR-3080 20

Genç Tohumculuk MERİÇ F1 10

Palancı Arge Aş PALANCI 1 3

Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından Ayçiçeği pası (Puccinia helianthi Schw.) ırklarının belir-lenmesi ile ilgili araştırma Ege, Güney Marmara ve Trakya’da sekiz ayrı lokasyonda ülkemizde ilk kez yürütülmüştür. Yirmi üç genotipin yer aldığı ayçiçeği pası ırk ayırıcı seti kullanılan çalışmada yapılan değerlendirmeler sonucu bu bölgelerde ayçiçeği pasının 1. ve 3. ırkının varlığı ve ayrıca yeni bir ırk veya ırk karışımı belirlenmiştir.

Yürütülen bu ıslah çalışmaları sonucunda, Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından 2009 yılın-da, yağ oranın % 35’in üzerinde olan bir hat ve 2010 yılında Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü tara-fından, yağ oranı % 38 olan verimli bir hat tescile teklif edilmiştir. Adı geçen bu 3 araştırma kuruluşunda her yıl, dünyanın değişik bölgelerinden toplanmış ortalama 200-300 adet materyal üzerinde çalışmalar


38

yürütülmekte, gözlemler alınmakta ve ümitli görünen materyaller ebeveyn olarak kullanılarak melez-leme çalışmaları da yapılmaktadır. Seleksiyonlarda, hastalık ve zararlılara reaksiyon gibi kriterler göz önüne alınırken, ön verim denemeleri ve bölge verim denemelerine girmiş hatlarda ise, yüksek verim ve yüksek yağ oranı üzerinde durulmaktadır. Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü (BDUTAE), aspir ıslahı konusunda genel çalışırken, Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü, aspir ıslah çalışmalarını, linoleik ve oleik tip aspir ıslah araştırmaları olarak 2 ayrı grupta yürütmektedir. Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde tekrarlamalı seleksiyon yöntemiyle geliştirilmeye çalışılan hattın yağ oranı, kuru madde üzerinden % 47,4’e ulaşmıştır. Bu hat birkaç yıl sonra denemelere alınıp, verim potansiyeline göre tescile teklif edilecektir. Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü aspir tohumluk üretimlerine 2003 yılında başlamış olup, ilk kademeli tohumluk üretimi 2006 yılında gerçekleşmiştir. 2009 yılı itibari ile yaklaşık 136 tonluk tohumluk üretimi gerçek-leştirilmiştir.

Ülkemizde hali hazırda kendi milli kolza çeşidimiz yoktur. Mevcut yetiştirilen çeşitler üretim izinli ve tes-cilli firma çeşitleridir enstitülerimiz tarafından kolza tohumluğu üretimi yapılmamaktadır. Ülkemizdeki kolza tohumluğu ihtiyacı firmalar tarafından ithalat yolu ile karşılanmaktadır. Amacımız en kısa sure içerisinde kendi çeşidimize ulaşmak ve kendi tohumluğumuzu üretmektir.

Ülkemiz susam için ikincil gen merkezi durumunda olup, ülkemizin birçok yerinde tarımı yapılan bir bitkidir. Kısa vejetasyon süresi ile (yaklaşık olarak 95-100 gün) ülkemizde hem birinci ve hem de ikinci ürün koşullarında üretilmektedir. Ülkemizde üreticiler genel olarak populasyon düzeyindeki köy çeşit-lerini yetiştirmekte ve tohumluk ihtiyaçlarını kendileri temin etmektedirler. Üreticilerin % 77,50’si önce-ki yıl ürününün alt kapsüllerinden elde edilen ürünü (burun susamı) tohumluk olarak kullanmaktadır. Kullanılan tohumluğun %83,52’si sarı ve kahverengi kabuk renginde olup, üretimi yapılan susamların tümü çatlayan susam tipindedir. Daha önceden tescil edilen çeşitlerin yanı sıra Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü 2009 yılında uniform sarı tohum renginde yüksek verim potansiyeline sahip, ana ve ikinci ürün koşullarına uygun TUR-S-90 çeşit adayını, 2010 yılında da açık sarı renkli TUR-S-203 kod nolu çeşit adayları tescile sunulmuştur. Bu çeşitlerin daha önceki çeşitlerden en önemli yüksek verim po-tansiyeli yanında farkı tohum renginin önceki çeşitler gibi karışık değil saf renkli olmasıdır. Ayrıca, diğer kuruluşlarda da yapılan çalışmalar sonucu tescile aday çeşitler bulunmaktadır.

Program: Pamuk

Enstitülerimiz öncelikle iç pamuk pazarının, daha sonra dış talepleri karşılayabilecek verimli, lif ka-litesi yüksek, erkenci ve makineli hasada uygun pamuk çeşitleri geliştirilmesi çalışmalarına öncelik vermektedir. Özellikle son yıllarda pamuğun önceki yıllara oranla değer kaybetmesi üreticilerin farklı ürün gruplarına yönelmesine ya da yılda iki ürün alma talebini ortaya çıkarmıştır. Araştırmacılar bu sebepten dolayı ikinci ürüne uygun yeni pamuk çeşitleri geliştirmesi çalışmalarına hız vermiştir. Bu amaç doğrultusunda Nazilli Pamuk Araştırma Enstitüsü tarafından 2009 yılında NP Özbek 100 çeşidi tescil ettirilmiştir.

Nazilli Pamuk Araştırma Enstitüsü ve İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü işbirliği ile devam ettirilen “Ülke-sel Pamuk Çeşitleri Geliştirmede Moleküler Yöntemlerin Kullanılması” isimli projede moleküler markır-lerin pamuk ıslahında kullanılması projesi çalışmalarına başlanılmıştır.

Pamuk lifinin doğal renkli olması ile boya sektörü ve boyanın getirdiği kirlilik ve maliyet ortadan kalka-caktır. Bu yönde Nazilli Pamuk Araştırma Enstitüsü tarafından hazırlanan ve 2007 yılında tamamlanan “Renkli Pamuk Çeşitlerinin Lif Verimi ve Kalitesinin Arttırılması” projesi ile 7 adet renkli pamuk ileri hattı elde edilmiş ve bunlardan 1 tanesi (NDT-15 - kahverengi) tescil ettirilmiştir.

Çukurova Tarımsal Araştırma Enstitüsü liderliğinde devam ettirilen “Gap Pamuk Entegre Ürün Yöneti-mi Araştırma Projesi” projesi altında yürütülen çalışmalar sonucunda Özkan ve Uğur isimleri ile tescil


39

edilen 2 yeni pamuk çeşidi ülkemiz pamukçuluğunun hizmetine sunulmuştur. Proje kapsamında yeni çeşit geliştirme çalışmaları hızla devam etmektedir.

Pamuk ekili alanlarda Verticillium Solgunluk Hastalığı etmeni, pamukta Fide Kök Çürüklüğü hasta-lık etmenleri (Rhizoctonia solani, Pythium spp., Fusarium spp.), pamuğun temel gelişme döneminde görülebilen Pamuk yaprakbiti (Aphis gossypii Glov.) ve pamuk yaprak pireleri (Empoasca decipiens Paoli, Asymmetrasca decedens (Paoli), Doğu Akdeniz Bölgesi’nde pamuğun önemli zararlılarından birisi olan Yeşilkurt (Helicoverpa armigera Hübn.)’un, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde pamukta zararlı Dikenlikurt (Earias insulana Boisd)’un, avcı böceklerden Orius spp.’nin biyolojik özellikleri, populasyon gelişimleri ve bazı pestisitlerin etkileri incelenmiştir. İkinci ürün pamuk ekili alanlarda zararlı ve yararlı böcek türlerinin populasyon değişimi ile bu türlerin pamuk çeşitleri ile ilişkileri ortaya konmuştur.

2005–2010 yılları arasında; Nazilli Pamuk Araştırma Enstitüsü tarafından Nazilli DT 15, Menderes 2005, Çoşkun-1, Ayhan 107,Barut 2005, Napa 122, GSN 12, NP EGE 2009, NP Özbek 100, isimli 10 adet pamuk çeşiti, Çukurova Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından ADNP01 isimli 1 adet pamuk çe-şidi, GAP Toprak Su Kaynakları Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından GAPEYAM-1, Uğur ve Özkan isimli 3 adet pamuk çeşidi olmak üzere 14 yeni pamuk çeşidi geliştirilerek, tescil ettirilmiştir.

Tablo 4. Islahçı Hakları Devredilen Pamuk Çeşitleri

Enstitü Çeşit Devredilen Kuruluş

Nazilli P.A.E.

Nazilli 84-S

Gürelbey

Nazilli 342

Nazilli 342

TARİŞ

Mega Tohumculuk

Birlik Tohumculuk

TİGEM

K. Maraş T.A.E.Erşan 92

Maraş 92

Meta Tarım

Meta Tarım

Çukurova T.A.E.

G.A.T.A.E.

GAP T.S.K.T.A.E.

ADN P1

ADN P1

ADN P1

MayAgro Tohumculuk

MayAgro Tohumculuk

MayAgro Tohumculuk

Program: Patates

“Ülkesel Patates Tohumculuk Üretim Sisteminin Geliştirilmesi” projesi kapsamında tohumluk ve ye-meklik alanlarının ayrılması konusunda çalışmaları tamamlanmış ve belirlenen alanların tohumluk ala-nı olarak ilan edilmesi için Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü’ne yaklaşık 199.400 hektar alanın tohumluk alanı olarak kullanılabileceği hususu bildirilmiştir.

Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde mini yumru üre-timi ve patates ıslahına yönelik çalışmalar sürdürülmektedir.

Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü patateste; nematodlar, virüsler, patates siğili ve bakteriler üzerinde bitki sağlığı araştırmaları yürütmektedir. Bornova Zirai Mücadele Araştırma Enstitü-


40

sü patateste; mildiyö üzerine çalışmalar yürütürken, Adana Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü nema-todlar ve patates siğili üzerine araştırmalar yapmaktadır.

Program: Tıbbi ve Aromatik Bitkiler

Farklı iklim özelliklerine sahip Türkiye 3.000 kadarı endemik, yaklaşık 10.000 bitki türü ile ılıman kuşak-taki en fazla doğal çeşitliliğe sahip ülkelerden biridir. Diğer yandan zengin kültürel geçmişi, coğrafi ve jeolojik konumu nedeniyle doğal yapı ve geleneksel kültür çok farklı renkler taşımaktadır. Bunun doğal bir sonucu olarak çok sayıda bitki tıbbi amaçlı olarak kullanılmakta ve ticareti yapılmaktadır. Ülkemizde bulunan bütün bu tıbbi ve aromatik bitkilerde çalışmalar yapmak mümkün olmayıp ekonomik önemi fazla olan türlere öncelik verilmektedir.

Halen dokuz araştırma kuruluşunda tıbbi ve aromatik bitki çalışmaları devam etmekte olup, iki enstitü-de çalışmalar yeni başlatılmıştır. Birçok araştırma kuruluşu arazi, bina ve tarımsal ekipman bakımından kendine yeter durumda olmakla birlikte yoğun işgücü gerektiren tıbbi ve aromatik bitki çalışmalarında işçi personel sıkıntısı yaşamaktadır.

Enstitülerde genellikle laboratuar imkânları yeterli olmadığından gerekli içerik analizleri işbirliği yapı-lan üniversitelerde gerçekleştirilmektedir. Bu açığı kapatmak üzere Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü bünyesinde bütün araştırma kuruluşlarının analiz ihtiyaçlarını karşılamak üzere bir “Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Merkezi Laboratuarı” kurulmuştur. Laboratuar personelinin eğitiminin tamam-lanmasının ardından faaliyetine başlaması ile birlikte önemli bir açığı kapatması beklenmektedir. Bü-tün araştırma kuruluşlarında yürütülen çalışmalar genellendiğinde büyük bir çoğunluğu kültüre alma, adaptasyon, çeşit geliştirme ve agronomi başlıkları altında toplanabilir. Bunların dışında morfolojik ve taksonomik çalışmalar da mevcuttur.

Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından haşhaşta yüksek verim ve etken madde oranına sa-hip çeşitler ile kimyonda Türkmen09 ve Egebir09 adları ile çeşidi tescil ettirilmiştir. Safran, çemen ve çörek otunda da önemli çalışmalar yürütülmüş ve çeşit tescil aşamasına gelinmiştir.

Program: Diğer Endüstri Bitkileri

Türkiye ekonomisi açısından büyük önem taşıyan tütün; istihdam, ihracat ve vergi gelirleri açısından geniş kitleleri ilgilendiren yüksek ekonomik faaliyetleri olan bir sanayi bitkisidir. Türkiye’de aile tarımı şeklinde yetiştirilen tütünün dünyada çok geniş bir alanda tarımı yapılmakta ve yılda yaklaşık olarak 5,5 – 6,5 milyon ton üretilmektedir. Ağırlıklı olarak ihraç bölgemiz olan Ege Bölgesi için araştırma yapan Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nün çalışmaları bu programın hedefine ulaşması bakımından yeter-lidir. Tütün çalışmalarında uluslar arası üne sahip bölge tütünlerinin özellikleri korunarak hastalıklara (mavi küf, külleme ve virüsler) dayanıklı yeni tütün çeşitlerinin yanında farklı iklim ve toprak koşulların-da yetişen köy populasyonlarından çeşit geliştirerek tütün yörelerine en uygun tütün çeşitlerinin öneril-mesi ve mevcut çeşit ve hatların genotipik farklılıklarını belirlemek için moleküler markırlerle tanımlama çalışmaları yapılmaktadır.

Program: Endüstri Bitkilerinde Organik Tarım

Ülkemizde organik tarım, 1985 -1986 yıllarında dünyada organik tarımın gelişimine ve yurtdışından gelen organik ürün talebine bağlı olarak, sistemsiz bir şekilde başlamış ve sağlıklı gıdaların tüketimine yönelik dünyadaki değişmelere paralel olarak gelişmiştir.


41

Ülkemizde yeni gelişmeye başlayan ve birinci hedefi, toprak, bitkiler, hayvanlar ve insanların sağlık ve verimliliğinin optimize edilmesi olan Organik Tarımın doğru bir şekilde yönlendirilmesine yönelik değişik İllerdeki 27 araştırma kuruluşunda, 34 farklı üründe, 41 adet Organik Tarım Araştırma Projesi yürütülmüştür. Endüstri Bitkilerinde Kahramanmaraş’ta Organik Pamuk Üretim olanaklarının Araştı-rılması, Organik Patates Üzerine Araştırmalar, Büyük Menderes Havzasında Organik Pamuk Üretim Olanaklarının Araştırılması projeleri yürütülerek tamamlanmıştır.

Program: Endüstri Bitkilerinde Teknoloji Transferi ve Sosyo-Ekonomik Araştırmalar

Araştırmalar tarafından ortaya konan bulguların üreticilere yaygınlaştırılması, teknoloji transferinde et-kinliğin artırılması, sürdürülebilir üretim için araştırmalara yön verecek iç ve dış pazar taleplerinin be-lirlenmesi, çiftlik düzeyinde ekonomik ve sürdürülebilir üretim sistemlerinin ortaya konulması Endüstri Bitkileri tarımının geliştirilmesinde büyük önem taşımaktadır.

Üretimde meydana gelen değişimler izlenerek, Endüstri Bitkileri tarımını sınırlandıran sosyo-ekonomik faktörler tespit edilmiştir. Bölgesel ve ülkesel düzeyde ürün maliyetleri hesaplanmış, işletmelerin işlet-me analizleri yapılmış ve yeni teknolojilerin yaygınlaşmasına etki eden faktörler araştırılmıştır. Üretim ve üretici gelirinde sürdürülebilirliğe ve ülke ekonomisine katkı sağlamak amacıyla araştırmalar sonu-cu geliştirilen yeni çeşit ve teknolojiler yayımcı, özel sektör ve üreticilere aktarılmıştır. Aynı zamanda yeni çeşit ve teknolojiler çiftlik sistemleri ve geleneksel çeşitlerle karşılaştırılarak ekonomik analizleri yapılmıştır.

Pazar ve pazarlama problemleri üretimi etkileyen önemli faktörlerden biridir. Bu konuda detaylı araş-tırmalar yapılmıştır. Ayrıca diğer önemli bir faktör olan tarım politikalarının üretim ve üreticiler üzerine etkisi de araştırılmıştır.

Araştırmalar sonucu geliştirilen yeni çeşit ve teknolojilerin yaygınlığının izlenmesi ve etki değerleme çalışmaları en fazla araştırmaya ihtiyaç duyulan konulardır. Araştırmalara yön vermesi açısından iç ve dış piyasalarda tüketici tercihlerinin belirlenmesi, tüketici davranışlarındaki değişimin takip edilmesi ve pazar araştırmalarının arttırılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.

2.6. DOĞAL KAYNAKLAR VE ÇEVRE

Program: Bitki Genetik Kaynakları

Türkiye’de yetişen her türlü bitki genetik kaynakları materyali (yerel çeşitler/köy populasyonları, kül-tür bitkilerinin yabani akrabaları, doğada mevcut diğer yabani türler ve geçit formları), ıslah edilmiş/geliştirilmiş çeşitler ve bazı önemli karakterlere sahip ıslah hatları, yurt dışından introdüksiyon yoluyla ülkemize getirilen araştırma materyaline ait tohumlar ve bunlara ait herbaryum örnekleri bu programda kullanılan bitkisel materyali oluşturmaktadır.

Bu program kapsamında öncelikle yerel çeşitler, kültür bitkilerinin yabani akrabaları ve Türkiye florasın-daki diğer türlerin tohumları uzun ve orta süreli muhafaza edilmiştir.

30 Temmuz 2009 tarihinde temeli atılan Dünyanın 3. büyük, “TÜRKİYE TOHUM GEN BANKASI” Baş-bakan Sn. Recep Tayyip ERDOĞAN’ın katıldığı törenle 2 Mart 2010 tarihinde açılmıştır.

İzmir Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve Ankara Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü (TARM)’


42

nde olmak üzere ülkemizde iki adet Ulusal Gen Bankası vardır. Ankara’da 2010 yılında kuruluşu ta-mamlanan TÜRKİYE TOHUM GEN BANKASI 250.000 kapasiteli olup dünyanın 3. büyük gen bankası-dır. Gen Bankalarında toplam 2.500 türde 62.210 adet tohum örneği muhafazaya alınmıştır.

Araştırma kuruluşlarımızın bünyesinde; farklı illere dağılmış 16 Gen Bahçesi bulunmaktadır. Bu iller-de 51 türde, 6.210 adet meyve örneği korunmaktadır. Üç araştırma kuruluşunda (Tekirdağ, Manisa, Yalova) 2.132 adet asma örneği muhafaza edilmektedir. F1 Türkiye Sebze Tohumculuğunu Geliştirme Projesi kapsamında 8 sebze türüne ait 11.500 örnek 5 araştırma kuruluşunda muhafaza altındadır. TÜ-BİTAK desteği ile yürütülen proje kapsamında, doğadan toplanan (1200 lokasyon) 263 bitki türünden oluşan genetik kaynağımız koruma altına alınmıştır. Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitü’nde “Türkiye Geofitleri Bahçesi” kurulma çalışmaları devam etmektedir.

Bu program altında 2006-2010 yılları arasında yapılan çalışmaları değişik başlıklar altında inceledi-ğimizde; Toplama ve muhafaza: Çalışmalara tahıllar, yemeklik tane baklagiller, yem bitkileri, endüstri bitkileri, sebzeler ve süs bitkileri, meyve ve bağ, tıbbi ve aromatik bitkilerinde devam edilmiştir. Bu ürün gruplarında generatif ve vegatatif gen bankalarında muhafazaya alınmış materyalin muhafazaları devam etmiş ve yeni toplamalar yapılmıştır.

Genel Müdürlüğümüz araştırma kuruluşlarında konuda çalışan araştırıcı sayısında meydana gelen artış ve yeni kuruluşların da çalışmalara başlamasıyla programda çalışan eleman sayısında önemli artış sağlanmıştır.

Program: Evcil Hayvan Genetik Kaynakları

Ülkemizde yerli hayvan ırkları yeterince değerlendirilememiş hatta bazıları tanımlanmadan yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalmıştır. Geçtiğimiz yıllarda hayvan ithallerinin yaygın olması, yapılan prog-ramsız ıslah ve melezleme çalışmaları nedeniyle bu değerli genetik kaynaklarımızın geri dönüşümsüz olarak kaybedilmesi söz konusu olmuştur. Böylece, ıslah çalışmaları ile genetik kaynakların korunması arasında bir denge oluşturulmasının ne derece önemli olduğu gözler önüne serilmiştir.

Evcil Hayvan Genetik Kaynaklarını Koruma Projesinde, dört yerli sığır ırkı; Doğu Anadolu Kırmızısı, Güney Anadolu Kırmızısı, Boz Irk, Yerli Kara, dört koyun ırkı; Gökçeada, Güney Karaman, Sakız, Kı-vırcık, Ankara Keçisi, Anadolu Mandası, iki yerli tavuk ırkı; Denizli ve Gerze, yerli ipekböceği hatları; Hatay Sarısı, Bursa Beyazı ve Bursa Beyazı Alaca Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğüne bağlı araştırma kuruluşlarında koruma altındadır. Koruma sürülerinde verim özelliklerine ve morfolojik özel-liklere ait kayıtlar tutulmakta ve ırk tescil çalışmalarında yararlanılmaktadır. Ancak bazı ırklarda akra-balı yetişmenin minimum düzeyde tutulabilmesi için istenen hayvan sayılarına ulaşılamamıştır. Sahada hastalıklardan ari ve saf ırk özelliği gösteren hayvan bulunmasındaki zorluklar bu durumun sebepleri arasında yer almaktadır.

Evcil yerli hayvan ırklarımızın, küçük koruma sürüleri halinde ve doğal yayılma alanları olan illerde halk elinde korunması (in situ koruma) destekleme kapsamına alınmıştır. Bu kapsamda sığır ırkları-mızdan Boz Irk- Edirne, Zavot-Ardahan, Yerli Kara-Ankara, Doğu Anadolu Kırmızısı-Erzurum, Güney Anadolu Kırmızısı-Hatay, Yerli Güney Sarısı-Adana, Anadolu Mandası- Balıkesir, koyun ırklarımızdan; Sakız-İzmir, Hemşin-Artvin, Herik-Amasya, Karagül-Tokat, Gökçeada-Çanakkale, Kıvırcık-Kırklareli, Çine Çaparı-Aydın, Kilis Keçisi-Kilis, Ankara Keçisi-Ankara ve Honamlı Keçisi-Konya illerinde koruma altına alınmıştır.

2006 yılında Malya koyun ırkı, Akbaş köpeği ırkı tescil edilmiştir.

2007 yılında Anadolu Merinosu, Orta Anadolu Merinosu koyun ırkları tescil edilmiştir.


43

2008 yılında Çine Çaparı koyun ırkı, Ankara Kedisi tescil edilmiştir.

2009 yılında Acıpayam, Sönmez koyun ırkları tescil edilmiştir.

2010 yılında Polatlı, Bafra koyun ırkları, Bursa Oynarı güvercin ırkı tescil edilmiştir. Tescil edilen yerli hayvan ırklarının Sınai Mülkiyet haklarının korunması ve Milli Tescil listesi’ ne kaydedilmesi amacıyla, Yerli Hayvan Irk ve Hatlarının Tescili Hakkında Tebliğ hazırlanarak 12.12.2004 tarihli ve 25668 sayılı Resmi Gazete’de 2004/39 nolu Tebliğ olarak yayımlanmıştır ve her yıl tescil edilen ırklar tebliğde ya-yımlanmaktadır.

Program: Doğal Kaynaklarda Veri Tabanının Oluşturulması

Bitki genetik kaynakları program ve projeleri çerçevesinde yürütülen tüm çalışmalardan elde edilen ve-rilerin ve bilgilerin derlenmesi, işlenmesi, saklanması ve kullanımına yönelik olarak dokümantasyonu-nu yapmak amacıyla farklı disiplinlere ait verilerle bağlantılı olacak şekilde veri tabanı oluşturmaktır. Bu veri tabanı muhafaza, pasaport, karakterizasyon ve değerlendirme verileri için farklı kütük yapılarından oluşmakta olup, bu veri tabanını araştırıcıların kullanımına sunarak bitki genetik kaynakları materyalini ve bunlara ait verileri içeren veri tabanının kullanımının sürdürülebilirliğini sağlamak projeden beklenen faydalardır. Proje çalışmaları çerçevesinde öncelik toplanarak gen bankasında uzun süreli muhafaza-ya alınmış ve alınmakta olan bitki genetik kaynakları materyalinin muhafaza verilerinin bilgi kütükleri oluşturulmaya başlanarak tamamlanmıştır. Materyal değişimi, materyal girişi muhafazadaki materyale ilişkin izleme test sonuçları nedeniyle değişen verilerin güncelleştirilmesi çalışma tamamlandığında yapılmaktadır. Pasaport verilerinin dokümantasyonu için de veri kütükleri oluşturulmaya başlanmış ve büyük bir çoğunluğu tamamlanmıştır. Güncelleştirme işlemleri sürdürülmektedir. Veri talepleri doğrul-tusunda veri dökümleri yapılmaktadır.

Program: Çevre Toksikolojisi ve Pestisitler ile Diğer Kirleticilerin Çevreye Etkisi

Örtüaltı domates yetiştiriciliğinde beyazsinek, Bemisia tabaci Genn. (Homoptera:Aleyroidae)’ye karşı kullanılan bazı insektisitlerin kalıntılarının araştırılması çalışması sonucunda ilaçlamaların teknik tali-mata uygun yapılması, bu etkili maddeler için çizilen degradasyon grafiklerinin ve Türkiye toleransları-nın göz önüne alınması durumunda, son ilaçlama ile hasat arasındaki bekleme sürelerinin, endosulfan ve cypermethrin etkili maddeli ilaçlar için sırasıyla 8 ve 6 gün olduğu belirlenmiştir.

Lambda-cyhalothtin’in üç farklı formülasyonunun patates böceği [Leptinotarsa decemlineata Say (Co-leoptera: Chrysomelidae)]’ne biyolojik etkileri üzerinde araştırmalar projesinde; her üç formülasyonun da patates böceği populasyon yoğunluğunu düşürmede başarılı bir şekilde kullanılabileceği ancak kalıcılık etkisinin sırasıyla kapsül süspansiyon (CS), ıslanabilir granül (WG) ve emülsiyon konsantre (EC) şeklinde olduğu ortaya konulmuştur.

Heliothis armigera (Hubn.) (Lepidoptera: Noctuidae)’ nın değişik populasyonlarının bazı insektisitlere karşı duyarlılık düzeylerinin belirlenmesi üzerinde araştırmalar ile H. armigera’nın İsrail (hassas), Ada-na, Hatay ve Antalya populasyonlarında, topikal bioassay yöntemi kullanılarak endosulfan, profenofos, methomyl, tralomethrin ve lambda-cyhalothrin’in LD50 değerleri belirlenmiştir.

Bazı bitki ekstraktlarının patates böceği [Leptinotarsa decemlineata Say (Coleoptera:Chrysomelida-e)]’ne etkileri üzerinde araştırmalar isimli çalışmada, Azadirachta indica A.Juss ekstraktlarından for-müle edilmiş Neem Azal T/S ve Nemix, Melia azedarach L.’ın aseton, etanol ve metanolle ve Xanthi-um strumarium L.’un metanolle elde edilmiş ekstraktlarının Leptinotarsa decemlineata (Say) üzerine etkileri araştırılmıştır. Patates böceği’nin farklı evrelerinde çeşitli yöntemler uygulanarak ekstraktların etkisi araştırılmıştır.


44

Elmalarda kullanılan bazı fungisitlerin kalıntılarının araştırılması projesi ile elmalarda kullanılan car-bendazim, flusilazole ve myclobutanil etkili maddeli ilaçların kalıntılarının, ürüne son kez uygulanma-larından ne kadar zaman sonra toleranslarının altına indiğini belirlemek ve bu ilaçların hasat anındaki kalıntı miktarları tespit edilmiştir.

Domateslerde yaygın olarak kullanılan bazı pestisitlerin kalıntıları ve ekstraksiyon yöntemlerinin araştı-rılması çalışmasında Ege Bölgesi’nin İzmir, Aydın ve Muğla illerinde örtü altında yetiştirilen domatesler-de görülen Beyaz çürüklük (Sclerotinia sclerotorum (Lib.) De Bary), Kurşuni küf (Botrytis cinerea Pers.) ve Erken yaprak yanıklığı (Alternaria solani Ell, and Mart.) hastalıklarına karşı yaygın olarak kullanılan pestisitlerden imazalil, iprodione, ve procymidone’un kalıntı durumları araştırılmıştır. Yapılan analizler sonucunda, incelenen hiçbir örnekte imazalil, iprodione ve procymidone kalıntısına rastlanmamıştır.

Farklı Bemisia tabaci (Gennadius) (Homoptera.: Aleyrodidae) populasyonlarının bazı insektisitlere kar-şı duyarlılıklarının belirlenmesi üzerinde araştırmalar projesinde farklı bölgelerden toplanan pamuk be-yaz sineği, Bemisia tabaci (Gennadius)’nin bifenthrin, fenpropathrin (sentetik piretroitli), formothion ve triazophos (organikfosforlu)’a karşı dayanıklılığı, bioassay ve biyokimyasal yöntemlerle incelenmiştir.

Program: Su Ürünleri Genetik Kaynakları

“Doğu Karadeniz’deki Av Gücünün Demersal Balık Stokları Üzerine Etkisinin Tespiti” projesi kapsa-mında Doğu Karadeniz’deki önemli demersal balıkların (mezgit, barbunya, kalkan, pisi ve izmarit) bazı populasyon parametreleri belirlenmiş ve stokların yönetimine ait temel veriler elde edilmiştir.

“Yetiştiricilik Yoluyla Üretilen Kalkan Balığı Yavrularının Doğal Stoka Katılımları ve Biyoekolojik Özel-liklerinin Araştırılması” ülkemiz sularında bu türden yapılan ilk proje olma özelliğini taşımaktadır. Bu çalışma ile aynı stoktan alınarak kültür koşullarında yetiştirilen yavru bireylerin yeniden doğal ortama stoklanması ile oluşturulmaya çalışılan yeni populasyonun; adaptasyon, büyüme, gelişme ve yeni bir stok oluşturabilme özellikleri araştırılarak, Karadeniz’de azalan Kalkan stoklarının dışarıdan desteklen-mesi yönünde önemli bulgular elde edilmiştir.

“Göller Bölgesinin Balık Faunasının Tespiti” projesi kapsamında Isparta, Afyon, Burdur, Denizli ve Kon-ya illeri ele alınmış ve bu illerdeki doğal kaynaklarda mevcut türler ile sonradan, söz konusu kaynaklara bilinçli veya bilinçsiz balıklandırma faaliyetleri sonucu bulaşmış türler ile nesli tükenmiş veya tüken-mekte olan balık türleri tespit edilmiştir.

Marmara denizindeki derin su pembe karidesi stoklarının yönetimi için gerekli olan biyolojik, balıkçılık ve ekonomik yapıya ilişkin temel veriler elde edilmiş ve bu türün avcılığı için bir yönetim stratejisi belir-lenmiş ve hedef dışı avı azaltmaya yönelik prototip modifiye/ızgara panel ağı geliştirilmiştir.

Çıldır Gölünde bulunan Tatlısu midye’sinin populasyon parametreleri ve ekonomik olarak değerlendir-me imkânları ortaya konulmuştur.

Ekonomik değeri yüksek deniz ürünlerimizden olan ve günümüzde yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olan süngerlerin Bozcada-Gökçeada, Güllük ve Gökova körfezlerindeki stoklarının son durumu tespit edilmiş ve verimliliği araştırılmıştır.

“Türkiye’de Dağ Alabalığı (Salmo trutta macrostigma) Populasyonlarının Genetik Yapının Belirlenmesi” projesi ile doğal alabalık topluluklarında kalıtsal yapı özelleri DNA düzeyinde belirlenmiştir.

Ülke balıkçılık kaynaklarının sürdürülebilirliği sağlanarak maksimum verimin elde edilmesi için çok ka-tılımlı “Ulusal Su Ürünleri Stok Araştırma Projesi” hazırlanması yönündeki çalışmalara hız verilmiş ve taslak bir proje hazırlanmıştır. Önümüzdeki dönemde projenin uygulamaya konulması hedeflenmiştir.


45

Tarımsal Mikro Fauna ve Mikro Flora

Tarımsal mikro fauna ve mikro flora araştırma–geliştirme çalışmaları tarımsal üretim yanı sıra gıda ve çevre sektöründe de oldukça büyük önem taşımaktadır. Bu konu ile ilgili bugüne kadar yapılan çalışmalar sınırlı sayıdadır. Uygulanan tarımsal faaliyetlerin çevre biyoçeşitliliğine olan etkisinin öl-çülebilmesi için faunistik ve floristik çalışmalarla ortaya konan envantere ihtiyaç vardır. Bitki, hayvan ve su kaynaklarını tahrip etmeden en verimli şekilde kullanmak, doğal dengeyi bozmayacak tarımsal üretim metotlarını planlamak ve uygulamak için bu verilere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kapsamda fauna, flora, mikroflora ve ekosistem çeşitliliği konularındaki varlığımızı ortaya çıkarmak ve tarımsal üretimin hizmetine sunacak çalışmalar başlatılmıştır.

Tarımsal ürünlerdeki hastalık etmenleri zararlılar, yabancı otlar, polinatörler, predatörler, parazitoitler, entomopatojenler ve antagonist mikroorganizmaların teşhisi, sistematiği ve envanterlerinin çıkartılma-sı, organik tarım ve tarımsal savaşımda yararlanılabilecek faydalı organizmaların ortaya konulması, çevrede kirliliğe neden olan maddelerin parçalanmasında (degredasyon) yararlanılacak mikroorganiz-maların tespiti, tarımsal faaliyetlerin ekosistem ve biyoçeşitlilik üzerine olumlu veya olumsuz etkilerinin belirlenmesi konusunda proje çalışmalarına devam edilmiştir.

Konuyla ilgili bilgi ve alan sürveyleri başlatılmış, konuda çalışan ve çalışacak Genel Müdürlüğümüz araştırma enstitülerinde alt yapı, laboratuvar, kalifiye personel, uzman ve araştırıcı durumları geliştiril-meye çalışılmıştır.

Bakanlığımız bünyesinde Ulusal Mikrobiyal Kültür Koleksiyon Merkezi oluşturma çalışmalarına baş-lanmıştır.

Örtüaltıdomates yetiştiriciliğinde beyazsinek, bemisia tabaci Genn. (Homoptera:Aleyroidae)’ye karşı kullanılan bazı insektisitlerin kalıntılarının araştırılması çalışması sonucunda ilaçlamaların teknik tali-mata uygun yapılması, bu etkili maddeler için çizilen degradasyon grafiklerinin ve Türkiye toleransları-nın göz önüne alınması durumunda, son ilaçlama ile hasat arasındaki bekleme sürelerinin, endosulfan ve cypermethrin etkili maddeli ilaçlar için sırasıyla 8 ve 6 gün olduğu belirlenmiştir.

Lambda-cyhalothtin’in üç farklı formülasyonunun patates böceği (Leptinotarsa decemlineata Say) Col: Chrysomelidae)’ne biyolojik etkileri üzerinde araştırmalar projesinde; Her üç formülasyonun da patates böceği populasyon yoğunluğunu düşürmede başarılı bir şekilde kullanılabileceği, ancak kalıcılık etki-sinin sırasıyla kapsül süspansiyon (CS), ıslanabilir granül (WG) ve emülsiyon konsantre (EC) şeklinde olduğu ortaya konulmuştur.

Heliothis armıgera (Hubn.) (Lepidoptera: Noctuıdae)’nın değişik populasyonlarının bazı insektisitlere karşın duyarlılık düzeylerinin belirlenmesi üzerinde araştırmalar ile H. armigera’nın İsrail (hassas), Adana, Hatay ve Antalya populasyonlarında, topikal bioassay yöntemi kullanılarak endosulfan, profe-nofos, methomyl, tralomethrin ve lambda-cyhalothrin’in LD50 değerleri belirlenmiştir.

Bazı bitki ekstraktlarının patates böceği [Leptinotarsa decemlineata Say (Coleoptera:Chrysomelida-e)]’ne etkileri üzerinde araştırmalar isimli çalışmada, Azadirachta indica A.Juss ekstraktlarından for-müle edilmiş Neem Azal T/S ve Nemix, Melia azedarach L.’ın aseton, etanol ve metanolle ve Xanthi-um strumarium L.’un metanolle elde edilmiş ekstraktlarının Leptinotarsa decemlineata (Say) üzerine etkileri araştırılmıştır. Patates böceği’nin farklı evrelerinde çeşitli yöntemler uygulanarak ekstraktların etkisi araştırılmıştır.

Elmalarda kullanılan bazı fungisitlerin kalıntılarının araştırılması projesi ile elmalarda kullanılan car-bendazim, flusilazole ve myclobutanil etkili maddeli ilaçların kalıntılarının, ürüne son kez uygulanma-larından ne kadar zaman sonra toleranslarının altına indiğini belirlemek ve bu ilaçların hasat anındaki kalıntı miktarlarını tespit edilmiştir.


46

Domateslerde yaygın olarak kullanılan bazı pestisitlerin kalıntıları ve ekstraksiyon yöntemlerinin araştı-rılması çalışmasında Ege Bölgesi’nin İzmir, Aydın ve Muğla illerinde örtü altında yetiştirilen domatesler-de görülen Beyaz çürüklük (Sclerotinia sclerotorum (Lib.) De Bary), Kurşuni küf (Botrytis cinerea Pers.) ve Erken yaprak yanıklığı (Alternaria solani Ell, and Mart.) hastalıklarına karşı yaygın olarak kullanılan pestisitlerden imazalil, iprodione, ve procymidone’un kalıntı durumları araştırılmıştır. Yapılan analizler sonucunda, incelenen hiçbir örnekte imazalil, iprodione, ve procymidone kalıntısına rastlanmamıştır.

Farklı Bemisia tabaci (Gennadius) (Hom. : Aleyrodidae) populasyonlarının bazı insektisitlere karşı du-yarlılıklarının belirlenmesi üzerinde araştırmalar projesinde farklı bölgelerden toplanan pamuk beyaz sineği, Bemisia tabaci (Gennadius)’nin bifenthrin, fenpropathrin (sentetik piretroitli), formothion ve tri-azophos (organikfosforlu)’a karşı dayanıklılığı, biyoassay ve biyokimyasal yöntemlerle incelenmiştir.

2.7. TAHILLAR

Program: Ekmeklik Buğday

Tahıllar Araştırma Fırsat Alanı ve bunun altında yer alan Ekmeklik Buğday araştırma programı, ülkemiz genelinde en çok kurum tarafından en kalabalık araştırma gruplarıyla, kalite ve hastalık-zararlı (özel-likle paslar, süne) konularında önemli çalışmaların yapıldığı, yazlık ve kışlık dilimde kaliteli ve yüksek verimli çeşitlerin geliştirilip üretime aktarıldığı bir programdır.

Sarı pas hastalığına dayanıklılık için markır geliştirme çalışmalarına başlanmış olup; bu konu ile ilgi-li, TÜBİTAK – KAMAG Destek Programına (1007 kodlu) TÜBİTAK-MAM ortaklığı ile bir proje hazır-lanmıştır. Bu proje ile ülkemizde ilk kez kendi hasatlık populasyonumuza karşı moleküler işaretleyici geliştirilmiştir. Özellikle İç Anadolu, Batı Geçit Bölgeleri, Güneydoğu Anadolu ve Çukurova’da ki top-raklarda görülen kök ve kök boğazı hastalıklarına dayanıklı materyalin test edilmesi ve dayanıklı çeşit geliştirilmesi çalışmalarına da devam edilmektedir. Yine TÜBİTAK-KAMAG Destek Programı (1007 kodlu) çerçevesinde, Çukurova Üniversitesi ortaklığında yürütülen, tahıl kist nematoduna dayanıklı-lık çalışmasında da, ülkemiz orijinli kışlık buğdayların kullanımıyla geliştirilen populasyonlarda ilk kez “Moleküler İşaretleyicilere Dayalı Seçim (MAS)” TARM’ın biyoteknoloji laboratuarında başarıyla sonuç-landırılmıştır. Biyoteknolojinin diğer önemli bir kullanım alanı olan “doku kültürü”nün ekmeklik buğday ıslahına bütünleştirilmesi (entegrasyonu) çerçevesinde TARM’da yapılan ilk denemelerden olumlu so-nuçlar alınmış ve bu yıl daha geniş çaplı bir genetik tabanda Katlanmış Haploid (DH) ekmeklik buğday hatlarının üretimine çalışılmaktadır. Yine Sabancı Üniversitesinin ortaklığıyla TÜBİTAK 1001 projeleri kapsamında yürütülen başka bir çalışmayla da kuraklığa dayanımı sağlayan gen ve allellerin saptan-ması, bunların kromozomal bölgelerinin belirlenmesi ve haritalanması çalışmalarında da son aşamaya gelinmiştir. Bu çalışmalarla, bugüne kadar kalite hastalık ve yetiştirme eksenli giden ülkemizin bu gü-zide ıslah programına biyoteknoloji çalışmaları da eklenmiştir.

Ekmeklik buğdayda, ülkemizde süne ile ilgili çok geniş katılımlı olarak TAGEM’e bağlı kurumların ön-cülüğünde yürütülen bir DPT projesinin genotipik toleransın belirlenmeye çalışıldığı alt iş paketi TARM tarafından yürütülmüştür. Tarla koşullarında kafes içerisinde sünelerin salınımıyla yürütülen çalışmanın ekmeklik buğday ayağında Bezostaja1, Demir 2000, Gün 91 ve Harmankaya çeşitleri en az emgili dane olarak saptanmışlardır.

Kaliteli çeşit geliştirmek için, yazlık ve kışlık dilimde yapılan ortak melezlemeler sonucunda elde edilen materyal F2 kademesinde tüm araştırma kuruluşlarına sürekli bir biçimde dağıtılmakta, ortak ülkesel gözlem bahçeleri ve ileri verim denemeleri oluşturulmaktadır.

2006–2010 döneminde ekmeklik buğdayda verimin artırılması ve kalitenin iyileştirilmesi ile ilgili ola-


47

rak; ekmeklik buğday araştırmaları kendine yeterlilik ilkesi esas alınarak yürütülmüştür. Bu projelerin sonuçlarının uygulamaya aktarılmasından sonra üretim bakımından yeterliliğe ulaşılmasına rağmen; kalite ve hastalık-zararlı (paslar-süne-kımıl-zabrus) konularında ortaya çıkan eksikliklerin giderilmesi-ne yönelik çalışmalar devam etmektedir. Sarı pas hastalığının, başta Çukurova olmak üzere genelde ülkemizde yaygın problem olması nedeniyle, toleranslı çeşitlerin yetiştirilmesine ağırlık verilmiştir. Bu konuda ilk kez Çukurova Tarımsal Araştırma Enstitüsü bünyesinde başta sarı pas olmak üzere genetik materyali test edecek ekip ve alt yapı oluşturulmaya başlanmıştır. Ayrıca bu konuda çok geniş buğday ekim alanlarında, aynı çeşit buğdayın ekilmesi yerine, uygun birkaç çeşidin ekilmesi ve herhangi bir gen kırılması halinde zararın azaltılması konusunda çiftçilerde bir bilinçlendirme kısmen sağlanmıştır. Çukurova için hastalıklara dayanıklı ekmeklik buğday çeşitleri geliştirmeye ağırlık verilmiştir. Küresel bir sorun haline dönüşmesi beklenen Ug99 karapas ırkına karşı tüm tescilli ve ileri ekmeklik buğday hatları bir program dahilinde Kenya’da test edilmiş ve uzun yıllar ortalaması esas alınarak dayanıklı çeşitlerle melezleme çalışmaları başlatılmış ve F2 kademesindeki materyal ülkesel bir bütünlük içeri-sinde ilgili tüm araştırma kuruluşlarına dağıtılmaktadır. Bu çalışmalarda ülkesel önceliklerimiz göz ardı edilmeden sadece tedbir amaçlı çalışmalara devam edilmektedir. Ekmeklik çeşitlerimiz arasında da dayanıklıların çıkması ise ülkemiz tarımı adına olası bir risk durumunda oldukça sevindiricidir. Ayrıca bu konuda İç Anadolu ve Geçit Bölgeleri merkezli TÜBİTAK 1001 projeleri çerçevesinde TARM tarafın-dan yürütülen bir çalışmada karapas ırklarındaki değişim de izlenmektedir. Özellikle İç Anadolu ve Batı Geçit Bölgelerinde topraklarda görülen başta çinko olmak üzere mikroelement noksanlıklarının gideril-mesi ve bor gibi mikroelementlerin fazlalıklarından doğan zararların azaltılması konularında çözümler getiren çok önemli çalışmalar yürütülmüş ve yürütülmeye devam edilmektedir. Elde edilen sonuçlar uy-gulamada geniş kabul görmüş, verim ve kalite kısmi bir şekilde artırılmıştır. Son yıllarda kaliteli çeşitler geliştirme felsefesinin yanı sıra, özel uyum kabiliyetleri yüksek verimli çeşitlerde, bu program içerisin-den geliştirilmiştir. Daha önce genetik materyalin seçiminde sadece ekmeklik buğday kalitesi esas alı-nırken Anadolu TAE, BDUTAE ve TARM’ın yürüttükleri çalışmalarla, bisküvi kalite unsurları belirlenmiş ve yüksek verimli ileri hatlar arasından seleksiyon çalışmaları devam etmektedir. Bu konuda geliştirilen çeşitlere ilave olarak BDUTAE ile özel sektör arasında bir ortak çalışma da sürdürülmektedir.

Tablo 5. Tohumluk Üretim ve Islahçı Hakları Devredilen Çeşitler

Enstitüler Çeşitler Devredilen Kuruluşlar

EGE TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

Cumhuriyet-75 TİGEM, TAREKS, Pamukkale, Olgunlar

Basribey 95TİGEM, Pamukkale, TKK, Birlik, CYD, Mega, Akdemir, Özal-tın, PEK

Kaşifbey 95 TİGEM, PEK, TAREKS, Orhan, Teknik, A.Ayer Toh.

Gönen 98TİGEM, TAREKS, Pamukkale, Olgunlar, Özaltın, PEK, Agro-tan, A.Ayer Toh.

Ziyabey 98 TİGEM, Pamukkale Toh.

META-2002 Pamuklale, Olgunlar, Birlik, CYD,Neobi

ÇUKUROVA TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

Adana 99 Toros Toh.

Pandas TİGEM

Ceyhan 99 TİGEM

Osmaniyem Toros Toh.

Yüreğir Avşar Tar.

Karatopak Han Toh.


48

Tablo 5. Devamı


ANADOLU TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

Bezostaja 1 TİGEM, TKK, ALKA, ANKOMEK, Ekiz Toh., Gülzaroba Toh., Gerek 79 TİGEM, TKK Kıraç 66 TİGEMSultan 95 TİGEMAtay 85 TİGEMKırgız 95 TİGEMAlpu 2001 Ekiz Toh., TepeoğluSönmez Başak, AVESA, DS Toh.Altay TKKMüfitbey Ekiz Toh., AVESA, Gülzaroba, TKK, İsmailoğulları

TARLA BİTKİLERİ

MERKEZ

ARAŞTIRMA

ENSTİTÜSÜ

Demir 2000 TKKGün-91 TİGEM, PEKİkizce-96 TİGEM, PEK, TKK,Bayraktar 2000 TİGEMTosunbey TİGEMSeval Kazak Tar.

GÜNEYDOĞU ANADOLU TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

Nurkent TİGEM, Nergiz, Olgunlar Karacadağ GAP AgritarCemre TİGEM

Zühre TİGEM

BAHRİ DAĞDAŞ ULUSLARARASI TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

Karahan 99 ATELSAN Ekiz ALP TARIM

Ahmetağa PEK, Kafalı Toh, ALTAR, Ekiz Toh, Başkaldırım Toh.

KARADENİZ TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

Sakin TİGEM

Canik TİGEM

SAKARYA TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

Tahirova PEKBeşköprü PEK, Tarhan Tar.Hanlı PEK, Tarhan Tar.Bezostaja 1 TİGEM, PEKMomtchil TİGEM, PEK, Yazıcıoğlu Tar.Pamukova TİGEM, PEK, Pamukkale, Kızılcık Toh.

TRAKYA TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

Pehlivan Tekcan Tarım, TİGEM, Trakya Tarım

Gelibolu

Altınbaşak, Bağlariçi, Biçerler, Çamlıca, Çetin Tic., Eksun Gıda, GUN-TAR, İ.T.U Tarım, İklim Müh., Ekin Tarım, Önder Toh., Pınarhisar, Saraç Tar. Tekcan Tar., Terzi GYM, Yavuzlar, Ekrem Can, Analiz Tar., Ümit Şen, Ayazlar Toh.

Kate A-1Başak Toh, Çağdaş Toh, DEMTAR, Era Grup, Haymana Tar, GUN-TAR, Terzi GYM, TİGEM, Yavuzlar , Yiğit Toh, Ekrem Can, Alfa Toh., Ayazlar Toh.

Selimiye

Altınbaşak, Biçerler , Çamlıca Çetin Tic., DS Toh., Egemen Arda, Gülzaroba GUN-TAR, İ.T.U Tarım, İklim Müh, Ekin Tar., Önder Toh., Önder Zir., Saraç Tar, PEK Taşkın Tar. Taysan, Terzi GYM, Trakya Birlik, Yavuzlar, Ziya Organik Tar, Ekrem Can, Avtar, Analiz Tar, Ümit Şen, Ayazlar Toh


49

2006-2010 yılları arasında araştırma kuruluşlarımız tarafından 19 adet ekmeklik buğday çeşidi tescil edilmiş olup, 2009 yılında elit kademede yaklaşık 86 ton ve orijinal kademede ise 1.950 ton ekmeklik buğday tohumluğu üretilmiştir. Bu kapsamda geçen beş yıl içerisinde devredilen 26 adet ekmeklik buğ-day çeşidine ilave olarak 21 adet yeni çeşit yani toplamda 47 ekmeklik buğday çeşidinin ıslahçı hakkı ve üretim hakkı ülkemizin bu konuda en büyük üreticisi olan TİGEM’le birlikte Tarım Kredi Kooperatif-leri, Pancar Ekicileri Kooperatifleri, TAREKS gibi yarı özerk kuruluşlar ve 40’ın üzerinde özel sektör to-humculuk şirketlerine devredilmiştir. Bu durum bölgesel düzeyde tohumculuk şirketlerinin ekmeklik çe-şitlerinin üretime haklarının alıp ticarete başlamalarıyla birlikte ekmeklik buğdayda sertifikalı tohumluk ve dolayısıyla endüstrinin ihtiyacı olan daha fazla kaliteli ürün üretimi için oldukça önemli bir aşamadır.

Program: Makarnalık Buğday

Makarnalık buğday, makarna üretiminin yanında geleneksel Türk kültürünün en önemli ürünlerinden birisi olan kaliteli bulgurun da hammaddesidir. Türkiye Makarna Sanayicileri Derneğinin 2009 yılına ait verilerine göre ülkemizde yaklaşık 658.000 ton makarna üretilip, bunun 441.000 tonu iç tüketimde değerlendirilirken, 215.000 tonu da dışsatıma konu olmuştur. Buna ilave yine 2009 yılı itibariyle ülke-mizde 1 milyon ton endüstriyel olarak bulgur üretimi yapılırken, bunun sadece 50.000 tonu dış satımda değerlendirilmiştir. Bu rakamlara kırsal kesimde üretilen hem erişte ve hem de bulgur ve türevleri dahil değildir.

Ülkemizde giderek artan bulgur üretimi ve tüketimi göz önüne alınarak, bulgurluk çeşit ıslahı konu-sunda çalışmaların ilk adımı TARM Kalite Laboratuarında atılmıştır. Yürütülmekte olan bir doktora çalışması ile makarnalık olarak geliştirilen mevcut çeşitlerin bulgurluk kaliteleri ve bulgur kalite para-metreleri belirlenerek daha sonraki testler için bir pilot tesis oluşturmaya çalışılacaktır.

Bu programda öncelikli olarak endüstrinin talep ettiği yüksek irmik rengi ve protein kalitesi konusunda çalışmalar yoğunlaştırılmış olup, çeşit kalitesinin ürüne yansıtılması için de ayrıca kalite özelliklerini artırmaya yönelik yetiştirme tekniği çalışmaları da devam etmektedir.

Ülkemizin doğal olarak en kaliteli makarnalık buğday üretimine uygun olan GAP Bölgesinin kaliteli ma-karnalık üretiminde marka olması yönünde araştırma ve tanıtım-yayım çalışmaları sürdürülmektedir.

Islah çalışmalarının en önemli çıktısı olan geliştirilen makarnalık buğday çeşitlerinin bir çoğunun üretim haklarının devri de gerçekleştirilmiştir. Bu konudaki güncel bilgiler aşağıda verilmiştir.




Fırat-93 TİGEM, Avşar Toh.

Harran-95 TİGEM

Aydın-93 TİGEM, MŞB Toh.,TKK

Sarıçanak-98TİGEM, TKK, H-Tarım, Kalender, Nergiz, Olgunlar, MAS Toh, H.H. Oğulları, MŞB Toh., Tarhan


Meram 2002 ATELSAK


50

Tablo 6. Devamı



Kunduru 1149 TİGEM

Yelken 2000 TİGEM

Dumlupınar DS Toh.

TARLA BİTKİLERİ

MERKEZ

ARAŞTIRMA

ENSTİTÜSÜ

Ç-1252TİGEM, PEK, TKK, Ekiz Toh., Büke Toh, İsmailoğulları Avtar, Efeoğlu

Kızıltan-91 TİGEM, PEK, Ekiz Toh, İsmailoğulları

Mirzabey TKK

Eminbey TİGEM

EGE TARIMSAL

ARAŞTIRMA

ENSTİTÜSÜ

Gediz 75 PEK

Ege 88 TKK, MARGAP, Olgunlar, Avşar, Akdemir Toh.

Şölen 2002 TKK, MARGAP, Kuran, Özaltın Toh.

Tüten TKK, MARGAP, Olgunlar

ÇUKUROVA TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

Fuatbey Kuran Tar.

Verimden ödün verilmeksizin daha kaliteli çeşit geliştirmek için, yazlık ve kışlık dilimde ortak melezle-me çalışmaları sonucu geliştirilen açılan materyalin F2 kademesinde ilgili tüm araştırma kuruluşlarına dağıtımın yanı sıra, ortak ülkesel gözlem bahçeleri ve ileri verim denemeleri oluşturulmaya devam edilmektedir. Bunun yanı sıra pas hastalıklarına karşı dayanıklı çeşit geliştirme yönünde araştırma kuruluşları arasında ortak nörseriler oluşturularak materyal değişimi sağlanmış ve çok lokasyonlu da-yanıklılık testleri gerçekleştirilmiştir. Özellikle İç Anadolu, Batı Geçit Bölgeleri, Güneydoğu Anadolu ve Çukurova’da görülen kök ve kök boğazı hastalıklarına dayanıklı materyalin test edilmesi ve dayanıklı çeşit geliştirilmesi çalışmaları da sürdürülmektedir. Küresel bir sorun haline dönüşmesi beklenen Ug99 kara pas ırkına karşı tüm tescilli ve ileri makarnalık buğday hatları bir program dahilinde Kenya’da test edilmiş ve uzun yıllar ortalaması esas alınarak dayanıklı çeşitlerle melezleme çalışmaları başlatılmış ve F2 kademesindeki materyal ülkesel bir bütünlük içerisinde ilgili tüm araştırma kuruluşlarına dağıtıl-maktadır. Bu çalışmalarda Ülkesel önceliklerimiz göz ardı edilmeden sadece tedbir amaçlı çalışmala-ra devam edilmektedir. Makarnalık çeşitlerimizin genel anlamda dayanıklı çıkması ise ülkemiz tarımı adına olası bir risk durumunda oldukça sevindiricidir. Ayrıca bu konuda İç Anadolu ve Geçit Bölgeleri merkezli TÜBİTAK 1001 projeleri çerçevesinde TARM tarafından yürütülen bir çalışma da Karapas ırklarındaki değişim de izlenmektedir. Yine ülkemizde süne ile ilgili çok geniş katılımlı olarak TAGEM’e bağlı kurumların öncülüğünde yürütülen bir DPT projesinin genotipik toleransın belirlenmeye çalışıldığı alt iş paketi TARM tarafından yürütülmüştür. Tarla koşullarında kafes içerisinde sünelerin salınımıyla yürütülen bu çalışmada makarnalık buğdaylardan Ç-1252, Kunduru 414/44 ve Mirzabey 2000 çeşitleri en az emgili dane olarak saptanmışlardır.

2006-2010 Döneminde makarnalık buğdayda verimin artırılması ve kalitenin iyileştirilmesi ile ilgili ola-rak; makarnalık buğday araştırma çalışmaları; Karadeniz, Trakya, Marmara ve Doğu Anadolu Bölgeleri hariç (bu bölgelerin kaliteli makarnalık buğday bölgesi üretimine uygun olmaması nedeni ile) diğer böl-gelerdeki tarımsal araştırma kuruluşları tarafından yoğun bir şekilde yürütülmektedir. Geçmiş yıllarda


51

yetiştirme tekniği konusunda yeterli sayıda çalışma (sahil bölgeleri hariç) sonuçlandırıldığından halen devam eden projelerin çoğunluğu çeşit geliştirmeye yöneliktir. GAP Bölgesinde geniş ölçüde makarna-lık buğday yetiştirilmesi söz konusu olması ve sulamaya yeni açılan alanlar için de uygun çeşit ve yetiş-tirme tekniği çalışmalarının sonuçları elde edilmeye başlanmıştır. 2006-2010 yılları arasında araştırma kuruluşlarımız tarafından 8 adet makarnalık buğday çeşidi tescil edilmiş olup, 2009 yılında elit kade-mede 27 ton ve orijinal kademede ise 751 ton makarnalık buğday tohumluğu üretilmiştir. Bu kapsamda geçen beş yılda ağırlıklı olarak TİGEM’e üretim hakkı devredilen 11 makarnalık buğday çeşidine ek olarak bu dönemde 7 çeşidin üretim ve ıslahçı hakları ağırlıklı olarak, Tarım Kredi Kooperatifleri (TKK), Pancar Ekiciler Kooperatifleri (PEK) ve 14 tanesi Güneydoğu Anadolu Bölgesinde faaliyet gösteren özel sektör tohumculuk şirketleri olmak üzere toplam 18 adet firmaya devredilmiştir. Bu durum özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesinde makarnalık buğdayda sertifikalı tohumluk ve dolayısıyla endüstrinin ihtiyacı olan daha fazla kaliteli ürün üretimi için önemli bir aşamadır.

Program: Mısır

Mısırda çeşit geliştirme çalışmaları yapan araştırma kuruluşlarının değişik mısır araştırma projeleri 2004 yılından itibaren tek bir proje altında birleştirilerek “Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi” Projesi hayata geçirilmiştir. Böylece, hem kaynak materyaller daha etkin kullanılmaya başlanmış, hem de ortak çeşit geliştirme çalışmaları hayata geçirilmiştir. Kamu araştırma kuruluşları kendilenmiş hatlarını kullanarak ortak melezler elde etmiş, Sakarya TAE ve Karadeniz TAE nün ortak çeşidi SAMADA-07 hibrit çeşidi silajlık olarak tescil ettirilmiş ve üretim hakkı özel sektöre devredilmiştir.

“Ülkesel Mısır Islah Araştırmaları” projesi altında ıslah programı yürüten enstitülerin özgün programları korunurken kaynak materyal ve bilgi paylaşımı gerçekleştirilmiştir. Ülkesel proje anlayışı içerisinde araştırma kuruluşlarının sahip oldukları bazı kendilenmiş hatlarla ortak melezler yapılmıştır. Bu me-lezlerin bazıları silaj amaçlı bazıları ise tane amaçlıdır. Halen denemelerde yer alan bu melezlerden üstün olanları ortak çeşit olarak tescil ettirilecektir. Her yıl araştırma kuruluşlarının farklı hatlarıyla yeni melezler oluşturulmaya devam etmektedir.

Mısır ıslah programı yürüten tüm araştırma kuruluşlarının programının etkinliğinin artırılması için diğer araştırma kuruluşlarıyla işbirliği, materyal ve araştırıcı yönünden takviye edilmesi sağlanmaktadır.

Mısır hasat neminin getirdiği sorunların giderilmesiyle özellikle II. ürün tane mısır ekimi ve silajlık mısır üretiminin de artacağı öngörülmektedir.

Sakarya, SAMADA-07, Gözdem, Karaçay, Koçbey, Koçcin, Özgem, Side, Burak, Şafak, Efe melez çeşitleri geliştirilerek tescil ettirilmiştir. 2008 yılında kamu araştırma kuruluşlarına ait 5 adet melez mısır tescil denemelerine alınmıştır.

2006-2010 döneminde mısırda verimin artırılması ve kalitenin iyileştirilmesi ile ilgili olarak, hibrit mısır çeşidi konusunda özel sektörün son yıllarda tescil ettirdiği çeşitler yaygın ekim alanı imkanı bulmakta-dır. Kamu araştırma kuruluşları geliştirdikleri hibrit çeşitleri hem çiftçinin kullanımına sunmuş, hem de bazılarının üretim hakkı özel sektöre devredilmiştir.


52



BATI AKDENİZ TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

Gözdem Genç Tohumculuk

MAT-97 YİĞİT Tohumculuk

TTM 81-19 VNF Hayvancılık

ANT-90 BİOTEK

ANT-CİN 98 BİOTEK

SAKARYA TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

ADA 9516 Akdeniz Tohum San. ve Tic. Ltd. Şti.

ADA 9510 Akdeniz Tohum San. ve Tic. Ltd. Şti.

ADA 523 Manier Tohumculuk

Sakarya Agrotan Tohumculuk

KARADENİZ TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

SAMADA-07 Saseed Tohumculuk

2006-2010 yılları arasında araştırma kuruluşlarımız tarafından 8 adet mısır çeşidi tescil edilmiş olup, 3 tanesinin üretim hakları özel sektör tohumculuk şirketlerine devredilmiştir.

Program: Çeltik

Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından 30’un üzerinde çeşit, Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından iki çeşit, özel sektör tarafından da 2 adet çeşit tescil edilmiştir. Ayrıca Ege Üni-versitesi ve Güneydoğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü birer çeşit ile Mülga Ziraat İşleri Genel Müdürlüğü tarafından da bir çeşit tescil ettirilmiştir. Ancak bugün itibarıyla üretimi yapılan çeşitlerin tamamına yakını Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından tescil edilen çeşitlerdir. Trakya Traım-sal Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilen Osmancık-97 çeşidi yalnızca tek başına Türkiye çeltik üretiminin % 80 ine yakın bir oranına sahip olup aynı çeşit Bulgaristan’da da tescil edilmiş olup, geniş alanlarda ekimi yapılmaktadır.

Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü çeltik yetiştirme tekniği konusunda birçok araştırma yürütmüş ve çiftçilere sonuçları aktarılmıştır. Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından da bazı yetiştirme tekniğine yönelik araştırmalar yapılmıştır.

2006-2010 yılları arasında enstitülerimiz tarafından 8 adet çeltik çeşidi tescil edilmiş olup; üretilen orijinal tohumlar öncelikle, 30’un üzerindeki tohumluk üreticilerine tohumluk üretim ve satış hakkı devredilmiştir.

Program: Arpa

Arpada yazlık ve kışlık dilimlerde, buğdayda olduğu gibi tüm enstitüler arasındaki ıslah programlarında ülkesel bazda işbirliği ve eşgüdüm sağlanmıştır. TARM’ın öncülüğünde tüm araştırma kuruluşları ve özel sektörle birlikte yürütülen TÜBİTAK-KAMAG destek programı (1007 kodlu) çevresinde destekle-nen bir projede, ilk kez sulu ve kuru koşullarda yetiştirme tekniğinin tüm unsurları birlikte çalışılmış ve farklı uygulamaların yine ülkemizde ilk kez malt özütü ile ilişkisi ortaya konulmaya başlanılmıştır. Bu


53

konuda farklı ekim nöbeti ve mikro elementlerin etkileri de çalışılmıştır. Bu proje çerçevesinde ülkemi-zin maltlık kalitesi yüksek alanların haritası da ortaya çıkarılmaktadır. Ayrıca bölgesel düzeyde kaliteli çeşitler proje süresinde ortaya konulmuş ve bazı aday çeşitlerde belirlenmiştir. Bu projenin biyotekno-loji ayağında ise ilk kez ülkemizde anter kültürü ile geliştirilen çift katlanmış (DH) arpa hatları tarla ko-şullarında denenmiş ve bu yıl Anadolu TAE ve Trakya TAE’ye genetik materyal denenmek üzere gön-derilmiştir. Buna ilaveten ülkemizde arpada haritalama çalışmaları için bir DH haritalama popülâsyonu geliştirilmiştir. Kısacası biyoteknolojiden faydalanarak daha hızlı ve kısa sürede çeşit geliştirmek için çok önemli bir adım atılmış, bu konuda alt yapı ve insan kaynaklarında önemli bir gelişme sağlanmış-tır. Bu projeden sağlanan kaynaklarla yıllardır atıl olarak bekleyen Bakanlığımızın bilgisayar kontrollü tek mikromalt yapma ünitesi aktif hale getirilmiş ve bu konuda bir doktoralı personel yetiştirilerek daha sonraki ıslah çalışmaları için çok önemli bir aşama kaydedilmiştir.

2006-2010 döneminde arpada verimin artırılması ve kalitenin iyileştirilmesi ile ilgili olarak; daha önce-leri yemlik arpada var olan verim, kalite ve hastalık sorunları üzerinde ağırlıklı olarak durularak önemli ilerlemeler sağlanmıştır. Ancak ülkemiz ve dünyada maltlık arpaya olan talep giderek artmaktadır. Bu nedenle yemlik arpanın yanı sıra özelikle maltlık özelliği iyi olan arpa çeşitleri geliştirilmesine de ağırlık verilmiş ve maltlık özelliği etkileyen yetiştirme şartları konusunda araştırmalar yapılmaktadır. Özel sektörle yürütülen ıslah çalışmaları sonucu 2 adet kışlık maltlık arpa çeşidi TARM tarafından tescil ettirilmiş olup bunlardan Aydanhanım ve Zeynelağa çeşitlerinin ıslahçı hakkı alarak özel sektör başta olmak üzere, TİGEM, TKK ve PANKOBİRLİK kurumlarına orijinal tohumluklar üretilip sözleşmeli olarak devredilmiştir. Maltlık arpada halen var olan çeşit ve yetiştirme tekniği etkinliği sorunlarına başta yazlık dilim olmak üzere çalışmalar sürdürülmektedir.

Tablo 8.Tohumluk Üretim ve Islahçı Hakları Devredilen Çeşitler



Şahin-91 TİGEM, Olgunlar


Karatay 94 TİGEM, TKK

Kral 97 TİGEM, Pamukkale Toh.

Konevi 98 ALP TARIM


Cumhuriyet TİGEM

İnce TİGEM, DS Toh., PEK, Gülzaroba

Çıldır PEK

TARLA BİTKİLERİ MERKEZ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

TARM-92 TİGEM, TKK, PEK, İLCİ, Ata Toh.

Bülbül-89 TİGEM, Gülzaroba

Çetin-2000 TİGEM

Aydanhanım Anadolu Efes, İLCİ, PEK, TKK, Buğrahan, TİGEM, Ekiz Toh, Avtar, Büke, İsmailoğulları

Zeynelağa Efeoğlu Toh.

EGE TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

Vamıkhoca TKK

Akhisar 98 Pamukkale Toh.

TRAKYA TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

Sladoran Tekcan Tar,Trakya Tar.

Bolayır Bağlariçi Toh, GUN-TAR, İ.T.U Tar, PEK., Ekrem Can

Martı Çamlıca Toh, PEK., Ayazlar Toh, E. Can


54

2006-2010 yılları arasında enstitülerimiz tarafından 6 adet arpa çeşidi tescil edilmiş olup, 2009 yılında 8 ton elit ve 351 ton orijinal arpa tohumluğu üretilmiştir. Bu kapsamda geçen dönem devredilen 8 arpa çeşidine ilave olarak bu dönem içerisinde 9 adet yeni çeşidin ıslahçı ve üretim hakkı alınarak, TİGEM’in yanında TKK, PANKOBİRLİK ve 20’nin üzerinde özel sektör tohumculuk kuruluşlarına devredilmiştir. Buğdayda olduğu gibi her bölgeden özel sektör tohumculuk kuruluşlarının burada da sorumluluk alma-ları sertifikalı tohumluk kullanımında artışlara ve dolayısıyla da özellikle kaliteli maltlık arpa üretimine önemli katkı sağlamaya devam etmektedir.

Program: Tahıllarda Teknoloji Transferi ve Sosyo-Ekonomik Araştırmalar

Araştırmalar tarafından ortaya konan bulguların üreticilere yaygınlaştırılması, teknoloji transferinde etkinliğin artırılması, sürdürülebilir üretim için araştırmalara yön verecek iç ve dış pazar taleplerinin belirlenmesi, çiftlik düzeyinde ekonomik ve sürdürülebilir üretim sistemlerinin ortaya konulması tahıl tarımının geliştirilmesinde büyük önem taşımaktadır.

Pazar ve pazarlama problemleri üretimi etkileyen önemli faktörlerden biridir. Bu konuda detaylı araş-tırmalar yapılmıştır. Ayrıca diğer önemli bir faktör olan tarım politikalarının, üretim ve üreticiler üzerine etkisi de araştırılmıştır.

Araştırmalar sonucu geliştirilen yeni çeşit ve teknolojilerin yaygınlığının izlenmesi ve etki değerleme çalışmaları en fazla araştırmaya ihtiyaç duyulan konulardır. Araştırmalara yön vermesi açısından İç ve dış piyasalarda tüketici tercihlerinin belirlenmesi, tüketici davranışlarındaki değişimin takip edilmesi ve pazar araştırmalarının arttırılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.

Program: Diğer Serin İklim Tahılları

2006-2010 döneminde diğer serin iklim tahıllarında verimin artırılması ve kalitenin iyileştirilmesi ile ilgili olarak; diğer hububatlardan özellikle çavdar ve yulaf ülkemizde gerekli ilgiyi görememiş, çoğu zaman buğday tarımında yabancı ot sorununa yol açması ve fiziksel kaliteyi bozması nedeniyle problem ad-dedilerek üretimden uzaklaştırılmaya çalışılmış ve ekim alanları oldukça sınırlı kalmıştır. Ancak, insan sağlığındaki artan önemine paralel olarak özel sektörün belli alanlarda toplu olarak sözleşmeli üretim yaptırması ve ürün alım garantisi vermesiyle özellikle yulaf ekilişinde önemli gelişmeler yaşanmaya başlamıştır. Bu türlerin küçük arazili ve girdi kullanımın yetersiz olduğu yerlere doğru yönlendirilerek üretimlerinin artırılması, bu alanların sosyo- ekonomik kalkınması için önem arz etmektedir.




Melez 2001(Tritikale) ATELSAN Tar. Ür. Toh. A.Ş.

Mikham 2002 (Tritikale) ALP TARIM

Tatlıcak (Tritikale) TİGEM

Aslım 95 (Çavdar) AVESA Tar. Gıd. Ve Hay. Ltd.

Seydişehir (Yulaf) ATELSAN Tar. Ür. Toh. A.Ş.


Karma (Tritikale) TİGEM, Pamukkale, TAYSAN

DOĞU ANADOLU TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

Ümranhanım (Tritikale) Büke Tarım


55

2006-2010 yılları arasında araştırma kuruluşlarımız tarafından sadece 3 adet tritikale çeşidi tescil et-tirilmiş olup 2009 yılında yaklaşık 100 ton tritikale ve 0.55 ton yulaf orijinal tohumluğu üretilmiştir. Bu kapsamda geçen beş yıllık dönemde devredilen 5 çeşide ilave olarak 2 yeni tritikale çeşidin özel sektör tohumculuk kuruluşlarına üretim hakkı alarak devredilmiştir.

Program: Tahıllarda Organik Tarım

Ülkemizde organik tarım, 1985 -1986 yıllarında dünya’da organik tarımın gelişimine ve yurtdışından gelen organik ürün talebine bağlı olarak sistemsiz bir şekilde başlamış ve sağlıklı gıdaların tüketimine yönelik dünyadaki değişmelere paralel olarak gelişmiştir.

Ülkemizde yeni gelişmeye başlayan ve birinci hedefi; toprak, bitkiler, hayvanlar ve insanların sağlık ve verimliliğinin optimize edilmesi olan, organik tarımın doğru bir şekilde yönlendirilmesine yönelik değişik illerdeki 27 araştırma kuruluşunda, 34 farklı üründe, 41 adet Organik Tarım Araştırma Projesi yürütül-müştür. Tahıllarda, “Erzurum Yöresinde Organik Tarımda Buğday ve Fiğ Yetiştiriciliği” ve “Sentetik ve Organik Gübrelerin Mısırda (Zea mays L.) Verim ve Kaliteye Etkisi” konularında projeler yürütülerek tamamlanmıştır.

2.8.KÜÇÜKBAŞ HAYVANCILIK

Program: Koyunculuk

2006-2010 Mastır Plan döneminde yerli koyun-keçi ırklarının ıslahı amacıyla saf yetiştirme ve melez-leme ile çeşitli verimlerinin artırılması, yeni geliştirilen koyun tiplerinin yetiştirici elindeki verim özellik-lerinin belirlenmesi yönünde çalışmalar yanında üreme, hayvan besleme, ıslah ve yetiştirme metotları üzerine çalışmalar yapılmıştır.

Halk Elinde Ülkesel Küçükbaş Hayvan Islahı projesi 2005 yılında iki ırkla pilot uygulama ile başlatılmış ve halen 13 ilde 35 ilçede 111 köyde 468 yetiştiricide 73318 küçükbaş hayvan üzerinde yürütülmüş ve ilk beş yıllık dönem sonu olan 2010 yılı dâhil yetiştiricilere 12.000.000 TL destekleme ödemesi yapılmıştır. İlk aşamada 5 yıl süreyle 13 alt proje halinde uygulamaya konulmuş ve halen Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü koordinatörlüğünde TÜGEM, Damızlık Koyun-Keçi Yetiştirici Birlikleri (Ankara, Afyonkarahisar, Artvin, Aydın, Balıkesir, Denizli, Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir, Konya, Sivas, Şanlıurfa, Tokat İlleri DKKYB), Aydın Adnan Menderes Ünv. Zir. Fak., Afyonkarahisar Kocatepe Ünv. Vet. Fak., Konya Selçuk Ünv. Vet. Fak. ve Tokat Gazi Osman Paşa Ünv. Zir. Fak. işbirliği ile yürütül-mektedir. Yaygın etkisi görülen projenin 2011-2015 yıllarını kapsayacak şekilde II. Beş yıllık dönemde genişletilerek devamı programa alınmıştır. Bu proje sayesinde; Türkiye hayvan varlığının önemli bir kısmını oluşturan küçükbaş hayvan ırklarının saf olarak yetiştirilmesi ve sahip olduğu genetik potansi-yelin korunması ve ortaya konması sağlanmakta, Damızlık Koyun-Keçi Yetiştiricileri Birlikleri ile birlikte çalışılması ile koyun yetiştiricilerinin eğitimi yapılarak, koyunculukta kayıtlı yetiştiriciliğin ve damızlıkçı işletmelerin kurulmasının temelleri atılmaktadır. Küçükbaş yetiştiricilerinin üstün verimli koç/teke ihtiya-cı kısmen karşılandığı gibi Damızlık koyun-Keçi Yetiştirici Birliklerine ilgili ırkların ıslahı yönünde işlerlik kazandırılmaktadır.

“Halk Elinde Ülkesel Küçükbaş Hayvan Islahı” projesinde, her bir alt projeye ait yetiştiricilerin seçimi yapılıp, birlikler vasıtasıyla bu yetiştiricilerle noter onaylı sözleşmeler imzalandıktan sonra çalışmala-ra başlanmış, alt projelerde görev alacak Proje Yürütücüsü (dışarıdan alınan Veteriner Hekim veya Ziraat Mühendisi) personellerin seçimi ve sözleşmeleri yapılarak çalışmaya başlatılmış, yetiştiricilere sözleşme şartları, sürü idaresi, hayvanların bakım ve beslenmeleri konularında seminerler verilmiş ve


56

eğitimlerine düzenli olarak devam edilmiştir. Proje kapsamında yetiştiricilere Bakanlığımızca yıllık belir-lenen miktarlarda destekleme ödemeleri yapılmıştır. Araştırma materyali hayvanların sağlık kontrolleri ve aşılama programları Bakanlık taşra teşkilatı personeli tarafından takip edilmektedir. 5 yıl süresince sistematik olarak sürdürülen ıslah çalışması sonucunda koyun/keçi ırk ve tiplerinin döl verimi ve büyü-me özelliklerinde önemli artışlar sağlanmıştır. Sürüler genelinde kuzularda meydana gelen ilave canlı ağırlık artışları ve damızlık seçim dönemindeki yaşama güçlerinde artış sağlanması yetiştiricileri olum-lu yönde etkilemiş ve rekabet ortamı oluşturularak daha iyi yetiştirme uygulamalarını teşvik etmiştir. Bu artışlar sayesinde de yetiştiricilerin birim hayvan başından elde ettikleri gelirlerinin artmasına önemli öl-çüde katkı sağlanmıştır. Bazı alt projelerde sürüler arası kontrollü damızlık alışverişi yapılmıştır. Ayrıca projeyle yetiştiricilere sağlanan maddi destek ile yetiştiricilerin ellerinde mevcut olan hayvan sayılarını korumaları sağlanmış, böylelikle de ülkemizdeki koyun sayısının azalmasının önüne belli oranda ge-çilmiştir. Yürütülmekte olan bu ülkesel proje sayesinde Araştırma Kuruluşlarımızda barındırma imkanı olmayan materyalle çalışma şansı elde edilerek, yerli ırk ve tiplerimize ait bilinmeyen birçok verileri ortaya koyan alt projeler gerçekleştirilmektedir.

“Ülkesel Merinos Geliştirme” Projesinde Karacabey Merinosunun geliştirilmesi kapsamında Marmara Hayvancılık Araştırma Enstitüsü’nden ve Anadolu Merinosunun geliştirilmesi kapsamında Bahri Dağ-daş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nden bölgedeki yetiştiricilere toplamda her yıl 450-500 baş damızlık değer tahminleri yapılmış iyi vasıflı erkek ve dişi materyal satışı gerçekleştirilmiştir.

“İvesi Koyunlarının Süt Verimlerinin Artırılması” projesinde damızlık koç adaylarının kızlarının süt verim kayıtları dikkate alınarak her yıl 10 baş koçun damızlık değer tahminleri yapılmıştır. Bu koçların dölle-rinden oluşan 80 baş koç Şanlıurfa ilindeki İvesi koyunu yetiştiriciliği yapan yetiştiricilere dağıtılmıştır ve bunların döllerinden elde edilen damızlık materyal halk elinde bulunan sürülerin ıslahında kullanıl-mış olup, bu sürülerin süt verimlerinde % 50’ye varan önemli artışlar sağlanmıştır.

“Orta Anadolu Şartlarına Uygun Sakız x Akkaraman G1 ve Kıvırcık x Akkaraman Genotiplerinin Geliş-tirilmesi” projesinde Akkaraman, Sakız x Akkaraman F1 ve G1 (SAF1, SAG1) ile Kıvırcık x Akkaraman F1 ve G1 (KAF1, KAG1) koyunlarda döl verimi, yapağı verimi ve özellikleri ile süt verimi; kuzularda yaşama gücü ve büyüme özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yapılmış ve proje çıktısı olarak Orta Ana-dolu Bölgesi‘nde yetiştirilebilecek ve kuzu eti üretiminde kullanılabilecek yeni koyun tiplerinin gelişti-rilmesinde Kıvırcık x Akkaraman ve Sakız x Akkaraman melezlemesinden yararlanılabileceği ortaya konulmuştur.

“Hasmer ve Hasak Koyun Tiplerinin Seleksiyonla Geliştirilmesi ve Halk Elinde Kullanma Melezlemesi Denemeleri” projesinde Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde melezleme proje-leri ile elde edilmiş olan Hasak ve Hasmer koyun tiplerinin seleksiyonla geliştirilmesi ve bu koyunların koçlarının halk elindeki Akkaraman (Akk) sürülerinde kullanması sonucu elde edilen Hasak x Akk ve Hasmer x Akk melez kuzularda besi performansını artırdığı ve kullanma melezlemesi için uygun oldu-ğu ve baba hattı olarak kullanılabileceği ortaya konmuştur.

“Kıvırcık, Gökçeada ve Sakız Irklarına ait Bazı Üreme Özelliklerinin Belirlenmesi” projesinde Kıvırcık, Sakız ve Gökçeada ırklarına ait, aylara göre kızgınlıkların dağılımı, ilk kızgınlık ağırlığı, yaşı, kızgınlık süreleri, tekli siklüs süreleri gibi üreme özellikleri detaylı olarak ortaya konmuştur.

“Marmara Bölgesi’nde Yetiştirilen Bazı Koyun ve Keçi Irklarının Et Kaliteleri Üzerine Karşılaştırmalı Araştırmalar” projesinde Karacabey Merinosu, Ramlıç, Kıvırcık, Sakız ve Gökçeada koyun ırkları ve Kıl Keçisi ve Saanen × Kıl Keçisi (F1 ve G1) keçi genotiplerine ait kuzu ve oğlakların karkas ve et ka-litesi özellikleri belirlenmiş, Saanen × Kıl Keçisi F1 ve G1 melezi oğlaklarda karkas kalitesiyle ilgili Kıl Keçisine oranla herhangi bir değişikliğe neden olmadığı, Karacabey Merinosu ve Ramlıç kültür ırkı ve Kıvırcık yerli ırk kuzular, Sakız ve Gökçeada yerli ırk kuzulara göre daha kaliteli karkas üretimine sahip olduğu bölgede entansif koşullarda yüksek kalitede kuzu karkası üretimi için Karacabey Merinosu ırkı-nın kullanılabileceği ortaya konmuştur.


57

“Marmara Bölgesi Şartlarına Uygun Bandırma Koyun Tipi Geliştirme Çalışmaları “projesinde Marmara Hayvancılık Araştırma Enstitüsünde Siyah Başlı Alman Et ırkı koçlar ile çiftleştirilen Kıvırcık, F1, G1 ve G1F1 koyunlarının ergin yaş canlı ağırlıkları, yapağı verimi, döl verimi özellikleri ile kuzuların yaşama gücü, büyüme özellikleri ve besi performansları belirlenmiş ve melez genotiplerden yararlanılabileceği ortaya konmuştur.

Program: Küçükbaş Hayvan Hastalıkları

2006–2010 yılları arasında küçükbaş hayvan hastalıkları programında 4 araştırma projesi sonuçlan-dırılmıştır.

Bu dönemde sonuçlanan projelerden elde edilen başlıca sonuçlar;

Bulaşıcı keçi ciğer ağrısı birçok gelişmekte olan ülkeyi etkileyen keçilerin en önemli salgın hastalık-larından biridir ve OIE Manuel’de B sınıfı hastalıklar listesinde yer almaktadır. Türkiye’de keçi ciğer ağrısına karşı Mycoplasma mycoides subsp. capri suçundan aşı üretilmekte ve kullanılmaktadır. Fakat son yıllarda asıl keçi ciğer ağrısı etkeni olarak çok daha patojen olan F-38 suşu veya diğer adıyla My-coplasma capricolum subsp. capripneumonia kabul edilmektedir. Bulaşıcı keçiciğer ağrısı etkeni My-coplasma capricolum subsp capripneumoniae’ nin PCR ve Restriksiyon enzim analizi ile saptanması çalışmasında PCR ve REA temeline dayalı bir teknik kullanılarak hastalık etkeni hızlı ve spesifik bir şe-kilde teşhis edilmiş ve elde edilen sonuçlar Türkiye’de rastlanan suşun Mccp olduğunu doğrulamıştır.

İzmir ili ve çevresinde, yeni doğan kuzu ve oğlaklarda ishale neden olan etkenler, enterotoksinojenik Escherichia coli ve Cryptosporidium spp. Eimeria spp. olarak tespit edilmiş, virolojik muayenelerde ise rota ve corona virus bulunamamıştır.

Ankara Polatlı TİGEM tarım işletmesinde Merinos ve Ile De France X Akkaraman ( G2 Melezi) koyun-larında laktasyonun değişik dönemlerinde yapağı, serum ve süt iz element düzeyleri karşılaştırılmıştır. Analiz sonucunda; iki ırkın süt ve serum Zn, Se, Mn ve Co değerlerinin laktasyon boyunca birbirine paralel değişim gösterdiği saptanmıştır. Serum ve süt Fe değerleri Merinoslar’da laktasyon boyunca zıt yönlü değişim gösterirken Akkaraman melezlerinde paralel bir seyir izlediği, Cu değerinin ise, Me-rinoslarda laktasyon boyunca lineer artış gösterirken Akkaraman melezlerinde laktasyonun ortasında düştüğü ve laktasyonun sonuna doğru tekrar yükseldiği; Merinoslarda yapağının özelikle Cu ve Se yönünden Akkaraman melezlerinden önemli düzeyde yüksek olduğu tespit edilmiştir. Laktasyon sü-resince, serum, süt ve yapağı iz element değerleri arasında istatistik önemli bir ilişki bulunamamıştır. Hayvanlara verilen rasyonun laktasyon süresince Cu ve Co yönünden ve laktasyon ortasından itibaren de Zn ve Se yönünden takviye edilmesinin yararlı olacağı kanısına varılmıştır.

Koyun-keçi çiçeği hastalığı tüm dünyada özellikle Afrika, Ortadoğu, Hindistan ve Çin başta olmak üzere ülkemizin de içinde bulunduğu geniş bir coğrafyada salgınlar şeklinde ortaya çıkan küçük ruminantların viral hastalığıdır. Kuzeydoğu Anadolu Bölgesinde ortaya çıkan koyun ve keçi çiçeği olguları virolojik ve epizootiyolojik yönden incelenmiştir. Klinik hastalık görülen hayvanlarda antikor titresi koruyucu titrenin altında bulunurken, klinik hastalık görülmeyen hayvanların dördünde koruyucu titrenin altında antikor titresi tesbit edilmiş, diğer altı hayvanda ise nötralizan antikor titresi korucu titrenin üzerinde bulun-muştur. Ülkemizde küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin yapıldığı bölgelerde mevsimsel olarak doğumdan sonraki aylarda özellikle genç hayvanlarda hastalığın daha yoğun olarak görüldüğü, fakat aşılanmamış sürülerde hastalığın ergin hayvanlarda da görülebildiği belirlenmiştir.


“Ankara İlinde Mera Döneminde Toprak ve Bitkideki Mineral Düzeylerinin Akkaraman Koyunlarının


58

Kan Serumu ve yapağısındaki Bazı İz Element Miktarları Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi” projesinde Ankara bölgesinde, iki yıl, ilkbahar- yaz ve yaz sonu döneminde merada otlayan ilave olarak mineral takviyesi almayan Akkaraman koyunlarının kan serumu ve yapağısındaki demir(Fe), bakır(Cu), çin-ko(Zn), selenyum(Se) düzeyleri ile meradan alınan bitki ve toprak örneklerinde aynı iz elementlerin düzeylerinin belirlenmiş, farklı dönemlerde toprak ve bitkideki iz element değişimleri ve bunların serum iz mineral düzeylerine etkileri incelenmiş ve Ankara bölgesinde merada otlayan koyunlara mineral ola-rak Zn elementinin takviyesinin gerekliliği ortaya konmuştur.

Program: Keçicilik

2006-2010 Mastır Plan döneminde yerli keçi ırklarının ıslahı amacıyla saf yetiştirme ve melezleme ile çeşitli verimlerinin artırılması, yerli keçi ırkları ve tiplerinin yetiştirici elindeki verim özelliklerinin belir-lenmesi yönünde çalışmalar yanında üreme, hayvan besleme, ıslah ve yetiştirme metodları üzerine çalışmalar yapılmıştır.

“Halk Elinde Ülkesel Küçükbaş Hayvan Islahı” projesi 2005 yılında iki ırkla pilot uygulama ile başla-tılmış ve Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü koordinatörlüğünde TÜGEM, Damızlık Koyun-Keçi Yetiştirici Birlikleri (Ankara, Afyonkarahisar, Artvin, Aydın, Balıkesir, Denizli, Diyarbakır, Erzurum, Eski-şehir, Konya, Sivas, Şanlıurfa, Tokat İlleri DKKYB), Aydın Adnan Menderes Ünv. Zir. Fak., Afyonkara-hisar Kocatepe Ünv. Vet. Fak., Konya Selçuk Ünv. Vet. Fak. ve Tokat Gazi Osman Paşa Ünv. Zir. Fak. işbirliği ile 13 ilde 35 ilçede 111 köyde 468 yetiştiricide 73318 küçükbaş hayvan üzerinde yürütülmüş ve ilk beş yıllık dönem sonu olan 2010 yılı dâhil yetiştiricilere 12.000.000 TL destekleme ödemesi ya-pılmış ve ilk aşamada 5 yıl süreyle 13 alt proje halinde uygulamaya konulmuştur. Yaygın etkisi görülen proje sayesinde; Türkiye küçükbaş hayvan varlığının önemli bir kısmını oluşturan keçi ırk ve tiplerinin saf olarak yetiştirilmesi ve sahip olduğu genetik potansiyelin korunması ve ortaya konması sağlanmak-ta, Damızlık Koyun-Keçi Yetiştiricileri Birlikleri ile birlikte çalışılması nedeniyle koyun yetiştiricilerinin eğitimi yapılarak, kayıtlı yetiştiriciliğin ve damızlıkçı işletmelerin kurulmasının temelleri atılmaktadır. Keçi yetiştiricilerinin üstün verimli teke ihtiyacı kısmen karşılandığı gibi Damızlık koyun-Keçi Yetiştirici Birliklerine ilgili ırkların ıslahı yönünde işlerlik kazandırılmaktadır. Yürütülmekte olan bu Ülkesel proje sayesinde Araştırma Kuruluşlarımızda barındırma imkanı olmayan materyalle çalışma şansı elde edi-lerek, yerli ırk ve tiplerimize ait bilinmeyen birçok verileri ortaya konmuştur.

“Ankara Keçisinin Halk Elinde Islahı” projesi Ankara’nın 3 ilçesinde toplam 7 işletmede yürütülmektedir. Projede tiftik verim ve kalitesi yanında büyüme ve yaşama gücü ile döl verimine göre yapılacak selek-siyonlar neticesinde seçilen hayvanlardan oluşturulan damızlık sürüler ile bölge keçi yetiştiricilerinin damızlık ihtiyaçları karşılanmaya çalışılmaktadır.

“Kilis Keçisinin Halk Elinde Islahı” projesinde morfolojik özellikler dikkate alınarak yapılan seleksiyon-larla süt ve döl verimlerini iyileştirmek için yapılan seleksiyon çalışması neticesinde seçilen hayvan-lardan oluşturulacak damızlık sürüler ile bölge keçi yetiştiricilerinin damızlık ihtiyaçları karşılanmaya çalışılmaktadır.

“Bioxcell® ve Tris Sulandırıcılarıyla Dondurulan Ankara Keçisi Teke Spermalarının İn Vitro Değerlen-dirilmesi ve Laparoskopik Tohumlamalarından Elde Edilen Dölverimi” projesi çalışması sonucunda dondurma öncesi santrifüj/yıkama işlemleri uygulansın ya da uygulanmasın Bioxcell sulandırıcısının Teke spermalarının dondurulmasında ve çözüm sonu yüksek fertilizasyon oranları elde edilmesinde üstün olduğu ve kullanılabileceği ortaya konmuştur.

“Saanen ve Saanen Melezi (Saanen x Kıl) Keçilerin Büyüme Hızı ve Besi Performanslarının Karşı-laştırılması” projesinde kıl keçilerin sütçü keçi ırklarıyla melezlenerek ıslah edilmesiyle elde edilen, damızlık dışı erkek oğlakların et üretiminde kullanılabileceği ortaya konmuştur.


59


2006-2010 Mastır Plan döneminde küçükbaş hayvancılıkta organik yetiştiricilik üzerine bir araştırma yapılmıştır. “Güney Marmara Şartlarında Organik Koyun Yetiştiriciliği ve Kuzu Besisi” araştırma proje-sinde organik koyunların konvansiyonellere göre daha yüksek doğum oranına sahip olduğu, organik kuzuların konvansiyonellere göre büyüme özellikleri ve besi süresince günlük canlı ağırlık artışları bakımından konvansiyonellere göre üstün olduğu ve organik yetiştiriciliğin yapılabileceğine yönelik bilgiler ortaya konmuştur.

Program: Sosyo-Ekonomik Araştırmalar

2006-2010 Mastır Plan döneminde küçükbaş hayvancılıkta sosyo-ekonomik araştırma yapılmamıştır.

2.9. SU ÜRÜNLERİ

Program: Balıkçılık Yönetimi ve Teknolojisi

Bu programda sonuçlanan, “Mersin Balıkları Populasyonlarının Mevcut Durumlarının Belirlenmesi ve Yetiştiricilik İmkanlarının Araştırılması” adlı projeye ait çalışmalar ve elde edilen sonuçlar iş paketleri bazında aşağıda verilmiştir.

Türkiye’nin Karadeniz Kıyılarında Dağılım Gösteren Mersin Balıklarının Populasyon-Habitat ve Avcılık Etkileşimleri Üzerine Araştırmalar.

Çalışmalar Karadeniz’in Türkiye kıyı kesimi ile Yeşilırmak, Kızılırmak ve Sakarya nehirlerinde yoğun-laşmıştır. Nehirlerde ve sahil sularımızdaki mersin balıklarının populasyon özellikleri incelenmiştir. Mersin balıklarının habitatları ve avcılık etkileşimleri üzerine veriler derlenmiştir. Markalama uygula-maları gerçekleştirilmiştir.

“Karadeniz’de Dağılım Gösteren Mersin Balıklarının Genetik Analizi” proje süresince mersin balıklarına ait kuyruk/kas dokusu örneği toplanmış. Bu dokuların DNA eldesi yapılmıştır. Genetik veri için mtDNA Cyt-b (1114 bp) ve tRNAproD-loop (250-600 bp) gen bölgesi PCR yardımı ile çoğaltılarak sekans analizi yapılmıştır. tRNAproD-loop geni kullanılarak bireyde boy varyasyonu ve heteroplazmi oranları belirlenmiştir. Ayrıca Cyt-b geni sekans verilerinden genetik mesafeler ve filogenetik dendogramlar oluşturulmuş ve kladistik analizler yapılmıştır. Elde edilen genetik verilerin analizleri yapılarak tür içi ve türler arası yapılanmalar belirlenmiştir.

“Koruma Stratejileri Geliştirme ve Uygulama” Mersin balıklarının sularımızda etkin korunmasını sağla-mak çalışma bölgesinde balıkçılar ve resmi kurumlar ile görüşmeler, bilgilendirme toplantıları ve balık-ları markalama uygulamaları yaparak Ülkesel Mersin Balıklarını Koruma ve Yönetim Planı konusunda bir taslak oluşturulmuştur.

“Döl Alım Çalışmaları” proje kapsamında oluşturulan anaç stoğundaki balıklarda cinsi olgunluk tespiti çalışmaları yürütülmüştür. Cinsi olgunluğa gelen balıklardan yumurta ve sperm alma çalışmaları yapıl-mıştır. Cryopreservasyon çalışmaları gerçekleştirilmiştir.

“Üreme Alanlarındaki Su Kalite Kriterleri” Kızılırmak ve Yeşilırmak nehirleri üzerinde 5 istasyondan 2 ayda bir su örnekleri alınarak 20 (Sıcaklık, pH, çözünmüş oksijen, E. İletkenlik, Bulanıklık, Amonyak, Nitrat, Nitrit, Sulfat, Orto Fosfat, Organik madde (Permanganat İndeksi), TSS, Toplam sertlik, Klorofil-a, Mangan, Demir, Çinko, Arsenik, Cıva, Bakır, Kurşun, Kadmiyum) su kalitesi parametrelerine bakılmış-tır.


60

“Bakım, Besleme ve Büyütme” Anaç stoğu oluşturmak için balıkçıların ağlarına kazara takılan balıklar araştırma kuruluşları araştırma birimlerine alınarak, adaptasyon, besleme ve büyütme çalışmaları ya-pılmıştır.

Proje Tanıtımı

Proje için bir web sayfası hazırlanmış. Web sayfasına proje ile ilgili haberler ve gelişmeler işlenmiştir. Proje çalışanları arasında haberleşme için bir mail grubu oluşturulmuştur. Tanıtım için broşür ve pos-terler hazırlanmıştır.

“Hazar Gölü’ndeki Siraz-Göl Balığı (Capoeta capoeta umbla, Heckel, 1843)’nın Stok Tahmini” projesi ile Hazar Gölü’nde ticari anlamda avcılık yapmakta olan balıkçılarla ayda 5 kez bire bir görüşme ya-pılarak avcılık verileri toplanmış ve bunlardan göldeki günlük, aylık ve yıllık av miktarı belirlenmiştir. Bunun için balıkçıların sabah çıkış saatlerinde göl kıyısına gidilerek gölden çıkan balıkçıların avlamış oldukları balıklar tartılmış ve içerisinden örnekleme yapılarak boy frekansları oluşturulmuştur. Bu çalış-malar sonucunda gölde yıllık olarak 25721 kg C. c. umbla avlandığı tespit edilmiştir. En çok av miktarı Ekim ayında olurken (29.72±10.42 kg/gün/balıkçı), en düşük av miktarı ise Şubat ayında (7.8±10.42 kg/gün/balıkçı) elde edilmiştir.

Stok büyüklüğünün tahmini için Schanabell, Peterson ve Chort analizi yapılmıştır. Schanabell ve Pe-terson yöntemleri ile stok tahmini için markalama çalışmaları yapılmış ve periyodik olarak toplam 2547 adet markalama yapılarak bunlardan 175 adedi geri yakalanmıştır. Chort analizi ise gölde avlanan balıkların aylık boy frekanslarından ve av miktarından yararlanılarak yapılmıştır. Son olarak ise Thom-pson-Bell yöntemi uygulanarak maksimum ürünün hangi av gücünde alınabileceği tespit edilmiştir. Ayrıca C.c. umbla populasyonuna ait büyüme parametreleri ve üreme biyolojisi incelenmiştir.

“Ayvalık- Çeşme Arasındaki Deniz Hıyarı Stoklarının Araştırılması” adlı proje ile Ayvalık ve Çeşme arasında ticari deniz hıyarı stoklarının durumu araştırılmıştır. Ayvalık-Aliağa-Foça-Şakran ve İzmir ana istasyonlar olarak belirlenmiştir. 0 ile 20 metrelerde toplam 50 istasyonda gerçekleştirilen bu çalışmada 5 ticari deniz hıyarı türüne rastlanmıştır. Fakat yaygın olarak bulunan 3 tür (Holothuria tubulosa, Holo-thuria polii ve Holothuria mammata) ticari olarak değerlendirilmektedir.

“Deniz Salyangozu Avcılığında Kullanılan Direce Alternatif Tuzak Modellerinin Geliştirilmesi” adlı proje ile Nisan 2006-Şubat 2007 tarihleri arasında aylık olarak Trabzon (Arsin, Yomra), Samsun’da (Atakum, Havaalanı, Azot ve Terme) mevsimsel olarak ve Ordu’da (Efirli) yazın yapılan çalışmada 3 farklı mo-delde toplam 465 adet tuzak kullanılmıştır. Her 3 modelde aylık olarak derinlik (5–10, 15–20 ve 25–30 m) ve bekleme süresinin (1, 3 ve 6 gün) birim tuzak başına av (CPUE) üzerine etkisine bakılmıştır. Bu çalışmalarda yem olarak dondurulmuş mezgit+midye kullanılmıştır. Model–2 tuzak tipinde ise yem tipi ve tuzak renginin (siyah, beyaz, mavi ve yeşil) CPUE olan etkisi çalışılmıştır. Ayrıca birey predatör ilişkisi ve balıkçıların sosyo-ekonomik yapısı da yapılan anket çalışmalarıyla belirlenmiştir.

Trabzon’da yapılan çalışmada toplam avın ağırlıkça % 97.7’si hedef tür (R. venosa) % 2.3’ü hedef dışı tür, sayısal olarak ise % 94’ü hedef tür % 6’sı hedef dışı türden oluşmaktadır. Tüm yıl boyunca tuzak başına ortalama av miktarı (CPUE (kg-adet/tuzak) ise; Model 1’de: 0.90 kg ve 32 adet, Model 2’de: 0.64 kg ve 22 adet, Model 3’de: 0.55 kg ve 21 adettir. Yazın ise ortalama CPUE; Model 1’de: 1.02 kg ve 39 adet, Model 2’de: 0.56 kg ve 24 adet, Model 3’de: 0.56 kg ve 29 adet olarak bulunmuştur.

3 tuzak modelinden en verimli olanı Model 1 tipidir. Bazı dönemlerde Model 1’deki ortalama CPUE diğer modellerin 2 katına çıkmaktadır. Ortalama CPUE derinlikle de önemli bir şekilde değişmektedir. En yüksek av oranı yazın 10 m’de iken diğer mevsimlerde ise 20 m civarında bulunmaktadır. Model 1 tuzak tipiyle yazın avlanılan salyangoz miktarı diğer mevsimlere göre önemli oranda daha fazla mik-


61

tardadır. Tuzakların denizde bekleme süresi arttıkça tuzak başına av miktarı (CPUE) da artmaktadır. Tuzaktan çıkan başlıca hedef dışı türler ise yengeç ve kaya balığıdır.

Program: Su Ürünleri Sağlığı

Bu proğram altında elde edilen önemli bulgular aşagıda sıralanmıştır.

“Karadeniz Bölgesinde Kültürü Yapılan ve Doğal Balıklardan Viral Hemorajik Septisemi Virüs (VHSV) İzolasyon Çalışmaları” ve “Elde Edilecek İzolatların Patojenitesini Belirleyen Genetik Yapı Üzerine Çalışmalar” projesi sonucunda Viral hemorajik septisemi hastalığı (VHSH)’nın Karadeniz kalkanında endemik olduğu belirlenmiştir. Bu çalışmanın verilerine göre, bu hastalığın Karadeniz’de son yıllarda kalkan balık stoklarındaki azalma ile bir ilişkisi olabileceği düşünülmektedir. Bu nedenle VHSV ile ilgili daha detaylı ve kapsamlı çalışmaların yapılması gerektiği önerilmektedir.

“Gökkuşağı Alabalıklarında Görülen Bakteriyel Hastalıklar ile Mücadelede Probiyotik Uygulamaları” projesinde probiyotik preparatlar kullanılarak patojenlerle (özellikle bakteriyel) biyolojik mücadelenin mümkün olabileceği ve bu tür probiyotiklerin su ürünleri üretiminde kullanımı ile insan ve çevre sağ-lığını tehdit eden kemoterapötik kullanım miktarlarının azaltılacağı veya tamamen elemine edileceği kabul edilmektedir.

Bu proje ile önemli patojenlere karşı etkili bir probiyotik geliştirmek için şu çalışmalar yapılmıştır.

Isparta bölgesi balık çiftliklerinde kayıplara sebep olan patojenler üzerinde probiyotik mikroorganizma-lar (bakteri) izole edilip, tanımlanmıştır.

Laboratuvar şartlarında probiyotik olduğu belirlenen bakterilerin bölgemizdeki çiftlik şartlarında pato-jenlere karşı biyolojik mücadelede kullanım imkanları test edilmiştir.

Program: Su Ürünleri Islah ve Yetiştiriciliği

Bu programın önemli bir projesi olan, “Ülkesel Su Ürünleri Islah ve Yetiştiriciliği” projesi, 9 alt proje dahilinde, 11 türün yetiştiriciliğe kazandırılması faaliyetlerini amaçlamaktadır. 5 alt proje çalışmaları tamamlanmış olup, 7 türün biyo-ekolojik özellikleri araştırılmıştır. 4 alt proje ve 4 türün çalışmaları devam etmektedir. Barbus grypus (Şabut) ve Barbus esocinus (Bıyıklı Balık)] , [Mavruşgil (Sci-aena umbra) ve Kötek (Umbrina cirrosa) ], Minekop Balığı (Umbrina cirrosa, Lin. 1758), Mırmır Balığı (Lighognathus mormyrus Lin., 1758), Sivriburun-Karagöz (Puntazzo puntazzo Lin., 1758) ile ilgili çalışmalar tamamlanmış olup, Sarıağız, Pisi, Lahoz balıkları ile Kerevit üzerine çalışmalar devam etmektedir.

Ayrıca bu programın en önemli projelerinden birisi de, “Karadeniz Alabalığı ( Salmo trutta labrax Pa-las,1811)’ nın Özel Sektöre Kazandırılması” projesi olup, sonuçları aşağıda verilmiştir.

Doğadan 310 adet damızlık adayı yakalanmış olup, bu balıkların adaptasyon ve yeme alıştırma çalış-maları, Trabzon- Maçka İlçesinde faaliyet gösteren özel tatlısu işletmesinde yapılmıştır. Proje süresin-ce yapılan sağım çalışmalarında bu damızlıklar kullanılarak, damızlık stoğun doğal genetik varyasyonu yansıtması ve doğadan düzenli gen akışı sağlanmaya çalışılmıştır.

Karadeniz Alabalığı (Salmo trutta labrax Pallas, 1811) Anaçlarında Kullanılan Suni Yemin Mide Sindi-rimi Çalışması; Balıklar tarafından alınan öğünlük yem ortalama 4,69±3,799 g(kuru) bulunmuştur ve bu yemin 68- 72.saatte mide boşaltımını tamamladığı gözlenmiştir. Mide sindirim oranı 0,0792 g/saat olarak bulunmuştur (P<0,05) Yemlenen balıkların %20 ‘sinin hiç yem almadığı gözlenmiştir.


62

Karadeniz Alabalığına Özel Sektör İlgisine Yönelik Trabzon, Rize ve Giresun İllerini Kapsayan Anket Çalışması; İncelenen işletmelerde Karadeniz Alabalığı üretiminin Gökkuşağı alabalığı üretimine oranı: Ortalama %14 (en az %3 en fazla %80) olarak tespit edilmiştir. İşletme sahiplerinin tamamı Karadeniz alabalığı üretimini sürdüreceklerini beyan etmişlerdir.

Gerek ilk besleme gerekse de büyütme aşamasında kayıpları önleyebilmek için uygun yem ve besle-me ile ilgili çalışmalar yoğunlaştırılmalıdır.

Pilot İşletmeler ile Araştırma Kuruluşunda Takip Edilen Balıkların Ağırlık, Boy ve Kondisyon Faktörleri Değişimlerinin izlenmesi; Çalışmada pilot olarak Kevser, Altıntaş, Karsusan, Ardesom ve Kapalı dev-re sisteminde takip edilen gruplar değerlendirilmiştir. Ortalama ağırlık bakımından işletmeler arasın-da bariz bir farklılık oluşmamışken Kapalı devre grubu nispeten avantajlı sonuçlanmıştır. Gruplardaki ulaşılan en yüksek ağırlıklara göre yine Kapalı devre grubu en iyi performansı göstermiştir. Bunun nedeni olarak işletmelerin türün bakım besleme alışkanlıklarına henüz yabancı olmaları gösterilebilir. Zira İşletmelerin asıl yetiştirdikleri gökkuşağı alabalığı sürekli olarak su sütununu kullanmaktadır. Buna rağmen, ürkek davranışlı Karadeniz alabalıkları zemine yakın tetikte duruşu, yemleme anında ani ha-reketle yemi aldıktan sonra tekrar eski konumuna doğru hareketiyle karakterizedir.

Karadeniz Alabalığı (Salmo trutta labrax, Pallas, 1811)’nın Embriyonal Gelişiminin İncelenmesi Çalış-ması; Larval gelişim yumurtanın bölünme safhası, Gastrula safhası, Somitogenesis, Besin kesesinin damarlanması, Kaudal yüzgeç, Dorsal-anal ve kavdal yüzgeçlerin gelişim aşaması olmak üzere altı evrede gruplandırılmış her aşamada kendi arasında oluşumlarına göre isimlendirilmiştir.

Program: Su Ürünleri Sektöründe Sosyo-Ekonomik Araştırmalar

“Akdeniz Bölgesi’nde Su Ürünleri Avcılığı Yapan İşletmelerin Sosyo-Ekonomik Analizi” Akdeniz Böl-gesi’nde su ürünleri avcılığı yapan teknelerin/işletmelerin sosyo-ekonomik yapılarını ortaya koymak ve ekonomik faaliyetlerinin analizini yapmak amacıyla yürütülen bu araştırma 4 ana konuyu kapsa-maktadır. Bunlar, avcılık işletmelerinin teknik özellikleri, sosyo-ekonomik özellikleri, ekonomik faaliyet sonuçları ve balıkçıların avcılık faaliyetine ilişkin düşünce ve beklentileridir.

Çalışma sonucunda, bölgede su ürünleri avcılığı yapan işletmelerin %89’unun, 12 m’den küçük olan ve kıyı balıkçılığı yapan teknelerden oluştuğu ortaya konulmuştur. Bununla birlikte sayıları az olmakla birlikte toplam av miktarının önemli bölümü orta ve büyük ölçekli balıkçılar tarafından sağlanmaktadır.

Bölgedeki teknelerin %94’ü ahşap iken, bu oran gırgırlarda %80’dir. Teknelerde en fazla kullanılan av araçları kıyı balıkçılığında paraketa ve karides uzatması, trollerde dip trolü, gırgırlarda ise sardalya uzatmasıdır. İskandil ile telsiz, eco-sounder da en sık rastlanan elektrikli cihaz ve ekipmanlardır. Bu-nunla birlikte, balıkçılık tipine göre teknedeki donanım ve av araçları önemli ölçüde değişim göster-mektedir.

Ortalama balıkçı yaşı 44 ve ortalama mesleki tecrübe süresi 25 yıl iken ortalama hanehalkı genişliği 3,8 kişidir ve balıkçıların %61’i ilkokul mezunudur. Ayrıca balıkçıların %31 kadarının sosyal güvencesi bulunmamaktadır ve bu durum önemli sorunları da beraberinde getirmektedir. Örgütlenmede ise ba-lıkçıların %60’ı kooperatif üyesi iken, özellikle eğitim ve pazarlama gibi konularda önemli eksiklikler bulunmaktadır.

Ekonomik faaliyet sonuçları tekne ölçeği ve balıkçılık tipine göre değişmekte ve ölçek arttıkça masraf ve gelir göstergeleri de büyümektedir.

Balıkçıların %86’sı gelecek av miktarının azalacağını düşünürken, yarıya yakını bu mesleği bırakmak istemediğini belirtmiştir. Balıkçılar tarafından sektörün önemli sorunları arasında kirlilik ve yapılaşma,


63

örgütsüzlük ile aşırı avcılık nedeniyle balık stoklarının azalması gösterilirken, çözüm için de stoklara zarar veren av yöntemlerinin yasaklanması, su ürünleri ile ilgili bir genel müdürlük kurulması, teşvik vb uygulamaların artırılmasını önermişlerdir.

Akdeniz Bölgesi Türkiye’nin toplam avlanan deniz ürünlerinin %4,6’sına, tekne sayısının da %12,7’sine sahiptir. Bu göstergeleri ile bölge deniz ürünleri avcılığında diğer 3 büyük denizin gerisinde kalmakla birlikte, bölgede tür çeşitliliği diğer bölgelerden daha fazladır.

“Karadeniz Bölgesi’nde Su Ürünleri Avcılığı Yapan İşletmelerin Sosyo-Ekonomik Analizi” bu proje Ka-radeniz bölgesinde su ürünleri avcılığının sosyo-ekonomik analizinin tespiti amacıyla yürütülmüştür.

Karadeniz bölgesinde balıkçılık faaliyetinde bulunan avlama tekneleri; boy gruplarına ve kullanım özel-liğine (balıkçılık tipine) göre gamlandırılarak incelenmiştir. Boy gruplarına göre gruplama; 8 m ve 8 m’den küçük, 8-12 m, 12-20m, 20-30m, 30 ve 30 m den büyük tekne grupları olarak, balıkçılık tipine göre de kıyı balıkçılığı (küçük ölçekli balıkçılık) ve orta büyük ölçekli balıkçılık (gırgır, trol ve trol-gırgır) grubu olarak gruplandırılmış ve gruplar üzerinden analizler yapılmıştır.

Karadeniz bölgesinde örnek seçilen avlanma teknelerinin boylarının 4,00-62,00 metre arasında dağı-lım gösterdiği, %82,14’ü kıyı balıkçılığı faaliyetinde bulunduğu, %17,86 ‘sının da orta ve büyük ölçekli balıkçılık faaliyetinde bulundukları saptanmıştır. Orta ve büyük ölçekli balıkçılık faaliyetinde bulunan bu balıkçıların da %6,82’si gırgır, %9,09’u trol, % 1,95’ini de trol gırgır tekneleri oluşturduğu tespit edilmiştir.

Karadeniz bölgesinde faaliyet gösteren Kıyı balıkçılarının tekne boylarının 4,00-17,45 metre arasında değiştiği, toplam tekne sermayelerinin ortalamasının 10.551 YTL, ortalama balıkçılık gelirlerinin ise 6.113 YTL olduğu, yaptıkları masraflar içinde en yüksek payı da %46,84 ile tayfa payının aldığı gözlen-miştir. Bu balıkçıların % 57,31 gibi büyük bir çoğunluğunun ilkokul mezunu olduğu ve sosyal güvence olarak da SSK’yı tercih ettikleri tespit edilmiştir.

Karadeniz bölgesinde faaliyet gösteren Gırgır balıkçılarının tekne boylarının 12, 12-62,00 metre ara-sında değiştiği, toplam tekne sermayelerinin ortalamasının 1.044.857 YTL, ortalama balıkçılık gelirleri-nin ise 148.464 YTL olduğu, yaptıkları masraflar içinde en yüksek payı da kıyı balıkçılarında olduğu gibi %40,90 ile tayfa payının aldığı gözlenmiştir. Bu balıkçıların %52,38 gibi çoğunluğunun ilkokul mezunu olduğu ve sosyal güvence olarak da BAG-KUR ‘ u tercih ettikleri tespit edilmiştir.

Karadeniz bölgesinde faaliyet gösteren Trol teknelerinin tekne boylarının 12,12-27,50 metre arasında değiştiği, toplam tekne sermayelerinin ortalamasının 183.714 YTL, ortalama balıkçılık gelirlerinin ise 36.407 YTL olduğu, yaptıkları masraflar içinde en yüksek payı da kıyı balıkçıları ve gırgır teknelerinde olduğu gibi %39,12 ile tayfa payının aldığı gözlenmiştir. Bu balıkçıların %67,86 gibi çoğunluğunun ilko-kul mezunu olduğu, üniversite mezunu olmayan tek grubun Trol teknesi sahibi balıkçıların oluşturduğu ve sosyal güvence olarak ta BAG-KUR ‘ u tercih ettikleri tespit edilmiştir.

Karadeniz bölgesinde faaliyet gösteren Trol - gırgır balıkçılarının tekne boylarının 14.00-27,00 metre arasında değiştiği, toplam tekne sermayelerinin ortalamasının 304.667 YTL. ortalama balıkçılık gelir-lerinin ise 30.324 YTL olduğu, yaptıkları masraflar içinde en yüksek payı da tüm balıkçılık gruplarında olduğu gibi %41,68 ile tayfa payının aldığı gözlenmiştir. Bu balıkçıların % 83,33 gibi büyük bir çoğun-luğunun ilkokul mezunu olduğu ve sosyal güvence olarak ta gırgır ve trollerde olduğu gibi BAG-KUR‘u tercih ettikleri tespit edilmiştir.

Araştırma sonucunda Karadeniz bölgesindeki tüm balıkçıların %62,34 gibi büyük bir çoğunluğunun bir balıkçılık kooperatifine üye olduğu tespit edilmiştir.

“Ege Bölgesi’nde Su Ürünleri Avcılığı Yapan İşletmelerin Sosyo-Ekonomik Analizi” Ege Bölgesi verim olarak Karadeniz ve Marmara’dan sonra ülkemiz sularındaki en verimli üçüncü av sahasını oluştur-


64

maktadır. Deniz balıklarında 1995-2006 yılları arasındaki toplam üretimin ortalama % 9,3 ‘ü Ege Böl-gesi ‘ nden karşılanmaktadır.

Bu proje 2006-2007 yılları arasında Ege Bölgesi’nde su ürünleri avcılığı yapan işletmelerin sosyo-eko-nomik yapısını tespit etmek amacıyla yapılmıştır.

Sürdürülebilir balıkçılık açısından kaynakların optimal kullanımı ne kadar önemli ise bu kaynakları kul-lananların yaşı, eğitim durumu ve diğer sosyo- ekonomik yapıları da bu ölçüde önemlidir.

Ortak Balıkçılık Politikası uyarınca teknelerimizin yaşı, boyu, motor gücü, av kapasiteleri önem kazan-maktadır. Yörede toplam 5280 tekne bulunmaktadır. Bu proje kapsamında bu teknelerden Bölgede 5 il ve 13 ilçede 261 denek incelenmiştir.

Çalışmanın birinci kısmında avlanma filosunun teknik fiziksel özellikleri, ikinci kısımda balıkçıların sos-yo-ekonomik özellikleri incelenmiş, üçüncü kısımda balıkçılık faaliyetlerinin ekonomik analizi yapılmış, dördüncü kısımda da avlanan türlerin brüt hâsıladaki paylan, beşinci kısımda balıkçıların balıkçılık ile ilgili görüşleri, altıncı kısımda balıkçıların ortalama mazot tüketimleri ve ÖTV indiriminin etkisi incelen-miştir.

Orta ve büyük ölçekli balıkçılık yapan avlama teknelerinin boyu 12-32 m arasında değişmektedir. Araş-tırmada: avlama faaliyetlerinin ruhsatlara uygun olarak yapıldığı saptanmıştır.

Avlama filosunun ortalama yaşı 16.05 olarak saptanmıştır. Avlama filosunun en genç tekneleri gırgır (ortalama 13,44 yıl), en yaşlı tekneleri ise trol tekneleridir (ortalama 17.64 yıl). Filoyu oluşturan avlama teknelerinin %47,13’ü 15 veya daha küçük yaştadır. Ekonomik ömrün, ahşap teknelerde 25 yıl, saç teknelerde ise 30 yıl olduğu dikkate alındığında, Ege Bölgesi’nde avlama filosu ekonomik ömrünün yarısını tamamladığı gözlemlenmiştir.

12 m’den küçük avlama teknelerin % 96.97 ‘ si ahşap iken, 20 m’den büyük teknelerin ise % 81,82 ‘si saçtan imal edilmiştir. 12-20 m boy grubundaki tekneler içerisinde hem ahşaptan (%70.83), hem de saçtan (%29.17) imal edilmiş olanlarda mevcuttur. 8 metreden küçük tekneler ile 8-12 metre arasındaki teknelerin tamamını ise ahşap tekneler oluşturmaktadır.

Su aldıklarında kolay batmamaları, kıyıya kolayca çıkartılabilmeleri ve tamiratlarının balıkçılar tarafın-dan da yapılabilmesi nedeniyle, 12 m’den küçük teknelerin yapımında ahşap malzeme tercih edilmek-tedir.

Ege Bölgesi’ndeki balıkçıların %83,14’ünün kendi teknelerini kullandıkları. %11.88’inin aile içi ortak olduğu, %4.98’inin ise aile dışı ortaklarla tekne mülkiyetini paylaştıkları saptanmıştır. Mülkiyeti ortak balıkçı teknelerinde, ortaklar genellikle kardeşler veya diğer aile bireyleri arasından seçilmektedir.

Aile malı tekneleri kullanan kıyı balıkçılarının genellikle ava tek başlarına çıktıkları veya diğer aile bireylerine herhangi bir pay ödemedikleri tespit edilmiştir. Bu durumda, aile malı kıyı balıkçı tekneleri miras yoluyla aileye dağılmış olsa bile ava çıkan balıkçının mülkiyetindeki tekneler olarak düşünülebilir.

Balıkçıların %85.82’si teknelerini kendi imkânları ile satın almıştır. Kredi kullanarak tekne sahibi olan balıkçıların oranı %5.75, şahıslardan borç alarak tekne sahibi olanların oranı ise %6,51 dir. Karadeniz Bölgesi balıkçılarında olduğu gibi Ege Bölgesi balıkçılarında da özellikle 2001 ekonomik krizinden son-ra kredi kullanımının azaldığı tespit edilmiştir. Ancak makro ekonomideki düzelmeler ve faiz oranlarının düşmesi, kredilerin cazibesini yeniden artırmıştır. Balıkçılar banka kredilerini çoğunlukla kısa vadeli işletme kredisi olarak kullanmaktadır.


65

Program: Organik (Ekolojik) Su Ürünleri Yetiştiriciliği

Akdeniz Bölgesi’nde organik su ürünleri yetiştiriciliği uygulama imkânlarının araştırıldığı bu çalışmay-la, öncelikle ülkemizin organik su ürünleri yetiştiriciliği yönetmelikleriyle ilgili çalışmalara da katkıda bulunacak ortak bir standart belirlenmiş, ekolojik olarak hassas ve/veya koruma altındaki-bölgelerin ekonomik fayda da sağlanarak, bölgeye zarar verilmeden korunması sağlanmıştır.

Akdeniz bölgesi için yöre koşullarına uygun türlerin tespiti, bu bölgeye uygun ana ürün ile birlikte yetiş-tiriciliği yapılabilecek sucul bitkisel ve hayvansal türlerin belirlenmesi (polikültür teknikleri geliştirilmesi) sonucu doğal kaynaklarımızın değerlendirilmesine yönelik katkı sağlanmıştır.

Alternatif tedavi metotları geliştirilerek, çiftlik giderlerinde önemli bir yere sahip olan ve ülkemiz için de önemli bir döviz kaybı olan kimyasal ilaç giderleri azaltılmıştır.

Ülkemizde çoğunlukla aile çiftliği tarzında yapılan ve genellikle amatörce yönetilen çiftliklerimiz için profesyonel ve tam kontrollü bir yetiştiricilik sistemi Akdeniz Bölgesi için başlatılmıştır.

Ülkemizde kişi başı su ürünleri tüketiminin artırılması ve halkımıza sağlıklı ve yeni bir ürün sunulması çabalarına destek verilmiştir.

2.10. SEBZELER VE SÜS BİTKİLERİ

Program: Örtüaltı Sebze Yetiştiriciliği

Türkiye F1 Hibrit Sebze Çeşitlerinin Geliştirilmesi ve Tohumluk Üretiminde Kamu-Özel Sektör İşbirliği Projesi ile 5 sebze türünde elde edilen yarı yol materyali ile özel sektöre gen havuzumuzdan sebze tohum materyali temin edilmektedir. Özel sektör bu materyalleri kullanarak tohum üretmekte ve böylece çiftçiye yerli hibrit tohum sağlanmaktadır.

Proje kapsamında araştırma kuruluşlarımızca geliştirilen ve üretimde yer alan 157 standart çeşit ya-nında, 30 adet hibrit sebze çeşidi geliştirilmiştir. Ülkemizde üretimde yer alan Standart Sebze Çeşitlerinde; Domatesin % 50’si; Biberin % 30’u; Patlıcanın % 55’i; Hıyar’ın % 100’ü Araştırma Kuru-luşlarımız tarafından karşılanmaktadır.

Projenin ana hedefi başlangıç yılı olan 2004 yılında % 10 seviyelerinde olan yerli hibrit sebze çeşitle-rinin kullanım oranının 2013 yılında % 50 ile % 60 düzeyine çıkarılmasıdır. Şu anda; yerli hibrit sebze çeşitlerinin kullanım oranı, 2009 yılı için belirlenen hedef olan % 25 oranının üzerine çıkılmış ve % 35 lere ulaşılmıştır.

Araştırma Kuruluşlarımız tarafından; Kavunda 3 , (1 Tanesi F1 Hibrit Projesi kapsamında Özel Sektör tarafından geliştirilmiştir), Sivri Biberde 2, (1 tanesi F1 hibrit projesi kapsamında Özel Sektör tarafından geliştirilmiştir), pul biberde 1, hıyarda 1 (F1 Hibrit Projesi kapsamında Özel Sektör tarafından geliştiril-miştir) olmak üzere 7 çeşit geliştirilmiştir.

Türkiye F1 Hibrit Sebze Çeşitlerinin Geliştirilmesi ve Tohumluk Üretiminde Kamu-Özel Sektör İşbirliği Projesi kapsamında domates, biber, patlıcan, hıyar, kavun, karpuz ve lahana sebze türlerinde yürütülmüş olan 13 adet alt proje tamamlanmış olup; halen domates, kabak, karpuz ve lahana sebze türlerinde devam etmekte olan 4 adet alt proje bulunmaktadır.

Farklı meyve tiplerinde, hastalık ve zararlılara dayanıklı, pazarın istediği renk ve irilikte, farklı yetiştiri-cilik dönemlerine uygun hat geliştirme ve özel sektörün hizmetine sunma amacıyla yürütülen örtüaltı yetiştiriciliğine uygun F1 hibrit domates çeşitlerinin ıslahı projesi kapsamında geliştirilen hatlardan 2


66

tanesi özel bir tohum firmasına satılmıştır. Ayrıca 2004–2007 yılları arasında yürütülen proje sonucun-da F4 kademesinde 332 adet homozigot dayanıklı domates, yarıyol ıslah materyalleri proje katılımcısı 6 adet firmanın hizmetine sunulmak üzere geliştirilmiştir.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’na bağlı 5 araştırma kuruluşu ve 33 adet yerli tohumculuk firmasının yer aldığı F1 hibrit domates, biber ve patlıcan çeşit ıslahı projeleri Devlet Planlama Teşkilatı tarafından desteklenmiştir. Proje kapsamında domates biber ve patlıcan türlerinde hibrit çeşitler ile yerli tip ve çe-şitleri kullanılarak geniş bir gen havuzu oluşturulmuş ve sofralık tüketime ve sanayide işlemeye uygun domates biber ve patlıcan tipleri elde edilmiştir.

Sanayi domatesine uygun gen havuzu oluşturmak, bu gen havuzunda nitelikli yarı yol materyali geliş-tirmek ve talep olması halinde özel firmalara devretmek amacıyla yürütülmüş olan bir proje ile 235 hat incelenmiş ve ümitvar olanlar tespit edilerek her yıl bunlara ilaveler yapılmış ve 2400 hat elde edilmiştir.

Örtüaltı yetiştiriciliğine uygun, farklı tiplerde, yüksek verimli, düşük sıcaklıklara tolerant, nitelikli yarıyol materyalleri ve saf hatların geliştirilmesi amacıyla yürütülmüş olan F1 Hibrit Biber Çeşitlerinin Islahı projesi tamamlanmıştır.

Turşu sanayisine yönelik farklı tiplerde ve yüksek verimli çeşit geliştirilmesi amacıyla yapılan turşu sanayisi için, uygun küçük tipte acı biber (Capsicum frutencens) ıslahı projesi sonucunda; tombul küçük tipte piyasada Antalya cin biberi olarak bilinen 1 adet biber ve yurt içinde değişik illerde faaliyet gösteren 8 adet turşu fabrikasına ürün tedarik eden toplayıcıların talepleri doğrultusunda 1 adet cin biberi ıslah edilerek tescil çalışmalarına başlanmıştır. Ayrıca 13 adet değişik özelliklere sahip saf hat elde edilerek gen havuzuna materyal kazandırılmıştır.

Düşük sıcaklıklara toleranslı örtü altı biber yetiştiriciliğine uygun F1 biber (Capsicum annum) ıslahı pro-jesi kapsamında yapılan melezlerin, performanslarının değerlendirmesi sonucunda seraya uygun; 4 adet çarliston meyve tipinde, 2 adet dolma meyve tipinde ve 4 adet sivri meyve tipinde; 3 adet çarliston ve 2 adet sivri biber meyve tipinde olmak üzere, açığa 5 adet çeşit adayı seçilmiştir.

Ülkemiz patlıcan yetiştiriciliği sorunları ve özel firmaların talepleri dikkate alınarak, patlıcanda talep edilen farklı meyve tipleri, hastalıklara dayanıklılık ve partenokarpiye yatkınlık olmak üzere çeşitli ko-nularda mevcut gen havuzunu genişletmek amacıyla yürütülmüş olan örtüaltı yetiştiriciliğine uygun F1 hibrit patlıcan çeşitlerinin ıslahı projesi tamamlanmıştır.

Ayrıca ülkemiz patlıcan yetiştiriciliğinin en önemli sorunlarından birisi olan toprak kökenli patojenlerden Fusarium oxysporum f. sp. melongenae’nın neden olduğu solgunluk hastalığına karşı özel sektörden gelen talep üzerine 2005-2008 yıllarında yedi firmayla işbirliği halinde Patlıcanda Fusarium oxysporum f. sp. melongenae’ya Dayanıklı F4 kademesinde Yarı Yol Materyali Geliştirilmesi Projesi yürütülmüştür ve bu proje kapsamında, F4 kademesinde 205 adet dayanıklı hat geliştirilmiştir. 2009 yılında özel sek-törden gelen yeni talep üzerine “Patlıcanda Fusarium oxysporum f. sp. melongenae’ya dayanıklı ve Verticillium dahliae’ya Tolerant Hatların Geliştirilmesi” projesi başlatılmıştır.

Uzun yıllardır devam eden “Örtüaltı Yetiştiriciliğine Uygun F1 Hibrit Hıyar Çeşitlerinin Islahı” projesi sonucunda 2009 sonbahar dönemi itibari ile saf hatlara ulaşılmıştır. 2008 yılında projenin ilk hibrit hıyar çeşidi olan “Ayer 187 F1” çeşidi ticari kayda alınmıştır.

Türkiye F1 Hibrit Sebze Çeşitlerinin Geliştirilmesi ve Tohumluk Üretiminde Kamu- Özel Sektör İşbirliği Projesinin başlaması ile birlikte örtüaltı yetiştiriciliğine uygun F1 hibrit kavun çeşitlerinin ıslahı amacıyla yapılan çalışmalar sonucunda elde edilen saf hatlar özel sektörüm kullanımına sunulmak üzere 2005 ve 2006 yıllarında tanıtımları yapılmıştır. Özel sektöre satılan yazlık kavun tipindeki 1 hat, özel sektör tarafından geliştirilerek 2007 yılında ‘Canay F1’ isimli kavun çeşidi olarak ticari kayıt altına alınmıştır.

Karpuzda Fusarium solgunluğuna karşı en etkili, pratik ve ekonomik kontrol metodu, solgunluğa kar-


67

şı dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesi ve kullanılması amacıyla yürütülmüş olan “Fusariuma (Fusarium oxysporum f.sp. niveum) dayanıklı GM4 kademesinde Karpuz (Citrullus lanatus (Thunb.) Matsun and Nakai) Genitörlerin Oluşturulması” projesi tamamlanmıştır.

Metil Bromid (MeBr), Dünyada, 1940’lı yıllardan beri özellikle örtüaltı yetiştiricilik yapılan alanlarda top-rak kökenli hastalık, zararlı ve yabancı ot kontrolü için toprak dezenfektanı olarak kullanılmaktadır. Tür-kiye’de 1987 yılında toprak dezenfeksiyonunda kullanılmak üzere ruhsatlandırılmıştır. Ozon tabakasını incelten maddelerin üretim ve tüketiminin azaltılması ile kontrol altına alınmasıyla ilgili önlemleri içeren “Montreal protokolü” 1987 yılında imzalanmıştır. MeBr, 1992 yılında ozon tabakasını incelten maddeler listesine eklenmiştir. MeBr’in tarım alanlarında kullanımı, Türkiye’de 2015 yılına kadar süresi olmasına rağmen, konunun öneminden dolayı 2008 yılında sonlandıracağını taahhüt edilmiştir. Bunun üzerine, Birleşmiş Milletlerden destek sağlanarak, demonstrasyon ve sonlandırma projeleri yürütülmüş ve 2007 yılı sonu itibariyle karantina ve laboratuar dışında ithalat ve kullanımı tamamen yasaklanmıştır.

Bu konu ile ilgili olarak “Türkiye örtüaltı sebze yetiştiriciliğinde metil bromide alternatif yeni teknolojiler” geliştirmesi kapsamında yapılan proje sonucunda, MeBr’e alternatif olabilecek kimyasal; solarizasyon, yılboyu solarizasyon topraksız kültür, dayanıklı çeşitler ve sebzede aşılı fide kullanımı gibi kimyasal olmayan ve her ikisinin birlikte kombine edildiği alternatifler uygulamalar belirlenmiştir.

Örtüaltı Sebze ve Kesme Çiçek Yetiştiriciliğinde, MeBr Alternatiflerinin Benimsenme Durumunun İn-celenmesi ve Eğitim-Yayım Faaliyetleri projesi kapsamında örtü altında yetiştiricilik yapan üreticileri ile ilgili proje başlangıcı ve sonunda anket çalışması yürütülmüştür. Proje başlangıç döneminde seb-ze yetiştiriciliği yapılan seraların % 4.1’inde kullanılan, MeBr uygulamasının proje sonunda tamamen sona erdiği, solarizasyon uygulamasında % 13, solarizasyonla birlikte kimyasal uygulamasında ise % 14,6’lık bir artış sağlandığı, başlangıç yılında alternatifler arasında yer almayan aşılı fide kullanımının % 6.2 oranında serada uygulanmaya başlandığı belirlenmiştir. Örtü altında kesme çiçek yetiştiren üre-ticilerle yapılan anket çalışmasında ise proje başlangıç döneminde seraların % 82,3’ünde kullanılan MeBr uygulamasının proje sonunda % 0,4’e gerilediği, solarizasyonla birlikte kimyasal uygulanan sera-ların % 4,8’den, % 89,3’e yükseldiği belirlenmiştir. Proje tamamlanmasıyla sebze üreticilerinin yaklaşık % 80’inin; kesme çiçek üreticilerinin ise yaklaşık % 89’unun MeBr’in zararları hakkında bilgi sahibi olduğu anlaşılmaktadır.

Alternatiflerin benimsetilmesi amacıyla yapılan proje çalışmaları kapsamında 23 konuda 77 bin liflet, 3 konuda 1500 afiş basılmış, 19 adet radyo- TV konuşması yapılmış ve 12 kez yazılı basın aracılığıyla beyanat verilmiştir. Örtü altı kesme çiçek, domates, biber, patlıcan ve hıyar yetiştiriciliği konulu 5 adet kitap yazılmış, iki adet CD hazırlanmıştır. Proje sonunda proje sonuçlarını değerlendiren bir çalıştay düzenlenmiştir.

Tarımda üretimin sürdürülebilirliği ve bitkiden yüksek verimliliğin elde edilmesinde toprak verimliliği-nin korunması ve geliştirilmesi en önemli etmenler arasında yer almakta ve bu nedenle bitkisel ve hayvansal kökenli materyallerin usulüne uygun şekilde olgunlaştırılıp organik gübreye dönüştürülmesi ve tarımda kullanılması sağlanmalıdır. Bu amaçla yürütülen örtüaltı domates yetiştiriciliğinde organik kökenli kentsel katı atık kompost kullanımının sonraki yıllara olan etkilerinin araştırıldığı proje halen devam etmektedir.

Domateslerde yetiştiricilik sırasında fungal ve viral hastalık etmenlerinin yanı sıra pek çok bakteriyel etmende önemli ürün kayıplarına neden olmakta; bunlardan biri de Clavibacter michiganensis subsp.michiganensis (Smith) Davis et al.’in (Cmm) neden olduğu bakteriyel solgunluk hastalığıdır. Domateste hastalığa dayanıklı çeşit bulunmamakta olup, “Domateste Bakteriyel Kanser ve Solgunluk (Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis)’a Dayanıklı Hat Geliştirme” projesi ile çeşit geliştirmede kullanı-labilecek nitelikte dayanıklı hat geliştirmek hedeflenmektedir.

Birçok bitki türünde olduğu gibi domateste de anaç kullanımının yaygınlaşması araştırıcıları stres ko-


68

şullarına tolerant veya dayanıklı aynı zamanda aşılanan çeşidi olumsuz etkilemeyen anaçları geliştir-meye yöneltmiştir. Bu amaçla domatese anaç olabilecek aynı zamanda düşük sıcaklığa tolerant ve nematoda dayanıklı genotiplerin belirlenmesi çalışmalarına devam edilmektedir.

2006–2010 yıllarını kapsayan süreç içerisinde bu program altında 99 adet proje yürütülmüş, bunların bir kısmı sonuçlanmış, bir kısmı ise hala devam etmektedir.

Program: Patlıcangiller

Antalya Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından Domateste 5 çeşit (1 çeşidin patenti özel firmaya satılmıştır); Biberde 5 çeşit (4 çeşidin patenti özel firmaya satılmıştır) ; Patlıcanda 2 çeşit tescil edilerek üreticilerimizin hizmetine sunulmuştur.

Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü tarafından Biberde 2 çeşit geliştirilerek üretime sunulmuştur.

Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsünde kuruluşundan itibaren geliştirilen Çar-liston, Çorbacı, Yağlık gibi çeşitlere ilave olarak koyu renkli Sivri Sürmeli Biber de eklenerek, araştırma kuruluşunda bugüne kadar geliştirilen biber çeşidi 6’ya yükseltilmiştir. Bu araştırmalarda kullanılan materyalin tamamına yakını yerli genetik kaynaklarımızdır.

Tokat yöresinde biber yetiştiriciliğinin geliştirilmesi adı altında tamamlanmış olan proje ile Tokat Biberi populasyonundan geliştirilen F1’lerden tüketici talepleri dikkate alınarak 3 genotipin tescile aday oldu-ğu belirlenmiştir.

Karadeniz bölgesi biber gen havuzunun geliştirilmesine yönelik olarak yapılan çalışma ile Türkiye’de önemli bir yere sahip olan ve biber üretiminin yoğun olarak yapıldığı Karadeniz bölgesinin yerel biber genotipleri toplanmış ve çalışma sonucunda oluşturulan ve geliştirilen biber gen havuzu özel sektörün kullanımına açılmıştır.

Dünyada ve ülkemizde biber üretimini sınırlayan en önemli sorun Phytophthora capsici Leonian tara-fından oluşturulan kök boğazı yanıklığı hastalığıdır. Bu sorunun çözümüne yönelik olarak yürütülen kök boğazı yanıklığı (Phytophthora capsici leon.) hastalığına kısmi dayanıklı, kırmızıbiber ıslahı projesi halen devam etmektedir.

Tüm dünyada ve özellikle gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de insan sağlığı açısından büyük öneme sahip antioksidan kapasitesi yüksek, antosiyanin bakımından zengin meyvelere olan ilgi ol-dukça artmıştır. Anne Frary ve ark. 2008’de TÜBİTAK destekli (HORTSCIENCE 43(3):631–636) “Türk Biber Çeşitlerinin Suda Çözünür Antioksidan Potansiyeli” isimli yayınları ile Türk kökenli biberlerde antioksidan değerini 3 kat, fenolik bileşikler değerini 2 kat ve C vitamini değerini 2 kat fazla olarak tespit etmişlerdir. Bu yönde Araştırma Kuruluşlarımız tarafından yapılmakta olan çalışmalar ile mevcut biber gen havuzunda, ülkemiz insanının sağlığı açısından büyük öneme sahip antioksidan kapasitesi yük-sek, antosiyanin bakımından zengin genotipler ile diğer fitokimyasallar açısından zengin genotiplerin belirlenmesi hedeflenmektedir.

2006–2010 yıllarını arasında bu program altında 52 adet proje yürütülmüş, bunların bir kısmı sonuç-lanmış, bir kısmı ise halen devam etmektedir.

Kesme Çiçekler

Ülkemizde ve dünyada iç ve dış mekan süs bitkileri üretimi hızla artmaktadır. Bu artış ve ekonomik getirinin yüksekliği, süs bitkileri üretiminde ürün çeşitliliği ve yeni cazip ürünlere olan talebi tetiklemiştir. Bu anlamda ülkemizde süs bitkisi olarak kullanımı hızla artmakta olan Kamkat (Fortunella margarita)


69

iç ve dış mekan kullanımı bakımından önemli ve yüksek bir talebe sahiptir. Halen üretilmekte olan Kamkat çeşidinin mevcut özellikleri, süs bitkisi olarak değerlendirilme anlamında bir takım sorunları da beraberinde bulundurmakta olup, yaygınlaşmasını ve ticari kıymetini sınırlandırmaktadır. Bu nedenle ülkemizde süs bitkisi olarak kullanılmakta olan Kamkat’ın (Fortunella margarita) geliştirilmesi ve mev-cut sorunlarının ortadan kaldırılması amacıyla yürütülmekte olan proje halen devam etmektedir.

Program: Kabakgiller

Antalya Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından Hıyarda 4 çeşit ( 2 çeşidin patenti özel firmaya satılmıştır); Kavunda 3 çeşit tescil edilerek üreticilerimizin hizmetine sunulmuştur.

Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü tarafından Kabakta 2 çeşit geliştirilerek üretime sunulmuş-tur.

Kaliteli çerezlik kabak çeşitlerinin geliştirilmesi amacıyla yürütülmekte olan bir çalışmada çıtlaması kolay, albenisi iyi ve yüksek verimli çeşit adaylarının geliştirilmesi hedeflenmektedir. Proje kapsamında geliştirilecek çeşitlerin yetiştiricilikte kullanılması ile sanayicinin kaliteli çerezlik kabak çekirdeği talebi-nin karşılanması ve kimyasal içerikleri belirlenmiştir.

Aşılı sebze fidesi üretiminde kullanılan anaç tohumluklarının tamamı yurt dışından ithal edilmektedir. Bu durum ülkemizin daha fazla döviz kaybetmesine neden olmakta ve anaç ıslahı ile ilgili çalışmalara ağırlık verilmesi gerçeği de ortaya çıkmaktadır. Bu konuya bir çözüm getirebilmek amacıyla, yürütül-mekte olan bir proje ile Karadeniz Bölgesi’nden toplanan kestane ve bal kabağı genotipleri ile bu geno-tiplerin türlerarası melezlerinin karpuza anaç olabilme potansiyelleri ortaya konulmuştur.


Program: Doğal Süs Bitkileri

2006-2009 yılları arasında TÜBİTAK desteği ile yürütülen ve sonuçlanan Bazı Doğal Bitkilerin Kültüre Alınması Yeni Tür ve Çeşitlerin Süs Bitkileri Sektörüne Kazandırılması Projesi ile Türkiye Florasının hemen hemen her bölgesi taranarak dünya geofit çeşitliliğinin yarısını barındıran floramızda, 700 civa-rındaki geofit türünün üçte biri toplanmıştır. Böylece, Türkiye geofitleri bahçesi oluşturabilmek için çok önemli bir adım atılmıştır.

Bu proje ile Türkiye Florasının tüm bölgeleri taranarak toplanan 263 doğal bitki türünden oluşan gene-tik kaynağımız koruma altına alınmıştır. Belirlenen yeni çeşitlerin süs bitkileri sektörüne kazandırılması ile 2 yıl içerisinde yılda yaklaşık 20 milyon dolar ihracat artışı sağlanabilecektir. Bu durum mevcut pa-zarın % 40 büyümesi anlamına gelmektedir.

Süs Bitkilerinde Kültüre Alma, Yeni Tür ve Çeşit Geliştirme çalışmaları kapsamında Katırtırnağı, Mani-sa Katırtırnağı, Süpürge Çalısı, Türkiye Orman Gülleri ve Censiyan türlerinde 3 proje yürütülmektedir.

Batı Anadolu’da yayılış gösteren bazı doğal Crocus taksonlarının çoğaltımı ve süs bitkisi (dış mekân bitkisi ve saksılı bitki) olarak değerlendirme olanaklarının belirlenmesi amacıyla yürütülen proje halen devam etmektedir.

Türkiye florasında nadir yayılış gösteren, Censiyan (Gentiana lutea subsp. symphyandra)’nın tıbbi olarak kullanılması ve bilinçsizce sökülmesi nedeni ile nesli tehlike altındaki bitki türlerinden biri haline gelmiştir. Bu konuda halen devam etmekte olan bir proje ile Türkiye’nin sadece birkaç noktasında yer alan bu türün; dış mekan süs bitkisi ya da kesme çiçek olarak kullanım olanaklarının araştırılarak, süs


70

bitkileri sektörüne kazandırılması; üretim sorununun çözülmesi ile doğadan kontrolsüzce yapılan sö-kümlerin azalması ve genetik kaynağın muhafazasına katkıda bulunulması amaçlanmaktadır.

Ülkemiz doğal çiçek soğanları bakımından zengin bir çeşitliliğe sahip olup, her yıl çiçek soğanı ihra-catının büyük çoğunluğu, doğadan yapılan sökümlerle gerçekleştirilmektedir. Doğal türlerimizin kültür koşullarındaki üretimleri çok yetersiz olup, aynı zamanda kesme çiçek performansları da bilinmemek-tedir. Bu konuya çözüm getirebilmek amacıyla ‘Doğal ve Kültür Zambak (Lilium sp.) Çeşitlerinin Kesme Çiçek Performansları Üzerine Farklı Yetiştirme Ortamlarının Etkileri’ konusunda yeni bir proje başla-mıştır.

Dünyanın en önemli şakayık gen merkezlerinden biri olan ülkemizde zengin biyolojik çeşitliliğimizin değerlendirilerek, ilk defa şakayık çeşit adaylarının geliştirilmesi ve uygun olanların tescil ettirilmesi, bu sayede yeni çeşitler ile ihracat imkanlarının oluşturulması amacıyla ‘Türkiye Florasında Mevcut Şakayık (Paeonia Spp.) Türlerinin Tespiti, Islahı ve Yetiştirme Tekniklerinin Belirlenmesi’ konusunda bir proje başlatılmıştır.


Program: Organik Sebze Araştırmaları

Organik sebze araştırmaları kapsamında 2005-2010 yılları arasında, Organik Pırasa Yetiştiriciliği, Or-ganik Kayın Mantarı (pleurotus spp.) yetiştiriciliği, Kahramanmaraş’ta Organik Kırmızıbiber Üretiminde Ekim Nöbetinde Kullanılabilecek Ürünlerin Araştırılması, Organik Tarım Sisteminde Uygulanan Değişik Organik Gübrelerin Yalova Yağlık 28 Biberinin (capsicum annuum l.) Verim ve Bazı Kalite Kriterleri İle Topraktaki Azot Birikimine Etkileri, Doğu Akdeniz Bölgesi’nde Örtü Altı Organik Domates Üretiminde Hastalık, Zararlı ve Yabancı Otların Mücadelesinin Yönetimi olmak üzere 5 adet araştırma projesi so-nuçlandırılmıştır.

Program: İç ve Dış Mekan Süs Bitkileri

Ülkemizde ve dünyada iç ve dış mekan süs bitkileri üretimi hızla artmaktadır. Bu artış ve ekonomik getirinin yüksekliği, süs bitkileri üretiminde ürün çeşitliliği ve yeni, cazip ürünlere olan talebi tetiklemiştir. Bu anlamda ülkemizde süs bitkisi olarak kullanımı hızla artmakta olan Kamkat (Fortunella margarita) iç ve dış mekan kullanımı bakımından önemli ve yüksek bir talebe sahiptir. Halen üretilmekte olan Kamkat çeşidinin mevcut özellikleri, süs bitkisi olarak değerlendirilme anlamında bir takım sorunları da beraberinde bulundurmakta olup, yaygınlaşmasını ve ticari kıymetini sınırlandırmaktadır. Bu nedenle ülkemizde süs bitkisi olarak kullanılmakta olan Kamkat’ın (Fortunella margarita) geliştirilmesi ve mev-cut sorunlarının ortadan kaldırılması amacıyla yürütülmekte olan proje halen devam etmektedir.

Program: Baklagiller

Antalya Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından Fasulyede 1 çeşit tescil edilerek üretici-lerimizin hizmetine sunulmuştur.

Yerel Taze Fasulye Populasyonlarının Seleksiyon Yoluyla Islahı ve Melezlemeyle Antraknoza Daya-nıklı, Yeni Taze Fasulye Çeşitlerinin Geliştirilmesi projesi kapsamında 2009 yılında, Ayşe kadın özel-liklerinde oturak 2 taze fasulye hattı “Karabacak” ve “Zeynebim” adıyla tescile sunulup üretim izni alınmıştır. 2003 ve 2006 yılları arasında çeşitler arasında yapılan melezleme çalışmaları sonucu elde


71

edilen hatlarda yapılan verim denemeleri ile tescile sunulan 2 çeşitteki elit bitki seçimleri halen devam etmektedir.

2006–2010 yıllarını arasında bu program altında 9 adet proje yürütülmüş, bunlardan 7 tanesi sonuç-lanmış, 2 proje ise halen devam etmektedir.

Program: Kök ve Yumrulu Sebzeler

Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü tarafından Sarımsakta 1 çeşit geliştirilerek üretime sunul-muştur.

Marmara Bölgesi kırmızı soğanlarından, sofralık taze tüketime uygun soğan çeşidi geliştirmek amacıy-la yürütülen proje kapsamında çeşit adayı olarak belirlenen hat için tescil başvurusu yapılmıştır. Ayrıca çeşit adayında baş ve tohum üretimi çalışmaları devam etmektedir.

Taşköprü sarımsağının yetiştirme tekniğinin iyileştirilmesi ve ıslahı projesi ile üretici koşullarında 5 farklı ekim nöbeti programının sarımsak üretim alanlarındaki etkinliği araştırılmaktadır. Çalışmalar Kas-tamonu Taşköprü ilçesine bağlı 4 farkı köyde yürütülmektedir.


Program: Mantar Yetiştiriciliği

Bazı yenilebilir ektomikorizal mantarların konukçu bitkileriyle, simbiyotik ilişkileri ve üretim olanaklarını belirlemek amacıyla yürütülmekte olan proje ile yüksek pazar değeri ve ihracat şansına sahip bazı ektomikorizal mantarların misel üretimleri gerçekleştirilerek, muhafaza altına alınmıştır.


Program: Diğer Sebzeler

Araştırma Kuruluşlarımız tarafından Bamya’da 1, ve Kök Kerevizi’nde 1 çeşit geliştirilerek üretime sunulmuştur.

Türkiye F1 Hibrit Sebze Çeşitlerinin Geliştirilmesi ve Tohumluk Üretiminde Kamu-Özel Sektör İşbirliği Projesi kapsamında yürütülen Karadeniz bölgesinde lahana kök ur (Plasmodiophora brassicae Wor.) hastalığına karşı beyaz baş lahana çeşit ve hatlarının reaksiyonlarının belirlenmesi ve bu hastalığa karşı dayanıklı hatların geliştirilmesi projesi kapsamında lahana kök ur hastalığının (Plasmodiophora Brassicae Wor.) Karadeniz Bölgesinde bulunan ırkı tespit edilmiş ve bu hastalığa karşı lahana çeşit ve hatlarının dayanıklılık durumları belirlenmiştir. Denenen bütün materyaller hastalığa karşı hassas olarak bulunmuş, sadece 4 şalgam çeşidi ile, 1 tere çeşidinin dayanıklı olduğu tespit edilmiştir.

Türkiye F1 Hibrit Sebze Çeşitlerinin Geliştirilmesi ve Tohumluk Üretiminde Kamu-Özel Sektör İşbirliği Projesi kapsamındaki projelerden biri olan ve 2004-2009 yılları arasında gerçekleştirilen Beyaz Baş Lahanada, F1 Hibrit Çeşit Islahı projesi ile, geniş bir gen havuzu oluşturulmuştur. İlk yerli hibrit çeşit adayları ile bir adet standart çeşit geliştirilmiştir.



72

Program: Sebzeler ve Süs Bitkilerinde Sosyo-Ekonomik Araştırmalar

2006–2010 yıllarını kapsayan süre zarfında bu program altında 4 adet proje yürütülmüştür.

2.11. ÇAYIR MERA VE YEM BİTKİLERİ

Program: Yem Bitkileri

Türkiye’de hayvancılığı geliştirme kapsamında çiftçilere verilen teşvikler sayesinde yonca, fiğ, korun-ga, üçgül, burçak ve silajlık mısır gibi yem bitkilerinin ekim alanlarında artışlar sağlanmıştır. Nitekim 2005 yılı TÜİK verilerine göre 9.424.100 da yem bitkileri (yonca, korunga, fiğ, üçgül, burçak, mısır, hayvan pancarı) ekim alanından 14.715.000 ton yem üretimi sağlanırken, bu rakam 2009 yılı verilerine göre 14.836.000 da yem bitkileri (yonca, korunga, fiğ, üçgül, burçak, mısır, hayvan pancarı) ekim ala-nından 20.695.000 ton olmuştur.

Kuru ot ve hasıl üretimindeki artışların yanı sıra son Araştırma Mastır Planı döneminde Türkiye’de yem bitkileri tohumluk üretimlerinde de artışlar sağlanmıştır. Buna göre TÜİK (2005) verilerine göre yonca-dan 2.900 ton, korungadan 985 ton tohumluk üretimi sağlanmıştır. TÜİK (2009) verilerine bakıldığında ise yoncadan 3.270 ton, korungadan 2.569 ton tohumluk elde edilmiştir. Bu artışlarda hayvancılığı destekleme kapsamında verilen teşvikler ile özellikle sertifikalı tohumluk kullanımlarına verilen teşvik-ler etkili olmuştur.

Yem Bitkileri çalışmalarımız dört ana konu üzerinde yapılandırılmıştır;

1. Yem Bitkisi üretiminde kullanılacak çeşitler ve yetiştirme tekniği yöntemlerinin geliştirilmesi,

2. Geliştirilen çeşitlerin kademeli tohumluk üretimlerinin sağlanması,

3. Çeşitlerin yaygınlaştırılması,

4. Mera ıslahında, yeniden bitki örtüsü tesislerinde kullanılabilecek otlatmaya dayanıklı yem bitkileri-nin geliştirilmesi ve tohumluk üretimi.

Yem Bitkileri çeşit geliştirme ve tohumluklarının üretilmesi çalışmaları neticesinde çeşit sayısı hız-la artmaya başlamıştır. Bakanlığımız araştırma kuruluşlarında 2005-2010 yılları arasında 2 yonca, 7 adifiğ, 3 macar fiği,2 koca fiğ, 1 korunga, 2 çayır üçgülü, 2 ak üçgül ve 1 arı otu olmak üzere 20 çeşit geliştirilerek tescil ettirilmiş olup, tescil edilen çeşitlerin bir kısmının tohumluk üretim ve satış hakkı özel sektör ve TİGEM’e devredilmiştir. Bu konudaki bilgiler aşağıda verilmiştir.


73


ÇEŞİT GELİŞTİREN KURULUŞ

TÜR ÇEŞİTSÖZLEŞME YAPILAN KURULUŞ

Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü

Yonca Bilensoy-80 TİGEM

Korunga Özerbey-03 TİGEM

Tüylü meyveli fiğ Seğmen-2002 TİGEM

Macar fiği Tarm Beyazı-98 İLCİ

Macar fiği Anadolu Pembesi-2002 Konya Tarım Kredi Koop.

Macar fiği Oğuz-2002 AVESA

Adi fiğ Alınoğlu-2002 Konya Tarım Kredi Koop.

Adi fiğ Bakır-2001 NEOBİ

Mürdümük Gürbüz-2001 NEOBİ

Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Yonca Savaş TİVAK AŞ

Çukurova Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Fiğ Özveren Kuran Tarım

Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Yonca Sazova OSM Şahin Toh.Ltd.Şti.

Yonca Sazova Neobi Toh.

Yonca Sazova Tepeoğlu Toh.

Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Adi Fiğ Selçuk 99

TİGEMSantral İnşaatYiğit TarımÇim TeknikEurochemicalsat. Tarım

Adi Fiğ Kubilay 82TİGEMEurochemicalsat. Tarım

Adi Fiğ Cumhuriyet 99TİGEMYiğit Tarımİnceoğlu Tarım

Adi Fiğ Alper TİGEM

Adi Fiğ Soner TİGEM

Macar Fiği Ege beyazı 79 OSM Şahin Tohumculuk

Acem Üçgülü Demet 82 MeadawlandTürk Tohum

Yonca Alsancak TİGEM

Program: Çayır–Mera

4342 Sayılı Mera Kanunu gereği tespit, tahdit ve tahsisi yapılan mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlaklar için uygun ıslah ve amenajman tekniklerinin geliştirilerek verimliliklerinin artırılmasını, sürdürülmesini, korunmasını ve kullanımlarının sürekli olarak izlenmesini ve tarla bitkileri üretim alanı içinde yem bitkileri üretiminin geliştirilerek kaliteli kaba yem açığının kapatılmasını, bu bağlamda doğal flora ve faunanın korunup geliştirilmesi ile sürdürülebilir çevrenin oluşturulmasını sağlamak amacıyla Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü ile Genel Müdürlüğümüz arasında 2004 yılında bir Protokol imzalanmıştır. Bu amaç doğrultusunda görev yapacak 10 enstitü ve birlikte çalışacakları iller


74

belirlenmiştir. Araştırma kuruluşları sorumlu oldukları illerin talepleri doğrultusunda vejetasyon etütleri yaparak, İl Müdürlükleri ile beraber Mera Islah Uygulama Projeleri yürütmektedirler. Bu kapsamda Ge-nel Müdürlüğümüze bağlı araştırma kuruluşlarımız tarafından; 2004 - 2009 yıllarında toplam 444 proje yürütülmekte olup; toplam 1.894.275 da mera alanı ıslah edilmiş ve 35.7024 da alan suni mera tesis edilmiştir. Mera ıslah projelerinde vejetasyon etüdü yoluyla belirlenen mera durum ve sınıfına uygun değişik ıslah ve amenajman yöntemleri uygulanmak suretiyle bu çalışmalar başarıyla sürdürülmekte-dir.

Yine 2007 yılında başlayan ve Genel Müdürlüğümüz koordinatörlüğünde Atatürk Üniversitesi ve An-kara Üniversitesinin yürütücülüğünde, Çukurova ve 18 Mart Üniversiteleri işbirliğinde TÜBİTAK ve TÜ-GEM destekleri ile yürütülen “Ulusal Mera Kullanım ve Yönetim Projesi” ile Türkiye meralarının önemli bir kısmının yer aldığı Orta Anadolu, Doğu Anadolu, Karadeniz ve Çukurova Bölgelerinin dahil olduğu 49 ilde mera durum sınıflarının vejetasyon envanterleri yoluyla belirlenmesi, meraların sınıflandırılması ve haritalanması, uygun mera ıslah ve yönetim planlarının belirlenmesi, mera vejetasyonları ile toprak özelliklerinin ilişkilendirilmesi, meraların taşıma kapasitelerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. 2010 yılı itibariyle 49 ilde 3450 adet durakta vejetasyon etüt çalışmaları yapılmıştır. Arazi etüdü sırasında toplanan bitkiler herbaryumda muhafazası ile bu bitkilerin fotoğraflarının çekilerek scaner aracılığıyla bilgisayara aktarılması ve bitkilerin temel özelliklerinin yazılım programlarında yer alan dosyalara kay-dedilerek bilgisayar ortamında bir herbaryum oluşturularak bitki teşhislerinde, ıslah çalışmalarında ve eleman eğitimlerinde yararlanılmak üzere altyapı oluşturulmuştur.

Program: Çayır-Mera ve Yem Bitkilerinde Teknoloji Transferi ve Sosyo-Ekonomik Araştırmalar

Araştırmalar sonucu geliştirilen yeni çeşit ve teknolojilerin yaygınlığının izlenmesi ve etki değerleme çalışmaları en fazla araştırmaya ihtiyaç duyulan konulardır. Araştırmalara yön vermesi açısından iç ve dış piyasalarda tüketici tercihlerinin belirlenmesi, tüketici davranışlarındaki değişimin takip edilmesi ve pazar araştırmalarının arttırılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.

2.12.YEMEKLİK DANE BAKLAGİLLER

Program: Nohut

Son yıllarda küresel ısınmanın sonucu olarak iklimde oluşan değişmelerin üretim alanlarına etkisi so-nucu ülkemiz nohut üretim ve ihracatındaki yıllık dalgalanmalar, uluslar arası ekonomik krizin ülkemiz ekonomisine olumsuz etkilerine rağmen, “Ülkesel Nohut Entegre Ürün Yönetimi Araştırmaları” Projesi çerçevesince yürütülen nohut araştırmaları projelerde belirtilen materyal ve metot çerçevesince yü-rütülmüştür. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Koordinatörlüğünde yürütülen “Ülkesel Nohut Islah Araştırmaları Projesi” çerçevesince yürütülen nohut çeşit geliştirme faaliyetleri kapsamında pro-jede görev alan araştırma kuruluşları arasında materyal değişim sağlanarak hazırlanan ortak deneme setleri katılımcı araştırma kuruluşu lokasyonlarında denenmiştir. Bu kapsamda ülkesel ve bölgesel nohut ıslah denemelerinde değerlendirilen nohut hat ve çeşitleri Eskişehir ve Ankara’da suni epidemi koşullarında, Adana’da ise kışlık ekimle doğal epidemi koşullarında kurulan Antraknoz hastalık bah-çelerinde dayanıklılık testlerine tabi tutularak, Antraknoz hastalığına hassasiyet ve tolerans gösteren çeşit ve hatlar belirlenmiştir. Ülkesel Nohut Islah Araştırmaları Projesi çerçevesince yürütülen nohut ıslah çalışmalarında verim ve hastalıklara dayanıklılık ile birlikte tane iriliği, pişme özellikleri, makineli hasada uygunluk, erkencilik, kurağa ve yüksek sıcaklığa dayanıklılık özellikleri üzerinde de önemle durulmaktadır.


75

Çeşit geliştirme çalışmalarında daha önceki yıllarda ana seleksiyon kriteri birim alan tane verimi iken, günümüzde iç ve dış piyasanın tane şekli ve kalite talepleri de ana seleksiyon kıstasları içine alınmıştır. Bu doğrultuda yürütülen çalışmalarımızda iri taneli yemeklik çeşitlerin yanı sıra ihracata yönelik yüksek kalite özelliklerine sahip küçük taneli yemeklik çeşitler ve leblebilik çeşitlerin geliştirilmesi üzerinde de durulmaktadır. Tarımsal Araştırma Kuruluşlarımız tarafından yürütülen Nohut Islah Araştırmaları so-nucunda 2006-2010 yılları arasında 5 adet nohut çeşidi tescil edilmiştir. Bunlardan Taek-Sağek nohut çeşidi Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi tarafından 2006, Dikbaş çeşidi Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü tarafından 2006, Hisar leblebilik nohut çeşidi Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından 2008, Aksu çeşidi Kahramanmaraş Tarımsal Araş-tırma Enstitüsü tarafından 2009 ve Azkan çeşidi ise Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından 2009 yılında tescil ettirilmiştir. Yeni tescil ettirilen nohut çeşitlerine ait tohumlukların daha hızlı üretilerek üreticilere ulaştırılması amacı ile yeni tohumculuk kanunu hükümleri çerçevesince kamu ve özel sektör tohumculuk şirketleri ile üretim sözleşmeleri yapılmaktadır.

“Ülkesel Yemeklik Dane Baklagiller Entegre Ürün Yönetimi Araştırmaları” projesinin alt projesi olan “Ülkesel Nohut Islah Araştırmaları” projesi 2004 yılından itibaren uygulanmaya başlanmış olup, beş yıllık dönemler içersinde çalışmalarını sürdürmektedir. Projenin 1. beş yıllık dilimi 2008 yılı itibari ile tamamlanmış, proje kapsamında elde edilen veriler hazırlanan raporlarla açıklanarak uygulanmaya konulmuştur.

Yetiştirme tekniği çalışmaları kapsamında ekim zamanı, ekim sıklığı, mikro element eksiklikleri, yaban-cı ot kontrolü ve münavebe çalışmaları gerçekleştirilerek başarılı sonuçlar ortaya konmuştur. Bunlara ek olarak son yıllarda geniş alanlarda girdi maliyetlerini azaltma ve toprak verimliliğini korumaya yöne-lik hazırlanan azaltılmış toprak işleme çalışmaları da yürütülmektedir.

TÜRKİYE-ICARDA Yemeklik Dane Baklagil Geliştirme Programı kapsamında İCARDA’ dan sağlanan hastalıklara dayanıklılık kaynaklarının da içinde bulunduğu değişik özelliklerdeki deneme setine ait materyal değişik araştırma kuruluşumuza ait araştırma-deneme arazilerinde değerlendirilmişidir.

Program: Mercimek

Son yıllarda küresel ısınmanın sonucu olarak iklimde oluşan değişmelerin üretim alanlarına etkisi so-nucu ülkemiz kırmızı ve yeşil mercimek üretim ve ihracatındaki yıllık dalgalanmalar, uluslararası eko-nomik krizin ülkemiz ekonomisine olumsuz etkilerine rağmen, mercimekle ilgili araştırma faaliyetleri düzenli bir şekilde, “Ülkesel Mercimek Islah Araştırmaları” projesinde belirtilen materyal metotlar doğ-rultusunda yürütülmüştür. Bu kapsamda mercimekte çeşit geliştirme faaliyetleri yürüten TARM (Anka-ra) ve GATAE (Diyarbakır) araştırma kuruluşlarının çalışmaları 2008 yılına kadar TARM, 2008 yılından ise GATAE’ nün koordinatörlüğünde yürütülmüştür.

“Ülkesel Mercimek Islah Araştırmaları” Projesi çerçevesince yürütülen mercimek araştırmaları çerçe-vesince projede görev alan araştırma kuruluşları arasında materyal değişim sağlanarak ortak deneme setleri oluşturulmuş ve katılımcı araştırma kuruluşu lokasyonlarında denenmeye başlanmıştır. Son yıllarda mercimek ihracatımızda problem oluşturan ve üreticilerin gelirlerinde düşmelere neden olan “tebeşirleşme” probleminin çözümü için etmenlerin biyolojisi üzerinde çalışmalara gerçekleştirilmiştir.

“Ülkesel Mercimek Islah Araştırmaları” projesi çerçevesinde yürütülen çeşit geliştirme çalışmaların-da verim ile biyotik ve abiyotik stres koşullarına dayanıklılıkla birlikte tane iriliği, pişme özellikleri ve erkencilik üzerinde de durulmaktadır. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü ve Güneydoğu Ana-dolu Tarımsal Araştırma Enstitülerimiz tarafından yürütülen Mercimek Islah Araştırmaları sonucunda 2006–2010 yılları arasında 2 adet kırmızı mercimek çeşidi tescil edilmiştir. Altıntoprak ve Çağıl adında-ki kırmızı mercimek çeşitleri Güneydoğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından 2006 yılında tescil edilmiştir.


76

Mercimekte çeşit geliştirme çalışmalarının yanı sıra yetiştirme tekniği çalışmaları kapsamında mer-cimekte uygun ekim zamanı, yöntemi ve normunun tespiti, korumalı toprak işleme yöntemlerinin uy-gulanabilirliği ve buğday-mercimek ekim nöbetine uygun anız bozma ve toprak işleme yöntemlerinin belirlenmesi konularında çalışmalar yürütülmüştür.

Üçüncü mastır plan döneminde, İç Anadolu bölgesinde genel olarak soğuk, kurak ve yabancı ot zararı, Güneydoğu Anadolu bölgesinde ise kuraklık, canavar otu, tebeşirleşme, solgunluk ve bazı yıllarda ise soğuk zararının önemli olduğu görülmüştür.

Uluslar arası ilişkiler çerçevesinde ICARDA’ dan değişik özellikte mercimek nörserileri sağlanmış ve bunlar içerisinden ümit var bulunan genotipler ıslah programlarına entegre edilmiştir. Bunun yanı sıra bu dönemde mercimek melezleme programı TARM tarafından hazırlanarak, melezleme çalışmaları başlatılmıştır.

Ülkesel Yemeklik Dane Baklagiller Entegre Ürün Yönetimi Araştırmaları Projesinin alt projesi olan Ül-kesel Mercimek Islah Araştırmaları projesi 2004 yılından itibaren uygulanmaya başlanmış olup, beş yıllık dönemler içersinde çalışmalarını sürdürmektedir. Projenin birinci beş yıllık dilimi 2008 yılı itibari ile tamamlanmış, proje kapsamında elde edilen veriler hazırlanan raporlarla açıklanarak uygulanmaya konulmuştur.

Program: Kuru Fasulye

Üçüncü Mastır Plan döneminde fasulye araştırmaları bakımından en önemli gelişme ikinci mastır plan döneminde ülkesel düzeyde yapılandırılan ıslah ve yetiştirme tekniği çalışmalarının birinci beş yıllık dö-neminin 2008 yılında tamamlanarak, elde edilen sonuçların uygulamaya aktarılmasıdır. Ülkesel Kuru Fasulye ıslah ve yetiştirme tekniği çalışmaları 2004 yılından 2008 yılına kadar Anadolu Tarımsal Araş-tırma Enstitüsü, 2008 yılından itibaren ise Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsünün koordinatörlü-ğünde Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü. Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü. Kahramanmaraş Tarımsal Araştırma Enstitüsü. Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü ve Sakarya Tarımsal Araştırma Enstitülerinin katılımları ile yürütülen kuru fasulye çeşit geliştirme çalışmalarıyla araştırma kuruluşları arasında ma-teryal değişimi sağlanarak ortak deneme setleri kurulmuş, hazırlanan deneme setleri (Ülkesel Kuru Fasulye Gözlem Bahçesi, Ülkesel Kuru Fasulye Açılan Materyal, Ülkesel Verim Denemesi, Çeşit Uyum Denemesi) katılımcı araştırma kuruluşu lokasyonlarında denenmiştir.

Üçüncü mastır plan döneminde fasulyede yerel çeşitlerin toplanarak ıslah programlarında değerlendi-rilmesi konusunda da çalışmalar yürütülmüş, ilk olarak Genel bütçe kaynakları ile Erzincan Bahçe Kül-türleri Araştırma Enstitümüzce “Erzincan Yerel Kuru Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Islah Çalışması” isimli proje uygulamaya konulmuştur.

Çeşit geliştirme çalışmalarının yanı sıra organik fasulye üretimi, ekim nöbeti, ekim zamanı, Sulama rejimi, ekim sıklığı, mikro besin maddesi eksikliğinin bitki gelişimi üzerine etkileri konularında önemli araştırma projeleri bu dönemde yürütülerek sonuçları uygulamaya aktarılmıştır.

Yurt dışı kuruluşlarla ilişkiler çerçevesinde Idaho Üniversitesi (ABD) ile ilişki kurulmuş olup sınırlı da olsa Virüs etmenli hastalıklara dayanıklılık kaynakları getirilerek, Karadeniz Tarımsal Araştırma Ensti-tüsü Islah programı çerçevesince melezleme çalışmaları yürütülmüş, elde edilen açılan materyal po-pülâsyonları Ülkesel kuru fasulye Açılan Materyal Çalışmaları çerçevesince katılımcı araştırma kuru-luşlarına gönderilerek tek bitki seleksiyonları gerçekleştirilmiştir.

Kuru fasulye konusunda çalışmalar yapan özel ve resmi kuruluşlar ile üniversite temsilcilerini bir araya getirerek, kuru fasulye üretimi, pazarlanması ve ıslahı konusundaki sorunları mümkün olduğunca ge-


77

niş boyutta tartışarak belirlenecek sorunlara çözüm önerileri getirmek ve önümüzdeki dönemde yapıl-ması gerekenleri ortaya koymak amaçları ile 30-31 Temmuz 2009 tarihleri arasında Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsünde “Tarladan Sofraya Kuru Fasulye” çalıştayı düzenlenerek, alınan kararlar sonuç bildirgesi olarak Çalıştay kitabında yayınlanmıştır.

Tarımsal Araştırma Enstitülerimiz tarafından yürütülen Kuru Fasulye Islah Araştırmaları sonucunda 2006–2010 yılları arasında 3 adet kuru fasulye çeşidi tescil edilmiştir. Bunlardan Güngör çeşidi Kahra-manmaraş Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından 2006 yılında, Cihan çeşidi Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından 2008 yılında ve Mecidiye çeşidi ise Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından 2010 yılında tescil ettirilmiştir.

Program: Yemeklik Dane Baklagillerde Organik Tarım

Ülkemizde organik tarım, 1985 -1986 yıllarında Dünya’ da organik tarımın gelişimine ve yurtdışından gelen organik ürün talebine bağlı olarak, sistemsiz bir şekilde başlamış ve sağlıklı gıdaların tüketimine yönelik dünyadaki değişmelere paralel olarak gelişmiştir.

Ülkemizde yeni gelişmeye başlayan ve birinci hedefi, toprak, bitkiler, hayvanlar ve insanların sağlık ve verimliliğinin optimize edilmesi olan Organik Tarımın doğru bir şekilde yönlendirilmesine yönelik değişik İllerdeki 27 araştırma kuruluşunda, 34 farklı üründe, 41 adet Organik Tarım Araştırma Projesi yürütülmüştür. Yemeklik Dane Baklagillerde Doğu Anadolu Bölgesi’nde Organik Kuru Fasulye Üreti-minin Araştırılması ve Erzincan Yöresinde Organik Kuru Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Üretiminin Araştırılması konularında projeler yürütülerek tamamlanmıştır.

Program: Yemeklik Dane Baklagillerde Teknoloji Transferi ve Sosyo-ekonomik Araştırmalar

Araştırmalar tarafından ortaya konan bulguların üreticilere yaygınlaştırılması, teknoloji transferinde et-kinliğin artırılması, sürdürülebilir üretim için araştırmalara yön verecek iç ve dış pazar taleplerinin be-lirlenmesi, çiftlik düzeyinde ekonomik ve sürdürülebilir üretim sistemlerinin ortaya konulması yemeklik dane baklagil tarımının geliştirilmesinde büyük önem taşımaktadır.

Yemeklik dane baklagil üretimi azalan bir eğilim göstermektedir. Üretimde meydana gelen bu değişim-ler izlenerek, baklagil tarımını sınırlandıran sosyo-ekonomik faktörler tespit edilmiştir. Bölgesel ve ül-kesel düzeyde ürün maliyetleri hesaplanmış, Yemeklik dane baklagil üretimi yapan işletmelerin işletme analizleri yapılmış ve Yeni teknolojilerin yaygınlaşmasına etki eden faktörler araştırılmıştır. Üretim ve üretici gelirinde sürdürülebilirliğe ve ülke ekonomisine katkı sağlamak amacıyla araştırmalar sonucu geliştirilen yeni çeşit ve teknolojiler yayımcı, özel sektör ve üreticilere aktarılmıştır. Aynı zamanda yeni çeşit ve teknolojiler çiftlik sistemleri ve geleneksel çeşitlerle karşılaştırılarak ekonomik analizleri yapıl-mıştır.

Pazar ve pazarlama problemleri üretimi etkileyen önemli faktörlerden biridir. Bu konuda detaylı araş-tırmalar yapılmıştır. Ayrıca diğer önemli bir faktör olan tarım politikalarının üretim ve üreticiler üzerine etkisi de araştırılmıştır.

Araştırmalar sonucu geliştirilen yeni çeşit ve teknolojilerin yaygınlığının izlenmesi ve etki değerleme çalışmaları en fazla araştırmaya ihtiyaç duyulan konulardır. Araştırmalara yön vermesi açısından İç ve dış piyasalarda tüketici tercihlerinin belirlenmesi, tüketici davranışlarındaki değişimin takip edilmesi ve pazar araştırmalarının arttırılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.


78

Program: Diğer Yemeklik Dane Baklagiller

Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğüne bağlı Tarımsal Araştırma Kuruluşları tarafından halen araş-tırmalara konu olan diğer baklagil bitkisi Bakla olup, çalışmalar Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü ta-rafından yürütülmektedir. Bu dönemde mevcut ıslah programında yer alan materyal sınırlı imkânlarla Ege bölgesi koşullarında değerlendirilmektedir. Zaman zaman kuraklık ve toprak kökenli hastalıkların etkili olduğu gözlemlenmiştir. Üçüncü mastır plan döneminde yürütülen bakla çeşit geliştirme çalışma-ları kapsamında Salkım isimli Bakla çeşidi Ege Tarımsal Araştırma Enstitümüzce 2010 yılında tescil ettirilmiştir.

Bezelye’de ise Tarımsal Araştırma Enstitüleri tarafından her hangi planlı bir araştırma yapılmamakta-dır. Ancak bezelye’de Karina çeşidi bu alanda faaliyet gösteren Nunhems Tohumculuk (Aventis) tara-fından 2001 yılında tescil ettirilmiştir. Önümüzdeki dönemde bakla araştırmalarının en azından mevcut düzeyinde sürdürülmesi uygun olacaktır. Bunun yanı sıra önümüzdeki yıllarda bezelye araştırmalarına daha çok ihtiyaç duyulacağı düşünülmektedir.

Börülce konusundaki araştırmalar Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri bölümün-ce yürütülmekte olup, Amazon ve Sırma isimli Börülce çeşitleri 2010 yılında tescil ettirilmiştir.

2.13.KANATLI VE KÜÇÜK EVCİL HAYVANCILIK

Program: Kanatlı ve Küçük Evcil Hayvan Hastalıkları

2006–2010 yılları arasında kanatlı ve küçük evcil hayvan hastalıkları programında 9 araştırma projesi sonuçlandırılmıştır,

Bu dönemde başlıca;

Salmonella insan ve hayvan sağlığını tehdit eden önemli hastalıklar arasındadır. Türkiye ve dünyadaki salmonellosisten kaynaklanan gıda zehirlenmelerinin en önemli kaynağı kanatlı et ve yumurtasıdır. Tavuklarda deneysel Salmonella enteritidis enfeksiyonlarında, etkenin saptanması ve antibiyotik kulla-nımının bazı biyokimyasal parametreler üzerine etkisi araştırılmıştır.

Tavuklarda kronik solunum yolu hastalığına (CRD) neden olan Mycoplasma gallisepticum (MG) yu-murta ile bulaşması nedeniyle, özellikle damızlık işletmeler için büyük önem taşımakta ve ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Tavuklarda kronik solunum sistemi hastalığının (CRD) teşhisinde PCR tekniği bakteri izolasyonu, çabuk serum aglutinasyon testi (RSA) ve PCR metotlarının kullanımı karşı-laştırılmış ve laboratuarla yerleştirilerek rutin olarak uygulanır hale getirilmiştir.

Kanatlıların solunum sisteminde Ornithobacterium rhinotracheale’nin direkt patojen rolünü tespit et-mek ve infeksiyonun teşhisi için yararlı olabilecek teknikler belirlenmiştir. Çalışma, tavuklarda önemli ekonomik kayıplara neden olan bu hastalığın Türkiye’de ilk olarak herhangi bir viral etkene maruz bırakılmadan deneysel olarak ORT’nin oluşturulduğu ilk çalışmadır. Mikrobiyolojik, patolojik ve biyo-kimyasal sonuçlar öncelik alınarak bu metotların patogenez ve kesin teşhiste yeri ve önemi incelenmiş, hastalığa ilişkin 14 günlük tavuklarda oluşturulan deneysel modelle, enfeksiyonun patogenezi ortaya konulmuştur.

Düz kas tümörleri (leiomyoma ve leiomyosarcoma), bıldırcınların oviduktlarında yaygın olarak görülen neoplasmlardır. Bıldırcın rasyonlarına 400 ve 800 μg/kg miktarda soya izoflavonu ilavesi ile bıldırcın-ların oviduktlarında kendiliğinden oluşan yumuşak doku tümörlerinden olan leiomyomların insidansı ve boyutlarında düşüşler gözlenmiştir. Kanatlılarda Arjinin Silicate Inositol bileşiminin performans ve kemik mineral yoğunluğu üzerinde etkili olduğu belirlenmiştir.


79

Farklı hayvan türlerinde ve hayvansal ürünlerde Campylobacter jejuni ve Campylobacter coli’nin izo-lasyonu, antibiyotik dirençliliğinin belirlenmesi, izole edilen suşların PCR ile moleküler analizi gerçek-leştirilmiştir. PCR yönteminin daha kısa sürede sonuç vermesi ve doğruluğu nedeniyle bu iki türün ayrımında konvansiyonel identifikasyon yöntemlerine alternatif olabileceği sonucuna varılmıştır.

Amerikan yavru çürüklüğü dünyanın her yerinde bal arılarının larvalarında görülen ve P. larvae tarafın-dan meydana getirilen bakteriyel bir hastalıktır. Amerikan yavru çürüklüğü hastalığı etkeni P. larvae’nin, hastalıktan şüpheli kovanlardan alınan bal ve balmumu örneklerinde kültür ve direk PCR metodu ile ile teşhisi sağlanmıştır.

Program: Kanatlı Hayvanlar

Kanada’dan ithal edilen 10 adet saf hattın değişik kombinasyonlarda melezlenmesi neticesinde elde edilen 3 adet yumurtacı hibritin bazı verim özellikleri tespit edilmiştir. Yürütülen araştırma sonucunda hibritlerin yemden yararlanma oranı, yaşama gücü, 20.hafta canlı ağırlığı, yem tüketimi ve beyazlarda cinsi olgunluk yaşı gibi özellikler bakımından yabancı hibritlerle yarışacak seviyede olduğu, ancak yu-murta verimi, dönem sonu canlı ağırlığı ve kahverengi yumurtacılarda cinsi olgunluk yaşı bakımından iyileştirilmesi gerektiği tespit edilmiştir.

Tavuklarda gaga kesim yaşının verim ve bazı stres parametrelerine etkisini belirlemek amacıyla ya-pılan araştırmada, büyütme döneminde gaga kesiminin canlı ağırlık üzerine olan olumsuz etkisinin, yumurtlama döneminde ortadan kalktığı tespit edilmiş olup yumurtlama döneminde ise farklı yaşlarda yapılan gaga kesimi uygulamasının ölüm oranı, yem tüketimi, yem değerlendirme sayısı, yumurta ve-rimi, yumurta ağırlığı, yumurta dış kalite özellikleri, bağışıklık gücü, dalak ve karaciğer oranları, boyun yaralanmaları ve ayak sağlığına önemli etkisinin olmadığı gözlemlenmiştir.

Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü’nde yetiştirilen yumurtacı saf hatları ıslah etmek ve bu hatlar-dan elde edilen hibrit ve ebeveynlerin bazı verim özelliklerini tespit etmek amacıyla yapılan çalışmada 5. jenerasyon (2005-2009) yapılan seleksiyon çalışmalarına ait veriler değerlendirilmiştir. Sonuçta, 43 haftalık yumurta veriminin cinsi, olgunluk yaşı ve yumurta ağırlığı ile negatif korelasyon gösterdiği gö-rülmüştür. Ayrıca, saf hatların ikili ve üçlü melezlenmeleri sonucu büyük ebeveynler ve ebeveynler elde edilmiştir. Seleksiyon kriterlerine göre, en iyi performansı gösteren hibritler ve ebeveynler belirlenmiştir.

Program: Arıcılık

Kovan Sistemleri üzerinde yapılan araştırmalar kapsamında, yeni bir mobil sistem (Dorseye Sabit-lenmiş Kovan Sistemi) geliştirilmiş ve. gerçekleştirilen yeni sistem, nakliyesi kolay, ülke genelindeki floradan azami yararlanmayı hedefleyen, modern arıcılığı geliştirme konusunda orijinal ve ülkemizde ilk çalışma olma özelliği taşıyan bir “entansif” arıcılık uygulamasıdır. Proje kapsamında geliştirilen yeni mobil sistemin, denenmesi sonucu üretim açısından uygun olduğu görülmüştür.

Ordu ilinde geniş bir yayılım alanına sahip olan sarı orman gülü bitkisi ile yöre ve Anadolu arısı arasın-daki ilişkiyi saptamak üzere yapılan çalışmada, sarı orman gülü bitkisinden elde edilen balların biyo-kimyasal özellikleri de ortaya konulmuştur. Koloni populasyon gelişimi bakımından, yöre ve Anadolu arısı arasında fark istatistiki olarak önemsiz iken, kuluçka üretim etkinliği, polen üretim etkinliği, uçuş etkinliği, hırçınlık eğilimi, arı ölümü ve bal verimi bakımından, farkın istatistiki olarak önemli olduğu saptanmıştır. Sarı ormangülü bitkisinden elde edilen balların, biyokimyasal analizlerinden elde edilen sonuçlar TSE, CODEX ve EU standartlarında olan değerlere uyum göstermektedir.


80


Arpaya dayalı rasyonla beslenen broylerlerde, ß-Glukanaz geni taşıyan E. coli bakterisinin etkisinin araştırılması konulu çalışmada elde edilen bulgular bir sindirim enziminin transforme edilen bir bakteri aracılığı ile bağırsakta üretilebileceğini göstermiştir. Barsak enzim aktivitesindeki artış, barsak morfolo-jisini konağın lehinde olacak şekilde olumlu yönde etkilemiş ve besin maddelerinin sindirim ve emilim-leri artmış ve bu da broylerlerin performansında görülen iyileşme ile ortaya konmuştur.

Farklı düzeylerde ham protein içeren karma yemlerin, yumurtacı erkek damızlıkların üreme perfor-manslarına ve bazı organlara etkilerini belirlemek amacıyla düzenlenen çalışma sonucunda ayrı yem-leme yapılan yumurtacı erkek damızlıklara, % 16 HP içeren tavuk yemlerinin verilmesine gerek ol-madığı, bunun yerine daha düşük ham protein ve amino asit düzeylerine sahip düşük maliyetli karma yemlerin verilmesinin uygun olacağı belirlenmiştir.

Yemin cinsi, yeme esansiyal yağ karışımı ilavesi ve cinsiyetin etlik piliçlerin büyüme performansı, ke-sim randımanı, bazı iç organ ağırlıkları, serum IBD ve ND titreleri ile ince bağırsak histolojisi üzerine etkilerini incelemek üzere yürütülen çalışma sonucunda esansiyel yağların etlik piliçlerin bağışıklık cevapları (serum IBD ve ND titreleri) üzerine önemli düzeyde bir etkisinin bulunmadığı görülmüştür.

Program: Küçük Evciller ve Deney Hayvanları

Küçük Evciller ve Deney Hayvanları Programı kapsamında bugüne kadar herhangi bir proje önerisi getirilmediğinden, program altında sonuçlanan proje bulunmamaktadır.

Program: Sosyo-ekonomik Araştırmalar

Kanatlı ve küçük evcil hayvancılık sektörü hakkında sosyo-ekonomik verilerin toplanması amacıyla açılan programda bugüne kadar herhangi bir proje sonuçlandırılmamıştır.


Yavaş gelişen etlik piliçlerin (Hubbard Red-JA), organik ve konvansiyel sistemlerde yetiştirilmesi ile hızlı gelişen etlik piliçlerin (Ross-308), konvansiyonel sistemde yetiştirilmesinin büyüme performansı, karkas özellikleri ve et kalitesi üzerine etkilerini inceleyen çalışmada; konvansiyonel olarak yetiştirilen hızlı gelişen etlik piliçlerin hem organik hem de konvansiyonel olarak yetiştirilen yavaş gelişen etlik piliçlere kıyasla daha iyi yemden yararlanma değeri gösterdiği ve yeme esansiyal yağ karışımı ilavesi-nin hızlı gelişen etlik piliçlerde performans artırıcı etki gösterdiği, yavaş gelişen etlik piliçlerin organik sistemde veya konvansiyonel sistemde yetiştirilmesinin büyüme performansı ile karkas randımanı ve karkas parça oranlarında büyük değişiklikler meydana getirmediği, yetiştirme sisteminin but ve göğüs etinin kimyasal bileşimi, yağ asitleri kompozisyonu, kolesterol miktarı ve et rengi üzerine önemli etkileri olduğu ve 1 kg organik piliç etinin, konvansiyonel piliç (hızlı gelişen) etine göre 1,92 kat daha maliyetli olduğu, organik piliç etinin konvansiyonel etin, 2 katı fiyatla satılması durumunda, karlı bir üretimin sağlanabileceği görülmüştür.

Yerli kahverengi (ATAK-S) ve dış kaynaklı beyaz (Lohmann LSL) yumurtacı tavukların organik ve kon-vansiyonel sistemde yetiştirilmelerinin, yumurta verimi ve kalitesi üzerine etkilerini inceleyen çalışma-da; yetiştirme sistemi ve genotipin incelenen yumurta verim performansı kriterlerinin tamamı ve yu-murta kalite kriterlerinin çoğu üzerine önemli etkiler gösterdiği ve yetiştirme sistemi ile genotip arasında bazı interaksiyonların önemli bulunduğu, dış kaynaklı beyaz yumurtacıların, yerli kahverengi yumur-tacılara kıyasla daha yüksek yumurta verimi ve ağırlığına sahip olmaları ve yem tüketimlerinin düşük


81

olmaları nedeniyle konvansiyonel kafes sistemi yetiştiriciliğine daha uygun olduğu, organik sistemde ise dış kaynaklı beyaz yumurtacıların ölüm oranının yüksek olması, yerli yumurtacı ATAK-S’in gezin-me alanında otlama kabiliyetinin yüksek olduğunun gözlenmesi ve organik şartlarda konvansiyonele kıyasla yumurta verim ve kalitesinin daha yüksek olmasından dolayı bu sisteme çok uygun olduğu, organik yumurtaların omega-3 içeriğinin beklenenin tersine konvansiyonel yumurtalardan daha düşük olduğu belirlenmiştir.

2.14. VETERİNER İLAÇLARI VE HAYVAN AŞILARI

2006–2010 yılları arasında Veteriner İlaçları ve Hayvan Aşıları AFA’sında yer alan programlarda yürü-tülen araştırmaların temel amacı, hastalıklara karşı aşı, serum ve biyolojik madde üretiminde kalite ge-liştirmek, yeni ürün elde etmek ve kontrol teknikleri geliştirmektir. Bu dönemde bu AFA altında yapılan çalışmaların büyük çoğunluğunu hayvan aşılarına yönelik yapılan araştırmalar oluşturmakta, veteriner ilaçları programında ise yapılan çok fazla araştırma bulunmamaktadır.

Program: Hayvan Aşıları ve Biyolojik Maddeler

Bu program altında yapılan araştırmaların büyük bir bölümünü şap aşısı çalışmaları oluşturmaktadır. Bunun dışında koyun keçi çiçek aşısı ve İnfeksiyöz Bursal Hastalığı (Gumboro) aşısı konularında da araştırmalar yapılmıştır.

Şap Enstitüsü Müdürlüğü’nde, aşı hazırlamada kullanılan suşların Koruyucu Doz-50 değerlerini ve yaklaşık immunite süreleri belirlenmiştir. Inaktif konsantre şap aşı antijeni 146 S partiküllerinin stabilite çalışmaları yapılmış, BEİ ile inaktive edilen kros-flow yöntemi ile konsantre edilen aşı antijenlerinin 4 °C’de ve -20 °C’lerde muhafazası esnasında virusla birlikte konsantre edilen non spesifik proteinlerin 146 S partiküllerinin miktarları üzerine etkisi belirlenmiştir. Şap virüsü üretimi amacıyla soybean pep-tonlu vasatlarda BHK- 21 hücre kültürlerinin üretilmesi amacıyla yapılan çalışma sonuçları, 6M hücre kültür vasatında serum oranının % 5’e düşürülebileceğini veya serum yerine alternatif olarak bitkisel orjinli (soybean) peptonların kullanılabileceğini göstermiştir. Mevcut şap aşısının etkinliğinin yeni ad-juvant sistemi oluşturularak iyileştirilmesi amacıyla yapılan çalışmada, şap hastalığı antijeni (FMDA) ile peptid ve protein yapısındaki ilaçların kontrollü salımında kullanılmak üzere aktif madde taşıyıcı sistemlerin geliştirilmesi amacı ile kitosanın ve kitosanın polielektrolit komplekslerinin (PEK) iyonot-ropik jelleşme davranışları incelenmiştir. A/Aydın 98 Şap virüsüne karşı monoklonal antikor panelleri oluşturulmuş ve karakterizasyonu belirlenmiştir.

Vero hücre kültüründe üretilen koyun çiçek aşısının koyunlarda bağışıklık süresinin saptanması ama-cıyla yapılan eprüvasyon metodu çalışmalarında aşının koyun çiçeğine karşı 9. aya kadar tam koruma sağladığı belirlenmiştir. Vero hücrelerine adapte ısıya dayanıklı olan üretilen sığır vebası aşısının, liyo-filizasyon sonrası yüksek bir titreye sahip olduğu, stabilizatör ve liyofilizasyon protokolunun iyi adapte olması ile yüksek ısıya sahip ortamlarda dahi bir süre aşı virusu infektiv titresini koruduğu, uygun bir sulandırma sıvısı ile sulandırıldıktan sonra yüksek ısıya sahip ortamlarda dahi bir süre aşı virusu infek-tiv titresini koruduğu tespit edilmiştir.

Program: Biyoteknolojik Yöntemlerin Kullanımı

Bu program altında yapılan çalışmalar genellikle hayvan hastalıklarının erken ve doğru teşhisini sağla-yacak, gelişen teknolojilere uygun teşhis metotları geliştirmek amacıyla yapılmaktadır.

Bu dönemde sonuçlanan projelerden elde edilen başlıca sonuçlar;


82

Türkiye’de kullanılan canlı İnfeksiyöz Bursal Hastalığı (Gumboro) aşılarının patojenite düzeylerinin mo-leküler marker ile analizi yapılmıştır. Türkiye’ye ithal edilerek sahada kullanılmakta olan farklı patojenik karakterdeki (intermediate, intermediate plus /hot) 23 adet canlı infeksiyöz bursal hastalığı (Gumbo-ro/IBD) aşı virusunun VP2 geninin 743bp’lik bölümü reverse transcriptase /polymerase chain reacti-on (RT/PCR) tekniği ile çoğaltılarak NgoMIV moleküler marker’ı ile analiz edilmiştir. NgoMIV marker analizi ile incelenen 23 adet Gumboro aşısından 22 adedinin protokol dosyasında bildirilen patojenik grubun özelliklerini taşıdığı görülmüş, Bursine plus aşısına ait farklı sonucun literatür bilgileri ile çeliş-mediği belirlenmiştir.

Sığırlarda bakteriyel atık nedenlerinin belirlenmesinde Real Time PCR metodunun diğer metotlara göre daha duyarlı olduğu; buna karşın moleküler alt yapısı olmayan laboratuvarlarda immunoperoksi-daz metodunun tanıda en az mikrobiyolojik yöntemler kadar duyarlı olduğu kanaatine varılmıştır.

Sığır atıklarında BHV-1 ve BVDV oranı Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR) ile BHV-1 ve BVDV’nin genom varlığı, ortaya konulmuştur. Ayrıca, aynı atıklardan alınan dalak, akciğer, karaciğer, böbrek ve barsaklardan alınan örnekler ise hücre kültürü ile virolojik olarak değerlendirilmiştir.

Türkiye’de atlarda Babesia etkenlerinin saptanmasında PCR tekniğinin uygulanması amacıyla farklı coğrafik bölgelerden seçilen atlarda, CFT (Komplement Fikzasyon Test), IFAT (Indirekt Floresan An-tikor Test) ve nested-PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu) tanı yöntemlerinin karşılaştırmalı geçerliliği tespit edilmiş ve PCR testinin rutin olarak laboratuvarda kullanılabilirliği konusunda çalışma yapılmıştır.

Tavuklarda solunum sistemi hastalığı Mycoplasma enfeksiyonlarının teşhisinde; bakteriyolojik ve sero-lojik testlerdeki olumsuzlukları aşabilen, spesifitesi ve sensitivitesi yüksek olan PCR ile IHC’nin başarı ile kullanılabileceği, ancak IHC boyamalarında poliklonal antikorlar yerine monoklonal antikorların ter-cih edilmesinin daha yararlı olacağı kanısına varılmıştır.

Program: Veteriner İlaçları

Bu program altında yer alan; veteriner ilaçlarının geliştirilmesi ve kullanımı gibi konular genellikle özel sektör tarafından yapılmaktadır. Bu nedenle bu programda daha çok ilaçlara karşı direnç oluşumu ve bazı antibiyotiklere duyarlılıklar konusunda çalışmalar yapılmıştır. Sığır pnömonilerinde P. multocida suşlarının önemli bir rol oynadığı ve bu suşların fluoroquinolone grubunda bulunan antibiyotiklere (erit-romycin, siprofloxacin vb.) karşı yoğun bir şekilde direnç kazandığı, flourphenicole veteriner sahada tedavide kullanılabilecek bir antibiyotik olduğu, bilinçsiz kullanılması sonucu etkene karşı direnç ge-lişeceği, bu nedenle sığır pnömonilerinde tedavi yerine aşı araştırmalarına ağırlık verilmesi ve yeni kombine aşıların üretilip uygulanmasının ülkemiz ekonomisi açısından faydalı olacağı belirlenmiştir.

2.15.SERT KABUKLU MEYVELER

Program: Diğer Sert Kabuklu Meyveler (Ceviz, Badem, Kestane)

Sert kabuklu meyveler konusunda araştırma yapan kuruluşlar, TAGEM’e bağlı Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez A.E., Ege Tarımsal A.E., Antepfıstığı A.E., Malatya Meyvecilik A. E., Erzincan Bahçe Kültürleri A.E., Ankara, Adana, Bornova ve Diyarbakır Zirai Mücadele A.E. ile Ankara, Çukurova, Uludağ, Har-ran ve Ondokuzmayıs Üniversiteleri Ziraat Fakülteleridir. Diğer Sert Kabuklu Meyveler(ceviz, badem ve kestane) programı 3. dönem gelişmeleri, iyi yönde olup, özellikle ceviz ve badem türlerinde ülke çapında yürütülen büyük projeler söz konusudur. Bu projelerde Bakanlık ve üniversiteler arası çoklu disiplinli işbirlikleri sağlanmış olup, bu önemli türlerde kaybedilen zamanın hızla telafisi yönünde cid-


83

di adımlar atılmıştır. Başlıca araştırma alanları, çeşit seçimi, introdüksiyon- adaptasyon ve çoğaltım yöntemleri; Bitki Besleme, Bitki Sağlığı ile Kestane Dal Kanseri ve Mürekkep Hastalığı gibi en önemli kestane hastalıklarına dayanıklılık araştırmalarıdır. Ayrıca “Türkiye Badem Yetiştiriciliğinin Geliştirilme-si” ve “Türkiye Ceviz Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi” projeleri ile mevcut çalışmaların çok daha disiplinli ve koordineli bir şekilde yürütülmesi sağlanmış ve pratik sorunların çözümüne yönelik birçok yeni alt projenin uygulanmasına başlanmıştır.

Yerli ceviz çeşitlerimizin (Juglans regia L.) doku kültürü yoluyla çoğaltılması çalışmaları yapılmıştır. %64–70 köklenme başarısı sağlanmış olmasına rağmen, dış ortama adapte olma sırasında yaşanan sorunlar nedeniyle fidan elde edilememiştir.

Yerli ve yabancı ceviz çeşitlerinin farklı ekolojilerde ki performanslarını belirlemek amacıyla, 14’ü yerli 6’sı yabancı toplam 20 çeşit ile Yalova, Isparta, İzmir, Kahramanmaraş, Gaziantep, Tokat, Malatya ve Samsun’da bahçeler kurulmuştur.

Gaziantep ve Kahramanmaraş yöresinde yürütülen ceviz seleksiyonu çalışmalarında, belirlenen 20 şer tip, değişik karakterler yönünden incelenmektedir.

“Türkiye Badem Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi” projesi 15 yerli ve yabancı çeşitle, Antepfıstığı Araştır-ma Enstitüsü koordinatörlüğünde, Yalova, Eğirdir, İzmir ve Gaziantep’te yürütülmektedir. Bademde çeşit geliştirme çalışmalarına başlanmıştır. Bademde anaç sorununun çözümüne yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Ayrıca seleksiyon ve melezleme yoluyla da çeşit geliştirme çalışmalarına devam edil-mektedir.

“Sulu ve Kuru Koşullarda Badem Yetiştiriciliğine Uygun Anaçların Belirlenmesi”ne yönelik çalışmalar başlatılmıştır.

Bademde Sulama ve Gübreleme programlarının gelişme, verim ve kalite üzerindeki etkileri araştırıl-maktadır.

GAP Bölgesi sulu koşullarına uygun badem çeşitlerini belirlemek amacı ile Gaziantep, Kahramanma-raş ve Şanlıurfa illerinde, yerli ve yabancı badem çeşitlerinin (Gaziantep’te 20 çeşit, Kahramanmaraş ve Şanlıurfa’da 21 çeşit) sulu koşullardaki performansları belirlenmiştir.

Kestane konusunda ise, en önemli darboğaz olan Dal Kanseri ve Mürekkep Hastalığına dayanıklı çeşit-anaç geliştirme konusunda üniversite ve yurtdışı araştırma merkezleriyle ortak büyük bir proje hazırlanmaktadır.

Program: Antepfıstığı

Türkiye’de Antepfıstığına araştırma desteği veren başlıca kuruluşlar, Gaziantep’te 1937 yılında ku-rulan Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü, GAP Toprak-Su Kaynakları ve Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Ankara, Çukurova, Kahramanmaraş Sütçü İmam ve Harran Üniversitelerine bağlı Ziraat Fakülteleri olup, bu kuruluşlarda yaklaşık 50 araştırmacı bu konuda çalışmaktadır. Bunun yanı sıra Ziraat Odaları, Antepfıstığı Tanıtım Grubu Derneği ve Nizip Antepfıstığı ve Zeytin Üreticileri Birliği Derneği gibi sivil toplum kuruluşları da araştırma ve yayım faaliyetlerine destek vermektedir. Antepfıstığı Araştırmaları programında 3. Mastır Dönemi gelişmeleri oldukça olumlu olup, bu dönemde daha öncelikli konularda ve daha çoklu katılımlı yeni projelere başlanmıştır.

Antepfıstığında standart çeşitlerimize göre daha verimli, periyodisiteye eğilimi az, daha kaliteli ve pazar değeri yüksek tiplerin seçilip, üreticiye kazandırılması amacıyla GAP bölgesinde selekte edilen 16 tip ve standart 4 çeşit denemeye alınmıştır.


84

Türkiye’de antepfıstığının üretim, maliyet ve ticaretine ilişkin değişik kaynaklara dağılmış veriler periyo-dik olarak toplanarak bir araya getirilip bilgisayar ortamında düzenlenip güncelleştirilerek kullanıcıların yararına sunulmaktadır. “Gaziantep İlinde Antepfıstığı Tarımı İle Uğrasan Ailelerin Sosyo- Ekonomik Yapılarının Belirlenmesi” amacıyla yapılan çalışmada çiftçilerle yüz yüze anket çalışması yapılmıştır. Gaziantep ilinde tarım arazilerinin %41’nde meyvecilik, meyveciliğin içinde antepfıstığının payı ise %62 dir. İldeki tarım işletmelerinin %26’sında antepfıstığı üretimi yapılmaktadır.

“Sulu Koşullarda Antepfıstığı İçin Uygun Anaç ve Dikim Aralıklarının Belirlenmesi” çalışmasında gövde ve taç gelişimi, dekara ve ağaç başı verim, verime erken başlama ve ürün kalitesi yönünden değerlen-dirmeler yapılmıştır.

Antepfıstığı bahçelerinde çeşitli toprak işleme sistemlerinin; verim, gelişme, bazı meyve kalite özellik-leri, yabancı otlanma, mekanizasyon işletme ekonomisi ve toprağın bazı fiziksel özelliklerine etkileri incelenerek, geleneksel toprak işleme yöntemine göre % 10.2 daha fazla kazanç sağladığı ortaya konulmuştur.

GAP bölgesinde sulu koşullarda, uygun yerli ve yabancı antepfıstığı çeşitlerinin belirlenmesi amacıyla Şanlıurfa GAP Toprak - Su Kaynakları ve Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Tektek İşletmesinde 2 yerli (Uzun ve Siirt), 5 yabancı çeşit (Kerman, Ohadi, Vahidi, Mümtaz ve Hacışerifi) ile Antepfıstığı Araştır-ma Enstitüsünce selekte edilen 7 tip kullanılmıştır. Ağaç başına ve dekara verim, 100 meyve ağırlığı; çıtlak meyve oranı ve randıman bakımından değerlendirmeler yapılmıştır. “Farklı Anaçlar Üzerine Aşılı Antepfıstığı Çeşitlerinin Sulu Koşullarda Gelişme, Meyveye Yatma, Verim ve Bazı Kalite Değerlerinin Belirlenmesi” konusunda yapılan çalışma sonucunda, P. khinjuk X Siirt ve P. atlantica X Siirt kombinas-yonlarının, sulu koşullarda yetiştirilmesi durumunda, yüksek verim ve kalite elde edileceği saptanmıştır.

“Yerli ve Yabancı Antepfıstığı Çeşitlerinde Melezleme Yoluyla Çeşit Islahı” çalışmasında 5 adet erkek ve 5 adet dişi tip ümitvar olarak seçilmiştir.

Antepfıstığı çeşitlerinin vitamin E, fitosterol, mineral ve omega-yağ asitleri içeriği üzerine yapılan ça-lışmada, antepfıstığının kan kolesterol seviyesindeki değişiklikleri, kalp üzerine etkisi, TNF, interlökin, trigliserit düzeylerine bakılmış ve istatistiksel olarak hematolojik parametrelerin üzerine etkisinin ince-lenmesi yapılmıştır. Yapılan çalışmada alınan kan örneklerinde Toplam Kolesterol, HDL Kolesterol, LDL Kolesterol, Trigliserit seviyeleri ölçülmüş ve ayrıca TK/HDL oranları hesaplanmıştır. Normal diyete antepfıstığı eklenmesi ile TK, LDL ve trigliserit düzeylerinde anlamlı değişiklik yapmadan, HDL düze-yinde %24 oranında anlamlı yükselme görülmüş, TK/HDL oranı ise düşmüştür. HDL düşüklüğünün önemi toplumumuz açısından dikkate alındığında, antepfıstığı tüketiminin arttırılması halk sağlığı açı-sından önerilebilir bir sonuç olarak ortaya çıkmaktadır.

Program: Fındık

Türkiye’de fındık araştırmaları büyük ölçüde TAGEM’ e bağlı Giresun Fındık Araştırma Enstitüsü, Sam-sun Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü tarafından yapılmakta, Ankara ve Samsun Ondokuzmayıs Üniversiteleri Ziraat Fakülteleri ve TÜBİTAK’ da fındık tarımının geliştirilmesi için araştırma desteği vermektedir.

Bu dönem içerisinde bitki besleme, hastalık ve zararlılarla mücadele, ekonomi ve istatistik konularında projeler tamamlanmıştır.

Fındık zurufu ve diğer organik materyallerin fındık tarımı yapılan toprakların özellikleri ve verim ile kali-te üzerine etkileri araştırılmıştır. Bu çalışmada yıllık 650.000 ton üretimi ile birlikte ortaya çıkan yaklaşık 1.500.000 ton fındık zurufu organik materyal olarak değerlendirilerek, zuruf kompostu olarak kullanıl-mış, toprağın fiziksel ve kimyasal özelliklerini iyileştirerek fındığın kalite özellikleri üzerinde olumlu etki yaptığı ortaya konmuştur.


85

Halen bitki besleme, bitki sağlığı (hastalık ve zararlılarla mücadele), yetiştirme tekniği, ekonomi ve istatistik konularında 10 adet araştırma projesi devam etmektedir.

Program: Sert Kabuklu Meyvelerde Sosyo-Ekonomik Araştırmalar

Antepfıstığı işletmelerinde yenilikler ve Ar-Ge sonuçlarının üreticilerin sosyo- ekonomik yapılarındaki etkileri ve ilgili kuruluşlar arasında koordinasyon sağlamada yeterliliğin olup olmadığının belirlenmesi-ne yönelik çalışma başlatılmıştır.

“Giresun İlinde Fındık Yetiştiren İşletmelerin Ekonomik Analizi, Üretim ve Pazarlama Sorunlarının Be-lirlenmesi” çalışması devam etmektedir.

“Türkiye’de Fındık Yetiştiriciliği Konusunda Yapılan AR-GE Çalışmalarının Etki Değerlemesi” çalışması ile Giresun, Ordu ve Trabzon illerinde fındık üretiminde yeniliklerin nasıl ve hangi kanallar ile yayılıp benimsendiği ve fındık konusunda yapılan ve uygulamaya aktarılan araştırma ve yayım sonuçlarının etkilerinin ölçülmesine yönelik çalışmalar devam etmektedir.

Program: Organik Sert Kabuklu Meyveler Araştırmaları

Organik Antepfıstığı Yetiştiriciliği, Organik Fındık Üretim Tekniklerinin Belirlenmesi ve Yaygınlaştırılma-sı, Fındık Kurdu (Curculio nucum L.)’na Karşı Organik Kökenli Preparatlarla Mücadele Olanaklarının Araştırılması projeleri tamamlanmıştır.

3.PROGRAM ÖNCELİKLERİ VE ARAŞTIRMA STRATEJİLERİ (2011-2015)

Tablo 11.Program Öncelikleri

AFA Adı PROGRAM ADI Öncelik

BiyolojikÇeşitlilik ve GenetikKaynaklar

Bitki Genetik Kaynakları Yüksek

Hayvan Genetik Kaynakları Yüksek

Su Ürünleri Genetik Kaynakları Orta

Biyogüvenlik ve Biyoteknoloji Orta

Genetik Kaynaklar Veri Tabanı Oluşturulması Orta

Mikrobiyal Genetik Kaynaklar ve Mikro Flora-Mikro Fauna Düşük

BüyükbaşHayvancılık

Islah ve Yetiştirme Yüksek

Hayvan Sağlığı ve Refahı Yüksek

Hayvan Besleme Orta

Sosyo-Ekonomik Araştırmalar Düşük

Organik Yetiştiricilik Düşük


86

Tablo 11.Devamı


Çayır Mera ve Yem Bitkileri

Yem Bitkileri Yüksek

Çayır –Mera Yüksek

Çayır-Mera ve Yem Bitkilerinde Mekanizasyon, Bilgi ve İletişim Tekno-lojilerinin Uygulanması

Orta

Çayır-Mera ve Yem Bitkilerinde Sosyo - Ekonomik Çalışmalar Orta

Çayır-Mera ve Yem Bitkilerinin Entegre Mücadele Yönetimi Orta

Yem Bitkilerinde Organik Tarım Düşük

EndüstriBitkileri

Yağlı Tohumlu Bitkiler Yüksek

Pamuk Yüksek

Endüstri Bitkilerinde Entegre Mücadele Yönetimi Orta

Patates Orta

Endüstri Bitkilerinde Mekanizasyon ve Bilişim Teknolojilerinin Kullanıl-ması

Orta

Tıbbi Aromatik Bitkiler Orta

Diğer Endüstri Bitkileri Düşük

Endüstri Bitkilerinde Organik Tarım Düşük

Endüstri Bitkilerinde Sosyo-Ekonomik Araştırmalar Düşük

Yenilenebilir Tarımsal Kaynaklardan Biyoyakıt ve Endüstriyel Ürünlerin Elde Edilmesi

Düşük

Gıda ve Yem

Gıda -Yem Güvenilirliği ve Kalitesi Yüksek

Geleneksel Türk Gıdaları Orta

Gıda ve Yem Üretiminde Modern Tekniklerin Kullanılması ve Ürün Geliştirme

Orta

Gıda ve Yem Analizlerinde Yeni Yöntemlerin Uygulanması Düşük

Gıda-Yem Muhafaza ve Ambalajlama Tekniklerinin Geliştirilmesi Düşük

Gıda Sanayii Artık ve Atıklarının Değerlendirilmesi Düşük

Kanatlı ve Küçük Evcil Hayvancılık


Hayvan Besleme Orta

Hayvan Sağlığı ve Refahı Orta

Sosyo-ekonomik Araştırmalar Orta


KüçükbaşHayvancılık


Hayvan Sağlığı ve Refahı Orta

Sosyo-Ekonomik Orta

Hayvan Besleme Düşük



87

Tablo 11.Devamı


Meyve-Bağ

Sert Çekirdekli Meyveler Yüksek

Turunçgiller Yüksek

Yumuşak Çekirdekli Meyveler Orta

Bağcılık Orta

Meyve Bahçeleri ve Bağlarda Entegre Mücadele Yönetimi Orta

Zeytin Orta

İncir Düşük

Organik Meyve-Bağ Araştırmaları Düşük

Subtropik Meyveler Düşük

Üzümsü Meyveler Düşük

Meyve-Bağ Sektöründe Sosyo-ekonomik Araştırmalar Düşük

Sebzeler veSüs Bitkileri

Örtü Altı Sebze Yetiştiriciliği Yüksek

Patlıcangiller Yüksek

Sebze ve Süs Bitkilerinde Entegre Mücadele Yönetimi Yüksek

Kabakgiller Orta

Baklagiller Orta

Organik Sebze Araştırmaları Orta

Kök ve Yumrulu Sebzeler Orta

Kesme Çiçekler, İç ve Dış Mekân Süs Bitkileri Orta

Doğal Süs Bitkileri Orta

Diğer Sebzeler Düşük

Mantar Yetiştiriciliği Düşük

Sebzeler ve Süs Bitkilerinde Sosyo-Ekonomik Araştırmalar Düşük

SertKabukluMeyveler

Antepfıstığı Yüksek

Diğer Sert Kabuklu Meyveler ( ceviz, badem ve kestane) Yüksek

Fındık Orta

Sert Kabuklu Meyvelerde Entegre Mücadele Yönetimi Orta

Organik Sert Kabuklu Meyveler Araştırmaları Düşük

Sert Kabuklu Meyvelerde Sosyo-Ekonomik Araştırmalar Düşük

Su Ürünleri

Su Ürünleri Islah ve Yetiştiriciliği Yüksek

Balıkçılık Yönetimi ve Teknolojisi Yüksek

Su Ürünleri Sağlığı Yüksek

İşleme, Muhafaza ve Pazarlama Orta

Su Ürünleri Sektöründe Sosyo-Ekonomik Araştırmalar Düşük


88

Tablo 11.Devamı


Tahıllar

Ekmeklik Buğday Yüksek

Makarnalık Buğday Yüksek

Mısır Orta

Çeltik Orta

Arpa Orta

Tahıllarda Entegre Mücadele Yönetimi Düşük

Tahıllarda Tarımsal Mekanizasyon, Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Kullanılması

Düşük

Tahıllarda Sosyo - Ekonomik Çalışmalar Düşük

Diğer Serin İklim Tahılları Düşük

Diğer Sıcak İklim Tahılları Düşük

Tahıllarda Organik Tarım Düşük

Toprak SuKaynaklarıve Çevre

Tarım – İklim Değişikliği Etkileşimi Yüksek

Su Kullanım Etkinliğinin Arttırılması Yüksek

Toprak Kalitesi ve Toprak Kirliliği Orta

Toprak Verimliliği Orta

Su Toplama Havzalarında Toprak ve Su Kaynaklarının Korunumu ve Geliştirilmesi

Orta

Çevre Toksikolojisi ile Bitki Koruma Ürünlerinin Çevreye Etkisi Düşük

Toprak ve Arazi Bilgi Sistemleri Düşük

Toprak ve Su Kaynaklarının Geliştirilmesine Yönelik Sosyal ve Ekono-mik Analizler

Düşük

Tarımsal Yatırımlarda Girdi Optimizasyonu ve Kırsal Alandaki Toplum-lar İçin Mali Modeller

Düşük

Yemeklik DaneBaklagiller

Nohut Yüksek

Mercimek Yüksek

Kuru Fasulye Yüksek

Yemeklik Dane Baklagillerde Entegre Mücadele Yönetimi Orta

Yemeklik Dane Baklagillerde Tarımsal Mekanizasyon, Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Kullanılması

Orta

Yemeklik Dane Baklagillerde Sosyo - Ekonomik Çalışmalar Orta

Yemeklik Dane Baklagillerde Organik Tarım Düşük

Diğer Yemeklik Tane Baklagiller Düşük

3.1. BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK VE GENETİK KAYNAKLAR

Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar AFA’sı için altı araştırma programı belirlenmiştir. Belirlenen bu araştırma programlarına ait öncelik sıralamaları aşağıdaki garfikte gösterilmiştir. Araştırma program-larının düşük öncelikli olanlarına fiziki alt yapı, kapasite geliştirme ve yatırım desteği, orta ve yüksek


89

öncelikli olanlarına ise AR-GE Proje desteği olarak tahsis edilecek bütçe imkânları çerçevesinde des-tekleme yapılacaktır.

AR-GE YATIRIMININ GERİ DÖNÜŞÜ (Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar)

35

30

25

20

Çek

icili

k

05

3

5

6 4

DÜŞÜK

ORTA

YÜKSEK

10 15

Yapılabilirlik

20 25 30 35

15

10

5

0

12

1. Bitki Genetik Kaynakları

2. Hayvan Genetik Kaynakları

3. Mikrobiyal Genetik Kaynaklar ve Mikro Flora-Mikro Fauna

4. Su Ürünleri Genetik Kaynakları

5. Genetik Kaynaklar Veri Tabanı Oluşturulması

6. Biyogüvenlik ve Biyoteknoloji

Araştırma Stratejileri

Program 1

AFA : Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar

Program ve Önceliği : Bitki Genetik Kaynakları, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Tarım ve gıda için kullanılabilecek bitkisel üretim materyali, peyzaj ve süs bitkisi ıslahı çalışmalarında değerlendirilebilecek genotipik varyasyon kaynaklarını ve bunlarla ilgili gelenek-sel bilgileri korumak; bu materyalin erozyonunu önlemek, sürdürülebilir kullanımını sağlamak, ülke ekonomisine girdi sağlayacak ürünler elde etmek için yasal, kurumsal düzenlemenin yapılması ve tüm bu çalışmaların yürütülmesini sağlamak amacı ile kapasitenin geliştirilmesi

Araştırma hedefi: Bitki genetik kaynaklarının muhafazası için yeni yöntemler geliştirilmesi, In situ alanlarının ve Ex situ olarak tohum Gen Bankalarında ve arazi gen bankalarında, kolleksiyon bahçele-rinde muhafazaya alınan materyal sayısının artırılması, bitksel üretim, peyzaj ve süs bitkisi üretimlerin-de kullanılabilecek yeni türlerin tespiti ve muhafazaya alınmış materyalin karakterizasyonu, kullanımı ve değerlendirilmesinin sağlanması.

Araştırma Stratejisi

Önemi

Biyolojik çeşitlilik ve genetik kaynaklar toplumların ekolojik, ekonomik, kültürel ve manevi zenginlikleri ve geçmişleriyle bağlantısıdır. Tarımsal biyolojik çeşitliliğin, ekolojik dengenin korunmasında en önemli unsurlardan biri olduğu gerçeği gibi, tarımsal üretimin ve gıda güvenliğinin temel gereklerinden biri olduğu gerçeği de tüm dünyada kabul edilmektedir. Büyük önem taşımalarına ve bu gerçeğin kabulüne rağmen, tarım ve gıda üretimi ile ilgili biyolojik çeşitlilik ve genetik kaynaklar, artan nüfus ve doğal kay-nak tüketim hızının etkisiyle zarar görmekte, çok büyük bir hızla erozyona uğramakta ve dünyamızdan yok olmaktadır.

Genetik kaynaklar, teknoloji ve endüstri sektörlerinin giderek artan çok sayıda çalışma alanında araş-tırma ve yeni ürünlerin geliştirilmesi için önemli girdi sağlarlar. Bu nedenle, biyoçeşitlilik ve genetik


90

kaynaklar, uluslararası politika geliştirmede son yıllarda önemi giderek artan bir konu haline gelmiştir. Değişik ortamlarda halen tartışılmakta olan biyoçeşitlilik ile ilgili konuları düzenleme çalışmaları, son zamanlara kadar genellikle karalarda ve denizlerde bulunan yaşamı sürdürme sistemleri ile ilgilenmiş-tir. Günümüzde ise tartışmalar, bu konularla birlikte biyoteknolojik metotlarda ortaya çıkan gelişmelere ve işin ekonomik boyutuna daha çok odaklanmaktadır. Biyolojik/genetik kaynaklara erişim ve bu kay-nakları kontrol altında tutmanın günümüzde giderek artan bir öneme sahip olması nedeniyle, bütün göstergeler önümüzdeki yılların gündeminin yeni bitoyeknolojik metotlar ve bunlara dayalı üretilen yeni ürünlerin oluşturacağını göstermektedir.

Türkiye bitki genetik kaynakları yönünden çok özel bir konumda bulunmaktadır ve dünyanın en zengin ülkelerinden biridir.

Ülkemiz gerek biyolojik çeşitlilik ve gerekse genetik kaynaklar yönünden önemli bir konumdadır. Bu benzersiz durumundan Türkiye’nin yararlanması ve ekonomik fayda temin etmesi gerekmektedir. An-cak bu zenginlik değişik faktörler (endüstrileşme, yapılaşma, yangın, aşırı, otlatma, üretmeden topla-malar vb.) nedeniyle tehdit altındadır. Bitkisel araştırmalar ve bitki ıslah programları için kaynak niteli-ğinde olan bu çeşitliliğin korunması, muhafazası ve kullanılması zorunludur.

Türkiye, taraf olduğu çevreyle ilgili uluslararası sözleşmelerden doğan yükümlülüklerini yerini getirmek durumundadır. Bitki genetik kaynakları ile ilgili en önemli uluslararası iki sözleşme “Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi” ve “Gıda ve Tarım için Bitki Genetik Kaynakları Uluslararası Antlaşması”dır. Bu iki söz-leşmenin de amacı bitki genetik kaynaklarının korunması, sürdürülebilir kullanımı ve bu kaynakların kullanımından doğan faydanın adil ve eşit bir şekilde paylaşımıdır.

Sahip olduğumuz zengin bitki genetik kaynaklarını korumamız önemli olmakla birlikte, günümüzde bu kaynakların sürdürülebilir kullanımı, uygulama ve ekonomiye aktarılması gerekmektedir.

Zamanlama

Zengin biyolojik çeşitliliğimiz ve mevcut problemler, modern biyoteknolojideki gelişmeler, fikri mülkiyet haklarının canlı kaynaklara uygulanabilmesi çalışmaları ve geleneksel bilginin uluslararası ortamda giderek önem kazanması, hedeflere ulaşmak için araştırma konularını belirlemenin temelini oluştur-maktadır.

Bitki genetik kaynakları toplama ile ilgili alan sürveyleri sırasında, bölgesel tehdit faktörleri de belirlene-rek bunların giderilmesi için kamuoyu bilinçlendirilecek ve konuya duyarlılık sağlanmaya çalışılacaktır. Bu faaliyetler sırasında ortak çalışmaya önem verilecektir. Üniversite, özel sektör, sivil toplum örgütleri ile diğer kamu ve kuruluşlar ile işbirliği yapılacaktır.

Bunun yanı sıra “Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi” ve “Gıda ve Tarım İçin Bitki Genetik Kaynakları Ulus-lararası Antlaşması” çerçevelerinde uluslararası sözleşmelerden doğan yükümlülüklerimiz yerine geti-rilmeye çalışılacaktır. Bu genel açıklamalardan sonra çalışmalarımızın zamanlaması;

Kısa Dönem

Ex situ muhafaza çalışmaları devam edecek ve koleksiyonların idamesi sağlanacaktır. Baz koleksi-yonların emniyet duplikasyonları çalışmaları genişletilecek ve arazi gen bankalarındaki (koleksiyon bahçelerindeki) koleksiyonların envanterleri çıkarılacaktır. Doğal kaynaklarla ilgili veri tabanı oluşturma çalışmaları devam edecektir.

Risk analizlerine dayalı öncelikli muhafaza çalışma konuları belirlenecek ve bu öncelikli konularda ex


91

situ ve in situ muhafaza çalışmalarının birbirini tamamlayıcı mahiyette olmasına dikkat edilecektir. Yöre ve türe göre öncelikler vererek sürvey ve toplama çalışmaları devam edecek, gen bankalarında ve koleksiyon bahçelerinde muhafazaya alınmış materyalde, hastalık ve zararlılara toleranslık da dahil ol-mak üzere kötü çevre şartlarına uyumluluk özellikleri gözönünde tutularak, karakterizasyon (morfolojik ve moleküler) ve değerlendirme çalışmalarına devam edilecek ve ıslah programlarında kullanılmaları sağlanacaktır. Yerel çeşitlerin çiftçi şartlarında (in situ) muhafazası çalışmaları devam ettirilecektir.

Genetik kaynaklara ve genetik kaynakların kullanım ve korunması ile ilgili geleneksel bilgiye erişim ve bunların kullanımında doğan paylaşımı ile ilgili yasal mekanizmanın geliştirilmesi çalışmaları başlatıla-caktır. Bu çalışma içinde geleneksel bilgi derleme çalışmaları için ilgili kuruluşlarla işbirliği yapılacaktır.

Genetik kaynaklar ve geleneksel bilginin fikri mülkiyet kapsamına alınma çalışmaları, başta Türkiye Patent Enstitüsü olmak üzere ilgili diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliği içerisinde başlatılacaktır.

Biyolojik çeşitlilik ve genetik kaynaklar ile ilgili çalışmalar çok yönlü olup, birden fazla kurum ve kurulu-şun işbirliğini gerektirmektedir. Bu nedenle de ulusal politikaların birlikte oluşturulması gerekmektedir.

Türkiye Tohum Gen Bankası’na uzman kalifiye personel istihdamı sağlanacak ve genetik kaynaklar çalışmalarına devam edilecektir.

Orta Dönem

Belirlenen yöre ve tür önceliklerine göre sürvey, envanter, toplama, ex situ muhafaza çalışmaları, baz koleksiyonların emniyet duplikasyonları çalışmaları, veri tabanı oluşturma çalışmaları devam edecek-tir. Gen bankalarında muhafazaya alınmış materyalde moleküler karakterizasyon çalışmaları ağırlıklı olarak ele alınacaktır. Yerel çeşitlerin çiftçi şartlarında (in situ) muhafazası çalışmaları genişletilecektir.

Kuruluşların generatif çalışma materyalini muhafaza edebileceği bölgesel altyapı imkânları geliştirile-cektir. Muhafaza ile ilgili yeni teknolojiler ve teknikler takip edilerek uygulamaya aktarılacaktır.

Fikri mülkiyet hakları, erişim ve yararların paylaşımı, geleneksel bilgi ve Biyolojik Çeşitlilik Merkezinin kurulması ile ilgili yasal ve idari düzenlemeler tamamlanacaktır.

Gen Bankalarımızda muhafazaya alınan genetik kaynaklarımızın kullanımı ve ekonomiye aktarımı ko-nusunda çalışmalar başlatılacaktır.

Uzun Dönem

Toplama, muhafaza, karakterizasyon, veri tabanı çalışmaları devam edecek. Orta dönemden kalan, özellikle yasal ve idari konularla ilgili çalışmalar tamamlanmaya çalışılacaktır. Dünyadaki ve teknoloji-deki gelişmeler değerlendirilerek yeni çalışma programı hazırlanacaktır.

Sıralama

• Çalışmaların sıralaması, zamanlama başlığı altında verilmiş olduğundan, bu başlık altında kısa bir özet yapılmıştır.

• Öncelikle gen bankalarında muhafazaya alınmış genetik materyalin muhafazasına devam edilecek ve yeni öncelikli yöreler ve türlerde toplama çalışmaları sürdürülecektir.

• Halen muhafazaya alınmış materyalde ve toplanacak materyallerde moleküler ve morfolojik karak-


92

terizasyon çalışmaları devam edecektir. Alt yapı ve kalifiye eleman yönünden güçlendirme çalışma-ları devam edecektir.

• Genetik kaynaklara erişim ve yararların paylaşımı, genetik kaynakların fikri mülkiyet hakları kapsa-mına alınması ile ilgili yasal ve idari çalışmalar tamamlanacak, bu çalışmaları tek elden yürütebile-cek bir merkezin oluşturulması çalışmaları sürdürülecektir.

Kapasite

Genetik kaynakların korunması ve sürdürülebilir kullanımı ile ilgili araştırma faaliyetleri ile ilgili yasa ve yönetmelikleri uygulamakla görevli kamu kuruluşlarının başında, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarım-sal Araştırmalar Genel Müdürlüğü ve bağlı araştırma kuruluşları gelmektedir. Bitki Genetik Kaynakları ile ilgili çalışma yapan araştırma kuruluşlarımızın sayısı ve bölgesel dağılımı yeterli olmakla birlikte, konudaki zenginliğimiz, biyoteknolojideki gelişmeler, erişim ve yararların paylaşımı, geleneksel bilgi ve fikri mülkiyet kavramının giderek önem kazanması nedeniyle, gelecek yıllar çalışmaları için kuruluşla-rımızın alt yapı ve kalifiye eleman yönünden desteklenmesi gerekmektedir.

Bakanlığımızın diğer Genel Müdürlükleri, Çevre ve Orman Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, üni-versiteler, özel sektör, TÜBİTAK araştırmalara dolaylı veya doğrudan destek veren kuruluşlardır. Ayrıca kamu yararına çalışan dernekler ile gönüllü kuruluşlar da bu konudaki araştırmaları yürüten ve destek veren kuruluşlardır.

Türkiye aynı zamanda dünyada biyolojik çeşitliliğin korunmasına katkıda bulunan birçok uluslararası kuruluşun da üyesidir. Bu kuruluşlardan da doğrudan veya dolaylı katkı alınmaktadır.

İzmir ve Ankara’da olmak üzere ülkemizde iki adet Ulusal Gen Bankası vardır. Ankara’da bu yıl kurulu-şu tamamlanan Türkiye Tohum Gen Bankası 250.000 kapasiteli olup dünyanın 3. büyük gen bankası-dır. Gen Bankalarında toplam 2.500 türde 62.210 adet tohum örneği muhafazaya alınmıştır.

Araştırma kuruluşlarımızın bünyesinde; farklı illere dağılmış 16 Gen Bahçesi bulunmaktadır. Bu iller-de 51 türde, 6.210 adet meyve örneği korunmaktadır. Üç araştırma kuruluşunda (Tekirdağ, Manisa, Yalova) 2.132 adet asma örneği muhafaza edilmektedir. F1 Türkiye Sebze Tohumculuğunu Geliştirme Projesi kapsamında 8 sebze türüne ait 11.500 örnek 5 araştırma araştırma enstitüsünde muhafaza al-tındadır. TÜBİTAK desteği ile yürütülen proje kapsamında, doğadan toplanan (1200 lokasyon) 263 bitki türünden oluşan genetik kaynağımız koruma altına alınmıştır. Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsünde “Türkiye Geofitleri Bahçesi” kurulma çalışmaları devam etmektedir.

Program 2


Program ve Önceliği : Hayvan Genetik Kaynakları, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Gelecekte ıslah çalışmalarına temel oluşturacak evcil hayvan genetik kaynakların-daki (EHGK) varyasyonun saptanması, korunması ve sürdürülebilir kullanımı. Konu ile ilgili yasal dü-zenlemelerin yapılması, kamuoyunun bilgilendirilmesi ve alt yapı-insan kaynaklarının güçlendirilmesi.

Araştırma Hedefi: EHGK’ ya ait ırk ve populasyonlarının saptanması, koruma altına alınması, tanım-layıcı ırk özelliklerinin belirlenmesi.


93


Önemi

Evcil hayvan genetik kaynakları biyolojik çeşitliliğin bir unsuru olup, insanların gıda ve tarım alanında ihtiyaç duyduğu talebi karşılamaktadır. Anadolu birçok çiftlik hayvanının ilk evcilleştirildiği bölgeleri içine almakta veya o bölgelere çok yakın bir konumda bulunmaktadır. Sığır, koyun ve keçide yapılan moleküler çalışmalar bu türlerin Anadolu üzerinden Avrupa’ya yayıldığını çok açık bir şekilde gös-termektedir. Evcilleşme merkezinden yayılma esnasında yayılan gruplarda kaybolmuş, kullanılmakta olan veya kullanılmayı bekleyen birçok önemli genetik bilgi bizim yerli ırklarımızda mevcuttur.

Hayvancılığımızın sigortası konumundaki yerli hayvan ırk ve populasyonlarının tesbit edilmesi ve ön-celikle yok olma tehlikesi altında olanların belirlenerek gerekli tedbirlerin alınması önem taşımaktadır. Bu genetik kaynakların zaman kaybedilmeden mevcut yöntemlerle (in-situ, ex-situ) koruma altına alın-ması, kamuoyunun bilgilendirilmesi, alt yapı ve insan kaynaklarının geliştirilmesi gerekmektedir.

Gelecekte ıslah çalışmalarına temel oluşturacak genetik varyasyonun elde tutulması (heterosiz üstün-lüklerinden yararlanılması, seleksiyon platosunun üstüne çıkılması), bölgesel ya da özel hatlar ile yerli hayvan ırklarının sahip oldukları gen ya da gen kombinasyonlarının saklanması, ekonomik ve kültürel sebeplerle geleceğe yönelik sigorta tedbiri ve araştırma materyali olarak yararlanılması amacıyla hay-van genetik kaynaklarının korunması sürdürülebilir hale getirililmelidir.

Zamanlama

Kaybolma tehdidi altında bulunan ırk ve populasyonların tespit edilmesi, geçmiş dönemde tespit edi-len ve koruma altına alınan ırklarla yapılan çalışmaların devamı ve eksikliklerinin tamamlanması kısa vadede önemli ilerlemelerin kaydedilmesine yardımcı olacaktır. Orta vadede, ilgili yasal düzenleme çalışmaları, kamuoyunun konunun önemi noktasında bilinçlendirilmesi ve alt yapı-insan kaynaklarının güçlendirilmesi yer almaktadır. Yerli ırk ve populasyonların karakterizasyonu, koruma yöntemlerinin optimizasyonu ile ırk sayı ve dağılımlarını ortaya koyan kapsamlı bir envanter çalışması ise uzun vade hedefleri arasında yer almaktadır.

Sıralama

Yerli ırk ve populasyonların sürdürülebilir olarak korunma altına alınması. Yerli ırk ve populasyonların karakterizasyonu. Yerli ırk ve populasyonlarının ülke çapında sayı ve dağılımlarının saptanması. Konu ile ilgili yasal düzenlemelerin yapılması, kamuoyunun bilgilendirilmesi ve alt yapı-insan kaynaklarının güçlendirilmesi.

Kapasite

Hayvan genetik kaynaklarının yönetimi ve korunması dünyada ve ülkemizde son yıllarda önem kaza-nan bir konudur. Bu konuda yetişmiş eleman ve bilgi düzeyi yeterli olmadığından insan kaynaklarının geliştirilmesi öncelik taşımaktadır. Uluslararası kuruluşlarla işbirliğinin geliştirilmesi, dondurarak koru-ma yönteminin etkin bir şekilde uygulanabilmesi ve koruma altına alınan ırklarda genetik varyasyonu kaybetmeden sürdürülebilir bir sistemin oluşturulabilmesi için kuruluşların alt yapılarının geliştirilmesi, çalışan kuruluşların kapasitelerinin artırılması gerekmektedir.


94

Program 3


Program ve Önceliği : Su Ürünleri Genetik Kaynakları, Orta

Geliştirme Hedefi: Balık genetik kaynaklarımızı koruma altına alacak gen bankaların (In situ, Ex-situ in vivo ve invitro) oluşturulmasını, türlerimizin genetik olarak karakterize edilmesini, biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımını, ıslah çalışmalarına temel oluşturacak genetik varyasyonun elde tutulmasını, yok olma tehdidi altındaki tür ve populasyonların saptanması ve bu bağlamda genetik kaynakların işletilmesi ve korunması için planlama yapılmasını, balık genetiği ve biyoteknolojisi alanın-da kritik araştırmacı kitlesinin oluşturulmasını sağlamak.

Araştırma Hedefi: Populasyonlar arasındaki genetik farklılığın, gelişen moleküler genetik yöntemleri-nin kullanımıyla belirlenmesi, kuluçkahane ve büyütme ünitelerindeki anaç stoklarında ve doğal balık stoklarındaki genetik varyasyonun belirlenmesi, balık genetiği çalışmaları ile türlere özgü gen dizile-rinin belirlenmesi, yok olma tehdidi altındaki türlerin sürdürülebilir kullanımını sağlamak için genlerin dağılım frekanslarını belirlemek ve genetik varyasyonu tespit etmek.


Önemi

Ülkemiz büyük su potansiyelinin yanında, jeomorfolojik, topografik ve iklimsel çeşitlilikleri nedeniyle olağanüstü bir biyolojik zenginliğe de sahiptir. Ancak, nüfus artışı, su kirliliği, aşırı avcılık, çeşitli su kay-naklarından denetimsiz su, kum ve çakıl çekilmesi, su yollarının önünün baraj-bentlerle kesilmesi so-nucu doğal göç yollarının engellenmesi, yabancı türlerin ve hastalık etmenlerinin ortama sokulması vb. gibi sucul ekosistemlerin zarar görmesine ve su ürünleri genetik kaynaklarımızın azalmasına neden olan bir çok potansiyel tehdit bulunmaktadır. Oysa biliyoruz ki doğadaki her canlının “mutlak olarak” bir işlevi olup, ortamda bulunma “gerekçesi” vardır. Bununla birlikte, doğal balık stoklarımız nitelik ve nice-lik bakımından henüz tam anlamıyla ortaya konulamamıştır. Özellikle modern biyoteknolojide yaşanan gelişmeler de dikkate alındığında, organizmalar sadece gen düzeyinde dahi büyük önem kazanmak-tadır. Özellikle bitkilere tüm canlılardan gen transferini mümkün kılacak duruma gelen modern biyotek-noloji ve genetik mühendisliğinin kullandığı ve canlı ile ilgili her özelliğin ekonomik değere dönüştürül-düğü günümüzde, önemli bir protein kaynağı olan su ürünleri biyolojik zenginliğiyle övünmekten öteye, karasal ortamdaki bitki ve hayvanlar için olduğu kadar, sucul ortamdaki her türlü bitkisel ve hayvansal materyalin tanımlanıp, morfolojik olarak karakterize edilmesi, bunların saklanması ve ekonomik öneme sahip özelliklere ait genlerin çıkartılıp ya doğrudan kendi ürünlerimizin iyileştirilmesinde kullanmak ya da patent hakkı karşılığı satarak ülkemiz için önemli bir kazanım haline getirilmelidir.

Zamanlama

Kısa Dönem

- “Türkiye Su Ürünleri Genetik Kaynakları Aksiyon Planı” hazırlanması,

- Türkiye’de nesli tehlike altında olan fauna için “Uluslararası Doğa ve Doğal Kaynaklar -Koruma Birliği (IUCN)” formatına göre tehdit kategorilerini gösteren liste (red data) oluşturulması,

- Su Ürünleri genetik kaynaklarının tespiti ile ex situ veya in situ muhafazasına yönelik olarak, ülkesel boyutlu bir proje başlatılması, moleküler ve morfolojik karakterizasyon, soy ağacının belirlenmesine yönelik araştırmalar,

- Ekosistemin belirlenmesi ve sistem içerisindeki biyolojik çeşitliliğin, özellikle nesli tükenme tehlike-siyle karşı karşıya olan balık türlerinin (örneğin, mersin balıkları vb.) korunmasına ve iyileştirilmesi-


95

ne yönelik araştırmalar,

- Balıklandırma ve etkin denetim mekanizmasına yönelik araştırmaların başlatılması,

- Göl, gölet, lagün ve dalyanlardaki doğal eko sistemin devamlılığını esas alan modellerin belirlen-mesi,

- Genetik kaynakların korunması amacıyla, yurt içi ve yurt dışından (IPGRI, UNESCO, FAO, GEF gibi) birçok kurum ve kuruluşlarla işbirliği olanakları geliştirilmesi, ortak projeler yürütülmesi.

Orta Dönem

- Moleküler ve morfolojik karakterizasyon çalışmalarının hızlandırılması ve bunların ıslah programla-rında kullanılması,

- Genetik kaynakları koruma konusunda çalışan kuruluş, uzman ve araştırıcı sayısının hızla artırıl-ması, alt disiplin uzmanlıklarının geliştirilmesi,

- İstilacı türlerlerin belirlenmesi ve ekosistem üzerindeki etkilerinin araştırılması,

Uzun Dönem

- Karakterizasyon, muhafaza ve GDO’ların tespitine yönelik yeni tekniklerin geliştirilmesi,

- Farklı amaçlar doğrultusunda, modern biyoteknolojik yöntemler kullanılarak genetik yapının değiş-tirilmesi, ekonomik öneme sahip özelliklere ait genlerin patentlenmesi,

- Su kaynaklarının korunabilmesi için uzaktan algılama yönteminin kullanılmasının özendirilmesi ve Bakanlık bünyesinde var olan alt yapı bu amaç doğrultusunda geliştirilmesi,

- Ekolojik tarım, sürdürülebilir tarım ve korumalı tarım tekniklerinin yaygınlaştırılması ve bu şekilde biyoçeşitliliğin muhafazası ve azalmasının önlenmesi.

Sıralama

• “Türkiye Su Ürünleri Genetik Kaynakları Aksiyon Planı” hazırlanması,

• Su ürünleri genetik kaynaklarının moleküler ve morfolojik karakterizasyonu, soy ağacının belirlen-mesi, Ex situ veya İn situ muhafazasına yönelik olarak, ulusal proje başlatılması,

• Genetik kaynakları koruma konusunda çalışan kuruluş, uzman ve araştırıcı sayısının hızla artırıl-ması, alt disiplin uzmanlıklarının geliştirilmesi,

• İstilacı türlerlerin belirlenmesi ve ekosistem üzerindeki etkilerinin araştırılması,

• Karakterizasyon, muhafaza ve GDO’ların tespitine yönelik yeni tekniklerin geliştirilmesi,

• Farklı amaçlar doğrultusunda, modern biyoteknolojik yöntemler kullanılarak genetik yapının değiş-tirilmesi, ekonomik öneme sahip özelliklere ait genlerin çıkartılıp ya doğrudan kendi ürünlerimizin iyileştirilmesinde kullanılması ya da patentlenmesi,

• Ekolojik tarım, sürdürülebilir tarım ve korumalı tarım tekniklerinin yaygınlaştırılması ve bu şekilde biyoçeşitliliğin muhafazası ve azalmasının önlenmesi.


96

Kapasite

Balıkçılık sektöründe bilinçlenmeyi sağlayacak çalışmalar yanında araştırmacı personel eğitimleri de önemlidir. Özel sektör ile balıkçılıkla ilgili kurum ve kuruluşların işbirliğinin artırılması daha verimli çalış-ma olanağı sağlayacaktır. İlgili kurum ve kuruluşlarla metot birliği sağlanmalıdır. Alt yapı eksikliklerinin giderilmesi, özellikle araştırma teknesi ihtiyaçlarının tamamlanması gerekmektedir. Yurt içi ve yurt dışı yeterli mali kaynak temin edilmelidir.

Program 4

AFA ve Önceliği : Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar

Program ve Önceliği : Biyogüvenlik ve Biyoteknoloji, Orta

Geliştirme Hedefi: Ülkemizin modern biyoteknolojinin getirdiği imkanların kullanımından doğabilecek zararların en aza indirilmesi, insan, hayvan ve çevre sağlığı yanında sahip olduğumuz biyolojik çeşit-liliğin de sürdürülebilir kullanımının sağlanması ve uluslararası anlaşmalardan doğacak yükümlülükle-rimizin yerine getirilmesi.

Araştırma Hedefi: Biyoteknoloji/Gen Mühendisliği çalışmalarında düzenleyici kuralların belirlenmesi, biyoteknolojik metot geliştirme, standardizasyonun sağlanması.


Önemi

Ülkemizde şu ana kadar yapılmış çalışmalar ışığında gelecekte yapılması planlanan proje, program, biyogüvenlik, biyoteknoloji ve AR-GE çalışmalarının yönlendirilmesi ve koordinasyonu önem kazan-maktadır. Bu nedenle, bütün Dünyada ve müzakerelerin fiilen başlamasıyla birlikte Avrupa Birliği’nde onay görmüş uluslararası sözleşme ve protokollere Türkiye de taraf olmuştur. Bunlar; Tarım ve Köyiş-leri Bakanlığının çalışmaları ile yakından örtüştüğü için birebir takip ettiği Biyolojik Çeşitlilik Sözleş-mesi, Cartagena Biyogüvenlik Protokolü ve Gıda ve Tarım için Bitki Genetik Kaynakları Uluslararası Antlaşmasıdır. Bu sözleşme ve protokollere taraf olmaktan kaynaklanan yükümlülükler ve içerikleri ile olan strateji birliğimiz sebebiyle yapılan çalışmalar biçimlenmektedir. Taraf olduğumuz Cartagena Biyogüvenlik Protokolü’nün “Odak Noktası” görevi Genel Müdürlüğümüz tarafından yürütülmektedir. Protokol GDO’ların biyolojik çeşitlilik üzerinde sebep olabileceği risklerin önlenmesini amaçlamaktadır.

Bu çalışmaların ülkemiz çıkarları dikkate alınarak planlanması büyük önem taşımakta özellikle Biyogü-venlik ve Biyoteknoloji konusundaki gelişmelerin yakından takip edilmesi ve konu ile ilgili araştırma ve geliştirme çalışmalarının yapılması gerekmektedir.

Zamanlama

Kısa Dönem

Biyogüvenlik ve Biyoteknoloji mevzuat çalışmalarına devam edilecektir. Uluslararası anlaşmalardan doğacak yükümlülüklerimiz yerine getirilecektir.


97

Orta Dönem

Biyoteknolojik metotlar geliştirilecektir.

Uzun Dönem

Biyoteknolojik metotların geliştirilmesine, mevzuat çalışmalarına ve uluslararası anlaşmalardan doğa-cak yükümlülüklerimizin yerine getirilmesine devam edilecektir.

Sıralama

• Biyoteknolojik metotlar geliştirilecektir.

• GDO analiz çalışmaları ve analiz metotlarının geliştirilecektir.

• Uluslararası anlaşmalardan doğacak yükümlülüklerimiz yerine getirilecektir.

• Biyogüvenlik ve Biyoteknoloji mevzuat çalışmalarına devam edilecektir.

Kapasite

Ülkemizde pek çok üniversitede, araştırma kuruluşunda ve Genel Müdürlüğümüze bağlı araştırma kuruluşlarında Modern Biyoteknoloji ve Rekombinant DNA teknolojisi araştırmaları, GDO analiz çalış-maları ve analiz metodlarının geliştirilmesi, moleküler markırların karakterizasyon, değerlendirme ve germplazm geliştirmede kullanımı, gen transferi çalışmaları, muhafazada nükleer transfer yönteminin kullanımı gibi pek çok araştırma ve proje çalışmaları yapılmaktadır.

Program 5


Program ve Önceliği : Genetik Kaynaklar Veri Tabanı Oluşturulması, Orta

Geliştirme Hedefi: Genetik kaynaklarla ilgili veri tabanları oluşturulması ve yönetimi

Araştırma Hedefi: Saha verileri ile CBS ve UA metotlarını kullanarak ihtiyaç duyulan bilgilerin üretil-mesi, işlenmesi ve dökümlerinin yapılması; verilerin analiz edilerek yorumlanması, haritalanması.


Önemi

Ülkemizin sahip olduğu bitkisel çeşitliliğinin korunması, sürdürülebilir kullanımının sağlanması; verilere hızlıca erişilmesine, bu alandaki farklı özellik gösteren bilgilerin uygun ortamlarda organize edilmiş şekilde saklanmasına, verilerin güncelleştirilmesine doğrudan bağlıdır. Bu amaçla doğal kaynaklarda kapsamlı bir veri tabanının oluşturulmasına ihtiyaç vardır. Oluşturulan veri tabanı doğal kaynaklar-da potansiyelin ortaya çıkarılmasında, etkin ve verimli kullanılmasında, bilimsel verilere dayalı uygun planlama ve gelişim projelerinin ortaya konulmasında kullanılacaktır. Böylece doğal kaynaklar veri tabanındaki bilgiyi kullanacak kurum, kuruluş ve kişiler arasındaki işbirliği ve bilgi paylaşımı kuvvetlen-dirilirken; doğal kaynaklarla ilgili bilginin toplaması, saklanması, sunulması ve kullanılması konularında


98

daha düşük maliyetle daha fazla yarar sağlanarak hem personel, para ve zaman tasarrufu elde edile-cek hem de bilgilerdeki eksiklik, karışıklık, tutarsızlık riskleri en aza indirgenecektir.

Zamanlama

Kısa Dönem

Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar programlaına (bitki, hayvan, mikroorganizma, su ürünleri) ait verilerin dokümantasyonu ve bu bilgilerinin, bütünleşik bir yapıda hızlı ve kolay şekilde sunulmasını sağlayacak, geniş içerikli web sitesi oluşturulacaktır.

Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar programlaına ait veri tabanı yönetiminde Coğrafi Bilgi Sistem-leri (CBS) ve Uzaktan Algılama (UA) metotlarının kullanma imkanlarının genişletilmesine çalılışılacak-tır.

Orta Dönem

Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar programlaına ait verilerin (Ekocoğrafik ve sosyoekonomik/ etnobotanik / karakterizasyon ve değerlendirme) çok amaçlı kullanıma olanak sağlayacak şekilde, veri tabanının ve veri bağlantı katmanlarının oluşturulması, veri tabanı sisteminin izlenmesi sağlanacaktır.

Uzun Dönem

Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar programlaına ait web ortamında saklanan bilgilere, hızlı ve kolay ulaşımı sağlayacak tarama kataloglarının oluşturulması

Sıralama

Mevcut verilerin veri tabanına kaydedilmesi çalışmaları sürdürülürken, öncelikle bilgilerle ilgili sürvey-ler yapılarak farklı kurumların ellerindeki verilerin envanteri çıkarılacak, bu kuruluşlarla işbirliği içerisin-de verilerin değişimi veya ilgililere erişimin açık olduğu bir sistem geliştirilmeye çalışılacaktır.

Kapasite

Bitkilerde Biyolojik/Genetik Çeşitlilik ve Muhafazası programının ulusal koordinasyon merkezi olan İz-mir Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Bitki Genetik Kaynakları Bölümünce yürütülen, “Bitki Genetik Kaynaklarının Dokümantasyonu Projesi” kapsamında; Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar prog-ramlarını kapsayan veriler, çok amaçlı kullanıma olanak sağlayacak şekilde, web tabanlı olarak tasar-lanan Merkezi Veri Tabanında saklanmaktadır. İzmir Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Bitki Genetik Kaynakları Bölümü CBS laboratuarına da sahip olup, veri tabanındaki ekocoğrafik ve sosyoekonomik, etnobotanik, karakterizasyon ve değerlendirme verilerinin katmanlı veri tabanlarını oluşturarak CBS bağlantılı olarak hazırlamaktadır. Bu çalışmalarda Ankara Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü, CBS ve UA Bölümü ile de, coğrafi konumu belirlenmiş verilerin toplanması, yönetimi, işlenmesi ve analizi konularında işbirliği yapmaktadır.


99

Program 6


Program ve Önceliği : Mikrobiyal Genetik Kaynaklar ve Mikro Flora-Mikro Fauna, Düşük

Geliştirme Hedefi: Tarım, gıda ve endüstri ile ilişkili mikro fauna ve mikro floranın toplanması, korun-ması, sürdürülebilir kullanımı, ekonomiye aktarılması ile ilgili alt yapının oluşturulması, mevcutların güçlendirilmesi, bunların kullanımları ile ilgili çalışmaların desteklenmesi ve uluslararası işbirliğinin ge-liştirilmesi. “Ulusal Mikrobiyal Kültür Koleksiyon Merkezi” kurulması ve geliştirilmesi.

Araştırma Hedefi: Tarımsal ve doğal alanlarda faunistik araştırmalar yapılması ve bu alanların birbiriy-le etkileşiminin ortaya koyulması; tarımsal ekosistemlerin biyotik envanterine ilişkin verilerin toplaması ve veri tabanı oluşturulması, “Ulusal Mikrobiyal Kültür Koleksiyon Merkezi” kurulması ile ilgili literatür araştırmaları ve fizibilite çalışmalarının yapılması. Insecta faunası başta olmak üzere yabancı ot ve patojen mikroorganizma örneklerinin toplanması, teşhis edilmesi ve muhafazasının sağlanması.


Önemi

Dünya Kültür Koleksiyonlar Federasyonuna katılmış ülkelerdeki koleksiyon merkezleri, kamusal, özel, endüstriyel veya ulusal koleksiyon merkezleri olarak faaliyet göstermektedir. Söz konusu merkezler bakteri, fungus, bitki ve hayvan hücresi, virüs ya da bunların kısımlarını (genomlarını, plasmidlerini vb.) da saklamak üzere faaliyet gösterirler. Ülkemizde birkaç üniversite, Hıfzısıhha gibi bazı kuruluşlar ile bazı araştırma enstitülerinin bünyesinde mikroorganizma kültür depolamaları yapılıyorsa da ülkemizin bu alanda ciddi etkinlik gösterecek ulusal bir Mikrobiyal Kültür Koleksiyonları Merkezine gereksinimi vardır. Ekonomik açıdan önemli mikroorganizmaların tarımsal ve endüstriyel kullanım alanları mevcut-tur.

Mikrobiyal Genetik Kaynaklar araştırma –geliştirme çalışmaları tarımsal üretim yanı sıra gıda ve çevre sektöründe de oldukça büyük önem taşımaktadır. Bu konu ile ilgili bugüne kadar yapılan çalışmalar sınırlı sayıdadır. Uygulanan tarımsal faaliyetlerin çevre biyoçeşitliliğine olan etkisinin ölçülebilmesi için faunistik ve floristik çalışmalarla ortaya konan envantere ihtiyaç vardır. Bitki, hayvan ve su kaynaklarını tahrip etmeden en verimli şekilde kullanmak, doğal dengeyi bozmayacak tarımsal üretim metotlarını planlamak ve uygulamak için bu verilere ihtiyaç duyulmaktadır. Amacımız fauna, flora, mikro flora, mikro fauna ve ekosistem çeşitliliği konularındaki varlığımızı ortaya çıkarmak ve tarımsal üretimin hiz-metine sunmaktır.

Tarımsal ürünlerdeki hastalık etmenleri, zararlılar, yabancı otlar, polinatörler, predatörler, parazitoitler, entomopatojenler ve antgonist mikroorganizmaların teşhisi, sistematiği ve envanterlerinin çıkartılma-sı, organik tarım ve tarımsal savaşımda yararlanılabilecek faydalı organizmaların ortaya konulması, çevrede kirliliğe neden olan maddelerin parçalanmasında (degredasyon) yararlanılacak mikroorganiz-maların tespiti, tarımsal faaliyetlerin ekosistem ve biyoçeşitlilik üzerine olumlu veya olumsuz etkilerinin belirlenmesi gerekmektedir.

Zamanlama

Kısa Dönem

Ulusal Mikrobiyal Kültür Koleksiyon Merkezi kurulması ile ilgili literatür ve fizibilite çalışmalarına başla-nacaktır. Alt yapı çalışmaları bu dönem içerisinde geliştirilebilirse mikroorganizmaların (fungus, bakteri, virüs) üretim ve saklama koşullarının belirlenmesi ve optimizasyonu çalışmaları başlatılacaktır. Konu ile ilgili uzman kalifiye eleman istihdamının sağlanmasına çalışılacaktır.


100

Mikro flora ve mikro fauna ile ilgili toplama, envanterlerin çıkarılması, muhafazası ve veri tabanının oluşturulması çalışmaları başlatılacaktır. Kirlilik etmenlerinin biyolojik yolla parçalanmasında yararla-nılabilecek organizmalar ile bitki patojenlerine ait örneklerin toplanması, envanterlerinin çıkarılması, muhafazası ve veri tabanı oluşturulması çalışmaları da bu dönemde başlatılacaktır.

Orta Dönem

Ulusal Mikrobiyal Kültür Koleksiyon Merkezi kurulması ile ilgili alt yapının tamamlanmasına çalışıla-caktır. Mikroorganizmaların (Fungus, bakteri, virüs) üretim ve saklama koşullarının belirlenmesi ve optimizasyonu ile ilgili çalışmalara devam edilecektir. Mikroorganizmaların tarım, gıda ve endüstriyel ölçekte kullanımı ile ilgili araştırmalar yapılacaktır. Endüstriye ve ekonomiye aktarma çalışmalarına başlanacaktır. Bu kapsamda kirlilik etmenlerinin biyolojik yolla parçalanmasında yararlanılabilecek mikroorganizmaların envanterlerinin çıkarılması ve muhafazası (Biyoremediasyon=Biyolojik iyileştir-me) çalışmalarına başlanacaktır.

Derlenen bilgiler ışığı altında mikrobiyal genetik kaynaklar ve tarımsal mikro fauna- mikro flora ile ilgili toplama ve muhafaza çalışmalarına devam edilecek, özellikle muhafaza için kuruluşların laboratuvar başta olmak üzere alt yapı ihtiyaçları karşılanacaktır. Kısa dönemde belirtilen mikro flora ve mikro fa-unanın durum tespitin yapılması, envanterinin çıkarılması ve veri tabanı oluşturulması çalışmalarına devam edilecektir.

Uzun Dönem

Türkiye Mikrobiyal Kültür Koleksiyon Merkezi kurulacaktır. Mikroorganizmaların (bakteri, fungus, virüs) tarım, gıda ve endüstriyel ölçekte kullanımı ile ilgili araştırmalar ile endüstriye, uygulamaya ve ekono-miye aktarma çalışmalarına devam edilecektir.

Taksonomik değerlendirmesi yapılan mikroorganizma kültürleri liyofilizasyon (dondurup kurutma) me-todu ile liyofilize edilip Türkiye Mikrobiyal Kültür Koleksiyon Merkezi’nde tarım, gıda, endüstri sektörü ve üniversitelerde araştırma materyali olarak da kullanılmak üzere muhafaza edilecektir.

Mikrobiyal genetik kaynaklar ve mikro mlora-mikro fauna ile ilgili toplama, muhafaza ve veri tabanı oluşturma çalışmalarına devam edilecektir.

Sıralama

• Türkiye Mikrobiyal Kültür Koleksiyon Merkezi’nin kurulması ile ilgili alt yapı çalışmalarının başlatıl-ması,

• Konu ile ilgili uzman, kalifiye personel istihdamının sağlanması,

• Mikrobiyal genetik kaynaklar ve mikro flora-mikro faunanın durum tespitinin yapılması, envanterinin çıkarılması, veri tabanı oluşturulması,

• Mikroorganizmaların (Fungus, bakteri, virüs) üretim ve saklama koşullarının belirlenmesi ve optimi-zasyonu ile ilgili çalışmaların yapılması,

• Mikroorganizmaların taksonomik değerlendirilmesinin yapılması,

• Mikrobiyal genetik kaynakların Ulusal Mikrobiyal Kültür Koleksiyon Merkezi’nde tarım, gıda, en-düstri sektörü ve üniversitelerde araştırma materyali olarak da kullanılmak üzere muhafaza edilme-si,


101

• Mikrobiyal genetik kaynaklar ve mikro flora-mikro fauna ile ilgili toplama, muhafaza ve veri tabanı oluşturma çalışmalarına devam edilmesi

Kapasite

Ülkemizde birkaç üniversite, bazı kuruluş ve araştırma kuruluşları bünyesinde mikroorganizma kültür depolamaları yapılıyorsa da ülkemizin bu alanda ciddi etkinlik gösterecek ulusal bir Mikrobiyal Kültür Koleksiyonları Merkezine gereksinimi vardır. Ekonomik açıdan önemli mikroorganizmaların tarımsal ve endüstriyel kullanım alanları mevcuttur.

Bakanlığımız bünyesinde Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsünde Mikro flora-mikro fa-una çalışmaları vardır.

3.2. BÜYÜKBAŞ HAYVANCILIK

Büyükbaş Hayvancılık AFA’sı için beş araştırma programı belirlenmiştir. Belirlenen bu araştırma prog-ramlarının öncelik sıralamaları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir. Araştırma programlarından ikisi yük-sek, ikisi düşük ve biri orta öncelikli olup; bütün araştırma programları, önceliklerine göre tahsis edilen bütçe imkânları çerçevesinde desteklenecektir.

Çek

icili

k

DÜŞÜK

ORTA

YÜKSEK

Yapılabilirlik

05 10 15 20 25

25

20

15

10

5

0

45

3

21

AR-GE YATIRIMININ GERİ DÖNÜŞÜ (BÜYÜKBAŞ HAYVANCILIK AFA’sı)

1. Islah ve Yetiştirme

2. Hayvan Sağlığı ve Refahı

3. Hayvan Besleme

4. Sosyo-ekonomik Araştırmalar

5. Organik Yetiştiricilik


Program 1

AFA : Büyükbaş Hayvancılık

Program ve Önceliği : Islah ve Yetiştirme, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Büyükbaş hayvancılıkta nitelikli damızlık ihtiyacını yurtiçinden karşılamak.

Araştırma Hedefi: Bölge ve çevre şartlarına uygun genotipleri, yetiştirme ve ıslah metotlarını tespit etmek, verim ve kaliteyi artırarak, üretim maliyetini düşürmek.


102


Önemi

Türkiye’de uzun yıllardır kırmızı et açığının kapatılamamasının yanında, süt üretiminin de gelişmiş ülkelerden çok daha az olduğu görülmektedir. Nüfusun çoğunluğunu genç yaş grubunun oluşturduğu ülkemizde, kırmızı et ve süt ihtiyacının karşılanması büyük önem arz etmektedir. Et ve süt ihtiyacının kısa sürede ve ucuz olarak yurt içinden karşılanmasına yönelik çalışmalara ağırlık verilmelidir. Bu ne-denle, hayvan başına et ve süt verimlerinin artırılması, ıslah ve yetiştirme tekniklerine önem verilmesi, biyoteknolojik yöntemlerin kullanılması, çevresel faktörlerin iyileştirilmesi ve ekonomik işletme model-lerinin geliştirilmesi gerekmektedir.

Zamanlama

Süt verimi, üreme etkinliği ve karkas ağırlığının artırılmasında çevre faktörlerinin iyileştirilmesi ile ilgili çalışmalar (bakım-besleme, yem kaynaklarının tespiti ve iyileştirilmesi, sürü idaresi yöntem ve kriter-lerinin tespiti ve iyileştirilmesi) ve besiye alınacak hayvan sayısının arttırılması kısa vadede sonuç verecektir.

Orta ve uzun vadede gelişme sağlayacak olan ıslah çalışmalarında hızlı ve etkin bir ilerleme sağla-yabilmek için suni tohumlamanın etkinleştirilmesi, uygulamadaki zorlukların giderilmesi ve kullanım yöntemlerinin geliştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca biyoteknolojik yöntemlere etkinlik kazandırılması ve uygulama yöntemlerinin çeşitlendirilmesi uygun olacaktır.

Sıralama

• Et ve süt verim ve kalitesinin arttırılması,

• Hastalıklara, iklim değişimi ve çevre koşullarına dayanıklı genotiplerin belirlenmesi ile bu amaçla yapılacak seleksiyona imkan sağlamak,

• Suni tohumlama başarısı ve döl veriminin artırılması,

• Islahta biyoteknolojik metotların kullanılması,

• Damızlık değer tahmini,

• Verimi etkileyen genlerin belirlenmesi ile seleksiyona imkan sağlamak,

• Bölgelere uygun barınak ve üretim sistemlerinin geliştirilmesi,

• Sağım sistemleri ve sağım hijyeni,

• Gübre yönetimi.

Kapasite

Hayvancılıkla ilgili araştırma kuruluşlarının alt yapılarının iyileştirilmesi, yurt içi ve yurtdışı kuruluşlar ve üniversitelerle işbirliğine gidilerek eleman eğitiminin yapılması, araştırma kuruluşlarındaki mevcut bilgi birikiminin tarımsal yayım teşkilatlarına ve uygulama birimlerine aktarılması sağlanmalıdır.


103

Program 2


Araştırma Programı : Hayvan Sağlığı ve Refahı, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Hastalıklardan kaynaklanan ekonomik kayıpların önlenmesi, sağlıklı hayvansal ürünler elde edilmesi, halk sağlığı risklerinin en aza indirilmesi ve hayvan refahının sağlanması.

Araştırma Hedefi: Hastalıkların, teşhis, kontrol ve eradikasyonunda yeni ve etkin yöntemlerin gelişti-rilmesi


Önemi

Hayvansal üretimi belirleyen en önemli hususlardan biri de hayvan sağlığı ve refahıdır. Islah ve yetiş-tirme çalışmalarının başarıya ulaşabilmesi için hayvan sağlığı göz ardı edilmemelidir. Hayvan sağlığı ülke ekonomisi ve ticaretini etkileyen konular arasında yer almakta ve aynı zamanda diğer ürünle-re ilişkin ticari faaliyetlerde de belirleyici unsur olabilmektedir (örn. şap hastalığı). Son dönemlerde görülen hayvan hastalıklarının halk sağlığı, hayvan sağlığı ve çevre boyutlarının yanında ülkelerin ekonomilerini ve hatta turizmlerini bile ne derece olumsuz etkilediği kamuoyu tarafından da yakından izlenmiştir. Ekonomik öneminin yanı sıra diğer önemli bir konu da zoonoz hastalıklar ve halk sağlığına yaptığı etkileridir.

Sağlıklı büyükbaş hayvan varlığı ve buna bağlı olarak halkın sağlıklı ve yeterli hayvansal gıda tüketimi-nin sağlanması oldukça önemlidir. Bu nedenle araştırma altyapısının güçlendirilmesi, araştırmalardan elde edilen sonuçların titizlikle uygulanması ve gelişen teknolojilere bağlı ileri tekniklerin geliştirilmesini amaçlayan projelerin yapılması büyük önem arz etmektedir.

Zamanlama

Büyükbaş hayvan hastalıkları konusunda yapılacak çalışmaları kısa, orta ve uzun vadede değerlen-dirmek gerekirse;

Kısa Dönem

Şap hastalığı, brusellozis ve tüberkülozis gibi önemli hastalıkların epidemiyolojik araştırmaları tamam-lanmalı ve bu konuda araştırma ve uygulama birimleri birlikte hareket etmelidir. Ülkemizde gerek uzun zamandır sorun oluşturan ve gerekse son dönemlerde önemli sorunlara yol açan büyükbaş hayvan hastalıklarının bölgesel olarak dağılımları, bulaşma yolları, vektörleri, etkenlerin tespiti, gelişme şekil-leri gibi konular araştırılmalıdır. Hastalıkların teşhisine yönelik modern tekniklerin kullanımı yaygınlaş-tırılmalıdır.

Orta Dönem

Yapılacak olan epidemiyolojik çalışmalardan elde edilen veriler ışığında hastalıkların kontrolü ve era-dikasyonuna yönelik araştırmalara ağırlık verilmelidir. Hastalıkların ve yapılan çalışmaların ekonomik analizlerine yönelik araştırmalar yapılmalıdır. Veteriner biyolojik ürünlerin ve teşhis kitlerinin üretilmesi-ne yönelik çalışmaların yapılması da büyük yararlar sağlayacaktır. Çevre faktörleri ve iklim değişikliği ile hayvan hastalıkları arasındaki ilişkilerin araştırılarak risk faktörlerinin tespitine yönelik çalışmalar


104

yapılmalıdır. Hayvan refahı uygulamaları hayvan sağlığını ve hayvansal ürün kalitesini doğrudan etki-lediğinden hayvan refahına yönelik çalışmalara araştırmalarda yer verilmesi gereklilik arz etmektedir. Biyoteknolojik ve nanoteknolojik çalışmalara öncelik verilmelidir.

Uzun Dönem

Hastalık etkenlerinin alt tiplerin genetik yapılarının araştırılmasına yönelik çalışmalar, hastalıklara di-renç yönünden genetik faktörlerin araştırılması, mikroorganizma genetiği araştırmaları yapılmalıdır.

Sıralama

• Epidemiyolojik araştırmaların tamamlanması ve sonuçların değerlendirilmesi,

• Araştırma ve uygulama birimleri arasında koordinasyonun sağlanması,

• Hastalık dinamiklerinin belirlenerek mücadele stratejilerinin geliştirilmesi,

• Hastalıkların teşhisine yönelik yeni teknikler yaygınlaştırılması,

• Hastalıklardan korunmaya yönelik çalışmaların ekonomik analizlerinin yapılması,

• Teşhis kitlerinin üretilmesine yönelik çalışmaların yapılması,

• Çevre faktörleri ve iklim değişikliği ile hayvan hastalıkları arasındaki ilişkilerin araştırılması,

• Hayvan refahı uygulamalarına yönelik çalışmaların yapılması,

• Hayvancılıkta biyoteknoloji ve nanoteknolojinin kullanılması,

• Hastalık etkenlerinin genetik yapılarının araştırılmasına yönelik çalışmalar.

Kapasite

Hedeflenen araştırmaların gerçekleştirilmesi için araştırma kuruluşlarında gerekli alt yapı geliştirilme-lidir. Belirli konularda yetişmiş personel ihtiyacı bulunmaktadır. Kamu, üniversite ve sanayi arasında güçlü bir iş birliği tesis edilmelidir. Böylece araştırmalardan maksimum geri dönüş ve kapasite yönün-den artış sağlanacaktır.

Program 3

AFA :Büyükbaş Hayvancılık

Program ve Önceliği :Hayvan Besleme, Orta

Geliştirme Hedefi: Yem ve katkı maddelerinin beslemedeki etkisinin artırılması, alternatif yem kaynak-larının ve uygun besleme tekniklerinin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması.

Araştırma Hedefi: Hayvan beslemede verimliliği artırmak, hayvanların ekonomik ve dengeli beslen-mesini sağlamak, yem maliyetlerini düşürmek.


Önemi

İnsanların sağlıklı beslenmesinde hayvansal ürünlerin yeri büyük önem taşımaktadır. Önemli bir gıda kaynağı olan hayvansal ürünlerin güvenilir olması, hayvanların sağlıklı ve yeterli beslenmesine bağ-


105

lıdır. Bu amaçla hayvanların, içinde bulundukları farklı fizyolojik evrelere göre (örneğin buzağı, dana, ilkine gebe, ileri gebe, laktasyon vb.) gereksinimleri dikkate alınarak beslenmesi gerekmektedir. Besle-mede kullanılan yem, hem miktar hem de kalite bakımından yeterli seviyede olmalıdır. Yeterli besleme hayvan ıslah çalışmaları açısında da önem taşımaktadır. Hayvanlarda; kalıtsal olarak saklı bulunan verim düzeyi ve kalitesi de büyük ölçüde beslemenin etkisi altındadır. Dolayısıyla isabetli damızlık seçi-mi, ancak uygun besleme koşulları altında genetik ilerlemeye imkan sağlayabilecektir. Aksine, yetersiz besleme koşullarında güvenilir seleksiyon yapılamayacaktır.

Zamanlama

Kısa Dönem

Hayvanların besin madde gereksiniminin belirlenmesi, alternatif yem kaynaklarının araştırılarak hay-van beslemede kullanılması sağlanmalıdır.

Orta ve Uzun Dönem

Yem muhafaza yöntemlerinin (örneğin; kurutma, silolama vb.) geliştirilmesi, ülke bazında kullanımının yaygınlaştırılması, kaba ve yoğun yemlerde kalitenin saptanması, bu amaçla kullanılabilecek kalite kriterlerinin belirlenmesine yönelik çalışmaların yapılması sağlanmalıdır.

Sıralama

• Besin madde ihtiyaçlarının belirlenmesi,

• Yemlerin değerlendirilmesi ve yem değerinin artırılması,

• Maliyeti düşük uygun rasyon bileşenlerinin tespiti,

• Çayır-Mera hayvan ilişkisi,

• Kaliteli kaba yem üretimi,

• Yem saklama ve silolama tekniklerinin geliştirilmesi,

• Besin maddeleri gereksinimlerinin karşılanmasında alternatif yerli yem kaynakların, kullanımı ve yemleme sistemlerinin geliştirilmesi,

• Mikroorganizmaların hayvan beslemede kullanımı,

• Beslemenin hayvansal ürünlerin kalitesi üzerine etkisi.

Kapasite

Hayvanların güvenilir ve sağlıklı bir şekilde beslenebilmeleri için, araştırmalarda stratejik açıdan bazı konulara öncelik verilmesi gerekir. Bu konuda araştırma yapan kuruluşların eleman ve teknik alt yapı-sı güçlendirilmeli, yurtiçi ve yurtdışı kuruluşlar ve üniversitelerle işbirliğine gidilmelidir. Araştırma Ku-ruluşlarındaki mevcut bilgi birikiminin tarımsal yayım teşkilatlarına, uygulama birimlerine aktarılması sağlanmalıdır.


106

Program 4


Program ve Önceliği : Sosyo Ekonomik Araştırmalar, Düşük

Geliştirme Hedefi: Büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinde sürdürülebilirliğin sağlanması, uygulanan proje-lerin etki değerlerinin belirlenmesi.

Araştırma Hedefi: Büyükbaş hayvancılığın ve uygulanan projelerin sosyo-ekonomik etkilerinin belir-lenmesi.


Önemi

Ülkemizde hayvancılık işletmelerinin küçük kapasiteli olması (1-10 baş), bakım, besleme ve sağlık şartlarının yetersizliği, üretim maliyetlerinin yüksekliği, pazarlama ve rekabet ortamının oluşturulama-ması, kayıt dışı üretim ve damızlık temininde dışa bağımlılık gibi pek çok nedenle büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinde istenen ekonomik işletme düzeyine yeterince ulaşılamamıştır. Tüm bu faktörlerin ele alınarak çözüme yönelik stratejilerin geliştirilmesi önem taşımaktadır.

Zamanlama

Kısa Dönem

Mevcut sosyoekonomik durumun tespiti ve yapılacak değişikliklerin etki değerlendirmeleri yapılmalı ve ekonomiye katkıları araştırılmalıdır. Bölgesel işletme modelleri ve ekonomik işletme büyüklükleri belirlenmelidir. Araştırma kuruluşları için uygun alt yapı ve personel nitelikleri belirlenmelidir. Kamu özel sektör işbirliği ve sürdürülebilirliği sağlanmalıdır. Proje sonuçlarının uygulamaya aktarılmasına yönelik izleme değerlendirme çalışmaları yapılmalıdır.

Orta ve Uzun Dönem

Uygun kayıt sistemleri geliştirilmeli, değişen ürün maliyetlerinin tespitine ve maliyetlerin düşürülmesine yönelik çalışmalar ve üretim planlaması çalışmalarına ağırlık verilmelidir.

Sıralama

• Büyükbaş hayvancılığın mevcut durum ve geleceğine yönelik alt yapısının sosyo-ekonomik analizi,

• Değişen ürün maliyetlerinin tespitine ve maliyetin düşürülmesine yönelik çalışmalar ve üretim plan-laması,

• Bölgesel işletme modelleri ile ekonomik işletme büyüklüğünün belirlenmesi,

• Tüketim/tüketici alışkanlıklarının ve taleplerinin belirlenmesi,

• Uygun kayıt sistemlerinin geliştirilmesi,

• Uygulanan tarımsal desteklerin ve kredilerin etki değerlendirilmesinin yapılması,

• Uygulanan projelerin etki değerlerinin belirlenmesi.


107

Kapasite

Ülke genelinde sosyo-ekonomik araştırmalar üzerinde çalışacak araştırmacıların sayı ve niteliklerinin iyileştirilmesi, eğitim ihtiyaçlarının karşılanması, araştırıcı motivasyonunun sağlanması ve bununla pa-ralel olarak araştırma alt yapısının geliştirilmesi gerekmektedir.

Program 5


Program ve Önceliği : Organik Yetiştiricilik, Düşük

Geliştirme Hedefi: Organik üretiminin artırılması ve yaygınlaştırılarak sürdürülebilirliğinin sağlanması.

Araştırma Hedefi: Organik üretim tekniklerinin geliştirilmesi.


Önemi

Tüketicilerin daha kaliteli ve sağlıklı ürün talebinin artması, çevre dostu üretim tekniklerinin kullanılma-sı, sürdürülebilir hayvancılığın geliştirilmesi, hayvan refahının artırılması, yetiştiricinin gelir düzeyinin yükseltilmesi organik hayvancılık üretim sistemine yönelmenin nedenleridir.

İlaç kalıntıları, hormon uygulamaları ve genetik modifikasyona uğramış ürünlerin kullanımının riskle-rinden çekinilmesi, bazı hormonların laboratuvar koşullarında insan ve hayvanlarda kanser oluştu-rabileceğinin saptanmasından sonra özellikle organik süt ve ete olan talep artmış ve her geçen gün artmaktadır.

Türkiye organik hayvancılık açısından büyük bir potansiyele sahiptir. Henüz kirlenmemiş birçok böl-gede hayvancılık daha çok ekstansif olarak yapılmakta ve çok düşük düzeyde girdi kullanılmaktadır.

Ülkemizde organik hayvancılık konusunda yapılmış araştırma yok denecek kadar azdır. Pestisit ve antibiyotik kalıntısı içermeyen, gıda güvenliği yüksek et, süt üretiminin geliştirilmesini sağlayan organik sığır ve manda yetiştiriciliği tekniklerini belirleyecek çalışmaların yapılması gerekmektedir.

Zamanlama

Mevzuat doğrultusunda, organik tarım metoduyla büyükbaş hayvansal üretim kuralları, yem temini, hayvan besleme, yetiştiricilik uygulamaları ve bakım şartlarının sağlandığı sığır ve mandalarda organik süt ve et üretim olanaklarının belirlenmesi, organik büyükbaş hayvan yetiştiriciliğine uygun yöre ve genotiplerin belirlenmesi, yetiştirme sırasında karşılaşılan sorunlara yönelik uygulanabilir tekniklerin araştırılması, sosyo-ekonomik analizlerin yapılması.

Sıralama

• Organik yetiştiricilikte uygun çevre ve işletmelerin belirlenmesi,

• Organik yetiştirme teknikleri,

• Organik yetiştiricilikte üretim maliyetinin düşürülerek üretimin artırılması,


108

• Organik yem maddelerinin geliştirilmesi ve kullanımı,

• Geleneksel ve organik ürün yetiştiriciliğinin karşılaştırılması.

Kapasite

Araştırma programları ve diğer çalışmalar için ihtiyaç duyulan konularda araştırıcı, yayımcı ve yetişti-ricilerin eğitimlerinin düzenlenmesi.

3.3. ÇAYIR-MERA VE YEM BİTKİLERİ

Çayır-Mera ve Yem Bitkileri AFA’sı için altı araştırma programı belirlenmiştir. Belirlenen bu araştırma programlarına ait öncelik sıralamaları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.

HER BİR PROGRAM İÇİN YAPILAN AR-GE YATIRIMININ GERİ DÖNÜŞÜ(Çayır Mera ve Yem Bitkileri)

1. Çayır -Mera

2. Yem Bitkileri

3. Çayır-Mera ve Yem Bitkilerinde Mekanizasyon, Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Uygulanması

4. Çayır-Mera ve Yem Bitkilerinde Sosyo - Ekonomik Çalışmalar

5. Yem Bitkilerinde Organik Tarım

6. Çayır-Mera ve Yem Bitkilerinin Entegre Mücadele Yönetimi

Çek

icili

k

DÜŞÜK

ORTA

YÜKSEK

Yapılabilirlik

40

05 10 15 20 25 30 35 40

35

30

25

20

15

10

5

0

5 4

6

3

12

Program 1

AFA : Çayır-Mera ve Yem Bitkileri

Program ve Önceliği : Yem Bitkileri, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Çayır-mera ve yem bitkilerinin bölgelere uygun çeşitlerin geliştirilmesi, iyileştirilme-si, kaba yem üretiminin ve kalitesinin arttırılması

Araştırma Hedefi: Kaba yem üretiminde ihtiyaç duyulan teknolojileri geliştirmek


Türkiye’de önemli bir yem bitkileri potansiyel ekim alanı olmasına rağmen, günümüzde tarla tarımı içerisindeki payı %7 düzeyinde olup, istenilen seviyenin çok altındadır.

Yaklaşık 11,2 milyon BBHB’nin kaliteli kaba yem ihtiyacının %45’i çayır mera ve yem bitkilerinden, geriye kalan kısım diğer bitkisel ürün artıkları ve kesif yemden karşılanmaktadır.


109

Yem bitkilerinde geliştirilen çeşit sayısı yeterli olmamasına rağmen, son yıllarda geliştirilen çeşit sayı-sında ve bu çeşitlere özel sektör talebinde önemli artışlar bulunmaktadır. Yem bitkileri tohumculuğunda büyük bir potansiyel vardır.

Önemi

Son yıllarda verilen teşviklerle tarla bitkileri ekim alanı içerisinde yem bitkileri ekim alanı %7 olmasına karşın hala geleneksel birkaç yem bitkisinin tarımı yapılmaktadır. Bu çeşitlerin çoğunda ıslah edilmiş çeşitlerin bulunmaması nedeniyle hala tohumluk niteliği taşımayan materyal ekimde kullanılmaktadır. Yem bitkileri ekim alanının genişlemesine karşılık kaba yem açığımız hala 15 milyon ton civarındadır. Son yıllarda silaj üretimi giderek artmasına karşılık hala ülkemizin birçok yöresinde silaj yapılmamakta-dır.Kaliteli kaba yem açığımızın en az yarısının (Yaklaşık 8 milyon ton) kapatılmasını hedeflemekteyiz.

Zamanlama

Kısa Dönem

- Çeşit geliştirme,

- Araştırma kuruluşlarının alet, ekipman, laboratuar cihazları ihtiyaçlarının giderilmesi,

- Genetik kaynakların karakterizasyonu ve germplasm geliştirme,

- Yem bitkisi hastalık ve zararlıları üzerine sürvey ve entegre mücadele sistemlerinin geliştirilmesi ve uygulamalarının yaygınlaştırılması,

- Yetiştirme tekniği; yem bitkileri tohumluk üretim teknolojilerinin geliştirilmesi,

Orta Dönem

- Çeşit geliştirme,

- Yetiştirme tekniği,

- Ekim nöbeti çalışmaları,

- Hasat ve depolama sistemleri,

- Sulama sistemleri ve su kullanım etkinliğinin belirlenmesi,

Uzun Dönem

- Biyotik ve abiyotik streslere dayanıklı ve yem değeri yüksek çeşit geliştirme,

- Biyoteknoloji,

- Yetiştirme tekniği,

- Entegre ürün yönetimi,

- Germplasm geliştirme,

Sıralama

• Çeşit geliştirme,


110

• Altyapının geliştirilmesi,

• Tarla tarımı içerisinde yem bitkilerinin rekabet şansını, dolayısıyla payını önemli ölçüde artıracak, ayrıca, ülkemizde yeteri kadar gelişmeyen yem bitkileri tohumluk endüstrisinin gelişmesini teşvik edecek, bölge bazında yeni yem bitkisi çeşit geliştirme çalışmalarının yapılması,

• Yem bitkilerinin tohumluk üretim teknolojilerinin geliştirilmesi,

• Hasat ve depolama teknikleri ürün kalitesinin en aza indirilmesi,

• Entegre ürün yönetimi,

Kapasite

Çalışmalar ağırlıklı olarak, Erzurum Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Ankara Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü, İzmir Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde olmak üzere Genel Müdürlüğümüze bağlı 11 araştırma kuruluşunda yürütülmektedir.

Alt yapı ihtiyaçlarının giderilmesi ve eleman yetiştirmedeki açıklar istenilen düzeyde kapatılamamıştır.

Konuda çalışan araştırıcıların yurt içi ve yurt dışı eğitimlerinin tamamlanması gerekmektedir.

Çeşit geliştirme çalışmalarında yem kalitesini belirleyecek altyapı yoktur. Bu boşluğun doldurulması amacıyla, bu konuda yoğun araştırma yapan iki veya üç kuruluşta gerekli laboratuar ve eleman altya-pısının oluşturulmalıdır.

Ülkemiz yem bitkileri genetik kaynağı açısından oldukça zengindir ancak, yeterince değerlendirilme-miştir. Çeşit geliştirme çalışmalarına ağırlık verilmelidir.

Başta TAGEM olmak üzere ilgili araştırma kuruluşları, üniversiteler, gelişmekte olan özel sektör ve uluslararası araştırma kuruluşların kapasiteleri dikkate alındığında çayır-mera ve yem bitkileri araştır-maları bakımından Türkiye ihtiyacını karşılayacak potansiyele sahiptir.

Program 2


Program ve Önceliği : Çayır-Mera, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Çayır ve meraların ıslahı ve verimli bir şekilde kullanımını sağlayan sistemlerinin geliştirilmesi.

Araştırma Hedefi: Çayır ve Meraların iyileştirilmesi ve verimli bir şekilde kullanılmasını sağlayan uy-gun ıslah ve amenajman tekniklerinin geliştirilmesi.


Son 50 yılda önemli miktarda mera alanının sürülerek tarla tarımına açılmasına rağmen, mevcut bü-yüklüğüyle meralarımız, özellikle küçükbaş hayvan yetiştiriciliği için önemli kaba yem kaynağıdır.

Uzun yıllardır gündemde olan Mera Kanunu’nun 1998 yıllında kabul edilmesiyle meraların geliştirilmesi ve verimliliklerinin korunarak kullanılmasının yasal esasları hükme bağlanmıştır. Ayrıca, yasa gereği fon kurulmuş ve meraların iyileştirilmesi ve kullanımı yönünde yapılacak araştırma ve geliştirme faali-yetleri için kaynak oluşturulmuştur.


111

Uygun ıslah ve amenajman teknikleri meraların geliştirilmesi için önemli katkılar yapabilir, ancak sos-yo-ekonomik nedenler ve buna bağlı olarak ortak kullanımdan doğan sorunlar, araştırma-geliştirme çalışmalarında güçlükler meydana getirebilir.

Bu stratejide TAGEM, TÜGEM, TÜBİTAK, AB Kaynakları bize yardımcı olacak iç ve dış kapasitelerdir.

Önemi

Türkiye’nin 12 milyon hektar olan mera alanlarının tespit, tahdit ve ıslah çalışmalarına başlanmıştır. Bu çalışmalardan tespit işlemleri hemen hemen tamamlanmış, ancak özellikle ıslah çalışmaları çok yavaş yürümekte ve değerli alanların ıslahının çok uzun zaman alacağı görülmektedir.

Mera Kanunu’nun kabulünden sonra mera ıslah çalışmaları başlatılmıştır.

Çayır meralarımız iklim koşulları, erken ve aşırı otlatma nedeniyle zayıflamış ve verimden düşmüştür. Buna ek olarak son yıllarda yapılaşma, amaç dışı kullanımlar nedeniyle tahsis amacı değiştirilmekte ve mera alanları gittikçe azalmaktadır.

Hayvancılıkta en ucuz ve sağlıklı yem kaynağı çayır meralardır. Bu alanların azalması ve verimden düşmesi hayvancılığımızı da olumsuz yönde etkilemektedir.

Yapılan bitki ıslah çalışmalarında çayır meraya uygun çeşitler yeterince geliştirilmemiş, çayır mera ıslahında uygun çeşitler kullanılamamakta genellikle ot üretimine uygun çeşitler kullanılmaktadır.

Mera ıslah çalışmalarının hızlandırılması, çayır mera ve yem bitkileri üretiminde ekim alanlarının artı-rılması kalitenin yükseltilmesi konusunda çalışmalar yapılacaktır.

Zamanlama

Kısa Dönem

- Genetik kaynakların karakterizasyonu ve germplasm geliştirme

- Suni mera tesisi, uygun karışım ve karışım oranları,

- Suni mera yönetimi,

- Çalımsı bitkilerin mera ıslahına kullanımı,

Orta Dönem

- Doğal meraların ıslahı ve amenajmanı (gübreleme, yabancı ot kontrolü, kontrollü yakma, üstten tohumlama),

- Çeşit ıslahı ve tohumluk üretim teknolojilerinin geliştirilmesi,

- Çayır-mera ve hayvan besleme araştırmalarının entegrasyonu,

Uzun Dönem

Ülke genelinde, ekolojik alan esasına göre çayır ve meraların sınıflandırılması,


112

Sıralama

• Meraların vejetasyon haritalarının oluşturulup, sınıflandırılması,

• Doğal meraların ıslahı ve amenajmanı (gübreleme, yabancı ot kontrolü, kontrollü yakma, üstten tohumlama),

• Çeşit ıslahı ve tohumluk üretim teknolojilerinin geliştirilmesi,

• Genetik kaynakların karakterizasyonu ve germplasm geliştirme,

• Suni mera tesisi, uygun karışım ve karışım oranları,

• Suni mera yönetimi,

• Çalımsı bitkilerin mera ıslahına kullanımı,

Kapasite

Yem bitkileri çayır–mera yetiştirme ve ıslahı konularında çalışan araştırıcı sayısının arttırılması, yurt içi ve yurt dışı eğitimlerinin tamamlanmasına ihtiyaç vardır.

Mera ve hayvan besleme araştırmalarının entegre edilmesi için gerekli altyapı oluşturulmalıdır.

Program 3


Program ve Önceliği : Çayır-Mera ve Yem Bitkilerinde Mekanizasyon, Bilgi ve İletişim Tekno- lojilerinin Uygulanması, Orta

Geliştirme Hedefi: Yem bitkileri üretim tekniklerinin iyileştirilmesi ve yeni teknolojilerin bu bitkilerin üretiminde kullanılması ile verim ve kalitenin artırılması, iç ve dış pazara uygun kalite ve standardizas-yonun sağlanması, üretim maliyetlerinin azaltılması, uygun yetiştirme tekniklerinin üretici tarafından uygulanmasının sağlanması, ürün planlaması ile ürünlerin optimum verim ve kalite sağlayacak alan-larda ekiminin teşvik edilmesi

Araştırma Hedefi: Tarımda bilgi teknolojileri; tarımsal üretim tekniklerinden elde edilen bilgilerin top-lanması, sınıflandırılması, depolanması, analizi ve yayınlaması işlemleri konu edinmektedir. Ülkemiz-de bilgi teknolojilerinin tarımda kullanımı son yıllarda giderek artmakla birlikte gerek çiftçi gerekse karar vericiler düzeyinde yaygınlaştırmaya ihtiyaç vardır.


- Araştırma kuruluşları, üniversiteler ve ilgili sanayi kuruluşları arasında iş birliğinin sağlanması,

- Araştırma kuruluşlarında bu konuda çalışacak nitelikli eleman istihdamının sağlanması,

Zamanlama

Kısa dönem

- Koruyucu Toprak İşleme


113

- Doğrudan ekim ve sırta ekim,

- Bakım işlemleri,

- Yeni protip makine geliştirme

- Yeni ve güncel makine prototiplerinin geliştirilmesi,

- Ürün desteklerinin uzaktan algılama ile kontrolü için yöntem geliştirme

Orta dönem

- Hassas tarım tekniğinin üretimde uygulaması,

- Yetiştirme teknikleri

- Anız yönetimi

- Makro ve mikro element araştırmaları

- Su kullanım etkinliği

- Kuraklık izleme modelleri geliştirme

- Verim tahmin modelleri geliştirme

- Verim ve kalite açısından optimum ürün yetişme alanlarının belirlenmesi

Uzun dönem

Fizyoloji

Sıralama

• 1.Çeşit geliştirme

• Kaliteli çeşit geliştirme

• Biyotik (yanıklık hastalıkları, çeltik uç nematodu) streslere ve tuzluluğa dayanıklı çeşit geliştirme

• Biyoteknoloji

• Verim ve diğer özel amaçlar

• 2.Yetiştirme teknikleri

• Anız yönetimi

• Makro ve mikro element araştırmaları

• Su kullanım etkinliği

• 3.Fizyoloji

Kapasite

Araştırma altyapımız yetersiz olmakla birlikte yerli sanayimizin teşvik edilmesi, konu ile ilgili araştırma-cılar ve sanayicilerin iş birliği ile uygun makine tiplerinin geliştirilmesi mümkün olacaktır. Tarımda bilgi teknolojileri ile ilgili olarak CBS ve Uzaktan Algılama konusunda gerek bakanlıklarda gerek üniversite-lerde gerekse özel sektörde belli bir kapasite gelişmiştir. Bakanlık, üniversite ve özel sektör kuruluşla-rının işbirliğine ihtiyaç vardır.


114

Program 4


Program ve Önceliği : Çayır-Mera ve Yem Bitkilerinde Sosyo – Ekonomik Araştırmalar, Orta

Geliştirme Hedefi: Çayır –mera ve yem bitkilerinde yürütülen araştırma çalışmaları sonucunda ortaya konulan çeşitler, yetiştirme tekniği ile bitki sağlığı uygulamaları sonuçlarının etkin bir şeklide üreticiye yansımasını ve ekonomik katkıya dönüşmesini sağlamak, bu ürünlerin tarımını yapan işletmelerin kar-lılık ve verimliliklerini, dolayısıyla gelir düzeylerini arttırmak.

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir tarım sistemi içerisinde, çayır-mera ve yem bitkileri tarımı yapan çiftçilerin ve işletmelerin durumlarını ve yapısını analiz etmek, karşılaştığı önemli problemleri teşhis sürveyleriyle tespit etmek, karlılık ve verimliliğini arttırıcı çözümleri ve pratik uygulamaları belirlemek ve üretici örgütlenmesini incelemek.

Hâlihazırda geleneksel çiftçi eğitim yayım sistemi yeterli ölçüde etkin olmadığından Ar-Ge ile elde edi-len bilgi ve teknolojilerin çiftçilere ve çiftçi organizasyonlarına aktarılmasında yetersizlik bulunmaktadır. Bakanlığın Tarım Danışmanları sisteminin bu eksikliği bir ölçüde giderebildiği söylenebilir. Ancak tarım danışmanlarının kamu araştırma kuruluşları ve özel sektör firmaları ile daha etkin organik iş birliği ve eş güdüm içinde çalışmasında yarar vardır.

Üretici örgütlerinin eğitim ile desteklenmesiyle yem bitkileri tarımı ve kaba yemlerin muhafazası ko-nularındaki bilgilerin üreticilere aktarılması, pratik uygulamalar ile ülke ekonomisine katkı sağlanması hedeflenmektedir.


- Yazılı ve görsel eğitim-yayım materyali hazırlama,

- Kooperatif ve Birliklerle ortak eğitim ve yayım sistemlerinin geliştirilmesi ve uygulanması,

- Çiftlik sistemleri araştırmaları yapmak, bu çerçevede üretim sistemlerinde araştırıcı ve çiftçi verim-leri arasındaki farklılıkların belirlenmesi,

- Üretimin araştırma bulguları düzeyine çıkarılması için yöntem geliştirilmesi,

- Araştırma sonuçlarının üretime aktarılmasında araştırıcı/yayıncı/üretici birlikteliğini içeren araştır-maların yürütülmesi,

- Tarım Danışmanları Eğitimi,

- Ulusal ve uluslararası hat ve çeşit tanıtımı,

- GAP, KOP ve DAP Projeleri için önder çiftçi modeli geliştirme ve uygulama çalışmaları,

- Araştırmacıların eğitimi,

- Anket ve modelleme araştırmaları,

- Teşhis sürveyleri ile yeni araştırma konularının belirlenmesi.

Zamanlama

Kısa Dönem

- Yazılı ve görsel eğitim-yayım materyali hazırlama,

- Kooperatif ve birliklerle ortak eğitim ve yayım sistemlerinin geliştirilmesi ve uygulanması,


115

Orta Dönem

Çiftlik sistemleri araştırmaları yapmak, bu çerçevede üretim sistemlerinde araştırıcı ve çiftçi verimleri arasındaki farklılıkların belirlenmesi,

Uzun Dönem

Üretimin araştırma sonuçlarının öngörüldüğü düzeye çıkarılması için yöntemler geliştirmek.

Sıralama

• Araştırma sonuçlarının üretime aktarılmasında araştırıcı/yayımcı/üretici birlikteliğini içeren araştır-malar yürütmek,

• Çiftlik sistemleri araştırmaları yapmak, bu çerçevede üretim sistemlerinde araştırıcı ve çiftçi verim-leri arasındaki farklılıkları belirlemek

• Üretimin araştırma düzeyine çıkarılması için yöntemler geliştirmek

• Teşhis sürveyleri ile yeni araştırma konularını belirlemek

Kapasite

Teknoloji transferi, sosyal ve ekonomik faktörlerin üretime olan etkileri konusunda çok az çalışma yü-rütülmüştür. Kapasitenin yeterli hale getirilmesi için alt yapının mevcut hedefler doğrultusunda oluştu-rulmasına ihtiyaç vardır.

Program 6


Program ve Önceliği : Çayır-Mera ve Yem Bitkilerinin Entegre Mücadele Yönetimi, Orta

Geliştirme Hedefi: Çayır-mera ve yem bitkilerinde entegre mücadele yöntemlerinin kullanılması, çev-re ve insan sağlığı ile doğal dengenin korunmasına katkı sağlanmasıdır.

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir tarım içinde, doğal denge ve insan sağlığını dikkate alarak en uygun mücadele yöntemlerinin belirlenmesi ve alternatif metotların araştırılmasıdır.

Çayır mera ve yem bitkileri üretiminde Zirai Mücadele Teknik Talimatları doğrultusunda hastalık, zararlı ve yabancı otlarla ilgili başarılı bir şekilde mücadele edilmektedir. Entegre Mücadele ve alternatif diğer yöntemlerin (biyolojik, kültürel, biyoteknik vb.) geliştirilmesi ile ilgili çalışmalara ihtiyaç vardır.

Çevre dostu bitki koruma uygulamalarına ve kimyasal mücadeleye alternatif metotların geliştirilmesine yönelik çalışmalara ağırlık verilmesi hedeflenmektedir.


- Çayır mera ve yem bitkilerinde ot, yem ve çoğaltım amaçlı tohumluk üretiminde entegre mücadele yöntemlerinin geliştirilmesi,


116

- Hastalık, zararlı ve yabancı otların mücadele metotlarının araştırılması ve alternatif metotların ge-liştirilmesi,

- Çayır-meralarda kullanılan bitki koruma ürünlerinin kalıntı sorunları ve faydalılara yan etkilerinin araştırılması,

- Ekonomik zarar eşiği ve ürün kaybı üzerinde araştırmalar,

- Doğal çayır-meralarda yabancı ot kontrolü,

Önemi

İnsan beslenmesinde hayvansal gıdaların önemi tartışılmaz bir gerçektir. Hayvansal üretimin devam-lılığı ve artırılması için çayır mera ve yem bitkilerine ait kaynaklarımızın korunması ve geliştirilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu bağlamda bitki sağlığı konusundaki çalışmalara da her zaman ihtiyaç duyulmaktadır.

Zamanlama

Kısa Dönem

Hastalık, zararlı ve yabancı otların mücadele metotlarının araştırılması ve alternatif metotların gelişti-rilmesi,

Orta Dönem

Doğal çayır-meralarda yabancı ot kontrolü.

Uzun Dönem

- Çayır mera ve yem bitkilerinde ot, yem ve çoğaltım amaçlı tohumluk üretiminde entegre mücadele yöntemlerinin geliştirilmesi,

- Çayır-meralarda kullanılan bitki koruma ürünlerinin kalıntı sorunları ve faydalılara yan etkilerinin araştırılması,

- Ekonomik zarar eşiği ve ürün kaybı üzerinde araştırmalar.

Sıralama

• Hastalık, zararlı ve yabancı otların mücadele metotlarının araştırılması ve alternatif metotların ge-liştirilmesi

• Doğal çayır-meralarda yabancı ot kontrolü

• Çayır-meralarda kullanılan bitki koruma ürünlerinin kalıntı sorunları ve faydalılara yan etkilerinin araştırılması

• Çayır mera ve yem bitkilerinde ot, yem ve çoğaltım amaçlı tohumluk üretiminde entegre mücadele yöntemlerinin geliştirilmesi

• Ekonomik zarar eşiği ve ürün kaybı üzerinde araştırmalar


117

Kapasite

TAGEM’e bağlı araştırma kuruluşları ile bu konularda araştırmalar yapan üniversiteler, gerekli bilgi birikimine, yeterli alet-ekipman alt yapısına sahiptir.

Ancak, araştırma kuruluşlarında bu konuda çalışan araştırmacı personel sayısı yeterli değildir. Bu yönde araştırmacı alt yapısının desteklenmesi gerekmektedir.

Program 5


Program ve Önceliği : Yem Bitkilerinde Organik Tarım, Düşük

Geliştirme Hedefi: Ülkemizde gelişmekte olan çayır-mera yem bitkileri üretiminin doğru bir şekilde yönlendirilmesi ve uluslararası rekabet şansının artırılması.

Araştırma Hedefi: Organik Tarım üreticilerinin sorunlarını gidermek ve ihtiyaçlarını karşılamak üzere; organik çayır-mera yem bitkilerinde bilgi ve teknoloji eksiklerinin tamamlanması; yerli organik girdiler (gübre, pestisit/herbisit) için üretim teknik ve teknolojilerinin geliştirilmesi.

Önemi

Dünyada halen 130 ülkede toplam 35 milyon hektar alanda organik üretim yapılmaktadır. Dünya or-ganik üretim alanında, Avustralya 12 milyon hektar, Arjantin 4 milyon hektar, İtalya ise 1 milyon hektar üretim alanlı ile ilk sıralarda yer almaktadır (2008 yılı). Halen Avrupa Birliği ülkelerinde tarım alanları-nın %4’ü, tarım işletmelerinin ise %1,6’sı organik üretime ayrılmış ve üretim alanı 6,8 milyon hektara ulaşmıştır.

Ülkemizde organik tarım, 1985-1986 yıllarında Dünya’da organik tarımın gelişimine ve yurtdışından gelen organik ürün talebine bağlı olarak, sistemsiz bir şekilde başlamış, 2004 yılında Organik Tarım Kanunu’nun yayınlanması ve sağlıklı gıdaların tüketimine yönelik dünyadaki değişmelere paralel ola-rak gelişmiştir.

Zamanlama

Kısa ve Orta Dönem

- Biyopestisitlerin kullanımının geliştirilmesi

- Organik tarımda toprak yönetimi çalışmaları

- Kültürel uygulamalarda (toprak işleme, ilaçlama, gübreleme vb) organik çayır-mera yem bitkileri yetiştiriciliğine uygun tekniklerinin belirlenmesi

- Hasat ve hasat sonrası kayıplarının en aza indirilmesi için yeni teknolojilerin geliştirilmesi

Uzun Dönem

- Yerel kaynaklardan organik girdi üretim teknik ve teknolojilerinin geliştirilmesi (organik tohum, güb-re, toprak iyileştiriciler, bitki besin preparatları, organik pestisitler,..)


118

- Organik çayır – mera yem bitkileri yetiştiriciliği yapılabilecek uygun alan ve ürün deseninin belirlen-mesi

- Organik tarımda bitki ekstratlarının ve biyoajanların zirai mücadelede kulanım imkânlarının araştı-rılması

Kapasite

Alternatif bitki sağlığı ve bitki besleme çalışmaları ve özellikle de organik yetiştiricilikte halen en büyük maliyet unsuru olup yerli üretimimizin uluslararası rekabet şansını sınırlandıran ithal girdilerin yerini alacak yerli girdi üretim teknolojilerinin geliştirilmesi bakımından kapasite yetersizdir.

Ülke genelinde organik tarım programında 29 araştırma kuruluşunda 53 araştırıcı görev almaktadır. Çoklu disiplinli yoğun çalışmaların gerektiği bu büyük hedeflerin gerçekleşebilmesi için beceri geliştir-me eğitimlerinin de kapsayan yüksek bütçeli büyük projelerin geliştirilmesi zorunludur.

3.4. ENDÜSTRİ BİTKİLERİ

Endüstri Bitkileri AFA’sı içerisinde 10 araştırma programı belirlenmiştir. Belirlenen bu araştırma prog-ramlarına ait öncelik sıralamaları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir. Araştırma programlarından tamamı, önceliklerine göre tahsis edilecek bütçe imkanlarına göre desteklenecektir.

AR-GE YATIRIMININ GERİ DÖNÜŞÜ (Endüstri Bitkileri)

1. Yağlı Tohumlu Bitkiler

2. Pamuk

3. Patates

4. Diğer Endüstri Bitkileri

5. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler

6. Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Kullanılması ve Mekanizasyon Araştırmaları

7. Yenilenebilir Tarımsal Kaynaklar-dan Biyoyakıt Elde Edilmesi


9. Endüstri Bitkilerinde Organik Tarım

10. Entegre Mücadele Yönetimi

Çek

icili

k

DÜŞÜK

ORTA

YÜKSEK

Yapılabilirlik

80

70

100

90

60

50

40

30

20

01 02 03 04 05 06 07 08 09 0 100

10

0

5

6

310

1

2

7

8 4

9

Endüstri Bitkileri

Program ve Önceliği : Yağlı Tohumlu Bitkiler, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Bitkisel yağ üretiminde ülke gereksinimini karşılamak, kullanım amacı doğrultusun-da kaliteyi iyileştirmek ve üretim maliyetlerini düşürmek.

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir bir tarım sistemi içinde yağ ve tane verimi yüksek kullanım amacına uygun kalitede çeşitlerin elde edilmesi ve bu çeşitlere uygun yetiştirme tekniklerinin geliştirilmesi.


119


- Yağlı tohumlu bitkilerde biyotik (örneğin ayçiçeğinde orobanj parazitine, mildiyöye, sclerotinia çü-rüklüğüne, vb.) ve abiyotik stres koşullarına (kuraklık, tuzluluk, vs.) toleranslı/dayanıklı çeşit geliş-tirmek,

- Ayçiçeğinde yüksek verimli, orta ve yüksek oleik asit içeren çeşit geliştirme çalışmaları,

- Ayçiçeği ve yerfıstığında çerezlik çeşitlerin geliştirilmesi

- Soyanın adaptasyon kabiliyetinin belirlenmesine yönelik çalışmalar,

- Soyada yüksek protein ve yağ oranı içeren ana ve ikinci ürün ekimlerine uygun çeşitler geliştirmek,

- Aspir de kışa dayanıklı, yüksek verim ve yağ oranına sahip çeşit geliştirmek

- Kolzada kışa dayanıklılığı yüksek, kaliteli çeşit geliştirmek,

- Yerfıstığında yağ oranı yüksek ve kaliteli çeşitlerin geliştirilmesi,

- Susamda ikinci ürün tarımına uygun ve verimliliği yüksek çeşit geliştirmek

- Ayçiçeği başta olmak üzere yağlı tohumlu bitkilerde fizyoloji araştırmaları

- Koruyucu toprak işleme (doğrudan ekim, azaltılmış toprak işleme vb.,)araştırma çalışmalarına hız verilmesi ve bunun uygulamaya aktarılması için yaygın demostrasyon çalışmalarının yapılması,

- Gen Kaynaklarının karakterizasyonu ve yurtdışında yeni tescil edilen çeşitlerin temini yapılarak ıslah programlarında kullanılması,

- Yağlı tohumlu bitkiler araştırmalarına değişik kaynaklardan finansman sağlama amacıyla proje ha-zırlama grubu oluşturulmalı ve araştırıcıların bu konuda eğitimi sağlanmalıdır.

Önemi

Ülkemiz yağ ihtiyacının yaklaşık yarısı yurtiçinde üretilen yağlı tohumlardan karşılanmakta olup, kalan miktar yağlı tohum, ya da bitkisel yağ ithalatı ile karşılanmaktadır.

Ülkemizde yağlı tohum ve ham yağ işleme kapasitesinin en fazla % 50’si aktif olarak kullanılmakta olup, diğer yarısı atıl durumdadır.

Türkiye’de kişi başına bitkisel yağ tüketimi 20 litre civarındadır ve ileriki yıllarda, gelişmiş ülkeler sevi-yesi olan 24 – 25 litreye ulaşması beklenmektedir.

Gerek ülkemiz yağ tüketimini, gerekse kurulu kapasiteleri karşılamaktan çok uzak olan yurtiçi yağlı tohumlar üretimi, şu an ülkemizin en önemli sorunlarından biri durumundadır.

Yağlı tohumlu bitkiler üretiminin arttırılması ve ithalatın azaltılması ve kurulu kapasitenin de kullanım oranının arttırılması hedeflenmektedir.

Zamanlama:

Kısa Dönem

1. Çeşit geliştirme

- Adaptasyon çalışmaları,

- Kaliteli, yüksek verim ve yağ oranı içeren çeşitler,

- Islahta biyoteknolojinin de kullanılması.


120

2. Yetiştirme teknikleri

- Azaltılmış toprak işleme, doğrudan ekim ve sırta ekim yöntemleri,

- Ekim nöbeti çalışmaları

- İkinci ürün çalışmaları

Orta Dönem

1. Çeşit geliştirme;

- Biyotik streslere dayanıklılık,

- Kurağa ve soğuğa dayanıklılık,

- Biyoteknolojik yöntemlerin ıslah çalışmalarına bütünleştirilmesi,

- İkinci ürüne uygun çeşit geliştirme.

2. Yetiştirme teknikleri;

- Ekim nöbeti,

- Koruyucu toprak işleme,

- Makro ve mikro element,

- Su kullanım etkinliği,

- İkinci ürün.

Uzun Dönem


- Biyotik/abiyotik stres koşullarına dayanıklı/töleranslı çeşit geliştirme,

- Fizyolojinin seleksiyon kriteri olarak ıslah çalışmalarında kullanılması,

- Biyoteknolojinin ıslahta yaygın kullanılması,

- Germplasm geliştirme.

- Risk değerlendirme çalışmaları ve alan denemeleri.

2. Yetiştirme Teknikleri

- Doğrudan ekim, azaltılmış toprak işleme vb. araştırmalarının uygulamaya aktarılması için yaygın demostrasyon çalışmalarının yapılması,

- İkinci ürüne uygun geliştirilen çeşitlerin demostrasyon çalışmalarının yapılması,

- Geliştirilen çeşitlerin varsa özel amaçlı yetiştirme tekniklerinin belirlenmesi çalışmaları

Sıralama


- Kalite

- Biyotik ve abiyotik streslere dayanıklılık


121


- Azaltılmış toprak işleme, sırta ekim ve doğrudan ekim

- Ekim nöbeti

- Kalite bölgelerinin belirlenmesi

3. Germplasm geliştirme

Kapasite

Başta TAGEM araştırma kuruluşları, üniversiteler, gelişmekte olan özel sektör ve uluslararası araştır-ma kuruluşları kapasiteleri dikkate alındığında yağlı tohum araştırmaları bakımından bir alt yapı mev-cut olmakla beraber yetersiz olup, araştırıcı sayısı ve kalitesinin arttırılması gerekmektedir.

Araştırma kuruluşlarının alet, ekipman, laboratuar cihazları ihtiyaçlarının giderilmesi ve biyoteknoloji laboratuarlarının kurulması, yukarıda söz edilen stratejinin daha etkin yerine getirilmesine yardımcı olacaktır.

Hastalık ve zararlılara dayanıklılık, verim ve kalite konularında bilgi ve materyal değişimi için, yurtiçi ve yurt dışı kurum ve kuruluşlarla ilişkiler geliştirilerek artırılmalıdır.

Bu stratejide TAGEM, TÜBİTAK, AB Kaynakları bize yardımcı olacak iç ve dış finansal kaynaklardır.

Program 2

AFA : Endüstri Bitkileri

Program ve Önceliği : Pamuk, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Pamuk üretiminde ülke gereksinimini karşılamak; kulanım amacı doğrultusunda kaliteyi iyileştirmek ve üretim maliyetlerini düşürmek.

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir bir tarım sistemi içinde verimi ve kalitesi yüksek makineli hasada uygun çeşitlerin elde edilmesi ve bu çeşitlere uygun yetiştirme tekniklerinin geliştirilmesi.


• Pamukta biyotik (verticillium solgunluğuna, yaprak piresine vb.) ve abiyotik stres koşullarına (kurak-lık, sıcağa, tuzluluk, vs.) töleranslı/dayanıklı yüksek verimli, kaliteli ve mekanizasyona uygun çeşit geliştirmek,

• Erkenci ve ikinci ürüne uygun çeşit geliştirilmesi,

• Bazı özel amaçlar için renkli liflere sahip pamuk çeşitlerinin geliştirilmesi,

• Azaltılmış toprak işleme, doğrudan ekim ve sırta ekim yöntemlerinin belirlenmesine yönelik araştır-malar,

• Makro ve mikro element araştırmaları,

• Sulama araştırmaları,


122

• Ekim nöbeti çalışmaları,

• Islahta fizyoloji ve biyoteknolojinin yaygın kullanımı sağlanmalıdır.

Önemi

Pamuk tekstil sektörünün ana hammaddesi olması nedeniyle önemli stratejik ürünlerimizden biridir. Tekstil, ülkemiz ihracat ve istihdamının lokomotif sektörüdür. Gelişen tekstil sanayi ile birlikte verimli ve kaliteli pamuk çeşitlerinin kullanılmasına rağmen, uygulanan fiyat politikalarından kaynaklanan ekiliş alanındaki azalmalara paralel olarak üretim ve ihracat önemli oranlarda düşmüş; ithalat ise artmıştır. Bunun sonucu olarak ülkemiz pamuk lifi açığı da artmıştır.

Türkiye’de hızla artan pamuk talebi, net pamuk ihracatçısı olan Türkiye’yi 1991 yılından sonra net pa-muk ithalatçısı yapmıştır. Pamuk tüketimimiz, iç üretimle karşılanamadığından, her yıl bir önceki yıldan artan miktarlarda pamuk dış alımı yapılmaktadır.

Ülkemiz dünya tekstil ihracatındaki % 2.2’lik payı ile 13’üncü, dünya hazır giyim ihracatındaki % 3.5’luk payı ile 6. en büyük ihracatçı ülke konumundadır.

Tekstil sanayinin ihtiyacı olan pamuk üretiminin arttırılması ve ithalatın azaltılması hedeflenmektedir.

Zamanlama

Kısa Dönem


- Kaliteli ve yüksek verimli çeşitler,



- Azaltılmış toprak işleme, doğrudan ekim ve sırta ekim yöntemleri,

- Ekim nöbeti çalışmaları,

- İkinci ürün çalışmaları.

Orta Dönem


- Biyotik streslere dayanıklılık,

- Kurağa dayanıklılık,


- İkinci ürüne uygun çeşit geliştirme.


- Ekim nöbeti,

- Koruyucu toprak işleme,


123


- Su kullanım etkinliği,

- İkinci ürün.

Uzun Dönem


- Biyotik/abiyotik stres koşullarına dayanıklı/toleranslı çeşit geliştirme,

- Fizyolojinin seleksiyon kriteri olarak ıslah çalışmalarında kullanılması,


- Germplasm geliştirme.


Yetiştirme Teknikleri

- Doğrudan ekim, azaltılmış toprak işleme vb. araştırmalarının uygulamaya aktarılması için yaygın demostrasyon çalışmalarının yapılması,

- İkinci ürüne uygun geliştirilen çeşitlerin demostrasyon çalışmalarının yapılması,


Sıralama


- Kalite




- Ekim nöbeti



Kapasite

Başta TAGEM araştırma kuruluşları, üniversiteler, Tariş, Çukobirlik gibi gelişmekte olan özel sektör ve uluslararası araştırma kuruluşları kapasiteleri dikkate alındığında pamuk araştırmaları bakımından bir alt yapı mevcut olmakla beraber yetersiz olup, araştırıcı sayısı ve kalitesinin arttırılması gerekmektedir.

Araştırma kuruluşlarının alet, ekipman, laboratuar cihazları ihtiyaçlarının giderilmesi ve biyoteknoloji laboratuarlarının kurulması, yukarıda söz edilen stratejinin daha etkin yerine getirilmesine yardımcı olacaktır.


124



Program 3


Program ve Önceliği : Endüstri Bitkilerinde Entegre Mücadele Yönetimi - Orta

Geliştirme Hedefi: Çevre, doğal denge ve insan sağlığını korumak; sağlıklı ürün elde etmek ve has-talık, zararlı ve yabancı otlardan kaynaklanan ürün kayıplarını azaltmaktır.

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir tarım sistemi içinde, doğal denge ve insan sağlığını dikkate alarak, kimyasal mücadeleye alternatif metotları araştırmak; bitki koruma ürünlerinin sürdürülebilir kullanımı-nın sağlanmasına yönelik araştırmalar yapmaktır.


• Entegre mücadele modellerinin geliştirilmesi ve güncelleştirilmesi üzerinde araştırmalar,

• Hastalık, zararlı ve yabancı otların mücadele metotlarının araştırılması ve alternatif metotların ge-liştirilmesi,

• Ekonomik zarar eşiği ve ürün kaybı üzerinde araştırmalar,

• Hastalıklardan ari tohumluk üretimi araştırmaları,

• Hastalık, zararlı ve yabancı otların mücadelesine esas tahmin ve erken uyarı sistemleri üzerinde araştırmalar,

• Hastalık, zararlı ve parazit yabancı otlara dayanıklı çeşit geliştirilmesi,

• Hastalık, zararlı ve yabancı otların biyolojik ve biyoteknik mücadelesi üzerinde araştırmalar,

• Endüstri bitkilerinde hastalık, zararlı ve yabancı otların pestisitlere dayanıklılık durumlarının belir-lenmesi

Önemi

Endüstri bitkilerinde Zirai Mücadele Teknik Talimatları doğrultusunda hastalık, zararlı ve yabancı otlarla ilgili başarılı bir şekilde mücadele edilmektedir. Ayrıca patates ve pamukta entegre mücadele teknik talimatı geliştirilmiş olup uygulamaya aktarılmıştır. Ayçiçeği ve tıbbi bitkiler başta olmak üzere diğer endüstri bitkilerinde de entegre mücadele yöntemleri ile ilgili çalışmalar devam etmektedir.

Kimyasal mücadele yöntemleri dışındaki alternatif diğer yöntemlerin (biyolojik, kültürel, biyoteknik vb.) geliştirilmesi ile ilgili çalışmalara ihtiyaç vardır.

Çevre dostu bitki koruma uygulamalarına ve kimyasal mücadeleye alternatif metotların geliştirilmesine yönelik çalışmalara ağırlık verilecektir.


125

Zamanlama

Kısa Dönem



• Hastalık, zararlı ve yabancı otların biyolojik ve biyoteknik mücadelesi üzerinde araştırmalar,

Orta Dönem

• Hastalıklardan ari tohumluk üretimi araştırmaları,


Uzun Dönem

• Hastalık, zararlı ve parazit yabancı otlara dayanıklı çeşit geliştirilmesi,


• Endüstri bitkilerinde hastalık, zararlı ve yabancı otların pestisitlere dayanıklılık durumlarının belir-lenmesi

Sıralama



• Biyolojik mücadele ile ilgili araştırmalar,

• Pestisit uygulama tekniklerinin geliştirilmesi üzerine araştırmalar,

• Hastalık ve zararlıların tahmin ve erken uyarıları ile ilgili araştırmalar,

• Ekonomik zarar eşiği, kritik periyot ve ürün kaybı üzerinde araştırmalar,

• Pestisitlerin hububat tarlasındaki faydalılara yan etkileri,

• Zararlı etmenlerle ilgili veri tabanı oluşturma,

• Hastalık ve zararlılara dayanıklılık kaynakları üzerine araştırmalar,

• Mısır ve buğdayda Biyoteknoloji araştırmaları,

• Pestisitlere dayanıklılık yönetimi ile ilgili araştırmalar,

• Herbisit kalıntılarının etkilerinin araştırılması.

Kapasite

Bu çalışmaların yürütüldüğü Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü, Adana, Bornova ve Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enstitüleri ve bu konularda araştırmalar yapan diğer araştırma


126

enstitüleri ile üniversiteler, gerekli bilgi birikimine, araştırma kapasitesine ve yeterli alet-ekipman alt yapısına sahiptir. Ayrıca özel sektör de araştırma kapasitesini artırmakta ve geliştirmektedir.

Ancak, araştırma enstitülerinde araştırmacı personel sayısında hızlı bir azalma vardır. Bu yönden araş-tırıcı alt yapısının desteklenmesi gerekmektedir.

Program 4


Program ve Önceliği : Patates, Orta

Geliştirme Hedefi: Patateste tohumluk dahil ülke gereksinimini karşılamak ve ihracatını artırmak; kul-lanım amacı doğrultusunda kaliteyi iyileştirmek; üretim maliyetlerini düşürmek.

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir bir tarım sistemi içinde verimli ve kullanım amacına uygun kalitede çeşitlerin geliştirilmesi; sağlıklı tohumluk üretim teknikleri ve alanlarının belirlenmesi.


• Biyotik (patates siğili, nematodlara vb.) ve abiyotik stres koşullarına (kuraklık, sıcağa, tuzluluk, vs,) toleranslı/dayanıklı çeşit geliştirmek,

• Patateste ıslah ve ıslaha yardımcı olan biyoteknolojik çalışmaların kullanılması,

• Sanayilik /yemeklik özelliklerine uygun yüksek verimli patates çeşidi geliştirmek,

• Temel patates tohumluk üretim programları kapsamında laboratuar, sera ve arazideki çoğaltımlar üzerine araştırma çalışmalarının yürütülmesi,

• Patateste yetiştirme tekniklerinin belirlenmesi,

• Tohumluk patates yetiştirilen alanlarda uygun pir öldürme zamanlarının belirlenmesi,





• Tohumluk üretim ve depolama parametrelerinin belirlenmesi

Önemi

Yumruları insan ve hayvan beslenmesinde kullanılması yanında sanayi hammaddesi olarak da geniş bir kullanımı olan patates, ülkemizin en önemli tarımsal ürünlerinden birisidir.

Ülkemizde patates üretimi tamamen ithal tohumluk ve çeşitlere bağımlı durumda olup, bugüne kadar ülkesel tohumluk üretim sistemi istenilen düzeyde oluşturulamamıştır.

Bu durum, ülkemizin her yıl önemli miktarda döviz kaybetmesine ve sağlıklı tohumluk kullanım oranının az olmasına ve yabancı kaynaklı hastalıkların ülkemizde yaygınlaşmasına dolayısıyla patates tarımı-nın geleceğini de tehdit etmektedir.


127

Niğde Patates Araştırma Enstitüsü’nde doku kültürü laboratuarı ve seralar yapılmıştır. Ayrıca İzmir Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Erzurum Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve Ege Üniversi-tesinde doku kültürü laboratuarları ve seralar kurulmuştur. 2009 yılından itibaren ülke tohumluğunun başlangıç materyalinin %10’unu üretecek duruma gelinmiştir. Bu pilot laboratuarlarda meristem kültürü yoluyla sağlıklı nükleer materyalin üretimi gerçekleştirilmiştir.

Türkiye patates tohumluğu üretimi için gerekli alt yapısını oluşturmuş olup, gelecekte patates tohumluk pazarında gelecekte söz sahibi olması beklenmektedir.

Ülkemizin patates tohumluk ihtiyacının tamamının ülke içi kaynaklardan karşılanması hedeflenmekte-dir.

Zamanlama

Kısa Dönem


- Kaliteli ve yüksek verimli çeşitler,


- Erkencilik

2. Temel Tohumluk Üretim Programlarının oluşturulması


- Tohumluk patates yetiştirilen alanlarda uygun pir öldürme zamanlarının belirlenmesi

- Tohumluk bozulma hızının belirlenmesi

- Ekim nöbeti

Orta Dönem

1. Çeşit geliştirme:

- Biyotik/Abiyotik streslere dayanıklılık,


- Erkenci çeşit geliştirme.


- Sulama sistemleri ve su kullanım etkinliği

- Ekim nöbeti,


- Su kullanım etkinliği.

Uzun Dönem

1. Çeşit geliştirme:


128

- Özel amaçlı çeşit

- Fizyolojinin seleksiyon kriteri olarak ıslah çalışmalarında kullanılması

- Hasat sonrası fizyolojisi araştırmaları


- Germplasm geliştirme,


2. Yetiştirme teknikleri:

- Makro ve mikro besin elementleri


Sıralama


- Kalite




- Ekim nöbeti



Kapasite

Başta TAGEM araştırma kuruluşları, üniversiteler, gelişmekte olan özel sektör ve uluslar arası araş-tırma kuruluşları (CIP) kapasiteleri dikkate alındığında patates araştırmaları bakımından bir alt yapı mevcut olmakla beraber yetersiz olup, araştırıcı sayısı ve kalitesinin arttırılması gerekmektedir.

Araştırma kuruluşlarının alet, ekipman, laboratuar cihazları ihtiyaçlarının giderilmesi ve biyoteknolojik araştırmaları yönünden laboratuarlarının kurulması, yukarıda söz edilen stratejinin daha etkin yerine getirilmesine yardımcı olacaktır.



Program 5


Program ve Önceliği: Endüstri Bitkilerinde Mekanizasyon ve Bilişim Teknolojilerinin Kullanıl- ması-Orta


129

Geliştirme Hedefi: Endüstri bitkileri üretim tekniklerinin iyileştirilmesi ve yeni teknolojilerin bu bitkilerin üretiminde kullanılması ile verim ve kalitenin artırılması, iç ve dış pazara uygun kalite ve standardizas-yonun sağlanması, üretim maliyetlerinin azaltılması, uygun yetiştirme tekniklerinin üretici tarafından uygulanmasının sağlanması, üretimin artırılması, rekabetin geliştirilmesi ve ekolojik risklerin azaltılma-sına yardımcı olacak bilgi iletişim yöntemlerinin belirlenerek çiftçilere tanıtılması.

Araştırma Hedefi: Endüstri bitkilerinde tarımsal planlama için farklı yöntem ve modeller geliştirilerek karar vericilere, planlamacılara yardımcı olmak, uygun mekanizasyon sistemlerinin belirlenmesi, elde edilen ürünün kalitesini korumak ve uzun süre muhafaza etmek, karlılığı artırmak, yerli sanayinin ürü-nü pazara sunma, işleme, temizleme, tüketime hazırlama vb. alanlarda gelişmesine destek verilmesi. Optimum yetişme alanlarının belirlenmesi için CBS ve Uzaktan algılama modellerinin geliştirilmesi, ürün verim tahmin modellerinin geliştirilmesi, kuraklığın verime etkilerinin araştırılması için senaryolar geliştirilmesi.


• Tarımsal ürün desenlerinin belirlenmesi,

• Koruyucu toprak işleme (azaltılmış toprak işleme, doğrudan ekim, sırta ekim) ve bakım işlemleri

• Hassas tarım tekniğinin üretimde uygulaması,

• Hasat ve sonrası kayıpların saptanması ve azaltılmasına yönelik çalışmalar,

• Yeni ve güncel makine Prototiplerinin geliştirilmesi.

• Ürüne Yönelik biyolojik malzeme özellikleri araştırmaları,

• Depolama, ürün işleme (temizleme, sınıflandırma, kurutma vb) çalışmaları,

• Ürün izleme, verim ve rekolte tahminlerinin yapılması,

• Hassas tarım yöntemlerinin araştırılması,

• Ürünlere ait hastalıklı bölgelerin tespit edilmesi,

• Tarımsal ekolojik bölgelerin ve ürün uygunluk alanlarının belirlenmesi,

• Sorunlu alanların tespit edilerek tarımsal iyileştirmelerin yapılması,

• Çiftçi desteklerinin uzaktan algılama ile denetlenmesi için yöntem geliştirilmesi,

• Organik tarıma uygun alanların belirlenmesi,

• Erken uyarı modelleri geliştirilerek don, hastalık zararlı gibi etmenlere karşı ekolojik risk haritaları-nın oluşturularak tarımsal sigortacılığa destek verilmesi,

• Çiftçi kayıt sisteminin coğrafi veri tabanı ile entegrasyonu,

• Ürün uygunluk modellerinin geliştirilmesi,

• İklim değişikliği ve kuraklığın izlenmesi,

Önemi

Yerli makine imalat sanayinin ve ithal makinelerde yapılacak değişikliklerin devreye sokulmasıyla top-rak işleme ve ekim sisteminin geliştirilmesi, azaltılmış toprak işleme ve doğrudan ekim uygulanan alanların yaygınlaştırılması, tarımda bilgi teknolojilerinin kullanımının yaygınlaştırılması önem arz et-mektedir.


130

Zamanlama

Kısa Dönem


• Ürün desteklerinin uzaktan algılama ile kontrolü için yöntem geliştirme

Orta Dönem

• Hassas tarım tekniğinin üretimde uygulama araştırmaları,

• Kuraklık izleme modelleri geliştirme

• Verim tahmin modelleri geliştirme

• Verim ve kalite açısından optimum ürün yetişme alanlarının belirlenmesi

Uzun Dönem

• Erken uyarı modelleri geliştirilerek don, hastalık zararlı gibi etmenlere karşı ekolojik risk haritaları-nın oluşturularak tarımsal sigortacılığa destek verilmesi

• Çiftçi kayıt sisteminin coğrafi veri tabanı ile entegrasyonu,

Sıralama


• Ürün desteklerinin uzaktan algılama ile kontrolü için yöntem geliştirme

• Hassas tarım tekniğinin üretimde uygulama araştırmaları,

• Kuraklık izleme modelleri geliştirme

• Verim tahmin modelleri geliştirme

• Verim ve kalite açısından optimum ürün yetişme alanlarının belirlenmesi

• Erken uyarı modelleri geliştirilerek don, hastalık zararlı gibi etmenlere karşı ekolojik risk haritaları-nın oluşturularak tarımsal sigortacılığa destek verilmesi

• Çiftçi kayıt sisteminin coğrafi veri tabanı ile entegrasyonu

Kapasite

Araştırma altyapımızın güçlendirilmesi, yerli sanayimizin teşvik edilmesi, konu ile ilgili araştırmacılar ve sanayicilerin iş birliği ile uygun makine tiplerinin geliştirilmesi gerekmektedir. Tarımda bilgi teknolojileri ile ilgili olarak CBS ve Uzaktan algılama konusunda gerek bakanlıklarda gerek üniversitelerde gerekse özel sektörde belli bir kapasite gelişmiştir. Bakanlık, üniversite ve özel sektör kuruluşlarının işbirliğine ihtiyaç vardır.


131

Program 6


Program ve Önceliği : Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Orta

Geliştirme Hedefi: Ülkemiz çiftçilerinin gelirini artırıcı, pazar imkanı olan yeni alternatif tıbbi ve aro-matik bitkileri tespit ederek üretimi çeşitlendirmek, adaptasyon sınırlarını belirleyerek çiftçilere farklı alternatifler sunmaktır.

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir bir tarım sistemi içinde verimli ve kullanım amacına uygun tıbbi ve aromatik bitkileri kültüre almak, adaptasyon kabiliyeti yüksek, verimli ve kaliteli çeşit geliştirmek ve en uygun yetiştirme tekniklerini tespit etmektir.


• Ekonomik önemi olan tıbbi ve aromatik bitkilerin kültüre alınması,

• Yetiştirme tekniklerinin belirlenmesi,

• Tıbbi ve aromatik bitkilerde etken madde ve miktarını belirlemeye yönelik çalışmalar yapmak,

• Kültüre alınmış pazar talebi olan bitkilerde; kullanım amacına uygun verimli ve kaliteli çeşit geliştir-me,

• Tıbbi ve aromatik bitkilerin halk arasında kullanım amaç ve şekillerinin belirlenmesi, yerel bilgilerin kayıt altına alınması,

• Yetiştirme tekniği çalışmaları,



• Germplasm geliştirme çalışmaları.

Önemi

Ülkemiz farklı iklim ve ekolojik koşullara sahip olması, floranın çok sayıda bitki türü ve çeşitliliği içer-mesi bakımından doğadan toplanan ve kültürü yapılan tıbbi ve aromatik bitkiler açısından büyük bir ekonomik potansiyele sahiptir.

Türkiye tıbbi ve aromatik bitkilerin dış satımında dünyanın önde gelen ülkelerinden biri olup, birçok tıbbi bitkinin dış satımını yaparken, aynı zamanda birçok bitkinin de dış alımını gerçekleştirmektedir.

Doğadan toplanan bitkilerde kalitenin her zaman istenen düzeyde olmaması, toplama sonrası işleme, depolama ve nakliye koşullarının yeterince karşılanamaması gibi nedenlerle bitkilerin tarımının yay-gınlaştırılması gerekmektedir.

Kekik, defneyaprağı, anason, haşhaş (morfin), kimyon ve gülyağı bakımından önemli dışsatım yapan ülkelerden biridir.

Kekik, defne yaprağı, kimyon, haşhaş ve diğer tıbbi ve aromatik bitkilerde mevcut durumu korumak hedeflenmektedir.


132

Zamanlama

Kısa Dönem

1. Kültüre Alma/ Çeşit geliştirme;

- Doğadan toplanan türlerde kültüre alma,

- Tarımı yapılan kültüre alınmış türlerde verimli ve kaliteli çeşit geliştirme,

- Biyoteknolojik çalışmalarla karekterizasyon çalışmaları


- Ekim Nöbeti

- Üretim tekniklerinin belirlenmesi

- Etken madde ve miktarını belirlemeye yönelik çalışmalar,

Orta Dönem

• Amaca uygun çeşit geliştirme

• Tescilli ticari çeşitlerin geliştirilmesi

• Tıbbi bitkilerin ilaç sanayinde kullanılarak çeşitliliğin arttırılması

Uzun Dönem

• Tıbbi ve aromatik bitkilerin halk arasında kullanım amaç ve şekillerinin belirlenmesi, yerel bilgilerin kayıt altına alınması

• Tıbbi bitkilerden ilaç yapılması ve bunun sigorta kapsamına dahil edilmesi.

Kapasite

Başta TAGEM araştırma kuruluşları, üniversiteler, TMO (haşhaş) gelişmekte olan özel sektör ve ulus-lararası araştırma kuruluşları kapasiteleri dikkate alındığında tıbbi ve aromatik bitkiler araştırmaları ba-kımından bir alt yapı mevcut olmakla beraber araştırıcı kalitesinin arttırılması yurtiçi/yurt dışı eğitimleri ile desteklenmeleri gerekmektedir.

Araştırma kuruluşlarının alet, ekipman, laboratuar cihazları ihtiyaçlarının giderilmesi ve kaynakların tek merkezde toplanması için Antalya Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü bünyesinde kurulan “Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Araştırma Merkezi” yukarıda söz edilen stratejinin daha etkin yerine getiril-mesine yardımcı olacaktır.

Bu stratejide TAGEM, TÜBİTAK, AB kaynakları bize yardımcı olacak iç ve dış finansal kaynaklardır.

Sıralama

1. Çeşit geliştirme/Kültüre alma

• Kalite

• Biyotik ve abiyotik streslere dayanıklılık


133


• Azaltılmış toprak işleme, sırta ekim ve doğrudan ekim

• Ekim nöbeti

• Kalite bölgelerinin belirlenmesi


4. Tıbbi ve aromatik bitkilerin halk arasında kullanım amaç ve şekillerinin belirlenmesi, yerel bilgilerin kayıt altına alınması

5. Tıbbi bitkilerden ilaç yapılması ve bunun sigorta kapsamına dahil edilmesi.

Program 7


Program ve Önceliği : Diğer Endüstri Bitkileri, Düşük

Geliştirme Hedefi: Ülkemiz çiftçilerinin gelirini arttırıcı, pazar imkanı olan yeni alternatif endüstri bitki-lerini tespit ederek üretimi çeşitlendirmek, adaptasyon sınırlarını belirleyerek çiftçilere farklı alternatifler sunmaktır.

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir bir tarım sistemi içinde verimli ve kullanım amacına uygun alternatif ürünlerde adaptasyon kabiliyeti yüksek, verimli ve kaliteli çeşit geliştirmek ve en uygun yetiştirme tek-niklerini tespit etmektir.


• Tütünde ve şekerpancarında biyotik ve abiyotik stres koşullarına töleranslı/dayanıklı kaliteli ve yük-sek verimli çeşit geliştirmek,

• Tütünde ıslah ve ıslaha yardımcı olan biyoteknolojik çalışmaların kullanılması,

• Diğer endüstri bitkilerinin (çiftçilere alternatif olabilecek olanların) ülkemiz koşullarına adaptasyon ve çeşit geliştirme çalışmaları yapmak,

• Tütün ve diğer endüstri bitkilerinde yetiştirme tekniklerinin belirlenmesi,





• Tütünde tohumluk üretimi çalışmalarını yapmak,

• Germplasm geliştirme çalışmaları.

Önemi

Ülkemizde tütün ve şeker sanayi önde gelen tarımsal endüstrilerden biri olup, yapılacak temel ve uy-


134

gulamaya dönük araştırmalara şiddetle ihtiyaç vardır. Araştırmalardan elde edilecek bulgular bu önemli endüstrilere direk katkı sağlayarak, gerek çiftçilerin birim alandan gelirlerini arttırmak, gerekse endüst-riye getireceği karlılık ile ülke ekonomisine önemli katkıda bulunacaktır. Bunun yanında çok modern tesislere sahip olduğumuz tekstil endüstrisinde de gerek keten, gerekse diğer lif bitkilerindeki yapılacak araştırmalar öncelikli araştırmalar olarak değerlendirilebilir. Tütünde İzmir Ege Tarımsal Araştırma Ens-titüsü’nce araştırma faaliyetleri devam etmektedir. Şekerpancarında da çalışmaların başlatılması ge-rekli görülmektedir. Şekerpancarında da araştırmalar bakımından tütünle aynı konumda olmak önem arz etmektedir.

Zamanlama

Kısa Dönem

1. Adaptasyon/ Çeşit geliştirme;

• Kaliteli ve yüksek verimli tütün çeşitleri geliştirmek

• Ketende yüksek lif ve yağ oranına sahip çeşitler geliştirmek ve introdüksiyon yoluyla elde edilen ve mevcut çeşit ve köy hatlarını iyileştirmek

• Boya bitkilerinde uygun türleri ve kültüre alınma olanaklarını belirlemek

• Şekerpancarında verimli ve kaliteli çeşit geliştirme,


• Ekim nöbeti

• Üretim tekniklerinin belirlenmesi

• Etken madde ve miktarını belirlemeye yönelik çalışmalar

Orta Dönem

1. Kültüre alma/çeşit geliştirme:

• Amaca uygun çeşit geliştirme

• Biyotik/abiyotik stres koşullarına dayanıklı/toleranslı çeşit geliştirme,

• Biyoteknolojik çalışmalarla ıslahın desteklenmesi

2. Yetiştirme Teknikleri:

• Azaltılmış toprak işleme, doğrudan ekim ve sırta ekim yöntemlerinin belirlenmesine yönelik araş-tırmalar,




Uzun Dönem

• Diğer endüstri bitkilerinden doğal olarak yetişen ve endüstriyel amaçla kullanılanların belirlenerek kültüre alınma imkanlarının araştırılması


135

• Tütünde tohumluk üretimi çalışmalarını yapmak

• Fizyoloji araştırmaları

Sıralama


• Kalite




• Ekim nöbeti



Kapasite

Başta TAGEM araştırma kuruluşları, üniversiteler, Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu (TAP-DK), Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. ve Panko Birlik, özel sektör ve uluslararası araştırma kuruluşları kapasiteleri dikkate alındığında şekerpancarı ve tütün gibi endüstri bitkileri araştırmaları bakımından bir alt yapı mevcut olmakla beraber araştırıcı kalitesinin arttırılması yurtiçi/yurt dışı eğitimleri ile des-teklenmeleri gerekmektedir. Araştırma Kuruluşlarının alet, ekipman, laboratuar cihazları ihtiyaçlarının giderilmesi gerekmektedir. Bu stratejide TAGEM, TÜBİTAK, AB Kaynakları bize yardımcı olacak iç ve dış finansal kaynaklardır.

Program 8


Program ve Önceliği : Endüstri Bitkilerinde Organik Tarım - Düşük

Geliştirme Hedefi: Ülkemizde gelişmekte olan organik endüstri bitkileri üretiminin doğru bir şekilde yönlendirilmesi ve uluslararası rekabet şansının artırılmas.

Araştırma Hedefi: Organik üreticilerinin sorunlarını gidermek ve ihtiyaçlarını karşılamak üzere; orga-nik bilgi ve teknoloji eksiklerinin tamamlanması; yerli organik girdiler (gübre, fidan, pestisit/herbisit) için üretim teknik ve teknolojilerinin geliştirilmesi…


• Yazılı ve görsel eğitim-yayım materyali hazırlama,

• Kooperatif ve Birliklerle ortak eğitim ve yayım sistemlerinin geliştirilmesi ve uygulanması,

• Çiftlik sistemleri araştırmaları yapmak, bu çerçevede üretim sistemlerinde araştırıcı ve çiftçi verim-leri arasındaki farklılıkların belirlenmesi,


136

• Üretimin araştırma bulguları düzeyine çıkarılması için yöntem geliştirilmesi,

• Araştırma sonuçlarının üretime aktarılmasında araştırıcı/yayıncı/üretici birlikteliğini içeren araştır-maların yürütülmesi,

• Tarım Danışmanları Eğitimi,

• Bölgesel ve ülkesel çeşit tanıtımı çalışmalarının koordinasyonu ve yürütülmesi, (TÜGEM, TİGEM, TEDGEM, TURKTOB, Birlik ve Kooperatifler, Özel Sektör, İl Müdürlükleri, İl Özel İdareleri)

• GAP, KOP ve DAP Projeleri için önder çiftçi modeli geliştirme ve uygulama çalışmaları,

• Araştırmacıların eğitimi,

• Anket ve modelleme araştırmaları,

• Teşhis sürveyleri ile yeni araştırma konularının belirlenmesi.

Önemi

Dünyada halen 130 ülkede toplam 35 milyon hektar alanda organik üretim yapılmaktadır. Dünya or-ganik üretim alanında, Avustralya 12 milyon hektar, Arjantin 4 milyon hektar, İtalya ise 1 milyon hektar üretim alanlı ile ilk sıralarda yer almaktadır (2008). Halen Avrupa Birliği ülkelerinde tarım alanlarının %4’ü, tarım işletmelerinin ise %1,6’sı organik üretime ayrılmış ve üretim alanı 6,8 milyon hektara ulaş-mıştır.

Ülkemizde organik tarım, 1985–1986 yıllarında Dünya’da organik tarımın gelişimine ve yurtdışından gelen organik ürün talebine bağlı olarak, sistemsiz bir şekilde başlamış, 2004 yılında “Organik Tarım Kanunu”nun yayınlanması ve sağlıklı gıdaların tüketimine yönelik dünyadaki değişmelere paralel ola-rak gelişmiştir. En önemli geleneksel ihraç ürünlerimizden olan kuru incir ve kuru kayısıda organik yetiştiricilik ve ihracat şansı çok yüksektir.

Zamanlama

Organik yetiştiriciliği konusunda araştırma hedeflerine ulaşabilmek için yapılması gereken öncelikli araştırma konuları;


• Organik endüstri bitkileri yetiştiriciliğinde ileri üretim teknikleri ( sulama- gübreleme, hasat teknolo-jileri…) geliştirilmesi

• Biyopestisitlerin kullanımının geliştirilmesi

• Organik toprak yönetimi çalışmaları

• Kültürel uygulamalarda organik yetiştiriciliğine uygun tekniklerinin belirlenmesi,

• Organik ürünlerde hasat ve hasat sonrası kayıplarının en aza indirilmesi için yeni teknolojilerin geliştirilmesi

Uzun Dönem

• Yerel kaynaklardan organik girdi üretim teknik ve teknolojilerinin geliştirilmesi (organik tohum, güb-re, toprak iyileştiriciler, bitki besin preparatları, organik pestisitler,..)


137

• Organik işlenmiş ürünler için işleme tekniklerinin ve analiz metotlarının geliştirilmesi

• Organik endüstri bitkileri yetiştiriciliği yapılabilecek uygun alan ve ürün deseninin belirlenmesi

• Organik yetiştiriciliğe uygun anaç ve çeşit belirleme

• Organik tarımda bitki ekstratlarının ve biyoajanların zirai mücadelede kulanım imkânlarının araştı-rılması

Kapasite

Halen araştırma kuruluşlarında organik endüstri bitkileri yetiştiriciliğinin uygulanabilirliği çalışmalarının tamamlanması bakımından uygun kapasite bulunmaktadır. Bununla birlikte, alternatif bitki sağlığı ve bitki besleme çalışmaları ve özellikle de organik yetiştiricilikte halen en büyük maliyet unsuru olup yerli üretimimizin uluslararası rekabet şansını sınırlandıran ithal girdilerin yerini alacak yerli girdi üretim teknolojilerinin geliştirilmesi bakımından kapasite yetersizdir.

Ülke genelinde Organik tarım programında 29 araştırma kuruluşunda 53 araştırıcı aktif görev almak-tadır. Çoklu disiplinli yoğun çalışmaların gerektiği bu büyük hedeflerin gerçekleşebilmesi için beceri geliştirme eğitimlerini de kapsayan yüksek bütçeli büyük projelerin geliştirilmesi zorunludur.

Program 9


Program ve Önceliği : Endüstri Bitkilerinde Sosyo Ekonomik Araştırmalar- Düşük

Geliştirme Hedefi: Endüstri bitkilerinde yürütülen araştırma çalışmaları sonucunda ortaya konulan çeşitler, yetiştirme tekniği ile bitki sağlığı uygulamaları sonuçlarının etkin bir şekilde üreticiye yansı-masını ve ekonomik katkıya dönüşmesini sağlamak, bu ürünlerin tarımı yapan işletmelerin karlılık ve verimliliklerini, dolayısıyla gelir düzeylerini arttırmak.

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir tarım sistemi içerisinde, endüstri bitkileri tarımı yapan çiftçilerin ve işletmelerin durumlarını ve yapısını analiz etmek, karşılaştığı önemli problemleri teşhis sürveyleriyle tespit etmek, karlılık ve verimliliğini arttırıcı çözümleri ve pratik uygulamaları belirlemek.








• Bölgesel ve ülkesel çeşit tanıtımı çalışmalarının koordinasyonu ve yürütülmesi, (TÜGEM, TİGEM, TEDGEM, TURKTOB, Birlik ve Kooperatifler, Özel Sektör, İl Müdürlükleri, İl Özel İdareleri)


138





Önemi

Tarım işletmelerinde gelir düzeyinin, işletme ve arazi yapısının, büyüklüğünün, girdi kullanımı ve ve-rimlilik düzeylerinin belirlenmesi bu ürünlere yapılan desteklemelerde büyük önem taşımaktadır. Ge-leneksel çiftçi eğitim yayım sistemi yeterli ölçüde etkin olmadığından Ar-Ge ile elde edilen bilgi ve teknolojilerin çiftçilere ve çiftçi organizasyonlarına aktarılmasında yetersizlik bulunmaktadır. Tarımsal desteklemelerde optimum işletme düzeyinin kullanılması destekleme aracının daha akılcı kullanılması-nı sağlayacaktır. Örneğin ayçiçeğinde yeter büyüklüğe ve gelire sahip işletmelere yapılacak destekle-melerin artırılması (DGD ve ürün prim desteklemeleri gibi) bu işletmelerde ayçiçeği ve üretiminin daha fazla üretilmesine neden olacaktır ve işletmelerin de verimlilik kriterlerini yakalamaya zorlayacaktır. Bakanlığın Tarım Danışmanları sistemi bu eksikliği bir ölçüde giderebildiği söylenebilir. Ancak tarım danışmanlarının kamu araştırma kuruluşları ve özel sektör firmaları ile daha etkin organik iş birliği ve eş güdüm içinde çalışmasında yarar vardır.

Tarım işletmelerinde gelir düzeyinin arttırılmasına katkı sağlanması ve ülke ekonomisinin milli gelirinde artışa neden olacaktır.

Zamanlama

Kısa dönem



• Çiftlik sistemleri araştırmaları yapmak, bu çerçevede üretim sistemlerinde araştırıcı ve çiftçi verim-leri arasındaki farklılıkları belirlemek.

• Üretimin araştırma düzeyine çıkarılması için yöntemler geliştirmek.

• Teşhis sürveyleri ile yeni araştırma konularını belirlemek.

Orta Dönem


Uzun Dönem

• Üretimin araştırma sonuçlarının öngörüldüğü düzeye çıkarılması için yöntemler geliştirmek.

• Araştırma sonuçlarının üretime aktarılmasında araştırıcı/yayımcı/üretici birlikteliğini içeren araştır-malar yürütmek.


139

Sıralama







Kapasite

• Önceki yıllardan beri başlatılan sosyo-ekonomik çalışmalar özellikle serin iklim tahılları bakımından önemli bir birikim sağlamıştır.

• Konunun önemi son yıllarda belirgin bir şekilde artmış bulunmakta ve araştırma kuruluşları TA-GEM’in de yönlendirmesi ile konuya yakın ilgi duymaktadırlar..

• Bakanlık AR-GE öncelikleri, çoğunlukla bu konularla ilişkilidir.

• AR-GE geri dönüşü ve hedef kitlelere ulaştırılması bakımından önemli veriler sağlamakta ve sağla-maya devam edecektir.

• Konuyu bilen belli sayıda tecrübeli bir araştırmacı kitlesine sahip olunmuştur.

Program 10


Program ve Önceliği : Yenilenebilir Tarımsal Kaynaklardan Biyoyakıt ve Endüstriye Ürün Elde Edilmesi-Düşük

Geliştirme Hedefi: Sürdürülebilir tarım sistemi içerisinde, tarımsal kaynaklardan, çevresel değerler ile uyumlu biyoürünler elde etme yöntemlerini araştırmak, biyoyakıt üretiminde AR-GE çalışmaları ile üreteceği bilgi; geliştireceği teknolojiler ile çevre dostu, sürdürülebilir kalkınma, ülke gereksinimi olan ürünleri karşılama, kullanım amaçları doğrultusunda kaliteyi iyileştirme ve üretim maliyetlerini düşür-mek.

Araştırma Hedefi: Yeterli sürdürülebilir bir tarımsal yapı içinde geleneksel kullanım dışında kalan alan-larda tarımsal atıkların kullanılması, sanayi çıktılarının değerlendirilmesi ile çevreyle dost geri dönüştü-rülebilir, yenilenebilir endüstri ürünlerini geliştirecek teknolojilerin belirlenmesi ve geliştirilmesidir.


• Ülkemiz koşullarına uygun verimli enerji bitkilerinin ve enerji tarımı alanlarının saptanması,

• İkincil ürünlerden biyoyakıt eldesine yönelik araştırmalar,

• Marjinal alanlara biyoyakıt üretimine uygun türlerde adaptasyon çalışmaları yürütmek,


140

• Atık toplama mekanizasyon ve atık depolama sistemlerinin geliştirilmesi,

• Biyoyakıt/endüstriyel ürün üretimi amaçlı her türlü yenilenebilir tarımsal kaynakların araştırılması,

• Tarımsal artıkların toplama ve depolama yöntemlerinin belirlenmesi,

• Biyoyakıt üretim süreçlerinin optimize edilmesi,

• Tarıma dayalı sanayi atıklarından (çay çöpü, çeltik kavuzu, vs.) biyoyakıt eldesinin araştırılması,

• Yağ oranı yüksek mikroalg ve alglerin tespit edilmesine yönelik araştırmalar,

• Yağ oranı yüksek mikroalg ve alglerden kaliteli biyodizel elde edilmesi,

• Yenilenebilir Tarımsal Kaynaklarda yağ asitleri kalitesinin iyileştirilmesi,

• Dünyada kültüre alınmış olan mikroalg ve alglerde yağ oranlarının tespiti,

• Alglerde yağ asitleri kalitesinin iyileştirilmesi,

• Tarımsal atıklardan biyoürün üretme yöntemleri,

• Farklı protein ve nişasta kaynaklarının biyoürün yapımında kullanımı.

Önemi

Türkiye’de hızlı nüfus artışı ile karşı karşıya kalmıştır. Bu artış sonucu gerek konutlarda gerekse de sanayide enerji taleplerinin hızlı artışı görülmüştür. Türkiye enerji kaynakları bakımından büyük oranda dışa bağımlı bir ülke konumundadır. Mevcut durumun bilincinde olan ülkemiz, 2007–2013 yıllarını kap-sayan “Dokuzuncu Kalkınma Planı”nda “üretim sistemi içinde yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının payının azami ölçüde yükseltilmesi” hedefini koymuştur. Ülkemizin en temel politika belgesi olan Kal-kınma Planı’nda da öngörüldüğü şekilde, yenilenebilir enerji kaynaklarından biri olan ve yerli tarımsal üretimle gerçekleştirilebilen biyoyakıtlar Türkiye için potansiyel bir enerji kaynağı konumundadır.

Ülkemiz koşullarına uygun enerji bitkilerinin ve enerji tarımı alanları saptanmış ve ikincil ürünlerden biyoyakıt üretimine yönelik araştırmalarda aşama kaydedilmelidir.

Zamanlama

Kısa Dönem

• İkincil ürünlerden biyoyakıt eldesine yönelik araştırmalar




Orta Dönem


• Marjinal alanlara biyoyakıt üretimine uygun türlerde adaptasyon çalışmalarının yürütülmesi,


• Biyoyakıt/endüstriyel ürün üretimi amaçlı her türlü yenilenebilir tarımsal kaynakların araştırılması.


141

Uzun Dönem

• Tarımsal artıkların toplama ve depolama yöntemlerinin belirlenmesi,



• Tarımsal atıklardan biyoürün üretme yöntemleri,

• Farklı protein ve nişasta kaynaklarının biyoürün yapımında kullanılması,

• Risk değerlendirme çalışmaları ve alan denemelerinin yapılması.

Sıralama

• İkincil ürünlerden biyoyakıt eldesine yönelik araştırmaların yapılması,





• Marjinal alanlara biyoyakıt üretimine uygun türlerde adaptasyon çalışmaları yürütmek,


• Biyoyakıt/endüstriyel ürün üretimi amaçlı her türlü yenilenebilir tarımsal kaynakların araştırılması,



• Risk değerlendirme çalışmaları ve alan denemelerinin yapılması.

Kapasite

Başta TAGEM araştırma kuruluşları, üniversiteler, özel sektör ve uluslararası araştırma kuruluşları kapasiteleri dikkate alındığında enerji bitkileri araştırmaları bakımından yeni oluşmakta olan bir alt yapı mevcut olmakla beraber araştırıcı kalitesinin arttırılması yurtiçi/yurt dışı eğitimleri ile desteklenmeleri gerekmektedir. Araştırma kuruluşlarının alet, ekipman, laboratuar cihazları ihtiyaçlarının giderilmesi ve kaynakların tek merkezde toplanması için Samsun Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü bünye-sinde 2011 yılında faaliyete geçirilecek olan “Enerji Bitkileri Araştırma Merkezi” yukarıda söz edilen stratejinin daha etkin yerine getirilmesine yardımcı olacaktır. Bu stratejide TAGEM, TÜBİTAK, AB Kay-nakları bize yardımcı olacak iç ve dış finansal kaynaklardır.


142

3.5. GIDA VE YEM

AR-GE YATIRIMININ GERİ DÖNÜŞÜ (Gıda ve Yem)

1. Gıda-Yem Güvenilirliği ve Kalitesi

2. Geleneksel Türk Gıdaları

3. Gıda ve Yem Analizlerinde Yeni

Yöntemlerin Uygulanması

4. Gıda ve Yem Üretiminde Modern Tekniklerin Kullanılması ve Ürün

Geliştirme

5. Gıda Sanayi Artık ve Atıklarının Değerlendirilmesi

6. Gıda-Yem Muhafaza ve Ambalaj-lama Tekniklerinin Geliştirilmesi

Program 1

AFA : Gıda ve Yem

Program ve Önceliği : Gıda-Yem Güvenilirliği ve Kalitesi -Yüksek

Geliştirme Hedefi: İnsan ve hayvan sağlığını riske sokmayacak kaliteli ürünlerin üretilmesi

Araştırma Hedefi: Güvenilir ve kaliteli ürünlerin üretilmesine yönelik önlemlerin alınması

Araştırma Stratejisi Önemi

Dünya genelinde gelişen ekonomi ve değişen yaşam koşullarına bağlı olarak gıdada tüketim alışkan-lıkları hızla değişmektedir. Bu paralelde tüketim miktarları, tüketim zamanları ve bu zamanlara bağlı olarak tüketim biçimi ile tüketilen ürün çeşitleri de hızla değişim göstermektedir.

Bir yandan hızlı ve hazır gıda talebi yüksek bir ivmeyle artmakta, diğer yandan sofra kültürünün yeri-ni, çeşitlendirilen hazır ve hızlı tüketilen gıdalar almaktadır. Buna bağlı olarak gıda temin ve tüketim alışkanlıklarının hızla değişiyor olması gıdanın riskli bir konum almasına neden olmaktadır. Bunun yanında hayvansal gıdaların güvenilirliği ve kalitesi üzerine tüketilen yem ve yem katkı maddelerinin birincil etkisi bulunmaktadır. Bilhassa yakın geçmişte Avrupa’da yem kökenli olarak yaşanan deli dana, dioksin ve salmonella krizleri gıda güvenilirliği açısından yemin özellikle dikkate alınması gerekliliğini ortaya koymuştur.

Binlerce çeşit ürün mevsim farkı gözetmeksizin ve modern usullerde korunarak tüketiciye ulaştırıl-makta ve tüketicilerin pek çok ürün için risk taşıyıp taşımadıklarını kontrol şansları bulunmamaktadır. Gıda ve yem kaynaklı hastalıklar ve doğurduğu sonuçların bütün dünyada giderek artan boyutlar ka-zanması, tüketicilerin endişelerini artırmaktadır. Gıda ve yemlerin neden olduğu zararlar büyük ölçüde hijyenik olmayan koşullardan kaynaklanmaktadır.

Hammaddeden başlayarak tüketiciye ulaşana kadar olan aşamalarda bulunabilecek potansiyel tehli-kelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin önlenmesi ve/veya kritik limitlerin altına düşürülmesi için önleyici faaliyetlerin saptanması gıda-yem güvenilirliği açısından büyük önem taşımaktadır.


143

“Çiftlikten Çatala” anlayışı ile etkin bir gıda ve yem denetiminin sağlanarak tüketiciye güvenilir gıda arzının temini, tüketici menfaatinin ve sağlığının en üst seviyede korunması kamunun temel görevleri arasında yer almakla birlikte, bu amaca yönelik çalışmalarda tüm taraflarla işbirliği yapılması, güvenilir gıda bilincinin toplumun tüm kesimlerince benimsenmesi adına önem arz etmektedir.

Özellikle risk analizine dayalı sürdürülebilir gıda ve yem güvenilirliği sisteminin etkin bir şekilde oluş-turulması, ülkemizin ticari itibar ve devamlılığının sağlanması açısından bu programın önemini bir kat daha arttırmaktadır.

“Çiftlikten Çatala” takip edilmesi gereken gıda ve yem zincirindeki halkaların her biri özellikle insan ve hayvan sağlığı açısından önem arz etmektedir. Tarımsal hammaddeyi uygun yöntemlerle hazırlayan, işleyen, ambalajlayan, depolayan ve pazarlayan gıda ve yem sanayi ülkemiz ekonomisinin de lokomo-tif sektörlerinin başında gelmektedir.

Gıda ve yem sanayi, ülkemizde farklı bölgelere yerleşmiş 50.853 adet gıda ve 465 adet faal yem işlet-mesinden oluşmaktadır. Bu işletmelerden ancak belirli bir kısmı modern teknolojiyi uygulayabilmekte ve Ar-Ge ünitesine sahip bulunmaktadır.

Zamanlama

Gıda ve yem güvenilirliği her zaman yaşayan bir değer olması nedeniyle süreklilik arz etmekte ve insan sağlığını ilgilendirmesi sebebiyle de öncelik kazanmaktadır. Yapılacak çalışmalar kısa, orta ve uzun vadeli olabilecektir.

Katkı, kalıntı ve bulaşanlar için risk analiz sistemi ile gıda ve yemlerin kimyasal ve mikrobiyolojik kalite kriterlerine ait çalışmaların, kısa, orta ve uzun vadede yapılması planlanmaktadır. Ayrıca 2011-2015 Mastır Planı döneminde gıda ve yem güvenilirliğini sağlamak üzere risk analizlerini içeren bir sistemin oluşturulması amacıyla Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü (KKGM)’ne bilimsel destek verilmesi he-deflenmektedir.

Sıralama

Katkı, kalıntı risk analiz sistem yöntemleri ve bulaşanlar ile gıda ve yemlerin kimyasal ve mikrobiyolojik kalite kriterlerine ait çalışmalar önem arz etmektedir.

Kapasite

Ülkemizde katkı, kalıntı ve bulaşanlar konusunda önemli bir bilgi birikimi ve alt yapı bulunmaktadır. Gıda ve yemlerle ilgili çalışma yapabilecek yeterli bilgi ve beceri birikimi vardır. Ancak artan gıda gü-venilirliği ihtiyacı doğrultusunda nitelikli eğitim, laboratuvar alt yapı modernizasyonu ve yeni araştırma personeli ihtiyaçlarının kısa vadede karşılanması gerekmektedir.

Biyogüvenlik konusunda bilgi, beceri ve alt yapı birikiminin kısmen bulunmasına rağmen, biyogüven-lik standartlarının iyileştirilmesi ve yaygınlaştırılması hususundaki çalışmalara özel bir önem vermek gerekmektedir.

Ülkemizde TÜBİTAK ve KKGM’ye bağlı laboratuvarlarda, ilgili AFA dâhilindeki konulara ilişkin proje yönetim sistemleri mevcuttur. Bu kapasitelerin mastır plan kapsamında ilgili AFA içerisinde değerlendi-rilmesi mevcut durumun geliştirilmesi bakımından önemli olacaktır.


144

Ar-Ge çalışmalarında, ulusal ve uluslararası araştırma kurumları ve üniversite ile işbirliği yapmak, ay-rıca Avrupa Birliği ülkelerinin bu konularda çalışan referans laboratuvarlarından yararlanmak ülkemiz-deki kapasitenin gelişimi ve iyileştirilmesi için önem arz etmektedir.

Program 2

AFA : Gıda ve Yem

Program ve Önceliği : Geleneksel Türk Gıdaları – Orta

Geliştirme Hedefi: Yöresel olarak üretilen Türk geleneksel gıdalarının geniş kitleler tarafından tüketi-minin sağlanması

Araştırma Hedefi: Geleneksel ürünlerin asgari hijyenik ve teknolojik koşullarda üretiminin sağlanması


Önemi

Günümüzde yaşam koşulları, insan ihtiyaçları ve tüketici beklentileri hızla değişmektedir. Buna bağlı olarak daha etkili muhafaza yöntemlerinin bulunması, kitlelere hızla cevap verebilen üretim ve sunum tekniklerinin gelişmesi ve bu tekniklerin gereksinimlerinin ön plana çıkması, geleneksel yöntemlerin terk edilmesine ve unutulmasına neden olmaktadır. Böylece insanlık tarihinin vazgeçilmez kültürüne ait çok önemli bir bilgi birikimi de kaybolmaktadır.

Önemli bir gıda üretim potansiyeline sahip olan ülkemizin, geleneksel gıda çeşitliliği ve üretimi açısın-dan zengin bir mutfak kültürü vardır. Ancak bu ürünlerin endüstriyel üretimi ve pazarlanmasıyla ilgili sorunlar yaşanmaktadır. Belirli bir yörede üretilen ve kapalı ev ekonomisi içerisinde kalan geleneksel gıdalarımızın orijinal özelliklerinin muhafazası koşuluyla, endüstriyel üretime aktarılabilmesi yöresel tatların kaybolmasını önleyeceği gibi, daha geniş kitlelerin bu tip ürünleri tatmasına ve tanımasına da yardımcı olacaktır.

Modern teknolojiler ile işlenen, sürdürülebilir üretim düzeyine erişen, yüksek katma değere sahip ve dünya pazarlarına ulaşabilen kaynaklar ülkelerin küresel rekabet gücünü arttırmaktadır. Önemli bir kültür mirası olan geleneksel gıdalarımızın mevcut piyasa koşullarında varlıklarını sürdürebilmesi ve rekabet edebilir olabilmesi için; üretim yöntemlerinin modernizasyonu, ürün özelliklerinin belirlenmesi ve güvenilirliğinin sağlanması alanlarında Ar-Ge çalışmalarının yürütülmesi ve üretimin çeşitli safhala-rında yeniliklerin gerçekleştirilmesi önemlidir.

Söz konusu programla ilgili olarak yapılacak çalışmalar, ağırlıklı olarak sanayii bazında özel gıda sa-nayii sektörünü ilgilendirmektedir.

Zamanlama

Konu, tespit ve adaptasyon çalışmaları gerektirdiğinden kısa, orta ve uzun vadeli süreklilik arz etmek-tedir.

Sıralama

Geleneksel ürünlerin üretim yörelerinin tespiti, teknolojilerinin incelenmesi ve gerekiyorsa iyileştirme/


145

geliştirme çalışmalarının yapılması, belirlenen teknolojinin sanayide uygulanabilir hale getirilmesi ve ürün özelliklerinin belirlenmesi alanlarındaki araştırmalar.

Kapasite

Geleneksel ürünlerin yörelerinin tespiti ve teknolojilerinin belirlenmesi, Tarım İl ve İlçe Müdürlükleri ile ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği içinde yürütülmesi gereken bir çalışmadır. Bazı geleneksel ürünler için bir bilgi birikimi olmasına karşın, birçoğu hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır. Kimi ürünlerin işleme teknolojileri konusunda yapılacak çalışmalar için bazı kuruluşlarımızda alt yapı mevcut olmak-la birlikte, özel ekipmanlar gerekebilir. Bu çalışmaları yürütecek personelin yetişmiş ve süreklilik arz etmesi önemli olup, bu konuda, henüz yeterli personel yoktur. Program altındaki konularda, bilgi biriki-minin sağlanması ve arttırılması yanında, analiz yöntemleri konusunda eğitime ihtiyaç bulunmaktadır. Bu tip çalışmalarda, kaliteli ve istikrarlı araştırmacı personele ihtiyaç duyulduğundan, öncelikle istikrarı sağlayacak “araştırma statüsü”nün oluşturulması ve uygulanması zorunludur. Gerektiğinde konu ile ilgili TÜBİTAK-MAM Gıda Enstitüsü, üniversiteler ve özel sektör kuruluşları ile işbirliği sağlanacaktır.

Program 3

AFA : Gıda ve Yem

Program ve Önceliği : Gıda ve Yem Üretiminde Modern Tekniklerin Kullanılması ve Ürün Geliş-tirme – Orta

Geliştirme Hedefi: Gıda ve yemlerin çeşitliliğinin arttırılması ve sektörde modern teknolojinin yaygın-laştırılması

Araştırma Hedefi: Gıda ve yem çeşitliliğinin arttırılması için işleme teknolojilerinin belirlenmesi


Önemi

Tarımsal ürünleri hammadde olarak kullanan gıda ve yem sanayinin sadece ülke düzeyinde faaliyet göstermesi günümüzde yeterli görülmemekte, varlığını sürdürebilmesi için dünyaya entegre olması ve ihracata yönelmesi gerekmektedir. Bunun için yeterli hammaddenin sağlanmasının yanı sıra teknolojik yeniliklerin de takip edilmesi önem arz etmektedir. Teknolojik yeniliklerin kullanımı ile ürün çeşitliliği daha kolay bir şekilde sağlanabilmektedir. Diğer taraftan ileri teknoloji kullanımı ve kalite yönetim sis-temlerinin oluşturulmasıyla kaliteli ve güvenilir ürün üretimi kolaylaşmaktadır.

Gelişmiş ülkelerde gıda maddelerinin üretiminde ve muhafazasında teknolojik olanaklardan azami öl-çülerde yararlanılmaktadır. Ülkemiz gıda ve yem sanayi ürün geliştirme ve yeni teknolojiler kullanma konusunda aktif bir sektör olmakla birlikte, genel olarak teknolojik açıdan dışa bağımlıdır. Teknolojik gelişmeler genellikle büyük işletmeler tarafından takip edilmektedir. Küçük ve orta ölçekli işletmelerin önemli bir kısmında pek çok ürün hala eski yöntemlerle üretilmekte olup, ekonomik nedenlerden dolayı modern teknoloji kullanılamamaktadır.

Ülkemiz gıda ve yem sanayiinde teknolojik açıdan arzu edilen gelişmeyi sağlayabilmek için dünyadaki son gelişmelerin ve bu gelişmelerin ülkemizde kullanılabilme olanaklarının araştırılmasına ve sana-yicilere uygun teknoloji seçiminde yol gösterilmesine gereksinim duyulmaktadır. Ayrıca, gıda ve yem işletmelerinin teknoloji üretimini sağlayacak Ar-Ge faaliyetleri konusunda bilinçlendirilmesine yönelik çalışmalar da ön planda tutulmalıdır.


146

Gıda ve yem sanayi ürün geliştirme ve yeni teknolojiler kullanma konusunda aktif bir sektördür. Ancak, küçük ve orta ölçekli işletmelerin yoğun olmasından dolayı, Ar-Ge faaliyetleri sektör tarafından yeterli düzeyde yapılamamakta olup, bu konuda desteğe gereksinim duyulmaktadır.

Zamanlama

Ürün geliştirme ve yeni teknolojiler kullanma konusunda; kısa vadede gıda ve yem üreten işletmelerin güncel kapasite kullanımı ile sorunlarının belirlenmesi, orta vadede sorunların çözümüne yönelik pro-jelerin geliştirilip uygulamaya geçirilmesinin başlatılması ve uzun vadede ise yeniliklerin değerlendiril-mesi ve izlenmesi uygun görülmektedir.

Sıralama

Ürün çeşitlendirme ve teknoloji seçimi konularında, küçük ve orta ölçekli işletmelerin sorunlarına yöne-lik çalışmalara öncelik verilmesi gerekmektedir.

Kapasite

Kamu ve özel sektör gıda ve yemlerin çeşitlendirilmesi ve işleme teknolojilerinin geliştirilmesi konula-rında yeterli alt yapıya sahip olmakla birlikte, bu konularda daha ileri tekniklerin kullanılmasını sağlaya-cak uluslararası işbirliğine gereksinim duyulmaktadır. Bu konularda yapılacak araştırma sonuçları ilgili sektörlerin kendilerini geliştirmelerine yardımcı olacaktır.

Program 4

AFA : Gıda ve Yem

Program ve Önceliği : Gıda ve Yem Analizlerinde Yeni Yöntemlerin Uygulanması-Düşük

Geliştirme Hedefi: Gıda ve yem hammaddeleri ile ürünlerinin analizlerinde yeni metotların geliştiril-mesi

Araştırma Hedefi: Tüm gıda ve yem analizlerinin gelişmiş tekniklerle uygulanabilirliğinin sağlanması


Önemi

Üretilen gıda ve yem hammaddelerinin işlenmesi, değerlendirilmesi ve tüketime sunulmasının her aşamasında kalite kontrolünün yapılması ve son ürünün sağlık ve beslenme açısından herhangi bir risk oluşturmadığının bilimsel verilerle ortaya konulabilmesi gerekir. Gıda veya yem içerisindeki, yasal olarak izin verilmiş ya da verilmemiş her türlü katkı maddelerini belirlemek, risk oluşturma düzeyleri-ni tespit etmek veya kimliği gizlenen maddelerin varlığını belirlemek, ancak laboratuvar analizleriyle mümkündür. Günümüzde yeni teknolojilerle üretilen gıdalar, yeni ve farklı riskler oluşturmaktadır. Bu durum daha hızlı ve daha güvenilir analiz metotlarının geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Özellikle son yıllarda genetik modifikasyona uğratılmış ürünlerin ticarileştirilmesiyle birlikte uygun analiz yöntemleri-nin geliştirilmesi büyük önem kazanmıştır. Hızlı ve güvenilir yeni analiz metotlarının geliştirilmesi, gıda


147

ve yem ihracatını artıracak, geri dönüşleri azaltarak, ülkemizin bu alandaki güvenirliğini sağlayacak, taklit ve tağşişin tespitini kolaylaştıracaktır.

Avrupa Birliği mevzuatında yer almayan, ancak ülkemiz için önemli olan ve Türk gıda ve yem mevzua-tında yer alan ürünlere yönelik analiz metotlarının geliştirilmesi önem taşımaktadır.

Geleneksel gıdalarımızın ürün özelliklerinin ve kalite kriterlerinin belirlenmesine yönelik analizlerin me-totlarının geliştirilmesi gerekmektedir.

Uygun analiz yöntemlerinin belirlenebilmesi ve uygulamasında birlikteliğin sağlanabilmesi için, yetiş-miş eleman, aralarındaki iletişim ağı, gerekli bilgi kaynaklarına erişim, ihtiyaç duyulan sarf malzemeleri, alet-ekipman ve cihaz yönünden donanımlı laboratuvarlar mevcuttur. Ancak gıda ve yem konusunda ihtiyaç olan yeni metotların oturtulması ve uygulanabilirliğin sağlanması için yeni cihaz, malzeme ve diğer kaynaklara gerek duyulabilecektir. Geleneksel gıdaların ürün özellikleri daha iyi tanımlanacaktır.

Zamanlama

Konu, bu dalda sürekli bir değişim ve gelişim olduğu için süreklilik arz etmektedir. Gıda güvenilirliğini riske sokan unsurların büyüklüğüne göre, kısa, orta ve uzun vadeli çözümler üretilecektir.

Sıralama

• Gıda ve yem güvenilirliği için hangi üründe hangi yeni analizlere ihtiyaç olduğu öncelikle tespit edi-lecektir.

• Tespit edilen analizlerin metotlarının oturtulması sağlanacaktır.

• Uygulanacak metotların yaygınlaştırılması sağlanacaktır.

Kapasite

İlgili mevzuatta; ithalat, ihracat ve denetim amaçlı gıda ve yem numunelerinin analizleri Bakanlığımıza bağlı il kontrol laboratuvarlarında yapılmaktadır. Araştırma amaçlı olarak çalışmalar TAGEM’e bağlı araştırma kuruluşlarında, araştırma yetkisi verilen Kontrol Laboratuvarında, ayrıca TÜBİTAK, üniversi-telerimiz ve özel sektör laboratuvarlarında yapılmaktadır.

Program 5

AFA : Gıda ve Yem

Program ve Önceliği : Gıda-Yem Muhafaza ve Ambalajlama Tekniklerinin Geliştirilmesi – Düşük

Geliştirme Hedefi: Gıda ve yemlerin muhafazasında yeni tekniklerin uygulanabilirliği, ürün ambalaj isteklerinin belirlenmesi ve bu yönde ambalaj materyallerinin geliştirilmesi

Araştırma Hedefi: Gıda ve yemlerin muhafazasında uygun tekniklerin belirlenmesi ve ambalajlama ile ürün kayıplarının engellenmesi


148


Önemi

Gıda ve yemlerin üretimi kadar bunların işlenmesi, muhafazası ve ambalajlanması da günümüzde önem arz etmektedir. Gıda ve yemlerin kalitesi ve yarayışlılığına bu işlem basamaklarının önemli etkisi olmaktadır. Bu nedenle ham veya mamul maddelerin en uygun teknik ve materyal kullanılarak amba-lajlanması, optimum şartlarda muhafaza edilmesi ve taşınması gerekir.

Gıda, yem çeşidi ve üretim teknolojilerine göre uygun ambalaj seçimi, güvenilir ürün üretiminde temel koşullardan birisidir. Gıda ve yemlerin raf ömrü boyunca ambalaj materyalinden geçebilecek kalıntı ve bulaşan etmenlerinin tespit edilmesi ve bunların güvenlik limitlerinin depolama şartları dikkate alınarak belirlenmesi önemli unsurlar olarak karşımıza çıkmaktadır.

Sektörün pazarlamada karşılaştığı sorunların çözümüne katkı, ürün ve kalite kayıplarının azaltılması ve ürün değerlendirme periyodunun uzatılarak pazar değerinin artırılması için yapılmakta olan çalış-malara yeni boyutlar kazandırılması, bu konu başlığı altındaki projelerin desteklenmesiyle mümkün olacaktır.

Gıda ve yem ambalaj materyalleri, plastik, tahta, cam, metal, kağıt tekstil vb gibi birbirinden farklı özel-liklere sahip bir çok ürün grubunu bir çatı altında toplamaktadır. Bu konudaki araştırmalar çok disiplinli olarak yürütülerek, farklı gıda-yem grupları ve üretim teknolojilerine hizmet verecektir.

Zamanlama

Teknolojinin gelişmesine paralel yürüyen çalışmalar her geçen gün yaşanan ihtiyaçlar dikkate alındı-ğında süreklilik arz etmektedir. Bu çalışmaların kısa ve orta vadeli olarak planlanması uygun olacaktır.

Sıralama

Geleneksel olarak gıda ve yem sektöründe kullanılan ambalaj materyalleri başta olmak üzere tekstil, tahta, cam, metal, plastik, kağıt vb. temel ambalaj materyallerine ilişkin özelliklerin ve güvenlik limitle-rinin belirlenmesi gerekmektedir.

Kapasite

Ambalaj analizleri konusunda altyapı yönünden yeterli olan Bursa Gıda Kontrol Merkez Araştırma Ens-titüsü ve Ankara İl Kontrol Laboratuvarı ile diğer laboratuvarlar eksiklikleri olmakla birlikte gerekli alt yapıya sahiptirler. Ancak ambalajlama ve ambalaj materyali üretim tekniği konusunda üniversiteler, TÜBİTAK ve özel sektör ile işbirliği halinde çalışılması gerekmektedir. Elde edilen araştırma sonuçla-rını ilgili sektörler kullanacaktır.

Program 6

AFA : Gıda ve Yem

Program ve Önceliği: Gıda Sanayii Artık ve Atıklarının Değerlendirilmesi-Düşük

Geliştirme Hedefi: Ülke ekonomisine katkıda bulunulması ve çevre kirliliğinin önlenmesi

Araştırma Hedefi: Artık ve atıkların değerlendirilmesine yönelik yöntem ve tekniklerin belirlenmesi


149


Önemi

Son yıllarda hızlı bir şekilde artan gıda üretimine paralel olarak, endüstriyel atık ve artıkların miktarında da büyük ölçüde artış görülmektedir. Bunlar direkt olarak çevreye verildiğinde çevre kirliliğine, değerli biyokütle ve besin maddeleri kaybına neden olmaktadır. Gıda sanayi atık ve artıklarının değerlendiril-mesi, ekonomik açıdan katma değer sağlamasının yanı sıra, gıda ve yem üretiminde kullanıldıklarında içerdikleri önemli besin bileşenleri vasıtasıyla insan ve hayvan beslenmesinde ilave bir fayda sağlaya-caktır. Aynı şekilde atık ve artıkların çevreye vereceği zararlar önlenerek çevre şartlarının iyileştirilme-sine katkıda bulunulacaktır.

Gıda ve yem sanayi; bitkisel ve hayvansal hammaddeyi uygun yöntemlerle hazırlayan, işleyen, amba-lajlayan ve muhafaza eden bir sektördür. Temel amaç; gıda, yem ve diğer sanayi atık ve artıkları kul-lanarak üretim maliyetinin düşürülmesidir. Böylece ekonomik rantabilite sağlanarak bir projenin çıktısı diğer projenin girdisi şekline dönüştürülecektir. Sektörde bu çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.

Zamanlama


Gıda ve yem sektörüne yönelik olarak biyokütle değeri ve/veya ekonomik katkısı yüksek olan atık ve artıklar üzerine çalışmalar,

Gıda ve diğer sanayi atık ve artıklarının katma değer açısından analizi ile onların elde edilme, üretim ve kullanılabilirlik yöntemleri üzerine çalışmalar.

Sıralama

Öncelikle farklı sektörlerde proje esnasında oluşabilecek atık ve artıkların neler olduğu tespit edilecek, sonra bunların hangi gıda ve yem sektörü için girdi olarak kullanılabileceği belirlenecek ve son olarak da çevreye verebileceği zararın önlenmesi yanında, ekonomik katkısı ile ilgili olarak gerekli çalışmalar yapılacaktır.

Kapasite

Konuyla ilgili olarak çalışmalar yapabilecek kurumların başında Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Üniver-siteler, TÜBİTAK ve özel sektör kurum ve kuruluşları gelmektedir. Araştırmada resmi kurumların labo-ratuvar olanaklarından ve bilgi birikimlerinden, özel sektörün ise uygulamaya ait verilerinden yararla-nılacaktır. Resmi kurumlar, gerek alt yapı gerekse yetişmiş eleman gücü açısından yeterli kapasiteye sahiptir. Ancak saha çalışmalarının yapılmasına ve özel sektör kurum ve kuruluşlarıyla koordinasyo-nun sağlanmasına ihtiyaç vardır.

3.6. KANATLI VE KÜÇÜK EVCİL HAYVANCILIK

Kanatlı ve Küçük Evcil Hayvancılık AFA’sı için beş araştırma programı belirlenmiştir. Belirlenen bu araştırma programlarının öncelik sıralamaları aşağıdaki Grafikte gösterilmiştir. Araştırma programla-rından biri yüksek, biri düşük, üçü orta öncelikli olup; bütün araştırma programları önceliklerine göre tahsis edilen bütçe imkanları çerçevesinde desteklenecektir.


150

AR-GE YATIRIMININ GERİ DÖNÜŞÜ (Kanatlı ve Küçük Evcil Hayvanlar)



3. Hayvan Besleme



Program 1

AFA :Kanatlı ve Küçük Evcil Hayvancılık

Program ve Önceliği :Islah ve Yetiştirme, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Kanatlı yetiştiriciliği ve arıcılıkta damızlık ihtiyacını yurt içinden sağlamak, üretimde verimliliği artırmak

Araştırma Hedefi: Damızlık ihtiyacını yurtiçinden karşılamak amacıyla ıslah ve yetiştirme çalışmala-rına devam etmek


Önemi

Kanatlı sektörü damızlık açısından dışa bağımlıdır. Damızlık materyalin dışarıdan getirilmesi ülke eko-nomisi bakımından döviz kaybına, herhangi bir nedenle ithalatın durması ise sektörde krize neden olabilecektir. Geliştirilen yerli yumurtacı hibrit hatlarımızın performanslarının geliştirilmesi önem arz etmektedir.

Ülkemiz arı gen kaynakları bakımında dünyada en önemli gen havuzlarından biridir. Ancak arıcılıkta bölgelere uygun ıslah edilmiş damızlık hatlarımız mevcut değildir. Arıcılıkta esas başarı bölgelere uy-gun ekotiplerle çalışmaktan geçmektedir. Bu nedenle ülkemizdeki arı ırk ve ekotiplerinin belirlenerek ıslah edilmesi son derece önemlidir.

Zamanlama

• Yerli hatlarımızın performanslarının geliştirilmesi için ıslah çalışmalarının devamlılığının sağlanma-sı

• Elde edilen yerli hatlar ve yabancı hatların belli aralıklarla performans testine tabi tutulması

• Damızlık ve hibritlerde cinsiyet ayırımında otoseks yöntemlerinin geliştirilmesi için gerekli ıslah ça-lışmalarının yapılması


151

• AB uyum sürecine paralel olarak alternatif kanatlı yetiştirme sistemleri geliştirilmesi ve hayvan re-fahının artırılması

• Biyoteknolojinin hayvan ıslahı, hayvan besleme ve yetiştirme tekniklerinde kullanımının sağlanma-sı

• Ürün kalitesinin ve ürün çeşitliliğinin arttırılması

• Arı ırk ve ekotiplerinin belirlenmesi

• Bölgelere uygun damızlık ana arı üretimi projeleri

• Hijyenik davranış özelliklerine göre ıslah edilmiş hatlar geliştirilmesi

• Arı ürünlerinin çeşitlendirilmesi

• Bitkisel üretimde arıların kalite ve kantitenin artırılmasında kullanım imkanlarının geliştirilmesi

• Ürün kaynağına göre arı ırk ve ekotiplerinin performanslarının belirlenmesi

• Biyoteknolojik uygulamaların teşvik edilerek arıcılıkta kullanımının sağlanması

• Arı ailesi yönetim sisteminin belirlenmesi

• Arıcılık girdilerinin araştırılması ve geliştirilmesi

Sıralama

• Islah çalışmalarının devamı

• Cinsiyet ayırımında otoseks yöntemlerinin geliştirilmesi

• Alternatif kanatlı yetiştirme sistemlerinin geliştirilmesi

• Biyoteknolojinin kanatlı yetiştirmede kullanımı

• Ürün kalite ve çeşitliliğinin arttırılması

• Yerli ve dış kaynaklı hibritlerin performans testlerinin yapılaması

• Arı ırk ve ekotiplerinin belirlenmesi

• Bölgelere uygun damızlık ana arı üretimi projeleri

• Arı ürünlerinin çeşitlendirilmesi

• Hijyenik davranış özelliklerine göre ıslah edilmiş hatlar geliştirilmesi

• Bitkisel üretimde arıların kullanım imkânlarının geliştirilmesi

• Ürün kaynağına göre arı ırk ve ekotiplerinin performanslarının belirlenmesi

• Biyoteknolojik uygulamaların teşvik edilerek arıcılıkta kullanımının sağlanması

• Arı ailesi yönetim sisteminin belirlenmesi, arıcılık girdilerinin belirlenmesi

Kapasite

Kanatlı ıslah ve yetiştirme konusunda araştırma yapan kuruluşların biyoteknolojik çalışmalar haricinde alt yapısı gelişmiştir. Kanatlı ve arıcılık sektörü güçlü örgüt yapısına sahiptir. Ülkemiz dünya arı genetik kaynaklarının % 22’ sine sahip olup, ülkemiz yeterli flora kaynağına sahiptir.


152

Program 2

AFA : Kanatlı ve Küçük Evcil Hayvancılık

Program ve Önceliği : Hayvan Besleme, Orta

Geliştirme Hedefi: Organik ve inorganik besin öğelerinin beslemedeki etkisini artırmak

Araştırma Hedefi: Yem ve yem katkı maddelerinin verim ve kalite üzerindeki etkilerini belirlemek


Önemi

Kanatlı ve küçük evcil hayvan yetiştiriciliğinde istenilen verim ve kalite düzeyine ulaşılması ancak hay-vanların dengeli ve yeterli beslenmesi durumunda mümkündür. Ayrıca yetiştiricilikte en önemli maliyet unsuru yemdir.

Zamanlama

• Büyük oranda dışa bağımlı olan yem hammaddeleri temininin yerel kaynaklardan karşılanma im-kânlarının geliştirilmesi,

• Verim ve kaliteyi arttırıcı, sağlık koruyucu, metabolizmayı destekleyici yem katkı maddelerinin ge-liştirilmesi,

• Besin Maddesi ihtiyaçlarının belirlenmesi,


• Alternatif yemleme sistemlerinin geliştirilmesi,

• Beslemenin ürün kalitesine etkisinin belirlenmesi.

Sıralama

• Yem hammaddelerinin yerel kaynaklardan karşılanması,

• Yem katkı maddelerinin geliştirilmesi,

• Besin maddesi ihtiyaçlarının belirlenmesi,

• Beslemenin ürün kalitesine etkisinin belirlenmesi,


• Alternatif yemleme sistemlerinin geliştirilmesi.

Kapasite

Yem ve hayvan besleme konularında araştırma kuruluşları, üniversiteler ve özel sektör arasında ortak çalışma ortamı mevcuttur ve araştırma sonuçlarının üretime aktarılmasını sağlamak kolaydır. Kamu araştırma kuruluşları, üniversiteler ve özel sektörün bu programda alt yapısı yeterlidir.


153

Program 3


Araştırma Programı : Hayvan Sağlığı ve Refahı, Orta




Önemi

Hayvansal üretimi belirleyen en önemli hususlardan biri de hayvan sağlığı ve refahıdır. Islah ve yetiş-tirme çalışmalarının başarıya ulaşabilmesi için hayvan sağlığı göz ardı edilmemelidir. Hayvan sağlığı ülke ekonomisi ve ticaretini etkileyen konular arasında yer almakta ve aynı zamanda diğer ürünlere ilişkin ticari faaliyetlerde de belirleyici unsur olabilmektedir. Son dönemlerde görülen hayvan hasta-lıklarının, halk sağlığı, hayvan sağlığı ve çevre boyutlarının yanında ülkelerin ekonomilerini ve hatta turizmlerini bile ne derece olumsuz etkilediği kamuoyu tarafından da yakından izlenmiştir. Ekonomik öneminin yanı sıra diğer önemli bir konuda zoonoz hastalıklar ve halk sağlığına yaptığı etkileridir.

Sağlıklı hayvan varlığı ve buna bağlı olarak halkın sağlıklı ve yeterli hayvansal gıda tüketiminin sağlan-ması oldukça önemlidir. Bu nedenle araştırma altyapısının güçlendirilmesi, araştırmalardan elde edilen sonuçların titizlikle uygulanması ve gelişen teknolojilere bağlı ileri tekniklerin geliştirilmesini amaçlayan projelerin hazırlanması büyük önem arz etmektedir.

Zamanlama

Kısa Dönem

New castle, kuş gribi, arıların yavru çürüğü ve küçük evcillerde kuduz gibi önemli hastalıkların epide-miyolojik araştırmaları tamamlanmalı ve bu konuda araştırma ve uygulama birimleri birlikte hareket et-melidir. Ülkemizde gerek uzun zamandır sorun oluşturan ve gerekse son dönemlerde önemli sorunlara yol açan hastalıkların bölgesel olarak dağılımları, bulaşma yolları, vektörleri, etkenlerin tespiti, gelişme şekilleri gibi konular araştırılmalı ve bulunan sonuçlara göre mücadele stratejileri belirlenmelidir. Has-talıkların teşhisine yönelik modern tekniklerin kullanımı yaygınlaştırılmalıdır.

Orta Dönem

Yapılacak olan bu epidemiyolojik çalışmalardan elde edilen veriler ışığında hastalıkların kontrolü ve eradikasyonuna yönelik araştırmalara ağırlık verilmelidir. Hastalıkların ve yapılan çalışmaların eko-nomik analizlerine yönelik araştırmalar yapılmalıdır. Veteriner biyolojik ürünlerin ve teşhis kitlerinin üretilmesine yönelik çalışmaların yapılması da büyük yararlar sağlayacaktır. Çevre faktörleri ve iklim değişikliği ile hayvan hastalıkları arasındaki ilişkilerin araştırılarak risk faktörlerinin tespitine yönelik çalışmalar yapılmalıdır. Hayvan refahı uygulamaları hayvan sağlığını ve hayvansal ürün kalitesini doğ-rudan etkilediğinden hayvan refahına yönelik çalışmalara araştırmalarda yer verilmesi gereklilik arz etmektedir. Biyoteknolojik ve nanoteknolojik çalışmalara öncelik verilmelidir.


154

Uzun Dönem


Sıralama

• Epidemiyolojik araştırmaların tamamlanması ve sonuçların değerlendirilmesi

• Araştırma ve uygulama birimleri arasında koordinasyonun sağlanması

• Hastalık dinamiklerinin belirlenerek mücadele stratejilerinin geliştirilmesi

• Hastalıkların teşhisine yönelik yeni teknikler yaygınlaştırılması

• Hastalıklardan korunmaya yönelik çalışmaların ekonomik analizlerinin yapılması

• Teşhis kitlerinin üretilmesine yönelik çalışmaların yapılması

• Çevre faktörleri ve iklim değişikliği ile hayvan hastalıkları arasındaki ilişkilerin araştırılması

• Hayvan refahı uygulamalarına yönelik çalışmaların yapılması

• Hayvancılıkta biyoteknoloji ve nanoteknolojinin kullanılması

• Hastalık etkenlerinin genetik yapılarının araştırılmasına yönelik çalışmalar

Kapasite

Araştırmaların gerçekleştirilmesi için gereken alt yapı araştırma kuruluşlarımızda mevcuttur. Bununla beraber belirli konularda yetişmiş personel ihtiyacı bulunmaktadır. Kamu, üniversite ve sanayi arasında güçlü bir iş birliği tesis edilmelidir. Böylece araştırmalardan maksimum geri dönüş ve kapasite yönün-den artış sağlanacaktır.

Program 4


Program ve Önceliği : Sosyo-Ekonomik Araştırmalar, Orta

Geliştirme Hedefi: Kaynakların yerinde ve çözüm odaklı projelerde kullanılması

Araştırma Hedefi: Uygulanan projelerin sosyo-ekonomik etkilerinin belirlenmesi


Önemi

Ülkemizdeki kanatlı ve küçük evcil hayvancılık işletmelerinin sosyo-ekonomik durumlarının, tüketici tercihlerinin, ekonomik arıcılık işletme büyüklüğünün belirlenmesi kaynakların etkin ve yerinde kullanı-mı açısında önemlidir.

Zamanlama

• Mevcut durumun sosyo-ekonomik analizi

• Geleceğin projeksiyonu


155

• Proje ve desteklerin etkinliğinin belirlenmesi

• Tüketici tercihlerinin belirlenmesi

• Arıcılıkta sürdürülebilir işletme büyüklüklerinin belirlenmesi

• Veri tabanı oluşturulması

Sıralama

• Mevcut durumun sosyo-ekonomik analizi

• Proje ve desteklerin etkinliğinin belirlenmesi

• Tüketici tercihlerinin belirlenmesi

• Arıcılıkta sürdürülebilir işletme büyüklüklerinin belirlenmesi

• Geleceğin projeksiyonu

• Veri tabanı oluşturulması

Kapasite

Araştırma kuruluşlarının sosyo-ekonomik araştırmalar programına yönelik personel ve kurumsal alt yapısı yetersizdir.

Program 5


Program ve Önceliği : Organik yetiştiricilik, Düşük

Geliştirme Hedefi: Organik üretimin arttırılması ve yaygınlaştırılması

Araştırma Hedefi: Organik üretimde verim ve kalitenin arttırılması


Önemi

Özellikle gelişmiş ülkelerde son yıllarda organik kanatlı yetiştiriciliği artış göstermektedir. Bu ülkelerde ve ülkemizde organik ürünlere olan talep artmaktadır. Bu bağlamda ülkemizdeki organik üretim potan-siyelinin arttırılması için araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır.

Zamanlama

• Organik yetiştiricilikte üretim maliyetinin düşürülmesine yönelik çalışmalar

• Organik yem maddelerinin geliştirilmesi ve kullanımı

• Arıcılıkta organik üretim alanların araştırılması

• Konvansiyonel ve organik yetiştiriciliğin karşılaştırılması


156

• Organik üretim tekniklerinin geliştirilmesi

• Organik kanatlı ve bitkisel üretim ilişkisi

Sıralama

• Organik yem maddelerinin geliştirilmesi ve kullanımı

• Arıcılıkta organik üretim alanların araştırılması

• Organik yetiştiricilikte üretim maliyetinin düşürülmesine yönelik çalışmalar

• Organik kanatlı ve bitkisel üretim ilişkisi

• Konvansiyonel ve organik yetiştiriciliğin karşılaştırılması

• Organik üretim tekniklerinin geliştirilmesi

Kapasite

Türkiye’de organik hayvansal üretim çalışmaları yeni bir konudur. Ancak, ilgili araştırma kuruluşlarının altyapıları bu program için yeterlidir.

3.7. KÜÇÜKBAŞ HAYVANCILIK

Küçükbaş Hayvancılık Araştırma Fırsat Alanı için beş araştırma programı belirlenmiştir. Belirlenen bu araştırma programlarının öncelik sıralamaları Grafikte gösterilmiştir. Araştırma programlarından biri yüksek, ikisi düşük ve ikisi orta öncelikli olup; bütün araştırma programları, önceliklerine göre tahsis edilen bütçe imkânları çerçevesinde desteklenecektir.

AR-GE YATIRIMININ GERİ DÖNÜŞÜ (Küçükbaş Hayvancılık)



3. Hayvan Besleme

4. Sosyo-Ekonomik Araştırmalar



157


Program 1

AFA : Küçükbaş Hayvancılık

Program ve Önceliği : Islah ve Yetiştirme, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Küçükbaş hayvancılıkta nitelikli damızlık ihtiyacını yurt içinden karşılamak.

Araştırma Hedefi: Bölge ve çevre şartlarına uygun genotipleri, yetiştirme ve ıslah metotlarını tespit etmek, verim ve kaliteyi artırarak, üretim maliyetini düşürmek.


Önemi

Ülkemiz iklim ve coğrafi yapısı itibariyle küçükbaş hayvan yetiştiriciliğine diğer türlere göre daha uy-gundur. Toplam kırmızı et üretimimizin %20 si, süt üretimimizin %10’u küçükbaş hayvancılıktan elde edilmektedir. Küçükbaş hayvancılıkta maliyet girdilerinin az olması hayvansal protein açığımızın ka-patılmasında etkin rol oynayabilir. Koyun ve keçi sütü ve süt ürünleri daha yüksek fiyatlardan pazar bulabilmektedir. Kaliteli yapağı ve tiftik için iç pazar mevcuttur. Koyunların verimleri çeşitli olup süt, et ve deri endüstrisine hammadde sağlar. Sürü halinde idareleri kolay, işgücü istekleri azdır. Küçükbaş hayvancılık, diğer türlere göre organik hayvansal ürün üretimine daha uygun olup, AB ile rekabet ede-bilecek önemli üretim dallarından biridir.

Çevre faktörlerin iyileştirilmesi (besleme, yeni ve bölgesel yem kaynakları, barınak şartları ve üreme etkinliğinin iyileştirilmesi) yanında yerli ırklarda saf yetiştirme ve diğer ıslah metotları ile verimler artı-rılmalıdır.

Zamanlama

Kısa Dönem

Kuzu ve oğlakların genetik kapasitelerini gösterebileceği bakım ve besleme tekniklerini uygulayarak erken büyüme ve gelişme özelliklerinin geliştirilmelidir.

Orta Dönem

Halk elinde yaygın yetiştiriciliği yapılmakta olan ırk ve genotiplerde ıslah metotları kullanılarak üzerinde durulan verim özellikleri arttırılmalıdır.

Uzun Dönem

Tüm küçükbaş hayvan ırklarının döl verimini artırıcı araştırmalar yapılması teşvik edilmelidir. Hastalık-lara, iklim değişimi ve çevre koşullarına dayanıklı genotiplerin ve verimi etkileyen genlerin belirlenmesi ile buna dayalı seleksiyona imkân sağlanmalıdır.

Sıralama

• Et, süt, yapağı, tiftik verim ve kalitesinin arttırılması,


158

• Kuzu ve oğlak büyütme tekniklerinin geliştirilmesi,

• Suni tohumlama uygulamaları ve döl veriminin artırılması,

• Islahta biyoteknolojik metotların kullanılması,

• Hastalıklara, iklim değişimi ve çevre koşullarına dayanıklı genotiplerin belirlenmesi ile erken selek-siyona imkan sağlanması,

• Kullanma melezlemesi ve saf yetiştirme metotlarının kullanılması,

• Sağım sistemleri ve sağım hijyeninin geliştirilmesi,

• Bölgelere uygun barınak ve üretim sistemlerinin geliştirilmesi,

• Damızlık değer tahmini,

• Verimi etkileyen genlerin belirlenmesi ve buna dayalı seleksiyon yapılması,

• Üretim modellerinin coğrafi işaretlerle korunması.

Kapasite

Küçükbaş hayvancılık araştırmaları için mevcut alt yapının geliştirilmesi gereklidir. Teknik eleman sa-yısı yeterlidir. Yapılan halk elindeki ıslah çalışmaları ile yetiştiricilere destek ödemesi yapılarak ıslah çalışmaları yürütülmesinde belli bir başarı sağlanmıştır.

Program 2


Araştırma Programı : Hayvan Sağlığı ve Refahı, Orta




Önemi

Hayvansal üretimi belirleyen en önemli hususlardan biri de hayvan sağlığı ve refahıdır. Islah ve yetiş-tirme çalışmalarının başarıya ulaşabilmesi için hayvan sağlığı göz ardı edilmemelidir. Hayvan sağlığı ülke ekonomisi ve ticaretini etkileyen konular arasında yer almakta ve aynı zamanda diğer ürünle-re ilişkin ticari faaliyetlerde de belirleyici unsur olabilmektedir (örn. şap hastalığı). Son dönemlerde görülen hayvan hastalıklarının, halk sağlığı, hayvan sağlığı ve çevre boyutlarının yanında ülkelerin ekonomilerini ve hatta turizmlerini bile ne derece olumsuz etkilediği kamuoyu tarafından da yakından izlenmiştir. Ekonomik öneminin yanı sıra diğer önemli bir konu da zoonoz hastalıklar ve halk sağlığına yaptığı etkileridir.

Sağlıklı küçükbaş hayvan varlığı ve buna bağlı olarak halkın sağlıklı ve yeterli hayvansal gıda tüketimi-nin sağlanması oldukça önemlidir. Bu nedenle araştırma altyapısının güçlendirilmesi, araştırmalardan elde edilen sonuçların titizlikle uygulanması ve gelişen teknolojilere bağlı ileri tekniklerin geliştirilmesini amaçlayan projelerin hazırlanması büyük önem arz etmektedir.


159

Zamanlama

Küçükbaş hayvan hastalıkları konusunda yapılacak çalışmaları kısa, orta ve uzun vadede değerlen-dirmek gerekirse;

Kısa Dönem

Şap hastalığı, brusellozis ve küçük ruminant vebası gibi önemli hastalıkların epidemiyolojik araştırma-ları tamamlanmalı ve bu konuda araştırma ve uygulama birimleri birlikte hareket etmelidir. Ülkemizde gerek uzun zamandır sorun oluşturan ve gerekse son dönemlerde önemli sorunlara yol açan küçükbaş hayvan hastalıklarının bölgesel olarak dağılımları, bulaşma yolları, vektörleri, etkenlerin tespiti, geliş-me şekilleri gibi konular araştırılmalıdır. Hastalıkların teşhisine yönelik modern tekniklerin kullanımı yaygınlaştırılmalıdır.

Orta Dönem

Yapılacak olan bu epidemiyolojik çalışmalardan elde edilen veriler ışığında hastalıkların kontrolü ve eradikasyonuna yönelik araştırmalara ağırlık verilmelidir. Hastalıkların ve yapılan çalışmaların eko-nomik analizlerine yönelik araştırmalar yapılmalıdır. Veteriner biyolojik ürünlerin ve teşhis kitlerinin üretilmesine yönelik çalışmaların yapılması da büyük yararlar sağlayacaktır. Çevre faktörleri ve iklim değişikliği ile hayvan hastalıkları arasındaki ilişkilerin araştırılarak risk faktörlerinin tespitine yönelik çalışmalar yapılmalıdır. Hayvan refahı uygulamaları hayvan sağlığını ve hayvansal ürün kalitesini doğ-rudan etkilediğinden hayvan refahına yönelik çalışmalara araştırmalarda yer verilmesi gereklilik arz etmektedir. Biyoteknolojik ve nanoteknolojik çalışmalara öncelik verilmelidir.

Uzun Dönem


Sıralama

• Epidemiyolojik araştırmaların tamamlanması ve sonuçların değerlendirilmesi,

• Araştırma ve uygulama birimleri arasında koordinasyonun sağlanması,

• Hastalık dinamiklerinin belirlenerek mücadele stratejilerinin geliştirilmesi,

• Hastalıkların teşhisine yönelik yeni teknikler yaygınlaştırılması,

• Hastalıklardan korunmaya yönelik çalışmaların ekonomik analizlerinin yapılması,

• Teşhis kitlerinin üretilmesine yönelik çalışmaların yapılması,

• Çevre faktörleri ve iklim değişikliği ile hayvan hastalıkları arasındaki ilişkilerin araştırılması,

• Hayvan refahı uygulamalarına yönelik çalışmaların yapılması,

• Hayvancılıkta biyoteknoloji ve nanoteknolojinin kullanılması,

• Hastalık etkenlerinin genetik yapılarının araştırılmasına yönelik çalışmalar.


160

Kapasite

Araştırma kuruluşlarında hedeflenen araştırmaların gerçekleştirilmesi için gereken alt yapı geliştirilme-lidir. Belirli konularda yetişmiş personel ihtiyacı bulunmaktadır. Kamu, üniversite ve sanayi arasında güçlü bir iş birliği tesis edilmelidir. Böylece araştırmalardan maksimum geri dönüş ve kapasite yönün-den artış sağlanacaktır.

Program 3


Program ve Önceliği : Sosyo-ekonomik Araştırmalar, Orta

Geliştirme Hedefi: Küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin sürdürülebilirliğinin sağlanması, kaynakların ye-rinde ve çözüm odaklı projelerde kullanılması, uygulanan projelerin etki değerlerinin belirlenmesi,

Araştırma Hedefi: Küçükbaş hayvancılığın ve uygulanan projelerin sosyo-ekonomik etkilerinin belir-lenmesi.


Önem

Türkiye, koyun ve keçi varlığı bakımından dünyanın önde gelen ülkelerinden biridir, koyun ve keçi yetiştiriciliği, et ve süt ihtiyacının karşılanmasında ve istihdamda olduğu kadar iç ve dış ticarette de önemli bir paya sahiptir. Ancak, son yıllarda küçükbaş hayvan varlığında yaşanan hızlı azalış, toplam et, süt ve deri gibi ürünlerin miktarında önemli gerilemeler yaratmıştır. İstihdamdaki payı da dikka-te alındığında, bu durum kırsal kesimin daha da yoksullaşmasını etkileyen önemli bir etmen olarak ortaya çıkmıştır. Küçükbaş hayvan yetiştiricilerinin sosyo-ekonomik seviyelerini artırmak için teknik ve ekonomik önlemlerin hızla devreye sokulması önem taşımaktadır. Araştırma sonuçlarının ne denli uygulamaya aktarılabildiği ve sorunların çözümüne ne ölçüde katkıda bulunduğu ve yarara dönüştüğü etki değerlendirme çalışmalarıyla ortaya konmalıdır.

Zamanlama

Kısa Dönem

Mevcut sosyo ekonomik durumun tespiti ve yapılacak değişikliklerin etki değerlendirmeleri yapılmalı ve ekonomiye katkıları araştırılmalıdır. Bölgesel işletme modelleri ve ekonomik işletme büyüklükleri belirlenmelidir. Araştırma kuruluşları için uygun alt yapı ve personel nitelikleri belirlenmelidir. Kamu özel sektör işbirliği ve sürdürülebilirliği sağlanmalıdır. Proje sonuçlarının uygulamaya aktarılmasına yönelik izleme değerlendirme çalışmaları yapılmalıdır.

Orta ve Uzun Dönem

Uygun kayıt sistemleri geliştirilmeli, değişen ürün maliyetlerinin tespitine ve maliyetlerin düşürülmesine yönelik çalışmalar ve üretim planlaması çalışmalarına ağırlık verilmelidir.


161

Sıralama

• Küçükbaş hayvancılığın mevcut durum ve geleceğine yönelik alt yapısının sosyo-ekonomik analizi,

• Çoban sorunlarının giderilmesi ve çoban refahının artırılması,

• Uygulanan projelerin etki değerlerinin belirlenmesi,

• Değişen ürün maliyetlerinin tespitine ve maliyetin düşürülmesine yönelik çalışmalar ve üretim plan-laması

• Bölgesel işletme modelleri ile ekonomik işletme büyüklüğünün belirlenmesi

• Hastalıklardan ileri gelen ekonomik kayıpların belirlenmesi

• Tüketim/tüketici alışkanlıklarının ve taleplerinin belirlenmesi

• Uygun kayıt sistemlerinin geliştirilmesi

• Uygulanan tarımsal desteklerin ve kredilerin etki değerlendirilmesinin yapılması

• Küçükbaş hayvanlardan elde edilen ürünlerin coğrafi işaretli ürün olarak değerlendirme olanakları-nın belirlenmesi.

Kapasite

Ülke genelinde sosyo-ekonomik araştırmalar üzerinde çalışacak araştırmacıların sayı ve niteliklerinin iyileştirilmesi, eğitim ihtiyaçlarının karşılanması, araştırıcı motivasyonunun sağlanması ve bununla pa-ralel olarak araştırma alt yapısının geliştirilmesi gerekmektedir.

Program 4


Program ve Önceliği : Hayvan Besleme, Düşük

Geliştirme Hedefi: Hayvan beslemede verimliliği artırmak, hayvanların ekonomik ve dengeli beslen-mesini sağlamak.

Araştırma Hedefi: Alternatif yem kaynaklarının ve besleme tekniklerinin araştırılması.

Önemi

İnsanlarımızın sağlıklı beslenmelerinde hayvansal ürünlerin önemi bilinmektedir. Bu ürünlerin güven-li oluşu, hayvanların sağlıklı ve yeterli beslenmesine bağlıdır. Hayvanların, içinde bulundukları farklı fizyolojik evrelere göre gereksinimleri doğrultusunda beslenmeleri önemlidir. Kullanılan her bir yem maddesinin miktar ve kalite bakımından uygun olması gerekir.

Besleme, hayvan ıslahı açısından da büyük önem taşımaktadır. Hayvanlarda, kalıtsal olarak saklı bulunan verim düzeyi ve kalitesi büyük ölçüde beslemenin etkisi altındadır. Gereksinimleri düzeyinde beslenemeyen hayvanlarda güvenilir seleksiyon yapmak mümkün değildir.

Zamanlama

Kısa Dönem

Hayvanların besin madde gereksiniminin belirlenmesi, alternatif yem kaynaklarının araştırılarak hay-van beslemede kullanılması sağlanmalıdır.


162

Orta ve Uzun Dönem

Yem muhafaza yöntemlerinin (örneğin; kurutma, silolama vb.) geliştirilmesi, ülke bazında kullanımının yaygınlaştırılması, kaba ve yoğun yemlerde kalitenin saptanması bu amaçla kullanılabilecek kalite kriterlerinin belirlenmesine yönelik çalışmaların yapılması sağlanmalıdır.

Sıralama

• Besin madde ihtiyaçlarının belirlenmesi,

• Mera hayvan ilişkisi,


• Maliyeti düşük uygun rasyon bileşenlerinin tespiti,

• Yem saklama ve silolama tekniklerinin geliştirilmesi,

• Kuzu ve oğlak besisi,

• Besin maddeleri gereksinimlerinin karşılanmasında alternatif yerli yem kaynakların kullanımı ve yemleme sistemlerinin geliştirilmesi,

• Mikroorganizmaların hayvan beslemede kullanımı,

• Kaliteli kaba yem üretimi,

• Beslemenin hayvansal ürünlerin kalitesi üzerine etkisi.

Kapasite

Hayvanların güvenilir ve sağlıklı bir şekilde beslenebilmeleri için, araştırmalarda stratejik açıdan bazı konulara öncelik verilmesi gerekir. Bu konuda araştırma yapan kuruluşların eleman ve teknik alt yapısı güçlendirilmeli, yurtiçi ve yurtdışı kuruluşlar ve üniversitelerle işbirliğine gidilmelidir. Araştırma kuruluş-larındaki mevcut bilgi birikiminin tarımsal yayım teşkilatlarına, uygulama birimlerine aktarılması sağ-lanmalıdır.

Program 5


Program ve Önceliği : Organik Yetiştiricilik, Düşük

Geliştirme Hedefi: Organik üretiminin artırılması ve yaygınlaştırılması.

Araştırma Hedefi: Organik üretim tekniklerinin geliştirilmesi.


Önemi

Organik hayvansal üretim, yüksek kaliteli, sağlıklı ve risksiz ürünler talep eden tüketici kitlesine yöne-lik, çevre dostu üretim teknikleriyle kontrollü ve sertifikalı olarak geliştirilen bir üretim şeklidir. Organik tarım bitkisel ve hayvansal üretimleri birlikte içeren karma bir sistemdir.


163

Türkiye küçükbaş hayvan varlığı açısından önde gelen ülkelerden biri olup, coğrafi ve ekolojik koşul-ları diğer türlerden daha çok koyun ve keçi yetiştiriciliğine müsaittir. Mevcut yetiştiricilik, yerli ırklarla, meraya dayalı olarak geleneksel yöntemlerle yapılmaktadır ve hayvanların yem gereksinimlerinin ta-mamına yakını meradan sağlanmaktadır. Ülkemizde koyun, keçi eti ve süt ürünleri hayvansal üretimin içerisinde önemli bir paya sahip olmamasına rağmen sevilerek tüketilmekte ve yöresel ürün niteliğinde ihracat potansiyeline sahiptir.

Ülkemizde organik hayvancılık konusunda yapılmış araştırma yok denecek kadar azdır. Organik koyun ve keçi yetiştiriciliği organik et ve süt üretimi açısından önemli bir potansiyele sahiptir.

Organik küçükbaş hayvancılık araştırmaları sonuçları ve yaygın kullanılan üretim sistemi ile ekonomik analizleri, bu üretim şeklini kullanan ve kullanacak yetiştiriciye yön vermesine, belli bölgelerde yaygın-laştırılmasına bu da; doğanın ve ekosistemin korunmasına, küçük çiftçilerin gelir düzeyinin artırılma-sına, köyden kente göçün önlenmesine, başta bebekler ve çocuklar olmak üzere insanlar için daha sağlıklı besinler üretilmesine imkan sağlayacaktır.

Zamanlama

Kısa vadede mevzuat doğrultusunda, organik tarım metoduyla küçükbaş hayvansal üretim kuralları, yem temini, hayvan besleme, yetiştiricilik uygulamaları ve bakım şartlarının belirlenmesi koyun ve ke-çilerde organik et ve süt üretim olanaklarının araştırılması ve organik küçükbaş yetiştiriciliğine uygun bölge ve genotiplerin belirlenmesi, orta vadede et ve süt veriminin artırılması, uzun vadede ise yetiştir-me sırasında karşılaşılan sorunlara yönelik uygulanabilir tekniklerin araştırılması, ekonomik analizlerin yapılması.

Sıralama

• Organik yetiştiricilikte uygun çevre ve işletmelerin belirlenmesi,

• Organik yetiştirme teknikleri,

• Organik yetiştiricilikte üretim maliyetinin düşürülerek üretimin artırılması,

• Organik yem maddelerinin geliştirilmesi ve kullanımı,

• Geleneksel ve organik ürün yetiştiriciliğinin karşılaştırılması.

Kapasite

Yeterli araştırma kuruluşu mevcut olmakla birlikte teknik eleman sayısı ve bilgi birikimi yeterli değildir. Araştırma programları ve diğer çalışmalar için ihtiyaç duyulan konularda araştırıcı, yayımcı ve yetişti-ricilerin eğitimleri yapılmalıdır.

3.8. MEYVE- BAĞ

Meyve ve Bağcılık AFA’sı için 11 araştırma programı belirlenmiştir. Belirlenen bu araştırma programla-rına ait öncelik sıralamaları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir. Araştırma programlarından Sert Çekirdekli


164

Meyveler ve Turunçgiller yüksek öncelikli olup, tamamı önceliklerine göre tahsis edilecek bütçe imkân-ları çerçevesinde desteklenecektir.

AR-GE YATIRIMININ GERİ DÖNÜŞÜ (Meyve - Bağ)

1. Sert Çekirdekli Meyveler

2. Turunçgiller

3. Yumuşak Çekirdekli Meyveler

4. Bağcılık

5. İncir

6. Zeytin

7. Subtropik Meyveler

8. Üzümsü Meyveler

9. Organik Meyve-Bağ Araştırma-ları

10. Meyve-Bağ sektöründe Sosyo-ekonomik Araştırmalar

11. Meyve Bahçeleri ve bağlarda Entegre Mücadele Yönetimi

Araştırma Stratejileri:

Program 1

AFA : Meyve ve Bağ

Program ve önceliği : Sert Çekirdekli Meyveler-Yüksek

Geliştirme Hedefi: Türkiye’nin rekabet şansı yüksek olan sert çekirdekli meyve sektörünün, hedef pa-zarlara sürekli bir şekilde sağlıklı, kaliteli ve standart ürünler sunacak şekilde iyileştirilmesi; iç tüketimin yanında dış satımı artırmak; tarımsal üretimde kullanılan zararlı bitki koruma ürünlerinin azaltılması ile gübre, diğer kimyasallar ve üretim tekniklerinin bilinçli kullanımı sonucu, sürdürülebilir bir yetiştirme sisteminin geliştirilmesi, üretilen sert çekirdekli meyvelerin işleme sektöründe kullanımının artırılması, yeni işlenmiş ürünlere dönüştürülerek, pazarın genişletilmesi…

Araştırma Hedefi: Çeşit zenginliği yaratarak, pazara arz süresinin uzatılması; yüksek verimli ve kali-teli, sofralık ve teknolojik değerlendirmeye uygun, biyotik (hastalık-zararlı) ve abiyotik (olumsuz çevre koşulları) streslere dayanıklı/tolerant yeni çeşitlerin ıslahı; sık dikime uygun bodur ve yarı-bodur klonal anaç ıslahı; çevreye-dost yoğun bahçecilik tekniklerinin geliştirilmesi; hasat ve hasat sonrası ürün ve kalite kayıplarının azaltılması için yeni yöntemler bulunması; kimyasal mücadeleye alternatif metotların geliştirilmesi, kullanılan bitki koruma ürünlerinin yeni uygulama teknikleri ile daha az ve etkin kullanımı-nın araştırılması, hastalık, zararlı ve yabancı otlarla etkili mücadele yöntemlerinin geliştirilmesi ve iklim değişikliğinin sert çekirdekli meyve yetiştiriciliğine olası etkilerinin belirlenmesi ve çözümüne yönelik çalışmaların yapılması…


165


Önemi

İç ve dış pazarlarda ekonomik değeri ve rekabet şansı yüksek, işleme sanayisine ve alternatif değer-lendirme şekillerine (sofralık, kurutmalık, meyve suyu,nektar, marmelat, reçel, pasta sanayi) uygun türleri kapsayan sert çekirdekli meyveler, sosyo-ekonomik katkıları ve mukayeseli üstünlükleriyle çok önemli bir konuma sahip olup, ülkemizin öncelikli yatırım alanlarındandır.

Ülkemiz Dünya kuru kayısı yetiştiriciliğinde ve ticaretinde ilk sırada yer almaktadır. Kuru kayısı işle-me sanayi Malatya ilimizde yoğunlaşmış durumdadır ve üretimimizin yarısından fazlası ihraç edile-rek ekonomimize önemli oranda katkı sağlanmaktadır. Kiraz yetiştiriciliğinde, farklı çeşitler ve sahip olduğumuz değişik ekolojik koşulların getirdiği avantajlardan yararlanılarak üretim miktarı ve pazara arz süresi uzatılmış, ihracatta önemli bir atılım gerçekleştirilerek AB pazarlarında ABD ile birlikte ilk sıralarda yer almıştır. Diğer sert çekirdekli meyveler ise, genel olarak iç tüketimde kullanılmaktadır. Üretim, değerlendirme ve pazarlama aşamalarında yaratmış olduğu istihdam, insanların dengeli bes-lenmesi açısından sahip olduğu önem, ülkemizin çok farklı iklim koşullarına sahip olması nedeniyle farklı zamanlarda ürün yetiştirmenin ve pazara arz süresinin uzatılabilmesinin mümkün olabilmesi ve son yıllarda modern meyvecilik tekniklerinin uygulanmaya başlamasıyla üretimde ve kalitede görülen artışlar sert çekirdekli meyveler yetiştiriciliğinin önemini artırmaktadır.

Zamanlama/Sıralama

Sert çekirdekli meyveler konusunda araştırma hedeflerine ulaşabilmek için yapılması gereken öncelikli araştırma konuları


• Pazarlama süresinin uzatılmasını sağlayacak çok erkenci/geççi çeşitlerin geliştirilmesi

• Biyotik (hastalık-zararlı) ve abiyotik (olumsuz çevre koşulları) stres koşullarına tolerant, verimli, kaliteli çeşitlerin ıslahı

• Meyve işleme endüstrisine uygun yeni çeşitlerin geliştirilmesi

• Yerli Genetik kaynaklardan yararlanarak, yoğun yetiştiricilik tekniklerine uygun bodur-yarı-bodur klonal anaçların geliştirilmesi

• İklim değişikliğinin sert çekirdekli meyveler üzerine olası etkilerinin tespiti ve çözümüne yönelik çalışmalar

• Entegre ürün yönetimi modellerinin geliştirilmesi

Uzun Dönem

• Çeşit geliştirmede moleküler tekniklerden yoğun şekilde yararlanılması

• Çeşit ve klonal anaç geliştirmede çok zengin tür sayısına sahip olan Prunus’larda türler arası me-lezlemeler yapılması

• İleri bahçe yönetim teknikleri (yeni terbiye şekilleri, sulama- gübreleme, hasat teknolojileri…)


166

Kapasite

Ülkemizde meyvecilik konusunda en yüksek AR-GE kapasitesine sahip bir program olup, ülke gene-linde yayılmış, yeterli altyapı ve deneyime sahip kurumlarda her disiplinde en az 150 aktif araştırmacı, Sert Çekirdekli meyveler programına katkı vermektedir.

Ayrıca üniversitelerde bu türler itibariyle oldukça yüksek bir Ar-Ge kapasite söz konusudur.

Program 2

AFA : Meyve ve Bağ

Program ve önceliği : Turunçgiller, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Türkiye turunçgil yetiştiriciliğinde değişen dış pazarlara uyum sağlayacak ve hasat sezonunu uzatacak verimli, kaliteli yeni anaç-çeşitlerle modern yetiştirme tekniklerinin uygulanması ve rekabet gücünün artırılması ve sürdürülebilirliğin sağlanması; hasat sonrası ürün ve kalite kayıplarının azaltılması; bitki koruma amaçlı kimyasalların azaltılması ile gübre, diğer kimyasallar ve üretim teknik-lerinin bilinçli kullanımı

Araştırma Hedefi: Yüksek verimli, değişen tüketim eğilimlerine uygun kalitede, erkenci-geççi çeşitle-rin ve bodur anaçların ıslahı; çevreye-dost yoğun bahçecilik tekniklerinin geliştirilmesi; hasat sonrası ürün ve kalite kayıplarının önlenmesi; kimyasal mücadeleye alternatif metotların bulunması; bitki ko-ruma amaçlı kimyasal maddelerin yeni uygulama teknikleri ile daha az miktarda ve etkin kullanımının araştırılması ile hastalık, zararlı ve yabancı otlarla uygun mücadele yöntemlerinin geliştirilmesi ve kü-resel iklim değişikliği ve tarımsal kuraklıkla ilgili çalışmaların yapılması…


Önemi

Turunçgil yetiştiriciliği gerek dünyada, gerekse ülkemizde hızlı bir gelişme sürecinde bulunmaktadır. Katma değeri yüksek olan turunçgil yetiştiriciliği Akdeniz, Ege ve kısmen Doğu Karadeniz Bölgesinde halkın önemli bir kısmının geçim kaynağını oluşturmaktadır. İç tüketimin karşılanmasının yanında yılla-ra göre değişmekle birlikte ülkemiz, yaklaşık 1 milyon tonluk turunçgil ihracatı ile dünyada 4.sırada, Ak-deniz ülkeleri içerisinde ise 2.sıradadır. Turunçgiller, gıda endüstrisinin de değerli bir hammaddesidir. Meyvenin kabuğu, eti, suyu ve çekirdeği kullanılarak 30’dan fazla teknolojik ürün elde edilebilmektedir.

Zamanlama/Sıralama

Turunçgiller konusunda araştırma hedeflerine ulaşabilmek için yapılması gereken öncelikli araştırma konuları:


• Değişik ıslah yöntemleriyle sık dikime uygun yeni bodur-yarı-bodur klonal anaçlarının geliştirilmesi

• Biyotik (hastalık-zararlı) ve abiyotik (olumsuz çevre koşulları) streslere dayanıklı, erkenci ve geççi yeni çeşitlerin ıslahı


167

• Mutasyon ıslahının özellikle çekirdeksiz çeşit geliştirmede kullanılması

• Önemli karakterlerin çalışma mekanizmalarının aydınlatılması ve ıslah sürecinin kısaltılması için moleküler markırların geliştirilmesi


• Dünya standartlarında çoğaltım materyalinin kitlesel üretiminin geliştirilmesi

• Küresel iklim değişikliğinin turunçgiller üzerine olası etkilerinin belirlenmesi

Uzun dönem

• Önemli karakterlerin çalışma mekanizmalarının aydınlatılması ve ıslah sürecinin kısaltılması için moleküler markırların geliştirilmesi

• Hasat mekanizasyonunun geliştirilmesi

• Hasat ve hasat sonrası kayıplarının en aza indirilmesi için yeni teknolojilerinin geliştirilmesi

• Turunçgillerde dinamik veri tabanı oluşturulması, üretim alanlarının ve rekoltenin CBS ve Uzaktan Algılama yöntemleri ile belirlenmesi

Kapasite

Ülkemiz turunçgiller AR-GE’si konusunda oldukça gelişmiş durumda olmakla birlikte, özellikle tecrübeli araştırmacı sayısı ve bir ölçüde laboratuvar imkânları yönünden desteklenmelidir. Antalya Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü (BATEM) ve Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü konuyla ilgili araş-tırma faaliyetlerini yoğun şekilde sürdürmektedir. Ege Bölgesi için çok önemli olan Satsuma mandarini konusunda yapılacak çalışmalar için İzmir Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsünün eleman yönünden desteklenmesi gerekmektedir.

Ayrıca üniversitelerde bu türler itibariyle oldukça yüksek bir AR-GE kapasite söz konusudur.

Program 3

AFA : Meyve ve Bağ

Program ve Önceliği : Yumuşak Çekirdekli Meyveler, Orta

Geliştirme Hedefi: Geleneksel Yumuşak Çekirdekli Meyveler yetiştiriciliğinin, modern meyvecilik pra-tiklerini uygulayan endüstriyel işletmeler haline getirilmesi; üretimde bitki koruma amaçlı kimyasalların azaltılması ile gübre, diğer kimyasallar ve üretim tekniklerinin bilinçli kullanımı sonucu, sürdürülebilir ve izlenebilir bir yetiştiricilik sisteminin geliştirilmesi…

Araştırma Hedefi: Çeşit zenginliği yaratarak, pazara arz süresini uzatmak; modern bahçecilik teknik-leri ile birim alandan elde edilen ürünün ve kalitenin iyileştirilmesi; hasat ve hasat sonrası ürün ve kalite kayıplarının en aza indirilmesi; kimyasal mücadeleye alternatif metotların geliştirilmesi; bitki koruma amaçlı kullanılan kimyasalların yeni uygulama teknikleri ile daha az ve etkin kullanımının araştırılması; küresel ısınma ve tarımsal kuraklıkla ilgili çalışmaların yapılması.…


168


Önemi

Ülkemiz, elma, armut ve ayva gibi yumuşak çekirdekli meyvelerin anavatanı olup, bu türler, yurdu-muzun hemen her yerinde çok eski yıllardan beri yetiştirilmekte ve ülke meyveciliğinde önemli yer tutmaktadır. İç ve dış pazarda ekonomik değeri yüksek, alternatif değerlendirme şekillerine (sofralık, kurutmalık, pulp, nektar, konserve, marmelat, reçel, jöle, pasta sanayii vb.) uygun olan yumuşak çe-kirdekli meyveler, istihdama katkı veren, sanayiye ham madde ve ekonomiye döviz kazandıran önemli bir sektördür. Genel olarak iç tüketimde kullanılmakta, ihracatın üretime oranı çok düşük seviyelerde gerçekleşmesine rağmen üretim, değerlendirme ve pazarlama aşamalarında yaratmış olduğu istihdam ve insanların dengeli beslenmesi açısından çok önemlidir. Ülkemizin çok farklı iklim koşullarına sahip olması nedeniyle farklı zamanlarda ürün yetiştirmenin ve pazara arz süresinin uzatılabilmesinin müm-kün olabilmesi ve son yıllarda modern meyvecilik tekniklerinin uygulanmaya başlamasıyla üretimde ve kalitede görülen artışlar yumuşak çekirdekli meyveler yetiştiriciliğinin önemini artırmaktadır.

Zamanlama/Sıralama

Yumuşak Çekirdekli Meyveler konusunda araştırma hedeflerine ulaşabilmek için yapılması gereken öncelikli araştırma konuları;



• Meyve işleme endüstrisine uygun yeni çeşitlerin geliştirilmesi

• Klasik ve biyoteknolojik yöntemlerle sık dikime uygun bodur ve yarı bodur klonal anaç ve çeşitlerin geliştirilmesi

• Dünya pazarlarında önemli yeri olan yabancı çeşitlerin bölgesel adaptasyonlarının belirlenmesi

• Entegre Ürün Yönetimi modellerinin geliştirilmesi


• Küresel iklim değişikliğinin yumuşak çekirdekli meyve türleri yetiştiriciliğine olası etkilerinin belirlen-mesi

Uzun Dönem

• Biyotik (hastalık-zararlı) ve abiyotik (olumsuz çevre koşulları) stres koşullarına dayanıklı, verimli, kaliteli ve erkenci/geççi çeşitlerin ıslahı

• Genetik kaynaklarında moleküler ve morfolojik tanımlamaların yapılması ve ilişkilerin ortaya konul-ması

• Ürün çeşitlendirme kapsamında; henüz değerlendirilmeyen yumuşak çekirdekli meyve türlerinde (ahlat, alıç, muşmula,..) ticari çeşitler geliştirilmesi

Kapasite

Ülkemizde meyvecilik konusunda en yüksek Ar-Ge kapasitesine sahip programlardan biri olup, ülke


169

genelinde yayılmış, yeterli altyapı ve deneyime sahip kurumlarda her disiplinde en az 120 aktif araştı-rıcı Yumuşak Çekirdekli Meyveler programına katkı vermektedir.

Ayrıca üniversitelerde bu türler itibariyle oldukça yüksek bir Ar-Ge kapasitesi söz konusudur.

Program 4

AFA : Meyve ve Bağ

Program ve Önceliği : Bağcılık, Orta

Geliştirme Hedefi: Değişen iç ve dış pazar taleplerine uygun sofralık, kurutmalık ve şaraplık üzüm çeşitlerinin üretimine geçilmesi; çekirdeksiz kuru üzüm kalitesinin iyileştirilerek, iç tüketimin yanında dışsatımın artırılması; üretimde zararlı bitki koruma ürünlerinin azaltılması; gübre, diğer kimyasallar ve üretim tekniklerinin bilinçli kullanımı sonucu sürdürülebilir ve izlenebilir bir bağcılık sisteminin geliştiril-mesi…

Araştırma Hedefi: Çekirdekli ve çekirdeksiz iri taneli, yola dayanıklı çok erkenci ve geççi sofralık çeşit-lerin ıslahı; mevcut standart sofralık, kurutmalık, şaraplık ve şıralık üzüm çeşitlerinde klon seleksiyonu yolu ile verim, kalite ve olumsuz çevre koşullara dayanım performanslarının yükseltilmesi; yetiştirme tekniklerinin modernizasyonu; sofralık üzümler için hasat sonrası teknolojilerinin iyileştirilmesi; örtüal-tında erkenci sofralık üzüm yetiştiriciliğinin geliştirilmesi; kimyasal mücadeleye alternatif metotların araştırılması, yeni mücadele metotlarını ortaya konulması; kullanılan kimyasal maddelerin yeni uygu-lama teknikleri ile daha az miktarda ve etkin kullanımının araştırılması; kivide yeni çeşit ıslahı; küresel iklim değişikliği ve tarımsal kuraklıkla ilgili çalışmaların yapılması…


Önemi

Ülkemiz, 480 bin hektar bağ alanı ve ortalama 3.900 000 ton yaş üzüm üretimi ile dünyanın 6. büyük bağcı ülkesi konumundadır. Ülkemizde üzüm; genel değerlendirme şekillerinin (sofralık, kurutmalık, şaraplık-şıralık) yanı sıra, yörelerimize özgü geleneksel ürünler (pekmez, köfter, sucuk vb. gibi) şeklin-de çok geniş bir değerlendirilme potansiyeline sahiptir. Türkiye, dünya piyasalarında çekirdeksiz kuru üzüm ticaretiyle tanınmakta, üretim ve ticaretinde ilk sırada yer almaktadır. Bağcılık sektörü; kendisi-ne girdi sağlayan sektörlere, istihdam yaratılmasına ve tarım kesiminde refah düzeyinin artırılmasına önemli katkılar sağlamaktadır.

Zamanlama/Sıralama

Bağcılık konusunda araştırma hedeflerine ulaşabilmek için yapılması gereken öncelikli araştırma ko-nuları;



• Biyotik (hastalık-zararlı) ve abiyotik (olumsuz çevre koşulları) stres koşullarına tolerant, verimli, kaliteli çeşitlerin ıslahı


170

• Bağ alanlarının ve rekoltenin CBS ve Uzaktan Algılama yöntemleri ile belirlenmesi


• Küresel iklim değişikliğinin ülke bağcılığına olası etkilerinin belirlenmesi

Uzun Dönem


• İç ve dış pazar istekleri doğrultusunda yeni sofralık üzüm çeşitlerinin geliştirilmesi, klon seleksiyonu çalışmalarına devam edilmesi

• Çeşit geliştirmede moleküler tekniklerden yoğun şekilde yaralanılarak ıslah sürecinin kısaltılması

• Genetik kaynaklarında moleküler ve morfolojik tanımlamaların yapılması ve ilişkilerin ortaya kon-ması

• Sofralık ve şaraplık üzüm yetiştiriciliğinin ve farklı değerlendirme şekillerine uygun çeşitlerin bölge-ler itibariyle geliştirilmesi

• İleri bahçe yönetim teknikleri (yeni terbiye şekilleri, sulama- gübreleme, hasat teknolojileri…)

• Kivi’de yeni çeşitlerin elde edilmesi...

Kapasite

Ülkemizin üstün kaliteli sofralık, kurutmalık, şaraplık ve şıralık üzüm üretimi ve dış satımı yönünden sahip olduğu yüksek kapasite ve potansiyel, oldukça gelişmiş bir Ar-Ge kapasitesi ile desteklenmekte-dir. Bu bağlamda birisi Tekirdağ’da, diğeri Manisa’da olmak üzere iki adet gelişmiş Bağcılık Araştırma Enstitüsünün yanı sıra, Bahçe Kültürleri alanında faaliyet gösteren dokuz araştırma kuruluşu ile en az 50 aktif araştırıcı, Bağcılık programına katkı vermektedir. Ayrıca araştırma kuruluşlarının yanı sıra Zira-at Fakültelerinde söz konusu çalışmaların yönlendirilmesi ve doğrudan ya da dolaylı katkı sağlanması amaçlarına hizmet edecek önemli bir AR-GE kapasitesi mevcuttur.

Program 5

AFA : Meyve ve Bağ

Program ve Önceliği : Meyve Bahçeleri ve Bağlarda Entegre Mücadele Yönetimi, Orta

Geliştirme Hedefi: Bitki koruma ürünlerinin kullanımının azaltılması ve bunun sonucunda insan sağlı-ğı ile doğal dengenin korunmasıdır.

Araştırma Hedefi: Kimyasal mücadeleye alternatif uygulanabilir metotlar araştırmak; çevre ve insan sağlığı dikkate alınarak, bitki koruma ürünlerinin sürdürülebilir kullanımının sağlanmasına yönelik araş-tırmalar yapmaktır.

Araştırma Stratejisi: Meyve-Bağ yetiştiriciliğinde üretimin artırılmasının yanı sıra entegre mücadele prensipleri doğrultusunda hastalık, zararlı ve yabancı otlarla mücadele ederek verimli, kaliteli ve gü-venilir ürün elde edilmesini sağlamak temel stratejik hedeflerimizden biridir. Bu amaca yönelik olarak mevcut hastalık ve zararlıların hızlı, güvenilir teşhisleri için yeni metotların araştırılması ve alternatif metotların geliştirilmesi gerekmektedir. Bu süreçte kullanılacak bitki koruma ürünlerinin insan ve çevre sağlığına etkileri de göz önünde bulundurularak, alternatif mücadele yöntemlerini ön plana çıkartmak-tır.


171

Önemi

Meyve ve Bağcılık AFA’sının 11. programı olarak Meyve ve Bağlarda Entegre Mücadele Yönetimi ola-rak belirlenmiştir. Belirlenen bu araştırma programına ait öncelik sıralaması ise ORTA öncelikli olarak gösterilmiştir.

Zamanlama


• Entegre mücadele modellerinin geliştirilmesi ve güncelleştirilmesi,

• Hastalık ve zararlıların hızlı ve güvenilir teşhisine yönelik yöntemlerin geliştirilmesi,


• Hastalık, zararlı ve yabancı otların biyolojik mücadelesi üzerinde araştırmalar,

• Meyve bahçelerinde hastalık, zararlı ve yabancı otlara karşı kullanılan bitki koruma ürünlerinin fay-dalılara yan etkileri üzerinde araştırmalar,

• Biyoteknolojik metotlar ile ilgili araştırmalar,

• Meyve ve Bağlarda kullanılan bitki koruma ürünlerinin toksikolojisi ve kalıntıları,

• Meyve ve Bağlarda pestisit uygulama teknikleri.

Uzun Dönem

• Bitki sağlığı genetik kaynaklarının tanımlanması ve korunması,

• Hastalık ve zararlı mücadelesine esas tahmin ve uyarı modellerinin geliştirilmesi,


• Hastalık etmenlerinden ari üretim materyali elde edilmesi ile ilgili araştırmalar,

• Fizyolojik hastalıklar ile ilgili araştırmalar.

Kapasite

Bu çalışmaların yürütüldüğü Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü, Adana, Bornova ve Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enstitüleri ile bitki sağlığı konularında da araştırmalar yapan diğer araştırma kuruluşları ile üniversiteler, gerekli bilgi birikimine, araştırma kapasitesine ve yeterli alet-e-kipman alt yapısına sahiptir. Ayrıca özel sektör de araştırma kapasitesini artırmakta ve geliştirmektedir.

Ancak, araştırma kuruluşlarında araştırmacı personel sayısında hızlı bir azalma vardır. Bu yönden araştırıcı alt yapısının desteklenmesi gerekmektedir.

Program 6

AFA : Meyve ve Bağ

Program ve Önceliği : Zeytin, Orta


172

Geliştirme Hedefi: Türkiye zeytin yetiştiriciliğinde iç ve dış pazar taleplerine uygun yeni sofralık-yağlık çeşitlerin üretime kazandırılması; tüketimin artırılması; üretimdeki dalgalanmaların ve maliyetlerin en aza indirilmesi; üretimde kullanılan zararlı bitki koruma ürünlerinin azaltılması ve gübre, diğer kim-yasallar ve üretim tekniklerinin bilinçli kullanımı sonucu sürdürülebilir bir ulusal zeytincilik sisteminin geliştirilmesi..

Araştırma Hedefi: Mevcut zeytinliklerin ıslahı ile ürünün miktar ve kalite yönünden iyileştirilmesi; yeni zeytin çeşitlerinin elde edilmesi; yetiştirme tekniklerinin iyileştirilmesi, hasadın mekanizasyonundaki sorunların giderilmesi; periyodisitenin azaltılması; kimyasal mücadeleye alternatif metotların araştırıl-ması, bitki koruma amaçlı kimyasalların yeni uygulama teknikleri ile daha az miktarda ve etkin kullanı-mının sağlanması; küresel iklim değişikliği ve tarımsal kuraklıkla ilgili çalışmaların yapılması…


Önemi

Türkiye, diğer Akdeniz ülkeleriyle birlikte, dünyanın önde gelen zeytin ve zeytinyağı üreticilerindendir. Başta Ege olmak üzere; Marmara, Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde ekonomik anlamda üretilen zeytin, önemli bir gelir kaynağıdır. Zeytin, özellikle kıraç ve sulanamayan meyilli alan-larda gerek erozyonun önlenmesinde ve gerekse diğer alternatif bitkilere göre göreceli ekonomik avan-tajı bakımından vazgeçilemez konumdadır. Bunun yanı sıra, son yıllarda bazı bölgelerde sulanabilir taban ve kır taban arazilerde de üretiminin entansifleştirilmesi yoluyla, zeytin, diğer ürünlerle rekabet edebilir bir düzeye ulaşmıştır.

Ülkemiz zeytin yetiştiriciliği, bu alanda gelişmiş ülkelerle kıyaslandığında, daha geleneksel bir yapıya sahiptir. Bu yapının bir uzantısı olarak, kültürel tedbirlerin yeterince ve zamanında uygulanamaması nedeniyle verim ve kalitede yetersizlikler görülmekte, zeytinin genetik yapısında mevcut olan bir yıl çok, ertesi yıl az verme (Periyodisite-Alternans) özelliği de bu şartlardan olumsuz yönde etkilenmekte-dir. Bu faktörler, zeytinde verim, kalite ve karlılık artışını sınırlamaktadır.

Zamanlama/Sıralama

Zeytin konusunda araştırma hedeflerine ulaşabilmek için yapılması gereken öncelikli araştırma konu-ları;


• Biyotik (hastalık-zararlı) ve abiyotik (olumsuz çevre koşulları) streslere dayanıklı yeni çeşitlerin ıs-lahı

• Yağ oranı ve kalitesi yüksek yeni zeytin çeşitlerinin geliştirilmesi

• Periyodisite (alternans)’nin azaltılmasına yönelik fizyolojik çalışmalar

• Islah sürecinin kısaltılması için moleküler markırların geliştirilmesi

• Genetik kaynaklarda moleküler ve morfolojik tanımlamaların yapılması ve ilişkilerin ortaya konul-ması

• Zeytin alanlarının ve rekoltenin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama yöntemleri ile belirlenmesi

• Zeytin ve ürünlerinde antioksidanlara ilişkin çalışmalar


173

• Yerli zeytin çeşitlerinin yağlarının bölgesel ve çeşit bazında biyokimyasal karakterizasyonunun ya-pılması

• Dünya standartlarında çoğaltım materyalinin kitlesel üretiminin geliştirilmesi

• Küresel iklim değişikliğinin zeytin yetiştiriciliğine olası etkilerinin belirlenmesi ve çözüm önerileri

Uzun Dönem



• Zeytin ve ürünlerinde depolama şartlarının iyileştirilmesi

Kapasite

Zeytin konusundaki çalışmaların yapılabilmesi için gerekli kapasite ülkemizde mevcuttur. Bakanlığımız bünyesinde başta Bornova Zeytincilik Araştırma Enstitüsü ve Bornova Zirai Mücadele Araştırma Ens-titüsünde yetişmiş araştırıcılar bulunmakta, kısmen de diğer araştırma kuruluşlarında faaliyet yürütül-mektedir. Zeytin konusunda ortalama 40 araştırıcı aktif olarak çalışmalarını sürdürmektedir.

Programın ölçülebilir performans kriterleri:

• Program genelinde 9 adet yeni projeye başlanılmış olması ve en az 5 adet makale yayımlanması

• Islah sürecinin kısaltılması için en az 1 adet genetik markır geliştirilmesi

Program 7

AFA : Meyve ve Bağ

Program ve Önceliği : İncir, Düşük

Geliştirme Hedefi: İncir ihracatında karşılaşılan sorunların çözülmesi; tarımsal üretimde kullanılan zararlı bitki koruma ürünlerinin azaltılması ile gübre, diğer kimyasallar ve üretim tekniklerinin etkin bir şekilde kullanımı sonucu, sürdürülebilir bir tarım sisteminin geliştirilmesi…

Araştırma Hedefi: Modern yetiştirme teknikleriyle verim ve kalitenin yükseltilmesi; hasat ve hasat son-rası kayıplarının en aza indirilmesi için yeni teknolojilerinin geliştirilmesi ve ürünün dış pazar isteklerine uygun hale getirilmesi; kimyasal mücadeleye alternatif metotların bulunması; bitki koruma amaçlı kul-lanılan kimyasalların yeni uygulama teknikleri ile daha az miktarda ve etkin kullanımının ortaya konul-ması; küresel iklim değişikliği ve tarımsal kuraklıkla ilgili çalışmaların yapılması…


Önemi

Türkiye’de Aydın ve İzmir Bölgeleri başta olmak üzere, yaklaşık 517 000 dekarlık alanda incir üretimi yapılmaktadır. Ülkemiz, yıllara göre 230-280 bin ton üretimi ile dünya taze incir üretiminde ilk sırada


174

yer almaktadır. 2009 yılı verilerine göre, 245.000 ton üretim ile dünya incir üretiminin yaklaşık %26’sı ülkemizde gerçekleştirilmiştir. Dünyada en fazla kuru incir üretimi gerçekleştiren ülke olan Türkiye, aynı zamanda en kaliteli kurutmalık incir çeşitlerine de sahiptir. 2009 yılı verilerine göre, 56.600 ton kuru incir üretimi ile dünya üretiminin %52’si ülkemizde gerçekleştirilmiştir. Geleneksel ihraç ürünümüz olmasının yanında, başka ürünlerin kolay yetiştirilemeyeceği alanların değerlendirilmesi ve üretici için vazgeçilmez bir geçim kaynağıdır.

Zamanlama/Sıralama

İncir konusunda araştırma hedeflerine ulaşabilmek için yapılması gereken öncelikli araştırma konuları;


• Ticari değeri yüksek taze ve kurutmalık yeni incir çeşitlerinin geliştirilmesi

• İncir işleme sektörüne uygun yeni çeşitlerin geliştirilmesi


• İncir alanları ve rekoltenin CBS ve uzaktan algılama yöntemleri ile belirlenmesi

• İncirde iç tüketim ve ihracatı sınırlandıran sağlık-hijyen (Aflatoksin, Okratoksin ve benzeri mikotok-sinler) sorunlarının çözümüne yönelik araştırmaların yapılması


• İncir çeşitlerinin biyokimyasal özelliklerinin araştırılması

• Kültürel uygulamalarla( Toprak işleme,sulama,gübreleme,budama vb.) Yetiştirme tekniklerinin ge-liştirilmesi

• İklim değişikliklerinin incir yetiştiriciliğine olası etkilerinin belirlenmesi

Uzun Dönem


• İncir genetik kaynaklarının korunması, değerlendirilmesi ve sürdürülebilirliğinin sağlanması

Kapasite

Ülkemizde İncir araştırmaları, Erbeyli İncir Araştırma Enstitüsü liderliğinde yürütülmektedir. İncir Araş-tırma Enstitüsü yeterli alt yapı ve Ar-Ge kapasitesine sahiptir. Halen 20 araştırıcı, incir konusunda araştırma faaliyetlerini yürütmektedir.

Program 8

AFA : Meyve ve Bağ

Program ve Önceliği : Organik Meyve-Bağ Araştırmaları, Düşük


175

Geliştirme Hedefi: Ülkemizde gelişmekte olan organik üzüm ve meyve üretiminin doğru bir şekilde yönlendirilmesi ve uluslararası rekabet şansının artırılması…

Araştırma Hedefi: Organik meyve üreticilerinin sorunlarını gidermek ve ihtiyaçlarını karşılamak üzere; organik meyvecilik ve bağcılıkta bilgi ve teknoloji eksiklerinin tamamlanması; yerli organik girdiler (güb-re, fidan, pestisit/herbisit) için üretim teknik ve teknolojilerinin geliştirilmesi…


Önemi

Dünyada halen 130 ülkede toplam 35 Milyon hektar alanda organik üretim yapılmaktadır. Dünya or-ganik üretim alanında, Avustralya 12 Milyon hektar, Arjantin 4 Milyon hektar, İtalya ise 1 Milyon hektar üretim alanı ile ilk sıralarda yer almaktadır (2008 yılı). Halen Avrupa Birliği ülkelerinde tarım alanlarının %4’ü, tarım işletmelerinin ise %1,6’sı organik üretime ayrılmış ve üretim alanı 6,8 milyon hektar’a ulaşmıştır.

Ülkemizde organik tarım, 1985-1986 yıllarında Dünya’da organik tarımın gelişimine ve yurtdışından gelen organik ürün talebine bağlı olarak, sistemsiz bir şekilde başlamış, 2004 yılında Organik Tarım Kanununun yayınlanması ve sağlıklı gıdaların tüketimine yönelik dünyadaki değişmelere paralel olarak gelişmiştir. En önemli geleneksel ihraç ürünlerimizden olan kuru incir ve kuru kaysıda organik yetiştiri-cilik ve ihracat şansı çok yüksektir.

Zamanlama

Organik meyve-bağ yetiştiriciliği konusunda araştırma hedeflerine ulaşabilmek için yapılması gereken öncelikli araştırma konuları;


• Organik meyve-bağ yetiştiriciliğinde ileri bahçe yönetim teknikleri (arı kullanımı, yeni terbiye şekil-leri, sulama- gübreleme, hasat teknolojileri…) geliştirilmesi


• Organik meyvecilikte toprak yönetimi çalışmaları

• Kültürel uygulamalarda (toprak işleme, budama, ilaçlama, gübreleme vb) organik meyve-bağ yetiş-tiriciliğine uygun tekniklerinin belirlenmesi

• Organik meyve-bağ ürünlerinde hasat ve hasat sonrası kayıplarının en aza indirilmesi için yeni teknolojilerin geliştirilmesi

Uzun Dönem

• Yerel kaynaklardan organik girdi üretim teknik ve teknolojilerinin geliştirilmesi (organik tohum, fidan, fide, gübre, toprak iyileştiriciler, bitki besin preparatları, organik pestisitler,..)


• Organik meyve-bağ yetiştiriciliği yapılabilecek uygun alan ve ürün deseninin belirlenmesi



176


Kapasite

Halen araştırma kuruluşlarında organik meyve-bağ yetiştiriciliğinin uygulanabilirliği çalışmalarının ta-mamlanması bakımından uygun kapasite bulunmaktadır. Bununla birlikte, alternatif bitki sağlığı ve bitki besleme çalışmaları ve özellikle de organik yetiştiricilikte halen en büyük maliyet unsuru olup yerli üretimimizin uluslararası rekabet şansını sınırlandıran ithal girdilerin yerini alacak yerli girdi üretim teknolojilerinin geliştirilmesi bakımından kapasite yetersizdir.

Ülke genelinde Organik tarım programında 29 araştırma kuruluşunda 53 aktif araştırıcı görev almak-tadır. Çoklu disiplinli yoğun çalışmaların gerektiği bu büyük hedeflerin gerçekleşebilmesi için beceri geliştirme eğitimlerini de kapsayan yüksek bütçeli büyük projelerin geliştirilmesi zorunludur.

Program 9

AFA : Meyve ve Bağ

Program ve Önceliği : Subtropik Meyveler, düşük

Geliştirme Hedefi: Subtropik meyve türlerinin üretim, tüketim ve dış satımının geliştirilmesi; üretimde kullanılan zararlı bitki koruma ürünlerinin azaltılması ile gübre, diğer kimyasallar ve üretim tekniklerinin bilinçli kullanımı sonucu sürdürülebilir bir meyvecilik sisteminin geliştirilmesi…

Araştırma Hedefi: Verimli ve kaliteli yeni çeşitlerin ıslahı; mevcut çeşitlerin olumsuz özelliklerinin giderilmesi; modern yetiştirme ve muhafaza tekniklerinin geliştirilmesi; kimyasal mücadeleye alternatif metotların bulunması; bitki koruma amaçlı kimyasalların yeni uygulama teknikleri ile daha az miktarda ve etkin kullanım yöntemlerinin bulunması; küresel iklim değişikliği ve tarımsal kuraklıkla ilgili çalışma-ların yapılması…


Önemi

Subtropik meyveler (nar, trabzonhurması, yenidünya, avokado, muz, keçiboynuzu,…), ülkemizin eko-lojik koşullarından en iyi şekilde yararlanılması; gerek iç pazarlarda gerekse dış pazarlarda egzotik meyveler olarak ilgi görmesi; yüksek fiyatlarla alıcı bulması; beslenme ve insan sağlığına olan katkı değerlerinin yüksek olması; yetiştirme koşullarının avantajları yönlerinden ülkemiz üretici, tüketici ve pazarlamacılarına büyük yararlar sağlamaktadır.

Zamanlama/Sıralama

Subtropik meyveler konusunda araştırma hedeflerine ulaşabilmek için yapılması gereken öncelikli araştırma konuları;


• Yerli genetik kaynaklardan yararlanarak, farklı ekolojik bölgeler için yoğun yetiştiricilik tekniklerine uygun bodur-yarı-bodur klonal anaçların geliştirilmesi


177

• Değişik tüketim amaçlarına uygun yeni çeşitlerin geliştirilmesi

• Hasadın mekanizasyonu, hasat ve hasat sonrası kayıplarının en aza indirilmesi için yeni teknoloji-lerinin geliştirilmesi

Uzun Dönem

• Biyotik (hastalık-zararlı) ve abiyotik(olumsuz çevre koşulları) streslere dayanıklı, dünya pazarların-da önemli yeri olan erkenci ve geççi yeni çeşitlerin ıslahı

• İklim değişiminin subtropik meyveler üzerine olası etkilerinin belirlenmesi anaç-çeşit Geliştirme

• Anavatanı veya başkalaşım merkezi ülkemiz olan subtropik meyve türlerinde seleksiyon ile üstün özellik gösteren tiplerin belirlenme çalışmalarına devam edilmesi

Kapasite

Subtropik meyveler konusunda çalışan 5 araştırma kuruluşunda yeterli altyapı imkânları mevcuttur. Muz ve avokado için sınırlı ekoloji olması araştırma sayısını sınırlamaktadır. Suptropik meyveler konu-sunda ülke genelinde yaklaşık 20 araştırıcı aktif olarak çalışmaktadır.

Ayrıca, Ziraat Fakültelerinde söz konusu çalışmaların yönlendirilmesi ve doğrudan ya da dolaylı katkı sağlanması amaçlarına hizmet edecek önemli bir Ar-Ge kapasitesi mevcuttur.

Program 10

AFA : Meyve ve Bağ

Program ve Önceliği : Üzümsü Meyveler, Düşük

Geliştirme Hedefi: Çileğe ek olarak, ülkemizde az bilinen ahududu, böğürtlen, mavi yemiş, frenk üzümü, dut vb. yetiştiriciliğini, özellikle işleme sanayine yönelik olarak geliştirerek, geniş kitlelere ulaş-tırmak; sanayi ile entegrasyon; çiftçiye ek gelir imkanı yaratmak; üretimde bitki koruma amaçlı kimya-salların azaltılması ile gübre, diğer kimyasallar ve üretim tekniklerinin bilinçli kullanımı sonucu, sürdü-rülebilir bir tarım sisteminin geliştirilmesi…

Araştırma Hedefi: Yüksek kaliteli, verimli, yeni çeşitlerinin ıslahı; ahududu, dikensiz böğürtlen, dut, maviyemiş ve frenk üzümünde yeni çeşitlerin introdüksiyon ve adaptasyonu; yurt içinden seleksiyonla yeni çeşitlerin elde edilmesi ve bunlara uygun yetiştirme teknikleri; kimyasal mücadeleye alternatif metotların araştırılması; bitki koruma amaçlı kullanılan kimyasalların yeni uygulama teknikleri ile daha az ve etkin kullanım yöntemlerinin tespiti…


Önemi

Üzümsü meyveler gurubuna giren türler içerisinde çilek önemli bir yer tutmaktadır. 1986 yılında 35 bin ton olan çilek üretimi, 1997 yılında 110 bin ton, 2009 yılında ise 292 bin ton seviyesine ulaşmıştır. Üretimimizin büyük bölümü Bursa, Aydın ve Mersin illerinde yapılmaktadır. 2009 yılında 23.240 tonluk taze çilek ihracatımız karşılığında, 25.304.000 $ gelir elde edilmiştir. Son yıllarda dondurulmuş çileğin yanında dondurulmuş ahududu ihracatında da artışlar görülmektedir. Frenküzümü, ahududu ve bö-


178

ğürtlen, küçük işletmelerde aile işgücünü değerlendirmeleri, gıda sanayi kuruluşları için çok çeşitli de-ğerlendirme şekillerine uygun olmaları ve dış pazarlarda yüksek fiyatlarla alıcı bulmaları nedenleriyle ülke ekonomisine potansiyel yararlar sağlayan ürünlerdir.

Zamanlama

Üzümsü meyveler konusunda araştırma hedeflerine ulaşabilmek için yapılması gereken öncelikli araş-tırma konuları;


• Klasik ve biyoteknolojik yöntemlerle sofralık ve sanayilik yeni çeşitlerin ıslahı

• Türler bazında uygun yetiştirme tekniklerinin belirlenmesi




• Seleksiyon çalışmalarına devam edilmesi ve yerli genetik kaynakların değerlendirilmesi

Uzun Dönem

• Hastalık-zararlılara (biyotik stresler) dayanıklı çeşit geliştirilmesi

• Üzümsü meyvelerin insan beslenmesi ve sağlığı bakımından yaptığı katkının belirlenmesi

Kapasite

Araştırma kuruluşlarında üzümsü meyveler konularında çalışan araştırıcı sayısı her geçen yıl azal-maktadır. Araştırıcı sayısı açısından ilgili araştırma kuruluşları desteklenmelidir. Halen ülke genelinde yayılmış, yeterli altyapı ve deneyime sahip kurumlarda yaklaşık 10 aktif araştırırıcı üzümsü meyveler programına katkı vermektedir.

Program 11

AFA : Meyve ve Bağ

Program ve Önceliği : Meyve-Bağ Sektöründe Sosyo-ekonomik Araştırmalar, Düşük

Geliştirme Hedefi: Meyve bağ sektöründe uygulamaya önerilen araştırma sonuçlarının üretici ve sek-tör koşullarında benimsetilmesi ve işletmelerdeki sosyo-ekonomik yapının iyileştirilmesi; Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikaları ve diğer uluslararası politikalar kapsamında çeşitli mevzuata alt yapı oluştura-cak verilerin ortaya konulması …

Araştırma Hedefi: Türkiye’de meyve-üzüm yetiştiriciliğinde ilgili üretici ve sektör temsilcilerinin sos-yo-ekonomik analizleri; araştırmalar sonucunda elde edilen çeşitlerin ve geliştirilen teknolojilerin sektö-re olan ekonomik ve sosyal Etkilerinin Değerlemesi; yeni pazar ve pazarlama tekniklerinin geliştirilme-si; mevcut pazarlama yapılarının değerlendirilmesi; üretici ve tüketici tercihlerinin belirlenmesi, teşhis sürveyleri ile yeni araştırma konularının belirlenmesi…


179


Önemi

Bilindiği gibi, tarım sektörünün amacı, artan nüfusun nitelikli ve yetenekli beslenmesi, üretici gelirle-rinde istikrar sağlanması ve kaynakların rasyonel ve sürdürülebilir kullanımıdır. Aynı şekilde Avrupa Birliği üyelik sürecinde ve sonrasında bahsedilen amaçlara ulaşım için gerekli alt yapının sağlanması Türkiye’nin orta dönemli hedefleri içinde yer almaktadır. Bu hedeflerin gerçekleştirilebilmesi için, yapı-sal, yasal, kurumsal, eğitsel ve parasal pek çok önleme gereksinim duyulmaktadır. Tarımsal ve kırsal kalkınma öncelikli bir konudur ve uzun dönemli olarak önceliğini koruyacaktır.

Sektörün hedefe ulaşımında, üretimde kullanılan arazi-sermaye-emek ve girişimcilik gibi üretim faktör-lerinin bölgesel düzeyde ve ürün grupları bazında elde edilmesi ve dengeli kullanımının sağlanması gerekmektedir. Tarımsal sürdürülebilirlik, değişen koşullara adapte olabilen bir üretici güç ile mümkün olabilir. Meyve-bağ sektörünün çiftçi-toptancı-perakendeci-işleyici ve diğer tüm aktörleri ile birlikte ana-liz edilmesi, kısa, orta ve uzun vadeli politikaların oluşturulması için önemlilik arz etmektedir.

Zamanlama

Sosyo-ekonomik araştırma hedeflerine ulaşabilmek için yapılması gereken öncelikli araştırma konu-ları;


• Türkiye meyve-bağ sektöründe dinamik veri tabanlarının oluşturulması

• Üreticilerin ve sektörün sosyo-ekonomik analizleri

• Maliyet ve karlılık analizleri

• Tamamlanmış projelerden elde edilen çıktıların hedef kitle tarafından benimsenme durumunun tes-piti ve yaptığı etkinin araştırılması

• Meyve-bağ yetiştiriciliğinin ekonomisi, iç ve dış pazarlardaki rekabet şansı

• Sürdürülebilir üretim modellerinin ekonomik analizleri (entegre zararlı yönetimi, iyi tarım uygulama-ları vb.), bu uygulamaların birbirleri ile karşılaştırılmaları

Uzun Dönem

• Meyveler ve bağcılık ürünleri için yeni pazar ve pazarlama tekniklerinin araştırılması

• Türkiye tarımsal üretim bölgelerinin belirlenmesinde kullanılabilecek bölgesel veya yöresel düzey-de ekonomik optimum eşiklerin belirlenmesi ve optimum çevre istekleri ile ilişkilendirilmesi (çevre ekonomisi açısından)

• İklim değişiklikleri sonucu uygulanabilecek üretim matrislerinin ve stratejilerinin belirlenmesi

• Sosyo-ekonomik ve kültürel yapıya uygun yayım modellerinin geliştirilmesi

Kapasite

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı bünyesinde, tarımsal işletmelerin sosyo-ekonomik yapılarını ortaya koy-mak amacıyla ilk çalışmalar 1978 yılında Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü bünye-


180

sinde ve önderliğinde başlatılmıştır. Araştırma kuruluşlarında o dönemde oluşturulan Tarım Ekonomisi ve Pazarlama bölümü elemanları tarafından gerçekleştirilen bu çalışmalarla pek çok meyve türü ve bağcılıkla ilgili veri derlenmiş ve değerlendirilmiştir. Bu çalışmalar, gelişme trendinin ortaya konulması açısından zaman zaman tekrarlanmıştır. Sosyo-ekonomik araştırmalar, uzun süreli arazi çalışması gerektirdiği ve kurumlar arası işbirliği ile gerçekleştirilebileceği için her araştırma kuruluşunda bu bö-lümlerin oluşturulması ve eleman yönünden takviye edilmesi gerekmektedir.

3.9. SEBZELER VE SÜS BİTKİLERİ

Sebzeler ve Süs Bitkileri AFA’sında 12 araştırma programı belirlenmiş olup, bu araştırma programları, aşağıdaki grafikte önceliklerine göre sıralanmıştır. Yüksek öncelikli olarak belirlenen programlar dışın-daki diğer araştırma programları da önceliklerine göre bütçe imkânları çerçevesinde desteklenecektir.

AR-GE YATIRIMININ GERİ DÖNÜŞÜ (Sebzeler ve Süs Bitkileri)

1. Örtüaltı Sebze Yetiştiriciliği

2. Patlıcangiller

3. Kabakgiller

4. Baklagiller

5. Kök ve Yumrulu Sebzeler

6. Mantar Yetiştiriciliği

7. Diğer Sebzeler

8. Kesme Çiçekler, İç ve Dış Me-kan Süs Bitkileri

9. Doğal Süs Bitkileri

10. Organik Sebze Araştırmaları

11. Sebze ve Süs Bitkilerinde Sos-yo-ekonomik Araştırmalar

12. Sebze ve Süs Bitkilerinde En-tegre Mücadele Yönetimi


Program 1

AFA : Sebzeler ve Süs Bitkileri

Program ve Önceliği : Örtüaltı Sebze Yetiştiriciliği, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Örtüaltında yetiştirilen çeşitlerde yerli hibrit çeşit kullanım oranının artırılması; ör-tüaltı sebze yetiştiriciliğinin modernizasyonu; örtüaltı yetiştiriciliğinde işletme büyüklüklerinin optimi-zasyonu; dışsatım olanaklarının ve rekabet gücünün artırılması; doğal kaynakları sürdürülebilir şekilde kullanan, çevre kirliliği yaratmayan güvenilir bir üretim…


181

Araştırma Hedefi: Yüksek verimli, kaliteli ve pazar şansı yüksek hibrit çeşitlerin ıslahında kullanılacak nitelikli genitörler (yarı-yol materyalleri) geliştirilmesi; örtüaltı sebzeciliği için en az girdili, çevreye dost yetiştirme tekniklerinin geliştirilmesi; alternatif yetiştirme ve bitki sağlığı tekniklerinin geliştirilmesi; bi-yotik ve abiyotik stres koşullarına tolerant yeni hat ve çeşitlerin geliştirilmesi; insan sağlığı bakımından önemli madde içeriklerince zengin yeni hat ve çeşitlerin elde edilmesi…


Önemi

Örtüaltı yetiştiriciliği, yoğun emek ve girdi kullanan, birim alandan çok yüksek üretim sağlayan, iç ve dış pazar boşluklarını en iyi değerlendiren, önemi giderek artan ve bu nedenlerle rekabet şansı yüksek tarımsal faaliyet alanlarının başında gelmektedir.

Zamanlama


• Özel Sektör tarafından yapılacak hibrit sebze ıslahı çalışmalarında kullanılmak üzere gen havuzu-nun geliştirilmesi, nitelikli genitörlerin(yarı-yol materyalleri) elde edilmesi

• Örtüaltı koşullarında yeni yetiştirme tekniklerinin geliştirilmesi

• Biyotik ve abiyotik stres koşullarına tolerant yeni hat ve çeşitlerin geliştirilmesi

• İnsan sağlığı bakımından önemli madde içeriklerince zengin yeni hat ve çeşitlerin elde edilmesi…

Uzun Dönem

• Özel Sektör tarafından yapılacak hibrit sebze ıslah çalışmalarında kullanılmak üzere gen havuzu-nun geliştirilmesi, yeni nitelikli genitörlerin elde edilmesi

• Biyotik ve abiyotik stres koşullarına tolerant yeni hat ve çeşitlerin geliştirilmesi

• İnsan sağlığı bakımından önemli madde içeriklerince zengin yeni hat ve çeşitlerin elde edilmesi…

Kapasite

Türkiye, örtüaltı sebze yetiştiriciliğinin geliştirilmesi bakımından gerekli tüm disiplinler itibariyle yeterli bir Ar-Ge kapasitesine sahiptir. Bu konuda TAGEM sisteminde çalışan aktif araştırmacı sayısı, yaklaşık 70 kişi olup, üniversite ve özel sektör işbirliği imkânları da diğer üretim dallarına göre daha yüksektir (toplam kapasite yaklaşık 160 bilim insanı).

Program 2


Program ve Önceliği : Patlıcangiller, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Açıkta Patlıcangil sebze yetiştiriciliğinde yerli hibrit çeşit kullanım oranının artı-rılması; doğal kaynakları sürdürülebilir şekilde kullanan, çevre kirliliği yaratmayan güvenilir üretim; iç


182

ve dış pazar şansı yüksek, sofralık ve sanayiye uygun verimli ve kaliteli çeşitler ve modern yetiştirme teknikleriyle bu üretim dalının geliştirilmesi…

Araştırma Hedefi: Yüksek verimli ve kaliteli standart ve hibrit çeşitlerin ıslahında kullanılmak üzere gen havuzunun geliştirilmesi ve nitelikli genitörlerin geliştirilmesi; standart çeşit ıslahı; açıkta sebze yetiştiriciliği için en az girdili, çevreye dost yetiştirme tekniklerinin geliştirilmesi; alternatif yetiştirme ve bitki sağlığı tekniklerinin geliştirilmesi; hasat sonrası verim ve kalite kayıplarının azaltılması…


Önemi

Dünya sebze üretimi 842 milyon ton seviyesinde olup, ülkemizin bu üretimden almış olduğu pay %3,1’dir. Türkiye, dünyada üretilen biberin %9,6’sını, patlıcanın %9’unu, domatesin %8’ini karşıla-maktadır. Türkiye sebzeciliğinde domatesin ayrı bir yeri vardır; ülkemizde yetiştirilen 10 milyon tonu aşan domatesin % 20’si işlenmekte, kalan miktar taze tüketime gitmektedir. İşlenen toplam miktarın % 80’i salça, % 15’i konserve domates imalatı için, kalan kısım ise ketçap, domates suyu vb. domates ürünlerinin imalatı için kullanılmaktadır. Domates yetiştiriciliği Türkiye’nin tümünde mümkün olmakla birlikte, sanayi tipi domates üretimi iklimin üretim için çok daha fazla uygun olduğu Marmara ve Ege Bölgelerinde özellikle de Balıkesir, Bursa ve Çanakkale illerinde yoğunlaşmıştır.

Zamanlama – Sıralama


• Açıkta yetiştiricilik hedeflerine uygun standart çeşit ıslahı ve F1 Hibrit gen havuzunun geliştirilmesi, nitelikli genitörlerin elde edilmesi;

• Açıkta sebze yetiştiriciliği için uygun modern yetiştirme tekniklerinin geliştirilmesi;

• Hasat sonrası ürün ve kalite kayıplarının azaltılmasını sağlayacak çalışmalar…

Uzun Dönem

• Entegre Ürün Yönetimi programının oluşturulması;

• Başta tuzluluk olmak üzere, olumsuz çevre koşullarına (abiyotik Stresler) dayanıklı hat ve çeşitlerin geliştirilmesi;

• Önemli hastalık ve zararlılara dayanıklı hat ve çeşitlerin geliştirilmesi…

Kapasite

Türkiye, patlıcangil sebzeleri yetiştiriciliği bakımından yeterli bir Ar-Ge kapasitesine sahiptir. Konu üze-rinde çalışan kamu araştırma kuruluşlarındaki araştırıcı sayısı yeterli olmamakla birlikte, son yıllarda konu araştırıcılarının dünyadaki benzer kuruluşlarla kurdukları işbirliği sayesinde önemli bilgi ve ma-teryal alışverişi sağlanmıştır.


183

Program 3


Program ve Önceliği : Sebze ve Süs Bitkilerinde Entegre Mücadele Yönetimi- Yüksek

Geliştirme Hedefi: Bitki koruma ürünlerinin kullanımının azaltılması ve bunun sonucunda insan sağlı-ğı ile doğal dengenin korunmasıdır.

Araştırma Hedefi: Kimyasal mücadeleye alternatif uygulanabilir metotları araştırmak, çevre ve insan sağlığı dikkate alınarak, bitki koruma ürünlerinin sürdürülebilir kullanımının sağlanmasına yönelik araş-tırmalar yapmaktır.


Sebze ve süs bitkileri yetiştiriciliğinde, birim alandan yüksek verim alınmasını sağlayarak küçük alan-ların değerlendirilmesine imkân veren örtü altı yetiştiriciliği önemlidir. Sebze ve süs bitkileri yetiştirici-liğinde üretimin artırılmasının yanı sıra entegre mücadele prensipleri doğrultusunda hastalık, zararlı ve yabancı otlarla mücadele ederek verimli, kaliteli ve güvenilir ürün elde edilmesini sağlamak temel stratejik hedeflerimizden biridir. Bu amaca yönelik olarak mevcut hastalık ve zararlıların hızlı, güvenilir teşhisleri için yeni metotların araştırılması ve alternatif metotların geliştirilmesi gerekmektedir. Bu sü-reçte kullanılacak bitki koruma ürünlerinin insan ve çevre sağlığına etkileri de göz önünde bulunduru-larak, alternatif mücadele yöntemlerini ön plana çıkartmaktır.

Önemi

Sebzeler ve Süs Bitkileri AFA’sının 11. programı olarak Sebze ve Süs Bitkilerinde Entegre Mücadele Yönetimi olarak belirlenmiştir. Belirlenen bu araştırma programına ait öncelik sıralaması ise yüksek öncelikli olarak gösterilmiştir.

Zamanlama


• Entegre mücadele modellerinin geliştirilmesi ve güncelleştirilmesi,


• Hastalık, zararlı ve yabancı otların biyolojik mücadelesi,


• Sebze ve süs bitkilerinde kullanılan bitki koruma ürünlerinin toksikolojisi ve kalıntıları,

• Biyolojik mücadele ajanlarının geliştirilmesi,

• Sebze üretim alanlarında öne çıkan faydalı böceklerin mevcut durumu, populasyon dalgalanmaları ve etkinliğinin araştırılması.

Uzun Dönem



184

• Sebze ve süs bitkileri hastalık, zararlı ve yabancı otlarına karşı kullanılan bitki koruma ürünlerinin faydalılara yan etkileri,

• Sebze ve süs bitkilerinde pestisit uygulama teknikleri,

• Sebzede kullanılan pestisitlerin yoğun olarak kullanıldığı zararlıların direnç oluşturma durumlarının araştırılması.

Kapasite

Bu çalışmaların yürütüldüğü Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü, Adana, Bornova ve Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enstitüleri ile bitki sağlığı konularında da araştırmalar yapan diğer Araştırma Enstitüleri ile Üniversiteler, gerekli bilgi birikimine, araştırma kapasitesine ve yeterli alet-e-kipman alt yapısına sahiptir. Ayrıca özel sektör de araştırma kapasitesini artırmakta ve geliştirmektedir.

Ancak, araştırma kuruluşlarında araştırıcı personel sayısında hızlı bir azalma vardır. Bu yönden araş-tırıcı alt yapısının desteklenmesi gerekmektedir.

Program 4


Program ve Önceliği : Kabakgiller, Orta

Geliştirme Hedefi: Açıkta Kabakgil sebze yetiştiriciliğinde yerli hibrit çeşit kullanım oranının artırılması; iç ve dış pazar şansı yüksek, sofralık ve sanayilik verimli ve kaliteli çeşitler ve modern yetiştirme tek-nikleriyle bu ürün gruplarında rekabetçi gelişimin sağlanması…

Araştırma Hedefi: Yüksek verimli ve kaliteli standart ve hibrit çeşitlerin ıslahında kullanılmak üzere gen havuzunun geliştirilmesi; nitelikli genitörlerin ve standart çeşitlerin elde edilmesi; alternatif yetiştir-me ve bitki sağlığı tekniklerinin geliştirilmesi; hasat sonrası verim ve kalite kayıplarının azaltılması…


Önemi

• Ülkemizde en fazla üretimi yapılan türler; meyvesi tüketilen sebzelerden karpuz (3.800.000 ton) kavun (1.679.191 ton) ve hıyar (1.735.010 ton) olup, bu türler ekonomik anlamda bu grubu temsil eden en önemli sebzelerdir (TUİK, 2009).

• Dünyada üretilen kavunun % 6,21’ini, karpuzun %11, hıyarın %.7’sini Türkiye karşılamaktadır.

Zamanlama Sıralama


• Açıkta yetiştiricilik hedeflerine uygun standart çeşit ve F1 Hibrit genitörlerinin geliştirilmesi;

• Açıkta sebze yetiştiriciliği için uygun modern sulama, gübreleme/fertigasyon tekniklerinin geliştiril-mesi;



185

Uzun Dönem

• Entegre ürün yönetimi programının oluşturulması;

• Başta tuzluluk olmak üzere, olumsuz çevre koşullarına (abiyotik stresler) dayanıklı çeşit ve hatların geliştirilmesi;


Kapasite

Türkiye, kabakgil sebzeleri yetiştiriciliği bakımından yeterli bir AR-GE altyapısına sahip olmakla birlikte, konu üzerinde çalışan kamu araştırma kuruluşlarındaki nitelikli araştırmacı sayısı yetersiz olup, dünya ticaretinde önemli bir yere sahip olan bu sektörde bu konuda gerekli destek verilmelidir. Konu ile ilgili 4 araştırma kuruluşunda çalışmalar yürütülmektedir.

Program 5


Program ve Önceliği : Baklagiller, Orta

Geliştirme Hedefi: Açıkta Baklagil sebze üretimini; iç ve dış pazar şansı yüksek, verimli ve kaliteli çeşitler ve modern yetiştirme ve hasat sonrası teknolojileriyle artırmak…

Araştırma Hedefi: Yüksek verimli ve kaliteli standart ve hibrit çeşitlerin ıslahına yönelik gen havuzu-nun geliştirilmesi; nitelikli genitörlerin ve standart çeşitlerin elde edilmesi; alternatif yetiştirme ve bitki sağlığı tekniklerinin geliştirilmesi; hasat sonrası verim ve kalite kayıplarının azaltılması…


Önemi

Bitkisel protein ve karbonhidrat bakımından oldukça zengin olan bu grupta yapılan yetiştiricilik ülkemi-zin büyük bir bölümünü kaplamaktadır. Türkiye’de baklagil sebzeleri toplam sebze üretiminin % 6,5’luk bir kısmını kapsamaktadır. Bu grubu temsil eden en önemli sebzelerden fasulye taze ve dondurulmuş olarak ihracatı yapılmakta ve yılda ortalama 300-400 bin dolarlık bir döviz girdisi sağlanmaktadır.

Zamanlama


• Açıkta yetiştiricilik hedeflerine uygun standart çeşitlerin geliştirilmesi;

• Hibrit ıslahında kullanılmak üzere nitelikli genitörlerin elde edilmesi;




186

Uzun Dönem




Kapasite

Türkiye, Baklagil sebzeleri yetiştiriciliği bakımından yeterli bir Ar-Ge kapasitesine sahip değildir. Konu üzerinde çalışan kamu araştırma kuruluşlarındaki araştırmacı sayısı oldukça yetersizdir.

Programin Ölçülebilir Performans Kriterleri

En az 3 yeni projenin başlatılmış olması;

Yılda en az 2 adet bilimsel makale yayınlanması ve sonuçların yayımcılara aktarılması;

Program 6


Program ve Önceliği : Organik Sebze Araştırmaları, Orta

Geliştirme Hedefi: Türkiye’de Organik sebze yetiştiriciliğinin dünya standartlarında geliştirilmesi ve doğru bir şekilde yönlendirilmesi…

Araştırma Hedefi: Organik sebze üreticilerinin sorunlarını gidermek ve ihtiyaçlarını karşılamak üzere; organik üretim tekniklerinin eksiklerinin tamamlanması ve yerel kaynaklardan ekonomik girdi üretim teknolojilerinin geliştirilmesi…


Önemi

Organik (Ekolojik, Biyolojik) Tarım, tarımsal üretimde yanlış uygulamalar sonucu bozulan doğal den-geyi korumayı amaçlayan alternatif bir üretim yöntemidir. Bu yöntemde sentetik gübre, ilaç, büyüme maddeleri ve genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar (GMO) kullanılmadan verim ve kalite sürekliliği sağlanır. Diğer bir deyimle; Organik Tarım, insana ve çevreye dost üretim sistemlerini içermekte olup, esas olarak; sentetik kimyasal tarım ilaçları, hormonlar ve mineral gübrelerin kullanımını yasaklama-sı yanında, organik ve yeşil gübreleme, ekim nöbeti, toprağın muhafazası, bitkinin direncini artırma, doğal düşmanlardan faydalanmayı, bir sistem bütünlüğü içerisinde düzenleyen nispeten yeni bir yak-laşımdır. Bu üretimde, eskiden olduğu gibi, yalnız miktar artışı değil, aynı zamanda ürün kalitesinin de yükseltilmesi amaçlanmaktadır.

Zamanlama - Sıralama


• Önemli sebze türlerinde organik üretimin uygulanabilirliği;


187

• Yerel kaynaklardan organik pestisit ve diğer bitki koruma ürünlerinin geliştirilmesi;

• Yerel kaynaklardan organik gübre, toprak iyileştiriciler ve bitki besin preparatlarının geliştirilmesi;

• Organik sebzelerin işleme ve hasat sonrası teknolojilerine ilişkin pratik kriterlerin geliştirilmesi

• Organik sebze yetiştiriciliği yapılabilecek uygun alan ve ürün deseninin belirlenmesi

• Kültürel uygulamalarda (toprak işleme, ilaçlama, gübreleme vb) organik sebze yetiştiriciliğine uy-gun tekniklerinin belirlenmesi;

• Yerel kaynaklardan organik çoğaltım materyalleri ve yetiştirme ortamlarının geliştirilmesi…

Uzun Dönem

• Yerel kaynaklardan organik gübre, toprak iyileştiriciler ve bitki besin preparatlarının geliştirilmesi

• Organik sebze üretiminin insan ve çevre sağlığına olan etkilerinin belirlenmesi;

• Organik sebze üretiminin sosyo-ekonomik etkilerinin değerlemesi;

• Organik yetiştiriciliğe uygun anaç ve çeşit belirleme…

Kapasite

Halen araştırma kuruluşlarında organik sebze yetiştiriciliğinin uygulanabilirliği çalışmalarının tamam-lanması bakımından uygun kapasite bulunmaktadır. Bununla birlikte, alternatif bitki sağlığı ve bitki besleme çalışmaları ve özellikle de organik yetiştiricilikte halen en büyük maliyet unsuru olup, yerli üretimimizin uluslararası rekabet şansını sınırlandıran ithal girdilerin yerini alacak yerli girdi üretim teknolojilerinin geliştirilmesi bakımından kapasite son derece yetersizdir.

Çoklu disiplinli yoğun çalışmaların gerektiği bu büyük hedeflerin gerçekleşebilmesi için beceri geliştir-me eğitimlerinin de kapsayan yüksek bütçeli büyük projelerin geliştirilmesi zorunludur. Tüm dünyada giderek artan derecede önemli bir yere sahip olan bu sektörde bu konuda gerekli destek verilmelidir.

Program 7


Program ve Önceliği : Kök ve Yumrulu Sebzeler, Orta

Geliştirme Hedefi: Soğan, havuç, sarımsak başta olmak üzere, bu grup sebzelerin üretimini; iç ve dış pazar talepleriyle uyumlu yüksek verimli ve kaliteli, sofralık ve endüstriyel kullanıma uygun çeşitlerle ve modern yetiştirme teknikleriyle artırmak…

Araştırma Hedefi: Yüksek verimli ve kaliteli çeşitlerin elde edilmesi; hasat ve hasat sonrası kalite ka-yıplarının azaltılması için yeni yöntem ve teknolojilerin geliştirilmesi…


Önemi

Bu grupta yer alan ve başta soğan olmak üzere havuç ve sarımsak ülkemiz tarımında önemli bir paya sahiptir. Türkiye’de Kuru soğan üretim miktarı 1 800 000 ton; havuç’un yaklaşık 200 000 ton, sarım-


188

sağın ise yaklaşık 80 000 ton’dur. Bu grupta yer alan soğanda 2003 yılında 132 000 ton’luk bir ihracat yapılmış ve 15 milyon dolarlık bir gelir elde dilmiştir.

Zamanlama


• Açıkta yetiştiricilik hedeflerine uygun yeni standart çeşit ve F1 Hibrit genitörlerinin geliştirilmesi;


• Hasat sonrası ürün ve kalite kayıplarının azaltılması için uygun depo tiplerinin ve depolama teknik-lerinin geliştirilmesi…

Uzun Dönem




Kapasite

Türkiye, kök ve yumrulu sebzeleri yetiştiriciliği bakımından yeterli bir Ar-Ge kapasitesine sahip değildir. Konu üzerinde çalışan kamu araştırma kuruluşlarındaki araştırmacı sayısı oldukça yetersizdir.

Program 8


Program ve Önceliği : Kesme Çiçekler, İç ve Dış Mekân Süs Bitkileri, Orta

Geliştirme Hedefi: Süs bitkilerinde uluslararası sertifika sistemlerine uygun üretimin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılarak sürdürülebilirliliğin sağlanması; kesme çiçek sektörünün geliştirilmesi ve ihracat po-tansiyelinin yükseltilmesi; iç ve dış mekân süs bitkileri sektörünün, potansiyelinden tam yararlanma…

Araştırma Hedefi: Pazar isteklerine uygun ürün çeşitlendirme; kaliteli, verimli ve vazo ömrü uzun olan yeni tür ve çeşitlerin sektöre kazandırılmasına yönelik üretim ve muhafaza tekniklerinin geliştirilmesi…


Önemi

Süs bitkileri ihracatında en önemli grup kesme çiçeklerdir. Bu grubun içinde en önemli ihraç kalemi karanfil ve gerberadır. Diğer kesme çiçekler arasında gypsophilla, lilium, krizantem, ranunculus, lisiant-hus gibi türlerin de ihracatı önem kazanmaya başlamıştır. (AİB,2009). Toplam süs bitkileri ihracatının % 57’sini kesme çiçekler, % 24’ünü canlı bitkiler (iç ve dış mekân bitkileri), % 13’ ünü çelenk ve yosunlar ve % 6’ sını çiçek soğanları oluşturmaktadır.


189

Ülkemizde kesme çiçek üretimi Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde yer alan mikroklima alanlarında yoğunlaşmaktadır. Ayrıca kıyı bölgelerinden içeride yayla kesimlerinde yaz aylarında yüksek kaliteli karanfil ağırlıklı üretimde yapılmaktadır. Bu sayede yılın 10 ayı karanfil üretilebilmektedir.

Zamanlama Sıralama


• Kesme çiçek sektörüne yeni tür ve çeşitlerin kazandırılması;

• Kesme çiçeklerin kesim sonrası depo ve vazo ömürlerinin uzatılması;

• Modern çoğaltım ve üretim tekniklerinin geliştirilmesi;

• Kesme çiçek fizyolojisi;

• Sezonluk üretimin, piyasa taleplerine göre programlanması;

• İç ve dış mekân süs bitkilerinde modern üretim tekniklerinin geliştirilmesi;

• İç ve dış mekân süs bitkilerine ait yeni türlerin adaptasyonuna yönelik çalışmalar…

Uzun Dönem




Kapasite

Türkiye, Süs Bitkileri yetiştiriciliği bakımından yeterli bir Ar-Ge kapasitesine sahiptir. Süs bitkileri konu-sunda 1 merkez 2 araştırma kuruluşu faaliyetlerini sürdürmektedir.

Program 9


Program ve Önceliği : Doğal Süs Bitkileri, Orta

Geliştirme Hedefi: Doğal çiçek türlerimizin ve özellikle endemiklerin tahribattan korunması ve sürdü-rülebilir şekilde kullanımı…

Araştırma Hedefi: Yeni doğal çiçek türlerinin kültüre alınması ve sektöre kazandırılması; kültüre alı-nan türlerden değişik ıslah yöntemleriyle yeni çeşitler elde edilmesi; bunlara ait en uygun yetiştirme sistemleri ve muhafaza teknikleri elde edilerek sürdürülebilir şekilde değerlendirilmesi...


Önemi

Doğal çiçek soğanları, genellikle doğadan toplanıp satılan geofitlerdir. Ege, Akdeniz ve Karadeniz Böl-


190

gesinin dağlarında doğal olarak yetişen Galanthus, Anemone, Cyclamen vb. gibi bitkilerin soğanları, yüz yıldan daha uzun süredir toplanıp ihraç edilmektedir. Türkiye bu işlemden yılda yaklaşık 2 milyon $ civarında gelir sağlamaktadır. Ancak, doğada nesli tükenmekte olan bazı türlerin söküm ve ticareti yasaklanmıştır. Ticareti yapılanlar da Tarım ve Köyişleri Bakanlığının izni ile ve kontenjanlar dâhilinde satılabilmektedir.

Zamanlama Sıralama


• Doğal bitkilerin, öncelikli kullanım amaçlarına uygun şekilde kültüre alınması;

• Kültüre alınan doğal süs bitkileri için yetiştirme tekniği paketlerinin oluşturulması;

• İleri hasat sonrası teknolojileri…

Uzun Dönem

• Çeşitli ıslah yöntemleriyle doğal bitki türlerinden yeni çeşitlerin geliştirilmesi;

• İleri hasat sonrası teknolojileri…

Kapasite

Türkiye, doğal süs bitkileri bakımından yeterli bir Ar-Ge kapasitesine sahip değildir. Konu üzerinde çalışan kamu araştırma kuruluşlarındaki araştırmacı sayısı yetersiz olup, tüm dünyada genetik mater-yalin korunması için önemli bir yere sahip olan bu sektördeki çalışmalara gerekli destek verilmelidir. Konu ile ilgili olarak Üniversite, Çevre ve Orman Bakanlığı ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ilişkilerinin güçlendirilmesi önemlidir.

Program 10


Program ve Önceliği : Diğer Sebzeler, Düşük

Geliştirme Hedefi: Açıkta yetiştirilen diğer sebzelerin (Lahana, Enginar, Bamya vb.) üretimini; iç ve dış pazar şansı yüksek, sofralık ve sanayilik verimli ve kaliteli çeşitler ve modern yetiştirme teknikleriyle artırmak…

Araştırma hedefi: Yüksek verimli ve kaliteli çeşitlerin elde edilmesine yönelik ıslah ve modern yetiştir-me teknikleri; hasat sonrası verim ve kalite kayıplarının azaltılması…


Önemi

Sebze grubu içerisinde önem bakımından en düşük öneme sahip olan bu grupta en önemli türler la-hana ve ıspanaktır. Bu grup sebzeler, sağlıklı beslenme bakımından çok önemli olup, kış döneminin en yaygın grubunu oluşturur. Türkiye genel sebze üretim alanı içerisinde oranları % 2 civarında olup, üretimdeki payları % 4-5 arasındadır.


191

Zamanlama Sıralama


• Açıkta yetiştiricilik hedeflerine uygun standart çeşit ve F1 Hibrit genitörlerinin geliştirilmesi;

• Açıkta sebze yetiştiriciliği için uygun modern sulama; gübreleme/fertigasyon tekniklerinin geliştiril-mesi;

• Hasat sonrası ürün ve kalite kayıplarının azaltılmasına yönelik çalışmalar…

Uzun Dönem




Kapasite

Türkiye, diğer sebzeler yetiştiriciliği bakımından yeterli bir Ar-Ge kapasitesine sahip değildir. Konu üze-rinde çalışan kamu araştırma kuruluşlarındaki araştırmacı sayısı oldukça yetersizdir.

Programin Ölçülebilir Performans Kriterleri

Açıkta ve F1 hibrit sebze tohumluğunda kendine yeterlilik oranının artırılmasına yönelik, mevcut gen havuzunun geliştirilmesi ve yeni standart çeşit ve nitelikli hatların geliştirilmesi konularında en az 3 yeni projenin başlatılmış olması;

Yılda en az 1 adet bilimsel makale yayınlanması…

Program 11


Program ve Önceliği : Mantar Yetiştiriciliği, Düşük

Geliştirme Hedefi: Kültür mantarı yetiştiriciliğinin çeşitlendirilmesi; mantar miselinde dışa bağımlılığın azaltılması; verim ve kalitenin iyileştirilmesi ve mantar tüketiminin artırılması…

Araştırma Hedefi: Yeni doğal mantarların kültüre alınması; uygulanacak tekniklerle mantarda verimin artırılması ve kalitenin iyileştirilmesi; hasat sonrası muhafaza ve pazarlama tekniklerinin iyileştirilme-si…


Önemi

Doğada kendiliğinden ve mevsimlere bağlı olarak yetişen yabani mantarlar kırsal alanda yaşayan ke-simin en önemli gıda maddelerinden birisi dur umundadır. Bu gün bile dünyanın birçok ülkesinde bu arada ülkemizde tüketilmekte olan mantarların büyük bir kısmı doğadan sağlanmaktadır. Ancak doğa-dan toplanan mantarlardan bazılarının zehirli olması ve bunların kolay bir şekilde ayırt edilememesi


192

önemli zehirlenmelere yol açmakta hatta ölümlere bile neden olmaktadır. Bu durum mantar tüketimi üzerinde olumsuz etki yapmaktadır Bununla birlikte mantarların günümüzde bir kültür bitkisi gibi ye-tiştiriciliğinin yaygınlaşması tüketici üzerindeki bu olumsuz etkinin ortadan kalkmasına ve buna bağlı olarak değişik tür mantarların üretim ve tüketiminin hızla artmasına yardım etmektedir.

Zamanlama


• Doğal mantarların kültüre alınması için çoğaltım ve yetiştirme teknikleri;

• Mantarda verimin artırılması ve kalitenin iyileştirilmesi;

• Farklı misel ve kompost hazırlama yöntemleri;

• Muhafaza ve pazarlama koşullarının iyileştirilmesi…

Kapasite

Türkiye, Mantar yetiştiriciliği bakımından yeterli bir Ar-Ge kapasitesine sahip değildir. Konu üzerinde çalışan kamu araştırma kuruluşlarındaki araştırmacı sayısı oldukça yetersizdir. Konu ile ilgili 1 araştır-ma kuruluşu çalışmalar yapmaktadır.

Program 12


Program ve Önceliği : Sebzeler ve Süs Bitkilerinde Sosyo-Ekonomik Araştırmalar, Düşük

Geliştirme Hedefi: Sebzeler ve süs bitkilerinde uygulamaya önerilen araştırma sonuçlarının üretici ve sektör koşullarında benimsetilmesi ve işletmelerdeki sosyo-ekonomik yapının iyileştirilmesi…

Araştırma Hedefi: Türkiye’de sebze ve süs bitkileri yetiştiriciliğinin ve üretici ve sektör temsilcilerinin sosyo-ekonomik analizleri; yeni pazar ve pazarlama tekniklerinin geliştirilmesi; araştırma sonucunda elde edilen çeşitlerin ve geliştirilen teknolojilerin Etkilerinin Değerlemesi; üretici ve tüketici tercihlerinin belirlenmesi…


Önemi

Araştırma kuruluşları tarafından yürütülen projelerin gerçekleştirilmesi için ayrılan kaynakların kullanı-mı ile araştırıcı kuruluşların altyapı ve eleman nitelikleri üzerindeki etkileri, kamu-özel sektör işbirliği imkânlarının oluşumu ve sürdürülebilirliği, elde edilen teknoloji ve çeşitlerin üreticiye aktarılmasına olanak sağlayacak üretici tercihlerinin belirlenmesi; araştırma sonuçlarının üretici koşullarındaki perfor-mansları ve buna bağlı olarak bu sonuçların işletmelerdeki sosyo-ekonomik yapıda yaratacağı etkilerin saptanması ile mevcut durum ile ilerisi için öngörülen noktanın tespiti artık tüm dünyanın büyük önem verdiği bir konu olup, bu konu ile ilgili proje çalışmaları Genel Müdürlüğümüzce 2005 yılı içerisinde başlatılmıştır.

Zamanlama Sıralama


• Sebze ve Süs Bitkilerinde dinamik veri tabanlarının oluşturulması;

• Sonuçlandırılan projelerin hedef kitleye/bölgeye ulaşımı ve yaptığı etkinin araştırılması;


193

• Sebze ve süs bitkileri yetiştiriciliğinin ekonomisi, iç ve dış pazarlardaki rekabet şansı;

• Yeni pazar ve pazarlama tekniklerinin araştırılması;

• Üreticilerin ve sektörün sosyoekonomik analizleri…

Uzun Dönem


• Sosyo-ekonomik ve kültürel yapıya uygun yayım modellerinin geliştirilmesi…

Kapasite

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı bünyesinde, tarımsal işletmelerin sosyo-ekonomik yapılarını ortaya koy-mak amacıyla ilk çalışmalar 1978 yılında Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitü-sü bünyesinde ve önderliğinde başlatılmıştır. Araştırma kuruluşlarında o dönemde oluşturulan Tarım Ekonomisi ve Pazarlama bölümü elemanları tarafından gerçekleştirilen bu çalışmalar pek çok meyve türünde ve bağ alanlarında incelenmiştir. Bu çalışmalar gelişme trendinin ortaya konulması açısından zaman zaman tekrarlanmıştır. Sosyo-ekonomik araştırmalar, uzun süreli arazi çalışması gerektirdi-ği ve Kurumlar arası işbirliği ile gerçekleştirilebileceği için her Araştırma Enstitüsünde bu bölümlerin oluşturulması ve eleman yönünden takviye edilmesi gerekmektedir. Şu an itibarı ile başta Yalova Ata-türk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü olmak üzere, Antalya Batı Akdeniz Tarımsal Araştır-ma Enstitüsü, Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, Erbeyli İncir Araştırma Enstitüsü, Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü, Samsun Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü ve 11 adet Toprak ve Su Kaynakları araştırma kuruluşu olmak üzere pek çok araş-tırma kuruluşunda Tarım Ekonomisti bulunmaktadır. Diğer araştırma kuruluşlarında da benzer birimle-rin oluşturularak genç araştırıcıların eğitimlerinin tamamlanması gerekmektedir.

3.10. SERT KABUKLU MEYVELER

Sert Kabuklu Meyveler AFA’sı için altı araştırma programı belirlenmiş olup, bu programlara ait öncelik sıralamaları aşağıdaki grafikte verilmiştir. Araştırma programlarından ikisi yüksek öncelikli olup, tama-mı önceliklerine göre ayrılacak bütçe imkânları çerçevesinde desteklenecektir.

AR-GE YATIRIMININ GERİ DÖNÜŞÜ (Sert Kabuklu Meyveler)

1. Antepfıstığı

2. Fındık

3. Diğer Sert Kabuklu Meyveler (Ceviz, Badem ve kestane)

4. Organik Sert Kabuklu Meyveler

5. Sert Kabuklu Meyvelerde Sos-yo-ekonomik Araştırmalar

6. Sert Kabuklu Meyvelerde Enteg-re Mücadele Yönetimi


194


Program 1

AFA : Sert Kabuklu Meyveler

Program ve Önceliği : Antepfıstığı, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Antepfıstığı yetiştiriciliğini, geleneksel üretim sisteminden, daha çok sulu koşullar-da ve modern bahçecilik tekniklerinin uygulandığı endüstriyel boyutlara taşımak ve son yıllarda gerile-yen dünya rekabetini yeniden güçlendirmek

Araştırma Hedefi: Sulu ve kuru koşullar için anaç ıslahı; Sulu koşullar için yoğun bahçe yönetim tek-niklerinin geliştirilmesi; erken meyveye yatma, düzenli ve kaliteli verim ve yüksek çıtlama oranı kriterleri esas alınarak yeni çeşitlerin ıslahı; antepfıstığında verim ve kaliteyi arttırmaya yönelik farklı tekniklerin ve stresi azaltıcı uygulamaların geliştirilmesi; hasat ve hasat sonrası meyve işleme ve muhafaza tek-nolojilerinin geliştirilmesi; insan ve çevre sağlığı dikkate alınarak alternatif zirai mücadele metotları ve biyolojik mücadele ajanlarının geliştirilmesi; iklim değişikliğinin antepfıstığı yetiştiriciliğine olası etkile-rinin belirlenmesi ve çözümlerinin ortaya konulması; antepfıstığı çoğaltım materyalinin kitlesel üretimi için uygun teknolojilerin geliştirilmesi…


Önemi

Türkiye, antepfıstığının gen merkezlerinden biri olup, ekolojik koşullar yönünden yetiştiriciliğinin en iyi şekilde yapılabildiği ülkelerdendir. 2008 yılı toplam üretim miktarı 81.795 tondur. Türkiye (son dört yılın ortalamasına göre) yıllık ortalama 90.882 tonla dünyada 3. sırada yer almaktadır. Türkiye’nin antepfıs-tığı üretiminin % 60’ı çerezlik %30’u gıda sanayinde tüketilmekte, sadece %10’luk kısmı ihraç edilmek-tedir. Antepfıstığı meyvesinin insan sağlığı ve beslenmesi bakımından önemi büyüktür. Antepfıstığı, güçlü ve derinlere giden kök yapısı ve kirece ve tuzluluğa olan dayanımı ile başka hiçbir kültür bitkisinin ekonomik anlamda yetiştirilemeyeceği kadar kısıtlı toprak şartlarında yetişebildiğinden, böylesi geniş alanların değerlendirilmesini sağladığı gibi, özellikle rüzgâr erozyonundan korunmada ve kırsal peyzaj açısından eşsiz bir hizmet yapar. Türkiye, Antepfıstığı konusunda sahip olduğu potansiyel yararları, ekonomik, sosyal ve çevresel kazançlara dönüştürme bakımından oldukça şanslı görülmektedir. Özel-likle GAP Projesi ile her geçen yıl sulama imkânlarının artması, yeniliklerin benimsenmesini ve mo-dern bahçecilik uygulamalarının yaygınlaştırılmasını teşvik etmektedir. Sulu koşullarda yeni kurulacak bahçelerde, İran orijinli fıstıkların doğrudan kullanılması ile erken verime yatma, yüksek verim, irilik ve çıtlama konusundaki acil sorun çözülürken, orta vadede, devam etmekte olan ıslah programlarıyla, yerli fıstıkların üstün kalite özellikleri, erken meyveye başlama, yüksek verim ve çıtlama oranı ve irilik gibi mutlak gerekli ticari özelliklerle birleştirilebilir. Böylece İran ve ABD’ye karşı mukayeseli bir avantaj elde edilebilir.

Zamanlama

Antepfıstığı yetiştiriciliğinde araştırma ve geliştirme hedeflerine ulaşabilmek için çalışılması gereken öncelikli araştırma konuları:


• Sulu koşullar için seçilmiş antepfıstığı tiplerinden anaç elde edilmesi

• Kuru koşullar için Pistacia türlerinden seleksiyonla anaç elde edilmesi


195

• Melezleme ve seleksiyon yoluyla erken meyveye yatan, çıtlama oranı yüksek ve düzenli ürün veren yeni çeşitlerin ıslahı

• Boş meyve, meyve dökümleri ve periyodisitenin azaltılmasına yönelik fizyolojik çalışmalar

• Sulu koşullar için yoğun üretime uygun yetiştirme tekniklerinin belirlenmesi

• Hasat ve hasat sonrası kayıpların en aza indirilmesi için yeni muhafaza ve işleme teknolojilerinin geliştirilmesi

• Antepfıstığı meyvesinin uluslar arası standartlarda hijyenik bir şekilde işlenmesi ve aflatoksin geli-şiminin önlenmesine yönelik tekniklerinin geliştirilmesi

• Antepfıstığı ve akraba türlerinin morfolojik ve moleküler karakterizasyonu ve ıslah sürecinin kısaltıl-ması amacıyla moleküler markırların geliştirilmesi

• Biyotik (hastalık- zararlı) ve abiotik (olumsuz çevre koşulları ) streslere dayanıklı anaç ve çeşitlerin ıslahı (uzun dönemde de yer almakta)

• Sulu koşullara uygun bodurlaştırıcı anaç ıslahı

• Entegre Ürün Yönetimi modelinin geliştirilmesi

• Küresel iklim değişikliğinin antepfıstığı üzerine olası etkilerinin belirlenmesi, çözüm önerilerinin or-taya konması.

• Hasat, kurutma ve işlemede mekanizasyon seviyesinin yükseltilmesi ve otomasyon

Uzun Dönem

• Hasat ve hasat sonrası meyve işleme ve muhafaza teknolojilerinin yeni gelişmelere uygun şekilde iyileştirilmesi

• Antepfıstığında verim ve kaliteyi arttırmaya yönelik farklı tekniklerin ve stresi azaltıcı uygulamaların geliştirilmesi

• Antepfıstığı zararlılarına karşı biyolojik mücadele ajanlarının kitlesel üretim tekniklerinin geliştirilme-si

• Antepfıstığının gıda sektöründe yeni kullanım alanlarının araştırılması

• Genom analizleri ve Islah sürecinin kısaltılması amacıyla moleküler markırların geliştirilmesi

• Antepfıstığı veri tabanı oluşturulması, üretim alanlarının ve rekoltenin coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ve uzaktan algılama yöntemleriyle belirlenmesi.

• Antepfıstığı meyvesinin insan beslenmesi ve sağlığı bakımından yaptığı katkıların belirlenmesi

Kapasite

Antepfıstığı araştırmalarında disiplinler ve kurumlar arası işbirliği gerçekleştirilmiş olmakla birlikte ni-telikli araştırmacı sayısı bakımından daha fazla desteklenmesi; özellikle yabancı dil seviyesinin hızla yükseltilmesi gerekmektedir. Ayrıca, başta Harran ve Çukurova üniversiteleri olmak üzere bölgedeki ilgili üniversitelerle proje bazındaki mevcut işbirliklerinin geliştirilmesi başarıyı daha da yükseltecektir. Ülke genelinde mevcut araştırıcı sayısı 35’dir.

Diğer taraftan, Antepfıstığında lider durumunda bulunan İran ve ABD’deki ilgili Ar-Ge kuruluşlarıyla iyi ilişkilerin kurulması ve ortak projelerin yürütülmesi suretiyle konu üzerindeki kapasitenin çok hızlı bir şekilde güçlendirilmesi gereği vardır.


196

Program 2


Program ve Önceliği : Diğer Sert Kabuklu Meyveler, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Ülkemizde büyük bir oranda doğal olarak yetiştirilen ceviz, badem ve kestanede; verimli ve kaliteli; çevre koşulları, hastalık ve zararlılara dayanıklı anaç ve çeşitlerle plantasyonların oluşturulması; modern yetiştirme ve muhafaza tekniklerinin uygulanması ile standart, sağlıklı ve ka-liteli üretim yaparak, hem ithalatı azaltmak hem de ihracatı geliştirmek; sürdürülebilir bir yetiştiricilik sisteminin geliştirilmesi…

Araştırma Hedefi: Ceviz, badem ve kestanede, geleneksel yetiştiricilikten endüstriyel düzeye geçişe yönelik anaç-çeşit geliştirme; modern meyveciliğin gerektirdiği bahçecilik pratikleri ile üretim yöntem-lerinin belirlenmesi; kimyasal mücadeleye alternatif metotların araştırılması ve yeni mücadele metotla-rının ortaya konulması; yetiştiricilikte kullanılan kimyasalların, yeni uygulama teknikleri ile daha az ve etkin kullanım imkânlarının tespiti…


Önemi

2009 yılında dünyada toplam olarak 2.236.231 ton ceviz üretilmiş olup, bunun 177.298 tonu (%7.9) Türkiye tarafından karşılanmıştır. Türkiye, ceviz üretim miktar ve alanı bakımından Çin, ABD ve İran’dan sonra 4. sıradadır. Türkiye’nin 2009 yılı ceviz ihracatı 19 ton kabuklu ve 1.210 ton iç olup, toplam 10.502.000 $ getiri sağlamıştır. 2009 yılı ceviz ithalatı ise 22.915 ton kabuklu ve 7.892 ton iç olmak üzere toplam 87.547.000 $ olarak gerçekleşmiştir.

Türkiye’de 2009 yılında sadece 54.844 ton badem üretilmiştir (dünya üretimi toplamı 2.311.632 ton). 2009 yılında yalnızca 39 ton kabuklu ve 4.054 ton iç badem ihraç ederek 38.815.000 $ gibi çok kü-çük bir döviz kazanılmış, aynı yıl badem ithalatı 10.702 kabuklu ve 3.568 ton iç olmak üzere toplam 56.953.000 $ şeklinde gerçekleşmiştir. Hem kabuklu ve hem de iç badem ithalatımızın neredeyse tamamı ABD tarafından karşılanmaktadır.

2009 yılı dünya toplam kestane üretimi 1.418.820 ton olup, Türkiye bu üretimin %4.3’ünü karşılamak-tadır (61.697 ton). 2009 yılı kestane ihracatı 2.919 ton ve 4.941.000 $ olarak gerçekleşmiştir. (İhracat rakamları, işlenmemiş ürünleri içermektedir). Kestane ithalatı ise, 360 ton ve 367.000 $ olmuştur. Kes-tane ithalatında da Çin önemli bir konumdadır.

Türkiye’de son 3–5 yıla kadar modern bahçecilik tekniklerinin uygulandığı kapama ticari badem ve ceviz bahçesi yok denecek kadar az iken, Tarım ve Köy işleri Bakanlığı tarafından uygulanan destek-lemelerle çok sayıda tarım dışı müteşebbisin büyük ölçekli kapama bahçeler tesis etmesine neden ol-muştur. Bu iki tür aynı zamanda Çevre ve Orman Bakanlığınca yürütülen özel ağaçlandırma projesi ile de büyük ölçekli yeni bahçe tesislerine konu olmuşlardır. Bu kapsamda gerek orman arazileri gerekse hazine arazilerinde projelendirilen ve desteklenen alanlar 2009 yılı sonu itibarı ile cevizde 80.000 da, bademde 100.875 dekara ulaşmıştır.

Türkiye’de kestane, Karadeniz, Marmara ve Ege Bölgelerinin uygun ekolojilerinde doğal olarak ye-tişenlerin yanında, yabani ağaçların seçilmiş tiplerle aşılanması yoluyla elde edilen kestaneliklerde üretilmektedir. henüz çözüme kavuşturulamamış olan Kestane dal kanseri ve Mürekkep Hastalığı nedeniyle ülke kestaneciliği çok ciddi risk altında olup, üretim uzun yıllardır ciddi anlamda gerileme göstermiştir. Son yıllarda bu hastalığın yayılma hızının yavaşlaması ile üretimde bir toparlanma göz-lemlenmekte olup, 2008 yılı üretimi 55.395 ton dolayında gerçekleşmiştir.


197

Zamanlama

Ceviz, Badem ve Kestane yetiştiriciliğinde araştırma ve geliştirme hedeflerine ulaşabilmek için çalışıl-ması gereken öncelikli araştırma konuları:


• GAP Bölgesi sulu koşullarında badem yetiştiriciliğinin geliştirilmesi

• Kestane Dal Kanseri ve Mürekkep Hastalığına dayanıklı anaç-çeşit ıslahı

• Dünya pazarlarında önemli yeri olan yabancı ceviz, badem ve kestane çeşitlerinin bölgesel adap-tasyonlarının belirlenmesi

• Entegre ürün yönetim modellerinin geliştirilmesi

• Çoğaltım materyalinin sağlıklı ve ucuz bir şekilde kitlesel üretimine yönelik teknolojilerinin geliştiril-mesi

• İlkbahar geç donlarına karşı biopreparatların ve diğer tekniklerin kullanım olanakları

• Çeşitler ve bölgeler için en uygun hasat zamanlarının tespitinde kullanılacak kriterlerin geliştirilmesi

• Ceviz, badem ve kestane meyvelerinin uluslar arası standartlarda hijyenik bir şekilde işlenmesi ve aflatoksin gelişiminin önlenmesine yönelik tekniklerinin geliştirilmesi

• Yerli ceviz, badem ve kestane çeşitlerinin morfolojik ve moleküler karakterizasyonu

• Melezleme ve mutasyon yoluyla ticari değeri yüksek yeni ceviz, badem ve kestane çeşitlerinin ge-liştirilmesi

• Biyotik (hastalık- Zararlı) ve abiotik (olumsuz çevre koşulları ) stres’e dayanıklı anaç ve çeşit ıslahı

• Hasat ve hasat sonrası yeni teknolojilerin geliştirilmesi

• Sert Kabuklu meyvelerde mekanik hasat ve kurutma yöntemlerinin geliştirilmesi

• Yeni genetik kaynakların toplanması, karakterizasyonu, muhafazası ve değerlendirilmesi

• İleri bahçe yönetim tekniklerinin (yeni terbiye şekilleri, sulama- gübreleme, hasat teknolojileri…) geliştirilmesi

Uzun Dönem

• Genom analizleri ve ıslah sürecinin kısaltılması amacıyla moleküler markırların geliştirilmesi

• Entegre ürün yönetim modellerinin geliştirilmesi

• Ceviz, badem ve kestanenin insan beslenmesi ve sağlığı bakımından yaptığı katkıların belirlenme-si..

Kapasite

Ceviz, badem ve kestane konusundaki Ar-Ge faaliyetlerinde, uygun yerlerde disiplinler ve kurumlar arası işbirliğini gerçekleştirmiş orta kapasitede bilimsel düzey; buna karşılık, araştırmacı sayısı ve araştırma alt yapısı bakımından orta düşük bir durum söz konusudur. Öncelikle ceviz, badem ve kes-tanede çalışan Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, İzmir Ege Tarımsal Araştır-ma Enstitüsü, Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü, Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü ve Şan-


198

lıurfa GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsündeki araştırıcıların, ilgili bütün disiplinleri kapsayacak şekilde sayılarının artırılması yanında, başta yabancı dil eğitimi olmak üzere, mesleki bilgi-beceri düzeylerinin yükseltilmesi ve araştırma ekipmanı bakımından desteklenmesi gerekmektedir.

Badem yetiştiriciliğinin geleceğinde büyük yeri olan GAP Bölgesi ve özellikle de Şanlıurfa’da badem araştırmalarını yakından takip edecek ve projeleri yürütecek bir birimin Şanlıurfa GAP Tarımsal Araş-tırma Enstitüsü içinde kurulması gerekmektedir.

Diğer taraftan, ceviz, badem ve kestane araştırma kuruluşlarında lider durumunda bulunan ABD, Fran-sa ve İtalya’daki ilgili Ar-Ge kuruluşlarıyla iyi ilişkilerin kurulması ve ortak projelerin yürütülmesi suretiy-le konu üzerindeki kapasitenin çok hızlı bir şekilde güçlendirilmesi gereği vardır.

Program 3


Program ve Önceliği : Fındık, Orta

Geliştirme Hedefi: Ekonomik ömrünü tamamlamış mevcut fındık plantasyonlarının yüksek kaliteli çe-şitlerle yenilenmesi; verim ve kalitenin artırılması; çevre ve insan sağlığı ile doğal dengenin korunarak sağlıklı, düzenli ve istikrarlı bir üretim; fındığın iç ve dış tüketiminin artırılması için fındıklı işlenmiş ürün çeşitlendirme; ekonomik boyutta modern fındık işletmelerinin geliştirilmesi; üreticilerin teknik ve eko-nomik yönden güçlendirilmesi.

Araştırma Hedefi: Fındık yetiştiriciliğini, rekabet şansı giderek azalan mevcut geleneksel tarımdan, modern meyveciliğin bütün gereklerinin uygulandığı bahçecilik pratikleri ile endüstriyel düzeye taşıma-ya yönelik; anaç-çeşit geliştirme; modern yetiştirme, hasat ve muhafaza teknikleri; sağlıklı koşullarda üretim ve hasat sonrası işlemlerle aflatoksin oluşumunun önlenmesine yönelik çoklu disiplinli çalışma-lar; fındık yetiştirilmemesi gereken alanlar için alternatif ürün geliştirme; kimyasal mücadeleye alternatif uygulanabilir metotları belirlemek; çevre ve insan sağlığı dikkate alınarak, bitki koruma ürünlerinin sürdürülebilir kullanımını sağlayıcı yöntemler geliştirmek…


Önemi

Türkiye, dünyanın en önemli fındık üretici ülkesi olup, dünya fındık üretiminin yaklaşık %70’i tek ba-şına Türkiye tarafından gerçekleştirilmektedir. Başka hiçbir üründe böyle bir mukayeseli üstünlük söz konusu değildir.

Türkiye, 2000–2009 ortalaması olarak yılda 555.000 ton kabuklu fındık üretmekte olup, bu rakam aynı yıllar dünya ortalaması olan 799.000 tonluk üretimin % 69’una karşılık gelmektedir. Ülkemizde son istatistiklere göre (2008), yaklaşık 640.000 hektarlık bir alan fındık üretimine ayrılmıştır.

Diğer taraftan, 2000 ile 2009 yıllarını kapsayan son 10 yılda Türkiye’de toplam olarak;

6.100.000 ton kabuklu fındık üretilmiş;

2.267.840 ton iç fındık (4.535.700 ton kabuklu) ihraç edilmiş (üretimin %74’ü);

11.311.000.000 ABD $ döviz kazanılmıştır.


199

Fındığın Milli ekonomiye katkısı, bu ihracat değeri ile sınırlı olmayıp, yıllık üretimin iç pazarlarda de-ğerlendirilen kısmının (yaklaşık % 25; ortalama 130.000–140.000 ton) değeri de 550–650 Milyon TL olarak hesaplanmaktadır (2008–2009 ortalaması toplam üretim değeri, 2.5 Milyar TL). Fındık tarımıyla doğrudan uğraşan üretici sayısı 400 bin olup, aileleriyle birlikte 2.5 milyonluk bir nüfus geçimini büyük ölçüde fındıktan sağlamaktadır. Diğer taraftan, iç ve dış pazarlama ve fındık işleme sanayinde çalı-şanların da eklenmesiyle, toplam olarak 5-6 milyon’luk bir kitlenin istihdamına çok önemli katkılar söz konusudur.

Çikolata sanayinin en önemli girdilerinden biri olması, kalp sağlığı bakımından yararı (kolesterolü dü-şürme), içerdiği yüksek kaliteli bitkisel yağ (%64,2), protein (%16,5), karbonhidrat (%14,0), zengin mineral madde (fosfor, demir ve kalsiyum) ve vitaminler (A, B1, B2, B6, C ve E) nedeniyle fındık insan sağlığı ve beslenmesinde de oldukça önemli bir yere sahiptir.

Fındık bahçeleri, özellikle Doğu ve Orta Karadeniz Bölgelerinde çok eğimli yamaçlarda ve çalı for-mundaki bitkilerin ocak şeklinde dikilmesinden oluştuğundan, bu dik yamaçlardaki toprağın, yağışlarla denize taşınmasını önlemekte son derecede olumlu bir rol oynamaktadır. Fındık tarımının ülkemiz ekolojisine olumsuz bir etkisi olmadığı gibi, erozyon kontrolündeki katkısı nedeniyle doğal dengeye çok önemli katkılar sağlamaktadır.

Zamanlama

Fındık yetiştiriciliğinde araştırma ve geliştirme hedeflerine ulaşabilmek için çalışılması gereken önce-likli araştırma konuları:


• Fındık genetik kaynaklarının morfolojik ve moleküler karakterizasyonu ve ıslah sürecinin kısaltılma-sı amacıyla moleküler markırların geliştirilmesi

• Değişik ıslah yöntemleri ile peryodisite eğilimi düşük, verimli ve kaliteli yeni çeşitlerin geliştirilmesi

• Tozlama ve dölleme çalışmaları yürüterek, meyve tutum oranını artırılması ve iç randımanının yük-seltilmesi

• Dünya standartlarında fındık çoğaltım materyalinin kitlesel üretiminin geliştirilmesi

• Hasat ve hasat sonrası kayıpların azaltılması için yeni teknolojilerin geliştirilmesi

• Fındık meyvesinin uluslar arası standartlarda hijyenik bir şekilde işlenmesi ve Aflatoksin gelişiminin önlenmesine yönelik tekniklerinin geliştirilmesi

• Hasat sonrası fizyolojisi, muhafaza, ambalajlama ve nakliye sırasındaki zararlanmaların azaltılması

• Hasat, kurutma ve işlemede mekanizasyon seviyesinin yükseltilmesi ve otomasyon

Uzun Dönem

• Doğal sınırları dışında ve fındık üretiminin ekonomik olmadığı alanlarda alternatif ürünlerin gelişti-rilmesi

• Biyotik (Hastalık-zararlı), Abiyotik (Olumsuz çevre) ve stres koşullarına dayanıklı verimli ve kaliteli çeşitler geliştirilmesi

• Fındığın tek gövdeli ağaç formunda yetiştirilmesine uygun anaç geliştirme


200

• Yeni yetiştirme tekniği sistemlerinin geliştirilmesi

• Fındık meyvesinin insan beslenmesi ve sağlığı bakımından öneminin belirlenmesi

• İklim ve çevre değişimlerine bağlı yeni yetiştirme tekniklerinin belirlenmesi

Kapasite

Halen fındık konusunda en önemli araştırma kuruluşu olan Giresun Fındık Araştırma Enstitüsünün altyapısı iyileştirilmiş, araştırmacı kadrosu takviye edilmiş olmakla birlikte, yetişmiş araştırmacı eleman eksikliği devam etmektedir. Türkiye’nin fındık konusunda sahip olduğu dünya liderliği pozisyonunu sürdürebilmesi için bugüne kadar ihmal edilen Giresun Fındık Araştırma Enstitüsünün özel bir proje ile dünya standartlarında bir Ar-Ge kuruluşu haline getirilmesi zorunlu olup, bunun için yapılması gereken yatırımlar aşağıda özetlenmiştir:

Giresun Fındık Araştırma Enstitüsü; fındık yetiştiriciliği, muhafazası, ekonomisi, işlenmesi ve pazarla-ması gibi bütün aşamalarını ilgilendiren disiplinlerde yapılandırılmalı ve çok iyi yetiştirilmiş, yabancı dil bilen teknik elemanlarla güçlendirilmelidir.

Fındık konusunda üniversitelerin sahip olduğu bilimsel kapasitelerden yararlanılmalı, ilgili ziraat odala-rı, Fiskobirlik ve ihracatçı firmalarla işbirliği yapılarak, projeler geliştirilmelidir.

Program 4


Program ve Önceliği : Sert Kabuklu Meyvelerde Entegre Mücadele Yönetimi, Orta

Geliştirme Hedefi: Bitki koruma ürünlerinin kullanımın azaltılması ve bunun sonucunda çevre ve in-san sağlığı ile doğal dengenin korunmasıdır.

Araştırma Hedefi: Kimyasal mücadeleye alternatif uygulanabilir metotları araştırmak, çevre ve insan sağlığı dikkate alınarak, bitki koruma ürünlerinin sürdürülebilir kullanımını sağlamaktır.


Sert Kabuklu Meyve yetiştiriciliğinde hastalık, zararlı ve yabancı otlarla mücadele ederek verimli ve kaliteli ürün elde edilmesini sağlamak temel stratejik hedeflerimizden biridir. Bu amaca yönelik olarak mevcut hastalık ve zararlıların hızlı, güvenilir teşhisleri için yeni metotların araştırılması ve alternatif metotların geliştirilmesi gerekmektedir. Bu süreçte kullanılacak bitki koruma ürünlerinin insan ve çevre sağlığına etkileri de göz önünde bulundurularak, alternatif mücadele yöntemlerini ön plana çıkartmak-tır.

Önemi

Sert Kabuklu Meyveler AFA’sının 6. programı olarak Sert Kabuklu Meyvelerde Entegre Mücadele Yö-netimi olarak belirlenmiştir. Belirlenen bu araştırma programına ait öncelik sıralaması ise Orta öncelikli olarak gösterilmiştir.


201

Zamanlama/Sıralama


• Entegre mücadele modellerinin geliştirilmesi,


• Yeni dikim alanlarında veya çeşitlerde hastalık etmenlerinin teşhisi,

Uzun Dönem

• Ekonomik Zarar Eşiklerinin belirlenmesi,

• Sert kabuklu meyvelerde hastalık, zararlı ve yabancı otlara karşı kullanılan bitki koruma ürünlerinin faydalılara yan etkilerinin belirlenmesi,

• Hastalık, zararlı ve yabancı otların biyolojik mücadelesi,

• Hastalık ve zararlı mücadelesine esas tahmin ve uyarı modellerinin geliştirilmesi,

• Fizyolojik hastalıklarla ilgili teşhis metotlarının geliştirilmesi.

Kapasite

Bu çalışmaların yürütüldüğü Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü, Adana, Bornova ve Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enstitüleri ile bitki sağlığı konularında da araştırmalar yapan diğer araştırma kuruluşları ve üniversiteler, gerekli bilgi birikimine, araştırma kapasitesine ve yeterli alet-e-kipman alt yapısına sahiptir.

Ancak, araştırma kuruluşlarında araştırmacı personel sayısında hızlı bir azalma vardır. Bu yönden araştırıcı alt yapısının desteklenmesi gerekmektedir.

Program 5


Program ve Önceliği : Organik Sert Kabuklu Meyveler Araştırmaları, Düşük

Geliştirme Hedefi: Ülkemizde gelişmekte olan organik sert kabuklu meyve üretiminin doğru bir şekilde yönlendirilmesi ve uluslararası rekabet şansının artırılması…

Araştırma Hedefi: Organik tarım üreticilerinin sorunlarını gidermek ve ihtiyaçlarını karşılamak üzere; organik sert kabuklu meyve yetiştiriciliğindeki eksiklerin tamamlanması; yerli organik girdiler (gübre, fidan, pestisit) için üretim teknolojilerinin geliştirilmesi…


Önemi

Dünyada halen 120 ülkede toplam 24.1 Milyon hektar alanda organik üretim yapılmaktadır. Avrupa Bir-liği ülkelerinde tarım alanlarının %3.5’i, tarım işletmelerinin ise %2’si organik üretime ayrılmış ve üretim alanı 5.6 milyon hektar’a ulaşmıştır. Ülkemizde organik tarım, 1985 -1986 yıllarında dünyada organik


202

tarımın gelişimine ve yurtdışından gelen organik ürün talebine bağlı olarak, sistemsiz bir şekilde başla-mış ve sağlıklı gıdaların tüketimine yönelik dünyadaki değişmelere paralel olarak gelişmiştir. En önemli geleneksel ihraç ürünlerimizden olan sert kabuklu meyvelerde organik yetiştiricilik ve ihracat şansı çok yüksektir. Dünyada sağlıklı ve dengeli beslenmenin giderek önem kazanması, organik yetiştiriciliğinin önemini her geçen gün artırmaktadır.

Zamanlama

Çalışılması gereken öncelikli araştırma konuları;


• Organik sert kabuklu meyve yetiştirme tekniklerindeki eksikliklerin tamamlanması

• Organik tarımda toprak Yönetimi Çalışmaları

• Kültürel uygulamalarda ( toprak işleme, budama, ilaçlama, gübreleme vb.) organik sert kabuklu meyve yetiştiriciliğine uygun tekniklerin belirlenmesi.

• Organik fidan üretim teknolojilerinin geliştirilmesi

• Yerel kaynaklardan alternatif bitki besin maddeleri ve besin kaynakları geliştirilmesi

• Organik tarımsal ürünlerin işleme ve hasat sonrası teknolojilerine ilişkin pratik kriterlerin geliştirilme-si

• İşlenmiş ürünler için işleme tekniklerinin geliştirilmesi, organik kökenli materyallerin kullanımı

Uzun Dönem

• Yerel kaynaklardan organik pestisit geliştirme

• Yerel kaynaklardan organik gübre, toprak iyileştiriciler ve bitki besin preparatlarının geliştirilmesi


• Organik tarımsal ürünlerin pazarlama modelleri

• Organik Tarımın sosyo-ekonomik ve çevresel etkilerinin belirlenmesi

Kapasite

Halen araştırma kuruluşlarında organik sert kabuklu meyve yetiştiriciliğinin uygulanabilirliği çalışmala-rının tamamlanması bakımından uygun kapasite bulunmaktadır. Asıl sorun, orta ve uzun vadede yapı-lacak; alternatif bitki sağlığı ve bitki besleme çalışmaları ve özellikle de organik yetiştiricilikte halen en büyük maliyet unsuru olup, yerli üretimimizin uluslararası rekabet şansını sınırlandıran ithal girdilerin yerini alacak yerli girdi üretim teknolojilerinin geliştirilmesi bakımından kapasite son derece yetersizdir.

Çoklu disiplinli (sert kabuklu meyve yetiştirme teknikleri, bitki sağlığı, bitki besleme, biyokimya, analitik kimya, eczacılık, bitki fizyolojisi vb.) yoğun çalışmaların gerektiği bu büyük hedeflerin gerçekleşebil-mesi için beceri geliştirme eğitimlerini de kapsayan yüksek bütçeli büyük projelerin geliştirilmesi zo-runludur.


203

Program 6


Program ve Önceliği : Sert Kabuklu Meyvelerde Sosyo-Ekonomik Araştırmalar, Düşük

Geliştirme Hedefi: Sert kabuklu meyveler sektöründe üretimin işletme büyüklükleri, maliyetler, pa-zarlama sorunları ve karlılık gibi ekonomik boyutları üreticilerin ve bölgesinin sosyolojik yapılarının bili-nerek uygun politikalarla desteklenmesi; uygulamaya önerilen araştırma sonuçlarının üretici ve sektör koşullarında benimsetilmesi ve işletmelerdeki sosyo-ekonomik yapının iyileştirilmesi

Araştırma Hedefi: Türkiye’de sert kabuklu meyveler yetiştiriciliğinde ilgili üretici ve sektör temsilcile-rinin sosyo-ekonomik analizleri; mevcut pazarlama yapılarının değerlendirilmesi ve yeni pazar ve pa-zarlama tekniklerinin geliştirilmesi; araştırma sonucunda elde edilen çeşitlerin ve geliştirilen teknolojile-rin sektöre olan etkilerinin değerlendirilmesi; üretici ve tüketici tercihlerinin belirlenmesi; Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikaları kapsamındaki çeşitli mevzuata altyapı oluşturacak verilerin ortaya konulması


Önemi

Ülkemizde 80 yılı aşkın bir geçmişi olan tarımsal araştırmaların en yetersiz kaldığı alan, ana üretim dallarındaki sosyoekonomik olguların bilimsel yöntemlerle belirlenmesi ve araştırmaların etkilerinin de-ğerlemesi çalışmalarıdır. Bu durum, hem tarımsal politikalara yön veren karar vericilerin doğru bilgilerle sağlıklı karar vermesine yardımcı olmamış, hem de araştırma konularının baştan doğru önceliklerle seçimi ve sonuçlarının zamanında benimsenip, sosyoekonomik yararlara dönüşümde sınırlı kalmasına neden olmuştur.

Zamanlama

Çalışılması gereken öncelikli araştırma konuları


• Üreticilerin ve sektörün sosyo-ekonomik analizleri

• Maliyet ve karlılık analizleri

• Fındık ve antepfıstığında oluşturulan veri tabanlarının geliştirilerek, dinamik bir işlerliğe kavuşturul-ması

• Fındık ve antepfıstığı üretim alanlarının Coğrafi Bilgi Sistemleri(CBS) ve Uzaktan Algılama (UA) yöntemleri ile belirlenmesi

• Fındık ve antepfıstığı pazarlamasındaki tıkanıklıkların analizi ve uygun önerilerin geliştirilmesi

• Sonuçlandırılan projelerin hedef kitleye/bölgeye ulaşımı ve yaptığı etkinin araştırılması

• Sert kabuklu meyveler yetiştiriciliğinin ekonomisi, iç ve dış pazarlardaki rekabet şansı

• Sürdürülebilir üretim modellerinin ekonomik analizleri (organik tarım, iyi tarım uygulamaları, hassas uygulamalı tarım, vb.) ve bu uygulamaların karşılaştırılmaları


204

Uzun Dönem

• Ceviz, badem ve kestane veri tabanlarının oluşturulması

• Sektörde faaliyette bulunan tüm aktörlere yönelik hedef geliştirici çalışmalar


• Sosyo-ekonomik ve kültürel yapıya uygun yayım modellerinin geliştirilmesi

• Sert kabuklu meyve ürünleri için yeni pazar ve pazarlama tekniklerinin araştırılması

Kapasite

Halen başta Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü olmak üzere, araştırma siste-minde sınırlı sayıda da olsa, tarım ekonomisti bulunmaktadır. Buna karşılık, sosyoloji (köy sosyolojisi) disiplininde hemen hiç uzman bulunmamaktadır. Sosyo-ekonomik araştırmalar, uzun süreli arazi ça-lışması gerektirdiği ve kurumlar arası işbirliği ile gerçekleştirilebileceği için her araştırma enstitüsünde bu bölümlerin oluşturulması ve eleman yönünden takviye edilmesi gerekmektedir. Ayrıca, mevcut ve sisteme yeni katılacak kadronun hızla eğitilerek, sert kabuklu meyveler alt sektörünün sosyo-ekonomik analizlerini ve bu üretim dalında uygulamaya önerilen araştırma sonuçlarının etkilerinin değerlendiril-mesi bakımından yeterli kapasiteye getirilmesi, başarı için ön koşul durumundadır.

3.11. SU ÜRÜNLERİ

AR-GE YATIRIMININ GERİ DÖNÜŞÜ (Su Ürünleri)

1. Balıkçılık Yönetimi ve Teknolojisi

2. Su Ürünleri Sağlığı

3. Su Ürünleri Islah ve Yetiştiriciliği

4. İşleme ve değerlendirme Tekno-lojisi ve Pazarlama

5. Su Ürünleri Sektöründe Sosyo- ekonomik Araştırmalar


Program 1

AFA : Su Ürünleri

Program ve Önceliği : Su Ürünleri Islah ve Yetiştiriciliği, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Sürdürülebilir yetiştiricilik sistemleri, yeni üretim sistemleri geliştirmek ve üretimi artırmak


205

Araştırma Hedefi: Yeni türleri yetiştiriciliğe kazandırmak, ıslah metotları kullanarak verimliği ve üretim artışını sağlamak


Önemi

Su ürünleri ıslah ve yetiştiricilik araştırmaları, kaynaklarımızın rasyonel kullanımı, üretim artışı, artan su ürünleri talebinin karşılanması, doğal stokların desteklenmesi, yeni istihdam imkânlarının yaratılması ve ihracatın geliştirilmesi açısından büyük önem arz etmektedir. Su ürünleri üretiminde artışı sağlaya-cak en önemli araştırma alanı su ürünleri ıslahı ve yetiştiriciliğidir. Ülkemizde su ürünleri yetiştiriciliğinin geliştirilmesi genel bir politika olarak benimsenmiştir. Kalkınma Planlarında su ürünlerinde sürdürüle-bilir üretimin artırılması amacıyla; doğal kaynakların rasyonel kullanımının sağlanması, yetiştiricilik ve açık deniz balıkçılığının geliştirilmesi ön görülmektedir.

Zamanlama

Kısa Dönem

• Yeni türlerin kültüre alınması

• Yetiştiricilik alanları ve taşıma kapasitesinin belirlenmesi

• Alternatif yem kaynaklarının araştırılması

Orta Dönem

• Uygulanmakta olan yetiştiricilik tekniklerinin geliştirilmesi

• Besleme ve üreme davranışları araştırmaları

• Organik balık yetiştiriciliği araştırmaları

Uzun Dönem

• Ekosistem yaklaşımlı yetiştiricilik metotlarının araştırılması

• Entegre yetiştiricilik sistemlerinin araştırılması

• Islah ve biyoteknoloji araştırmaları

Sıralama

• Yetiştiricilik faaliyetlerinin çevreyle uyumunu sağlayacak araştırmalar

• Yeni üretim tekniklerinin geliştirilmesi

• Yeni türlerin kültüre alınması

• Biyoteknoloji geliştirme ve uygulama

• İleri ıslah çalışmaları


206

Kapasite

Yetiştiricilik çalışmaları ile çevre etkileşiminin iyileştirilmesine yönelik eğitim ve bilinçlendirme faali-yetleri yürütülmelidir. Yetiştiricilik araştırmalarında çalışan personelin eğitiminde süreklilik önem arz etmektedir. Araştırmalar için özel sektörden, ulusal ve uluslararası kuruluşlardan kaynak temini yoluna gidilmelidir. Üretim artışı yanında kaliteyi ön planda tutan stratejiler desteklenmelidir.

Program 2

AFA : Su Ürünleri

Program ve Önceliği : Balıkçılık Yönetimi ve Teknolojisi, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Su ürünleri stoklarının tahmini ve kaynakların sürdürülebilir kullanımının sağlan-ması

Araştırma Hedefi: Su ürünleri stoklarının belirlenmesi ve sürdürülebilir kullanımının sağlanabilmesi için uygun yönetim planları oluşturmak, yeni metotlar kullanmak ve avlama teknolojileri geliştirmek


Önemi

Balıkçılık kaynakları, günümüzde bu kaynaklara sahip olan tüm ülkelerin ekonomisine belirli girdi sağ-layan önemli alanlardandır. Bu kaynaklarının sürdürülebilirliği sağlanarak maksimum verimin elde edil-mesi kısa, orta ve uzun vadeli gerekli stratejilerin belirlenmesine, söz konusu kaynakların yönetimi amacıyla gerekli tüm bilgilerin düzenli ve doğru bir şekilde toplanmasına, uygun teknolojilerin geliş-tirilmesi ve kullanılmasına bağlıdır. Ayrıca, bahsedilen gerekli bilgilerin sağlanması ve kullanılması, ülkemizin Avrupa Birliği müktesebatında yer alan balıkçılıkla ilgili uyum yasaları içinde vazgeçilmez değerde önem taşımaktadır.

Zamanlama

Kısa Dönem

• Oşinografik, limnolojik ve biyo-ekolojik verilerin düzenli toplanmasının sağlanması

• Su ürünleri stoklarının tahminine yönelik çalışmalara devam edilmesi

• Deniz koruma alanlarının tespiti

• İstilacı türler, jelimsi organizmalar ve alg patlamalarının ekosisteme ve balıkçılığa olan etkileri

• Sürdürülebilir balıkçılık yönetimi için gerekli veri tabanı oluşturulması

• Yapay resif uygulamalarının araştırılması

Orta Dönem

• Hassas alan (üreme, beslenme alanı, göç yolları vb.) araştırmaların yapılması

• Balık stoklarının izlenmesi ile ilgili teknolojilerin belirlenmesi

• Su ürünleri üretim alanlarının (doğal ve yapay) tespitine yönelik araştırmalar


207

• Coğrafi bilgi sistemi ve yeni tekniklerin su ürünleri yönetiminde kullanılması

• Stokların sürdürülebilir kullanımını sağlayacak av ve avlama teknolojilerinin geliştirilmesi

• Hidro Elektrik Santraller ve diğer yapıların su ürünlerine etkisi

• Su ürünleri açısından ekolojik havza araştırma ve modellemesi

Uzun Dönem

• Ekosistem temelli balıkçılık yönetimi

• Avlanma teknolojilerinin geliştirilmesi

• İklim değişikliğinin su ürünlerine etkileri

• Rekreasyonel balıkçılık

• Balık stoklarının desteklenmesine yönelik olarak balıklandırma alanların tespiti ve balıklandırmaya uygun türler üzerinde araştırma yapılması

Sıralama

• Balıkçılıkta planlama ve yönetim için gerekli olan verilerin toplanması amacıyla etkin bir sistem geliştirme

• Av verilerinin düzenli takibi

• Ekonomik türlerde biyolojik verilerin toplanması

• Stok tahmin çalışmaları

• Çevresel parametrelerin takibi, oşinografik ve limnolojik araştırmalar

• Sürdürülebilir balıkçılık yönetim sistemlerinin geliştirilmesi

• Doğal stokların desteklenmesine yönelik araştırmalar

Kapasite

Balıkçılık yönetiminde farkındalığı arttırmayı sağlayacak araştırmalar yanında kurumsal kapasiteyi güçlendirecek eğitimlerde önem arzetmektedir. Özel sektörün araştırma kurum ve kuruluşları ile işbir-liğinin artırılması daha verimli ve etkin çalışma olanağı sağlayacaktır. İlgili kurum ve kuruluşlarla metot birliği sağlanmalıdır. Alt yapı eksikliklerinin giderilmesi özellikle araştırma teknesi ihtiyaçlarının tamam-lanması gerekmektedir. Yurt içi ve yurt dışı mali kaynak temin edilmelidir.

Program 3

AFA : Su Ürünleri

Program ve Önceliği : Su Ürünleri Sağlığı, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Su ürünleri hastalık ve zararlılarının mücadelesini yaparak, ürün kaybını azaltmak ve sağlıklı ürün elde etmek

Araştırma Hedefi: Su ürünleri sağlığı için teşhis metotları geliştirmek, uygun kontrol ve mücadele metotlarını araştırmak


208


Önemi

Hastalık ve zararlılar, günümüzde su ürünleri yetiştiriciliğinin gelişimini sınırlayan ve ciddi kayıplara neden olabilen önemli faktörlerdir. Bu faktörlerin uluslar arası ticarete olan olumsuz etkisini azaltmak, sağlıklı ürün elde etmek, gerek işletme bazında gerekse de ülkesel seviyede yol açabileceği kayıpla-rın önlenmesi açısından su ürünleri sağlığına yönelik araştırmalar önemlidir. Bu araştırmalardan elde edilen sonuçlar su ürünleri hastalık mücadelesinde yaygın olarak kullanılabilecek ve doğal stokların korunmasına da yardımcı olabilecektir. Ayrıca gerek halkımıza sağlıklı, güvenilir ve kaliteli su ürünleri sunulması ve gerekse balık refahı konusunda uluslararası standartların uygulanmasında katkıda bu-lunulacaktır.

Zamanlama

Kısa Dönem

• Hastalık ve zararlılarla mücadelede teşhis, tedavi ve kontrol yöntemlerinin geliştirilmesi

• Toksikolojik araştırmalar

Orta Dönem

• Yetiştiricilikte kullanılan kimyasal ve biyolojik ürünlerin insan, su ürünleri ve çevre üzerine etkileri

• Çevre kirliliğinin su ürünleri sağlığı ve yaşam ortamlarına etkisi

• Aşı ve biyolojik mücadele metotlarının geliştirilmesi

Uzun Dönem

• Su ürünleri refahının geliştirilmesi

• Zoonoz hastalıkların epidemiyolojisi

Sıralama

• Epidemiyolojik araştırma çalışmalarının yapılması,

• Mevcut durumun belirlenmesi ve şartların iyileştirilmesine yönelik çalışmalar

• Hastalıkların teşhis, tedavi ve korunma yöntemlerinin geliştirilmesi

• Hastalık izleme, eradikasyon yöntemleri ve sertifikasyon uygulamaları

• Su ürünleri üretimi ile çevre ve insan sağlığı arasındaki ilişkilerin belirlenmesi ve iyileştirilmesi

Kapasite

Ekonomik kayıplara neden olması nedeniyle su ürünleri sağlığı konusunda özel sektör, üniversite ve araştırma kuruluşları işbirliğinde projeler yürütülmelidir. AB uygulamaları ile paralel olarak çiftlikten sofraya kadar izleme ve kontrol sistemleri geliştirilmelidir. Su ürünleri sağlığı konusunda ulusal ve bölgesel hizmet veren araştırma kuruluşlarının altyapı eksikliklerin giderilerek yetişmiş uzman eleman sayılarının artırılmasına yönelik çalışmalar yürütülmelidir. İlgili araştırma kuruluşlarında görevli teknik personelin gelişen teknolojiye uyumu için sürekli eğitimler planlanmalıdır.


209

Program 4

AFA : Su Ürünleri

Program ve Önceliği : İşleme, Muhafaza ve Pazarlama, Orta

Geliştirme Hedefi: İşlenmiş su ürünlerinde çeşitliliğin artırılarak katma değer yaratılması ve tüketimin arttırılması,

Araştırma Hedefi: Su ürünlerinin çeşitlendirilmesi için işleme teknolojilerinin geliştirilmesi, pazara ar-zın arttırılması, ürün güvenliğinin sağlanması,


Önemi

Su ürünleri içerdiği besin bileşenleri yönünden en değerli besin maddesidir. Protein oranının çok yük-sek olması, doğada bulunan hemen hemen tüm amino-asitleri, bulundurması, vitamin yönünden zen-gin olması biyolojik değerinin yüksek olması, su ürünlerini değerli kılmaktadır. Kolay bozulabilir gıdalar grubuna giren su ürünlerinin değişik muhafaza yöntemleriyle dayanıklı hale getirilmesi oldukça önem-lidir. Ülkemizde su ürünleri üretim sektörünün geliştirilmesi noktasında alt yapının soğuk muhafaza ve balık işleme tesisleri noktasında güçlendirilmesi büyük önem arz etmektedir. Su ürünleri sektöründe bu altyapı sorunları çözülemediğinden üretimin önemli bir bölümü taze olarak tüketilmektedir. Balık tüketi-mi av dönemindeki belirli aylarda yoğunlaşmakta ve neticede bu durum arz-talep oranında problemlere ve fiyat değişikliklerine neden olmaktadır.

Ülkemizde su ürünleri işleme sanayi Avrupa Birliği standartlarında üretim yapma kapasitesine sahip son teknoloji uygulanmaktadır. AB mevzuatına uyumlu kalite kontrol sistemi çerçevesinde onay nu-marası alan balık işleme tesislerinin sayısı giderek artmaktadır. Bununla birlikte Uzakdoğu ülkelerinde artan üretim ve işlenmiş ürünlerin ithalatı yanında pazar rekabeti oluşturmaktadır. Çin, Vietnam ve Tay-land gibi ülkelerden gelen ucuz işlenmiş ürünlerin önümüzdeki dönemde ihracat ve iç pazar üzerinde etkisi artacağı tahmin edilmektedir. FAO ve AB tarafından çevreye duyarlılığın ölçü alındığı sertifikalı üretim ve işlenmiş ürünlerinde sertifika zorunluluğu bu yönde yeni uygulamalar geliştirilmesi ve pazar araştırmaları yürütülmesini gerektirmektedir.

Zamanlama

Kısa Dönem

• Su ürünlerinin çeşitlendirilmesi için modern işleme teknolojilerinin araştırılması

• Hasat ve hasat sonrası su ürünlerinin muhafaza tekniklerinin araştırılması

Orta Dönem

• Su ürünlerinin üretim kalitesi ve yeni işleme tekniklerinin araştırılması ve geliştirilmesi

• Pazar/lama araştırmaları

• Tüketim/tüketici araştırmaları

• Su ürünleri hijyen şartlarının araştırılması ve geliştirilmesi

• Su ürünlerinin fiyatlandırma ve sertifikalandırılmasına yönelik araştırmalar


210

Uzun Dönem

• Kalite yönetimi, güvenilirlik ve biyogüvenlik uygulamaları

• Uluslararası ticarette riskler ve fırsatların araştırılması

• Su ürünlerinin izlenebilirliğinin geliştirilmesi

• Test metotları ve kontrol prosedürlerinin geliştirilmesi

• Depolama ve taşıma (soğuk zincir) şartlarını iyileştirici tedbirlerin belirlenmesine yönelik araştırma-lar

Sıralama

• Su ürünlerinin çeşitlendirilmesi için modern işleme teknolojilerinin araştırılması

• Hasat ve hasat sonrası su ürünlerinin muhafaza tekniklerinin araştırılması

• Pazar/lama araştırmaları

• Tüketim/tüketici araştırmaları

• Çiftlikten çatala su ürünlerinin izlenebilirliğinin geliştirilmesi

• Kalite yönetimi, güvenilirlik ve biyogüvenlik uygulamaları

• Uluslararası ticarette riskler ve fırsatların araştırılması

Kapasite

Ülkemizde de alım gücünün yükselmesi, sağlıklı tüketime yöneliş, aile bireylerinin çalışması ile hazır gıdalara olan talep, balıkçılık ürünlerine doğru bir yönelimi de birlikte getirmiştir. Son yıllarda görece artan üretim, soğuk zincir koşullarının düzelmesi ve teknolojik gelişmeler sayesinde tüketimi artmışsa da henüz halkımızın balık tüketim alışkanlığının az olduğu söylenebilir. Hedef, gelecek yıllarda artışın devamını ve kalıcılığını sağlamak ve en azından AB’ne üye ülkelerinin rakamlarına ulaşmak olmalıdır.

Türkiye, konumu itibariyle binlerce sucul bitki ve hayvan türüne sahip olmanın yanında, Avrupa’ya nazaran çok daha temiz ve zengin su kaynaklarına da sahiptir. Üretim ve pazarlama aşamasında bu avantajın korunması ve ön plana çıkarılması gereklidir. Mevcut işleme ve değerlendirme tesisleri, ürün-lerini satabilmek için AB ve diğer ülkelerin istedikleri standartlarda çeşitli ürünler üretmeye ve pazara sunmaya başlamışlardır.

Yatırım teşviklerinin de etkisi ile işleme sanayinde kapasite artmakla birlikte üretimdeki artışın istenen düzeyde olmaması fiili kapasite kullanımını etkilemektedir. Diğer gıda sektörlerine göre daha yüksek istihdam sağlayan ve emek yoğun çalışan su ürünleri sektörünün araştırmalar ile ürün çeşitliliği arttı-rılmalıdır. Kamu ve üniversitelerde araştırmacı sayısı ve niteliği yönünden sıkıntı olmamasına rağmen uygun alt yapı olmaması özel sektör ile bağlantılı çalışmayı gerektirmektedir.

Yetiştiricilikte ulusal kalıntı programının uygulamada olması, Türk ürünlerinin rekabet gücünün ve gü-venilirliğinin artması önemli avantaj sağlamaktadır. İşletmelere Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Nok-taları (HACCP - Hazard Analysis and Critical Control Points) uygulanması zorunluluğunun getirilmiş olması güçlü bir yön olarak kabul edilebilir.


211

Program 5

AFA : Su Ürünleri

Program ve Önceliği : Su Ürünleri Sektöründe Sosyo-ekonomik Araştırmalar, Düşük

Geliştirme Hedefi: Su ürünlerinin, mevcut ve geleceğe yönelik sosyo-ekonomik alt yapısının belirlen-mesi.

Araştırma Hedefi: Su ürünleri sosyo ekonomik altyapısına ait tüm verilerin elde edilmesi, bu bilgiler ışığında, balıkçılık yönetimi ve politikasında mevcut ve geleceğe yönelik önerilerin geliştirilmesi.


Önemi

Balıkçılık sektörünün sosyo-ekonomik alt yapısının belirlenmesi ve geliştirilmesi, bu sektörün Gayri Safi Milli Hasıla’ya yapacağı katkının arttırılmasını sağlayacaktır. Bu konuda yapılacak araştırmalara ait tüm bilgilerin düzenli ve doğru bir şekilde toplanması ve planlı şekilde kullanılması, balıkçılık sektö-rünü ve ülke ekonomisini olumlu yönde etkileyecektir. Avrupa Birliği uyum çalışmaları kapsamında da sosyo-ekonomik araştırma sonuçları ayrı bir önem taşımaktadır.

Zamanlama

Kısa Dönem

• Balıkçılık sektörünün sosyo-ekonomik alt yapısının belirlenmesine yönelik verilerin toplanmasının ülkesel bazda tamamlanması,

• Sosyo-ekonomik alt yapıya ilişkin veri depolama sisteminin oluşturulması ve kullanımının yaygın-laştırılması,

Orta Dönem

• Kısa vade de tespit edilen ilk veriler ışığında, sosyo-ekonomik alt yapıyı geliştirici yöntemlerin belir-lenmesi,

• Balıkçılık sektörü çalışanlarının, sosyo-ekonomik refah seviyesini artırıcı kriterlerin belirlenmesi,

• Su ürünlerine dayalı sanayinin alt yapısının geliştirilmesine yönelik kriterlerin belirlenmesi,

Uzun Dönem

• Orta vade de belirlenen sosyo-ekonomik alt yapıyı iyileştirici yöntemlerin geliştirilmesi,

• Su ürünlerine dayalı sanayinin geliştirilmesine yönelik modellerin geliştirilmesi,

Sıralama

• Balıkçılık sektörünün sosyo-ekonomik alt yapısının belirlenmesine yönelik verilerin toplanması,

• Sosyo-ekonomik alt yapının belirlenmesine yönelik araştırma faaliyetlerinin planlanması,

• Veri depolama sisteminin oluşturulması ve kullanımı,


212

• Sosyo-ekonomik alt yapıyı iyileştirici yöntemlerin belirlenerek, uygulanmasına yardımcı olmak,

• Balıkçılık sektöründe faaliyet gösteren kesimin, refah seviyesini arttırıcı kriterlerin belirlenmesi,

• Su ürünlerine dayalı sanayinin geliştirilmesini sağlayacak önerilerin uygulanmasına yardımcı ol-mak,

Kapasite

Ülkemiz balıkçılık sektörünün sosyo–ekonomik alt yapı gelişimi, ilk yıllarda, plansız ve düzensiz bir seyir takip etmiş, bu konudaki araştırmalar yetersiz kalmış ve sektör arzu edilen seviyede gelişme gösterememiştir. Bu nedenle, konudaki araştırma proje ve faaliyetleri büyük önem taşımaktadır. Kamu, Üniversite ve Özel Sektörün bu konuya gereken önemi vermesi ve işbirliği içerisinde hareket etmesi sektörün planlı büyümesinde ve mali kaynakların ekonomik olarak kullanılmasında fayda sağlayacak-tır. Kamu ve Üniversite kesiminde, sosyo–ekonomik araştırmalarda çalışan araştırmacı sayısı yetersiz olup, arttırılması gerekmektedir.

3.12. TAHILLAR

Tahıllar AFA’sı için 11 araştırma programı belirlenmiştir. Belirlenen bu araştırma programlarına ait ön-celik sıralamaları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir. Araştırma programlarından ikisi yüksek öncelikli olup, tamamı önceliklerine göre tahsis edilecek bütçe imkânları çerçevesinde desteklenecektir.

AR-GE YATIRIMININ GERİ DÖNÜŞÜ (Tahıllar)

1. Ekmeklik Buğday

2. Makarnalık Buğday

3. Arpa

4. Diğer Serin İklim Tahılları

5. Mısır

6. Çeltik

7. Diğer Sıcak İklim Tahılları

8. Tahıllarda Tarımsal Mekanizas-yon, Bilgi ve İletişim Teknolojile-rinin Kullanılması

9. Tahıllarda Sosyo - Ekonomik Çalışmalar

10. Tahıllarda Organik Tarım

11. Tahıllarda Entegre Mücadele Yönetimi

Program 1

AFA : Tahıllar

Program ve Önceliği : Ekmeklik Buğday, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Ekmeklik buğdayda sektörün taleplerine uygun belli kalite sınıflarında çeşit geliştir-mek ve verimi artırmak, maliyeti düşürmek, buğday ürünleri ihracatını artırmak, geliştirilen çeşitleri özel ve kamu sektörü tohumculuk kuruluşlarına devretmek.


213

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir bir tarımsal yapı içinde hastalık ve zararlılara dayanıklı, yüksek ve-rimli ve kullanım amacına uygun kalitede ekmeklik buğday çeşitleri, uygun yetiştirme teknikleri ve mücadele yöntemlerini geliştirmek.


• Kaliteli, yüksek verimli, pas hastalıklarına dayanıklı çeşit geliştirme,

• Ekmeklik buğdayda çeşit geliştirmede biyoteknolojik yöntemlerin kullanılması,

• Takviye sulama ile yetiştirilecek çeşit geliştirme

• Yetiştirme tekniği metotlarının belirlenmesi,

• Verim ve kaliteyi kısıtlayıcı hastalık ve zararlılardan süne başta olmak üzere bu güne kadar yapılan çalışmalarda alınan olumlu sonuçlara uygun çeşit geliştirme,

• Koruyucu toprak işleme (doğrudan ekim, azaltılmış toprak işleme vb.,) araştırma çalışmalarına hız vererek, yaygın demostrasyon çalışmalarının yapılması,

• Ekmeklik buğdayda gen kaynaklarının karakterizasyonu ve yurtdışında yeni tescil edilen çeşitlerin ıslah programlarında kullanılması,

• Buğday Araştırmalarına değişik kaynaklardan finansman sağlama amacıyla proje hazırlama grubu oluşturulmalı ve araştırıcıların bu konuda eğitimi sağlanmalıdır.

Önemi

Buğday Türkiye’nin en stratejik ürünüdür. Son 10 yılda ekmeklik buğdayda durağanlaşma başlamıştır. Bunun nedeni ekim alanlarında azalış ve bazı yıllarda yaşanan kuraklıktır. Çiftçilerin girdileri gerekli yıl-larda yeterince kullanamamıştır. Buna karşılık artan nüfusumuz ve gelişen sanayimizin ihtiyaçlarından dolayı talep artmaktadır. Yakın gelecekte kaliteli ürün açığımız buna bağlı olarak artacaktır. Ekmeklik buğday üretiminde miktar ve kalite olarak ülke ihtiyaçları karşılanılmaya çalışılacaktır.

Başta TAGEM araştırma kuruluşları, üniversiteler, gelişmekte olan özel sektör ve uluslararası araş-tırma kuruluşların (CIMMYT, ICARDA, vb) kapasiteleri dikkate alındığında buğday araştırmaları bakı-mından Türkiye güçlü bir kapasiteye sahiptir. Ancak, araştırma kuruluşlarında eleman erozyonu vardır.

Araştırma kuruluşlarının alet, ekipman, laboratuar cihazları ihtiyaçlarının giderilmesi ve biyoteknolojik araştırmalar yönünden laboratuarların kurulması, yukarıda söz edilen stratejinin daha etkin yerine ge-tirilmesine yardımcı olacaktır.

Bu stratejide TAGEM, TÜBİTAK, AB Kaynakları bize yardımcı olacak iç ve dış kapasitelerdir.

Farklı ekolojik bölgelere dağılmış olan TİGEM işletmeleri deneme, çeşit geliştirme ve kademeli tohum-luk üretiminde özel bir kapasiteye sahiptir.

Zamanlama

Kısa Dönem


• Kalite,


214

• Biyotik ve abiyotik streslere dayanıklılık,

• Biyoteknolojik yöntemlerin ıslah çalışmalarına bütünleştirilmesi,


• Azaltılmış toprak işleme, doğrudan ekim ve sırta ekim yöntemleri,

• Ekim nöbeti çalışmaları.

Orta Dönem


• Biyotik streslere dayanıklılık,

• Kurağa ve soğuğa dayanıklılık,


• Kalite bölgelerinin belirlenmesi,


• Ekim nöbeti,

• Makro ve mikro element,

• Su kullanım etkinliği.

Uzun Dönem

1. Verimi artıracak fizyoloji parametrelerin seleksiyon unsuru olarak kullanılması,

2. Germplasm geliştirme,

3. Risk değerlendirme çalışmaları ve alan denemeleri.

Sıralama


• Kalite




• Ekim nöbeti







215


• Kurağa ve soğuğa dayanıklılık

• Biyoteknolojik yöntemlerin ıslah çalışmalarına bütünleştirilmesi

• Verim ve diğer özel amaçlar.

Program 2

AFA : Tahıllar

Program ve Önceliği : Makarnalık Buğday, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Makarnalık buğdayda sektörün taleplerine uygun makarnalık ve bulgurluk çeşit ge-liştirmek ve verimi artırmak, maliyeti düşürmek, buğday ürünleri ihracatını artırmak, geliştirilen çeşitleri özel ve kamu sektörü tohumculuk kuruluşlarına devretmek.

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir bir tarımsal yapı içinde hastalık ve zararlılara dayanıklı, yüksek ve-rimli ve kullanım amacına uygun kalitede makarnalık ve bulgurluk buğday çeşitleri, uygun yetiştirme teknikleri ve mücadele yöntemlerini geliştirmek.


• Kaliteli, yüksek verimli, pas hastalıklarına dayanıklı çeşit geliştirme çalışmaları,

• Çeşit geliştirmeyi hızlandırmak için Biyoteknolojik yöntemlerin ıslah programında uygulanması,

• Sulama imkânı olan alanlar için takviye sulama ile yetiştirilecek çeşitlerin ve yetiştirme tekniği me-totlarının belirlenmesi,

• Verim ve kaliteyi kısıtlayıcı hastalık ve zararlılar üzere süne başta olmak bu güne kadar yapılan ça-lışmalarda olumlu sonuçlar alınmış olup bu konudaki uygulamalı araştırmaların yaygınlaştırılması,

• Koruyucu toprak işleme (doğrudan ekim, azaltılmış toprak işleme vb.,)araştırma çalışmalarına hız verilmesi ve bunun uygulamaya aktarılması için yaygın demostrasyon çalışmalarının yapılması,

• Gen Kaynaklarının karakterizasyonu ve yurtdışında yeni tescil edilen çeşitlerin temini yapılarak ıslah programlarında kullanılması,

• Buğday Araştırmalarına değişik kaynaklardan finansman sağlama amacıyla proje hazırlama grubu oluşturulmalı ve araştırıcıların bu konuda eğitimi sağlanmalıdır.

Önemi

Buğday Türkiye’nin en stratejik ürünüdür. Son 10 yılda ekmeklik buğdayda durağanlaşma başlamıştır. Bunun nedeni ekim alanlarında azalış ve bazı yıllarda yaşanan kuraklıktır. Çiftçilerin girdileri gerekli yıl-larda yeterince kullanamamıştır. Buna karşılık artan nüfusumuz ve gelişen sanayimizin ihtiyaçlarından dolayı talep artmaktadır. Yakın gelecekte Kaliteli ürün açığımız buna bağlı olarak artacaktır. 5 yıl sonra makarnalık buğday üretiminde miktar ve kalite olarak ülke ihtiyaçları karşılanacaktır. Başta TAGEM araştırma kuruluşları, üniversiteler, gelişmekte olan özel sektör ve uluslararası araştırma kuruluşla-rın (CIMMYT, ICARDA, vb) kapasiteleri dikkate alındığında buğday araştırmaları bakımından Türkiye güçlü bir kapasiteye sahiptir. Ancak, araştırmalarda eleman erozyonu vardır. Araştırma kuruluşlarının alet, ekipman, laboratuvar cihazları ihtiyaçlarının giderilmesi ve biyoteknolojik araştırmaları yönünden


216

laboratuarlarının kurulması, yukarıda söz edilen stratejinin daha etkin yerine getirilmesine yardımcı olacaktır. Bu stratejide TAGEM, TÜBİTAK, AB Kaynakları bize yardımcı olacak iç ve dış kapasitelerdir. Farklı ekolojik bölgelere dağılmış olan TİGEM işletmeleri deneme, çeşit geliştirme ve kademeli tohum-luk üretiminde özel bir kapasiteye sahiptir.

Zamanlama

Kısa Dönem


• Kalite (makarna ve bulgurluk),

• Biyotik ve abiyotik streslere dayanıklılık,

• Biyoteknolojik yöntemlerin ıslah çalışmalarına bütünleştirilmesi.


• Azaltılmış toprak işleme, doğrudan ekim ve sırta ekim yöntemleri,


• Kalite bölgelerinin belirlenmesi.

Orta Dönem



• Kurağa ve soğuğa dayanıklılık,


• Verim ve diğer özel amaçlar,


• Ekim nöbeti,



Uzun Dönem

1. Fizyoloji

2. Risk değerlendirme çalışmaları ve alan denemeleri

3. Genetik kaynakların moleküler tanımlanması, verim kalite ve hastalıkla ilgili yeni allelerin belirlen-mesi ve haritalanması bu materyallerden genetik materyal geliştirilmesi ve ülke genelinde dağıtıl-ması.

Sıralama


217


• Kalite, (makarnalık ve bulgurluk)


• Kurak ve soğuğa dayanıklılık,


• Azaltılmış toprak işleme, doğrudan ekim ve sırta ekim

• Kalite bölgelerinin belirlenmesi,

• Ekim nöbeti,

3. Genetik kaynakların karakterizasyonu ve germplasm geliştirme;


• Su kullanım etkinliği,




• Verim ve diğer özel amaçlar,

6. Fizyoloji

Program 3

AFA : Tahıllar

Program ve Önceliği : Mısır, Orta

Geliştirme Hedefi: Mısırda kalite ve üretimi (dane ve silaj) artırmak, yeterli üretimin devamlılığını sağlamak; yeni üretim alanlarını kazanmak, ıslah süresini kısaltmak, çeşit geliştirme ve tohumculuk sektöründe düzenleyici rol oynamak, geliştirilen bu hat ve çeşitleri özel ve kamu sektörü tohumculuk kuruluşlarına devretmek.

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir bir tarımsal yapı içinde hastalık ve zararlılara dayanıklı, yüksek ve-rimli ve kullanım amacına uygun kalitede çok sayıda mısır hat ve çeşitleri, uygun yetiştirme teknikleri ve mücadele yöntemlerini geliştirmek.


• Mısırda biyotik ve abiyotik strese dayanıklı çeşit geliştirme çalışmaları,

• Çeşit geliştirmeyi hızlandırmak için Biyoteknolojik yöntemlerin ıslah programında uygulanması,

• Koruyucu toprak işleme (doğrudan ekim, azaltılmış toprak işleme vb.,) ve yetiştirme tekniği (bakım, gübreleme, ilaçlama, vb.) çalışmaları bölgelere göre belirlenmelidir.

• Mısırda bölgelere göre damlama sulama ve fertigasyon çalışmaları,


218

• Alternatif üretim bölgelerinin belirlenmeli,

• Şeker Mısırı ve cin mısırı çalışmalara hız verilmeli,

• Kamu elinde olan hatlarının Kamu- Özel Sektör işbirliğinde özel sektöre kullandırılması

• Mısırda popilasyon ıslahına ağırlık verilmesi,

• Slajlık mısırlarda kalitenin yükseltilmesi ve çeşit geliştirme çalışmalarına hız verilmesi,

• Mısır konusunda çalışan araştırıcı sayısının yetersizliği,

• Mısır kurduna dayanıklı gen kaynağına sahip olmamız sebebiyle dayanıklılığın yüksek verimli çe-şitlere aktarılması için çalışmalar yapılması.

Önemi

Üretimde bulunan çeşitlerin çoğu yabancı orijinlidir. Mısırda talep sektörün ihtiyacına göre değişmek-tedir. Son yıllarda talebi karşılayacak seviyelere yaklaşılmıştır. Uygun desteklerin önceden belirlendiği yıllarda Mısır ekiliş alanlarında gözle görülür artışlar olmaktadır. Ekim alanlarının artmasına paralel olarak özellikle ikinci ürün ekim alanlarında hastalık ve zararlılar artmaya başlamıştır. Beş yıl sonra mısırda üretimin ülke ihtiyaçlarına yetecek şekilde devam ettirilmesi hedeflenmektedir. Mısırda gelişti-rilmiş yerli çeşit sayısı önemli ölçüde artırılacaktır.

Zamanlama

Kısa Dönem


• Islah süresini kısaltacak yöntemlerin kullanılması

• Biyotik streslere dayanıklılık (Mısır kurdu),

• Abiyotik stres faktörlerine dayanıklılık (Sıcaklık, Hastalıklar, Tuzluluk)



• Sulama ve gübreleme sistematiği,

• Azaltılmış toprak işleme, farklı ekim normu ve bitki artığı yönetimi,

Orta Dönem


• Özel amaçlı çeşit (Yüksek Yağ, Yüksek Protein,Cipslik,Çerezlik v.b.),

2. Fizyoloji;

• Bitki su ve besin maddesi kullanım ilişkileri,

• Yüksek sıcaklık ve fotosentez

• Bitki hormonları ve düzenlediği olaylar


219


• Belli amaçlara uygun kaynak materyal yaratma



• Kullanım amacına uygun ekolojik bölgelerin belirlenmesi,

• Tohumluk üretim alanlarının belirlenmesi,

Uzun Dönem


• Özel amaçlı çeşit (yüksek yağ, yüksek protein, cipslik, çerezlik v.b.),

• Risk değerlendirme çalışmaları ve alan denemeleri

2. Fizyoloji

• Soğuk toleransı ve bitki fizyolojisi

Sıralama


• Islah süresini kısaltacak yöntemlerin kullanılması,

• Biyotik streslere dayanıklılık (mısır kurdu),

• Abiyotik stres faktörlerine dayanıklılık (sıcaklık, hastalıklar, tuzluluk),


• Özel amaçlı çeşit (yüksek yağ, yüksek protein, v.b.)




• Azaltılmış toprak işleme, farklı ekim normu ve bitki artığı yönetimi



• Tohumluk üretim teknolojisi,

3. Germplasm geliştirme;

• Belli amaçlara uygun kaynak materyal yaratma

4. Fizyoloji;

• Bitki su ve besin maddesi kullanım ilişkileri

• Yüksek sıcaklık ve fotosentez


220

• Bitki hormonları ve düzenlediği olaylar

• Soğuk toleransı ve bitki fizyolojisi

Program 4

AFA : Tahıllar

Program ve Önceliği : Çeltik, Orta

Geliştirme Hedefi: Çeltik üretim ve kalitesini artırmak, kendi kendine yeter hale gelmek, ihracata başlamak.

Araştırma Hedefi: Çeltikte hastalık ve zararlılara dayanıklılık, kalite ve verimi artırmak, maliyeti düşür-mek, ürün çeşitliliğini artırmak.


• Kaliteli, yüksek verimli, çeltik yanıklık hastalığına, total herbisitlere dayanıklı çeşit geliştirme çalış-maları,

• Çeşit geliştirmeyi hızlandırmak için biyoteknolojik yöntemlerin (marker yardımıyla seleksiyon vb.) ıslah programında uygulanması,

• Su, gübre kullanım etkinliği ve bunun gibi yetiştirme tekniği araştırmalarının yapılması,

• Verim ve kaliteyi kısıtlayıcı hastalık ve zararlılar üzerine başta çeltik yanıklık hastalığı ve beyaz uç nematodu olmak üzere araştırmalar yapılmalıdır,

• Yurtdışından gen kaynaklarının temini için çalışmalar yapılmalıdır.

• Araştırmalar Trakya TAE ve Karadeniz TAE de yapılmaktadır. Trakya TAE orijinal tohumluk üretim yönünden de Türkiye’nin ihtiyacını karşılayacak kapasiteye sahiptir.

• IRRI ile işbirliği protokolü imzalanmış olup materyal alışverişi ve ortak proje yapılmaktadır.

• Gerek Samsun Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde gerekse Edirne Trakya Tarımsal Araş-tırma Enstitüsü’nde eleman ihtiyacı vardır.

Önemi

Son yıllarda geliştirilen yüksek verimli çeşitler ve uygulanan yeni üretim teknolojileri sayesinde çeltikte kendi kendine yeterlilik oranımız %40 dan % 75’ e çıkmıştır. Türkiye ‘de yetiştirilen çeşitler tamamen kamu kurumlarının geliştirdiği yerli çeşitlerdir. Çeltikte çeşit geliştirme ve tohumluk üretimi tamamen yerli kaynaklardan karşılanmakta ve 2 yıldır tohumluk ihracatı yapılmaktadır. 5 yıl sonra çeltikte üreti-min ülke ihtiyacını karşılayıp ihracata başlanması hedeflenmektedir. Çeltikte yurtdışında tescil edilen çeşit sayısının artırılması hedeflenmektedir.

Zamanlama

Kısa Dönem



221

• Verimli ve kaliteli çeşit geliştirme


• Biyoteknolojik yöntemlerin ıslahla bütünleştirilmesi

2. Bitki sağlığı araştırmaları;

• Yanıklık hastalıkları

• Çeltik uç nematodu


• Sulama sistemleri çalışmaları

Orta dönem


• Biyoteknoloji

• Verim ve kaliteli


• Anız yönetimi



Uzun Dönem

1. Fizyoloji

Sıralama


• Kaliteli çeşit geliştirme


• Biyoteknoloji



2. Bitki sağlığı araştırmaları

• Yanıklık hastalıkları

• Çeltik uç nematodu



222

• Anız yönetimi



4. Fizyoloji

Program 5

AFA : Tahıllar

Program ve Önceliği : Arpa, Orta

Geliştirme Hedefi: Arpada kalite ve verimi artırmak, maliyeti düşürmek, hayvansal ürünleri ile malt üretimini ve bunların ihracatını artırmak.

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir bir tarımsal yapı içinde yüksek verimli, kaliteli yemlik ve maltlık arpa çeşitlerini geliştirmek; uygun yetiştirme tekniklerini ve çeşitlerin besleme değerini belirlemek ve müca-dele yöntemlerini geliştirmek.


Arpa, özellikle hayvan beslenmesinde önemli stratejik ürünlerden birisidir.

İlgili yem ve malt sektörüne katma değer sağlamakta, önemli bir iç pazar bulunmaktadır.

Tohumluk üretim sistemi yerleşmiş olup çıkarılan yasa ve teşvikler özel sektörün bu alana yatırım yap-masını özendirmiştir.

Sanayinin talep ettiği kaliteli maltlık ürünü temininde çeşit geliştirme ve yetiştirme teknikleri araştır-malarında özel sektörle işbirliği ile önemli başarılar sağlanmış olup, bu konuda ilave araştırmalara da öncelik verilmektedir. Bazı çeşitler özel sektöre ve TİGEM’e devredilmiştir.

Önemi

Ülkemizde ve dünyada maltlık arpaya olan talep artmaktadır. Yemlik arpanın yanı sıra özelikle maltlık özelliği iyi olan arpa çeşitleri geliştirilmesine de ağırlık verilmiş ve maltlık özelliği etkileyen yetiştirme şartları konusunda araştırmalar yapılmıştır. Özel sektörle yürütülen ıslah çalışmaları sonucu 2 adet kışlık maltlık arpa çeşidi tescil ettirilmiştir. 5 yıl sonra yemlik arpanın yanı sıra özelikle maltlık özelliği iyi olan arpa çeşitleri geliştirilerek maltlık kalite bölgeleri belirlenecektir. Başta TAGEM araştırma ku-ruluşları, Üniversiteler, gelişmekte olan özel sektör ve uluslararası araştırma kuruluşların kapasitele-ri dikkate alındığında Buğday araştırmaları bakımından Türkiye güçlü bir kapasiteye sahiptir. Ancak, araştırmalarda eleman erozyonu vardır. Araştırma kuruluşlarının alet, ekipman, laboratuar cihazları ihtiyaçlarının giderilmesi ve biyoteknolojik araştırmaları yönünden laboratuarlarının kurulması, yukarı-da söz edilen stratejinin daha etkin yerine getirilmesine yardımcı olacaktır. Bu stratejide TAGEM, TÜ-BİTAK, AB Kaynakları bize yardımcı olacak iç ve dış kapasitelerdir. Farklı Ekolojik Bölgelere dağılmış olan TİGEM işletmeleri deneme, çeşit geliştirme ve kademeli tohumluk üretiminde özel bir kapasiteye sahiptir.


223

Zamanlama

Kısa Dönem


• Kalite

• Kurak, soğuk ve kışa dayanıklılık


• Biyotik streslere dayanıklılık

• Biyoteknoloji (çeşit geliştirme süresinin kısaltıcı DH bitki elde etme yönteminin çeşit geliştirmeye bütünleştirilmesi)

• Risk değerlendirme çalışmaları ve alan değerlendirme

Orta Dönem

1. Genetik kaynakların karakterizasyonu ve germplasm geliştirme


• Ekim nöbeti

• Azaltılmış toprak işleme, sırta ekim ve anız yönetimi




Uzun Dönem




2. Fizyoloji

Sıralama


• Biyotik streslere dayanıklılık

• Kurak, soğuk ve kışa dayanıklılık

• Biyoteknoloji


• Risk değerlendirme çalışmaları ve alan değerlendirme

2. Genetik kaynakların karakterizasyonu ve germplasm geliştirme;


224




• Ekim nöbeti

• Azaltılmış toprak işleme, sırta ekim ve anız yönetimi


4. Fizyoloji

Program 6

AFA : Tahıllar

Program ve Önceliği : Tahıllarda Entegre Mücadele Yönetimi, Düşük

Geliştirme Hedefi: Çevre, doğal denge ve insan varlığını korumak; sağlıklı ürün elde etmek ve ürün kaybını azaltmak

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir bir tarım sistemi içinde doğal denge ve insan sağlığını dikkate alarak kimyasal mücadeleye alternatif metotları araştırmak; bitki koruma ürünlerinin sürdürülebilir kullanımı-nın sağlanmasına yönelik araştırmalar yapmak.







• Ekonomik zarar eşiği, kritik periyot ve ürün kaybı üzerinde araştırmalar Pestisitlerin hububat tarla-sındaki faydalılara yan etkileri,






Önemi

Tahıl üretiminde Zirai Mücadele Teknik Talimatları doğrultusunda hastalık, zararlı ve yabancı otlar-la ilgili başarılı bir şekilde mücadele edilmektedir. Ayrıca buğdayda entegre mücadele teknik talimatı geliştirilmiş olup uygulamaya aktarılmıştır. Ülkesel süne projesi çerçevesinde ilaçlamanın etkinliğini


225

artırmak amacıyla geliştirilen yardımcı hava akımlı tarla pülverizatörü geliştirilerek başarıyla üreticinin kullanımına sunulmuştur. Süne ile mücadelede havadan ilaçlamalar kaldırılarak yer aletleri ile mücade-leye geçilmiştir. Kimyasal mücadele yöntemleri dışındaki alternatif diğer yöntemlerin (biyolojik, kültürel, biyoteknik vb.) geliştirilmesi ile ilgili çalışmalara ihtiyaç vardır.

Çevre dostu bitki koruma uygulamalarına ve kimyasal mücadeleye alternatif metotların geliştirilmesine yönelik çalışmalara ağırlık verilecektir.

Zamanlama

Kısa Dönem





Orta Dönem




• Zararlı etmenlerle ilgili veri tabanı oluşturma.

Uzun Dönem





Sıralama









226





• Herbisit kalıntılarının etkilerinin araştırılması

Program 7

AFA : Tahıllar

Program ve Önceliği : Tahıllarda Tarımsal Mekanizasyon, Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Kul-lanılması, Düşük

Geliştirme Hedefi: Tahıl üretim tekniklerinin iyileştirilmesi ve yeni teknolojilerin bu bitkilerin üretiminde kullanılması ile verim ve kalitenin artırılması, iç ve dış pazara uygun kalite ve standardizasyonun sağ-lanması, üretim maliyetlerinin azaltılması, uygun yetiştirme tekniklerinin üretici tarafından uygulanma-sının sağlanması, ürün planlaması ile ürünlerin optimum verim ve kalite sağlayacak alanlarda ekiminin teşvik edilmesi. Üretimin artırılması, rekabetin geliştirilmesi ve ekolojik risklerin azaltılmasına yardımcı olacak bilgi iletişim yöntemlerinin belirlenerek çiftçilere tanıtılması.

Araştırma Hedefi: Tahıl üretiminde uygun mekanizasyon sistemlerinin ve yetiştirme tekniklerinin be-lirlenmesi, elde edilen ürünün kalitesini korumak ve uzun süre muhafaza etmek, karlılığı artırmak, yerli sanayinin ürünü pazara sunma, işleme, temizleme, tüketime hazırlama vb. alanlarda gelişmesine destek vermek. Optimum yetişme alanlarının belirlenmesi için CBS ve Uzaktan algılama modellerinin geliştirilmesi, ürün verim tahmin modellerinin geliştirilmesi, kuraklığın verime etkilerinin araştırılması için senaryolar geliştirilmesi.

Önemi

Geleneksel toprak işleme, ekim ve hasat zincirinde altyapı tam olarak oluşturulmuş olmakla beraber azaltılmış toprak işleme doğrudan ekim konusunda önemli eksiklikler mevcuttur. Tarımda bilgi tekno-lojileri; tarımsal üretim tekniklerinden elde edilen bilgilerin toplanması, sınıflandırılması, depolanması, analizi ve yayınlaması işlemleri konu edinmektedir. Ülkemizde bilgi teknolojilerinin tarımda kullanımı son yıllarda giderek artmakla birlikte gerek çiftçi gerekse karar vericiler düzeyinde yaygınlaştırmaya ihtiyaç vardır. Yerli makine imalat sanayinin ve ithal makinelerde yapılacak değişikliklerin devreye so-kulmasıyla toprak işleme ve ekim sisteminin geliştirilmesi, azaltılmış toprak işleme ve doğrudan ekim uygulanan alanlar tarımda bilgi teknolojilerinin kullanımının yayınlaştırılması gerekmektedir.

Zamanlama

Kısa dönem

1. Koruyucu Toprak İşleme

• Azaltılmış toprak işleme,

• Doğrudan ekim ve sırta ekim

• Bakım işlemleri,


227

2. Yeni protip makine geliştirme;


3. Ürün desteklerinin uzaktan algılama ile kontrolü için yöntem geliştirme;

Orta Dönem

Hassas tarım tekniğinin üretimde uygulaması,


• Anız yönetimi



2. Kuraklık izleme modelleri geliştirme

3. Verim tahmin modelleri geliştirme

4. Verim ve kalite açısından optimum ürün yetişme alanlarının belirlenmesi

Uzun Dönem

1. Fizyoloji

Sıralama

1. Koruyucu Toprak İşleme;


• Doğrudan ekim, ve sırta ekim




• Anız yönetimi



Program 8

AFA : Tahıllar

Program ve Önceliği : Tahıllarda Sosyo - Ekonomik Araştırmalar, Düşük

Geliştirme Hedefi: Tahıllarda yürütülen araştırma çalışmaları sonucunda ortaya konulan çeşitler, ye-tiştirme tekniği ile bitki sağlığı uygulamaları sonuçlarının etkin bir şeklide üreticiye yansımasını ve eko-nomik katkıya dönüşmesini sağlamak, bu ürünlerin tarımı yapan işletmelerin karlılık ve verimliliklerini, dolayısıyla gelir düzeylerini arttırmak.


228

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir tarım sistemi içerisinde, tahıl tarımı yapan çiftçilerin ve işletmelerin durumlarını ve yapısını analiz etmek, karşılaştığı önemli problemleri teşhis sürveyleriyle tespit etmek, karlılık ve verimliliğini arttırıcı çözümleri ve pratik uygulamaları belirlemek.








• Ulusal ve Uluslararası hat ve çeşit tanıtımı





Önemi

Geleneksel çiftçi eğitim yayım sistemi yeterli ölçüde etkin olmadığından Ar-Ge ile elde edilen bilgi ve teknolojilerin çiftçilere ve çiftçi organizasyonlarına aktarılmasında yetersizlik bulunmaktadır. Bakanlığın Tarım Danışmanları sistemi bu eksikliği bir ölçüde giderebildiği söylenebilir. Ancak tarım danışman-larının kamu araştırma kuruluşları ve özel sektör firmaları ile daha etkin organik iş birliği ve eş güdüm içinde çalışmasında yarar vardır. Üretici örgütlerinin eğitim ile desteklenmesiyle baklagil ve tahılların depolanmasında kayıplar engellenecek olup bu da ülke ekonomisinin milli gelirinde artış sağlayacaktır.

Zamanlama

Kısa Dönem



Orta Dönem


Uzun Dönem



229

Sıralama





Program 9

AFA : Tahıllar

Program ve Önceliği : Diğer Serin İklim Tahılları, Düşük

Geliştirme Hedefi: Yulaf, çavdar ve tritikale üretimini ve ürün çeşitliliğini artırmak.

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir bir tarımsal yapı içinde hastalık ve zararlılara dayanıklı, yüksek ve-rimli ve kullanım amacına uygun kalitede hat ve çeşitleri, uygun yetiştirme teknikleri ve mücadele yöntemlerini geliştirmek.

Önemi

Çavdar ve yulaf ülkemizde gerekli ilgiyi görememiş, çoğu zaman buğday tarımında yabancı ot sorunu-na yol açması ve fiziksel kaliteyi bozması nedeniyle problem addedilerek üretimden uzaklaştırılmaya çalışılmış ve ekim alanları oldukça sınırlı kalmıştır. Ancak, insan sağlığındaki artan önemine paralel olarak özel sektörün belli alanlarda toplu olarak sözleşmeli üretim yaptırması ve ürün alım garantisi vermesiyle özellikle yulaf ekilişinde önemli gelişmeler yaşanmaya başlamıştır. Bu türlerin küçük arazili ve girdi kullanımın yetersiz olduğu yerlere doğru yönlendirilerek üretimlerinin artırılması bu alanların sosyo- ekonomik kalkınması için önem arz etmektedir.

Beş yıl sonra yemlik, kaliteli ve silajlık özelliği iyi olan tritikale çeşiti geliştirmek, yulaf ve çavdarda özel amaca yönelik çeşit geliştirme çalışmalarına başlanması gerekmektedir. İnsan ve hayvan beslenme-sinde önemli stratejik ürünlerdir. İlgili gıda ve yem sektörüne ilave ve yeni katma değerler sağlamakta, yeni iç pazar bulunmakta ve çiftçi için alternatif kullanım imkânı sağlamaktadır. Yem bitkileri destekleri Tritikale üretimini artırmaktadır. Sanayinin talep ettiği kaliteli ürünü temininde çeşit geliştirme ve yetiş-tirme teknikleri araştırmalarında önemli başarılar sağlanmıştır. Başta TAGEM araştırma kuruluşları, üniversiteler, gelişmekte olan özel sektör ve uluslararası araştırma kuruluşların kapasiteleri dikkate alındığında Tahıl araştırmaları bakımından Türkiye güçlü bir kapasiteye sahiptir. Ancak, araştırmalar-da eleman erozyonu vardır. Araştırma kuruluşlarının alet, ekipman, laboratuar cihazları ihtiyaçlarının giderilmesi ve biyoteknolojik araştırmaları yönünden laboratuarlarının kurulması, yukarıda söz edilen stratejinin daha etkin yerine getirilmesine yardımcı olacaktır. Bu stratejide TAGEM, TÜBİTAK, AB Kay-nakları bize yardımcı olacak iç ve dış kapasitelerdir. Farklı Ekolojik Bölgelere dağılmış olan TİGEM işletmeleri deneme, çeşit geliştirme ve kademeli tohumluk üretiminde özel bir kapasiteye sahiptir.

Zamanlama

1. Çeşit Geliştirme


230

Kısa Dönem

• Tritikale

• Kalite

• Özel amaçlı çeşit geliştirme

• Soğuğa dayanıklılık

Orta dönem


• Yulaf

• Soğuğa ve kışa dayanıklılık

• Dane dökmeye dayanıklı çeşit geliştirme

2. Yetiştirme tekniği

Uzun Dönem

• Yulaf


• Avenin üzerine araştırmalar

• Çavdar


• Kalite,



Sıralama:


Tritikale


• Soğuğa dayanıklılık

• Kalite

Yulaf


• Soğuğa ve kışa dayanıklılık


• Avenin üzerine araştırmalar


231

Çavdar


• Kalite


2. Yetiştirme tekniği


Program 10

AFA : Tahıllar

Program ve Önceliği : Diğer Sıcak İklim Tahılları, Düşük

Geliştirme Hedefi: Diğer sıcak iklim tahıllarından özellikle sorgumda dane verimi yüksek çeşit geliş-tirmek, sorgumXsudan otu melezinde silaj verimi yüksek çeşit geliştirmek, yeni üretim alanları kazan-mak, geliştirilen bu çeşitleri özel ve kamu sektörü tohumculuk kuruluşlarına devretmek.

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir bir tarımsal yapı içinde hastalık ve zararlılara dayanıklı, yüksek ve-rimli ve kullanım amacına uygun sorgum ve sorgum x sudanotu melezi çeşitleri, uygun yetiştirme teknikleri geliştirmek.


• Gen havuzunun oluşturulması

• Yüksek verimli ve kaliteli çeşitlerin geliştirilmesi

• Dane dökmeye dayanıklı çeşit geliştirme,




• Tohumluk üretim alanlarının belirlenmesi,


Önemi

Diğer sıcak iklim tahılları ekim alanı ve üretim miktarı bakımından mısır ve çeltiğin çok gerisinde ol-masına rağmen hayvan beslenmesinde önemlidir. Özellikle sulama imkânı ve toprak yapısı mısır için uygun olmayan yörelerde tane ve silaj sorgum yetiştiriciliği özendirilmelidir. 5 yıl sonra diğer sıcak ik-lim tahıllarında ülkemiz gen havuzunun ve germplasm oluşturulacaktır. Kamu araştırma kuruluşlarının geliştirmiş olduğu çeşitlerin yanı sıra bazı özel sektör kuruluşlarının da tescil ettirdiği sorgum ve sor-gumxsudanotu melezi çeşitleri bulunmaktadır. Ülkemiz kamu araştırma kuruluşlarından Antalya Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından 1980’li yıllarında aşağıdaki çeşitler tescil ettirilmiştir. Halen bu bitkilerde yürütülen ıslah programı bulunmamaktadır.


232


• Yüksek verimli ve kaliteli çeşitlerin geliştirilmesi

• T ane dökmeye dayanıklı çeşit geliştirme




3. Germplasm geliştirme;

• Ülkemiz gen havuzunun oluşturulması


Program 11

AFA : Tahıllar

Program ve Önceliği : Tahıllarda Organik Tarım, Düşük

Geliştirme Hedefi: Ülkemizde gelişmekte olan organik tahıl üretiminin doğru bir şekilde yönlendirilme-si ve uluslararası rekabet şansının artırılması.

Araştırma Hedefi: Organik tahıl üreticilerinin sorunlarını gidermek ve ihtiyaçlarını karşılamak üzere organik tahıl bilgi ve teknoloji eksiklerinin tamamlanması, yerli organik girdiler (gübre, pestisit/herbisit) için üretim teknik ve teknolojilerinin geliştirilmesi.

Önemi

Dünyada halen 130 ülkede toplam 35 milyon hektar alanda organik üretim yapılmaktadır. Dünya or-ganik üretim alanında, Avustralya 12 milyon hektar, Arjantin 4 milyon hektar, İtalya ise 1 milyon hektar üretim alanlı ile ilk sıralarda yer almaktadır (2008 yılı). Halen Avrupa Birliği ülkelerinde tarım alanlarının % 4’ü, tarım işletmelerinin ise % 1,6’sı organik üretime ayrılmış ve üretim alanı 6,8 milyon hektar’a ulaşmıştır.

Ülkemizde organik tarım, 1985-1986 yıllarında dünyada organik tarımın gelişimine ve yurtdışından gelen organik ürün talebine bağlı olarak, sistemsiz bir şekilde başlamış, 2004 yılında Organik Tarım Kanununun yayınlanması ve sağlıklı gıdaların tüketimine yönelik dünyadaki değişmelere paralel olarak gelişmiştir.

Zamanlama

Organik tahıl yetiştiriciliği konusunda araştırma hedeflerine ulaşabilmek için yapılması gereken önce-likli araştırma konuları;


• Organik tahıl yetiştiriciliğinde ileri tekniklerin ( sulama- gübreleme, hasat teknolojileri…) geliştirilme-si


233


• Organik tahıllarda toprak yönetimi çalışmaları

• Kültürel uygulamalarda (toprak işleme, ilaçlama, gübreleme vb) organik tahıl yetiştiriciliğine uygun tekniklerinin belirlenmesi

• Organik tahıllarda hasat ve hasat sonrası kayıplarının en aza indirilmesi için yeni teknolojilerin ge-liştirilmesi

Uzun Dönem



• Organik tahıl yetiştiriciliği yapılabilecek uygun alan ve ürün deseninin belirlenmesi

• Organik yetiştiriciliğe uygun çeşit belirleme


3.13. TOPRAK SU KAYNAKLARI VE ÇEVRE

Toprak Su Kaynakları ve Çevre AFA’sı için 9 araştırma programı belirlenmiştir. Belirlenen bu araştırma programlarına ait öncelik sıralamaları aşağıdaki Şekilde gösterilmiştir. Belirlenen programlardan ikisi yüksek öncelikli olup bütün programlar önceliklerine göre tahsis edilen bütçe imkânları çerçevesinde desteklenecektir.

AR-GE YATIRIMININ GERİ DÖNÜŞÜ (Toprak ve Su Kaynakları)

1. Su Toplama Havzalarında Toprak ve Su Kaynaklarının Korunumu ve eliştirilmesi

2. Tarım - İklim Değişikliği Etkileşimi

3. Su Kullanım Etkinliğinin Arttırıl-ması

4. Toprak Verimliliği

5. Toprak Kalitesi ve Toprak Kirliliği

6. Toprak ve Arazi Bilgi Sistemleri

7. Toprak ve Su Kaynaklarının Ge-liştirilmesine Yönelik Sosyal ve Ekonomik Analizler

8. Tarımsal Yatırımlarda Girdi

optimizasyonu ve kırsal alandaki toplumlar için mali modeller

9. Çevre Toksikolojisi ile Bitki Koruma Ürünlerinin Çevreye Etkisi


234

Program 1

AFA : Toprak Su Kaynakları ve Çevre

Program ve Önceliği : Tarım – İklim Değişikliği Etkileşimi, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Tarım ile küresel ısınma ve iklim değişikliği etkileşimini belirlemek; tarımın iklim de-ğişikliğine/değişimine adaptasyon durumun araştırılması, tarımsal çevre problemlerinin araştırılması.

Araştırma Hedefi: Bölgesel kuraklık risk haritaları ve erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi için kurak-lık kriterlerinin belirlenmesi. İklim değişikliğinin toprak ve su kaynakları ile faydalı ve zararlı organizma-lar üzerindeki etkilerinin ortaya çıkarılması. Ülkemiz sera gazı bütçesinde tarımın payının belirlenmesi.


Önemi

Atmosferdeki sera gazlarından özellikle CO2, CH4 ve N2O konsantrasyonlarında sanayileşmenin baş-langıcından itibaren doğal olmayan (insan kaynaklı) ve dikkate değer bir artış söz konusudur. Küresel ısınmaya neden olan bu artış, sonuçta dünyadaki ekosistemi etkileyebilecek küresel iklim değişikliğine sebep olabilecek seviyeye gelmiştir.

Diğer yandan, atmosferdeki sera gazı konsantrasyonun artması veya azalmasında tarımın önemli bir payı vardır. Tarım alanları hem atmosfere sera gazı veren (emisyon) hem de atmosferden sera gazı alan (yutak) özelliğe sahiptir. Bu bakımdan tarım ile iklim değişikliği/değişimi arasındaki etkileşimin belirlenmesi hem dünya hem de ülkemiz açısından, gelecek ile ilgili kararların verilebilmesi bakımın-dan bir gereksinimdir. İklim modelleri ile farklı senaryolara göre gelecekte hava sıcaklığının, yağışın ve daha birçok meteorolojik faktörün değişimi, küresel ve bölgesel olarak belirlenmektedir. Bu neden-le tarım alanında iklim değişikliklerinin sebep olabileceği olumlu ve olumsuz etkiler tespit edilmelidir. Buna ilave olarak, tarımımızın bu değişikliğe adapte olup olamayacağı saptanmalıdır. Olası etkilerin toprak ve su kaynakları, tarımsal üretim üzerindeki olumsuz olabilecek etkilerini azaltma stratejileri geliştirilmelidir.

Atmosferdeki CO2 konsantrasyonunun artması; sıcaklığın yükselmesine, yağış rejiminin değişmesine, dolayısıyla doğal çevrenin, gıda üretim dengesinin ve gıda kalitesinin farklılaşmasına neden olmakta-dır. Meteorolojik koşullar tarımda üretimin miktarı ve kalitesi üzerinde etkili olup, ürünlerin birim mali-yetleri de doğal koşullara göre değişmektedir.

Yağışın miktar ve dağılımında meydana gelebilecek değişimlerin (kuraklık, şiddetli yağış) tarıma yapa-bileceği etkilerin izlenmesi ve araştırılması gerekmektedir. Bu bakımdan tarımsal ve hidrolojik kuraklı-ğın izlenmesi ve gerekli stratejilerin geliştirilmesinin önemi gelecekte daha da artacaktır.

Ülkemiz sera gazı bütçesinde tarımın önemli bir payı vardır. Bu payın uluslararası standartlardaki yön-tem ve teknolojiler ile belirlenmesi ve buna göre tarım stratejileri geliştirilmesi gerekmektedir.

Zamanlama/Sıralama


• İklim değişikliğinin tarıma, toprak ve su kalite parametrelerine, faydalı ve zararlı organizmalar üze-rine olan etkilerinin belirlenmesi;

• Tarımdan kaynaklanan sera gazları emisyonu ve tarımın atmosferden indirdiği (yutak) sera gazı miktarının belirlenmesi; bölgesel ölçekte kısa, ülke ölçeğinde orta ve uzun vadeli sonuçları alınabi-lecek çalışmalardır.


235

• İklim değişiminin toprak ve su kalite parametrelerine etkilerinin belirlenmesi

Uzun Dönem

• İklim değişikliğinin tarıma etkilerinin bitki gelişim modelleri ile belirlenmesi

Kapasite

İklim değişikliği/değişimi ve bunun tarıma yapabileceği olası etkiler ile atmosferden alınan (yutak) ve verilen (emisyon) sera gazları (CO2, H2O) konularında bölgesel ölçekte TÜBİTAK tarafından destekle-nen (COST ve 1001) projeler vasıtasıyla, bir araştırma kuruluşumuz çalışmaya başlamış ve halen de-vam etmektedir. Bu araştırmaların geniş ölçekte (ülke bazında) kısa ve orta vadede yaygınlaştırılması gerekmektedir. Bunun için araştırma kuruluşlarımız teknik eleman ve ekipman bakımından geliştirilmeli ve bu alanda projelerin desteklenmesine öncelik verilmelidir. Tarımsal Meteoroloji alanında uygulamalı araştırmalara önem verilmelidir.

İklim değişikliğine uyum çalışmaları, hem araştırma kuruluşlarımızda hem de Genel Müdürlüğümüz-de konu ile ilgili çalışan uzmanlarca, takip edilmektedir. Ayrıca, TAGEM’in UNDP-FAO projesi olan “Türkiye’nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi” projesine ortak olması ile araştırma kuruluşlarında iklim değişikliğine uyum ve kapasite geliştirilmesinde önemli adımlar atılmıştır. İklim De-ğişikliğine etki, uyum ve azaltım konularında strateji ve eylem planlarının oluşturulması mutlak gerek-lidir. Planlanacak stratejiler doğrultusunda kısa, orta ve uzun dönemlerde gerekli önlemlerin alınması ve önceliklerin belirlenmesi yararlı olacaktır.

Program 2


Program ve Önceliği : Su Kullanım Etkinliğinin Arttırılması, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Tarımsal amaçlı kullanılan suyun etkin ve sürdürülebilir kullanımı, proje ve şebeke bazında su dağıtım ve kullanım stratejileri oluşturmak ve bitkisel üretime uygun tarım arazilerinin sür-dürülebilir kullanımını sağlamak.

Araştırma Hedefi: Su kullanımında gelişmiş teknik ve yaklaşımların ikame edilmesi ile su kullanım etkinliğini parametrelerini iyileştirmek ve düşük nitelikli sulama sularının yenilenebilir kullanımlarını ko-şullarını belirlemek, şebeke ve tarla bazında su kayıplarını azaltmak, mevcut sulama suyu kaynağının kullanımını optimize etmek, ıslaklık sorununa sahip tarım arazilerinin iyileştirilmesi ve tuzlulaşmanın önlenmesi için drenaj altyapılarının hidrolik parametrelerini belirlemek ve drenajın optimizasyonu.


Önemi

Nüfusun hızlı bir şekilde artması, artan su talebini karşılayacak uygun kaynakların azlığı ve gelişen sanayi ve tarımsal faaliyetlere bağlı olarak aşırı kullanım ve kirlilik sorunları karşısında su yönetiminin etkiliği oldukça büyük önem arz etmektedir.

Bir taraftan sürekli azalan su kaynakları, diğer taraftan suya talebin süreklilik arz eden bir artış trendine girmesi, ülkemizin sahip olduğu su kaynakları potansiyelinin tüm talepleri esas alan planlı, etkili ve sür-


236

dürülebilir kullanımını gerektirmektedir. Bu anlamda, sınırlı sulama suyu kaynakları koşullarında sula-ma suyunun zaman içinde yönetimi, marjinal suların sulamada kullanımı, hassas kestirim olanaklarının araştırılması ve uygulanması ile su kaynaklarının tasarrufu yönünde kullanılabilir olan tüm yöntemlerin araştırılması ve değerlendirilmesi günümüzde büyük önem kazanmaktadır.

Zamanlama/Sıralama


• Su tasarrufu sağlayan sulama tekniklerinin araştırılması

• Sulama programlaması belirleme yöntemlerine yönelik araştırmalar

• Düşük kaliteli suların sulamada kullanılma olanaklarının araştırılması

• Evsel atık suların doğal arıtımını sağlayan sistemlerin hidrolik ve biyolojik parametrelerinin belirlen-mesi

• Sulama sistem performanslarının belirlenmesi

• Kimyasal girdilerin topraktaki hareketi ve su kaynaklarındaki birikimine yönelik araştırmalar

• Su kaynaklarının kalitesinin belirlenmesi

• Sulama suyunun etkin kullanımına yönelik araştırmalar

Uzun Dönem

• Sulama sistemlerinin hidroliği üzerine araştırmalar

• Evapotranspirasyonun (ET) belirlenmesine yönelik araştırmalar

• Toprak-su-bitki ilişkilerinin modellerle araştırılması

• Sulama rehberlerinin hazırlanmasına yönelik çalışmalar

• Drenaj sistemlerinin planlanmasına yönelik araştırmalar

• Kontrollü drenaj ve biyo drenaj araştırmaları

Kapasite

Su kaynakları kalitesi ve sınırlı su kaynakları mevcudiyeti koşullarında etkin su kullanımı yönetimine ilişkin araştırmaların yapılmasına olanak sağlayan alet ekipman ve gereçlerin çok büyük kısmı Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitülerinde mevcuttur. Bununla birlikte bitkinin içsel su düzeyini yansı-tan parametreleri belirleyici alet ve ekipmanlara ihtiyaç duyulmaktadır. Araştırma Enstitüleri belirtilen araştırmaların yapılmasının gerektirdiği bilgi birikimine sahiptir ancak bu kapsamda teknik eleman ihti-yacı karşılanmalı ve temel eğitim yanında proje hedeflerine yönelik konularda ihtisas içeren eğitimlere acilen yer verilmelidir.

Program 3


Program ve Önceliği : Toprak Kalitesi ve Toprak Kirliliği, Orta

Geliştirme Hedefi: Toprağın üretim düzeyini arttıran ve verimliliğinin devamını sağlayan, karlılığı ko-


237

ruyan ve sosyal anlamda kabul edilebilir toprak yönetimi sistemlerinin geliştirilmesi, tuzluluk ve/veya alkalilik sorunu olan arazilerin iyileştirilmesi ve tarıma kazandırılması.

Araştırma Hedefi: Topraklarda fiziksel, kimyasal ve biyolojik bozulmayı neden olan tarımsal uygula-malar ile kirliliğin tesbiti ve iyileştirme yöntemlerinin belirlenmesi, farklı çoraklaşma boyutu ve niteliğine sahip arazilerin iyileştirilmesi için uygun ıslah programlarını belirlemek.


Önemi

Ülkede tarıma açılacak yeni alanların olmaması, hızlı nüfus artışı ve gelişen teknolojiye bağlı olarak artan insan ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için, tarımsal üretimde yoğun girdi kullanımı olmuş ve neti-cede tarım topraklarımızın kalitesi giderek bozulma sürecine girmiştir.

Tarım alanlarındaki toprak bozulmasını ve kirliliği önleyerek toprak verimliliğinin sürdürülebilmesi için üretim kaybına sebep olmadan, üretimi risk altına sokmadan doğal kaynakları koruyarak yöre çiftçisi tarafından benimsenecek tarım tekniklerinin belirlenmesi önem arz etmektedir.

Zamanlama/Sıralama


• Alternatif tarım sistemlerinin (Hassas tarım, entegre tarım, topraksız tarım, organik tarım v.b.) geliş-tirilmesi

• Aşırı ve yanlış gübre kullanımının toprak kalitesine etkileri

• Çevresel kirlenmede toprak ve su kaynakları ilişkisinin etkisi

• Çeşitli kaynaklardan gelen potansiyel toksik elementlerin toprak kirliliğine ve bitki gelişimine etkileri

• Bitki besin maddelerinin ve toksik elementlerin kritik konsantrasyonlarının toprak ve bitkide belirlen-mesi

• Tuzlu ve alkali topraklarda alternatif ıslah yöntemlerinin belirlenmesi

• Bitki besin maddeleri ve potansiyel toksik elementlerin topraktan ekstraksiyon yöntemlerinin belir-lenmesi ve bitki ile kalibrasyonu

Uzun Dönem

• Toprağın fiziksel kimyasal ve biyolojik bozulmalarının belirlenmesi ve iyileştirilmesi

• Tarım topraklarında potansiyel toksik element kirliliğinin giderilmesi yöntemleri

• Tuzlu, sodyumlu, borlu ve benzeri sorunlara sahip olan toprakların ıslah kriterlerinin belirlenmesi

• Çorak toprak ıslahında kullanılan ıslah materyallerinin araştırılması

Kapasite

Topraklardaki fiziksel ve kimyasal bozulmanın tespiti ve giderilmesi Araştırma Enstitülerinin hepsinde laboratuar imkânları iyi seviyededir. Bununla birlikte gelişen teknolojiye uygun olarak bazı analiz cihaz-ları ile laboratuarların takviye edilmesi gerekir. Araştırma Enstitülerinin eleman ihtiyacının karşılanması önem arz etmektedir.


238

Program 4


Program ve Önceliği : Toprak Verimliliği, Orta

Geliştirme Hedefi: Toprakların verimlilik potansiyellerinin belirlenmesi, korunması ve geliştirilmesi

Araştırma Hedefi: Gübrelerin verim üzerine etkinliğini artırmak ve kimyasal gübre tüketiminde ta-sarrufa gitmek, bitki besin maddesi sağlayan, alımını kolaylaştıran materyal ve mikroorganizmaların potansiyellerini ortaya koymak ve onlardan yararlanmak.


Önemi

Toprak kaynaklarının sürdürülebilirliği, doğal kaynaklara zarar vermeden, sulu veya kuru şartlarda üre-tim yapılan sistemin rasyonel bir şekilde kullanılması ve gelecekte de varlığını ya da üretme kabiliyetini kaybetmemesi için gerekli tedbirlerin belirlenerek, uygulamaların yapılması becerisidir.

Tarım alanlarında noksanlığı görülen besin maddelerinin gübrelerle uygulanması toprak verimliliğini geçici bir süre için yükseltebilir. Ancak toprak verimliliğinin sürekli kılınması için, toprakta bulunan be-sin maddelerinin bitki tarafından alımını kolaylaştırmak suretiyle toprak verimliliğini artırıcı tedbirlerin alınması da büyük önem taşımaktadır.

Yerel kaynaklardan elde edilecek gübrelerin ve toprak düzenleyicilerin tarımda kullanılması konusunda da araştırmalar yapılmaktadır.

Bu yeni materyallerin toprağa ve bitkiye etkileri, toprak düzenleme özellikleri, taşıyacağı kriterler, uy-gulama miktarları ve şekilleri kousundaki çalışmalara devam edilmelidir. Gübre üreticileri için kaynak olabilecek bu çalışmalar ülke kaynaklarının değerlendirilmesi ve tarımda girdi maliyetinin azaltılmasın-da önemli rol oynayacaktır.

Zamanlama/Sıralama


• Tarım ürünlerinde gübreleme teknikleri ve toprakların besin maddesi sağlama güçlerine göre bitki-lerin gübre ihtiyaçlarının belirlenmesi

• Toprak, bitki ve iklim verilerini kullanarak toprak ve bitki besin maddeleri yönetimi

• Yerel kaynaklar kullanılarak organik ve inorganik gübre materyallerinin geliştirilmesi

• Besin elementlerini yarayışlı hale getiren mikrobiyal gübrelerin geliştirilmesi

• Toprak ve toprak düzenleyiciler ile su, gübre, bitki analiz yöntemlerinin geliştirilmesi

• Organik ve inorganik gübrelerden oluşan kayıpların incelenmesi

• Damla sulama sistemi ile yetiştirilen bitkilerin gübre ihtiyaçlarının belirlenmesi

Uzun Dönem

Uzun dönemde bu çalışmalarının devamını oluşturacak yeni konular da devam edilecektir.


239

Kapasite

Toprak verimliliği ve bitki besleme konusunda Araştırma Enstitülerinde yeterli laboratuar imkânları ve bilgi birikimi vardır. Ancak azot fiske eden bakteriler ile fosfor çözücü bakterilerin izolasyonu ve mik-robiyal gübre olarak kullanımı konusunda Toprak Gübre ve Su Kaynakları Araştırma Enstitüsü’nün dışındaki enstitülerde laboratuvar alt yapısı ve yeterli bilgi birikimi mevcut değildir. Eleman sıkıntısı yaşanmaktadır.

Program 5


Program ve Önceliği : Su Toplama Havzalarında Toprak ve Su Kaynaklarının Korunumu ve Ge-liştirilmesi, Orta

Geliştirme Hedefi: Toprak ve su kaynaklarının ekonomik ve sürdürülebilir kullanımını sağlamak,

Araştırma Hedefi: Havza toprak ve su kaynaklarının korunumu ve sürekliliğini sağlayan stratejiler geliştirerek uzun süreli verimli bir tarımı sağlamak

AraştırmaStratejisi

Önemi

Türkiye su zengini bir ülke değildir. Aksine gerekli önlemler alınmaz ise gelecekte su sıkıntısı çeken bir ülke olacaktır. Değişik iklim özellikleri görülen ülkemizde yağışların dağılımları zamansal ve bölgesel olarak farklılık göstermektedir. Küresel iklim değişikliği nedeniyle son dönemlerde bitkilerin yetişme dönemlerinde düşen yağışlar hem düzensiz, hem de bitki su tüketimini karşılayacak düzeyde değildir. Beklenilenden az yağış alındığı dönemlerde bitki su ihtiyacının karşılanması, sulama ile kuru tarımda üretimin yağışa bağımlılığın azaltılması, verimde artışın sağlanması amacıyla mevcut suyun toprak-ta tutulması ve ihtiyaç zamanında kullanılmak üzere depolanması gerekmektedir. Ayrıca kısa sürede beklenenden fazla yağış düşmesi ile meydana gelen taşkınların önlenmesi için de su toplama havza-larında ıslah ve taşkın önleme tesisleri yapılmalıdır. Büyük yatırımları gerektiren su depolama ve taşkın önleme yapılarının ekonomik ve faydalı ömürlerinin uzun olması için gerekli hidro meteorolojik verilerin toplanması ve su kaynaklarının kısa ve uzun vadede planlanmalarında kullanılmak üzere değerlendi-rilmesi gerekmektedir.

Nüfus artışı ile kişi başına düşen toprak ve su kaynak miktarının azalması ve kirlenmesinin yanında kendini gösteren iklim değişikliğinin olumsuz etkileri, toprak ve su erozyonu, biyoçeşitliğinin kaybı ve doğal kaynakların sürdürülemez kullanımı çeşitli tehditlerdir. Bu tehditler Türkiye’de toprak ve su kay-naklarının havza ölçeğinde yönetim ve değerlendirilmesinde yeni stratejik, politik ve sosyo-ekonomik düzenlemelerin zorunluluğunu getirmektedir.

Zamanlama/Sıralama


• Havzalardaki toprak kaybını önleyecek kültürel, fiziksel ve bitkisel yöntemlerin geliştirilmesi.

• Havzalarda rüzgar ve su erozyonunun araştırılması.

• Havzalarda uygun su hasadı yöntemlerinin araştırılarak bitki gelişimindeki etkilerinin belirlenmesi.


240

Uzun Dönem

• Hidrometeorolojik veriler kullanılarak entegre havza su yönetimi model araştırmaları

• Tarımsal hidrolojik araştırmalar

• Havzalarda arazi bozunması etkilerinin belirlenmesi ve izlenmesi

• Havzalarda toprak ve su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve korunumu araştırmaları

• Bütünleşik havza yönetimi stratejilerinin geliştirilebilmesi için havza fiziksel ve kimyasal özellikleri-nin coğrafik veritabanlarının oluşturulması

Kapasite

Araştırma Enstitülerinde entegre havza yönetimi ve izleme çalışmaları için gerekli bilgi ve teknoloji alt yapısına sahiptir. Ancak bu alt yapıyı geliştirmek ve ilgili alanı iklim değişikliği ve değişkenliği konularıy-la entegresini sağlayacak yeni gelişmeleri öğrenmek için personel eğitimine ihtiyaç vardır.

Program 6


Program ve Önceliği : Çevre Toksikolojisi ile Bitki Koruma Ürünlerinin Çevreye Etkisi, Düşük

Geliştirme Hedefi: Bitki koruma ürünlerinin kullanımın azaltılması ve bunun sonucunda çevre ve in-san sağlığı ile doğal dengenin korunmasıdır.

Araştırma Hedefi: Kimyasal mücadeleye alternatif uygulanabilir metotların araştırılması, bitki koruma ürünlerinin sürdürülebilir kullanımının sağlanmasıdır.

Araştırma stratejisi

Önemi

Bitki koruma ürünlerinin bilinçsiz ve hatalı kullanımları sonucu, tarımsal ürünlerde kalıntı bırakabil-mekte, bunun dışında çevreye bulaşma potansiyeline sahip olduklarından bazı çevresel sorunları da beraberinde getirmektedir. Bitki koruma ürünleri çevredeki zararlı organizmaların yanı sıra; faydalı organizmaları, arıları, kuşları, göl ve sularda yaşayan canlıları ve mikroorganizmaları da etkileyerek, onların bizler için yararlı olan faaliyetlerini engellemekte, toprağı ve suları kirleterek doğal dengeyi boz-maktadırlar. Bu durumun tespit edilebilmesi için bitki koruma ürünlerinin çevreye etkisinin araştırılması, toprak ve sularda kalıntı durumlarının ortaya konması gerekmektedir.

Zamanlama/Sıralama


• Bitki koruma ürünlerinin toprak ve suya geçiş durumları,

• Bitki koruma ürünlerinin toprak ve sudaki kalıcılık sürelerinin ve kalıntılarının araştırılması,

• Bitki koruma ürünlerinin hedef dışı canlılara etkilerinin belirlenmesi,


241

Uzun Dönem

Bitki koruma ürünlerinin doğadaki canlılarda takibi.

Kapasite

Bitki koruma ürünlerinin toprak ve suya geçiş durumları, bitki koruma ürünlerinin toprak ve sudaki ka-lıcılık sürelerinin ve kalıntılarının araştırılması, bitki koruma ürünlerinin hedef dışı canlılara etkilerinin belirlenmesi ve bitki koruma ürünlerinin doğadaki canlılarda takibi ile ilgili araştırmaların yapılmasına olanak sağlayan alet donanım ve gereçler Zirai Mücadele Araştırma Enstitülerinde mevcuttur. Araştır-ma Enstitüleri, belirtilen araştırmaların yapılmasının gerektirdiği insan kaynaklarına ve bilgi birikimine sahiptir.

Program 7


Program ve Önceliği : Toprak ve Arazi Bilgi Sistemleri, Düşük

Geliştirme Hedefi: Ülkemizde arazi kulanım planlamalarına veri sağlanması

Araştırma Hedefi: Toprak kaynaklarına ait verilerin üretimi, doğrulanması ve güncelleştirilmesi


Önemi

Hızlı nüfus artışı ve insan ihtiyaçlarının zaman içinde çeşitlenip artmasına bağlı olarak, tarım ürünleri-ne duyulan ihtiyacın artması sonucunda, tarım alanları üzerindeki baskılar her gün şekil değiştirerek artmaktadır. Bu durum, toprak kaynaklarına ait bilgilerin sürekli değişmesine neden olmakta ve izleme çalışmalarının sürekli olmasını gerekli kılmaktadır. Bu sürekli izleme neticesinde, coğrafi bilgi sistemleri ve uzaktan algılama tekniklerininde kullanılmasıyla, tarım alanlarının yönetim ve kullanım faaliyetleri-nin planlanmasında, çabuk, doğru ve objektif karar verilmesi imkânı bulunacaktır.

Zamanlama/Sıralama


• Agro-ekolojik bölgelerin ve ürün uygunluk alanlarının belirlenerek bölgesel ve ulusal arazi kullanım planlarını hazırlaması.

• Çok yıllık ürünlerin ekim alanlarının tespiti ve veri tabanı oluşturulması.

Uzun Dönem

• Türkiye topraklarında verimlilik, toksik element kapsamı, çölleşme, tuzluluk, degredasyon ve eroz-yon çalışmalarında mevcut verilerin toplanması, depolanması, yeni verilerin elde edilmesi ve ulusal toprak veri tabanı oluşturulması


242

• Çevre politikaları ve afet (Sel, heyelan vs) zararların önlenmesi ve afet yönetimi için toprak veri tabanını oluşturulması

Kapasite

Arazi kullanım planlamasına ilişkin olarak bu dönemde yapılan ve gelecekte yapılacak çalışmalarda toprak örnekleri GPS ile koordinatları belli olacak şekilde alınmış ve alınacaktır. Böylelikle aynı noktaya tekrar ulaşmak ve değişimi izlemek mümkün olacaktır. Bu kapsamda, Türkiye topraklarının bitki be-sin maddesi ve potansiyel toksik element kapsamlarının belirlenmesine yönelik araştırma çalışmaları yapılmış ve halen yürütülmektedir. Toprakların potansiyel toksik element kapsamlarını belirlemek için, Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitülerinin hepsinde yeterli laboratuar imkânları ve bilgi birikimi vardır. Son yıllarda Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri de Araştırma Enstitülerimizde yaygın olarak kullanılmakla beraber “Ulusal Tarım Toprakları Verimliliği Coğrafi Veritabanı”nı oluşturabilecek kapasite mevcuttur.

Program 8


Program ve Önceliği : Toprak ve Su Kaynaklarının Geliştirilmesine Yönelik Sosyal ve Ekono-mik Analizler, Düşük

Geliştirme Hedefi: Toprak ve su kaynaklarının sürdürülebilirliği doğrultusunda yeni teknolojilerin kul-lanıcılar tarafından benimsenmesini sağlamak sureti ile kırsal kesimde yaşayan halkın yaşam düzeyini artırmak.

Araştırma Hedefi: Teknoloji kullanımındaki yeni modellerin ve teknolojilerin adaptasyonunda sosyo-e-konomik sınırlamaların içeriğini tespit etmek. Toprak ve su kaynaklarının doğal kaynak yönü ile ülke ekonomisindeki yerini ortaya koymak çevresel maliyetlerini belirlemek


Önemi

Küresel iklim değişikliği ve kuraklılığın tartışıldığı ve çok önem kazandığı günümüzde, sürdürülebilir tarım ilkeleri doğrultusunda kırsal alandaki üreticilerin gelirlerini artırmak suretiyle genel yaşam koşul-larını iyileştirmek için, çevre ve sosyo-ekonomik prensipleri birlikte ele almak gerekmektedir. Böylece toprak ve su sektöründeki yatırım projelerinin ekonomik getirileri gerçeklere uygun şekilde belirlene-cek, projelerin uygulanabilirliği ve kabul edilebilirliği ortaya konulmuş olacaktır.

Zamanlama/Sıralama


• Toprak ve su etkinliğini geliştirme projelerinin ekonomik analizi.

• Tarım topraklarının amaç dışı kullanımını etkileyen sosyo-ekonomik faktörlerin tespiti.

• Çevreye duyarlı üretim yapmak için üretici ve tüketici davranışlarının incelenmesi.

• Sulama tesisleri ve diğer tarımsal tesislerde işletme sorunları ve çözüm önerilerinin belirlenmesi.


243

• Toprak ve su kaynaklarının doğal kaynak ekonomisi yönünden değerlendirilmesi ve çevresel mali-yetler.

• Toprak ve su kaynaklarının korunumu ile çevre politikalarının oluşturulmasına yönelik, Avrupa Birli-ği ile uyumlu veri seti oluşturulması.

• Miras yoluyla arazilerin parçalanarak aşırı küçülmelerinin önlenmesi için optimum parsel büyüklüğü çalışmaları.

• Ülke tarımına iklim değişikliğinin ekonomik etkilerinin araştırılması.

Uzun Dönem

• Yeni teknolojilerin adaptasyonunda sosyo-ekonomik sınırlamaları tespit etmek ve teknolojilerin kul-lanıcılar tarafından benimsenmesini kolaylaştırmak

• Havza rehabilitasyonu ve toprak muhafaza uygulamalarında çiftçi davranışları ile ilgili sosyo-eko-nomik çalışmalar

• Toplulaştırılan tarımsal alanların yeniden parçalanmalarını önlemek ve bütünlüklerini korumak amacıyla çalışmalarda bulunmak

Kapasite

Kısa, orta ve uzun vadedeki araştırmalardan beklenen sonuçların elde edilmesinde öncelikle bu araş-tırmalar için gerekli kapasite (alt yapı, personel ve eğitimi) enstitülere sağlanmalıdır. Ayrıca, elde edilen araştırma sonuçlarının uygulamaya aktarılmasını sağlamak üzere araştırıcı/yayımcı/üretici işbirliği ger-çekleştirilmelidir. Bu kapsamda öncelikli olarak Tarım Ekonomisi eğitimli elemana ihtiyaç bulunmakta, mevcut araştırma personelinin saha çalışmaları, yöntemleri ve çalışmalara uygun istatistikî analiz yön-temleri ile ilgili eksikliklerinin giderilmesi için kurslar düzenlenmelidir.

Program 9


Program ve Önceliği: Tarımsal Yatırımlarda Girdi Optimizasyonu ve Kırsal Alandaki Toplumlar İçin Mali Modeller, Düşük

Geliştirme Hedefi: Toprak ve su kaynakları yatırım projelerinde, projelendirme planlama ve uygu-lama arasındaki farkların ortadan kaldırılarak, ekonomik ve teknik açıdan sürdürülebilir yatırımların gerçekleşmesine katkıda bulunmak. Kırsal alanda yaşayan üreticiler için sürdürülebilir bir çiftlik sistemi içerisinde, gelir düzeyini artırmak, riskleri en aza indirmek ve bölgenin sosyal yapısına uygun çağdaş kırsal yerleşim planları oluşturulmak.

Araştırma Hedefi: Toprak ve su geliştirme projelerinin hedefi olan üreticilerin, ekonomik ve sosyal sorunlarının saptanması ve çözüm önerilerinin ortaya konulması. Kırsal yerleşim alanlarının mevcut durumunu tespit edilmesi. Tarımsal yapıya uygun tarımsal üretim risklerini azaltan sigortalama yön-temlerini belirlemek.


244


Önemi

Tarımsal yatırımlardan beklenen faydanın sağlanabilmesi için, yatırım projelerinin girdi kullanım düzey-lerinin ve maliyetlerinin gerçekçi olarak ortaya konması gerekmektedir. Tarımsal projelerin hedefi olan üreticilerin ekonomik ve sosyal sorunlarının saptanması ve yatırım kararlarının bu bilgiler ışığı altında alınması önem taşımaktadır.

Zamanlama/Sıralama


• Sulama alanlarında sulama etkinliğini artıran tekniklerin adaptasyonunda çiftçi davranışları ile ilgili sosyo-ekonomik çalışmalar.

• Toprak ve su kaynaklarının sürdürülebilirliği açısından kırsal alanda göç sorunu

• Arazi kullanım planlamasının yapılması aşamasında sosyo ekonomik faktörlerin belirlenmesi.

• Üretici örgütlenmelerinin kırsal kalkınmadaki işlevleri ve etkinlikleri ile ilgili araştırmalar ve modeller

• Tarımsal yatırımlara çiftçi katılımına yönelik araştırmalar

• Tarım ürünlerinin üretim girdi ve maliyetlerinin saptanması ve maliyetlerin optimizasyonu

• Optimum işletme büyüklüğü ve kırsal yerleşim birimlerinin ekonomisi

• Yatırım projelerinin uygulanacağı yörelerdeki çiftçi ailelerinin sosyo- ekonomik problemlerini çözücü metodoloji geliştirmek.

• Tarım sigortası modellerinin uygulanabilirliğine yönelik araştırmalar, AB ve diğer ülke modellerinin incelenmesi

Uzun Dönem

• Kentsel katı atık yönetiminin çevresel, ekonomik ve sosyal yönden incelenmesi, aynı zamanda Avrupa Birliği müktesebatına uygunluk açısından ele alınması.

• Destekleme ve pazarlama politikalarının toprak ve su kaynaklarının sürdürülebilirliğindeki rolü

• Uygun çevre değişkenlerinden, envanterlerden ve işletme verilerinden yararlanarak bilgisayara da-yalı bitki verim fonksiyonları geliştirmek

• AB uyum kapsamında tarım işletmelerinde yapısal değişimlerin ve kalite güvence sistemlerinin araştırılması.

• Kırsal turizmin ve kırsal için diğer alternatif gelir kaynaklarının alt yapısının belirlenmesi ve gelişti-rilmesi olanakları

• Kırsal alan ve yerleşimlerin planlaması için veri seti oluşturulması

• Tarıma dayalı sanayilerin toprak ve su kaynaklarına etkisi konusunda araştırmalar

• Tarımsal projelerde etki değerleme çalışmaları

Kapasite

Araştırma Enstitülerindeki araştırıcı sayısı ve bilgi birikiminin arttırılması, yeni teknolojik donanımla-rın sağlanması verimliliğin çok daha fazla arttırılmasını sağlayacaktır. Ayrıca, elde edilen araştırma


245

sonuçlarının uygulamaya aktarılmasını sağlamak üzere araştırıcı/yayımcı/ imalatçı/üretici işbirliği ger-çekleştirilmelidir. Bu kapsamda özellikle ve öncelikli olarak Tarım Ekonomisi eğitimli elemana ihtiyaç bulunmakta, mevcut araştırma personelinin saha çalışmaları yöntemleri ve bu çalışmalara uygun ista-tistikî analiz ve değerlendirme yöntemleri ile ilgili eksikliklerinin giderilmesi için kurslar düzenlenmelidir

3.14. YEMEKLİK DANE BAKLAGİLLER

Yemeklik Dane Baklagiller AFA’sı için onbir araştırma programı belirlenmiştir. Belirlenen bu araştırma programlarına ait öncelik sıralamaları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir. Araştırma programlarından ikisi yüksek öncelikli olup, tamamı önceliklerine göre tahsis edilecek bütçe imkânları çerçevesinde destek-lenecektir.

AR-GE YATIRIMININ GERİ DÖNÜŞÜ (Yemeklik Dane Baklagiller)

1. Nohut

2. Mercimek

3. Kuru fasulye

4. Diğer yemeklik Dane baklagiller

5. Yemeklik Dane Baklagillerde Tarımsal Mekanizasyon, Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Kullanıl-ması

6. Yemeklik Dane Baklagillerde Sos-yo - Ekonomik Çalışmalar

7. Yemeklik Dane Baklagillerde Orga-nik Tarım

8. Yemeklik Dane Baklagillerde En-tegre Mücadele Yönetimi


Program 1

AFA : Yemeklik Dane Baklagiller

Program ve Önceliği : Nohut, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Verim ve kalitenin artırılması, ekim nöbeti içinde ve marjinal alanlarda yer alma-larının sağlanması, tanede standardizasyonun sağlanması, üretim maliyetlerinin azaltılması, teknoloji transferi etkinliğinin artırılması.

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir üretim için iç ve dış piyasa tarafından istenen özelliklerde çeşitlerin geliştirilmesi, uygun yetiştirme tekniklerinin belirlemek,

Araştırma Stratejisi:

• Nohutta iç ve dış piyasa talebi doğrultusunda çeşit geliştirme,

• Nohutta biyotik streslere dayanıklı (antraknoza) çeşit geliştirme çalışmaları,


246

• Nohutta kurağa ve soğuğa dayanıklı çeşit geliştirme çalışmaları,

• Nohutta çeşit geliştirmede biyoteknolojik yöntemlerin kullanılması,

• Nohutta çeşit geliştirmede nükleer tekniklerin kullanılması,

• Nohutta verim ve diğer özel amaçlı çeşit geliştirme,

• Nohutta ekim nöbeti çalışmaları,

• Nohutta azaltılmış toprak işleme ve anız yönetimi çalışmaları,

• Nohutta ekim zamanı (Kışlık ekim, Dondurma ekim, Erken ilkbahar.), sulama ve ekim sıklığı çalış-maları,

• Nohutta gen kaynaklarının karakterizasyonu ve germplasm (Yerel Çeşitlerin değerlendirilmesi) ge-liştirme çalışmaları,

Önemi

Türkiye nohutta üretim bakımından kendi kendine yeter durumdadır. Yeni çeşitlerin tohumluk üretimi ve çiftçiye ulaşımı yetersizdir. Nohutta sertifikalı tohum kullanma alışkanlığı azdır. Ürünleri işleme tesisleri yeterlidir. Antraknozdan dolayı büyük verim kayıpları vardır. Yeni geliştirilen çeşitler ve teknolojilerin uygulanması sayesinde verim kayıplarındaki azalma durdurulacak, hatta ihracat seviyesine ulaşılması mümkün olacaktır. Leblebiliği uygun nohut çeşitlerinin ıslahı hızlandırılacaktır. Gen kaynağı olarak yerli ve yabancı gen kaynağı mevcuttur. Ayrıca Özel sektör tarafından iç üretime ve ihracata yönelik Ar-Ge ve üretim çalışmaları yapılmaktadır.

Zamanlama

Kısa Dönem

1. Projelerin ülkesel düzeyde çalışan kuruluşlarla şekillendirilmesi;

(İlgili kuruluş ve programlarla entegrasyonun sağlanması)

2. Germplasm geliştirme çalışmaları;

• Gen bankaları ve introduksiyon materyali sağlanması ve karakterizasyonu


• Kalite (İri taneli, leblebilik)

• Biyotik streslere dayanıklılık (Antraknoz, Solgunluk)



• Ekim nöbeti

• Azaltılmış toprak işleme, sırta ekim, bitki artıkları yönetimi

Orta Dönem

1. Germplasm geliştirme çalışmaları, Nükleer teknikler;


247

• Çeşit geliştirme

• Abiyotik streslere dayanıklılık (Kışlık ekime uygunluk, kurak)

• Stresler için rekombinant populasyonların geliştirilmesi



• Makro ve mikro besin elementleri ve nodülasyon

• Sulama sistemleri ve su kullanım etkinliği

Uzun Dönem


• Biyoteknoloji



3. Islah süresinin kısaltılması;

• Doublehoploid tekniklerin uygulanması

• Seleksiyonda marker kullanımı

• Serada 2 ve/veya 3 ürün alma işlemleri

• Laboratuarda özel yetiştirme teknikleri ile bir bitkiden daha fazla tohum alma yöntemlerinin geliş-tirilmesi

Program 2


Program ve Önceliği : Mercimek, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Verim ve kalitenin artırılması, ekim nöbeti içinde ve marjinal alanlarda yer almala-rının sağlanması, ürün çeşitliliğinin artırılması, tanede standardizasyona ulaşılması, üretim maliyetle-rinin azaltılması

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir üretim için iç ve dış piyasa tarafından istenen özelliklerde çeşitlerin geliştirilmesi, uygun yetiştirme tekniklerinin belirlenmesi, hastalık – zararlı ve yabancı ot yönetim me-totlarının geliştirilmesi, entegre ürün yönetimi sistemlerinin oluşturulması.


• Mercimekte verimli ve makineli hasata uygun çeşit geliştirmek,

• Mercimekte tebeşirleşmeye dayanıklı germplazma geliştirme çalışmaları,


248

• Mercimekte biyotik streslere (fusaryum, küsküt ve orabanj vb.) dayanıklı çeşit geliştirme çalışmala-rı,

• Mercimekte kurağa ve soğuğa dayanıklı çeşit geliştirme çalışmaları,

• Mercimekte çeşit geliştirmede biyoteknolojik yöntemlerle karakterizasyon ve marker bazlı seleksi-yon çalışmaları,

• Mercimekte ekim nöbeti çalışmaları,

Önemi

Türkiye mercimekte üretim bakımından kendi kendine yeter durumdadır. Yeni çeşitlerin tohumluk üre-timi ve çiftçiye ulaşımı yetersizdir. Mercimekte sertifikalı tohum kullanma alışkanlığı azdır. Ürünleri işleme tesisleri yeterlidir. Tebeşirleşme ve yabancı ot sorunu yaşanmaktadır. Yeni geliştirilen çeşitler ve teknolojilerin uygulanması sayesinde ihracat artacaktır. Orta Anadolu ve Geçit Bölgelerinde kışlık çeşitlerin adaptosyonu sağlanacaktır.

Zamanlama

Kısa Dönem

1. Projelerin ülkesel düzeyde çalışan kuruluşlarla şekillendirilmesi;

• İlgili kuruluş ve programlarla entegrasyonun sağlanması


• Gen bankası ve introduksiyon materyali

• Nükleer tekniklerle varyasyon kaynaklarının artırılması


• Kalite (Değişik renk, tipde, ayrıca kırmızı mercimekte futbol topu tipi, irilik ve protein, mikro ele-ment içeriği)

4. Biyotik streslere dayanıklılık (Solgunluk, Tebeşirleşmeye yol açan D. baccarum L. ve Piezodorus lituratus F.)

5. Kurağa ve kışa dayanıklılık

6. Makineli hasada uygunluk

7. Verim ve diğer özel amaçlar


• Ekim nöbeti

• Azaltılmış ve sıfır toprak işleme, sırta ekim, bitki artıkları yönetimi

• Yabancı ot ile mücadele için agronomik bitki yetiştirme sistemlerinin belirlenmesi (Toprak işleme, Ekim zamanı, Ekim normu)

Orta Dönem

1. Germplasm geliştirme çalışmaları,

• Biyoteknolojik yöntemlerin ıslah çalışmalarına entegrasyonu. Ülkemiz baklagillerde gen kaynağı-


249

dır. Bu nedenle bize ait genleri patentleşmemiz gerekir.

• Melezleme programının geliştirilmesi

• Stresler için rekombinant populasyonların geliştirilmesi


• Abiyotik ve biotik streslere dayanıklılık, kalite



• Makro ve mikro besin elementleri, nodülasyon

Uzun Dönem


• Marker bazlı seleksiyondan faydalanma

• Hibrit çeşit geliştirme



3. Islah süresinin kısaltılması;

• Doublehoploid tekniklerin uygulanması

• Seleksiyonda marker tekniklerinin kullanımı

• Serada 2 ve/veya 3 ürün alma işlemleri

• Laboratuarda özel yetiştirme teknikleri ile bir bitkiden daha fazla tohum alma yöntemlerinin geliş-tirilmesi

Program 3


Program ve Önceliği : Kuru fasulye, Yüksek

Geliştirme Hedefi: Verim ve kalitenin artırılması, ekim nöbeti içinde sulu tarım alanlarının ekonomik olarak değerlendirilmesinin sağlanması, üretim maliyetlerinin azaltılması, üretimin yaygınlaştırılması ve artırılması

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir üretim için iç ve dış piyasa tarafından istenen özelliklerde, TSE tane standartlarına uygun, kaliteli, hastalık ve zararlılara dayanıklı, yüksek verimli, makineli tarıma elverişli, tarla tarımı ve küçük aile işletmelerine uygun çeşitler geliştirmek; bu çeşitlerden optimum verim elde edilebilecek uygun yetiştirme tekniklerini belirlemek, hastalık – zararlı ve yabancı ot yönetim metotları-nın geliştirilmesi, entegre ürün yönetimi sistemlerinin oluşturulması.


Mevcut Durum

Çeşit geliştirme çalışmalarının yanı sıra organik fasulye üretimi, ekim nöbeti, ekim zamanı, Sulama


250

rejimi, ekim sıklığı, mikro besin maddesi eksikliğinin bitki gelişimi üzerine etkileri konularında önemli araştırma projeleri bu dönemde yürütülerek sonuçları uygulamaya aktarılmıştır.

Yurt dışı kuruluşlarla ilişkiler çerçevesinde Idaho Üniversitesi (ABD) ile ilişki kurulmuş olup sınırlı da olsa Virüs etmenli hastalıklara dayanıklılık kaynakları getirilerek, Samsun Karadeniz Tarımsal Araş-tırma Enstitüsü Islah programı çerçevesince melezleme çalışmaları yürütülmüş, elde edilen açılan materyal populasyonları “Ülkesel Kuru Fasulye Açılan Materyal Çalışmaları” çerçevesince katılımcı enstitülere gönderilerek tek bitki seleksiyonları gerçekleştirilmiştir.

Önemi

Kuru Fasulye tanesindeki yüksek proteini ve lezzeti nedeniyle dünyada ve ülkemizde yaygın olarak tü-ketilmektedir. Bakliyat ihracat gelirimizin %12,1’i kuru fasulyeden elde edilmektedir. Türkiye’de Yemek-lik Tane Baklagiller içersinde ekim alanı ve üretim bakımından fasulye, nohut ve mercimekten sonra üçüncü sırada yer almaktadır. Kuru fasulye iyi bir ihracat ürünü olması sebebiyle ekim nöbeti sistem-lerinde sulu tarım alanlarının ekonomik olarak değerlendirilmesinde kullanılabilecek en önemli kültür bitkilerinden birisidir. Üretim ve ihracatın artırılması sürdürülebilir tarım sistemi içinde farklı agroekolojik bölgelere uyumlu, önemli hastalık ve zararlılara dayanıklı, yüksek verimli, makineli tarıma elverişli, iç ve dış pazar isteklerine uygun, kalite standartları yüksek çeşitlerin geliştirilmesiyle mümkündür. Meka-nizasyon, yabancı ot, hastalık ve zararlı sorunlarına çözüm getirilmesi ile ürün maliyetini azaltıcı uygun yetiştirme tekniklerinin belirlenmesi üretim ve kaliteyi artırmada yardımcı olacaktır.

Zamanlama

Kısa Dönem

1. Projelerin ülkesel düzeyde çalışan kuruluşlarla şekillendirilmesi (İlgili kuruluş ve programlarla en-tegrasyonun sağlanması)

2. Germplasm geliştirme çalışmaları,

3. Genitör olarak kullanılabilecek gen bankalarındaki mevcut materyalin ve yerel çeşitlerin belirlenme-si, İntrodüksiyon materyali sağlanması ve karakterizasyonu.


• Kalite (protein oranı yüksek, gaz yapıcı oligosakkarit oranı düşük)

• Biyotik streslere dayanıklılık (Bakteriyel, Viral ve Mantari hastalıklar.)

• Yüksek verimli ve makineli tarıma elverişli çeşitler.

• İç ve dış piyasanın isteklerine uygun çeşitler

• Yüksek sıcaklıklarda döl verebilecek çeşitlerin geliştirilmesi

• Kurağa dayanıklı materyallerin geliştirilmesi


• Ekim nöbeti

• Azaltılmış toprak işleme, sırta ekim, bitki artıkları yönetimi

• Makro ve mikro besin elementleri ve nodülasyon

• Farklı ekim zamanlarının döllenme üzerine etkisi


251

Orta Dönem


• Nükleer teknikler


• Abiyotik streslere dayanıklılık (Kışlık ekime uygunluk, kurak)


• Azotlu gübre uygulama zamanı, metotları ve organik gübreler

Uzun Dönem


• Biyoteknoloji



• Etkin gübre kullanımı ile verimliliğin artırılması

Program 4


Program ve Önceliği : Yemeklik Dane Baklagillerde Entegre Mücadele Yönetimi, Orta

Geliştirme Hedefi: Bitki koruma ürünlerinin kullanımının azaltılması ve bunun sonucunda çevre ve insan sağlığı ile doğal dengenin korunması.

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir tarım içinde, doğal denge ve insan sağlığını dikkate alarak kimyasal mücadeleye alternatif metotları araştırmak; bitki koruma ürünlerinin sürdürülebilir kullanımının sağlan-masına yönelik araştırmalar yapmak

Önemi

Yemeklik dane baklagil üretiminde Zirai Mücadele Teknik Talimatları doğrultusunda hastalık, zararlı ve yabancı otlarla ilgili başarılı bir şekilde mücadele edilmektedir. Ayrıca mercimek ve nohutta enteg-re mücadele teknik talimatı geliştirilmiş olup uygulamaya aktarılmıştır. Mercimek üretim alanlarında önemli bir sorun olan tebeşirleşme konusunda proje hazırlanmış olup çalışmalar devam etmektedir.

Kimyasal mücadele yöntemleri dışındaki alternatif diğer yöntemlerin (biyolojik, kültürel, biyoteknik vb.) geliştirilmesi ile ilgili çalışmalara ihtiyaç vardır. Çevre dostu bitki koruma uygulamalarına ve kimyasal mücadeleye alternatif metotların geliştirilmesine yönelik çalışmalara ağırlık verilecektir.


• Nohut ve mercimekte entegre mücadele modelleri ile ilgili araştırmalar,

• Yabancı ot mücadelesinin araştırılması ve geliştirilmesi üzerine araştırmalar,


252

• Ambar zararlıları ile mücadele yöntemleri ile ilgili araştırmalar,

• Zararlı etmenlerle ilgili veri tabanı oluşturmaya yönelik araştırmalar,

• Ekonomik zarar eşiği kritik periyot ve ürün kaybı ile ilgili araştırmalar,


• Nohut ve mercimek tarlalarında tavsiye edilen pestisitlerin faydalılara yan etkileri üzerine araştırma-lar,

• Dayanıklı çeşitler ve dayanıklılık kaynakları ile ilgili araştırmalar,

• Pestisitlere dayanıklılık yönetimi üzerinde araştırmalar,

Zamanlama

Kısa Dönem




Orta Dönem




Uzun Dönem



• Pestisitlere dayanıklılık yönetimi üzerinde araştırmalar,

Sıralama









253


• Pestisitlere dayanıklılık yönetimi üzerinde araştırmalar olmalıdır.

Program 5


Program ve Önceliği : Yemeklik Dane Baklagillerde Tarımsal Mekanizasyon, Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Kullanılması, Orta

Geliştirme Hedefi: Yemeklik Dane Baklagil üretim tekniklerinin iyileştirilmesi ve yeni teknolojilerin bu bitkilerin üretiminde kullanılması ile verim ve kalitenin artırılması, iç ve dış pazara uygun kalite ve standardizasyonun sağlanması, üretim maliyetlerinin azaltılması, uygun yetiştirme tekniklerinin üretici tarafından uygulanmasının sağlanması, ürün planlaması ile ürünlerin optimum verim ve kalite sağlaya-cak alanlarda ekiminin teşvik edilmesi. Üretimin artırılması, rekabetin geliştirilmesi ve ekolojik risklerin azaltılmasına yardımcı olacak bilgi iletişim yöntemlerinin belirlenerek çiftçilere tanıtılması.

Araştırma Hedefi: Yemeklik Dane Baklagil üretiminde uygun mekanizasyon sistemlerinin ve yetiştirme tekniklerinin belirlenmesi, elde edilen ürünün kalitesini korumak ve uzun süre muhafaza etmek, karlılığı artırmak, yerli sanayinin ürünü pazara sunma, işleme, temizleme, tüketime hazırlama vb. alanlarda gelişmesine destek vermek. Optimum yetişme alanlarının belirlenmesi için CBS ve Uzaktan algılama modellerinin geliştirilmesi, ürün verim tahmin modellerinin geliştirilmesi, kuraklığın verime etkilerinin araştırılması için senaryolar geliştirilmesi.

Önemi

Kuru fasulye dışında kalan yemeklik dane baklagillerde ülkemizde üretim zinciri içerisinde yeterli olma-makla birlikte belirli bir mekanizasyon alt yapısı mevcuttur. Mevcut çeşitlerde mekanizasyona uygun-luk açısından büyük bir gelişme kaydedildiği görülmektedir. Yalnızca kuru fasulyede ekimden hasada kadar mekanizasyon üretim maliyetlerinin oransal olarak en büyük kısmını oluşturmaktadır. Tohum temizleme makinelerde yeterli seviyede bulunmaktadır. Tarımda bilgi teknolojileri; tarımsal üretim tek-niklerinden elde edilen bilgilerin toplanması, sınıflandırılması, depolanması, analizi ve yayınlanması işlemleri konu edilmektedir. Ülkemizde bilgi teknolojilerinin tarımda kullanımı son yıllarda giderek art-makla birlikte gerek çiftçi gerekse karar vericiler düzeyinde yaygınlaştırmaya ihtiyaç vardır. Yerli maki-ne imalat sanayi konuyla ilgili makine üretim sanayinde artış beklenebilir. Tarımda bilgi teknolojilerinin kullanımının yayınlaştırılması amacıyla doğrudan ekim makineleri konusunda ülkemiz şartlarına uygun makinelerin geliştirilmelerine hız verilmelidir.

Zamanlama

Kısa Dönem

1. Koruyucu Toprak İşleme;


• Doğrudan ekim ve sırta ekim




254


3. Ürün desteklerinin uzaktan algılama ile kontrolü için yöntem geliştirme;

Orta Dönem

Hassas tarım tekniğinin üretimde uygulaması,


• Anız yönetimi






Uzun Dönem

Fizyoloji

Sıralama

1. Koruyucu Toprak İşleme


• Doğrudan ekim, ve sırta ekim


2. Yeni protip makine geliştirme


• Anız yönetimi






7. Fizyoloji

Program 6


Program ve Önceliği : Yemeklik Dane Baklagillerde Sosyo-Ekonomik Araştırmalar, Orta

Geliştirme Hedefi: Tahıllarda yürütülen araştırma çalışmaları sonucunda ortaya konulan çeşitler, ye-


255

tiştirme tekniği ile bitki sağlığı uygulamaları sonuçlarının etkin bir şeklide üreticiye yansımasını ve eko-nomik katkıya dönüşmesini sağlamak, bu ürünlerin tarımı yapan işletmelerin karlılık ve verimliliklerini, dolayısıyla gelir düzeylerini arttırmak.

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir tarım sistemi içerisinde, tahıl tarımı yapan çiftçilerin ve işletmelerin durumlarını ve yapısını analiz etmek, karşılaştığı önemli problemleri teşhis sürveyleriyle tespit etmek, karlılık ve verimliliğini arttırıcı çözümleri ve pratik uygulamaları belirlemek.

Önemi

Geleneksel çiftçi eğitim yayım sistemi yeterli ölçüde etkin olmadığından Ar-Ge ile elde edilen bilgi ve teknolojilerin çiftçilere ve çiftçi organizasyonlarına aktarılmasında yetersizlik bulunmaktadır. Bakanlığın Tarım Danışmanları sistemi bu eksikliği bir ölçüde giderebildiği söylenebilir. Ancak tarım danışmanla-rının kamu araştırma enstitüleri ve özel sektör firmaları ile daha etkin organik iş birliği ve eş güdüm içinde çalışmasında yarar vardır.

Üretici örgütlerinin eğitim ile desteklenmesiyle baklagil ve tahılların depolanmasında kayıplar engelle-necek olup bu da ülke ekonomisinin milli gelirinde artış sağlayacaktır.

Zamanlama

Kısa Dönem



Orta Dönem


Uzun Dönem


Program 7


Program ve Önceliği : Yemeklik Dane Baklagillerde Organik Tarım, Düşük

Geliştirme Hedefi: Ülkemizde gelişmekte olan organik Yemeklik Dane Baklagiller üretiminin doğru bir şekilde yönlendirilmesi ve uluslararası rekabet şansının artırılması…

Araştırma Hedefi: Organik Yemeklik Dane Baklagiller üreticilerinin sorunlarını gidermek ve ihtiyaçla-rını karşılamak üzere; organik Yemeklik Dane Baklagiller bilgi ve teknoloji eksiklerinin tamamlanması; yerli organik girdiler (gübre, fidan, pestisit/herbisit) için üretim teknik ve teknolojilerinin geliştirilmesi…


256


Önemi

Dünyada halen 130 ülkede toplam 35 milyon hektar alanda organik üretim yapılmaktadır. Dünya or-ganik üretim alanında, Avustralya 12 milyon hektar, Arjantin 4 milyon hektar, İtalya ise 1 milyon hektar üretim alanlı ile ilk sıralarda yer almaktadır (2008 yılı). Halen Avrupa Birliği ülkelerinde tarım alanları-nın %4’ü, tarım işletmelerinin ise %1,6’sı organik üretime ayrılmış ve üretim alanı 6,8 milyon hektar’a ulaşmıştır.

Ülkemizde organik tarım, 1985-1986 yıllarında Dünya’da organik tarımın gelişimine ve yurtdışından gelen organik ürün talebine bağlı olarak, sistemsiz bir şekilde başlamış, 2004 yılında Organik Tarım Kanununun yayınlanması ve sağlıklı gıdaların tüketimine yönelik dünyadaki değişmelere paralel olarak gelişmiştir.

Zamanlama/Sıralama

Organik Yemeklik Dane Baklagiller yetiştiriciliği konusunda araştırma hedeflerine ulaşabilmek için ya-pılması gereken öncelikli araştırma konuları;


• Organik Yemeklik Dane Baklagiller yetiştiriciliğinde ileri tekniklerin ( sulama- gübreleme, hasat tek-nolojileri) geliştirilmesi


• Organik Yemeklik Dane Baklagillerde toprak yönetimi çalışmaları

• Kültürel uygulamalarda (toprak işleme, ilaçlama, gübreleme vb) organik Yemeklik Dane Baklagiller yetiştiriciliğine uygun tekniklerinin belirlenmesi

• Organik Yemeklik Dane Baklagillerde hasat ve hasat sonrası kayıplarının en aza indirilmesi için yeni teknolojilerin geliştirilmesi

Uzun Dönem



• Organik Yemeklik Dane Baklagiller yetiştiriciliği yapılabilecek uygun alan ve ürün deseninin belirlen-mesi

• Organik yetiştiriciliğe uygun çeşit belirleme


Program 8


Program ve Önceliği : Diğer Yemeklik Dane Baklagiller, Düşük


257

Geliştirme Hedefi: Diğer baklagillerin (bakla, bezelye, börülce gibi) üretiminin artırılması, verim ve kalitenin artırılması, ihracat potansiyelinin değerlendirilmesi.

Araştırma Hedefi: Sürdürülebilir üretim için iç ve dış piyasa tarafından istenen özelliklerde çeşitlerin geliştirilmesi, uygun yetiştirme tekniklerinin belirlenmesi.


Önemi

Diğer baklagiller grubunda ülkemiz için önem arz eden bakla ve bezelye ve börülce yer almaktadır. Bakla, bezelye ve börülce tane olarak tüketimden ziyade taze ürün olarak tüketimi özellikler belirli böl-gelerde gittikçe artan bitkilerdir. Bakla ülkemizde ağırlıklı olarak insan gıdası olarak kullanılmakla birlik-te yurt dışında hayvan beslemede önemli bir protein kaynağı olarak kullanılmaktadır. Bu nedenle bakla da önemli bir ihracat potansiyelinin olduğu düşünülmektedir. Bunun yanı sıra bezelye üretimin de hem çeşitlenmekte olan tüketim alışkanlıklarımız, hem de AB’ye açılım doğrultusunda ihracat potansiyelinin artması bakımından önemli görülmektedir.

Zamanlama

Kısa Dönem

Bakla çeşit geliştirme

Orta Dönem

• Bezelyede adaptasyon çalışmaları

• Börülce çeşit geliştirme çalışmaları

Uzun Dönem

Bezelye çeşit geliştirme


258

Araştırma Mastır Plan Revizyonu Toplantı Gündemi

(12–13 Aralık 2010)

1. GÜN (12 ARALIK 2010)

09.00 – 10.00 Kayıt

10.00 – 10.15 Saygı Duruşu ve İstiklal Marşı

10.05 – 11.00 Açılış Konuşmaları

12.15 – 12.30 DPT Harici Araştırma Programları, Fatma AKKAYA

11.00 – 11.30 Ara

11.30 – 11.45 Mustafa AY, TÜBİTAK, KAMAG Grup Yürütme Komitesi Sekreteri 1007 Projeleri

11.45 – 12.30Dr. A. Ahmet YÜCER, Genel Müdür Yardımcısı Çalışma Grubu İşleyişi Hakkında Bilgi Verilmesi ve Program Değerlendirme Alt Çalışma Gruplarının Açıklanması, Grup Çalışmaları

12.30 – 14.00 Yemek Arası

14.00 – 18.00 Grup Çalışmaları

1. Grup Başkanlarının Yapılacak Çalışmalar, Değerlendirme Yöntemi hakkında grupların bilgilen-dirmeleri

2. AFA Raporlarının Sunulması (AFA Koordinatörleri)

3. AFA Programlarının Güncellenmesi ve Matrislere Son Şeklinin Verilmesi

4. AFA Programlarının Önceliklerinin Belirlenmesi Çalışması

- Programların Potansiyel Faydaların Önceliklerinin Değerlendirilmesi

- Programların Potansiyel Faydalarından Yararlanma Becerisi Önceliklerinin Değerlendirilmesi

- Programların Ar-Ge Potansiyeli Önceliklerinin Değerlendirilmesi

- Programların Ar-Ge Kapasitesi Önceliklerinin Değerlendirilmesi

5. Puanlama Formlarının Değerlendirilmesi ve Grafiklerin Hazırlanması

2. GÜN (13 ARALIK 2010)

09.00 – 16.00

Programların Araştırma Stratejilerinin Geliştirilmesi Çalışmaları

1. Grup Başkanlarınca Strateji Hazırlama Yöntemi Konusunda Grupların Bilgi-lendirilmesi

2. Grupların AFA’lar Altında Yer Alan En Yüksek Öncelikli Programdan Başlaya-rak Programların Araştırma Stratejilerinin Geliştirilmesi

3. Genel Gruba Sunulmak Üzere Grup Başkanlarınca Yapılan Çalışmalar Hakkında, AFA’lar Altında Yer Alan Programların Öncelikleri ve Her Bir AFA Altında Yer Alan En Az Bir Programın Araştırma Stratejisi Bilgilerin İçeren Sunu Hazırlaması

16.00 – 18.00 Alt Grup Başkanları Tarafından AFA’lar Altında Yer Alan Program Öncelikleri Değerlendirme Sonuçlarının ve Her Bir AFA’da Yer Alan Yüksek Öncelikli Bir Program için Hazırlanmış Olan Araştırma Stratejisinin Genel Kurula Sunulması


259

KATILIMCI LİSTESİ

Adı ve soyadı Ünvanı-Kurumu

1 Doç. Dr. Masum BURAK Genel Müdür-TAGEM

2 Turgut ÖZDEK Genel Müdür Yrd.- TAGEM

3 Dr. A. Ahmet YÜCER Genel Müdür Yrd.- TAGEM

4 Dr. Müslüm BEYAZGÜL Genel Müdür Yrd.- TAGEM

5 Kamil TABAK Genel Müdür Yrd.- TAGEM

6 Nizamettin EKİNCİ Personel Genel Md.-TKB

7 Dr. Durali KOÇAK Genel Müdür Yrd.-KKGM

8 Sedat AYDIN Genel Müdür Yrd. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı

9 Mehmet Ali KATI Başmüfettiş-TKB Teftiş Kurulu Başkanlığı

10 Ali ÇAKIR Daire Başkanı-TKB İdari ve Mali İşler

11 Dr.Necati TULGAR Daire Başkanı- TAGEM

12 Doç. Dr. Şahin ANIL Daire Başkanı- TAGEM

13 Dr. Vehbi ESER Daire Başkanı- TAGEM

14 Erhan BİLGE Daire Başkanı- TAGEM

15 Abdullah ATLAMAZ Daire Başkanı. TAGEM

16 Hasan PİRİNÇCİ Daire Başkanı- TAGEM

17 Sezai MALKAZ Daire Başkanı- TAGEM

18 Dr.Hayriye KEÇECİ Şube Md.- TAGEM

19 Nadir KARAKAŞ Şube Müdür V. TAGEM

20 Turan HIZAL Şube Md.- TAGEM

21 Yılmaz YAZAR Şube Md. TAGEM

22 Dr. Mustafa ÇETİNDAĞ Şube Md. -TAGEM

23 Cemal KAYGISIZ Şube Md. -TAGEM

24 Cihat ÖZTÜRK Şube Md. -TAGEM

25 Dr. Fatma SARSU Şube Müdür V.-TAGEM

26 Vicdan ACAR Şube Müdür V.-TAGEM

27 Birgül GÜNER Şube Müdür V.-TAGEM

28 Dr. Ayşen ALAY VURAL Şube Müdür V.-TAGEM

29 Bülent SAYAL Şube Müdür V. TAGEM

30 İskender UÇAR Şube Müdür V. TAGEM

31 Dr. A. Alev BURÇAK Şube Müdür V. TAGEM

32 A. Yasin GÖKÇE Şube Müdür V. TAGEM

33 Sadettin KOCABOĞA Şube Müdür V. TAGEM

34 Dr. Bekir ANKARALI Şube Müdür V. TAGEM

35 Dr. Kasım ÖZEK Şube Müdür V. TAGEM

36 Dr. Hürriyet BÜLBÜL Şube Müdür V. TAGEM

37 Dr. Ayfer YILDIRIM Şube Müdür V. TAGEM

38 Ülker PAMUK Şube Müdür V. TAGEM

39 Ahmet TANRISEVEN Şube Müdür V. TAGEM

40 Hüseyin KÜÇÜKÇAY Şube Md. TİGEM

41 Hükmü KENKÜL Şube Md. TÜGEM


260


42 Mithat BAL Şube Md. TZOB

43 Akil YILDIZ Şube Md. Çevre ve Orman Bakanlığı

44 Nadir BULAK Şube Md. KKGM

45 Turgay TÜRKYILMAZ KKGM Şube Md.

46 Dr. Hayri DENİZ Şube Md. TÜGEM

47 Dr. Tahir GONCAGÜL Müşavir TKB

48 Mehmet ŞİRİNŞEKER Hukuk Müşaviri TKB

49 Fatma AKKAYA Ziraat Yüksek Mühendisi- TAGEM

50 A. Oya AKIN Ziraat Yüksek Mühendisi- TAGEM

51 Dr. Melik AYTAÇ Ziraat Yüksek Mühendisi- TAGEM

52 Mehmet GÜMÜŞ Ziraat Mühendisi- TAGEM

53 Dr. Arzu ÜNAL Biyolog- TAGEM

54 Haydar KURT Ziraat Mühendisi- TAGEM

55 Dr.Ali BİLGEN Ziraat Yüksek Mühendisi TAGEM

56 Gürol ESER Bilgi İşlem TAGEM

57 Dr.İsa ÖZKAN Enstitü Md. -Tarla Bitkileri MAE

58 M. Emin ERGÜN Enstitü Md. - Atatürk Bahçe Kültürleri MAE

59 Dr. Atilla ÖZDEMİR Enstitü Md. -Trabzon Su Ürünleri MAE

60 Talat GÖZET Enstitü Md. -Lalahan Hayvancılık MAE

61 Harun SEÇKİN Enstitü Md.- Bursa Gıda MAE / BURSA

62 Dr. Numan KILIÇALP Enstitü Md. - Çukurova TAE / ADANA

63 Dr. Suat YILMAZ Enstitü Md. - Batı Akdeniz TAE / ANTALYA

64 Sadettin ÖZTÜRK Enstitü Md. - Pamuk AE - Nazilli/AYDIN

65 Şevket TEKİN Enstitü Md. -Güneydoğu Anadolu TAE

66 Dr. Necmi BEŞER Enstitü Md. Trakya Tarımsal AE

67 Şerafettin ÇAKAL Enstitü Md. - Doğu Anadolu TAE

68 Yakup KARAMAN Enstitü Md. Anadolu TAE

69 Dr. A.Osman SARI Enstitü Md. -Ege Tarımsal AE

70 Nefi KISAKÜREK Enstitü Md. -Kahramanmaraş TAE

71 Yavuz AĞI Enstitü Md. - Sakarya TAE

72 Dr. Hasan ÖZCAN Enstitü Md. -Karadeniz TAE

73 Dr. Ramazan ÖZKAN Enstitü Md. - Erbeyli İncir AE

74 Mehmet Hüsrev ÖZ Enstitü Md.- Erzincan Bahçe Kültürleri AE

75 Gökhan KIZILCI Enstitü Md. -Fındık AE

76 Şekip KESER Enstitü Md. -Alata Bahçe Kültürleri AE

77 Enver Murat DOLUNAY Enstitü Md. -Eğirdir Bahçe Kültürleri AE

78 Dr. Seyfi ÖZIŞIK Enstitü Md. -Zeytincilik AE

79 Yaşar ZENGİN Enstitü Md. -Meyvecilik AE

80 Dr. Hayri SAĞLAM Enstitü Md.- Manisa Bağcılık AE

81 Yunus BAYRAM Enstitü Md.- Diyarbakır Zirai Mücadele AE

82 Ali KILIÇ Enstitü Md.- Elazığ Su Ürünleri AE

83 Selim ARPACI Enstitü Md. -Antepfıstığı AE


261


84 Dr.Nevzat BİRİŞİK Enstitü Md.- Adana Zirai Mücadele AE

85 Dr. M. Ali GÖVEN Enstitü Md. -Bornova Zirai Mücadele AE

86 Nazım AKPOLAT Enstitü Md. -Marmara Hayvancılık AE

87 Dr. Ramazan KÜÇÜKKARA Enstitü Md. -Eğirdir Su Ürünleri AE

88 Dr. Yılmaz EMRE Enstitü Md. -Akdeniz Su Ür. Arşt.Eğt. ve Üretim Enst.

89 Dr. Yılmaz BOZ Enstitü Md. -Tekirdağ Bağcılık AE

90 Feyzullah KONAK Enstitü Md. -Arıcılık AE

91 Dr. Gülhan AYNAGÖZ Enstitü Md.- Şap Enstitüsü

92 Nejdet AKKOCA Enstitü Md. Bornova Veteriner Kontrol ve AE

93 Dr. Adnan ÖZTÜRK Enstitü Md.- Konya Veteriner Kontrol ve AE

94 Ünal KILINÇ Enstitü Md.-Elazığ Veteriner Kontrol ve AE

95 Dr. Mehmet TUZCU Enstitü Md. -Adana Veteriner Kontrol ve AE

96 Dr. Muhammet AKSIN Enstitü Md.- Pendik Veteriner Kontrol ve AE

97 Dr. Nahit YAZICIOĞLU Enstitü Md. -Etlik Veteriner Merkez Kontrol ve AE

98 Ufuk DİNLER Enstitü Md. - Erzurum Veteriner Kontrol ve AE

99 Dr. Bülent SÖNMEZ Enstitü Md. -Toprak Gübre ve Su Kaynakları AE

100 Dr. Abdulkadir SÜRÜCÜ Enstitü Md. GAP Toprak-Su Kaynakları ve TAE

101 Mevlüt YILMAZ Enstitü Md. Toprak ve Su Kaynakları AE

102 Dr. Sebahattin ÇELİK Enstitü Md. Toprak ve Su Kaynakları AE

103 Zeyni AKTAŞ Enstitü Md. Toprak ve Su Kaynakları AE

104 Dr.Fatih BAKANOĞLULLARI Enstitü Md. Atatürk Toprak ve Su Kaynakları AE

105 Yıldırım KAYAM Enstitü Md. - Menemen Toprak ve Su Kaynakları AE

106 Dr. Osman ÖZDEMİR Enstitü Md.-Toprak ve Su Kaynakları AE

107 Dr.Çetin PALTA Enstitü Md.-Toprak ve Su Kaynakları AE

108 Hikmet BİRHAN Enstitüsü Md.-Toprak ve Su Kaynakları AE

109 Mehdi SÜMERLİ Müdür Yradımcısı - Güneydoğu Anadolu TAE

110 Kamil KÜÇÜKYILMAZ Enstitü Müdür Yrd.- Erbeyli İncir AE

111 Dr. Engin YENİCE Enstitü Müdür Yrd.. Tavukçuluk AE

112 Zihni ÖZEN Enstitü Müdür Yrd.. Tavukçuluk AE

113 Dr. Umut TAŞDEMİR Müdür Yrd. - Lalahan Hayvancılık MAE

114 Abdurahman KARA Müdür Yrd. Doğu Anadolu TAE

115 Muharrem AKSUNGUR Müdür Yrd.-Trabzon Su Ürünleri MAE

116 Dr. Ahmet Hamdi AKTAŞ Müdür Yrd.-Bahri Dağdaş Uluslararası TAE

117 Mehmet YILMAZ Müdür Yrd. -Uluslararası TAE ve Eğt. Mer.

118 Tuğrul KAYMAK Ankara İl Kontrol Laboratuvarı

119 Mukadderat GÖKMEN Konya İl Kontrol Laboratuvarı

120 Veysel Baki OKHAN Müdür -İl Kontrol Laboratuarı- İZMİR

121 Ahmet DALLI Müdür Tarım İl Müdürlüğü, / MUĞLA

122 Bedrullah ERÇİN Müdür Tarım İl Müdürlüğü /ANTALYA

123 Doç. Dr Güner ÖZAY Enstitü Md. TÜBİTAK MAM GMBE

124 Doç. Dr. Sezen ARAT Müdür Yrd. TÜBİTAK MAM GMBE

125 Doç. Dr. Mehmet BOZKURT Erbeyli İncir Araştırma Enstitüsü


262


126 Birsen ÇAPANOĞLU Ziraat Mühendis TEDGEM

127 Dr. Ziya HİÇYILMAZ Veteriner Hekim- VKAE / SAMSUN

128 Sebahat POLAT Ziraat Mühendisi

129 Selim TOKMAK Ziraat Müh

130 Ali Cem AYDIN Orman Müh

131 Dr. Hüseyin ÖZPINAR Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü

132 Prof. Dr. Erdem AYKAS Ege Üniversitesi Öğretim Üyesi

133 Prof. Dr. Süleyman ERKAL Kocaeli Üniversitesi Öğretim Üyesi

134 Prof. Dr. Ali ÜNAL Ege Üniversitesi Öğretim Üyesi

135 Prof.Dr. Sait GEZGİN Selçuk Üniversitesi Öğretim Üyesi

136 Prof. Dr. Levent ŞAYLAN İstanbul Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi

137 Prof. Dr. İdris BAHÇECİ Harran Öğretim Üniversitesi Öğretim Üyesi

138 Prof.Dr. Hasan FENERCİOĞLU Çukurova Üniversitesi Öğretim Üyesi

139 Prof.Dr. Atilla YETİŞMEYEN Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi

140 Prof Dr. Necmettin CEYLAN Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi

141 Prof. Dr. Osman ERGANİŞ Selçuk Üniversitesi Öğretim Üyesi

142 Prof. Dr. Hakan YARDIMCI Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi

143 Prof. Dr. Haşmet ÇAĞIRGAN Ege Üniversitesi Üniversitesi Öğretim Üyesi

144 Prof. Dr. Hidayet Metin ERDOĞAN Kafkas Üniversitesi Üniversitesi Öğretim Üyesi

145 Prof. Dr. Sedat YERLİ Hacettepe Üniversitesi Öğretim Üyesi

146 Prof. Dr. M. İhsan SOYSAL Namık Kemal Üniversitesi Öğretim Üyesi

147 Prof. Dr. M. Emin TEKİN Selçuk Üniversitesi Öğretim Üyesi

148 Prof. Dr. Tolga Güvenç 19 Mayıs Üniversitesi Öğretim Üyesi

149 Prof. Dr. Abdurrahman YİĞİT Mustafa Kemal Üniversitesi Öğretim Üyesi

150 Prof. Dr. Berna TUNALI 19 Mayıs Üniversitesi Öğretim Üyesi

151 Prof. Dr. Neşet ARSLAN Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi

152 Doç. Dr. İlhan ÜREMİŞ Mustafa Kemal Üniversitesi Öğretim Üyesi

153 Yrd. Doç. Dr. Yılmaz ÇİFTÇİ Ordu Üniversitesi Öğretim Üyesi

154 MuratYAZICI KROMAGEN

155 Fahri TATLI Uzman Tarım ve Mühendislik

156 Kamuran PATRONA Muğla Kültür Balıkçıları ve Yetiştiricileri Derneği

157 Faruk ÇOŞKUN Su Ürünleri Yetiştiricileri ve Üreticileri Merkez Birliği Bşk.

158 İbrahim KARAKOYUNLU Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği

159 Bahri YILMAZ Türkiye Arı Yetiştiricileri Merkez Birliği Başkanı

160 Ziya ŞAHİN Muğla İli Arı Yetiştiricileri Birliği Yönetim Kurulu Bşk.

161 Hakan YÜKSEL Tarım Federasyonu Başkanı

162 Dr.Hakkı ERDOĞDU Türkiye Yem Sanayicileri Birliği Genel Sekreteri

163 Mustafa AY TÜBİTAK KAMAG Grubu Yürütme Komitesi Sekreteri

164 Dr. Süleyman KARAHAN Pankobirlik

165 Kürşat ÖZBEK TARM

166 Nihat ÖLMEZ Türkiye Kömür İşletmeleri


263


167 Dr. Mehmet UYANIK TÜSİAB

168 Dr. Ali ÜSTÜN BİSAB

169 Dr. İrfan DAŞKIRAN FAO Alt Bölge Ofisi

170 Dr. Gürbüz MIZRAK Emekli (Tarımsal Araştırmalar Genel Md.)


264

1. B

İYO

LO

JİK

ÇE

ŞİT

LİL

İK V

E G

EN

ET

İK K

AY

NA

KL

AR

AFA

ÇIK

TIL

AR

I

• B

itki,

hay

van,

su

ürün

leri

ve m

ikro

biya

l gen

etik

kay

nakl

arın

yok

olm

alar

ını ö

nlem

ek a

mac

ı ile

bel

irlen

mes

i, to

plan

mas

ı, m

uhaf

azas

ı, k

arak

teriz

asyo

nu,

değe

rlend

irilm

esi,

uygu

lam

aya

ve e

kono

miy

e ak

tarı

lmas

ı•

Biy

oloj

ik ç

eşitl

iliği

n ve

gen

etik

kay

nakl

arın

muh

afaz

ası v

e da

ğılım

ları

ile

ilgili

ver

i tab

anı o

luşt

urul

mas

ı, ha

rital

anm

ası

• Y

erli

ve y

erel

çeş

itlili

ğin

enva

nter

i•

Gen

etik

kay

nakl

ara

ait g

elen

ekse

l bilg

ilerin

der

lenm

esi,

kayı

t altı

na a

lınm

ası

• G

enet

ik ç

eşitl

iliği

n m

uhaf

azas

ı ve

dağı

lımla

rı il

e ilg

ili v

eri t

aban

ı olu

ştur

ulm

ası

• G

elec

ek iç

in g

ıda

güve

nliğ

inin

sağ

lanm

ası

• G

enet

ik k

ayna

klar

ın k

ayıt

altın

a al

ınm

ası v

e sü

rdür

üleb

ilir

kulla

nım

ının

sağ

lanm

ası v

e ek

onom

iye

akta

rılm

ası

• S

ürdü

rüle

bilir

gen

etik

kay

nak

kulla

nım

ı, yö

netim

sis

tem

leri

ve k

amuo

yu o

luşt

urul

mas

ı•

Sağ

lıklı

besl

enm

e ve

gel

ecek

için

gıd

a gü

venl

iği v

e gü

veni

lirliğ

inin

sağ

lanm

ası

• E

rişim

ve

yara

rları

n pa

ylaş

ımı i

le il

gili

düze

nlem

eler

yap

ılmas

ı•

Gen

etik

kay

nakl

arın

muh

afaz

ası v

e ku

llanı

mı i

le il

gili

gele

neks

el b

ilgin

in fi

kri m

ülki

yet h

akla

rı k

apsa

mın

da e

le a

lınm

ası i

le il

gili

düze

nlem

eler

yap

ılmas

ı•

Mev

cut e

x-si

tu v

e in

-situ

muh

afaz

a m

erke

zler

inin

tesp

iti v

e al

t yap

ının

olu

ştur

ulm

asın

ın s

ağla

nmas

ı •

Ara

ştır

ma

kuru

luşl

arı v

e ge

n ba

nkal

arı i

le il

gili

yasa

l düz

enle

mel

erin

yap

ılmas

ı•

Ara

ştır

ma

enst

itüle

rinde

gen

etik

kay

nakl

arın

biri

m v

eya

bölü

mle

ri ol

uştu

rula

rak

bunl

ar a

rası

nda

ente

gras

yonu

n sa

ğlan

ma

sı,

• M

uhaf

aza

edilm

esin

e ge

rek

duyu

lan

tür

ve p

opul

asyo

nlar

sap

tana

cak

ve k

orum

a pr

ogra

mın

a al

ınm

ası

• G

enet

ik k

ayna

klar

ın k

ulla

nılm

ası i

çin

gere

kli y

asal

düz

enle

mel

erin

yap

ılmas

ı•

Per

sone

l ve

fizik

i alt

yapı

nın

geliş

tirilm

esi

• S

u ür

ünle

ri ge

n ka

ynak

ları

nın

muh

afaz

ası i

çin

uygu

n m

etot

ları

n ge

liştir

ilmes

i•

Gen

etik

kay

nakl

arın

yen

i ala

nlar

a ta

şınm

ası i

çin

mev

zuat

ın d

üzen

lenm

esi

• S

u Ü

rünl

eri g

enet

ik k

ayna

klar

ı içi

n ka

psam

lı ka

rakt

eriz

asyo

n ve

değ

erle

ndirm

e ça

lışm

alar

ının

yür

ütül

mes

i.•

Biy

oloj

ik Ç

eşitl

ilik

ve G

enet

ik K

ayna

klar

la il

gili

kapa

site

nin

iyile

ştiri

lmes

i ve

geliş

tirilm

esi

• G

ünce

llenm

iş v

eri t

aban

ları

nın

kulla

nıcı

ya s

unul

mas

ı•

Gen

etik

kay

nakl

arın

sür

dürü

lebi

lir k

ulla

nım

ı ve

ekon

omiy

e ak

tarı

lmas

ının

sağ

lanm

ası

• U

lusa

l Mik

robi

yal K

ültü

r K

olek

siyo

n M

erke

zi’n

in k

urul

mas

ı•

Biy

ogüv

enlik

ve

Biy

otek

nolo

ji ça

lışm

alar

ı •

Biy

otek

nolo

jik m

etot

ları

n ge

liştir

ilmes

i•

Ulu

slar

aras

ı anl

aşm

alar

dan

doğa

cak

yükü

mlü

lükl

erim

izin

yer

ine

getir

ilmes

i •

Biy

ogüv

enlik

, Biy

otek

nolo

ji, G

enet

ik K

ayna

klar

mev

zuat

çal

ışm

alar

ı

4. A

RA

ŞT

IRM

A M

AT

RİK

SL

ER

İ


265

AR

AŞ

TIR

MA

PR

OG

RA

MI

PR

OG

RA

ML

AR

IN Ö

LÇ

ÜL

EB

İLİR

P

ER

FO

RM

AN

S K

RİT

ER

LE

Rİ

AR

AŞ

TIR

MA

KO

NU

LA

RI

1. B

ITK

I GE

NE

TIK

KA

YN

AK

LA

RI

Gel

işti

rme

hed

efi

Tarı

m v

e gı

da i

çin

kulla

nıla

bile

cek

bitk

isel

ür

etim

mat

erya

li, p

eyza

j ve

süs

bitk

isi ı

slah

ı ça

lışm

alar

ında

değ

erle

ndiri

lebi

lece

k ge

noti-

pik

vary

asyo

n ka

ynak

ları

nı v

e bu

nlar

la i

lgili

ge

lene

ksel

bilg

ileri

koru

mak

; bu

mat

erya

lin

eroz

yonu

nu ö

nlem

ek,

sürd

ürül

ebili

r ku

llanı

-m

ını

sağl

amak

; ül

ke e

kono

mis

ine

gird

i sağ

-la

yaca

k ür

ünle

r el

de e

tmek

içi

n ya

sal,

ku-

rum

sal

düze

nlem

enin

yap

ılmas

ı ve

tüm

bu

çalış

mal

arın

yür

ütül

mes

ini s

ağla

mak

am

acı

ile k

apas

iteni

n ge

liştir

ilmes

i.

Ara

ştır

ma

hed

efi

Bitk

i ge

netik

kay

nakl

arın

ın m

uhaf

azas

ı iç

in

yeni

yön

tem

ler

geliş

tirilm

esi,

In s

itu a

lanl

arı-

nın

ve E

x si

tu o

lara

k to

hum

Gen

Ban

kala

rın-

da v

e a

razi

gen

ban

kala

rınd

a (k

olle

ksiy

on

bahç

eler

inde

) m

uhaf

azay

a a

lınan

mat

erya

l sa

yısı

nın

artır

ılmas

ı, bi

tkse

l ür

etim

, pe

yzaj

ve

süs

bitk

isi

üret

imle

rinde

kul

lanı

labi

lece

k ye

ni t

ürle

rin t

espi

ti v

e m

uhaf

azay

a al

ınm

ış

mat

erya

lin

kara

kter

izas

yonu

, ku

llanı

mı

ve

değe

rlend

irilm

esin

in s

ağla

nmas

ı.

• M

uhaf

aza

altın

a al

ınan

veg

etat

if ve

gen

erat

if m

uhaf

aza

kole

ksiy

onla

rınd

aki

örne

k sa

yıla

rı

zeng

inle

ştiri

lece

ktir.

• B

itki

gene

tik

kayn

akla

rı

konu

sund

a ça

lışan

en

stitü

say

ısı a

rtır

ılaca

ktır.

• M

eyve

bağ

gru

bund

a ko

leks

iyon

kat

olog

ları

çı-

karı

laca

ktır.

• B

itki

gene

tik k

ayna

klar

ı üz

erin

e ça

lışan

ens

ti-tü

lerd

e bö

lüm

/biri

m k

urul

acak

tır.

• B

azı

bitk

i ge

netik

kay

nakl

arın

ın c

oğra

fi iş

aret

-le

ri be

lirle

nece

ktir.

• U

lusa

l ko

leks

iyon

ları

mız

da m

evcu

t to

hum

ör-

nekl

erin

in %

5’lik

kıs

mın

ın d

uplik

asyo

nunu

sağ

-la

naca

ktır.

• A

ktif

kole

ksiy

onla

rda

mik

tar

ve c

anlıl

ık a

çısı

n-da

n kr

itik

sevi

yede

ola

n ör

nekl

erin

üre

tim,

ye-

nile

me

ve ç

oğal

tımı y

apıla

cakt

ır.

• B

itki g

enet

ik k

ayna

klar

ının

ara

ştır

ıcıla

r dı

şınd

a ku

llanı

ma

açılm

ası

ile il

gili

yasa

l düz

enle

mel

er

yapı

laca

ktır.

• B

itki

gene

tik k

ayna

klar

ının

top

lanm

ası,

muh

a-fa

zası

, te

scili

ve

intr

odük

siyo

nu i

le i

lgili

yön

et-

mel

ik v

e ta

limat

lar

çıka

rıla

cak

ve g

ünce

llem

e-le

r ya

pıla

cakt

ır.

• B

itkile

rde

gene

tik ç

eşitl

iliği

n be

lirle

nmes

i, to

plan

mas

ı ve

muh

afaz

ası

(ex

situ

, i

n si

tu v

e çi

ftçi

şart

ları

nda

muh

afaz

a)

• B

itki g

enet

ik k

ayna

klar

ı m

ater

yalin

in ü

retim

i, ye

nile

n-m

esi v

e ço

ğaltı

lmas

ı

• K

arak

teriz

asyo

n ve

değ

erle

ndirm

e,

• G

erm

plas

m g

eliş

tirm

e (ö

n ıs

lah)

• Y

erel

çeş

itlili

ğin

enva

nter

i,

• Te

hdit

ve t

ehlik

e al

tında

ola

n ya

bani

ve

ende

mik

bit-

kile

r

• H

erba

ryum

çal

ışm

alar

ı

• E

kono

mik

ve

sürd

ürül

ebili

r m

uhaf

azay

ı sağ

laya

n m

e-to

tları

nın

geliş

tirilm

esi

• G

elen

ekse

l bilg

i ve

etno

bota

nik

çalış

mal

ar

• C

oğra

fik iş

aret

ler

• İs

tilac

ı tür

lerin

biy

oloj

ik ç

eşitl

iliği

miz

üze

rine

etki

leri

3.

Bitk

i gru

plar

ı

• Ta

hılla

r

• Y

emek

lik T

ane

Bak

lagi

ller

• Y

em B

itkile

ri

• E

ndüs

tri B

itkile

ri

• S

ebze

ler

ve S

üs B

itkile

ri

• M

eyve

ve

Bağ

• T

ıbbi

ve

Aro

mat

ik B

itkile

r

• E

ndem

ik b

itkile

r

• T

ürki

ye fl

oras

ında

mev

cut d

iğer

bitk

iler


266

2. H

AY

VA

N G

EN

ET

İK K

AY

NA

KL

AR

I

Gel

işti

rme

Hed

efi

Gel

ecek

te ı

slah

çal

ışm

alar

ına

tem

el o

luşt

u-ra

cak

evci

l ha

yvan

gen

etik

kay

nakl

arın

daki

(E

HG

K) v

arya

syon

un s

apta

nmas

ı kor

unm

a-sı

ve

sürd

ürül

ebili

r ku

llanı

mı.

Kon

u ile

ilg

ili

yasa

l dü

zenl

emel

erin

yap

ılmas

ı, ka

muo

yu-

nun

bilg

ilend

irilm

esi

ve a

lt ya

pı-in

san

kay-

nakl

arın

ın g

üçle

ndiri

lmes

i.

Ara

ştır

ma

Hed

efi

EH

GK

’na

ait

ırk

ve p

opul

asyo

nlar

ının

sap

-ta

nmas

ı, ko

rum

a al

tına

alın

mas

ı, ta

nım

layı

-cı

ırk

özel

likle

rinin

bel

irlen

mes

i.

• H

GK

Kor

uma

ve S

ürdü

rüle

bilir

Kul

lanı

m U

lusa

l

Str

atej

i ve

Eyl

em P

lanı

tam

amla

naca

ktır.

• E

HG

K’n

ın s

apta

nmas

ı am

acıy

la ü

lke

çapı

nda

uygu

n en

vant

erle

r ve

izle

me

yönt

emle

ri be

lirle

-

nece

k ve

pilo

t çal

ışm

alar

yür

ütül

ecek

tir.

• Ir

k te

scil

form

atla

rınd

a ye

r al

may

an b

ilgile

rin

tam

amla

nmas

ı am

acıy

la m

orfo

lojik

, fiz

yolo

jik

ve g

enet

ik ç

alış

mal

ar y

apıla

cakt

ır.

• H

asta

lıkla

ra d

irenç

, ad

apta

syon

yet

eneğ

i ve

verim

i et

kile

yen

genl

erin

bel

irlen

mes

ine

yöne

-

lik a

raşt

ırm

a ya

pıla

cakt

ır.

• G

en b

anka

ları

ndak

i H

GK

mat

erya

linin

ön

mo-

lekü

ler

kara

kter

izas

yonu

tam

amla

naca

ktır.

• K

orum

a al

tına

alın

an h

ayva

n ge

netik

kay

nak-

ları

mız

da ö

rnek

say

ıları

zen

ginl

eştir

ilece

ktir.

• Ü

lkem

izde

yet

iştir

icili

ği y

apıla

n an

cak

üzer

inde

yete

rince

ara

ştır

ma

bulu

nmay

an h

ayva

n ır

klar

ı

prog

ram

a al

ınac

aktır

.

• E

HG

K’n

ın

sürd

ürül

ebili

r ku

llanı

mın

ı te

min

en

ırka

özg

ü ür

ünle

r ve

paz

arın

a yö

nelik

ara

ştır

-

mal

ar y

apıla

cakt

ır.

• H

ayva

n ge

netik

ka

ynak

ları

üz

erin

e ça

lışan

enst

itüle

rde

bölü

m/b

irim

kur

ulac

aktır

.

• E

HG

K’n

ın s

apta

nmas

ı am

acıy

la ü

lke

çapı

nda

uygu

n

enva

nter

lerin

çık

arılm

ası

ve p

opul

asyo

n eğ

ilim

lerin

in

izle

nmes

i

• E

HG

K’n

ın i

n-si

tu v

e ex

-situ

yön

tem

lerle

kor

unm

ası,

bu y

önte

mle

rin e

tkin

leşt

irilm

esi

• E

HG

K’n

ın m

orfo

lojik

, fiz

yolo

jik v

e ge

netik

öze

llikl

eri-

nin

tanı

mla

nmas

ı

• E

HG

K’n

ın s

ürdü

rüle

bilir

kul

lanı

mı,

ırka

özg

ü ür

ünle

r

ve p

azar

ının

ara

ştır

ılmas

ı

H

ayva

n T

ürl

eri

• B

üyük

baş

hayv

anla

r (s

ığır,

man

da v

e de

ve)

• K

üçük

baş

hayv

anla

r (k

oyun

ve

keçi

)

• K

anat

lı ve

küç

ük e

vcil

hayv

anla

r (t

avuk

, hi

ndi,

kaz,

örde

k, b

ıldır

cın,

ked

i, kö

pek,

tavş

an v

d.)

• Te

k tır

nakl

ılar

(at v

e eş

ek)

• A

rı v

e ip

ekbö

ceği


267

3. M

İKR

OB

İYA

L G

EN

ET

İK K

AY

NA

K-

LA

R v

e M

İKR

O F

LO

RA

- M

İKR

O F

A-

UN

A

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Tarı

m,

gıda

ve

endü

stri

ile i

lişki

li m

ikro

fa

una

ve m

ikro

flo

ranı

n to

plan

mas

ı, ko

-ru

nmas

ı, sü

rdür

üleb

ilir

kulla

nım

ı, ek

ono-

miy

e ak

tarı

lmas

ı ile

ilgi

li al

t yap

ının

olu

ş-tu

rulm

ası,

mev

cutla

rın

güçl

endi

rilm

esi,

bunl

arın

kul

lanı

mla

rı il

e ilg

ili ç

alış

mal

arın

de

stek

lenm

esi v

e ul

usla

rara

sı iş

birli

ğini

n ge

liştir

ilmes

i.

Ulu

sal M

ikro

biya

l Kül

tür K

olek

siyo

n M

er-

kezi

’nin

kur

ulm

ası v

e ge

liştir

ilmes

i.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Tarı

msa

l ve

do

ğal

alan

lard

a fa

unis

tik

araş

tırm

alar

yap

ılmas

ı ve

bu

alan

ları

n bi

rbiri

yle

etki

leşi

min

in o

rtay

a ko

yulm

ası;

tarı

msa

l ek

osis

tem

lerin

bi

yotik

en

van-

terin

e ili

şkin

ver

ilerin

top

lam

ası

ve v

eri

taba

nı

oluş

turu

lmas

ı, U

lusa

l M

ikro

biya

l K

ültü

r K

olek

siyo

n M

erke

zi k

urul

mas

ı ile

ilg

ili li

tera

tür

araş

tırm

alar

ı ve

fizib

ilite

ça-

lışm

alar

ının

yap

ılmas

ı.

Inse

cta

faun

ası

başt

a ol

mak

üze

re y

a-ba

ncı

ot v

e pa

toje

n m

ikro

orga

nizm

a ör

-ne

kler

inin

topl

anm

ası,

teşh

is e

dilm

esi v

e m

uhaf

azas

ının

sağ

lanm

ası.

• U

lusa

l M

ikro

biya

l K

ültü

r K

o-le

ksiy

on M

erke

zi k

urul

mas

ı ile

ilg

ili a

lt ya

pı ç

alış

mal

arı

başl

a-tıl

acak

tır.

• T

ürki

ye M

ikro

biya

l K

ültü

r K

o-le

ksiy

on M

erke

zi k

urul

acak

tır.

• K

onu

ile i

lgili

uzm

an,

kalif

iye

pers

onel

is

tihda

mı

sağl

ana-

cakt

ır.

• M

ikro

biya

l ge

netik

ka

ynak

lar

ve

mik

ro

flora

mik

ro

faun

anın

du

rum

te

spiti

ya

pıla

cak,

en

-va

nter

i çık

artıl

acak

, ver

i tab

anı

oluş

turu

laca

ktır.

• M

ikro

biya

l G

enet

ik K

ayna

klar

, U

lusa

l Mik

robi

yal K

ültü

r K

olek

-si

yon

Mer

kezi

’nde

tar

ım,

gıda

, en

düst

ri se

ktör

ü ile

üni

vers

ite-

lerd

e ar

aştır

ma

mat

erya

li ol

a-ra

k ku

llanı

lmak

ve

ekon

omiy

e ak

tarı

lmak

üz

ere

muh

afaz

a ed

ilece

ktir.

• B

itki

Kor

uma

Müz

esin

in g

eliş

-tir

ilmes

i ile

ilg

ili ç

alış

mal

ar t

a-m

amla

naca

ktır.

• M

ikro

flo

ra v

e m

ikro

fau

na i

le

ilgili

ve

ri ta

banı

nın

oluş

turu

l-m

ası

konu

sund

a ça

lışm

alar

a ba

şlan

acak

tır.

• U

lusa

l M

ikro

biya

l K

ültü

r K

olek

siyo

n M

erke

zi k

urul

mas

ı ile

ilg

ili l

itera

tür

ve

fizib

ilite

çal

ışm

alar

ı

• 2

mik

ro fl

ora

ve m

ikro

faun

anın

env

ante

rinin

çık

arılm

ası,

veri

taba

nı o

luşt

u-ru

lmas

ı ve

duru

m te

spiti

n ya

pılm

ası

• M

ikro

orga

nizm

alar

ın (

Fun

gus,

bak

teri,

virü

s) ü

retim

ve

sakl

ama

koşu

lları

nın

belir

lenm

esi v

e op

timiz

asyo

nu

• M

ikro

orga

nizm

alar

ın t

arım

, gı

da v

e en

düst

riyel

ölç

ekte

kul

lanı

mın

ın a

raşt

ı-rı

lmas

ı

• E

ndüs

triy

e ve

eko

nom

iye

akta

rma

çalış

mal

arı

• K

irlili

k et

men

lerin

in b

iyol

ojik

yol

la p

arça

lanm

asın

da y

arar

lanı

labi

lece

kmik

-ro

orga

nizm

alar

ın e

nvan

terle

rinin

çık

arılm

ası v

e m

uhaf

azas

ı (B

iyor

emed

ias-

yon=

Biy

oloj

ik iy

ileşt

irme)

• M

ikro

flo

ra-m

ikro

fau

na il

e ilg

ili r

efer

ans

kole

ksiy

onla

rını

n ol

uştu

rulm

ası

ve

muh

afaz

ası,

• M

ikro

flor

a ve

mik

ro fa

unay

a ai

t örn

ekle

rin to

plan

mas

ı, te

şhis

i ve

muh

afaz

a-sı

,

• M

ikro

flor

a ve

mik

ro fa

unay

a ai

t ver

i tab

anın

ın o

luşt

urul

mas

ı,

• U

lusl

arar

ası v

eri t

aban

ları

na e

nteg

rasy

on,

• İs

tilac

ı tür

lerin

tanı

mla

nmas

ı, ris

k an

aliz

leri

ve s

ürve

yi.

• M

akro

man

tar

gene

tik k

ayna

klar

ı çal

ışm

alar

ı

M

ikro

org

aniz

ma

Gru

pla

rı

• F

ungu

slar

(M

aya,

Küf

)

• B

akte

riler

• V

irüsl

er

M

ikro

flo

ra v

e m

ikro

fau

na

• Z

arar

lı ve

fayd

alı o

rgan

izm

alar

1.

Böc

ekle

r


268

4. S

U Ü

RÜ

NL

ER

İ GE

NE

TİK

KA

YN

AK

LA

RI

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Bal

ık g

en k

ayna

klar

ımız

ı ko

rum

a al

tına

ala-

cak

gen

bank

alar

ın (

In s

itu, E

x-si

tu in

viv

o ve

in

vitr

o) o

luşt

urul

mas

ını,

türle

rimiz

in g

enet

ik

olar

ak k

arak

teriz

e ed

ilmes

i, bi

yolo

jik ç

eşit-

liliğ

in k

orun

mas

ı, bu

çeş

itlili

ğin

unsu

rları

nın

sürd

ürül

ebili

r ku

llanı

mı,

ısla

h ça

lışm

alar

ına

tem

el o

luşt

urac

ak g

enet

ik v

arya

syon

un e

lde

tutu

lmas

ı, yo

k ol

ma

tehd

iti a

ltınd

aki

tür

ve

popu

lasy

onla

rın

sapt

anm

ası

ve b

u ba

ğlam

-da

gen

etik

kay

nakl

arın

işl

etilm

esi

ve k

orun

-m

ası

için

pla

nlam

a ya

pılm

ası,

balık

gen

etiğ

i ve

biy

otek

nolo

jisi a

lanı

nda

kriti

k ar

aştır

mac

ı ki

tlesi

nin

oluş

turu

lmas

ı.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Pop

ulas

yonl

ar

aras

ında

ki

ve

için

deki

ge

-ne

tik f

arkl

ılığı

n, g

eliş

en m

olek

üler

gen

etik

yö

ntem

lerin

in k

ulla

nım

ıyla

bel

irlen

mes

i, ku

-lu

çkah

ane

ve b

üyüt

me

ünite

lerin

deki

ana

ç st

okla

rınd

a ve

doğ

al b

alık

sto

klar

ında

ki g

e-ne

tik v

arya

syon

un b

elirl

enm

esi,

balık

gen

e-tiğ

i çal

ışm

alar

ı ile

türle

re ö

zgü

gen

dizi

lerin

in

belir

lenm

esi,

yok

olm

a te

hdid

i altı

ndak

i tür

le-

rin s

ürdü

rüle

bilir

kul

lanı

mın

ın s

ağla

mas

ı içi

n ge

nler

in

dağı

lım

frek

ansl

arın

ın

belir

lem

esi

ve g

enet

ik v

arya

syon

un te

spit

edilm

esi.

• İç

sul

arla

ilg

ili 3

ilin

Bal

ık F

auna

sı

belir

lene

cekt

ir.

• B

alık

land

ırm

anın

, do

ğal

kayn

akla

ra

ve e

ndem

ik s

ucul

can

lılar

a et

kisi

ko-

nusu

nda

bir

proj

e ta

mam

lana

cakt

ır.

• A

ntal

ya k

örfe

zind

eki

Den

iz M

akro

-be

ntik

Bitk

iler

belir

lene

cek

ve k

ata-

logl

anac

aktır

.

• B

ir ha

stal

ık e

tken

inin

gen

etik

çeş

itli-

liği v

e ya

yılım

ı bel

irlen

ecek

tir.

• B

ir ba

lık t

ürün

ün (

İnc

i K

efal

i )

po-

pula

syon

gen

etiğ

i, fil

ogen

etik

ve

fi-lo

coğr

afik

yap

ısı

gene

tik m

etot

larla

be

lirle

nece

ktir.

• D

eniz

ve

İç s

u B

iyol

ojik

Çeş

itlili

ğini

n be

lirle

nmes

ine

yöne

lik

araş

tırm

alar

• E

kosi

stem

in b

elirl

enm

esi,

iyile

ştiri

lmes

i ve

sürd

ürül

ebili

r ku

lla-

nım

ına

yöne

lik a

raşt

ırm

alar

• B

alık

land

ırm

anın

, doğ

al k

ayna

klar

a ve

end

emik

suc

ul c

anlıl

ara

etki

si

• S

u ür

ünle

ri ge

n ka

ynak

ları

nın

in s

itu,

ex s

itu,

in v

ivo

ve in

vitr

o ve

gel

işm

iş m

etot

lar

ile m

uhaf

azas

ı

• S

u ür

ünle

ri ge

n ka

ynak

ları

nın

mor

folo

jik v

e ge

netik

ola

rak

ka-

rakt

eriz

e ed

ilmes

ine

yöne

lik a

raşt

ırm

alar

C

anlı

Gru

pla

rı :

• Ta

tlısu

bal

ıkla

rı

• D

eniz

bal

ıkla

rı

• E

klem

baca

klıla

r

• Y

umuş

akça

lar

• A

kvar

yum

bal

ıkla

rı

• S

u bi

tkile

ri, P

lank

toni

k ca

nlıla

r


269

5. G

EN

ET

İK K

AY

NA

KL

AR

VE

Rİ T

A-

BA

NI O

LU

ŞT

UR

UL

MA

SI

Gel

işti

rme

Hed

efi

Gen

etik

kay

nakl

arla

ilgi

li ve

ri ta

banl

a-rı

olu

ştur

ulm

ası v

e yö

netim

i

Ara

ştır

ma

Hed

efi

Sah

a ve

riler

i ile

CB

S v

e U

A m

etot

ları

-nı

kul

lana

rak

ihtiy

aç d

uyul

an b

ilgile

rin

üret

ilmes

i, iş

lenm

esi,

ve

dökü

mle

ri-ni

n ya

pılm

ası;

veril

erin

ana

liz e

dile

rek

yoru

mla

nmas

ı, ha

rital

anm

ası

• G

enet

ik

kayn

akla

r m

evcu

t ve

ri ta

banl

arı

(Ulu

sal

Bitk

i G

enet

ik K

ayna

klar

ı V

eri T

aban

ı gi

bi)

günc

elle

ştiri

lece

k, v

eri

taba

nı o

lmay

an

gene

tik k

ayna

klar

için

ver

i tab

anla

rı o

luşt

uru-

laca

k ve

yön

etile

cekt

ir.

• G

enet

ik k

ayna

klar

la il

gili

enva

nter

çal

ışm

ala-

rını

n sü

rekl

iliği

ve

veri

taba

nlar

ına

yükl

enm

e-si

ger

çekl

eştir

ilece

ktir.

• G

enet

ik k

ayna

klar

la i

lgili

gel

enek

sel

bilg

inin

ko

runm

asın

a yö

nelik

çal

ışm

alar

dan

elde

edi

-le

n ve

riler

in g

enet

ik k

ayna

klar

ver

i tab

anla

rı-

na y

ükle

nmes

i ger

çekl

eştir

ilece

ktir.

• G

enet

ik k

ayna

klar

ın d

ağılı

m h

arita

ları

haz

ır-

lana

rak,

CB

S v

e uz

akta

n al

gıla

ma

met

otla

rı-

nın

yayg

ın o

lara

k ku

llanı

laca

ktır.

• G

ünce

llenm

iş v

eri

taba

nlar

ı ku

llanı

cıya

su-

nula

cakt

ır.

• G

enet

ik k

ayna

klar

ın d

oküm

anta

syon

u,

• G

enet

ik k

ayna

klar

ı ver

i tab

anla

rını

n ol

uştu

rulm

ası v

e yö

netim

i

• V

eri t

aban

ları

yön

etim

inde

CB

S v

e U

A m

etot

ları

nı k

ulla

nılm

ası

• G

enet

ik k

ayna

klar

ı ver

i tab

anla

rı il

e ili

şkili

eko

cogr

afik

ve

sos-

yoek

onom

ik ç

alış

mal

ar iç

in v

eri t

aban

ları

olu

ştur

ulm

ası

• G

elen

ekse

l bilg

i ve

yere

l çeş

it en

vant

erin

in h

azır

lanm

ası

• K

aras

al v

e su

cul e

kosi

stem

çal

ışm

alar

ı içi

n ge

netik

kay

nakl

arı

veri

taba

nlar

ı ile

iliş

kili

veri

taba

nı o

luşt

urul

mas

ı

• D

eğiş

ik e

kosi

stem

lerd

e ik

lim d

eğiş

ikliğ

inin

izle

nmes

i ve

gene

-tik

kay

nakl

arı

veri

taba

nlar

ı ile

iliş

kili

veri

setle

rinin

olu

ştur

ul-

mas

ı

6. B

İYO

GÜ

VE

NL

İK v

e B

İYO

TE

KN

OL

OJİ

Gel

işti

rme

Hed

efi

Ülk

emiz

in m

oder

n bi

yote

knol

ojin

in g

etird

iği i

mka

nlar

ın k

ulla

nım

ında

n do

-ğa

bile

cek

zara

rları

n en

aza

indi

rilm

esi,

insa

n, h

ayva

n ve

çev

re s

ağlığ

ı ya-

nınd

a sa

hip

oldu

ğum

uz b

iyol

ojik

çeş

itlili

ğind

e sü

rdür

üleb

ilir

kulla

nım

ının

sa

ğlan

mas

ı ve

ulu

slar

aras

ı an

laşm

alar

dan

doğa

cak

yükü

mlü

lükl

erim

izin

ye

rine

getir

ilmes

i

Ara

ştır

ma

Hed

efi

Biy

otek

nolo

ji / G

en M

ühen

disl

iği ç

alış

mal

arın

da d

üzen

leyi

ci k

ural

ları

n be

-lir

lenm

esi,

biyo

tekn

oloj

ik m

etot

gel

iştir

me,

sta

ndar

diza

syon

un s

ağla

nmas

ı

• B

iyot

ekno

lojik

met

otla

r ge

-liş

tirile

cekt

ir.

• U

lusl

arar

ası

anla

şmal

ar-

dan

doğa

cak

yük

ümlü

lük-

lerim

iz y

erin

e ge

tirile

cekt

ir.

• B

iyog

üven

lik v

e bi

yote

kno-

loji

mev

zuat

çal

ışm

alar

ına

deva

m e

dile

cekt

ir.

• M

oder

n B

iyot

ekno

loji

ve r

ekom

bina

nt D

NA

te

knol

ojis

i ara

ştır

mal

arı

• G

DO

ana

liz ç

alış

mal

arı v

e an

aliz

met

otla

rı-

nın

geliş

tirilm

esi,

• M

olek

üler

mar

kırla

rın

kara

kter

izas

yon

de-

ğerle

ndirm

e ve

ge

rmpl

azm

ge

liştir

med

e ku

llanı

mı

• O

rgan

izm

aya

gen

tran

sfer

i çal

ışm

alar

ı,

• M

uhaf

azad

a nü

klee

r tr

ansf

er

yönt

emin

in

kulla

nım

ı


270

2. B

ÜY

ÜK

BA

Ş H

AY

VA

NC

ILIK

A

FA Ç

IKT

ILA

RI

• Y

eni B

ilgi v

e Te

knol

ojile

r

• Y

ükse

k R

ekab

et G

ücü

• S

ürdü

rüle

bilir

Üre

tim v

e V

erim

lilik

te A

rtış

• S

ürdü

rüle

bilir

Sür

ü S

ağlığ

ı

AR

AŞ

TIR

MA

PR

OG

RA

MI

PR

OG

RA

ML

AR

IN Ö

LÇ

ÜL

EB

İLİR

P

ER

FO

RM

AN

S K

RİT

ER

LE

Rİ

AR

AŞ

TIR

MA

KO

NU

LA

RI

1. Is

lah

ve

Yet

işti

rme

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Büy

ükba

ş ha

yvan

cılık

ta n

itelik

li da

mız

lık

ihtiy

acın

ı yur

tiçin

den

karş

ılam

ak

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Böl

ge v

e çe

vre

şart

ları

na u

ygun

gen

otip

-le

ri, y

etiş

tirm

e ve

ısl

ah m

etot

ları

nı t

espi

t et

mek

, ve

rim v

e ka

litey

i art

ırar

ak,

üret

im

mal

iyet

ini d

üşür

mek

• S

ektö

r ön

celik

lerin

i dik

kate

ala

n 60

ade

t pro

je u

ygul

a-m

aya

konu

laca

ktır.

• O

rtal

ama

kark

as a

ğırlı

ğı,

% 5

lik

art

ışla

213

kg’

dan

(TÜ

İK-2

009)

yak

laşı

k 22

5 kg

’a ç

ıkar

ılaca

ktır.

(T

ÜİK

ve

riler

ine

göre

)

• O

rtal

ama

Lakt

asyo

n sü

t ve

rimi,

% 1

0’lu

k ar

tışla

2

ton’

dan

kg’d

an (

TÜ

İK-2

009)

2,2

ton

a çı

karı

laca

ktır.

(T

ÜİK

ver

ilerin

e gö

re)

• D

amız

lık g

ebe

düve

ihtiy

acın

ın %

75 i

yurt

içi k

ayna

k-la

rdan

sağ

lana

cakt

ır

• Y

erli

hayv

an ı

rkla

rım

ıza

ait

boğa

lard

an 1

00.0

00 d

oz

sper

ma

elde

edi

lece

ktir.

• A

nado

lu m

anda

sını

n ha

lk e

linde

yap

ılaca

k ol

an ı

slah

pr

ojes

i çal

ışm

alar

ı ile

süt

ver

imi %

5 ar

tırıla

cakt

ır.

• 16

baş

test

edi

lmiş

boğ

a ür

etim

i ger

çekl

eştir

ilece

ktir.

• U

lusa

l ve

ulus

lara

rası

der

gile

rde

30 a

det b

ilim

sel m

a-ka

le y

ayın

lana

cakt

ır.

• E

t ve

Süt

ver

im v

e ka

lites

inin

art

tırılm

ası

• H

asta

lıkla

ra, i

klim

değ

işik

liği v

e çe

vre

koşu

lları

na

daya

nıkl

ı gen

otip

lerin

bel

irlen

mes

i ile

sel

eksi

yona

im

kan

sağl

amas

ı

• S

uni

tohu

mla

ma

başa

rısı

ve

döl

verim

inin

art

ırıl-

mas

ı

• Is

laht

a bi

yote

knol

ojik

met

otla

rın

kulla

nılm

ası

• D

amız

lık d

eğer

tahm

inin

yap

ılmas

ı

• V

erim

i etk

ileye

n ge

nler

in b

elirl

enm

esi i

le s

elek

si-

yona

imka

n sa

ğlan

ılmas

ı

• B

ölge

lere

uyg

un b

arın

ak v

e ür

etim

sis

tem

lerin

in

geliş

tirilm

esi

• S

ağım

sis

tem

leri

ve s

ağım

hijy

enin

sağ

lanm

ası

• G

übre

yön

etim

i düz

enle

nmes

i


271

2. H

ayva

n S

ağlığ

ı ve

Ref

ahı

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Has

talık

lara

n ka

ynak

lana

n ek

onom

ik

kayı

plar

ın ö

nlen

mes

i, sa

ğlık

lı ha

yvan

sal

ürün

ler

elde

edi

lmes

i, ha

lk s

ağlığ

ı ris

kle-

rinin

en

aza

indi

rilm

esi v

e ha

yvan

ref

ahı-

nın

sağl

anm

ası

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Has

talık

ları

n, te

şhis

, kon

trol

ve

erad

ikas

-yo

nund

a ye

ni v

e et

kin

yönt

emle

rin g

eliş

-tir

ilmes

i

• E

pide

miy

oloj

ik ç

alış

mal

ar s

onuc

unda

tes-

pit

edile

n ha

stal

ıkla

r ve

din

amik

leri

(10

adet

has

talık

)

• G

eliş

tirile

n te

şhis

met

odu

sayı

sı (

5 ad

et)

• G

eliş

tirile

n tıb

bi v

e bi

yolo

jik ü

rün

sayı

sı (

5 ad

et)

• Ü

retil

en b

ilim

sel m

akal

e sa

yısı

(75

ade

t)

• D

üzen

lene

n bi

limse

l ve

eğiti

m to

plan

tı sa

-yı

sı (

10 a

det)

• H

asta

lıkla

rın

epid

emiy

oloj

isi

• H

asta

lık d

inam

ikle

rinin

bel

irlen

erek

müc

adel

e st

rate

jiler

inin

ge

liştir

ilmes

i,

• H

asta

lıkla

rın

teşh

isin

e yö

nelik

yen

i tek

nikl

er y

aygı

nlaş

tırılm

a-sı

,

• H

asta

lıkla

rdan

ko

runm

aya

yöne

lik

çalış

mal

arın

ek

onom

ik

anal

izle

ri,

• V

eter

iner

tıb

bi ü

rünl

er v

e te

şhis

kitl

erin

in g

eliş

tirilm

esi

ve e

t-ki

nlik

lerin

in a

rtır

ılmas

ı,

• Ç

evre

fakt

örle

ri ve

iklim

değ

işik

liği i

le h

ayva

n ha

stal

ıkla

rı a

ra-

sınd

aki i

lişki

lerin

ara

ştır

ılmas

ı,

• H

ayva

n re

fahı

uyg

ulam

alar

ına

yöne

lik ç

alış

mal

ar,

• H

ayva

ncılı

kta

biyo

tekn

oloj

i ve

nano

tekn

oloj

inin

kul

lanı

lmas

ı,

• H

asta

lık e

tken

lerin

in g

enet

ik y

apıla

rını

n ar

aştır

ılmas

ına

yöne

-lik

çal

ışm

alar

3. H

ayva

n b

esle

me

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Yem

ve

katk

ı m

adde

lerin

in b

esle

med

eki

etki

sini

n ar

tırılm

ası,

alte

rnat

if ye

m k

ay-

nakl

arın

ın v

e uy

gun

besl

eme

tekn

ikle

ri-ni

n ge

liştir

ilmes

i ve

yayg

ınla

ştır

ılmas

ı

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Hay

van

besl

emed

e ve

rimlil

iği

artır

mak

, ha

yvan

ları

n ek

onom

ik v

e de

ngel

i be

s-le

nmes

ini

sağl

amak

, ye

m

mal

iyet

lerin

i dü

şürm

ek

• U

lusa

l ve

ulu

slar

aras

ı de

rgile

rde

15 a

det

bilim

sel m

akal

e ya

yınl

anac

aktır

.

• S

ektö

r ön

celik

lerin

i di

kkat

e al

an 2

0 ad

et

proj

e uy

gula

may

a ko

nula

cakt

ır.

• O

rtal

ama

kark

as a

ğırlı

ğı,

% 5

lik

art

ış-

la 2

13 k

g’da

n (T

ÜİK

-200

9) y

akla

şık

225

kg’a

çık

arıla

cakt

ır. (

TÜ

İK v

erile

rine

göre

)

• B

esin

mad

de ih

tiyaç

ları

nın

belir

lenm

esi

• Y

emle

rin d

eğer

lend

irilm

esi v

e ye

m d

eğer

inin

art

ırılm

ası

• M

aliy

eti d

üşük

uyg

un r

asyo

n bi

leşe

nler

inin

tesp

iti

• Ç

ayır

-Mer

a ha

yvan

iliş

kisi

• K

alite

li ka

ba y

em ü

retim

i

• Y

em s

akla

ma

ve s

ilola

ma

tekn

ikle

rinin

gel

iştir

ilmes

i

• B

esin

mad

dele

ri ge

reks

inim

lerin

in k

arşı

lanm

asın

da a

ltern

atif

yerli

yem

kay

nakl

arın

ın k

ulla

nım

ı ve

ye

mle

me

sist

emle

rinin

ge

liştir

ilmes

i

• M

ikro

orga

nizm

alar

ın h

ayva

n be

slem

ede

kulla

nım

ı

• B

esle

men

in h

ayva

nsal

ürü

nler

in k

alite

si ü

zerin

e et

kisi


272

4. O

rgan

ik Y

etiş

tiri

cilik

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Org

anik

üre

timin

in a

rtır

ılmas

ı ve

yay

gın-

laşt

ırıla

rak

sürd

ürül

ebili

rliği

nin

sağl

an-

mas

ı

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Org

anik

üre

tim te

knik

lerin

in g

eliş

tirilm

esi

• O

rgan

ik y

etiş

tiric

ilik

konu

sund

a se

çile

cek

bir

işle

tme

ile o

rtak

pro

je y

ürüt

ülec

ektir

.

• B

u ko

nu i

le i

lgili

bili

mse

l ve

öğr

etic

i to

p-la

ntı

düze

nlen

mes

i ve

dü

zenl

enen

lere

ka

tılım

(5

adet

) sa

ğlan

acak

tır.

• O

rgan

ik y

etiş

tiric

iliğe

uyg

un e

n az

3 a

det

alan

bel

irlen

ecek

tir.

• O

rgan

ik y

etiş

tiric

ilikt

e uy

gun

alan

ve

işle

tmel

erin

bel

irlen

mes

i

• O

rgan

ik y

etiş

tirm

e te

knik

leri

• O

rgan

ik y

etiş

tiric

ilikt

e ür

etim

mal

iyet

inin

düş

ürül

erek

üre

timin

ar

tırılm

ası

• O

rgan

ik y

em m

adde

lerin

in g

eliş

tirilm

esi v

e ku

llanı

mı

• G

elen

ekse

l ve

orga

nik

ürün

yet

iştir

icili

ğini

n ka

rşıla

ştır

ılmas

ı

5. S

osy

o-e

kon

om

ik A

raşt

ırm

alar

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Büy

ükba

ş ha

yvan

yet

iştir

icili

ğind

e sü

rdü-

rüle

bilir

liğin

sağ

lanm

ası,

uygu

lana

n pr

o-je

lerin

etk

i değ

erle

rinin

bel

irlen

mes

i

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Büy

ükba

ş ha

yvan

cılığ

ın v

e bu

kon

uda

uygu

lana

n pr

ojel

erin

sos

yo-e

kono

mik

et-

kile

rinin

bel

irlen

mes

i

• Y

ürüt

ülm

esi

plan

lana

n 90

ade

t pr

ojed

en,

en a

z 10

ade

dind

e et

ki d

eğer

lend

irilm

esi

yapı

laca

ktır.

• H

avza

ları

n ha

yvan

cılık

kap

asite

sini

bel

ir-le

mey

e yö

nelik

en

az 3

ade

t pro

je y

ürüt

ü-le

cekt

ir.

• B

üyük

baş

hayv

ancı

lığın

mev

cut d

urum

u ve

gel

eceğ

ine

yöne

-lik

alt

yapı

sını

n so

syo-

ekon

omik

ana

lizi

• D

eğiş

en ü

rün

mal

iyet

lerin

in te

spiti

ne v

e m

aliy

etin

düş

ürül

me-

sine

yön

elik

çal

ışm

alar

ve

üret

im p

lanl

amas

ı

• B

ölge

sel

işle

tme

mod

elle

ri ile

eko

nom

ik i

şlet

me

büyü

klüğ

ü-nü

n be

lirle

nmes

i

• T

üket

im/tü

ketic

i alış

kanl

ıkla

rını

n ve

tale

pler

inin

bel

irlen

mes

i

• U

ygun

kay

ıt si

stem

lerin

in g

eliş

tirilm

esi

• U

ygul

anan

tar

ımsa

l des

tekl

erin

ve

kred

ilerin

etk

i değ

erle

me-

sini

n ya

pılm

ası

• U

ygul

anan

pro

jele

rin e

tki d

eğer

lem

esin

in b

elirl

enm

esi


273

3. Ç

AY

IR-M

ER

A v

e Y

EM

BİT

KİL

ER

İ

A

FA Ç

IKT

ILA

RI

• K

aba

yem

üre

timin

i art

ırar

ak m

evcu

t yem

açı

ğını

ort

adan

kal

dırm

ak,

• H

ayva

nsal

üre

timi d

aha

karlı

hal

e ge

tirer

ek ç

iftçi

gel

irler

ini a

rtır

mak

,

• Ç

evre

yi g

özet

en s

ürdü

rüle

bilir

üre

tim s

iste

mle

ri ile

ero

zyon

un o

lum

suz

etki

sini

haf

iflet

mek

, do

ğal k

ayna

klar

ı ko

rum

ak (

bitk

i ve

hayv

an g

en k

ayna

klar

ı, ya

ban

haya

tı, s

u ka

lites

i vb)

,

• Ç

ayır

-Mer

a ve

Yem

Bitk

ileri

Tohu

mcu

luk

endü

stris

inin

gel

iştir

ilmes

i,

• Y

em B

itkile

rini e

kim

nöb

etin

e so

kara

k sü

rdür

üleb

ilir

üret

im s

iste

min

in k

urul

mas

ı,

• Ta

rım

sal p

lanl

amad

a ku

llanı

laca

k m

odel

ve

harit

alar

,

• H

asat

kay

ıpla

rını

en

aza

indi

rece

k m

odel

lerin

bel

irlen

mes

i,

• Ü

rün

kalit

esin

in v

e m

ikta

rını

n ar

tırılm

ası i

çin

uygu

n ye

tiştir

me

tekn

ikle

rinin

(ek

im, b

akım

, has

at-h

arm

an, d

epol

ama

vb.)

bel

irlen

mes

i,

• Ü

retim

mal

iyet

lerin

i düş

ürüc

ü te

knol

ojile

rin g

eliş

tirilm

esi

• Ç

ayır

- M

eral

arın

sür

dürü

lebi

lir k

ulla

nım

ı.

• Ç

evre

kirl

iliği

yar

atm

adan

, doğ

al d

enge

yi k

oruy

arak

, kay

nakl

arın

sür

dürü

lebi

lirliğ

ini s

ağla

mak

ve

sağl

ıklı

ürün

ler

elde

etm

ek

AR

AŞ

TIR

MA

PR

OG

RA

MI

PR

OG

RA

MLA

RIN

Ö

LÇÜ

LEB

ILIR

PE

RF

OR

-M

AN

S K

RIT

ER

LER

I

AR

AŞ

TIR

MA

KO

NU

LAR

I

1. Ç

ayır

-M

era

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Çay

ır v

e m

eral

arın

ısl

ahı

ve v

e-rim

li bi

r şe

kild

e ku

llanı

mın

ı sağ

la-

yan

sist

emle

rinin

gel

iştir

ilmes

i.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Çay

ır

ve

Mer

alar

ın

iyile

ştiri

lme-

si v

e ve

rimli

bir

şeki

lde

kulla

nıl-

mas

ını

sağl

ayan

uyg

un ı

slah

ve

amen

ajm

an

tekn

ikle

rinin

ge

lişti-

rilm

esi.

Ülk

e ge

nelin

de,

ekol

ojik

al

an

esas

ına

göre

ça

yır

ve m

eral

arın

sın

ıflan

dırı

l-m

ası

• F

arkl

ı eko

lojik

böl

gele

r iç

in d

oğal

mer

alar

ın

• Is

lahı

nda

ve s

uni ç

ayır

-mer

a te

sisi

nde

kulla

nıla

bile

cek

bitk

i tür

lerin

de ç

eşit

geliş

tirilm

esi,

• Is

lah

edile

n ye

ni ç

eşitl

erin

kad

emel

i to

hum

lukl

arın

ın ü

retim

i da

ğıtım

ı ve

kul

lanı

mın

ın

yayg

ınla

ştır

ılmas

ı, m

odel

ve

yönt

emle

rinin

ara

ştır

ılmas

ı.

• Ü

lke

gene

linde

, ek

oloj

ik a

lan

esas

ına

göre

çay

ır v

e m

eral

arın

sın

ıflan

dırı

lmas

ı, do

ğal

çayı

r ve

mer

alar

ın ıs

lahı

ve

Am

enaj

man

ı

• M

eral

arın

ver

imli

kulla

nım

ını

sağl

ayan

mod

elle

rin g

eliş

tirilm

esi

(çok

lu d

isip

liner

yak

la-

şım

, kab

a ye

m k

ayna

klar

ının

gel

iştir

ilmes

i, ha

yvan

bes

lem

e)

• S

uni

çayı

r ve

mer

alar

ın t

esis

i, uy

gun

karı

şım

ları

n be

lirle

nmes

i, ot

latm

a am

enaj

man

ı, ba

kım

, kur

u ot

ve

sila

j yap

ımı

• Ç

ayır

-mer

alar

da y

aban

cı o

t kon

trol

ünde

ent

egre

müc

adel

e


274

2.Y

em B

itki

leri

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Çay

ır-m

era

ve y

em b

itkile

rinin

böl

gele

re u

y-gu

n çe

şitle

rin

geliş

tirilm

esi,

iyile

ştiri

lmes

i, ka

ba y

em ü

retim

inin

ve

kalit

esin

in a

rttır

ılmas

ı

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Kab

a ye

m ü

retim

inde

ihtiy

aç d

uyul

an te

knol

o-jil

eri g

eliş

tirm

ek

• F

arkl

ı eko

lojik

böl

gele

r iç

in b

uğda

ygil

yem

bit-

kisi

tür

lerin

e ai

t, yü

ksek

ver

imli

ve k

alite

li en

az

3 ç

eşid

in te

scil

ettir

ilmes

i

• F

arkl

ı eko

lojik

böl

gele

r iç

in b

akla

gil y

em b

itkis

i tü

rlerin

e ai

t, yü

ksek

ver

imli

ve k

alite

li en

az

3 çe

şidi

n te

scil

ettir

ilmes

i

• E

n az

bir

yonc

a çe

şidi

gel

iştir

ilmes

i

• To

hum

luk

üret

im

mal

iyet

lerin

in

en

az

%10

az

altıl

abilm

esi i

çin

gere

kli a

raşt

ırm

a so

nuçl

a-rı

nın

elde

edi

lmes

i

• F

arkl

ı ek

oloj

ik b

ölge

ler

için

yük

sek

verim

ve

kalit

eli

buğd

aygi

l yem

bitk

isi ç

eşitl

erin

in g

eliş

tirilm

esi,

a)

Çok

yıll

ık b

uğda

ygil

yem

bitk

ilerin

in ıs

lahı

b) S

orgu

m-s

udan

otu

çeş

itler

inin

gel

iştir

ilmes

i

c) T

ek y

ıllık

buğ

dayg

il ye

m b

itkile

rinin

gel

iştir

ilmes

i

• F

arkl

ı ek

oloj

ik b

ölge

ler

için

yük

sek

verim

ve

kalit

eli

bakl

agil

yem

bitk

isi ç

eşitl

erin

in g

eliş

tirilm

esi

a)

Yon

ca ç

eşitl

erin

in g

eliş

tirilm

esi

b)

Diğ

er ç

ok y

ıllık

bak

lagi

l ye

m b

itkile

rinin

gel

iştir

il-m

esi

c)

Tek

yıll

ık b

akla

gil y

em b

itkile

rinin

gel

iştir

ilmes

i

• Y

em b

itkile

rinde

fark

lı ek

oloj

ik b

ölge

ler

için

yet

iştir

me

tekn

iği p

aket

lerin

in g

eliş

tirilm

esi,

• Y

em b

itkile

ri to

hum

luk

üret

im t

ekno

lojil

erin

in g

eliş

ti-ril

mes

i, ıs

lah

edile

n ye

ni ç

eşitl

erin

kad

emel

i to

hum

-lu

klar

ının

üre

timi,

dağı

tımı

ve k

ulla

nım

ının

yay

gın-

laşt

ırılm

ası,

mod

el v

e yö

ntem

lerin

in a

raşt

ırılm

ası

• Y

em b

itkile

rinde

has

talık

, zar

arlı

ve y

aban

cı o

t kon

t-ro

lünd

e en

tegr

e m

ücad

ele

• K

aba

yem

(ku

ru o

t, si

laj)

yapı

m te

knik

lerin

in g

eliş

tiril-

mes

i (m

ekan

izas

yon,

muh

afaz

a vb

.)


275

3.Ç

ayır

Mer

a ve

Yem

Bit

kile

rin

de

Me-

kan

izas

yon

, Bilg

i ve

İleti

şim

Tek

no

lo-

jiler

inin

Uyg

ula

nm

ası

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Yem

bitk

ileri

üre

tim t

ekni

kler

inin

iyi

leş-

tirilm

esi v

e ye

ni t

ekno

lojil

erin

bu

bitk

ile-

rin ü

retim

inde

kul

lanı

lmas

ı ile

ver

im v

e ka

liten

in

artır

ılmas

ı, iç

ve

dı

ş pa

zara

uy

gun

kalit

e ve

sta

ndar

diza

syon

un s

ağ-

lanm

ası,

üret

im m

aliy

etle

rinin

aza

ltılm

a-sı

, uy

gun

yetiş

tirm

e te

knik

lerin

in ü

retic

i ta

rafın

dan

uygu

lanm

asın

ın s

ağla

nmas

ı, ür

ün p

lanl

amas

ı ile

ürü

nler

in o

ptim

um

verim

ve

ka

lite

sağl

ayac

ak

alan

lard

a ek

imin

in te

şvik

edi

lmes

i

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Yem

bitk

ileri

üret

imin

de u

ygun

mek

a-ni

zasy

on

sist

emle

rinin

ve

ye

tiştir

me

tekn

ikle

rinin

be

lirle

nmes

i, el

de

edile

n ür

ünün

kal

itesi

ni k

orum

ak v

e uz

un s

üre

muh

afaz

a et

mek

, kar

lılığ

ı art

ırm

ak, y

erli

sana

yini

n ür

ünü

paza

ra s

unm

a, iş

lem

e,

tem

izle

me,

tüke

time

hazı

rlam

a vb

. ala

n-la

rda

geliş

mes

ine

dest

ek v

erm

ek,

opti-

mum

ye

tişm

e al

anla

rını

n be

lirle

nmes

i iç

in C

BS

ve

Uza

ktan

alg

ılam

a m

odel

-le

rinin

gel

iştir

ilmes

i, ür

ün v

erim

tah

min

m

odel

lerin

in

geliş

tirilm

esi,

kura

klığ

ın

verim

e et

kile

rinin

ara

ştır

ılmas

ı iç

in s

e-na

ryol

ar g

eliş

tirilm

esi

• G

eliş

tirile

cek

yeni

pro

totip

mak

i-ne

lerin

ülk

emiz

işle

tme

büyü

klük

-le

rine

ve t

opra

k ya

pısı

na u

ygun

so

runs

uz ç

alış

abile

n m

akin

eler

in

kulla

nım

a ak

tarı

lmas

ı.

• V

erim

tahm

in ra

porla

rını

n dü

zenl

i ol

arak

haz

ırla

nmas

ı.

• K

urak

lık

izle

me

yönt

emle

rinin

ge

liştir

ilmes

i.

• Y

etiş

tirm

e te

knik

lerin

in i

yile

ştiri

lmes

i ve

yen

i te

knol

ojile

rin k

ulla

nılm

ası

(Top

rak

işle

me,

uyg

un e

kim

zam

an v

e yö

ntem

leri,

bak

ım iş

lem

leri,

ha-

sat s

iste

mle

ri, s

ulam

a si

stem

leri,

vb)

• Ü

rüne

Yön

elik

Öze

llikl

erin

Bel

irlen

mes

i:

a.

Uza

ktan

alg

ılam

a si

stem

lerin

in k

ulla

nılm

ası,

b.

Tarı

msa

l ürü

n de

senl

erin

in b

elirl

enm

esi,

c.

Tarı

msa

l ek

oloj

ik b

ölge

lerin

ve

ürün

uyg

unlu

k al

anla

rını

n be

lirle

n-m

esi

ç.

Çift

çi k

ayıt

sist

emin

in c

oğra

fi bi

lgi s

iste

mle

ri ile

ent

egra

syon

un s

ağ-

lanm

ası,

d.

Sor

unlu

ala

nlar

ın t

espi

t ed

ilere

k ta

rım

sal

iyile

ştirm

eler

in y

apıla

bil-

mes

i,

e.

Gen

kay

nakl

arın

ın h

arita

lanm

ası,

veri

taba

nlar

ının

olu

ştur

ulm

ası,

f. E

rken

uya

rı m

odel

leri

geliş

tirile

rek

don,

has

talık

zar

arlı

gibi

etm

en-

lere

kar

şı e

kolo

jik r

isk

harit

alar

ının

olu

ştur

ular

ak t

arım

sal s

igor

tacı

-lığ

a de

stek

ver

ilmes

i,

g.

Ürü

n iz

lem

e, v

erim

ve

reko

lte ta

hmin

lerin

in y

apılm

ası,

h.

Çay

ır m

era

ve d

oğal

bitk

i ört

üsün

ün h

arita

lanm

ası,

sını

fland

ırılm

a-sı

, env

ante

rinin

bel

irlen

mes

i,

ı. E

rozy

on v

e çö

lleşm

eye

yöne

lik iz

lem

e ve

ara

ştır

mal

ar

i. İk

lim d

eğiş

ikliğ

i ve

kura

klığ

ın iz

lenm

esi,

j. A

razi

değ

erle

ndirm

esi v

e ar

azi k

ulla

nım

pla

nlam

ası

k.

Mer

alar

da U

zakt

an A

lgıla

ma

ve C

oğra

fi B

ilgi S

iste

mle

rinin

Uyg

ulan

-m

ası

l. Ü

rün

uygu

nluk

mod

elle

rinin

gel

iştir

ilmes

i

m.

Org

anik

tarı

ma

uygu

n al

anla

rın

belir

lenm

esi,

• M

akin

e (P

roto

tip)

geliş

tirilm

esi

(Eki

m m

akin

alar

ı, To

prak

işl

eme

mak

i-na

ları

, Kom

bine

has

at v

e ha

rman

mak

inal

arı,

hass

as ta

rım

yön

tem

leri-

nin

araş

tırılm

ası)


276

4. Ç

ayır

-Mer

a ve

Yem

Bit

kile

rin

in E

nte

gre

Mü

-ca

del

e Y

ön

etim

i

Gel

işti

rme

Hed

efi :

Çay

ır-m

era

ve y

em b

itkile

rinde

ent

egre

müc

adel

e yö

ntem

lerin

in k

ulla

nılm

ası,

çevr

e ve

ins

an s

ağlığ

ı ile

doğ

al d

enge

nin

koru

nmas

ına

katk

ı sağ

lanm

ası

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Sür

dürü

lebi

lir t

arım

içi

nde,

doğ

al d

enge

ve

insa

n sa

ğlığ

ını

dikk

ate

alar

ak e

n uy

gun

müc

adel

e yö

n-te

mle

rini

belir

lem

ek,

alte

rnat

if m

etot

ları

n ar

aştır

ıl-m

ası

• H

asta

lık z

arar

lı ve

yab

ancı

ot

lar

konu

sund

a en

az

bir

çalış

man

ın y

apılm

ası

• Ç

ayır

mer

a ve

yem

bitk

ilerin

de o

t, ye

m v

e ço

ğaltı

m a

maç

lı to

hum

-lu

k ür

etim

inde

ent

egre

müc

adel

e yö

ntem

lerin

in g

eliş

tirilm

esi,

• H

asta

lık,

zara

rlı v

e ya

banc

ı ot

ları

n m

ücad

ele

met

otla

rını

n ar

aştı-

rılm

ası v

e al

tern

atif

met

otla

rın

geliş

tirilm

esi,

• Ç

ayır

-mer

alar

da k

ulla

nıla

n bi

tki

koru

ma

ürün

lerin

in k

alın

tı so

run-

ları

ve

fayd

alıla

ra y

an e

tkile

rinin

ara

ştır

ılmas

ı

• E

kono

mik

zar

ar e

şiği

ve

ürün

kay

bı ü

zerin

de a

raşt

ırm

alar

,

• D

oğal

çay

ır-m

eral

arda

yab

ancı

ot k

ontr

olü

5. Ç

ayır

Mer

a ve

Yem

Bit

kile

rin

de

So

syo

- E

ko-

no

mik

Çal

ışm

alar

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Çay

ır –

mer

a ve

yem

bitk

ile-

rinde

yür

ütül

en a

raşt

ırm

a ça

lışm

alar

ı so

nucu

nda

orta

ya k

onul

an ç

eşitl

er,

yetiş

tirm

e te

kniğ

i ile

bitk

i sa

ğlığ

ı uy

gula

mal

arı

sonu

çlar

ının

etk

in b

ir şe

klid

e ür

etic

iye

yans

ımas

ını v

e ek

onom

ik k

atkı

ya d

önüş

-m

esin

i sa

ğlam

ak,

bu ü

rünl

erin

tar

ımı

yapa

n iş

let-

mel

erin

kar

lılık

ve

verim

lilik

lerin

i, do

layı

sıyl

a ge

lir

düze

yler

ini a

rttır

mak

.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

S

ürdü

rüle

bilir

ta

rım

si

stem

i iç

eris

inde

, çay

ır-m

era

ve y

em b

itkile

ri ta

rım

ı yap

an

çiftç

ilerin

ve

işle

tmel

erin

dur

umla

rını

ve

yapı

sını

an

aliz

etm

ek, k

arşı

laşt

ığı ö

nem

li pr

oble

mle

ri te

şhis

sü

rvey

leriy

le t

espi

t et

mek

, ka

rlılık

ve

verim

liliğ

ini

arttı

rıcı

çöz

ümle

ri ve

pra

tik u

ygul

amal

arı

belir

le-

mek

ve

üret

ici ö

rgüt

lenm

esin

i inc

elem

ek.

• Y

azılı

ve

görs

el e

ğitim

-ya-

yım

mat

erya

li ha

zırla

ma

• K

oope

ratif

ve

B

irlik

lerle

or

tak

eğiti

m v

e ya

yım

sis

-te

mle

rinin

ge

liştir

ilmes

i ve

uy

gula

nmas

ı

• Ç

iftlik

sis

tem

leri

araş

tırm

alar

ı ya

pmak

, bu

çer

çeve

de ü

retim

sis

-te

mle

rinde

ara

ştır

ıcı

ve ç

iftçi

ver

imle

ri ar

asın

daki

far

klılı

klar

ı be

lir-

lem

ek,

• Ü

retim

in a

raşt

ırm

a dü

zeyi

ne ç

ıkar

ılmas

ı içi

n yö

ntem

gel

iştir

mek

,

• A

raşt

ırm

a so

nuçl

arın

ın ü

retim

e ak

tarı

lmas

ında

ara

ştır

ıcı/y

ayın

cı/

üret

ici b

irlik

teliğ

ini i

çere

n ar

aştır

mal

ar y

ürüt

mek

,

• Te

şhis

sür

veyl

eri i

le y

eni a

raşt

ırm

a ko

nula

rını

bel

irlem

e,

• A

nket

ve

mod

elle

me

çalış

mal

arı,

• U

lusa

l ve

ulus

lar

aras

ı hat

ve

çeşi

t tan

ıtım

ı,

• G

AP,

KO

P v

e D

AP

Pro

jele

ri iç

in ö

nder

çift

çi m

odel

i gel

iştir

me

ve

uygu

lam

a ça

lışm

alar

ı,

• Ç

ayır

mer

a ve

yem

bitk

ileri

ile il

gili

üret

ici ö

rgüt

lerin

in in

cele

nmes

i


277

6. Ç

ayır

- M

era

ve Y

em B

itki

leri

nd

e O

rgan

ik T

arım

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Ülk

emiz

de g

eliş

-m

ekte

ola

n ça

yır-

mer

a ye

m b

itkile

ri ür

etim

inin

doğ

ru b

ir şe

kild

e yö

nlen

di-

rilm

esi

ve u

lusl

ar a

rası

rek

abet

şan

-sı

nın

artır

ılmas

ı.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

O

rgan

ik

Tarı

m

üret

icile

rinin

sor

unla

rını

gid

erm

ek v

e ih

tiyaç

ları

nı k

arşı

lam

ak ü

zere

; or

ga-

nik

çayı

r-m

era

yem

bitk

ilerin

de b

ilgi

ve

tekn

oloj

i ek

sikl

erin

in

tam

amla

n-m

ası;

yerli

or

gani

k gi

rdile

r (g

übre

, pe

stis

it/he

rbis

it) iç

in ü

retim

tek

nik

ve

tekn

oloj

ilerin

in g

eliş

tirilm

esi.

• Y

erel

ka

ynak

lard

an

orga

nik

gird

i üre

tim t

ekni

k ve

tek

nolo

ji-le

rinin

gel

iştir

ilmes

i kon

usun

da

en a

z 1

çalış

man

ın y

apılm

ası

• Y

erel

kay

nakl

arda

n or

gani

k gi

rdi ü

retim

tekn

ik v

e te

knol

ojile

rinin

gel

iştir

ilme-

si (

orga

nik

tohu

m, g

übre

, top

rak

iyile

ştiri

cile

r, bi

tki b

esin

pre

para

tları

, org

anik

pe

stis

itler

)

• O

rgan

ik ç

ayır

-mer

a ye

m b

itkile

ri ye

tiştir

icili

ği y

apıla

bile

cek

uygu

n al

an v

e ür

ün d

esen

inin

bel

irlen

mes

i

• B

iyop

estis

itler

in k

ulla

nım

ının

gel

iştir

ilmes

i

• O

rgan

ik ta

rım

da to

prak

yön

etim

i çal

ışm

alar

ı

• K

ültü

rel

uygu

lam

alar

da o

rgan

ik ç

ayır

-mer

a ye

m b

itkile

ri ye

tiştir

icili

ğine

uy-

gun

tekn

ikle

rinin

bel

irlen

mes

i


278

4. E

ND

ÜS

TR

İ BİT

KİL

ER

İ

A

FA Ç

IKT

ILA

RI

• S

ürdü

rüle

bilir

tarı

msa

l üre

timin

sağ

lanm

ası i

çin

endü

stri

bitk

ileri

üret

imin

de k

endi

ne y

eter

lilik

, •

End

üstr

i bitk

ileri

ile il

gili

sana

yi s

ektö

ründ

eki ü

rünl

erin

ihra

catın

ı art

ırm

ak,

• Ç

evre

kirl

iliği

yar

atm

adan

, doğ

al d

enge

yi k

oruy

arak

, kay

nakl

arın

sür

dürü

lebi

lirliğ

ini s

ağla

mak

ve

sağl

ıklı

ürün

ler

elde

etm

ek,

• E

ndüs

tri b

itkile

rinde

biy

otik

ve

abiy

otik

str

es k

oşul

ları

na tö

lern

aslı/

daya

nıkl

ı, yü

ksek

ver

im p

otan

siye

line

sahi

p ve

kal

iteli

çeşi

t gel

iştir

me,

• Ü

rün

kalit

esin

in v

e m

ikta

rını

n ar

tırılm

ası i

çin

uygu

n ye

tiştir

me

tekn

ikle

rinin

(ek

im, b

akım

, has

at-h

arm

an, d

epol

ama

vb.)

bel

irlen

mes

i, •

End

üstr

i bitk

ilerin

de te

knol

ojin

in v

e m

ekan

izas

yonu

n et

kin

kulla

nım

ının

sağ

lanm

ası i

le ü

rün

mal

iyet

inde

düş

me

ve ü

rün

kayı

plar

ında

aza

lışın

sağ

lanm

ası

• P

estis

it ve

diğ

er k

imya

salla

rdan

ari,

sağ

lıklı

ve k

alite

li ür

ün e

lde

edilm

esi,

• Ta

rım

da k

ulla

nıla

n ki

mya

salla

rın

ve y

etiş

tirm

e te

knik

lerin

in in

san

sağl

ığın

a ve

doğ

al k

ayna

klar

a (t

opra

k, s

u ve

yab

an h

ayat

ı) y

an e

tkile

rinin

en

aza

indi

rilm

esi,

• Ta

rım

sal p

lanl

amad

a ku

llanı

laca

k m

odel

ve

harit

alar

ın o

luşt

urul

mas

ı, •

Yen

ilene

bilir

Tar

ımsa

l kay

nakl

ı ürü

nler

in s

anay

iye

ente

gras

yonu

nu s

ağla

yara

k ül

kem

izin

tarı

msa

l kal

kınm

asın

ının

hız

land

ırılm

asın

ın s

ağla

nmas

ı.

AR

AŞ

TIR

MA

PR

OG

RA

MI

PR

OG

RA

MLA

RIN

ÖL-

ÇÜ

LEB

İLİR

PE

RF

OR

-M

AN

S K

RİT

ER

LER

İ

AR

AŞ

TIR

MA

KO

NU

LAR

I

1. Y

ağlı

Toh

um

lu B

itki

ler

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Bitk

isel

ya

ğ ür

etim

inde

ülk

e ge

rek-

sini

min

i ka

rşıla

mak

, ku

lla-

nım

am

acı

doğr

ultu

sund

a ka

litey

i iy

ileşt

irmek

, ve

üre

-tim

mal

iyet

lerin

i düş

ürm

ek.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

S

ürdü

-rü

lebi

lir

bir

tarı

m

sist

emi

için

de

yağ

ve

tane

ve

rimi

yüks

ek,

kulla

nım

am

acın

a uy

gun

kalit

ede

çeşi

tlerin

el

de e

dilm

esi

ve b

u çe

şitle

-re

uyg

un y

etiş

tirm

e te

knik

le-

rinin

gel

iştir

ilmes

i.

• İs

teni

len

krite

rlere

uy-

gun

ayçi

çeği

, ko

lza,

so

ya,

aspi

r ve

sus

am-

da e

n az

iki ç

eşit

tesc

il et

tirm

ek,

• A

yçiç

eğin

de o

raba

nşa

daya

nıkl

e ve

ole

ik a

sit

oran

ı yü

ksek

en

az b

ir çe

şit t

esci

l etti

rmek

, •

Dok

u K

ültü

rü v

e M

ar-

kır

Yar

dım

ıyla

Sel

eksi

-yo

n gi

bi b

iyot

ekno

lojik

yö

ntem

lerin

ıs

lah

ça-

lışm

alar

ında

ku

llanı

lı-yo

r o

lmas

ı

• Y

ağlı

tohu

mlu

bitk

ilerd

e bi

yotik

(ö

rneğ

in a

yçiç

eğin

de o

roba

nş p

araz

itine

, m

ildiy

öye,

scl

erot

inia

çür

üklü

-ğü

ne, v

b.)

ve a

biyo

tik s

tres

koş

ulla

rına

(ku

rakl

ık, t

uzlu

luk,

vs.

) tö

lera

nslı/

daya

nıkl

ı çeş

it ge

liştir

mek

, •

Yağ

lı to

hum

lu b

itkile

rde

ısla

h ve

ısl

aha

yard

ımcı

ola

n bi

yote

knol

ojik

çal

ışm

alar

ın k

ulla

nılm

asın

a yö

nelik

ar

aştır

mal

ar,

• A

yçiç

eğin

de o

rta

ve y

ükse

k ol

eik

asit

içer

en y

ağlık

gel

iştir

mek

,•

Ayç

içeğ

inde

çer

ezlik

kal

itesi

ne u

ygun

çer

ezlik

çeş

it ge

liştir

mek

, •

Soy

ada

yüks

ek p

rote

in o

ranı

içer

en a

na v

e ik

inci

ürü

n ek

imle

rine

uygu

n çe

şitle

r ge

liştir

mek

,•

Kol

zada

kış

a da

yanı

klılı

ğı y

ükse

k, k

alite

li çe

şit g

eliş

tirm

ek,

• A

spird

e kı

şa d

ayan

ıklı,

yük

sek

verim

ve

yağ

ora

nına

sah

ip ç

eşit

geliş

tirm

ek,

• S

usam

da ik

inci

ürü

n ta

rım

ına

uygu

n ve

ver

imlil

iği y

ükse

k çe

şit g

eliş

tirm

ek,

• Y

er fı

stığ

ında

yağ

lık v

e çe

rezl

ik ç

eşit

geliş

tirm

ek,

• D

iğer

Yağ

lı to

hum

lard

a (ö

r. ya

ğlık

ket

en)

yüks

ek v

erim

ve

yağ

oran

ına

sahi

p çe

şit g

eliş

tirm

ek,

• Y

ağlı

tohu

mlu

bitk

ilerd

e ek

imin

den

hasa

dına

kad

ar m

ekan

izas

yona

uyg

un ç

eşit

geliş

tirm

ek,

• A

zaltı

lmış

topr

ak iş

lem

e, d

oğru

dan

ekim

ve

sırt

a ek

im y

önte

mle

rinin

bel

irlen

mes

ine

yöne

lik a

raşt

ırm

alar

,•

Mak

ro v

e m

ikro

ele

men

t ara

ştır

mal

arı,

• S

ulam

a ar

aştır

mal

arı,

• E

kim

nöb

eti ç

alış

mal

arı,

• Y

ağlı

Tohu

mlu

bitk

ilerd

e fiz

yolo

ji ar

aştır

mal

arı,

• G

erm

plas

m g

eliş

tirm

e ça

lışm

alar

ı.•

Ris

k de

ğerle

ndirm

e ça

lışm

alar

ı ve

alan

den

emel

eri.


279

2. P

amu

k

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Pam

uk ü

retim

inde

ülk

e ge

reks

inim

ini

karş

ılam

ak,

kulla

nım

am

acı

doğr

ultu

sund

a ka

litey

i iyi

leşt

irmek

ve

üret

im

mal

iyet

lerin

i düş

ürm

ek.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Sür

dürü

lebi

lir b

ir ta

rım

si

stem

i iç

inde

ver

imi

ve k

alite

si y

ükse

k çe

-şi

tlerin

eld

e ed

ilmes

i ve

bu

çeşi

tlere

uyg

un

yetiş

tirm

e te

knik

lerin

in g

eliş

tirilm

esi.

• İs

teni

len

krite

rlere

uyg

un b

ölge

ler

bazı

nda

en

az ik

i çeş

it te

scil

ettir

mek

,

• İk

inci

ürü

ne u

ygun

en

az b

ir çe

şit

tesc

il et

tir-

mek

,

• D

oku

Kül

türü

ve

Mar

kır

Yar

dım

ıyla

Sel

eksi

yon

gibi

biy

otek

nolo

jik y

önte

mle

rin ıs

lah

çalış

mal

a-rı

nda

kulla

nılıy

or o

lmas

ı

• D

oğal

ren

kli e

n az

bir

çeşi

t tes

cil e

ttirm

ek

• P

amuk

ta

biyo

tik

(ver

ticill

ium

so

lgun

luğu

na,

yapr

ak

pire

sine

vb.

) ve

abi

yotik

str

es k

oşul

ları

na (

kura

klık

, sı

cağa

, tu

zlul

uk,

vs.)

tö

lera

nslı/

daya

nıkl

ı yü

ksek

ve-

rimli,

kal

iteli

ve m

ekan

izas

yona

uyg

un

çeşi

t ge

liştir

-m

ek,

• Is

lah

ve ı

slah

a ya

rdım

cı o

lan

biyo

tekn

oloj

ik ç

alış

ma-

ları

n ku

llanı

lmas

ı,

• E

rken

ci v

e ik

inci

ürü

ne u

ygun

çeş

it ge

liştir

ilmes

i,

• B

azı ö

zel a

maç

lar i

çin

renk

li lif

lere

sah

ip p

amuk

çeş

it-le

rinin

gel

iştir

ilmes

i,

• A

zaltı

lmış

topr

ak iş

lem

e, d

oğru

dan

ekim

ve

sırt

a ek

im

yönt

emle

rinin

bel

irlen

mes

ine

yöne

lik a

raşt

ırm

alar

,

• M

akro

ve

mik

ro e

lem

ent a

raşt

ırm

alar

ı,

• S

ulam

a ar

aştır

mal

arı,

• E

kim

nöb

eti ç

alış

mal

arı,

• P

amuk

fizy

oloj

isin

e yö

nelik

ara

ştır

mal

ar,

• G

erm

plas

m g

eliş

tirm

e ça

lışm

alar

ı.

• R

isk

değe

rlend

irme

çalış

mal

arı v

e al

an d

enem

eler

i.


280

3. P

atat

es

Pat

ates

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Pat

ates

te t

o-hu

mlu

k da

hil

ülke

ger

eksi

nim

ini

karş

ılam

ak

ve ih

raca

tını

artır

mak

, ku

llanı

m a

mac

ı do

ğ-ru

ltusu

nda

kalit

eyi i

yile

ştirm

ek,

üret

im m

ali-

yetle

rini d

üşür

mek

.

Pat

ates

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

S

ürdü

rüle

bilir

bi

r ta

rım

sis

tem

i iç

inde

ver

imli

ve k

ulla

nım

am

acın

a uy

gun

kal

itede

çeş

itler

in g

eliş

ti-ril

mes

i, sa

ğlık

lı to

hum

luk

üret

im a

lanl

arı

ve

tekn

ikle

rinin

bel

irlen

mes

i.

• S

anay

ilik

ve y

emek

lik e

n az

bire

r çe

şit g

eliş

tiril-

mes

i

• D

oku

Kül

türü

ve

Mar

kır

Yar

dım

ıyla

Sel

eksi

yon

gibi

biy

otek

nolo

jik y

önte

mle

rin ıs

lah

çalış

mal

a-rı

nda

kulla

nılıy

or o

lmas

ı,

• To

hum

luk

ihtiy

acın

ın %

20’s

inin

yer

li çe

şit

ve iç

ür

etim

le k

arşı

lanı

yor

olm

ası,

• To

hum

luk

üret

im m

aliy

etin

in %

10 a

zaltı

lmas

ı,

• P

atat

este

biy

otik

(pa

tate

s si

ğili,

nem

atod

lara

vb.

) v

e ab

iyot

ik s

tres

koş

ulla

rına

(ku

rakl

ık,

sıca

ğa,

tuz

lulu

k,

vs,)

töle

rans

lı/da

yanı

klı ç

eşit

geliş

tirm

ek,

• P

atat

este

ısla

h ve

ısla

ha y

ardı

mcı

ola

n bi

yote

knol

ojik

ça

lışm

alar

ın k

ulla

nılm

ası,

• S

anay

ilik

/yem

eklik

öze

llikl

erin

e uy

gun

yüks

ek v

erim

li pa

tate

s çe

şidi

gel

iştir

mek

,

• Te

mel

pat

ates

toh

umlu

k ür

etim

pro

gram

ları

kap

sa-

mın

da la

bora

tuar

, se

ra v

e ar

azid

eki ç

oğal

tımla

r üz

e-rin

e ar

aştır

ma

çalış

mal

arın

ın y

ürüt

ülm

esi,

• P

atat

este

yet

iştir

me

tekn

ikle

rinin

bel

irlen

mes

i,

• To

hum

luk

pata

tes

yetiş

tirile

n al

anla

rda

uygu

n pi

r öl

-dü

rme

zam

anla

rını

n be

lirle

nmes

i,

• A

zaltı

lmış

topr

ak iş

lem

e, d

oğru

dan

ekim

ve

sırt

a ek

im

yönt

emle

rinin

bel

irlen

mes

ine

yöne

lik a

raşt

ırm

alar

,

• M

akro

ve

mik

ro e

lem

ent a

raşt

ırm

alar

ı,

• S

ulam

a ar

aştır

mal

arı,

• E

kim

nöb

eti ç

alış

mal

arı,

• To

hum

luk

üre

tim v

e de

pola

ma

para

met

rele

rinin

be-

lirle

nmes

i

• G

erm

plas

m g

eliş

tirm

e ça

lışm

alar

ı.

• R

isk

değe

rlend

irme

çalış

mal

arı v

e al

an d

enem

eler

i.


281

4. D

iğer

En

dü

stri

Bit

kile

ri

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Ü

lkem

iz

çiftç

i-le

rinin

gel

irini

art

ırıc

ı, pa

zar

imka

nı

olan

yen

i alte

rnat

if en

düst

ri bi

tkile

rini

tesp

it ed

erek

; üre

timi ç

eşitl

endi

rmek

, ad

apta

syon

sı

nırla

rını

be

lirle

yere

k çi

ftçile

re fa

rklı

alte

rnat

ifler

sun

mak

tır.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Sür

dürü

lebi

lir b

ir ta

rım

sis

tem

i iç

inde

ver

imli

ve k

ulla

-nı

m a

mac

ına

uygu

n al

tern

atif

ürün

-le

rde

adap

tasy

on k

abili

yeti

yüks

ek,

verim

li ve

kal

iteli

çeşi

t ge

liştir

mek

ve

en u

ygun

yet

iştir

me

tekn

ikle

rini

tes-

pit e

tmek

tir.

• T

ütün

de e

n az

bir

çeşi

t ge

liştir

mek

• T

ütün

de v

e şe

kerp

anca

rınd

a bi

yotik

ve

abiy

otik

str

es k

oşul

ları

na tö

lera

nslı/

daya

nıkl

ı ka

litel

i ve

yüks

ek v

erim

li çe

şit g

eliş

tirm

ek,

• T

ütün

de ıs

lah

ve ıs

laha

yar

dım

cı o

lan

biyo

tekn

oloj

ik ç

alış

mal

arın

kul

lanı

lmas

ı,

• D

iğer

end

üstr

i bitk

ilerin

in (

çiftç

ilere

alte

rnat

if ol

abile

cek

olan

ları

n) ü

lkem

iz k

oşul

ları

-na

ada

ptas

yon

ve ç

eşit

geliş

tirm

e ça

lışm

alar

ı yap

mak

,

• T

ütün

ve

diğe

r en

düst

ri bi

tkile

rinde

yet

iştir

me

tekn

ikle

rinin

bel

irlen

mes

i,

• A

zaltı

lmış

top

rak

işle

me,

doğ

ruda

n ek

im v

e sı

rta

ekim

yön

tem

lerin

in b

elirl

enm

esin

e yö

nelik

ara

ştır

mal

ar,

• M

akro

ve

mik

ro e

lem

ent a

raşt

ırm

alar

ı,

• S

ulam

a ar

aştır

mal

arı,

• E

kim

nöb

eti ç

alış

mal

arı,

• T

ütün

de to

hum

luk

üret

imi ç

alış

mal

arın

ı yap

mak

,

• G

erm

plas

m g

eliş

tirm

e ça

lışm

alar

ı.

• R

isk

değe

rlend

irme

çalış

mal

arı v

e al

an d

enem

eler

i.

5. T

ıbb

i ve

Aro

mat

ik B

itki

ler

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Ü

lkem

iz

çiftç

i-le

rinin

gel

irini

art

ırıc

ı, pa

zar

imka

nı

olan

yen

i al

tern

atif

tıbbi

ve

arom

atik

bi

tkile

ri te

spit

eder

ek ü

retim

i çe

şit-

lend

irmek

, ada

ptas

yon

sını

rları

nı b

e-lir

leye

rek

çiftç

ilere

far

klı

alte

rnat

ifler

su

nmak

tır.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Sür

dürü

lebi

lir b

ir ta

rım

sis

tem

i iç

inde

ver

imli

ve k

ul-

lanı

m a

mac

ına

uygu

n tıb

bi v

e ar

o-m

atik

bitk

ileri

kültü

re a

lmak

, ad

ap-

tasy

on k

abili

yeti

yüks

ek,

verim

li ve

ka

litel

i çeş

it ge

liştir

mek

ve

en u

ygun

ye

tiştir

me

tekn

ikle

rini t

espi

t etm

ektir

.

• K

ültü

re

alın

mış

pa

zar

tale

bi

olan

bi

tkile

rde;

ku

llanı

m

amac

ına

uy-

gun

verim

li ve

ka

litel

i en

az

altı

çeşi

t ge

liştir

-m

e,

• E

kono

mik

öne

mi

olan

en

az

dört

tıb

bi v

e ar

o-m

atik

bi

tkin

in

kültü

re

alın

ma

çalış

mal

arın

ın

tam

amla

nmas

ı.

• E

kono

mik

öne

mi o

lan

tıbbi

ve

arom

atik

bitk

ilerin

kül

türe

alın

mas

ı,

• Y

etiş

tirm

e te

knik

lerin

inin

bel

irlen

mes

i,

• T

ıbbi

ve

arom

atik

bitk

ilerd

e et

ken

mad

de v

e m

ikta

rını

bel

irlem

eye

yöne

lik ç

alış

mal

ar

yapm

ak,

• K

ültü

re a

lınm

ış p

azar

tal

ebi o

lan

bitk

ilerd

e; k

ulla

nım

am

acın

a uy

gun

verim

li ve

kal

i-te

li çe

şit g

eliş

tirm

e,

• T

ıbbi

ve

arom

atik

bitk

ilerin

hal

k ar

asın

da k

ulla

nım

am

aç v

e şe

kille

rinin

bel

irlen

mes

i, ye

rel b

ilgile

rin k

ayıt

altın

a al

ınm

ası,

• Y

etiş

tirm

e Te

kniğ

i çal

ışm

alar

ı,

• M

akro

ve

mik

ro e

lem

ent a

raşt

ırm

alar

ı,

• S

ulam

a ar

aştır

mal

arı,

• E

kim

nöb

eti ç

alış

mal

arı,

• G

erm

plas

m g

eliş

tirm

e ça

lışm

alar

ı.


282

6. E

nd

üst

ri B

itki

leri

nd

e M

ekan

izas

yon

ve

Bili

şim

Tek

no

lojil

erin

in K

ulla

nılm

ası

Gel

işti

rme

Hed

efi:

End

üstr

i bi

tkile

ri ür

e-tim

tek

nikl

erin

in iy

ileşt

irilm

esi v

e ye

ni t

ek-

nolo

jiler

in b

u bi

tkile

rin ü

retim

inde

kul

lanı

l-m

ası

ile v

erim

ve

kalit

enin

art

ırılm

ası,

iç

ve d

ış p

azar

a uy

gun

kalit

e ve

sta

ndar

di-

zasy

onun

sağ

lanm

ası,

üret

im m

aliy

etle

-rin

in a

zaltı

lmas

ı, uy

gun

yetiş

tirm

e te

knik

-le

rinin

üre

tici

tara

fında

n uy

gula

nmas

ının

sa

ğlan

mas

ı

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

E

ndüs

tri

bitk

ilerin

de

tarı

msa

l pl

anla

ma

için

far

klı

yönt

em v

e m

odel

ler

geliş

tirile

rek

kara

r ve

ricile

re,

plan

lam

acıla

ra

yard

ımcı

ol

mak

,

uygu

n m

ekan

izas

yon

sist

emle

rinin

bel

irlen

mes

i, el

de e

dile

n ür

ünün

kal

itesi

ni k

orum

ak v

e uz

un s

üre

muh

afaz

a et

mek

, ka

rlılığ

ı ar

tır-

mak

, yer

li sa

nayi

nin

ürün

ü pa

zara

sun

ma,

iş

lem

e,

tem

izle

me,

tü

ketim

e ha

zırla

ma

vb. a

lanl

arda

gel

işm

esin

e de

stek

ver

mek

.

• G

eliş

tirile

cek

yeni

pro

totip

mak

inel

erin

ül

kem

iz i

şlet

me

büyü

klük

lerin

e ve

top

-ra

k ya

pısı

na u

ygun

sor

unsu

z ça

lışab

i-le

n m

akin

eler

in k

ulla

nım

a ak

tarı

lmas

ı

• H

asat

ve

sonr

ası

kayı

plar

ın s

apta

nma-

sı v

e az

altıl

mas

ına

yöne

lik e

n az

bir

ça-

lışm

anın

son

uçla

ndır

ılmas

ı.

• Ta

rım

sal ü

rün

dese

nler

inin

bel

irlen

mes

i,

• K

oruy

ucu

top

rak

işle

me

(aza

ltılm

ış t

opra

k iş

lem

e, d

oğru

dan

ekim

, sır

ta e

kim

) ve

bak

ım iş

lem

leri

• H

assa

s ta

rım

tekn

iğin

in ü

retim

de u

ygul

amas

ı,

• H

asat

ve

sonr

ası k

ayıp

ları

n sa

ptan

mas

ı ve

azal

tılm

asın

a yö

ne-

lik ç

alış

mal

ar,

• Y

eni v

e gü

ncel

mak

ine

Pro

totip

lerin

in g

eliş

tirilm

esi.

• Ü

rüne

yön

elik

biy

oloj

ik m

alze

me

özel

likle

ri ar

aştır

mal

arı,

• D

epol

ama,

ürü

n iş

lem

e (t

emiz

lem

e, s

ınıfl

andı

rma,

kur

utm

a vb

) ça

lışm

alar

ı,

• Ü

rün

izle

me,

ver

im v

e re

kolte

tahm

inle

rinin

yap

ılmas

ı,

• H

assa

s ta

rım

yön

tem

lerin

in a

raşt

ırılm

ası,

• Ü

rünl

ere

ait h

asta

lıklı

bölg

eler

in te

spit

edilm

esi,

• Ta

rım

sal e

kolo

jik b

ölge

lerin

ve

ürün

uyg

unlu

k al

anla

rını

n be

lir-

lene

bilm

esi,

• S

orun

lu a

lanl

arın

tesp

it ed

ilere

k ta

rım

sal i

yile

ştirm

eler

in y

apıla

-bi

lmes

i,

• Ç

iftçi

des

tekl

erin

in u

zakt

an a

lgıla

ma

ile d

enet

lenm

esi i

çin

yön-

tem

gel

iştir

ilmes

i,

• O

rgan

ik ta

rım

a uy

gun

alan

ları

n be

lirle

nmes

i,

• E

rken

uya

rı m

odel

leri

geliş

tirile

rek

don,

has

talık

zar

arlı

gibi

et-

men

lere

kar

şı e

kolo

jik r

isk

harit

alar

ının

olu

ştur

ular

ak t

arım

sal

sigo

rtac

ılığa

des

tek

veril

mes

i,

• Ç

iftçi

kay

ıt si

stem

inin

coğ

rafi

veri

taba

nı il

e en

tegr

asyo

nu,

• Ü

rün

uygu

nluk

mod

elle

rinin

gel

iştir

ilmes

i,

• İk

lim d

eğiş

ikliğ

i ve

kura

klığ

ın iz

lenm

esi,

• A

razi

değ

erle

ndirm

esi v

e ar

azi k

ulla

nım

pla

nlam

ası.


283

7.

Yen

ilen

ebili

r Ta

rım

sal

Kay

nak

lar-

dan

Biy

oya

kıt

ve E

nd

üst

riye

l Ürü

nle

rin

E

lde

Ed

ilmes

i

Gel

işti

rme

Hed

efi:

S

ürdü

rüle

bilir

ta

rım

si

stem

i içe

risin

de,

tarı

msa

l kay

nakl

arda

n,

çevr

esel

değ

erle

r ile

uyu

mlu

biy

oürü

nler

el

de e

tme

yönt

emle

rini

araş

tırm

ak,

biyo

-ya

kıt

üret

imin

de

AR

-GE

ça

lışm

alar

ı ile

ür

etec

eği b

ilgi;

geliş

tirec

eği t

ekno

lojil

er il

e çe

vre

dost

u, s

ürdü

rüle

bilir

kal

kınm

a, ü

lke

gere

ksin

imi

olan

ürü

nler

i ka

rşıla

ma,

kul

-la

nım

am

açla

rı d

oğru

ltusu

nda

kalit

eyi i

yi-

leşt

irme

ve ü

retim

mal

iyet

lerin

i düş

ürm

ek.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Y

eter

li sü

rdür

üleb

ilir

bir

tarı

msa

l ya

pı i

çind

e ge

lene

ksel

kul

-la

nım

dı

şınd

a ka

lan

alan

lard

a ta

rım

sal

atık

ları

n ku

llanı

lmas

ı, sa

nayi

çık

tılar

ının

de

ğerle

ndiri

lmes

i ile

çe

vrey

le

dost

ge

ri dö

nüşt

ürül

ebili

r, ye

nile

nebi

lir

endü

stri

ürün

lerin

i ge

liştir

ecek

tek

nolo

jiler

in b

elir-

lenm

esi v

e ge

liştir

ilmes

idir.

• İk

inci

l ür

ünle

rden

biy

oyak

ıt el

de e

dil-

mes

ine

yöne

lik e

n az

bir

araş

tırm

anın

so

nuçl

andı

rılm

ası,

• Y

ağ o

ranı

yük

sek

mig

roal

g ve

alg

lerin

te

spit

edilm

esin

e yö

nelik

en

az b

ir ar

aş-

tırm

anın

son

uçla

ndır

ılmas

ı.

• Ü

lkem

iz k

oşul

ları

na u

ygun

ver

imli

ener

ji bi

tkile

rinin

ve

ener

ji ta

-rı

mı a

lanl

arın

ın s

apta

nmas

ı,

• İk

inci

l ürü

nler

den

biyo

yakı

t eld

esin

e yö

nelik

ara

ştır

mal

ar,

• M

arjin

al a

lanl

ara

biyo

yakı

t ür

etim

ine

uygu

n tü

rlerd

e ad

apta

s-yo

n ça

lışm

alar

ı yür

ütm

ek,

• A

tık to

plam

a m

ekan

izas

yon

ve a

tık d

epol

ama

sist

emle

rinin

ge-

liştir

ilmes

i,

• B

iyoy

akıt/

endü

striy

el ü

rün

üre

timi a

maç

lı he

r tü

rlü y

enile

nebi

lir

tarı

msa

l kay

nakl

arın

ara

ştır

ılmas

ı

• Ta

rım

sal

artık

ları

nın

topl

anm

a ve

dep

olam

a yö

ntem

lerin

in b

e-lir

lenm

esi,

• B

iyoy

akıt

üret

im s

üreç

lerin

in o

ptim

ize

edilm

esi,

• Ta

rım

a da

yalı

sana

yi a

tıkla

rı (

Çay

çöp

ü, Ç

eltik

kav

uzu,

vs.

)nd

an b

iyoy

akıt

elde

sini

n ar

aştır

ılmas

ı,

• Y

ağ o

ranı

yük

sek

mig

roal

g ve

alg

lerin

tesp

it ed

ilmes

ine

yöne

lik

araş

tırm

alar

,

• Y

ağ o

ranı

yük

sek

mik

roal

g ve

alg

lerd

en k

alite

li bi

yodi

zel

elde

ed

ilmes

i,

• Y

enile

nebi

lir T

arım

sal K

ayna

klar

da y

ağ a

sitle

ri ka

lites

inin

iyile

ş-tir

ilmes

i,

• D

ünya

da k

ültü

re a

lınm

ış o

lan

mik

roal

g ve

alg

lerd

e ya

ğ or

anla

-rı

nın

tesp

iti,

• Y

ağ o

ranı

yük

sek

mik

roal

g ve

alg

lerd

en k

alite

li bi

yodi

zel

elde

ed

ilmes

i,

• A

lgle

rde

yağ

asitl

eri k

alite

sini

n iy

ileşt

irilm

esi,

• Ta

rım

sal a

tıkla

rdan

biy

oürü

n ür

etm

e yö

ntem

leri,

• F

arkl

ı pr

otei

n ve

niş

asta

ka

ynak

ları

nın

biyo

ürün

yap

ımın

da

kulla

nım

ı.

• R

isk

değe

rlend

irme

çalış

mal

arı v

e al

an d

enem

eler

i.


284

8. E

nd

üst

ri B

itki

leri

nd

e S

osy

o -

Eko

no

mik

Ç

alış

mal

ar

Gel

işti

rme

Hed

efi:

E

ndüs

tri

bitk

ileri

tarı

mı

yapa

n iş

letm

eler

in

karlı

lık

ve

verim

lilik

lerin

i do

layı

sıyl

a ge

lir d

üzey

lerin

i art

tırm

ak.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Sür

dürü

lebi

lir t

arım

sis

te-

mi

içer

isin

de,

endü

stri

bitk

ileri

tarı

mı

yapa

n çi

ftçile

rin v

e iş

letm

eler

in d

urum

ları

nı v

e ya

-pı

sını

ana

liz e

tmek

, ka

rşıla

ştığ

ı ön

emli

prob

-le

mle

ri te

şhis

sür

veyl

eriy

le t

espi

t et

mek

, ka

r-lıl

ık v

e ve

rimlil

iğin

i art

tırıc

ı çöz

ümle

ri ve

pra

tik

uygu

lam

alar

ı bel

irlem

ek.

• Ç

iftlik

sis

tem

leri

araş

tırm

alar

ı ya

pmak

, bu

çer

çeve

de ü

re-

tim s

iste

mle

rinde

ara

ştır

ıcı

ve ç

iftçi

ver

imle

ri ar

asın

daki

fa

rklıl

ıkla

rı b

elirl

emek

,

• Ü

retim

in a

raşt

ırm

a dü

zeyi

ne ç

ıkar

ılmas

ı iç

in y

önte

m g

eliş

-tir

mek

,

• A

raşt

ırm

a so

nuçl

arın

ın ü

retim

e ak

tarı

lmas

ında

ara

ştır

ıcı/

yayı

ncı/ü

retic

i birl

ikte

liğin

i içe

ren

araş

tırm

alar

yür

ütm

ek,

• Te

şhis

sür

veyl

eri i

le y

eni a

raşt

ırm

a ko

nula

rını

bel

irlem

e.

9. E

nd

üst

ri B

itki

leri

nd

e O

rgan

ik T

arım

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Org

anik

tarı

ma

uygu

n pa

-za

r im

kanı

ola

n en

düst

ri bi

tkile

rini t

espi

t ed

e-re

k, e

kolo

jik t

arım

sta

ndar

tları

nda

yapı

laca

k ür

etim

de e

n üs

t se

viye

de g

elir

elde

edi

lebi

le-

cek

ürün

sis

tem

lerin

i gel

iştir

mek

.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

S

ürdü

rüle

bilir

bi

r ta

rım

si

stem

ine

uygu

n çe

şit

geliş

tirm

ek,

yetiş

tirm

e te

knik

lerin

i bel

irlem

ek v

e or

gani

k ta

rım

da y

er

alm

alar

ını s

ağla

mak

.

• F

arkl

ı ag

roek

oloj

ik b

ölge

lere

ve

orga

nik

tarı

m y

etiş

tiric

iliği

-ne

uyg

un ç

eşitl

eri

belir

lem

ek v

e ye

tiştir

me

tekn

iği

araş

tır-

mal

arı.

• O

rgan

ik ta

rım

uyg

ulam

alar

ı içi

n ha

stal

ık, z

arar

lı ve

yab

ancı

ot

larla

ilgi

li uy

gun

müc

adel

e yö

ntem

leri.


285

10.

En

dü

stri

Bit

kile

rin

de

En

teg

re M

üca

de-

le Y

ön

etim

i

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Çev

re,

doğa

l de

nge

ve

insa

n sa

ğlığ

ını k

orum

ak; s

ağlık

lı ür

ün e

lde

et-

mek

ve

hast

alık

, za

rarlı

ve

yaba

ncı

otla

rdan

ka

ynak

lana

n ür

ün k

ayıp

ları

nı a

zaltm

ak.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Sür

dürü

lebi

lir t

arım

sis

te-

mi i

çind

e, d

oğal

den

ge v

e in

san

sağl

ığın

ı di

k-ka

te a

lara

k, k

imya

sal

müc

adel

eye

alte

rnat

if m

etot

ları

ara

ştır

mak

; bi

tki k

orum

a ür

ünle

rinin

sü

rdür

üleb

ilir

kulla

nım

ının

sağ

lanm

asın

a yö

-ne

lik a

raşt

ırm

alar

yap

mak

.

• E

n az

bir

zara

rlını

n po

pula

syon

gel

işm

esi,

bula

şıkl

ılık

oran

ı ve

doğ

al d

üşm

anla

rı b

elir-

lene

cekt

ir.

• E

n az

bir

zara

rlını

n ya

yılış

ala

nlar

ı ve

müc

a-de

leye

esa

s kr

iterle

ri be

lirle

nece

ktir.

• H

asta

lıkla

rla i

lgili

biy

oloj

ik m

ücad

eley

le i

lgili

en

az

bir

çalış

man

ın y

apıla

cakt

ır.

• Z

arar

lı or

gani

zmal

arla

ilg

ili e

n az

iki

yay

ın

yapı

laca

ktır

• E

nteg

re m

ücad

ele

mod

elle

rinin

gel

iştir

ilmes

i ve

gün

-ce

lleşt

irilm

esi ü

zerin

de a

raşt

ırm

alar

,

• H

asta

lık, z

arar

lı ve

yab

ancı

otla

rın

müc

adel

e m

etot

la-

rını

n ar

aştır

ılmas

ı ve

alte

rnat

if m

etot

ları

n ge

liştir

ilme-

si,

• E

kono

mik

zar

ar e

şiği

ve

ürün

kay

bı ü

zerin

de a

raşt

ır-

mal

ar,

• H

asta

lıkla

rdan

ari

tohu

mlu

k ür

etim

i ara

ştır

mal

arı,

• H

asta

lık, z

arar

lı ve

yab

ancı

otla

rın

müc

adel

esin

e es

as

tahm

in v

e er

ken

uyar

ı si

stem

leri

üzer

inde

ara

ştır

ma-

lar,

• H

asta

lık,

zara

rlı v

e pa

razi

t ya

banc

ı ot

lara

day

anık

lı çe

şit g

eliş

tirilm

esi,

• H

asta

lık, z

arar

lı ve

yab

ancı

otla

rın

biyo

lojik

müc

adel

e-si

üze

rinde

ara

ştır

mal

ar,

• E

ndüs

tri b

itkile

ri ha

stal

ık v

e za

rarlı

ları

na k

arşı

biy

otek

-ni

k yö

ntem

lerin

sap

tanm

ası ü

zerin

de a

raşt

ırm

alar

,

• E

ndüs

tri

bitk

ileri

hast

alık

, za

rarlı

ve

yaba

ncı

otla

rına

ka

rşı

kulla

nıla

n bi

tki

koru

ma

ürün

lerin

in

fayd

alıla

ra

yan

etki

leri

üzer

inde

ara

ştır

mal

ar,

• B

itki

koru

ma

ürün

lerin

in k

ulla

nım

ında

en

uygu

n al

et

ve te

knik

lerin

sap

tanm

ası ü

zerin

de a

raşt

ırm

alar

,

• E

ndüs

tri b

itkile

rinde

pes

tisit

kalın

tılar

ının

bel

irlen

mes

i üz

erin

e ar

aştır

mal

ar,

• E

ndüs

tri

bitk

ilerin

de p

estis

itler

e da

yanı

klılı

k yö

netim

i üz

erin

de a

raşt

ırm

alar

.


286

5. G

IDA

ve

YE

M

A

FA Ç

IKT

ILA

RI

• G

ıda

ve y

em g

üven

ilirli

ğini

sağ

lam

ak

• K

alite

li gı

da v

e ye

m ü

retim

ini a

rtır

mak

• G

elen

ekse

l gıd

alar

ın e

ndüs

triy

el ü

retim

ini t

eşvi

k et

mek

• G

ıda

ve y

em s

anay

inin

ihra

cata

yön

elik

üre

timin

i art

ırar

ak e

kono

miy

e ka

tkı s

ağla

mak

• T

üket

ici t

alep

leri

doğr

ultu

sund

a ye

ni ü

rünl

er g

eliş

tirm

ek

• G

ıda

ve y

em a

naliz

lerin

de y

eni m

etot

ları

n ku

llanı

mın

ı yay

gınl

aştır

mak

• G

ıda

ve d

iğer

san

ayii

artık

ve

atık

ları

nın

gıda

, yem

ve

diğe

r sa

nayi

i dal

ları

nda

değe

rlend

irilm

e im

kanl

arın

ı art

ırm

ak, ç

evre

kirl

iliği

ni a

zaltm

ak

• Ç

evre

dos

tu a

mba

laj m

ater

yali

kulla

nım

ını y

aygı

nlaş

tırm

ak

AR

AŞ

TIR

MA

PR

OG

RA

MI

PR

OG

RA

ML

AR

IN Ö

LÇ

ÜL

EB

İLİR

P

ER

FO

RM

AN

S K

RİT

ER

LE

Rİ

AR

AŞ

TIR

MA

KO

NU

LA

RI

1. G

ıda-

Yem

Gü

ven

ilirl

iği v

e K

alit

esi

Gel

işti

rme

Hed

efi:

İns

an v

e ha

yvan

sağ

lı-ğı

nı r

iske

sok

may

acak

kal

iteli

ürün

lerin

üre

-til

mes

i

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

G

üven

ilir

ve

kalit

eli

ürün

lerin

ür

etilm

esin

e yö

nelik

ön

lem

lerin

al

ınm

ası

• Ü

rün

güve

nilir

liğin

i sağ

lam

aya

ve k

alite

sini

art

ırm

aya

yöne

lik b

i-yo

tekn

oloj

ik ç

alış

mal

ar

• G

ıda

ve y

em h

amm

adde

leri

ile ü

rünl

erin

de k

atkı

, kal

ıntı

ve b

ula-

şanl

arın

sev

iyel

eri v

e m

evzu

ata

uygu

nluğ

u üz

erin

e ar

aştır

mal

ar

• G

ıda

ve y

emle

rde

güve

nilir

liğin

sağ

lanm

ası

ve k

alite

öze

llikl

eri-

nin

iyile

ştiri

lmes

i yön

ünde

yen

i tek

nolo

jiler

• G

ıda

ve y

emle

rde

iyi ü

retim

uyg

ulam

alar

ı üze

rine

araş

tırm

alar

2. G

elen

ekse

l Tü

rk G

ıdal

arı

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Yör

esel

ola

rak

üret

ilen

Tür

k ge

lene

ksel

gıd

alar

ının

gen

iş k

itlel

er ta

-ra

fında

n tü

ketim

inin

sağ

lanm

ası

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Gel

enek

sel ü

rünl

erin

as-

gari

hijy

enik

ve

tekn

oloj

ik k

oşul

lard

a ür

etim

i-ni

n sa

ğlan

mas

ı

• E

n az

5 g

elen

ekse

l gı

danı

n ür

etim

yö

ntem

inde

m

oder

n te

knol

ojin

in

kulla

nılm

ası

• G

elen

ekse

l gı

dala

rın

ve ü

retim

yön

tem

lerin

in t

espi

t ed

ilmes

i, ür

ün ö

zelli

kler

inin

ara

ştır

ılmas

ı

• G

elen

ekse

l gıd

alar

ın g

ıda

güve

nilir

liği y

önün

den

ince

lenm

esi

• G

elen

ekse

l gıd

alar

ın u

lusa

l ve

ulus

lara

rası

ala

nlar

da ta

nıtım

ı

• G

elen

ekse

l gı

dala

rın

endü

striy

el b

oyut

ta ü

retim

ola

nakl

arın

ın

araş

tırılm

ası


287

3. G

ıda

ve Y

em A

nal

izle

rin

de

Yen

i Yö

nte

mle

rin

Uyg

ula

nm

ası

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Gıd

a ve

yem

ham

mad

dele

ri ile

ürü

nler

inin

ana

lizle

-rin

de y

eni m

etot

ları

n ge

liştir

ilmes

i

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Tüm

gıd

a ve

yem

ana

lizle

rinin

gel

işm

iş t

ekni

kler

le

uygu

lana

bilir

liğin

in s

ağla

nmas

ı

Gıd

a ve

yem

ana

-liz

lerin

de

5 ad

et

yeni

an

aliz

yö

nte-

min

in g

eliş

tirilm

esi.

• G

ıda

ve y

em g

üven

ilirli

ğini

n sa

ğlan

mas

ı ve

ürü

n öz

ellik

-le

rinin

bel

irlen

mes

inde

yen

i ana

liz te

knik

lerin

in k

ulla

nıla

-bi

lirliğ

inin

ara

ştır

ılmas

ı

• G

ıda

ve y

em s

anay

inde

kal

ite g

üven

ce v

e yö

netim

sis

te-

mi o

luşt

urm

aya

yöne

lik ç

alış

mal

ar

4. G

ıda

ve Y

em Ü

reti

min

de

Mo

der

n T

ekn

ikle

rin

Ku

llan

ılmas

ı ve

Ü

rün

Gel

işti

rme

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Gıd

a ve

yem

lerin

çeş

itlili

ğini

n ar

ttırı

lmas

ı ve

sekt

ör-

de m

oder

n te

knol

ojin

in y

aygı

nlaş

tırılm

ası

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Gıd

a ve

yem

çeş

itlili

ğini

n ar

ttırı

lmas

ı içi

n iş

lem

e te

k-no

lojil

erin

in b

elirl

enm

esi

Gıd

a ve

yem

üre

ti-m

inde

5 a

det

yeni

te

knol

ojin

in g

eliş

ti-ril

mes

i.

• G

ıda

ve y

em iş

lem

e te

knol

ojile

rinin

gel

iştir

ilmes

ine

yöne

-lik

ara

ştır

mal

ar

• G

ıda

ve y

em h

amm

adde

lerin

in d

eğer

lend

irilm

esi

ama-

cıyl

a m

oder

n iş

lem

e te

knik

leri

ile ü

rün

çeşi

tliliğ

inin

art

ırıl-

mas

ı

• F

onks

iyon

el g

ıdal

ara

yöne

lik a

raşt

ırm

alar

• G

ıda

ve y

em h

amm

adde

lerin

in d

eğer

lend

irilm

esi

ama-

cıyl

a ye

nilik

çi (

inov

asyo

n)

işle

me

tekn

ikle

ri ile

ürü

n çe

-şi

tliliğ

inin

art

ırılm

ası

5. G

ıda

San

ayi A

rtık

ve

Atı

klar

ının

Değ

erle

nd

irilm

esi

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Ülk

e ek

onom

isin

e ka

tkıd

a bu

lunu

lmas

ı ve

çev

re

kirli

liğin

in ö

nlen

mes

i

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Art

ık v

e at

ıkla

rın

değe

rlend

irilm

esin

e yö

nelik

yön

-te

m v

e te

knik

lerin

bel

irlen

mes

i

En

az 5

gıd

a ve

di-

ğer

sana

yi a

rtık

ve

atık

ları

nın

yem

ve

ha

yvan

be

slen

me-

sind

e k

ulla

nım

ının

sa

ğlan

mas

ı

• G

ıda

sana

yii

artık

ve

atık

ları

nın

gıda

vey

a di

ğer

sekt

ör-

lerd

e ku

llanı

labi

lirliğ

inin

ara

ştır

ılmas

ı

• G

ıda

ve d

iğer

san

ayii

artık

ve

atık

ları

nın

yem

ham

mad

-de

si o

lara

k ku

llanı

m o

lana

klar

ının

ara

ştır

ılmas

ı

6. G

ıda-

Yem

Mu

haf

aza

ve A

mb

alaj

lam

a T

ekn

ikle

rin

in G

eliş

tiri

lmes

i

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Gıd

a ve

yem

lerin

muh

afaz

asın

da y

eni

tekn

ikle

rin

uygu

lana

bilir

liği,

ürün

am

bala

j ist

ekle

rinin

bel

irlen

mes

i ve

bu y

önde

am

-ba

laj m

ater

yalle

rinin

gel

iştir

ilmes

i

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Gıd

a ve

yem

lerin

muh

afaz

asın

da u

ygun

tek

nikl

erin

be

lirle

nmes

i ve

amba

lajla

ma

ile ü

rün

kayı

plar

ının

eng

elle

nmes

i

En

az

5 am

bala

j/m

uhaf

aza

tekn

ikle

-rin

in g

eliş

tirilm

esi

•

Yen

i am

bala

j ve

muh

afaz

a te

knik

lerin

in g

ıda

ve y

emle

rin

güve

nilir

liğin

e ve

kal

ite ö

zelli

kler

ine

etki

lerin

i bel

irlem

eye

yöne

lik a

raşt

ırm

alar

• G

ıda

ve y

emle

rde

raf ö

mrü

çal

ışm

alar

ı

• Ç

evre

dos

tu a

mba

laj m

ater

yalle

rinin

gel

iştir

ilmes

i yön

ün-

de ç

alış

mal

ar

• H

assa

s ür

ünle

r iç

in s

oğuk

zin

cir

sist

emle

rinin

kur

ulm

ası-

na y

önel

ik a

raşt

ırm

alar


288

6. K

AN

AT

LI V

E K

ÜÇ

ÜK

EV

CİL

HA

YV

AN

CIL

IK

A

FA Ç

IKT

ILA

RI

• Y

eni B

ilgi v

e Te

knol

ojile

r

• Y

ükse

k R

ekab

et G

ücü

• S

ürdü

rüle

bilir

Üre

tim v

e V

erim

lilik

te A

rtış

• S

ürdü

rüle

bilir

Sür

ü S

ağlığ

ı

AR

AŞ

TIR

MA

PR

OG

RA

MI

PR

OG

RA

ML

AR

IN Ö

LÇ

ÜL

EB

İLİR

P

ER

FO

RM

AN

S K

RİT

ER

LE

Rİ

AR

AŞ

TIR

MA

KO

NU

LA

RI

1. Is

lah

ve

Yet

işti

rme

Gel

işti

rme

Hed

efi:

K

anat

lı ye

tiştir

icili

ği

ve

arıc

ılıkt

a da

-m

ızlık

ih

tiyac

ını

yurt

iç

inde

n sa

ğlam

ak,

üret

imde

ver

imlil

iği

artır

mak

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

D

amız

lık

ihtiy

acın

ı yu

rtiç

inde

n ka

rşı-

lam

ak

amac

ıyla

ıs

lah

ve

ye-

tiştir

me

çalış

mal

arın

a de

vam

et

mek

• P

rogr

amda

5 a

det

proj

e so

nuç-

land

ırıla

cakt

ır.

• B

ölge

lere

uy

gun

dam

ızlık

ar

ı ıs

lahı

içi

n 3

proj

e yü

rütü

lece

ktir

(böl

gele

re u

ygun

3 d

amız

lık g

e-liş

tirilm

esi).

• Y

erli

yum

urta

cı

dam

ızlık

ları

n yu

mur

ta

verim

lerin

in

yaba

ncı

dam

ızlık

ları

n se

viye

sine

ula

ştır

ı-la

cakt

ır.

• 5

adet

mak

ale

yayı

nlan

acak

tır.

• 5

adet

sem

pozy

um,

kong

re v

b to

plan

tılar

da b

ildiri

sun

ulac

aktır

.

• H

ijyen

ik

davr

anış

öz

ellik

lerin

e gö

re h

asta

lıkla

ra d

ayan

ıklı

2 da

-m

ızlık

arı

hat

tı ge

liştir

ilece

ktir.

• K

anat

lı ye

tiştir

icili

ğind

e da

mız

lık g

eliş

tirm

e ve

mev

cut d

amız

lıkla

rın

perf

orm

ans-

ları

nın

iyile

ştiri

lmes

ine

yöne

lik ıs

lah

çalış

mal

arı

• K

anat

lı ye

tiştir

icili

ğind

e ve

rim v

e ka

liten

in a

rtır

ılmas

ı yön

elik

yön

etim

ve

fizyo

lojik

fa

ktör

lerin

bel

irlen

mes

i

• K

anat

lı ye

tiştir

icili

ğind

e ha

yvan

ref

ahı

• K

anat

lı ye

tiştir

icili

ğind

e ku

luçk

a ve

kul

uçka

hijy

eni u

ygul

amal

arı

• B

iyot

ekno

lojik

yön

tem

lerin

kul

lanı

mas

ı

• B

iyog

üven

lik

• K

anat

lı ye

tiştir

icili

ğind

e al

tern

atif

yetiş

tirm

e si

stem

leri

• Y

erli

arı ı

rk v

e ek

otip

lerin

in b

elirl

enm

esi v

e bö

lgel

ere

ve ü

retim

çeş

itler

ine

uygu

n an

a ar

ı ısl

ahı v

e ye

tiştir

ilmes

i

• H

ijyen

ik d

avra

nış

özel

likle

rine

göre

has

talık

lara

day

anık

lı ar

ı ırk

ları

nın

ısla

h ed

il-m

esi

• A

rıcı

lıkta

ver

im v

e ka

liten

in a

rttır

ılmas

ına

yöne

lik y

etiş

tirm

e te

knik

ve

sist

emle

ri

• A

rı, ç

evre

ve

üret

im il

işki

si

• P

olin

asyo

n

• İk

lim d

eğiş

ikliğ

i ve

küre

sel ı

sınm

anın

arı

yet

iştir

icili

ğine

etk

isi


289

2. H

ayva

n S

ağlığ

ı ve

Ref

ahı

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Has

talık

lard

an k

ay-

nakl

anan

ek

onom

ik

kayı

plar

ın

önle

n-m

esi,

sağl

ıklı

hayv

ansa

l ür

ünle

r el

de

edilm

esi

halk

sağ

lığı

riskl

erin

i en

aza

in

diril

mes

i ve

hay

van

refa

hını

n sa

ğlan

-m

ası.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Has

talık

ları

n, te

şhis

, ko

ntro

l ve

era

dika

syon

unda

yen

i ve

et-

kin

yönt

emle

rin g

eliş

tirilm

esi

• E

pide

miy

oloj

ik

çalış

mal

ar

sonu

-cu

nda

tesp

it ed

ilen

hast

alık

lar

ve

dina

mik

leri

(10

adet

has

talık

)

• G

eliş

tirile

n te

şhis

met

odu

sayı

sı (5

ad

et)

• G

eliş

tirile

n tıb

bi v

e bi

yolo

jik ü

rün

sayı

sı (

5 ad

et)

• Ü

retil

en b

ilim

sel m

akal

e sa

yısı

(75

ad

et)

• D

üzen

lene

n bi

limse

l ve

eğiti

m to

p-la

ntı s

ayıs

ı (10

adet

)

• A

rıcı

lılık

gird

isi

ile b

ulaş

an h

asta

-lık

lar

(5 a

det)

• H

asta

lıkla

rın

epid

emiy

oloj

isi

• H

asta

lık d

inam

ikle

rinin

bel

irlen

erek

müc

adel

e st

rate

jiler

inin

gel

iştir

ilmes

i,

• H

asta

lıkla

rın

teşh

isin

e yö

nelik

yen

i tek

nikl

er y

aygı

nlaş

tırılm

ası,

• H

asta

lıkla

rdan

kor

unm

aya

yöne

lik ç

alış

mal

arın

eko

nom

ik a

naliz

leri,

• V

eter

iner

tıbb

i ürü

nler

ve

teşh

is k

itler

inin

gel

iştir

ilmes

i ve

etki

nlik

lerin

in a

rtır

ılmas

ı,

• Ç

evre

fak

törle

ri ve

ikl

im d

eğiş

ikliğ

i ile

hay

van

hast

alık

ları

ara

sınd

aki

ilişk

ilerin

ar

aştır

ılmas

ı,

• H

ayva

n re

fahı

uyg

ulam

alar

ına

yöne

lik ç

alış

mal

ar,

• H

ayva

ncılı

kta

biyo

tekn

oloj

i ve

nano

tekn

oloj

inin

kul

lanı

lmas

ı,

• H

asta

lık e

tken

lerin

in g

enet

ik y

apıla

rını

n ar

aştır

ılmas

ına

yöne

lik ç

alış

mal

ar.

3. H

ayva

n B

esle

me

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Org

anik

ve

inor

ga-

nik

besi

n öğ

eler

inin

bes

lem

edek

i etk

isi-

ni a

rtır

mak

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Yem

ve

yem

kat

kı

mad

dele

rinin

ver

im v

e ka

lite

üzer

inde

ki

etki

lerin

i bel

irlem

ek

• P

rogr

amda

5 a

det p

roje

son

uçla

n-dı

rılm

ası

• 3

adet

mak

ale

yayı

nlan

mas

ı

• 3

adet

se

mpo

zyum

, ko

ngre

vb

to

plan

tılar

da b

ildiri

• B

esin

mad

de g

erek

sini

mle

rinin

kar

şıla

nmas

ında

yer

li ka

ynak

ları

n ku

llanı

mı

• V

erim

ve

kalit

eyi a

rttır

ıcı,

sağl

ık k

oruy

ucu,

met

abol

izm

ayı

dest

ekle

yici

yem

kat

kı

mad

dele

rinin

gel

iştir

ilmes

i

• B

esin

mad

desi

ihtiy

açla

rını

n be

lirle

nmes

i

• Y

emle

rin d

eğer

lend

irilm

esi v

e ye

m d

eğer

inin

art

ırılm

ası

• A

ltern

atif

yem

lem

e si

stem

lerin

in g

eliş

tirilm

esi

• B

esle

men

in ü

rün

kalit

esin

e et

kisi

4. O

rgan

ik Y

etiş

tiri

cilik

Gel

işti

rme

Hed

efi:

O

rgan

ik

üret

imin

ar

ttırı

lmas

ı ve

yayg

ınla

ştır

ılmas

ı

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

O

rgan

ik

üret

imde

ve

rim v

e ka

liten

in a

rttır

ılmas

ı

• P

rogr

amda

2 a

det p

roje

son

uçla

n-dı

rılm

ası

• 2

adet

mak

ale

yayı

nlan

mas

ı

• 2

adet

se

mpo

zyum

, ko

ngre

vb

to

plan

tılar

da b

ildiri

• O

rgan

ik y

etiş

tiric

ilikt

e ür

etim

mal

iyet

inin

düş

ürül

mes

i

• O

rgan

ik y

em m

adde

lerin

in g

eliş

tirilm

esi v

e ku

llanı

mı

• A

rıcı

lıkta

org

anik

üre

tim a

lanl

arın

ara

ştır

ılmas

ı

• O

rgan

ik k

anat

lı ve

bitk

isel

üre

tim il

işki

si

5. S

osy

o-e

kon

om

ik A

raşt

ırm

alar

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Kay

nakl

arın

yer

inde

ve

çöz

üm o

dakl

ı pro

jele

rde

kulla

nılm

ası

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Uyg

ulan

an p

roje

le-

rin s

osyo

-eko

nom

ik e

tkile

rinin

bel

irlen

-m

esi

• P

rogr

amda

2 a

det p

roje

son

uçla

n-dı

rılm

ası

• 2

adet

mak

ale

yayı

nlan

mas

ı

• 2a

det

sunu

(se

mpo

zyum

, ko

ngre

vb

topl

antıl

arda

)

• M

evcu

t dur

umun

sos

yo-e

kono

mik

ana

lizi v

e ge

lece

ğe y

önel

ik y

atır

ımla

rın

proj

ek-

siyo

nu

• U

ygul

anan

pro

je v

e de

stek

lerin

etk

inliğ

inin

bel

irlen

mes

i

• T

üket

im/tü

ketic

i alış

kanl

ıkla

rını

n ve

tale

pler

inin

bel

irlen

mes

i

• A

rıcı

lıkta

sür

dürü

lebi

lir iş

letm

e bü

yükl

ükle

rinin

bel

irlen

mes

i

• V

eri t

aban

ı olu

ştur

ulm

ası


290

7. K

ÜÇ

ÜK

BA

Ş H

AY

VA

NC

ILIK

A

FA Ç

IKT

ILA

RI

• Y

eni B

ilgi v

e Te

knol

ojile

r

• Y

ükse

k R

ekab

et G

ücü

• S

ürdü

rüle

bilir

Üre

tim v

e V

erim

lilik

te A

rtış

• S

ürdü

rüle

bilir

Sür

ü S

ağlığ

ı

AR

AŞ

TIR

MA

PR

OG

RA

MI

PR

OG

RA

ML

AR

IN Ö

LÇ

ÜL

EB

İLİR

PE

R-

FO

RM

AN

S K

RİT

ER

LE

Rİ

AR

AŞ

TIR

MA

KO

NU

LA

RI

1. Is

lah

ve

yeti

ştir

me

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Küç

ükba

ş ha

yvan

cılık

ta n

itelik

li da

mız

lık

ihtiy

acın

ı yu

rt i

çind

en k

arşı

la-

mak

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

B

ölge

ve

çe

vre

şart

ları

na

uygu

n ge

no-

tiple

ri, y

etiş

tirm

e ve

ısl

ah m

e-to

tları

nı t

espi

t et

mek

, ve

rim v

e ka

litey

i ar

tırar

ak,

üret

im m

ali-

yetin

i düş

ürm

ek

• S

ektö

r ön

celik

lerin

i di

kkat

e al

an 8

0 ad

et p

roje

uyg

ulam

aya

konu

laca

ktır.

• O

rtal

ama

kuzu

kar

kas

ağır

lığın

da %

10

’ luk

art

ışla

15

kg’d

an (

TÜ

İK-2

009)

ya

klaş

ık

16.5

kg

’a

çıka

rıla

cakt

ır.

(TÜ

İK v

erile

rine

göre

)

• O

rtal

ama

Lakt

asyo

n sü

t ve

rimin

de

% 1

0’lu

k ar

tış s

ağla

naca

k, g

enel

süt

ür

etim

i iç

eris

inde

%

10

olan

ko

yun

sütü

üre

timi %

15’e

çık

arıla

cakt

ır

• H

alk

elin

de ı

slah

pro

jele

rinde

n üs

tün

vası

flı

35.0

00

baş

dam

ızlık

ko

ç ve

te

ke ü

retim

i ger

çekl

eştir

ilece

ktir.

• U

lusa

l ve

ulu

slar

aras

ı de

rgile

rde

en

az 5

0 ad

et b

ilim

sel

mak

ale

yayı

nla-

naca

ktır

• E

t, sü

t, ya

pağı

, tift

ik v

erim

ve

kalit

esin

in a

rttır

ılmas

ı

• K

uzu

ve o

ğlak

büy

ütm

e te

knik

leri

• S

uni t

ohum

lam

a uy

gula

mal

arı v

e dö

l ver

imin

in a

rtır

ılmas

ı

• Is

laht

a bi

yote

knol

ojik

met

otla

rın

kulla

nılm

ası

• H

asta

lıkla

ra, i

klim

değ

işim

i ve

çevr

e ko

şulla

rına

day

anık

lı ge

notip

lerin

bel

ir-le

nmes

i ile

erk

en s

elek

siyo

na im

kan

sağl

amak

.

• K

ulla

nma

mel

ezle

mes

i ve

saf y

etiş

tirm

e

• S

ağım

sis

tem

leri

ve s

ağım

hijy

eni

• B

ölge

lere

uyg

un b

arın

ak v

e ür

etim

sis

tem

lerin

in g

eliş

tirilm

esi

• D

amız

lık d

eğer

tahm

ini

• V

erim

i etk

ileye

n ge

nler

in b

elirl

enm

esi v

e bu

na d

ayal

ı sel

eksi

yon

• Ü

retim

mod

elle

rinin

coğ

rafi

işar

etle

rle k

orun

mas

ı


291

2. H

ayva

n S

ağlığ

ı ve

Ref

ahı

Gel

işti

rme

Hed

efi:

H

asta

lık-

lard

an k

ayna

klan

an e

kono

mik

ka

yıpl

arın

ön

lenm

esi,

sağl

ıklı

hayv

ansa

l ür

ünle

r el

de

edil-

mes

i, ha

lk s

ağlığ

ı ris

kler

inin

en

aza

indi

rilm

esi v

e ha

yvan

ref

a-hı

nın

sağl

anm

ası

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Has

talık

la-

rın,

teşh

is, k

ontr

ol v

e er

adik

as-

yonu

nda

yeni

ve

etki

n yö

ntem

-le

rin g

eliş

tirilm

esi

• E

pide

miy

oloj

ik ç

alış

mal

ar s

onuc

unda

te

spit

edile

n ha

stal

ıkla

r ve

din

amik

leri

(10a

det h

asta

lık)

• G

eliş

tirile

n te

şhis

m

etod

u sa

yısı

(5

ad

et)

• G

eliş

tirile

n tıb

bi v

e bi

yolo

jik ü

rün

sayı

-sı

(5

adet

)

• Ü

retil

en

bilim

sel

mak

ale

sayı

sı

(75

adet

)

• D

üzen

lene

n bi

limse

l ve

eğiti

m to

plan

-tı

sayı

sı (

10ad

et)

• H

asta

lıkla

rın

epid

emiy

oloj

isi

• H

asta

lık d

inam

ikle

rinin

bel

irlen

erek

müc

adel

e st

rate

jiler

inin

gel

iştir

ilmes

i,

• H

asta

lıkla

rın

teşh

isin

e yö

nelik

yen

i tek

nikl

er y

aygı

nlaş

tırılm

ası,

• H

asta

lıkla

rdan

kor

unm

aya

yöne

lik ç

alış

mal

arın

eko

nom

ik a

naliz

leri,

• V

eter

iner

tıb

bi ü

rünl

er v

e te

şhis

kitl

erin

in g

eliş

tirilm

esi v

e et

kinl

ikle

rinin

art

ı-rı

lmas

ı,

• Ç

evre

fakt

örle

ri ve

iklim

değ

işik

liği i

le h

ayva

n ha

stal

ıkla

rı a

rası

ndak

i iliş

kile

-rin

ara

ştır

ılmas

ı,

• H

ayva

n re

fahı

uyg

ulam

alar

ına

yöne

lik ç

alış

mal

ar,

• H

ayva

ncılı

kta

biyo

tekn

oloj

i ve

nano

tekn

oloj

inin

kul

lanı

lmas

ı,

• H

asta

lık e

tken

lerin

in g

enet

ik y

apıla

rını

n ar

aştır

ılmas

ına

yöne

lik ç

alış

mal

ar.

3.

So

syo

-eko

no

mik

A

raşt

ır-

mal

ar

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Küç

ükba

ş ha

yvan

ye

tiştir

icili

ğini

n sü

r-dü

rüle

bilir

liğin

in

sağl

anm

ası,

kayn

akla

rın

yerin

de v

e çö

züm

od

aklı

proj

eler

de k

ulla

nılm

ası,

uygu

lana

n pr

ojel

erin

et

ki

de-

ğerle

rinin

bel

irlen

mes

i

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

K

üçük

baş

hayv

ancı

lığın

ve

uy

gula

nan

proj

eler

in s

osyo

-eko

nom

ik e

t-ki

lerin

in b

elirl

enm

esi

• B

akan

lıkça

uyg

ulan

an h

alk

elin

de k

ü-çü

kbaş

hay

van

ısla

hı p

roje

si il

e di

ğer

dest

ek p

rogr

amla

rı u

ygul

anan

pro

je-

lerin

en

az 1

0 ad

etin

de e

tki d

eğer

len-

diril

mes

i yap

ılaca

ktır.

• H

avza

ları

n ha

yvan

cılık

ka

pasi

tesi

ni

belir

lem

eye

yöne

lik e

n az

3 a

det p

roje

ha

zırla

naca

ktır.

• K

üçük

baş

hayv

ancı

lığın

mev

cut

duru

m v

e ge

lece

ğine

yön

elik

alt

yapı

sını

n so

syo-

ekon

omik

ana

lizi

• Ç

oban

sor

unla

rını

n gi

deril

mes

i ve

refa

hını

n ar

tırılm

ası

• U

ygul

anan

pro

jele

rin e

tki d

eğer

lerin

in b

elirl

enm

esi

• D

eğiş

en ü

rün

mal

iyet

lerin

in t

espi

tine

ve m

aliy

etin

düş

ürül

mes

ine

yöne

lik

çalış

mal

ar v

e ür

etim

pla

nlam

ası

• B

ölge

sel i

şlet

me

mod

elle

ri ile

eko

nom

ik iş

letm

e bü

yükl

üğün

ün b

elirl

enm

esi

• H

asta

lıkla

rdan

iler

i gel

en e

kono

mik

kay

ıpla

rın

belir

lenm

esi

• T

üket

im/tü

ketic

i alış

kanl

ıkla

rını

n ve

tale

pler

inin

bel

irlen

mes

i

• U

ygun

kay

ıt si

stem

lerin

in g

eliş

tirilm

esi

• U

ygul

anan

tarı

msa

l des

tekl

erin

ve

kred

ilerin

etk

i değ

erle

ndiri

lmes

inin

yap

ıl-m

ası

• K

üçük

baş

hayv

anla

rdan

eld

e ed

ilen

ürün

lerin

coğ

rafi

işar

etli

ürün

ola

rak

değe

rlend

irme

olan

akla

rını

n be

lirle

nmes

i


292

4. H

ayva

n B

esle

me

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Hay

van

besl

emed

e ve

rimlil

iği

artır

-m

ak,

hayv

anla

rın

ekon

omik

ve

den

geli

besl

enm

esin

i sağ

-la

mak

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Alte

rnat

if ye

m k

ayna

klar

ının

ve

besl

e-m

e te

knik

lerin

in a

raşt

ırılm

ası

• U

lusa

l ve

ulus

lara

rası

der

gile

rde

15 a

det b

ilim

sel m

a-ka

le y

ayın

lana

cakt

ır

• S

ektö

r ön

celik

lerin

i dik

kate

ala

n 20

ade

t pro

je u

ygul

a-m

aya

konu

laca

ktır.

• B

esin

mad

de ih

tiyaç

ları

nın

belir

lenm

esi

• M

era

hayv

an il

işki

si

• Y

emle

rin d

eğer

lend

irilm

esi v

e ye

m d

eğer

inin

ar

tırılm

ası

• M

aliy

eti d

üşük

uyg

un r

asyo

n bi

leşe

nler

inin

tesp

iti

• Y

em s

akla

ma

ve s

ilola

ma

tekn

ikle

rinin

gel

iştir

ilmes

i

• K

uzu

ve o

ğlak

bes

isi

• B

esin

mad

dele

ri ge

reks

inim

lerin

in k

arşı

lanm

asın

da a

ltern

atif

yerli

yem

kay

nakl

arın

kul

lanı

mı

ve y

emle

me

sist

emle

rinin

ge-

liştir

ilmes

i

• M

ikro

orga

nizm

alar

ın h

ayva

n be

slem

ede

kulla

nım

ı

• K

alite

li ka

ba y

em ü

retim

i

• B

esle

men

in h

ayva

nsal

ürü

nler

in k

alite

si ü

zerin

e et

kisi

5. O

rgan

ik Y

etiş

tiri

cilik

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Org

anik

ür

etim

inin

art

ırılm

ası

ve y

ay-

gınl

aştır

ılmas

ı

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

O

rgan

ik

üret

im t

ekni

kler

inin

gel

iştir

il-m

esi

• O

rgan

ik y

etiş

tiric

ilik

konu

sund

a en

az

bir

işl

etm

e ile

or

tak

proj

e yü

rütü

lmes

i

• D

üzen

lene

n bi

limse

l ve

eği

tim t

opla

ntı

sayı

sı 5

ade

t ol

acak

tır.

• O

rgan

ik y

etiş

tiric

ilikt

e uy

gun

çevr

e ve

işle

tmel

erin

bel

irlen

me-

si

• O

rgan

ik y

etiş

tirm

e te

knik

leri

• O

rgan

ik y

etiş

tiric

ilikt

e ür

etim

mal

iyet

inin

düş

ürül

erek

üre

timin

ar

tırılm

ası

• O

rgan

ik y

em m

adde

lerin

in g

eliş

tirilm

esi v

e ku

llanı

mı

• G

elen

ekse

l ve

orga

nik

ürün

yet

iştir

icili

ğini

n ka

rşıla

ştır

ılmas

ı


293

8. M

EY

VE

- B

AĞ

A

FA Ç

IKT

ILA

RI

• İç

ve

dış

paza

rlard

a re

kabe

t ede

bile

cek,

yük

sek

kalit

eli m

eyve

üre

timin

in a

rtır

ılmas

ı ve

üret

ici g

eliri

nin

yüks

eltil

mes

i

• V

erim

li, k

alite

li ve

has

talık

-zar

arlı

ve o

lum

suz

çevr

e ko

şulla

rına

day

anık

lı çe

şitle

rle s

tand

art v

e is

tikra

rlı b

ir ür

etim

in g

erçe

kleş

tirilm

esi

• M

eyve

üre

timin

de, i

nsan

ve

çevr

e sa

ğlığ

ı bak

ımın

dan

sakı

nca

yara

tmay

an il

eri y

etiş

tirm

e te

knik

lerin

in g

eliş

tirilm

esi

• O

rgan

ik m

eyve

ve

üzüm

yet

iştir

icili

ğini

n sü

rdür

üleb

ilir

şeki

lde

geliş

tirilm

esi

• P

estis

it ve

diğ

er k

imya

salla

rdan

tem

iz, s

ağlık

lı ür

ün e

lde

edilm

esi v

e gü

veni

lirliğ

in s

ağla

nmas

ı

• H

asat

önc

esi v

e so

nras

ında

ürü

n ve

kal

ite k

ayıp

ları

nın

önle

nmes

i

• D

oğal

kay

nakl

arın

ver

imli

kulla

nılm

ası v

e sü

rdür

üleb

ilir

bir

üret

imin

sağ

lanm

ası

• M

eyve

- B

ağ g

enet

ik k

ayna

klar

ının

sür

dürü

lebi

lir ş

ekild

e ku

llanı

mı

• M

eyve

cilik

ve

bağc

ılıkt

a dü

nya

stan

dart

ları

nda

çoğa

ltım

mat

erya

linin

kitl

esel

üre

timin

in g

eliş

tirilm

esi

• K

üres

el ik

lim d

eğiş

ikliğ

inin

mey

veci

lik v

e ba

ğcılı

k üz

erin

e ol

ası e

tkile

rinin

bel

irlen

mes

i, çö

züm

öne

riler

inin

ort

aya

konu

lmas

ı

AR

AŞ

TIR

MA

PR

OG

RA

MI

PR

OG

RA

ML

AR

IN Ö

LÇ

ÜL

EB

İLİR

PE

RF

OR

MA

NS

K

RİT

ER

LE

Rİ

AR

AŞ

TIR

MA

KO

NU

LA

RI

1.S

ert

Çek

ird

ekli

Mey

vele

r

Gel

işti

rme

Hed

efi:

T

ürki

ye’n

in

reka

bet

şans

ı yü

ksek

ol

an

sert

çe

kird

ekli

mey

ve

sekt

örün

ün,

hede

f pa

zarla

ra

süre

kli

bir

şeki

lde

sağl

ıklı,

kal

iteli

ve s

tand

art

ürün

ler

suna

cak

şeki

lde

iyile

ştiri

lmes

i; iç

tük

etim

in

yanı

sır

a dı

ş sa

tımı

artır

mak

; ta

rım

sal

üre-

timde

kul

lanı

lan

zara

rlı b

itki k

orum

a ür

ünle

-rin

in a

zaltı

lmas

ı ile

güb

re, d

iğer

kim

yasa

llar

ve ü

retim

tek

nikl

erin

in b

ilinç

li ku

llanı

mı

so-

nucu

, sü

rdür

üleb

ilir

ve i

zlen

ebili

r bi

r ta

rım

si

stem

inin

gel

iştir

ilmes

i, ür

etile

n se

rt ç

ekir-

dekl

i m

eyve

lerin

işl

eme

sekt

örün

de k

ulla

-nı

mın

ın a

rtır

ılmas

ı, ye

ni t

ekno

lojik

ürü

nler

e dö

nüşt

ürül

erek

, paz

arın

gen

işle

tilm

esi…

• D

önem

son

unda

en

az b

ir ad

et ç

eşid

in t

esci

l etti

-ril

mes

i

• Is

lah

amac

ı doğ

rultu

sund

a en

az

1 ad

et y

eni ç

eşi-

din

tesc

il et

tirilm

esi

• B

u ko

nuda

3 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• D

önem

son

unda

en

az b

ir ad

et k

lona

l ana

cın

tes-

cil

ettir

ilmes

i ve

3 a

det

yeni

pro

jeye

baş

lanı

lmış

ol

mas

ı

• B

u ko

nuda

3 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı ve

en

az 3

ade

t mak

ale

yayı

mla

nmas

ı

• B

u ko

nuda

2 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• Ü

lken

in u

lusl

arar

ası r

ekab

et ş

ansı

nı a

rtır

acak

yen

i ya

banc

ı çeş

itler

in b

ölge

sel p

erfo

rman

slar

ının

hız

lı bi

r şe

kild

e be

lirle

nmes

i içi

n ye

ni y

önte

mle

r bu

lun-

mas

ı

• P

azar

lam

a sü

resi

nin

uzat

ılmas

ını

sağl

ayac

ak ç

ok

erke

nci/g

eççi

çeş

itler

in g

eliş

tirilm

esi

• B

iyot

ik v

e ab

iyot

ik s

tres

koş

ulla

rına

day

anık

lı, v

e-rim

li ve

kal

iteli

yeni

çeş

itler

in ıs

lahı

• M

eyve

işl

eme

endü

stris

ine

uygu

n ye

ni ç

eşitl

erin

ge

liştir

ilmes

i

• Y

erli

gene

tik k

ayna

klar

dan

daha

faz

la y

arar

lana

-ra

k, f

arkl

ı ek

oloj

ik b

ölge

ler

için

yoğ

un y

etiş

tiric

ilik

tekn

ikle

rine

uygu

n bo

dur-

yarı

-bod

ur k

lona

l ana

çla-

rın

geliş

tirilm

esi

• Ç

eşit

geliş

tirm

ede

mol

ekül

er t

ekni

kler

den

yoğu

n şe

kild

e ya

rarla

nılm

ası

• Ç

eşit

ve k

lona

l an

aç g

eliş

tirm

ede

çok

zeng

in t

ür

sayı

sına

sah

ip o

lan

Pru

nus’

lard

a tü

rler

aras

ı m

e-le

zlem

eler

yap

ılmas

ı


294

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Ç

eşit

zeng

inliğ

i ya

-ra

tara

k,

paza

ra

arz

süre

sini

n uz

atılm

ası;

yüks

ek v

erim

li ve

kal

iteli,

so

fral

ık v

e te

k-no

lojik

de

ğerle

ndirm

eye

uygu

n,

biyo

tik

(has

talık

-zar

arlı)

ve

abiy

otik

(olu

msu

z çe

vre

koşu

lları

) st

resl

ere

daya

nıkl

ı/tol

eran

t ye

ni

çeşi

tlerin

ısl

ahı;

sık

diki

me

uygu

n bo

dur

ve

yarı

-bod

ur k

lona

l ana

ç ıs

lahı

; çe

vrey

e-do

st

yoğu

n ba

hçec

ilik

tekn

ikle

rinin

gel

iştir

ilmes

i; ha

sat

ve h

asat

son

rası

ürü

n ve

kal

ite k

a-yı

plar

ının

önl

enm

esi;

kim

yasa

l müc

adel

eye

alte

rnat

if m

etot

ları

n ar

aştır

ılmas

ı, ye

ni m

ü-ca

dele

m

etot

ları

nın

belir

lenm

esi;

kulla

nı-

lan

bitk

i ko

rum

a ür

ünle

rinin

yen

i uy

gula

ma

tekn

ikle

ri ile

dah

a az

ve

etki

n ku

llanı

mın

ın

araş

tırılm

ası,

has

talık

, za

rarlı

ve

yaba

ncı

otla

rla e

tkili

müc

adel

e yö

ntem

lerin

in g

eliş

-tir

ilmes

i ve

kür

esel

ikl

im d

eğiş

ikliğ

inin

ser

t çe

kird

ekli

mey

vele

r üz

erin

e ol

ası

etki

leri

ve

çözü

mle

rinin

ort

aya

konu

lmas

ı…

• E

n az

3 a

det b

ilim

sel m

akal

e ya

yınl

anm

ası

• E

n az

3 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

3 a

det b

ilim

sel m

akal

e ya

yınl

anm

ası

• E

n az

3 a

det

tür

bazı

nda

en u

ygun

ürü

n yö

-ne

timi m

odel

inin

ort

aya

konu

lmas

ı

• E

n az

3 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

3 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• D

ünya

paz

arla

rınd

a ön

emli

yeri

olan

yen

i yab

ancı

çeş

it-le

rin b

ölge

sel a

dapt

asyo

nlar

ının

bel

irlen

mes

i

• M

eyve

gen

etik

kay

nakl

arın

da m

olek

üler

ve

mor

folo

jik

tanı

mla

mal

arın

yap

ılmas

ı ve

ilişk

ilerin

ort

aya

konm

ası

• H

asat

ve

hasa

t so

nras

ı ka

yıpl

arın

ın e

n az

a in

diril

mes

i iç

in y

eni t

ekno

lojil

erin

in g

eliş

tirilm

esi

• D

ölle

me

biyo

lojis

i ve

str

es f

izyo

lojis

i ça

lışm

alar

ına

de-

vam

edi

lmes

i

• E

nteg

re ü

rün

yöne

timi m

odel

lerin

in g

eliş

tirilm

esi

• İle

ri ba

hçe

yöne

tim t

ekni

kler

inin

(ye

ni t

erbi

ye ş

ekill

eri,

sula

ma-

güb

rele

me,

has

at te

knol

ojile

ri…)

geliş

tirilm

esi

• K

ültü

rel

uygu

lam

alar

da (

sula

ma-

güb

rele

me,

top

rak

iş-

lem

e, b

udam

a, il

açla

ma

vb)

mek

aniz

asyo

n te

knik

lerin

in

geliş

tirilm

esi

• K

üres

el i

klim

değ

işik

liğin

in s

ert

çeki

rdek

li m

eyve

tür

leri

yetiş

tiric

iliği

ne o

lası

etk

ilerin

in b

elirl

enm

esi

• D

ünya

st

anda

rtla

rınd

a ço

ğaltı

m

mat

erya

linin

ki

tlese

l ür

etim

inin

gel

iştir

ilmes

i


295

2.Tu

run

çgill

er

Gel

işti

rme

Hed

efi:

T

ürki

ye

turu

nçgi

l ye

tiştir

icili

ğind

e de

ğişe

n dı

ş pa

zarla

ra

uyum

sağ

laya

cak

ve h

asat

sez

onun

u uz

atac

ak v

erim

li, k

alite

li ye

ni a

naç-

çe-

şitle

rle m

oder

n ye

tiştir

me

tekn

ikle

rinin

uy

gula

nmas

ı ve

reka

bet g

ücün

ün a

rtır

ıl-m

ası

ve s

ürdü

rüle

bilir

liğin

sağ

lanm

ası;

hasa

t son

rası

ürü

n ve

kal

ite k

ayıp

ları

nın

azal

tılm

ası;

bitk

i ko

rum

a am

açlı

kim

ya-

salla

rın

azal

tılm

ası

ile g

übre

, di

ğer

kim

-ya

salla

r ve

üre

tim t

ekni

kler

inin

bili

nçli

kulla

nım

ı

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Yük

sek

verim

li, d

e-ği

şen

tüke

tim

eğili

mle

rine

uygu

n ka

li-te

de,

erke

nci-g

eççi

ve

bodu

r an

aç v

e çe

şitle

rin

ısla

hı;

çevr

eye-

dost

yo

ğun

bahç

ecili

k te

knik

lerin

in

geliş

tirilm

esi,

hasa

t so

nras

ı ür

ün v

e ka

lite

kayı

plar

ı-nı

n ön

lenm

esi;

kim

yasa

l m

ücad

eley

e al

tern

atif

met

otla

rın

araş

tırılm

ası;

yeni

m

ücad

ele

met

otla

rı o

rtay

a ko

nulm

ası,

bitk

i ko

rum

a am

açlı

kim

yasa

l m

adde

le-

rin y

eni u

ygul

ama

tekn

ikle

ri ile

dah

a az

m

ikta

rda

ve e

tkin

kul

lanı

mın

ın a

raşt

ırıl-

mas

ı ile

has

talık

, za

rarlı

ve

yaba

ncı

ot-

larla

uyg

un m

ücad

ele

yönt

emle

rinin

ge-

liştir

ilmes

i ve

küre

sel ı

sınm

a ve

tarı

msa

l ku

rakl

ıkla

ilgi

li ça

lışm

alar

ın y

apılm

ası…

• E

n az

3 a

det

yeni

pro

jeye

baş

lanı

lmış

ol-

mas

ı

• Is

lah

amac

ı do

ğrul

tusu

nda

en a

z 1

adet

ye

ni ç

eşid

in te

scil

ettir

ilmes

i

• B

u ko

nuda

3 a

det

yeni

pro

jeye

baş

lanı

l-m

ış o

lmas

ı

• E

n az

3 a

det g

enet

ik m

arkı

r ge

liştir

ilmes

i

• B

u ko

nuda

3 a

det

yeni

pro

jeye

baş

lanı

l-m

ası,

geliş

tirile

n te

knik

lerin

bilg

ilend

irme

topl

antıl

arıy

la v

e ta

nıtıc

ı ya

yınl

arla

hed

ef

kitle

ye u

laşt

ırılm

ası

• E

n az

1 a

det

tür

bazı

nda

en u

ygun

ürü

n yö

netim

i mod

elin

in o

rtay

a ko

nulm

ası

• B

u ko

nuda

3 a

det

yeni

pro

jeye

baş

lanı

l-m

ış o

lmas

ı

• B

u ko

nuda

1 a

det

yeni

pro

jeye

baş

lanı

l-m

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 a

det

yeni

pro

jeye

baş

lanı

lmış

ol-

mas

ı

• E

n az

1 a

det

yeni

pro

jeye

baş

lanı

lmış

ol-

mas

ı

• D

eğiş

ik ı

slah

yön

tem

leriy

le s

ık d

ikim

e uy

gun

yeni

bod

ur v

e ya

rı b

odur

klo

nal a

naçl

arın

gel

iştir

ilmes

i

• B

iyot

ik (

hast

alık

-zar

arlı)

ve

abiy

otik

(olu

msu

z çe

vre

koşu

lları

) st

resl

ere

daya

nıkl

ı, er

kenc

i ve

geçç

i yen

i çeş

itler

in ı

slah

ı (H

a-sa

t sez

onun

un u

zatıl

mas

ı)

• M

utas

yon

ısla

hını

n öz

ellik

le ç

ekird

eksi

z çe

şit g

eliş

tirm

ede

kul-

lanı

lmas

ı

• Ö

nem

li ka

rakt

erle

rin ç

alış

ma

mek

aniz

mal

arın

ın a

ydın

latıl

mas

ı ve

ısl

ah s

ürec

inin

kıs

altıl

mas

ı iç

in m

olek

üler

mar

kırla

rın

geliş

-tir

ilmes

i

• H

asat

mek

aniz

asyo

nunu

n ge

liştir

ilmes

i

• E

nteg

re ü

rün

yöne

timi m

odel

lerin

in g

eliş

tirilm

esi

• H

asat

ve

hasa

t son

rası

kay

ıpla

rını

n en

aza

indi

rilm

esi i

çin

yeni

te

knol

ojile

rinin

gel

iştir

ilmes

i

• T

urun

çgill

erde

ver

i tab

anı

oluş

turu

lmas

ı, ür

etim

ala

nlar

ının

ve

reko

lteni

n C

BS

ve

Uza

ktan

Alg

ılam

a yö

ntem

leri

ile b

elirl

enm

e-si

• K

üres

el ik

lim d

eğiş

ikliğ

inin

turu

nçgi

ller

üzer

ine

olas

ı etk

ilerin

in

belir

lenm

esi

• D

ünya

sta

ndar

tları

nda

çoğa

ltım

mat

erya

linin

kitl

esel

üre

timi-

nin

geliş

tirilm

esi


296

3. Y

um

uşa

k Ç

ekir

dek

li M

eyve

ler

Gel

işti

rme

Hed

efi:

G

elen

ekse

l Y

umu-

şak

Çek

irdek

li M

eyve

ler

yetiş

tiric

iliği

nin,

m

oder

n m

eyve

cilik

pra

tikle

rini

uygu

laya

n en

düst

riyel

işl

etm

eler

hal

ine

getir

ilmes

i; sa

hil k

esim

inde

soğ

ukla

ma

ihtiy

acı d

üşük

ve

mey

ve g

eliş

me

periy

odu

kısa

ola

n çe

-şi

tlerle

, ya

yla

kesi

min

de i

se s

oğuk

lam

a ih

tiyac

ı yü

ksek

, ge

ççi ç

eşitl

erle

, ür

etim

de

stan

dart

laşm

ayı

ve k

alite

yi a

rtır

an,

hasa

t ile

diğ

er k

ültü

rel

tekn

ikle

rin u

ygul

anm

a-sı

nda

kola

ylık

lar

sağl

ayan

bod

ur m

eyve

ye

tiştir

icili

ğini

n ya

ygın

laşt

ırılm

ası;

üre-

timde

bitk

i ko

rum

a am

açlı

kim

yasa

lları

n az

altıl

mas

ı ile

güb

re, d

iğer

kim

yasa

llar

ve

üret

im te

knik

lerin

in b

ilinç

li ku

llanı

mı s

onu-

cu, s

ürdü

rüle

bilir

ve

izle

nebi

lir b

ir ye

tiştir

i-ci

lik s

iste

min

in g

eliş

tirilm

esi…

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Yen

i erk

enci

ve

geçç

i çe

şitle

rin ı

slah

ı ile

çeş

it z

engi

nliğ

i y

ara-

tara

k, p

azar

a a

rz s

üres

ini

uzat

mak

; mo-

dern

bah

çeci

lik te

knik

leri

ile b

irim

ala

ndan

el

de e

dile

n ür

ünün

ve

kalit

enin

iyi

leşt

iril-

mes

i; ha

sat

ve

hasa

t so

nras

ı ür

ün

ve

kalit

e ka

yıpl

arın

ın e

n az

a in

diril

mes

i; ki

m-

yasa

l m

ücad

eley

e al

tern

atif

met

otla

rın

araş

tırılm

ası;

yeni

müc

adel

e m

etot

ları

nın

belir

lenm

esi;

bitk

i kor

uma

amaç

lı ku

llanı

-la

n ki

mya

salla

rın

yeni

uyg

ulam

a te

knik

leri

ile d

aha

az v

e et

kin

kulla

nım

ının

ara

ştır

ıl-m

ası;

hast

alık

, za

rarlı

ve

yaba

ncı

otla

rla

uygu

n m

ücad

ele

yönt

emle

rinin

gel

iştir

il-m

esi;

küre

sel ı

sınm

a ve

tarı

msa

l kur

aklık

-la

ilgi

li ça

lışm

alar

ın y

apılm

ası.…

• D

önem

son

unda

en

az b

ir ad

et ç

eşid

in te

scil

ettir

ilmes

i

• Is

lah

amac

ı doğ

rultu

sund

a en

az

1 ad

et y

eni

çeşi

din

tesc

il et

tirilm

esi

• B

u ko

nuda

3 a

det

yeni

pro

jeye

baş

lanı

lmış

ol

mas

ı

• B

u ko

nuda

en

az 3

ade

t ye

ni p

roje

ye b

aş-

lanı

lmas

ı ve

en

az 3

ade

t m

akal

e ya

yım

lan-

mas

ı

• D

önem

son

unda

en

az b

ir ad

et k

lona

l an

a-cı

n te

scil

ettir

ilmes

i ve

3 a

det

yeni

pro

jeye

ba

şlan

ılmış

olm

ası

• Ü

lken

in u

lusl

arar

ası

reka

bet

şans

ını

artır

a-ca

k ye

ni y

aban

cı ç

eşitl

erin

böl

gese

l pe

rfor

-m

ansl

arın

ın h

ızlı

bir

şeki

lde

belir

lenm

esi i

çin

yeni

yön

tem

ler

bulu

nmas

ı

• B

u ko

nuda

3 a

det

yeni

pro

jeye

baş

lanı

lmış

ol

mas

ı

• E

n az

1 a

det

tür

bazı

nda

en u

ygun

Ent

egre

Ü

rün

Yön

etim

i mod

elin

in o

rtay

a ko

nulm

ası

• B

u ko

nuda

en

az 1

ade

t ye

ni p

roje

ye b

aşla

-nı

lmış

olm

ası

ve e

n az

1 m

akal

e ya

yınl

an-

mas

ı

• E

n az

1 p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lma-

sı

• P

azar

lam

a sü

resi

nin

uzat

ılmas

ını s

ağla

yaca

k ço

k er

kenc

i/ge

çci ç

eşitl

erin

gel

iştir

ilmes

i

• B

iyot

ik v

e ab

iyot

ik s

tres

koş

ulla

rına

day

anık

lı, v

erim

li, k

ali-

teli

ve e

rken

ci/g

eçci

çeş

itler

in ıs

lahı

• M

eyve

işl

eme

sana

yisi

ne u

ygun

yen

i çe

şitle

rin g

eliş

tiril-

mes

i

• Ç

eşit

geliş

tirm

ede

mol

ekül

er t

ekni

kler

den

yoğu

n şe

kild

e ya

rarla

nılm

ası

• K

lasi

k ve

biy

otek

nolo

jik y

önte

mle

rle s

ık d

ikim

e uy

gun

bo-

dur v

e ya

rı b

odur

klo

nal a

naç

ve y

eni ç

eşitl

erin

gel

iştir

ilme-

si

• D

ünya

paz

arla

rınd

a ön

emli

yeri

olan

yab

ancı

çeş

itler

in

bölg

esel

ada

ptas

yonl

arın

ın b

elirl

enm

esi

• G

enet

ik k

ayna

klar

ında

mol

ekül

er v

e m

orfo

lojik

tan

ımla

-m

alar

ın y

apılm

ası v

e ili

şkile

rin o

rtay

a ko

nulm

ası

• E

nteg

re Ü

rün

Yön

etim

i mod

elle

rinin

gel

iştir

ilmes

i

• H

asat

ve

hasa

t son

rası

kay

ıpla

rını

n en

aza

indi

rilm

esi i

çin

yeni

tekn

oloj

ilerin

gel

iştir

ilmes

i

• Ü

rün

çeşi

tlend

irme

kaps

amın

da h

enüz

yet

erin

ce d

eğer

-le

ndiri

lmey

en y

umuş

ak ç

ekird

ekli

mey

ve t

ürle

rinde

(ah

lat,

alıç

, muş

mul

a,..)

tica

ri çe

şitle

rin g

eliş

tirilm

esi

• K

üres

el ik

lim d

eğiş

ikliğ

inin

yum

uşak

çek

irdek

li m

eyve

tür

-le

ri ye

tiştir

icili

ğine

ola

sı e

tkile

rinin

bel

irlen

mes

i

• D

ünya

sta

ndar

tları

nda

çoğa

ltım

mat

erya

linin

kitl

esel

üre

ti-m

inin

gel

iştir

ilmes

i


297

4.B

ağcı

lık

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Değ

işen

iç

ve d

ış p

a-za

r ta

lepl

erin

e uy

gun

sofr

alık

, ku

rutm

alık

ve

şar

aplık

üzü

m ç

eşitl

erin

in g

eliş

tirilm

esi;

çeki

rdek

siz

kuru

üzü

m k

alite

sini

n iy

ileşt

iri-

lere

k, i

ç tü

ketim

in y

anın

da d

ışsa

tımın

art

ı-rı

lmas

ı; ür

etim

de z

arar

lı bi

tki k

orum

a ür

ün-

lerin

in a

zaltı

lmas

ı; gü

bre,

diğ

er k

imya

salla

r ve

üre

tim t

ekni

kler

inin

bili

nçli

kulla

nım

ı so

-nu

cu s

ürdü

rüle

bilir

ve

izle

nebi

lir b

ir ba

ğcılı

k si

stem

inin

gel

iştir

ilmes

i…

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Çek

irdek

li ve

çek

irdek

-si

z iri

tan

eli,

yola

day

anık

lı ço

k er

kenc

i ve

ge

çci s

ofra

lık ç

eşitl

erin

ısla

hı; m

evcu

t sta

n-da

rt s

ofra

lık,

kuru

tmal

ık,

şara

plık

ve

şıra

lık

üzüm

çeş

itler

inde

klo

n se

leks

iyon

u yo

lu il

e ve

rim,

kalit

e ve

olu

msu

z çe

vre

koşu

lları

n da

yanı

m

perf

orm

ansl

arın

ın

yüks

eltil

mes

i; ye

tiştir

me

tekn

ikle

rinin

m

oder

niza

syon

u;

sofr

alık

üzü

mle

r iç

in h

asat

son

rası

tek

no-

lojil

erin

in

iyile

ştiri

lmes

i; pa

zara

ür

ün

arz

süre

sini

uza

tmak

üze

re h

asad

ı ge

cikt

irici

uy

gula

mal

arın

ort

aya

konu

lmas

ı, ıs

lah

edil-

miş

yen

i yer

li ve

yab

ancı

üzü

m ç

eşitl

erin

in

adap

tasy

onla

rını

n be

lirle

nmes

i; ör

tüal

tında

er

kenc

i so

fral

ık ü

züm

yet

iştir

icili

ğini

n ge

-liş

tirilm

esi;

kim

yasa

l m

ücad

eley

e al

tern

a-tif

met

otla

rın

araş

tırılm

ası,

yeni

müc

adel

e m

etot

ları

nı

orta

ya

konu

lmas

ı; ku

llanı

lan

kim

yasa

l m

adde

lerin

yen

i uy

gula

ma

tek-

nikl

eri

ile d

aha

az m

ikta

rda

ve e

tkin

kul

la-

nım

ının

ara

ştır

ılmas

ı;

kivi

de y

eni ç

eşit

ıs-

lahı

; kü

rese

l ıs

ınm

a ve

tar

ımsa

l ku

rakl

ıkla

ilg

ili ç

alış

mal

arın

yap

ılmas

ı…

• Is

lah

amac

ı do

ğrul

tusu

nda

en a

z 1

adet

yen

i çe

şidi

n te

scil

ettir

ilmes

i

• B

u ko

nuda

3 a

det

yeni

pro

jeye

baş

lanı

lmas

ı ve

3 a

det m

akal

e ya

yım

lanm

ası

• B

u ko

nuda

3 a

det

yeni

pro

jeye

baş

lanı

lmış

ol

mas

ı ve

en a

z 1

mak

ale

yayı

nlan

mas

ı

• E

n az

1 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

3 a

det

yeni

pro

jeye

baş

lanı

lmış

olm

ası

ve e

n az

1 y

eni ç

eşid

in te

scil

ettir

ilmes

i

• B

u ko

nuda

3 a

det

yeni

pro

jeye

baş

lanı

lmış

ol

mas

ı ve

en a

z 1

mak

ale

yayı

nlan

mas

ı

• B

u ko

nuda

2 a

det

yeni

pro

jeye

baş

lanı

lmış

ol

mas

ı ve

en a

z 2

adet

mak

ale

yayı

nlan

mas

ı

• B

u ko

nuda

en

az 1

ade

t yen

i pro

jeye

baş

lanı

l-m

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• B

iyot

ik v

e ab

iyot

ik s

tres

koş

ulla

rına

day

anık

lı çe

şitle

rin b

e-lir

lenm

esi v

e ye

ni ç

eşitl

erin

eld

e ed

ilmes

i

• Ç

eşit

geliş

tirm

ede

mol

ekül

er t

ekni

kler

den

yoğu

n şe

kild

e ya

rala

nıla

rak

ısla

h sü

reci

nin

kısa

ltılm

ası

• G

enet

ik k

ayna

klar

da m

olek

üler

ve

mor

folo

jik ta

nım

lam

ala-

rın

yapı

lmas

ı ve

ilişk

ilerin

ort

aya

konu

lmas

ı

• B

ağ a

lanl

arın

ın v

e re

kolte

nin

CB

S v

e U

zakt

an A

lgıla

ma

yönt

emle

ri ile

bel

irlen

mes

i;

• İç

ve

dış

paza

r is

tekl

eri d

oğru

ltusu

nda

özel

likle

çok

erk

en-

ci v

e ço

k ge

çci o

lmak

üze

re y

eni s

ofra

lık ü

züm

çeş

itler

inin

ge

liştir

ilmes

i, kl

on s

elek

siyo

nu ç

alış

mal

arın

a de

vam

edi

l-m

esi

• H

asat

ve

hasa

t son

rası

kay

ıpla

rını

n en

aza

indi

rilm

esi i

çin

yeni

tekn

oloj

ilerin

in g

eliş

tirilm

esi,

• K

ivi’d

e ıs

lah,

yet

iştir

me

tekn

iği v

e m

uhaf

aza

çalış

mal

arı

• Ş

arap

lık ü

züm

yet

iştir

icili

ğind

e kö

keni

kon

trol

lü a

dlan

dır-

may

a ve

sın

ıflan

dırm

a si

stem

ine

geçi

şin

sağl

anm

ası

için

bi

limse

l ver

i üre

tilm

esi

• K

üres

el i

klim

değ

işik

liğin

in ü

lke

bağc

ılığı

na o

lası

etk

ileri-

nin

belir

lenm

esi

• D

ünya

sta

ndar

tları

nda

çoğa

ltım

mat

erya

linin

kitl

esel

üre

ti-m

inin

gel

iştir

ilmes

i

• D

ünya

paz

arla

rınd

a ön

emli

yeri

olan

yab

ancı

çeş

itler

in

bölg

esel

ada

ptas

yonl

arın

ın b

elirl

enm

esi

• İle

ri ba

ğ yö

netim

tek

nikl

eri

(yen

i te

rbiy

e şe

kille

ri, s

ulam

a,

gübr

elem

e, h

asat

tekn

oloj

ileri…

)

• U

lusa

l ve

bölg

esel

düz

eyde

eko

nom

ik a

nlam

taş

ıyan

yer

li çe

şitle

r ile

gen

etik

kay

nakl

arın

ın t

erbi

ye v

e bu

dam

a si

s-te

mle

rinin

gel

iştir

ilmes

i, ha

sat

sonu

dav

ranı

şlar

ının

bel

ir-le

nmes

i


298

5.İn

cir

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Tür

kiye

, dü

nya

taze

inc

ir ür

etim

inde

ilk

sıra

da y

er a

lmak

ta;

en f

azla

kur

u in

cir

üret

imi g

erçe

kleş

tirm

ekte

ve

en k

alite

li ku

-ru

tmal

ık in

cir

çeşi

tlerin

i yet

iştir

mek

tedi

r. B

u ür

e-tim

dal

ının

gel

iştir

ilme

hede

fi; m

evcu

t inc

ir ba

h-çe

lerin

de v

erim

ve

kalit

enin

yük

selti

lmes

i, ye

ni

taze

ve

kuru

tmal

ık ç

eşitl

erin

ısl

ahı;

yetiş

tirm

e te

knik

lerin

in v

e ha

sat s

onra

sı iş

lem

lerin

mod

er-

niza

syon

u; in

cir

ihra

catın

da k

arşı

laşı

lan

soru

n-la

rın

çözü

lmes

i; ür

etim

de k

ulla

nıla

n za

rarlı

bitk

i ko

rum

a ür

ünle

rinin

aza

ltılm

ası

ile g

übre

, di

ğer

kim

yasa

llar

ve ü

retim

tek

nikl

erin

in b

ilinç

li ku

lla-

nım

ı so

nucu

, sü

rdür

üleb

ilir

bir

tarı

m s

iste

min

in

geliş

tirilm

esi;

son

yılla

rda

ihra

catı

hızl

a ar

tan

Bur

sa S

iyah

ı İn

ciri

üret

imin

de k

ulla

nıla

n za

rarlı

bi

tki

koru

ma

ürün

lerin

in a

zaltı

lmas

ı, sü

rdür

üle-

bilir

üre

tim te

knik

lerin

in g

eliş

tirilm

esi…

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Mod

ern

yetiş

tirm

e te

knik

le-

riyle

ver

im v

e ka

liten

in y

ükse

ltilm

esi;

yeni

çe-

şitle

rin ı

slah

ı; ha

sat

ve h

asat

son

rası

kay

ıpla

-rı

nın

en a

za in

diril

mes

i içi

n ye

ni t

ekno

lojil

erin

in

geliş

tirilm

esi

ve ü

rünü

n dı

ş pa

zar

iste

kler

ine

uygu

n ha

le g

etiri

lmes

i; ki

mya

sal

müc

adel

eye

alte

rnat

if m

etot

ları

n ar

aştır

ılmas

ı, ye

ni m

üca-

dele

met

otla

rını

ort

aya

konu

lmas

ı, bi

tki k

orum

a am

açlı

kulla

nıla

n ki

mya

salla

rın

yeni

uyg

ulam

a te

knik

leri

ile d

aha

az m

ikta

rda

ve e

tkin

kul

lanı

-m

ının

ara

ştır

ılmas

ı, ha

stal

ık, z

arar

lı ve

yab

ancı

ot

larla

uyg

un m

ücad

ele

yönt

emle

rinin

gel

iştir

il-m

esi,

küre

sel ı

sınm

a ve

tarı

msa

l kur

aklık

la il

gili

çalış

mal

arın

yap

ılmas

ı…

• Is

lah

amac

ı do

ğrul

tusu

nda

en a

z 1

adet

yen

i çe

şidi

n te

scil

ettir

ilmes

i

• B

u ko

nuda

en

az

1 ad

et y

eni p

roje

nin

başl

a-tıl

mış

olm

ası v

e 2

adet

mak

ale

yayı

mla

nmas

ı

• B

u ko

nuda

1 e

n az

ad

et y

eni p

roje

nin

başl

a-tıl

mış

olm

ası

ve e

n az

1 a

det

mak

ale

yayı

n-la

nmas

ı

• İn

cir

bahç

eler

i iç

in e

n uy

gun

Ent

egre

Ürü

n Y

önet

imi m

odel

inin

ort

aya

konu

lmas

ı

• E

n az

1 a

det

yeni

pro

jeni

n ba

şlat

ılmış

olm

ası

ve e

n az

1 a

det y

ayın

yap

ılmas

ı

• E

n az

1 a

det y

eni ç

eşid

in te

scil

ettir

ilmes

i

• E

n az

1 a

det y

eni ç

eşid

in te

scil

ettir

ilmes

i

• E

n az

1 a

det y

eni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı

• V

erim

ve

kalit

ece

üstü

n ye

ni B

ursa

Siy

ahı

in-

cir

klon

ları

nın

üret

icile

re a

ktar

ılmas

ı

• B

iyot

ik (

hast

alık

-zar

arlı)

ve

abiy

otik

(ol

umsu

z çe

vre

koşu

lları

) st

resl

ere

daya

nıkl

ı yen

i çeş

itler

in ıs

lahı

• İn

cird

e iç

tük

etim

ve

ihra

catı

sını

rland

ıran

sağ

lık-h

ij-ye

n (a

flato

ksin

ve

okra

toks

in b

enze

ri m

ikot

oksi

nler

) fa

ktör

lerin

in ç

özüm

üne

yöne

lik a

raşt

ırm

alar

ın y

apıl-

mas

ı,

• H

asat

ve

hasa

t son

rası

kay

ıpla

rını

n en

aza

indi

rilm

esi

için

yen

i tek

nolo

jiler

inin

gel

iştir

ilmes

i

• E

nteg

re ü

rün

yöne

timi m

odel

lerin

in g

eliş

tirilm

esi

• K

ültü

rel u

ygul

amal

arla

(To

prak

işle

me,

sul

ama,

gü

b-re

lem

e, b

udam

a vb

.) y

etiş

tirm

e te

knik

lerin

in g

eliş

tiril-

mes

i

• T

icar

i değ

eri y

ükse

k ta

ze v

e ku

rutm

alık

yen

i inc

ir çe

-şi

tlerin

in g

eliş

tirilm

esi

• İk

lim d

eğiş

iklik

lerin

in, i

ncir

yetiş

tiric

iliği

ne o

lası

etk

ileri-

nin

belir

lenm

esi.

• G

ıda

endü

stris

ine

uygu

n in

cir

çeşi

tlerin

in te

spiti

• B

ursa

Siy

ahı

inci

r çe

şidi

nde

klon

sel

eksi

yon

çalış

ma-

ları

na d

evam

edi

lmes

i


299

6. Z

eyti

n

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Tür

kiye

zey

tin y

etiş

tiric

ili-

ğind

e iç

ve

dış

paza

r ta

lepl

erin

e uy

gun

yeni

so

fral

ık-y

ağlık

çe

şitle

rin

üret

ime

kaza

ndır

ıl-m

ası;

tüke

timin

art

ırılm

ası;

üret

imde

ki d

alga

-la

nmal

arın

ve

mal

iyet

lerin

en

aza

indi

rilm

esi;

üret

imde

kul

lanı

lan

zara

rlı b

itki

koru

ma

ürün

-le

rinin

aza

ltılm

ası

ve g

übre

, di

ğer

kim

yasa

llar

ve ü

retim

tekn

ikle

rinin

bili

nçli

kulla

nım

ı son

ucu

sürd

ürül

ebili

r bi

r ta

rım

sis

tem

inin

gel

iştir

ilme-

si…

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Mev

cut

zeyt

inlik

lerin

ısl

ahı

ile ü

rünü

n m

ikta

r ve

kal

ite y

önün

den

iyile

şti-

rilm

esi;

yeni

zey

tin ç

eşitl

erin

in e

lde

edilm

esi;

yetiş

tirm

e te

knik

lerin

in i

yile

ştiri

lmes

i, ha

sadı

n m

ekan

izas

yonu

ndak

i so

runl

arın

gi

deril

mes

i; pe

riyod

isite

’ni

n az

altıl

mas

ı; ki

mya

sal

müc

a-de

leye

alte

rnat

if m

etot

ları

n ar

aştır

ılmas

ı, ye

ni

müc

adel

e m

etot

ları

nın

orta

ya k

onul

mas

ı; bi

tki

koru

ma

amaç

lı ki

mya

salla

rın

yeni

uyg

ulam

a te

knik

leri

ile d

aha

az m

ikta

rda

ve e

tkin

kul

lanı

-m

ının

sağ

lanm

ası;

küre

sel ı

sınm

a ve

tar

ımsa

l ku

rakl

ıkla

ilg

ili ç

alış

mal

arın

yap

ılmas

ı; to

prak

ve

yap

rak

anal

izle

rine

daya

nara

k ya

pıla

n gü

b-re

lem

e pr

ogra

mı

ile p

eriy

odis

iteni

n az

altıl

ma-

sı, ç

eşitl

er b

azın

da; z

eytin

de y

apra

k ve

mey

ve

ile k

aldı

rıla

n bi

tki

besi

n m

adde

si m

ikta

rları

nı

belir

leye

rek

en u

ygun

güb

rele

me

prog

ram

ları

-nı

n ha

zırla

nmas

ı…

• Is

lah

amac

ı doğ

rultu

sund

a en

az

1 ad

et y

eni

proj

eye

başl

anılm

ış o

lmas

ı

• B

u ko

nuda

en

az 1

ade

t ye

ni p

roje

ye b

aşla

-nı

lmış

olm

ası

• B

u ko

nuda

1 a

det

yeni

pro

jeye

baş

lanı

lmış

ol

mas

ı

• E

n az

1 a

det

gene

tik m

arkı

r ge

liştir

ilmes

i ve

2 ad

et b

ilim

sel m

akal

e ya

yınl

anm

ası

• E

n az

1 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı ve

en

az 1

ade

t mak

ale

yayı

nlan

mas

ı

• E

n az

1 a

det m

akal

e ya

yınl

anm

ası v

e ge

lişti-

rilen

tekn

oloj

ilere

yön

elik

ola

rak

bilg

ilend

irme

topl

antıl

arı

yapı

lmas

ı, ta

nıtıc

ı ya

yınl

ar h

azır

-la

nmas

ı

• B

u ko

nuda

en

az 1

ade

t ye

ni p

roje

ye b

aşla

-nı

lmış

olm

ası

• E

n az

1 a

det m

akal

e ya

yım

lanm

ası

• E

n az

1 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• B

iyot

ik (

hast

alık

-zar

arlı)

ve

abiy

otik

(olu

msu

z çe

vre

ko-

şulla

rı)

stre

sler

e da

yanı

klı y

eni ç

eşitl

erin

ısla

hı

• Y

ağ o

ranı

ve

kalit

esi y

ükse

k ye

ni z

eytin

çeş

itler

inin

ge-

liştir

ilmes

i

• P

eriy

odis

iteni

n az

altıl

mas

ına

yöne

lik f

izyo

lojik

çal

ışm

a-la

r

• Is

lah

süre

cini

n kı

saltı

lmas

ı iç

in m

olek

üler

mar

kırla

rın

geliş

tirilm

esi

• G

enet

ik k

ayna

klar

da m

olek

üler

ve

mor

folo

jik t

anım

la-

mal

arın

yap

ılmas

ı ve

ilişk

ilerin

ort

aya

konu

lmas

ı

• H

asat

ve

hasa

t so

nras

ı ka

yıpl

arın

ın e

n az

a in

diril

mes

i iç

in y

eni t

ekno

lojil

erin

gel

iştir

ilmes

i

• Z

eytin

ve

ürün

lerin

de d

epol

ama

şart

ları

nın

iyile

ştiri

lmes

i

• Z

eytin

ala

nlar

ının

ve

reko

lteni

n C

oğra

fi B

ilgi

Sis

tem

leri

(CB

S)

ve U

zakt

an A

lgıla

ma

yönt

emle

ri ile

bel

irlen

mes

i

• Z

eytin

ve

ürün

lerin

de a

ntio

ksid

anla

ra il

işki

n ça

lışm

alar

• Y

erli

zeyt

in ç

eşitl

erin

in y

ağla

rını

n bö

lges

el v

e çe

şit

ba-

zınd

a bi

yoki

mya

sal k

arak

teriz

asyo

nunu

n ya

pılm

ası

• K

üres

el i

klim

değ

işik

liğin

in z

eytin

yet

iştir

icili

ğine

ola

sı

etki

lerin

in b

elirl

enm

esi v

e çö

züm

öne

riler

i

• D

ünya

st

anda

rtla

rınd

a ço

ğaltı

m

mat

erya

linin

ki

tlese

l ür

etim

inin

gel

iştir

ilmes

i


300

7. S

ub

tro

pik

Mey

vele

r

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Sub

trop

ik m

eyve

tür

lerin

in ü

retim

, tü

ketim

ve

dış

satım

ının

gel

iştir

ilmes

i; ür

etim

de k

ulla

nı-

lan

zara

rlı b

itki k

orum

a ür

ünle

rinin

aza

ltılm

ası

ile g

übre

, di

ğer

kim

yasa

llar

ve ü

retim

tekn

ikle

rinin

bili

nçli

kulla

nım

ı so

nucu

sür

dürü

lebi

lir b

ir ta

rım

sis

tem

inin

gel

iştir

ilmes

i…

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Ver

imli

ve k

alite

li ye

ni ç

eşitl

erin

ısla

-hı

; m

evcu

t çe

şitle

rin o

lum

suz

özel

likle

rinin

gid

erilm

esi;

mod

ern

yetiş

tirm

e ve

muh

afaz

a te

knik

lerin

in g

eliş

tiril-

mes

i; k

imya

sal m

ücad

eley

e al

tern

atif

met

otla

rın

bulu

n-m

ası;

bitk

i kor

uma

amaç

lı ki

mya

salla

rın

yeni

uyg

ulam

a te

knik

leri

ile d

aha

az m

ikta

rda

ve e

tkin

kul

lanı

m y

önte

m-

lerin

in b

ulun

mas

ı; ha

stal

ık, z

arar

lı ve

yab

ancı

otla

rla u

y-gu

n m

ücad

ele

yönt

emle

rinin

gel

iştir

ilmes

i, kü

rese

l ısı

n-m

a ve

tarı

msa

l kur

aklık

la il

gili

çalış

mal

arın

yap

ılmas

ı…

• E

n az

1 a

det y

eni p

roje

baş

lanı

lmış

ol

mas

ı•

Isla

h am

acı

doğr

ultu

sund

a en

az

1 ye

ni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı ve

1

adet

yen

i çeş

idin

tesc

il et

tirilm

esi

• E

n az

1 a

det y

eni p

roje

ye b

aşla

nıl-

mış

olm

ası

• E

n az

1 a

det

yeni

pro

jeye

baş

la-

nılm

ış o

lmas

ı ve

en

az 1

ade

t ye

ni

çeşi

din

tesc

il et

tirilm

esi

• B

u ko

nuda

1

adet

ye

ni

proj

eye

başl

anılm

ası,

geliş

tirile

n te

knik

lerin

bi

lgile

ndirm

e to

plan

tılar

ıyla

ve

tanı

-tıc

ı ya

yınl

arla

hed

ef

kitle

ye u

laşt

ı-rı

lmas

ı•

En

az 1

yen

i pr

ojen

in b

aşla

tılm

ış

olm

ası

• Y

erli

gene

tik

kayn

akla

rdan

da

ha

fazl

a ya

rarla

nara

k,

fark

lı ek

oloj

ik b

ölge

ler

için

yoğ

un y

etiş

tiric

ilik

tekn

ikle

ri-ne

uyg

un b

odur

ve

yarı

bodu

r kl

onal

ana

çlar

ın g

eliş

tiril-

mes

i•

Biy

otik

(ha

stal

ık-z

arar

lı) v

e ab

iyot

ik(o

lum

suz

çevr

e ko

-şu

lları

) st

resl

ere

daya

nıkl

ı, dü

nya

paza

rları

nda

önem

li ye

ri ol

an e

rken

ci v

e ge

çci y

eni ç

eşitl

erin

ısla

hı•

Çeş

it ge

liştir

med

e m

utas

yon

ısla

hını

n ku

llanı

lmas

ı•

Ana

vata

nı v

eya

başk

alaş

ım m

erke

zi ü

lkem

iz o

lan

subt

-ro

pik

mey

ve t

ürle

rinde

sel

eksi

yon

ile ü

stün

öze

llik

gös-

tere

n tip

lerin

bel

irlen

me

çalış

mal

arın

a de

vam

edi

lmes

i•

Has

adın

mek

aniz

asyo

nu, h

asat

ve

hasa

t son

rası

kay

ıp-

ları

nın

en a

za in

diril

mes

i içi

n ye

ni te

knol

ojile

rin g

eliş

tiril-

mes

i •

İklim

değ

işim

inin

sub

trop

ik m

eyve

ler

üzer

ine

olas

ı et

ki-

lerin

in b

elirl

enm

esi

8. Ü

züm

sü M

eyve

ler

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Çile

ğe e

k ol

arak

, ül

kem

izde

az

bili-

nen

ahud

udu,

böğ

ürtle

n, m

avi

yem

iş,

fren

k üz

ümü

vb.

yetiş

tiric

iliği

ni,

özel

likle

işl

eme

sana

yine

yön

elik

ola

rak

geliş

tirer

ek g

eniş

kitl

eler

e ul

aştır

mak

; sa

nayi

ile

ent

eg-

rasy

on;

çiftç

iye

ek g

elir

imka

nı y

arat

mak

; ür

etim

de b

itki

koru

ma

amaç

lı ki

mya

salla

rın

azal

tılm

ası i

le g

übre

, diğ

er

kim

yasa

llar

ve ü

retim

tek

nikl

erin

in b

ilinç

li ku

llanı

mı

so-

nucu

, sür

dürü

lebi

lir b

ir ta

rım

sis

tem

inin

gel

iştir

ilmes

i…

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Yük

sek

kalit

eli,

verim

li, y

eni ç

eşitl

e-rin

in ı

slah

ı; ah

udud

u, d

ut,

dike

nsiz

böğ

ürtle

n, m

aviy

e-m

iş v

e fr

enk

üzüm

ünde

yen

i çeş

itler

in in

trod

üksi

yon

ve

adap

tasy

onu;

yur

t iç

inde

n se

leks

iyon

la y

eni

çeşi

tlerin

el

de e

dilm

esi

ve b

unla

ra u

ygun

yet

iştir

me

tekn

ikle

ri;

kim

yasa

l müc

adel

eye

alte

rnat

if m

etot

ları

n ar

aştır

ılmas

ı, ye

ni m

ücad

ele

met

otla

rını

n be

lirle

nmes

i; bi

tki

koru

ma

amaç

lı ku

llanı

lan

kim

yasa

lları

n ye

ni u

ygul

ama

tekn

ikle

ri ile

dah

a az

ve

etki

n ku

llanı

m y

önte

mle

rinin

tesp

iti…

• E

n az

1 a

det

yeni

çeş

idin

tes

cil e

t-tir

ilmes

i•

En

az 3

yen

i pro

jeye

baş

lanı

lmas

ı•

En

az 1

ade

t yen

i pro

jeye

baş

lanı

l-m

ası,

geliş

tirile

n te

knik

lerin

bi

lgi-

lend

irme

topl

antıl

arıy

la v

e ta

nıtıc

ı ya

yınl

arla

hed

ef k

itley

e ul

aştır

ılma-

sı•

Tür

baz

ında

en

az 1

ade

t uy

gun

Ent

egre

Ürü

n Y

önet

imi

mod

elin

in

orta

ya k

onul

mas

ı

• K

lasi

k ve

biy

otek

nolo

jik y

önte

mle

rle s

ofra

lık v

e sa

nayi

lik

yeni

çeş

itler

in ıs

lahı

• T

ürle

r ba

zınd

a uy

gun

yetiş

tirm

e te

knik

lerin

in b

elirl

en-

mes

i•

Has

at v

e ha

sat

sonr

ası

kayı

plar

ının

en

aza

indi

rilm

esi

için

yen

i tek

nolo

jiler

in g

eliş

tirilm

esi

• İş

lenm

emiş

ürü

nler

içi

n ra

f öm

rünü

uza

tıcı

tekn

ikle

rin

geliş

tirilm

esi

• E

nteg

re ü

rün

yöne

timi m

odel

lerin

in g

eliş

tirilm

esi


301

9. O

rgan

ik M

eyve

-Bağ

Ara

ştır

mal

arı

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Ü

lkem

izde

ge

liş-

mek

te o

lan

orga

nik

üzüm

ve

mey

ve

üret

imin

in d

oğru

bir

şeki

lde

yönl

endi

ril-

mes

i ve

ulus

lar

aras

ı re

kabe

t şa

nsın

ın

artır

ılmas

ı…

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Org

anik

Tar

ım ü

re-

ticile

rinin

sor

unla

rını

gid

erm

ek v

e ih

-tiy

açla

rını

ka

rşıla

mak

üz

ere;

or

gani

k m

eyve

cilik

ve

bağc

ılıkt

a bi

lgi

ve t

ek-

nolo

ji ek

sikl

erin

in t

amam

lanm

ası;

yerli

or

gani

k gi

rdile

r (g

übre

, fid

an,

pest

isit/

herb

isit)

içi

n ür

etim

tek

nik

ve t

ekno

lo-

jiler

inin

gel

iştir

ilmes

i…

• B

u ko

nuda

en

az 3

ade

t ye

ni p

roje

ye b

aşla

nıl-

mış

olm

ası

• B

u ko

nuda

en

az 1

ade

t ye

ni p

roje

ye b

aşla

nıl-

mas

ı, ge

liştir

ilen

tekn

ikle

rin b

ilgile

ndirm

e to

p-la

ntıla

rıyl

a ve

tan

ıtıcı

yay

ınla

rla h

edef

kitl

eye

ulaş

tırılm

ası

• B

u ko

nuda

en

az 1

pro

jeye

baş

lanı

lmış

olm

ası

ve e

n az

1 m

akal

e ya

yınl

anm

ası

• B

u ko

nuda

en

az 1

pro

jeye

baş

lanı

lmış

olm

ası

• E

n az

1 a

det

yeni

pro

jeye

baş

lanı

lmas

ı; bu

tek

-ni

kler

in k

ulla

nım

ına

yöne

lik b

ilgile

ndiri

ci e

n az

3

yayı

n ha

zırla

nmas

ı

• B

u ko

nuda

en

az 1

pro

jeye

baş

lanı

lmış

olm

ası

• B

u ko

nuda

en

az 1

yen

i pro

jeye

baş

lanı

lmış

ol-

mas

ı ve

en a

z 1

mak

ale

yayı

nlan

mas

ı

• E

n az

3 y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ası v

e ge

liştir

ilen

tekn

ikle

re y

önel

ik o

lara

k bi

lgile

ndirm

e to

plan

tı-la

rı y

apılm

ası,

tanı

tıcı y

ayın

lar

hazı

rlanm

ası

• Y

erel

kay

nakl

arda

n or

gani

k gi

rdi ü

retim

tekn

ik v

e te

knol

ojile

-rin

in g

eliş

tirilm

esi (

orga

nik

tohu

m,

fidan

, fid

e, g

übre

, to

prak

iy

ileşt

irici

ler,

bitk

i bes

in p

repa

ratla

rı, o

rgan

ik p

estis

itler

..)

• O

rgan

ik i

şlen

miş

ürü

nler

içi

n iş

lem

e te

knik

lerin

in v

e an

aliz

m

etot

ları

nın

geliş

tirilm

esi

• İş

lenm

emiş

Org

anik

ürü

nler

için

raf

öm

rünü

uza

tıcı t

ekni

kle-

rin g

eliş

tirilm

esi

• O

rgan

ik m

eyve

-bağ

ürü

nler

inde

has

at v

e ha

sat

sonr

ası

ka-

yıpl

arın

ın e

n az

a in

diril

mes

i iç

in y

eni

tekn

oloj

ilerin

gel

iştir

il-m

esi

• O

rgan

ik m

eyve

-bağ

yet

iştir

icili

ği y

apıla

bile

cek

uygu

n al

an

ve ü

rün

dese

nini

n be

lirle

nmes

i

• O

rgan

ik m

eyve

-bağ

yet

iştir

icili

ğind

e ile

ri ba

hçe

yöne

tim te

k-ni

kler

i (ar

ı ku

llanı

mı,

yeni

ter

biye

şek

iller

i, su

lam

a- g

übre

le-

me,

has

at te

knol

ojile

ri…)

geliş

tirilm

esi

• B

iyop

estis

itler

in k

ulla

nım

ının

gel

iştir

ilmes

i

• O

rgan

ik ta

rım

da to

prak

yön

etim

i çal

ışm

alar

ı

• K

ültü

rel

uygu

lam

alar

da (

topr

ak i

şlem

e, b

udam

a, i

laçl

ama,

gü

brel

eme

vb)

orga

nik

mey

ve-b

ağ

yetiş

tiric

iliği

ne

uygu

n te

knik

lerin

bel

irlen

mes

i


302

10.

Mey

ve-B

ağ

Sek

törü

nd

e S

os-

yo-e

kon

om

ik A

raşt

ırm

alar

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Mey

ve b

ağ s

ek-

törü

nde

uygu

lam

aya

öner

ilen

araş

-tır

ma

sonu

çlar

ının

üre

tici

ve s

ektö

r ko

şulla

rınd

a be

nim

setil

mes

i ve

işl

et-

mel

erde

ki s

osyo

- ek

onom

ik y

apın

ın

iyile

ştiri

lmes

i; A

vrup

a B

irliğ

i O

rtak

Ta

rım

Pol

itika

ları

ve

diğe

r ul

usla

rara

-sı

pol

itika

lar

kaps

amın

da ç

eşitl

i mev

-zu

ata

alt

yapı

olu

ştur

acak

ver

ilerin

or

taya

kon

ulm

ası…

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Tür

kiye

’de

mey

-ve

-üzü

m y

etiş

tiric

iliği

nde

ilgili

üre

tici

ve s

ektö

r te

msi

lcile

rinin

sos

yo-e

ko-

nom

ik a

naliz

leri;

ara

ştır

mal

ar s

onu-

cund

a el

de e

dile

n çe

şitle

rin v

e ge

-liş

tirile

n te

knol

ojile

rin

sekt

öre

olan

ek

onom

ik

ve

sosy

al

etki

lerin

in

de-

ğerle

mes

i; ye

ni p

azar

ve

paza

rlam

a te

knik

lerin

in

geliş

tirilm

esi;

mev

cut

paza

rlam

a ya

pıla

rını

n de

ğerle

ndiri

l-m

esi;

üret

ici

ve t

üket

ici

terc

ihle

rinin

be

lirle

nmes

i, te

şhis

sör

veyl

eri i

le y

eni

araş

tırm

a ko

nula

rını

n be

lirle

nmes

i…

• E

n az

5 p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı

• B

u ko

nuda

en

az 3

pro

jeye

baş

lanı

lmış

olm

a-sı

• E

n az

3 p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 y

eni p

roje

ye b

aşla

nılm

ası

ve e

n az

3

adet

mak

ale

yayı

nlan

mas

ı

• E

n az

3 a

det m

akal

e ya

yınl

anm

ası

• E

n az

2 p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 p

roje

ye b

aşla

nılm

ış o

lmas

ı

• M

eyve

cilik

ve

bağc

ılık

araş

tırm

alar

ı so

nuçl

arın

ın e

tki

değe

rle-

mel

eri

• T

ürki

ye m

eyve

-bağ

sek

törü

nde

sekt

örel

baz

da d

inam

ik v

eri

ta-

banl

arın

ın o

luşt

urul

mas

ı

• M

eyve

-bağ

yet

iştir

icili

ğini

n ek

onom

isi,

iç v

e dı

ş pa

zarla

rdak

i re-

kabe

t şan

sını

n ar

aştır

ılmas

ı (tü

r gr

upla

rı b

azın

da)

• M

eyve

ve

bağ

sekt

örün

de u

ygul

anan

des

tekl

eme

polit

ikal

arın

ın

etki

lerin

in d

eğer

lend

irilm

esi

• Ü

retic

ilerin

ve

sekt

örün

sos

yo-e

kono

mik

ana

lizle

ri

• T

ür b

azın

da m

aliy

et v

e ka

rlılık

ana

lizle

ri

• S

ürdü

rüle

bilir

tarı

m ü

retim

mod

elle

rinin

eko

nom

ik a

naliz

leri

• M

eyve

cilik

ve

bağc

ılık

ürün

leri

için

yen

i paz

ar v

e pa

zarla

ma

tek-

nikl

erin

in a

raşt

ırılm

ası

• M

eyve

ve

bağ

alt

sekt

örün

de a

tık v

e ar

tık e

kono

mis

i ara

ştır

ma-

ları

• M

eyve

ve

bağ

alt

sekt

örün

de s

u ve

sul

ama

ekon

omi-p

oliti

ği

araş

tırm

alar

ı

• M

eyve

ve

bağ

alt

sekt

örün

deki

üre

tim t

ekni

k ve

tek

nolo

jiler

i ile

to

prak

, su

ve d

oğal

mat

erya

l ara

sınd

aki i

lişki

nin

ince

lenm

esi

• M

eyve

ve

bağ

alt s

ektö

ründ

e ku

llanı

lan

gird

i piy

asal

arı,

gird

i kul

-la

nım

ı ve

gird

i etk

inliğ

i ara

ştır

mal

arı

havz

a ba

zlı

işle

tme

mod

el-

lem

eler

i çal

ışm

alar

ı


303

11.

Mey

ve

ve

Bağ

lard

a E

nte

gre

M

üca

del

e Y

ön

etim

i

Gel

işti

rme

Hed

efi:

B

itki

koru

ma

ürün

lerin

in

kulla

nım

ının

az

altıl

mas

ı ve

bun

un s

onuc

unda

ins

an s

ağlığ

ı ile

doğ

al d

enge

nin

koru

nmas

ı…

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Kim

yasa

l m

üca-

dele

ye a

ltern

atif

uygu

lana

bilir

met

ot-

lar

araş

tırm

ak; ç

evre

ve

insa

n sa

ğlığ

ı di

kkat

e al

ınar

ak,

bitk

i ko

rum

a ür

ün-

lerin

in

sürd

ürül

ebili

r ku

llanı

mın

ın

sağl

anm

asın

a yö

nelik

ar

aştır

mal

ar

yapm

ak...

• E

nteg

re m

ücad

ele

mod

elle

riyle

ilg

ili e

n az

2

proj

enin

baş

latıl

mış

olm

ası

• E

n az

1 y

eni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

3 y

eni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 ta

hmin

ve

uyar

ı mod

elin

in g

eliş

tirilm

esi

• E

n az

bir

alte

rnat

if m

etod

un g

eliş

tirilm

esi

• B

itki k

orum

a ür

ünle

rinin

fay

dalıl

ara

yan

etki

leri

konu

sund

a en

az

1 pr

oje

yürü

tülm

esi

• B

iyot

ekni

k m

etot

larla

ilgi

li en

az

1 pr

oje

yürü

tül-

mes

i

• M

eyve

ve

B

ağla

rda

kulla

nıla

n bi

tki

koru

ma

ürün

lerin

in k

alın

tısı

veya

tok

siko

lojis

i kon

usun

-da

en

az b

ir pr

oje

yürü

tülm

esi

• M

eyve

ve

Bağ

lard

a pe

stis

it uy

gula

ma

tekn

ikle

ri ko

nusu

nda

en a

z bi

r pr

oje

yürü

tülm

esi

• E

nteg

re m

ücad

ele

mod

elle

rinin

gel

iştir

ilmes

i ve

gün

celle

ştiri

l-m

esi

• B

itki s

ağlığ

ı gen

etik

kay

nakl

arın

ın ta

nım

lanm

ası v

e ko

runm

ası

• H

asta

lık v

e za

rarlı

ları

n hı

zlı

ve g

üven

ilir

teşh

isin

e yö

nelik

yön

-te

mle

rin g

eliş

tirilm

esi

• H

asta

lık v

e za

rarlı

müc

adel

esin

e es

as t

ahm

in v

e uy

arı

mod

el-

lerin

in g

eliş

tirilm

esi

• E

kono

mik

zar

ar e

şiği

ve

ürün

kay

bı ü

zerin

de a

raşt

ırm

alar

• H

asta

lık,

zara

rlı

ve

yaba

ncı

otla

rın

müc

adel

e m

etot

ları

nın

araş

tırılm

ası v

e al

tern

atif

met

otla

rın

geliş

tirilm

esi

• H

asta

lık, z

arar

lı ve

yab

ancı

otla

rın

biyo

lojik

müc

adel

esi ü

zerin

-de

ara

ştır

mal

ar

• H

asta

lık e

tmen

lerin

den

ari

üret

im m

ater

yali

elde

edi

lmes

i ile

ilg

ili a

raşt

ırm

alar

• F

izyo

lojik

has

talık

lar

ile il

gili

araş

tırm

alar

• M

eyve

bah

çele

rinde

has

talık

, za

rarlı

ve

yaba

ncı

otla

ra k

arşı

ku

llanı

lan

bitk

i kor

uma

ürün

lerin

in f

ayda

lılar

a ya

n et

kile

ri üz

e-rin

de a

raşt

ırm

alar

• B

iyot

ekni

k m

etot

lar

ile il

gili

araş

tırm

alar

• M

eyve

ve

Bağ

lard

a ku

llanı

lan

bitk

i kor

uma

ürün

lerin

in to

ksik

o-lo

jisi v

e ka

lıntıl

arı

• M

eyve

ve

Bağ

lard

a pe

stis

it uy

gula

ma

tekn

ikle

ri


304

9. S

EB

ZE

LE

R V

E S

ÜS

BİT

KİL

ER

İ

A

FA Ç

IKT

ILA

RI

• Ü

retic

inin

gel

ir se

viye

sini

art

ırıc

ı, pa

zar

iste

kler

ine

uygu

n, ih

raca

ta y

önel

ik v

erim

ve

kalit

ede

üret

im;

• Ç

evre

kirl

iliği

yar

atm

adan

, pes

tisit

ve d

iğer

kim

yasa

l kal

ıntıs

ı bul

unm

ayan

sağ

lıklı

ürün

eld

e ed

ilmes

i;

• S

ebze

cilik

ve

süs

bitk

ilerin

de h

ibrit

tohu

m, f

ide

ve fi

dan

gibi

çoğ

altım

mat

erya

llerin

de d

ışa

bağı

mlıl

ığın

aza

ltılm

ası;

• O

rgan

ik s

ebze

ve

süs

bitk

ileri

üret

imin

in g

eliş

tirilm

esi v

e sü

rdür

üleb

ilirli

ğin

sağl

anm

ası;

• S

üs b

itkile

rinde

ürü

n çe

şitli

liğin

i art

tırılm

ası v

e ih

raca

t kap

asite

sini

n ge

liştir

ilmes

i;

• S

üs b

itkile

rinde

Ülk

emiz

deki

biy

oloj

ik ç

eşitl

ilikt

en y

arar

lanı

lara

k el

de e

dile

cek

tür

ve ç

eşitl

erin

çoğ

altım

ının

gel

iştir

ilmes

i;

• H

asat

ve

hasa

t son

rası

ürü

n ve

kal

ite k

ayıp

ları

nın

azal

tılm

ası;

• E

kono

mik

, sos

yal v

e çe

vres

el fa

ktör

ler

yönü

nden

sür

dürü

lebi

lir ü

retim

…

AR

AŞ

TIR

MA

PR

OG

RA

MI

PR

OG

RA

ML

AR

IN Ö

LÇ

ÜL

EB

İLİR

P

ER

FO

RM

AN

S K

RİT

ER

LE

Rİ

AR

AŞ

TIR

MA

KO

NU

LA

RI

1. Ö

rtü

Alt

ı Seb

ze Y

etiş

tiri

ciliğ

i

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Ört

üaltı

nda

yetiş

tirile

n çe

şitle

rde

yerli

hib

rit ç

eşit

kulla

nım

ora

nını

n ar

tırılm

ası;

örtü

altı

sebz

e ye

tiştir

icili

ğini

n m

oder

niza

syon

u;

örtü

altı

ye-

tiştir

icili

ğind

e iş

letm

e bü

yükl

ükle

rinin

opt

imiz

asyo

nu;

dışs

atım

ola

nakl

arın

ın v

e re

kabe

t gü

cünü

n ar

tırılm

a-sı

;

Doğ

al k

ayna

klar

ı sü

rdür

üleb

ilir

şeki

lde

kulla

nan,

çev

-re

kirl

iliği

yar

atm

ayan

güv

enili

r ür

etim

…

Ara

ştır

ma

hed

efi:

Yük

sek

verim

li, k

alite

li ve

paz

ar

şans

ı yü

ksek

hib

rit ç

eşitl

erin

ısl

ahın

da k

ulla

nıla

cak

nite

likli

geni

törle

r (y

arı-

yol

mat

erya

lleri)

gel

iştir

ilmes

i; Ö

rtüa

ltı s

ebze

ciliğ

i içi

n en

az

gird

ili,

çevr

eye

dost

ye-

tiştir

me

tekn

ikle

rinin

gel

iştir

ilmes

i; A

ltern

atif

yetiş

tir-

me

ve b

itki

sağl

ığı

tekn

ikle

rinin

gel

iştir

ilmes

i; bi

yotik

ve

abi

yotik

str

es k

oşul

ları

na t

oler

ant

yeni

hat

ve

çe-

şitle

rin g

eliş

tirilm

esi;

insa

n sa

ğlığ

ı bak

ımın

dan

önem

li m

adde

içer

ikle

rince

zen

gin

yeni

hat

ve

çeşi

t ısl

ahı…

• Ü

lked

e ku

llanı

lan

F1

hibr

it se

bze

tohu

mlu

-ğu

nda

kend

ine

yete

rlilik

ora

nını

n, m

evcu

t %

35

’den

% 6

0’la

ra ç

ıkar

ılmas

ı içi

n m

evcu

t gen

ha

vuzu

nun

8.00

0’de

n 12

.000

’e ç

ıkar

ılmas

ı;

• E

n az

5 y

eni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı;

• Y

ılda

en a

z 8

adet

bili

mse

l mak

ale

yayı

nlan

-m

ası v

e so

nuçl

arın

yay

ımcı

lara

akt

arılm

ası

• Ö

zel S

ektö

r ta

rafın

dan

yapı

laca

k hi

brit

sebz

e ıs

-la

hı ç

alış

mal

arın

da k

ulla

nılm

ak ü

zere

, F

4 ka

de-

mes

inde

yar

ı-yo

l mat

erya

llerin

in e

lde

edilm

esi;

• Ö

rtüa

ltı k

oşul

ları

nda

yeni

yet

iştir

me

ve z

irai m

ü-ca

dele

tekn

ikle

rinin

gel

iştir

ilmes

i;

• Ö

zel

Sek

tör

tara

fında

n ya

pıla

cak

hibr

it se

bze

ısla

h ça

lışm

alar

ında

kul

lanı

lmak

üze

re g

en h

a-vu

zunu

n ge

liştir

ilmes

i ve

yeni

nite

likli

geni

törle

rin

elde

edi

lmes

i;

• İy

i tar

ım u

ygul

amal

arı v

e di

ğer ç

evre

dos

tu g

üve-

nilir

üre

tim y

önte

mle

rinin

gel

iştir

ilmes

i

• İş

lenm

emiş

ürü

nler

içi

n ra

f öm

rünü

uza

tıcı

tek-

nikl

erin

gel

iştir

ilmes

i


305

2. P

atlıc

ang

iller

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Açı

kta

Pat

lıcan

gil

sebz

e ye

tiştir

i-ci

liğin

de y

erli

hibr

it çe

şit k

ulla

nım

ora

nını

n ar

tırılm

ası;

Doğ

al k

ayna

klar

ı sü

rdür

üleb

ilir

şeki

lde

kulla

nan,

çev

-re

kirl

iliği

yar

atm

ayan

güv

enili

r ür

etim

; İç

ve d

ış p

azar

şa

nsı

yüks

ek,

sofr

alık

ve

sana

yiye

uyg

un v

erim

li ve

ka

litel

i çe

şitle

r ve

mod

ern

yetiş

tirm

e te

knik

leriy

le b

u ür

etim

dal

ının

gel

iştir

ilmes

i…

Ara

ştır

ma

hed

efi:

Yük

sek

verim

li ve

kal

iteli

stan

dart

ve

hib

rit ç

eşitl

erin

ısl

ahın

da k

ulla

nılm

ak ü

zere

gen

ha

vuzu

nun

geliş

tirilm

esi;

açık

ta

sebz

e ye

tiştir

icili

ği

için

en

az g

irdili

, çe

vrey

e do

st y

etiş

tirm

e te

knik

lerin

in

geliş

tirilm

esi;

Alte

rnat

if ye

tiştir

me

ve b

itki

sağl

ığı

tek-

nikl

erin

in g

eliş

tirilm

esi;

Has

at s

onra

sı v

erim

ve

kalit

e ka

yıpl

arın

ın a

zaltı

lmas

ı…

• Ü

lked

e aç

ıkta

ye

tiştir

icili

kte

kulla

nıla

n F

1 hi

brit

patlı

cang

iller

se

bze

tohu

mlu

ğund

a ke

ndin

e ye

terli

lik o

ranı

nın,

mev

cut

gen

ha-

vuzu

nun

güçl

endi

rilm

esi;

• E

n az

3 y

eni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı;

• Y

ılda

en a

z 8

adet

bili

mse

l mak

ale

yayı

nlan

-m

ası v

e so

nuçl

arın

yay

ımcı

lara

akt

arılm

ası

• A

çıkt

a ve

F1

hibr

it se

bze

tohu

mlu

ğund

a ke

ndin

e ye

terli

lik o

ranı

nın,

%

35’d

en %

60’la

ra ç

ıkar

ılma-

sı iç

in m

evcu

t gen

hav

uzun

un g

üçle

ndiri

lmes

i;

• E

n az

2 y

eni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı;

• Y

ılda

en a

z 3

adet

bili

mse

l mak

ale

yayı

nlan

mas

ı ve

son

uçla

rın

yayı

mcı

lara

akt

arılm

ası

3. K

abak

gill

er

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Açı

kta

Kab

akgi

l seb

ze y

etiş

tiric

ili-

ğind

e ye

rli h

ibrit

çeş

it ku

llanı

m o

ranı

nın

artır

ılmas

ı; İç

ve

dış

paz

ar ş

ansı

yük

sek,

sof

ralık

ve

sana

yilik

ver

imli

ve k

alite

li çe

şitle

r ve

mod

ern

yetiş

tirm

e te

knik

leriy

le

bu ü

rün

grup

ları

nda

geliş

imin

sağ

lanm

ası…

Ara

ştır

ma

hed

efi:

Yük

sek

verim

li ve

kal

iteli

stan

dart

ve

hib

rit ç

eşitl

erin

ısla

hınd

a ku

llanı

lmak

üze

re g

en h

a-vu

zunu

n ge

liştir

ilmes

i; ni

telik

li ge

nitö

rlerin

ve

stan

dart

çe

şitle

rin e

lde

edilm

esi;

Alte

rnat

if ye

tiştir

me

ve b

itki

sağl

ığı t

ekni

kler

inin

gel

iştir

ilmes

i; H

asat

son

rası

ver

im

ve k

alite

kay

ıpla

rını

n az

altıl

mas

ı…

• A

çıkt

a ve

F1

hibr

it se

bze

tohu

mlu

ğund

a ke

n-di

ne y

eter

lilik

ora

nını

n,

%35

’den

%60

’lara

çı

karı

lmas

ı iç

in m

evcu

t ge

n ha

vuzu

nun

güç-

lend

irilm

esi;

• E

n az

2 y

eni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı;

• Y

ılda

en a

z 3

adet

bili

mse

l mak

ale

yayı

nlan

-m

ası v

e so

nuçl

arın

yay

ımcı

lara

akt

arılm

ası

• A

çıkt

a ye

tiştir

icili

k he

defle

rine

uygu

n st

anda

rt

çeşi

t ve

F1

Hib

rit g

enitö

rlerin

in g

eliş

tirilm

esi;

• A

çıkt

a se

bze

yetiş

tiric

iliği

için

uyg

un m

oder

n su

-la

ma,

güb

rele

me/

fert

igas

yon

tekn

ikle

rinin

gel

işti-

rilm

esi;

• H

asat

son

rası

ürü

n ve

kal

ite k

ayıp

ları

nın

azal

tıl-

mas

ı


306

4. B

akla

gill

er

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Açı

kta

Bak

lagi

l seb

ze ü

retim

i-ni

; iç

ve

dış

Paz

ar ş

ansı

yük

sek,

ver

imli

ve k

alite

li çe

şitle

r ve

mod

ern

yetiş

tirm

e ve

has

at s

onra

sı te

k-no

lojil

eriy

le a

rtır

mak

…

Ara

ştır

ma

hed

efi:

Yük

sek

verim

li ve

kal

iteli

stan

-da

rt v

e hi

brit

çeşi

tlerin

ısl

ahın

a yö

nelik

gen

hav

u-zu

nun

geliş

tirilm

esi;

nite

likli

geni

törle

rin v

e st

anda

rt

çeşi

tlerin

eld

e ed

ilmes

i; A

ltern

atif

yetiş

tirm

e ve

bit-

ki s

ağlığ

ı te

knik

lerin

in g

eliş

tirilm

esi;

Has

at s

onra

sı

verim

ve

kalit

e ka

yıpl

arın

ın a

zaltı

lmas

ı…

• E

n az

3 y

eni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı;

• Y

ılda

en a

z 2

adet

bili

mse

l mak

ale

yayı

nlan

-m

ası v

e so

nuçl

arın

yay

ımcı

lara

akt

arılm

ası;

• A

çıkt

a ye

tiştir

icili

k he

defle

rine

uygu

n st

anda

rt ç

eşit-

lerin

gel

iştir

ilmes

i;

• H

ibrit

ısl

ahın

da k

ulla

nılm

ak ü

zere

nite

likli

geni

törle

-rin

eld

e ed

ilmes

i;

• A

çıkt

a se

bze

yetiş

tiric

iliği

içi

n uy

gun

mod

ern

sula

-m

a, g

übre

lem

e/fe

rtig

asyo

n te

knik

lerin

in g

eliş

tirilm

e-si

;

• H

asat

son

rası

ürü

n ve

kal

ite k

ayıp

ları

nın

azal

tılm

a-sı

nı s

ağla

yaca

k ça

lışm

alar

…

5. K

ök

ve Y

um

rulu

Seb

zele

r

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Soğ

an, h

avuç

, sar

ımsa

k ba

şta

olm

ak ü

zere

, bu

grup

seb

zele

rin ü

retim

ini;

iç v

e dı

ş pa

zar

tale

pler

iyle

uyu

mlu

yük

sek

verim

li ve

kal

iteli,

so

fral

ık v

e en

düst

riyel

kul

lanı

ma

uygu

n çe

şitle

rle

ve m

oder

n ye

tiştir

me

tekn

ikle

riyle

art

ırm

ak…

Ara

ştır

ma

hed

efi:

Yük

sek

verim

li ve

kal

iteli

çeşi

t-le

rin e

lde

edilm

esi;

hasa

t ve

has

at s

onra

sı k

alite

ka

yıpl

arın

ın a

zaltı

lmas

ı iç

in y

eni y

önte

m v

e te

kno-

lojil

erin

gel

iştir

ilmes

i…

• E

n az

3 y

eni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı;

• Y

ılda

en a

z 2

adet

bili

mse

l mak

ale

yayı

nlan

-m

ası v

e so

nuçl

arın

yay

ımcı

lara

akt

arılm

ası

• A

çıkt

a ye

tiştir

icili

k he

defle

rine

uygu

n st

anda

rt ç

eşit

ve F

1 H

ibrit

gen

itörle

rinin

gel

iştir

ilmes

i;

• A

çıkt

a se

bze

yetiş

tiric

iliği

içi

n uy

gun

mod

ern

sula

-m

a, g

übre

lem

e/fe

rtig

asyo

n te

knik

lerin

in g

eliş

tirilm

e-si

;

• H

asat

son

rası

ürü

n ve

kal

ite k

ayıp

ları

nın

azal

tılm

ası

için

uyg

un d

epo

tiple

rinin

ve

depo

lam

a te

knik

lerin

in

geliş

tirilm

esi…

6. M

anta

r Y

etiş

tiri

ciliğ

i

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Kül

tür

man

tarı

yet

iştir

icili

ğini

n çe

şitle

ndiri

lmes

i; m

anta

r m

isel

inde

dış

a ba

ğım

lılı-

ğın

azal

tılm

ası;

verim

ve

kalit

enin

iyile

ştiri

lmes

i ve

tüke

timin

in a

rtır

ılmas

ı…

Ara

ştır

ma

hed

efi:

Yen

i do

ğal

man

tarla

rın

kültü

re

alın

mas

ı; uy

gula

naca

k te

knik

lerle

m

anta

rda

ve-

rimin

art

ırılm

ası

ve k

alite

nin

iyile

ştiri

lmes

i; ha

sat

sonr

ası

muh

afaz

a ve

paz

arla

ma

tekn

ikle

rinin

iyi

-le

ştiri

lmes

i…

Man

tar

türle

rinin

mis

elle

rinin

büy

ük b

ir ço

ğun-

luğu

yur

t dı

şınd

an i

thal

edi

ldiğ

inde

n, b

u du

-ru

mun

önü

ne g

eçm

ek ü

zere

;

• yı

lda

en a

z 2

deği

şik

man

tar

türü

nün

doğa

l ye

tişm

e al

anla

rınd

an t

opla

nara

k, m

orfo

lojik

ve

mol

ekül

er k

arak

teriz

asyo

nu y

apılm

ası;

• Ta

nım

lanm

ış y

eni

doğa

l m

anta

rları

n kü

ltür

şart

ları

nın

belir

lenm

esi;

• Y

ılda

en a

z 2

adet

bili

mse

l mak

ale

yayı

nlan

-m

ası v

e so

nuçl

arın

yay

ımcı

lara

akt

arılm

ası

• D

oğal

man

tarla

rın

kültü

re a

lınm

ası

için

çoğ

altım

ve

yetiş

tirm

e te

knik

leri;

• M

anta

rda

verim

in a

rtır

ılmas

ı ve

kal

iteni

n iy

ileşt

iril-

mes

i;

• F

arkl

ı mis

el v

e ko

mpo

st h

azır

lam

a yö

ntem

leri;

• M

uhaf

aza

ve p

azar

lam

a ko

şulla

rını

n iy

ileşt

irilm

e-si

…


307

7. D

iğer

Seb

zele

r

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Açı

kta

diğe

r se

bzel

erin

(La

-ha

na,

Eng

inar

, B

amya

vb.

) ür

etim

ini;

iç v

e dı

ş pa

zar

şans

ı yük

sek,

sof

ralık

ve

sana

yilik

ver

imli

ve k

alite

li çe

şitle

ri m

oder

n ye

tiştir

me

tekn

ikle

-riy

le a

rtır

mak

…

Ara

ştır

ma

hed

efi:

Yük

sek

verim

li ve

kal

iteli

çe-

şitle

rin e

lde

edilm

esin

e yö

nelik

ısla

h ve

mod

ern

yetiş

tirm

e te

knik

leri;

has

at s

onra

sı v

erim

ve

ka-

lite

kayı

plar

ının

aza

ltılm

ası..

.

• A

çıkt

a ve

F1

hibr

it se

bze

tohu

mlu

ğund

a ke

n-di

ne y

eter

lilik

ora

nını

n ar

tırılm

asın

a yö

nelik

, m

evcu

t ge

n ha

vuzu

nun

geliş

tirilm

esi,

yeni

st

anda

rt ç

eşit

ve n

itelik

li ha

t ge

liştir

me

ko-

nula

rınd

a en

az

3 ye

ni p

roje

nin

başl

atılm

ış

olm

ası;

• Y

ılda

en a

z 3

adet

bili

mse

l mak

ale

yayı

nlan

-m

ası

• A

çıkt

a ye

tiştir

icili

k he

defle

rine

uygu

n st

anda

rt ç

eşit

ve

F1

Hib

rit g

enitö

rlerin

in g

eliş

tirilm

esi;

• A

çıkt

a se

bze

yetiş

tiric

iliği

içi

n uy

gun

mod

ern

sula

ma;

gü

brel

eme/

fert

igas

yon

tekn

ikle

rinin

gel

iştir

ilmes

i;

• H

asat

son

rası

ürü

n ve

kal

ite k

ayıp

ları

nın

azal

tılm

asın

a yö

nelik

çal

ışm

alar

…

8. K

esm

e Ç

içek

ler,

İç

ve D

ış M

ekân

Sü

s B

it-

kile

ri

Gel

işti

rme

Hed

efi:

K

esm

e çi

çek

sekt

örün

ün

geliş

tirilm

esi

ve i

hrac

at p

otan

siye

linin

yük

sel-

tilm

esi;

kesm

e çi

çekt

e ye

ni t

ürle

rin ü

retim

inin

ya

ygın

laşt

ırılm

ası;

iç v

e dı

ş m

ekan

süs

bitk

ile-

rinde

tica

ri bo

yutta

çoğ

altım

imka

nlar

ının

gel

işti-

rilm

esi,

İç v

e dı

ş m

ekân

süs

bitk

ileri

sekt

örün

ün,

pota

nsiy

elin

den

tam

yar

arla

nma…

Ara

ştır

ma

hed

efi:

Paz

ar is

tekl

erin

e uy

gun

ürün

çe

şitle

ndirm

e;

kalit

eli,

verim

li ve

va

zo

ömrü

uz

un o

lan

yeni

tür

ve ç

eşitl

erin

sek

töre

kaz

andı

-rı

lmas

ına

yöne

lik ü

retim

ve

muh

afaz

a te

knik

leri-

nin

geliş

tirilm

esi…

• Ö

nüm

üzde

ki 5

yıll

ık d

önem

içi

n en

az

3 tü

-rü

n se

ktör

e ka

zand

ırılm

ası

• Y

ılda

en a

z 5

adet

bili

mse

l mak

ale

yayı

nlan

-m

ası v

e so

nuçl

arın

yay

ımcı

lara

akt

arılm

ası

• K

esm

e çi

çek

sekt

örün

e ye

ni t

ür v

e çe

şitle

rin k

azan

dı-

rılm

ası;

• K

esm

e çi

çekl

erin

kes

im s

onra

sı d

epo

ve v

azo

ömür

le-

rinin

uza

tılm

ası;

• M

oder

n ço

ğaltı

m v

e ür

etim

tekn

ikle

rinin

gel

iştir

ilmes

i;

• K

esm

e çi

çek

fizyo

lojis

i;

• S

ezon

luk

üret

imin

, pi

yasa

tal

eple

rine

göre

pro

gram

-la

nmas

ı;

• İç

ve

dış

mek

an s

üs b

itkile

rinde

mod

ern

üret

im te

knik

-le

rinin

gel

iştir

ilmes

i;

• İç

ve

dış

mek

ân s

üs b

itkile

rine

ait y

eni t

ürle

rin a

dapt

as-

yonu

na y

önel

ik ç

alış

mal

ar…

9. D

oğ

al S

üs

Bit

kile

ri

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Doğ

al ç

içek

soğ

anla

rım

ızın

ve

öze

llikl

e en

dem

ik t

ürle

rin t

ahrib

atta

n ko

run-

mas

ı ve

sürd

ürül

ebili

r şe

kild

e ku

llanı

mı…

Ara

ştır

ma

hed

efi:

Doğ

al b

itkile

rin k

ültü

re a

lın-

mas

ı ve

sek

töre

kaz

andı

rılm

ası;

sürd

ürül

ebili

r şe

kild

e de

ğerle

ndiri

lmes

i...

Ülk

emiz

de h

enüz

tic

aret

i yap

ılmay

an b

azı

do-

ğal

bitk

ilerd

en,

sele

ksiy

on ç

alış

mal

arı

sonu

cu

tesp

it ed

ilece

k üm

itvar

tip

lerin

kül

türe

alın

arak

se

ktör

e ka

zand

ırılm

ası i

çin

• Ta

nım

lanm

ış

geof

itler

in

sayı

sını

n 10

00-

1200

’e ç

ıkar

ılmas

ı;

• Y

ılda

en a

z 3

adet

bili

mse

l mak

ale

yayı

nlan

-m

ası

• D

oğal

bitk

ilerin

, ön

celik

li ku

llanı

m a

maç

ları

na u

ygun

şe

kild

e kü

ltüre

alın

mas

ı;

• K

ültü

re a

lınan

doğ

al s

üs b

itkile

ri iç

in y

etiş

tirm

e te

kniğ

i pa

ketle

rinin

olu

ştur

ulm

ası;

• Ç

eşitl

i ıs

lah

yönt

emle

riyle

doğ

al b

itki

türle

rinde

n ye

ni

çeşi

tlerin

gel

iştir

ilmes

i;

• G

eofit

lerin

fito

- k

imya

sal ö

zelli

kler

inin

bel

irlen

mes

i

• İle

ri ha

sat s

onra

sı te

knol

ojile

ri…


308

10. O

rgan

ik S

ebze

Ara

ştır

mal

arı

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Tür

kiye

’de

Org

anik

se

bze

yetiş

tiric

iliği

nin

düny

a st

anda

rtla

-rı

nda

geliş

tirilm

esi

ve d

oğru

bir

şeki

lde

yönl

endi

rilm

esi…

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Org

anik

Tar

ım ü

reti-

cile

rinin

sor

unla

rını

gid

erm

ek v

e ih

tiyaç

-la

rını

kar

şıla

mak

üze

re;

orga

nik

sebz

e ür

etim

tek

nikl

erin

in e

ksik

lerin

in t

amam

-la

nmas

ı ve

yer

el k

ayna

klar

dan

ekon

o-m

ik g

irdi

üret

im t

ekno

lojil

erin

in g

eliş

tiril-

mes

i…

• E

n az

1 a

det

yeni

ent

egre

pro

jeni

n ba

şlat

ılmış

olm

ası

• Y

ılda

en a

z 3

adet

bili

mse

l mak

ale

ya-

yınl

anm

ası

ve s

onuç

ları

n ya

yım

cıla

ra

akta

rılm

ası

• Ö

nem

li se

bze

türle

rinde

org

anik

üre

timin

uyg

ulan

abili

rliği

;

• Y

erel

kay

nakl

arda

n or

gani

k pe

stis

it ge

liştir

me;

• Y

erel

kay

nakl

arda

n or

gani

k gü

bre,

topr

ak iy

ileşt

irici

ler

ve b

itki b

esin

pr

epar

atla

rını

n ge

liştir

ilmes

i;

• Y

erel

kay

nakl

arda

n or

gani

k ye

tiştir

me

orta

mla

rını

n ge

liştir

ilmes

i;

• O

rgan

ik s

ebze

lerin

insa

n sa

ğlığ

ı ve

besl

enm

esi b

akım

ında

n ön

emi-

nin

belir

lenm

esi;

• O

rgan

ik s

ebze

lerin

işl

eme

ve h

asat

son

rası

tek

nolo

jiler

ine

ilişk

in

prat

ik k

riter

lerin

gel

iştir

ilmes

i;

• K

ültü

rel u

ygul

amal

arda

(to

prak

işle

me,

ila

çlam

a, g

übre

lem

e vb

) or

-ga

nik

sebz

e ye

tiştir

icili

ğine

uyg

un te

knik

lerin

in b

elirl

enm

esi

11.

Seb

ze v

e S

üs

Bit

kile

rin

de

En

teg

re

Mü

cad

ele

Yö

net

imi

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Bitk

i kor

uma

ürün

le-

rinin

kul

lanı

mın

ın a

zaltı

lmas

ı ve

bun

un

sonu

cund

a in

san

sağl

ığı

ile d

oğal

den

-ge

nin

koru

nmas

ı.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

K

imya

sal

müc

ade-

leye

al

tern

atif

uygu

lana

bilir

m

etot

ları

ar

aştır

mak

, çe

vre

ve i

nsan

sağ

lığı

dik-

kate

al

ınar

ak,

bitk

i ko

rum

a ür

ünle

rinin

sü

rdür

üleb

ilir

kulla

nım

ının

sağ

lanm

asın

a yö

nelik

ara

ştır

mal

ar y

apm

ak.

• Y

ılda

en a

z 5-

8 ad

et b

ilim

sel

mak

ale

yayı

nlan

mas

ı ve

sonu

çlar

ın y

ayım

cıla

-ra

akt

arılm

ası

• E

nteg

re m

ücad

ele

mod

elle

rinin

gel

iştir

ilmes

i ve

günc

elle

ştiri

lmes

i;

• H

asta

lık,

zara

rlı v

e ya

banc

ı ot

ları

n m

ücad

eles

ine

esas

tah

min

ve

erke

n uy

arı s

iste

mle

ri üz

erin

de a

raşt

ırm

alar

;

• E

kono

mik

zar

ar e

şiği

ve

ürün

kay

bı ü

zerin

de a

raşt

ırm

alar

;

• H

asta

lık, z

arar

lı ve

yab

ancı

otla

rın

biyo

lojik

müc

adel

esi ;

• H

asta

lık,

zara

rlı v

e ya

banc

ı ot

ları

n m

ücad

ele

met

otla

rını

n ar

aştır

ıl-m

ası v

e al

tern

atif

met

otla

rın

geliş

tirilm

esi;

• S

ebze

ve

süs

bitk

ileri

hast

alık

, zar

arlı

ve y

aban

cı o

tları

na k

arşı

kul

-la

nıla

n bi

tki k

orum

a ür

ünle

rinin

fayd

alıla

ra y

an e

tkile

ri;

• S

ebze

ve

süs

bitk

ilerin

de k

ulla

nıla

n bi

tki k

orum

a ür

ünle

rinin

toks

iko-

lojis

i ve

kalın

tılar

ı;

• S

ebze

ve

süs

bitk

ilerin

de p

estis

it uy

gula

ma

tekn

ikle

ri;

• B

iyol

ojik

müc

adel

e aj

anla

rını

n ge

liştir

ilmes

i…


309

12.

Seb

ze

ve

Sü

s B

itki

leri

nd

e S

os-

yo-e

kon

om

ik A

raşt

ırm

alar

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Seb

zele

r ve

süs

bit-

kile

rinde

uyg

ulam

aya

öner

ilen

araş

tırm

a so

nuçl

arın

ın ü

retic

i ve

sek

tör

koşu

lları

n-da

ben

imse

tilm

esi v

e iş

letm

eler

deki

sos

-yo

-eko

nom

ik y

apın

ın iy

ileşt

irilm

esi…

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Tür

kiye

’de

sebz

e ve

sü

s bi

tkile

ri ye

tiştir

icili

ğini

n ve

üre

tici

ve

sekt

ör

tem

silc

ilerin

in

sosy

o-ek

onom

ik

anal

izle

ri; y

eni

paza

r ve

paz

arla

ma

tek-

nikl

erin

in g

eliş

tirilm

esi;

araş

tırm

a so

nu-

cund

a el

de e

dile

n çe

şitle

rin v

e ge

liştir

i-le

n te

knol

ojile

rin E

tkile

rinin

Değ

erle

mes

i; ür

etic

i ve

tüke

tici t

erci

hler

inin

bel

irlen

me-

si…

• E

n az

3 a

det

yeni

pro

jeni

n ba

şlat

ılmış

ol

mas

ı;

• Y

ılda

en a

z 3

adet

bili

mse

l mak

ale

ya-

yınl

anm

ası

ve s

onuç

ları

n ya

yım

cıla

ra

akta

rılm

ası

• S

ebze

ve

Süs

Bitk

ilerin

de d

inam

ik v

eri t

aban

ları

nın

oluş

turu

lmas

ı;

• S

onuç

land

ırıla

n pr

ojel

erin

hed

ef k

itley

e/bö

lgey

e ul

aşım

ı ve

yap

tığı

etki

nin

araş

tırılm

ası;

• S

ebze

ve

süs

bitk

ileri

yetiş

tiric

iliği

nin

ekon

omis

i, iç

ve

dış

paza

rlar-

daki

rek

abet

şan

sı;

• Y

eni p

azar

ve

paza

rlam

a te

knik

lerin

in a

raşt

ırılm

ası;

• Ü

retic

ilerin

ve

sekt

örün

sos

yo-e

kono

mik

ana

lizle

ri…

• S

ürdü

rüle

bilir

tarı

m ü

retim

mod

elle

rinin

eko

nom

ik a

naliz

leri,

• S

ebze

ve

süs

bitk

ileri

alt s

ektö

ründ

e ku

llanı

lan

gird

i piy

asal

arı,

gird

i ku

llanı

mı

ve g

irdi e

tkin

liği a

raşt

ırm

alar

ı, ha

vza

bazl

ı iş

letm

e m

odel

-le

mel

eri ç

alış

mal

arı…


310

10. S

ER

T K

AB

UK

LU

ME

YV

EL

ER

A

FA Ç

IKT

ILA

RI

• İç

ve

dış

paza

rlard

a re

kabe

t ede

bile

cek,

yük

sek

kalit

eli s

ert k

abuk

lu m

eyve

üre

timin

in a

rtır

ılmas

ı ve

üret

ici g

eliri

nin

yüks

eltil

mes

i•

Ver

imli

ve k

alite

li çe

şitle

rle s

tand

art b

ir ür

etim

in g

erçe

kleş

tirilm

esi

• İn

san

ve ç

evre

sağ

lığı b

akım

ında

n sa

kınc

a ya

ratm

ayan

iler

i yet

iştir

me

tekn

ikle

rinin

gel

iştir

ilmes

i•

Org

anik

ser

t kab

uklu

mey

ve ü

retim

inin

gel

iştir

ilmes

i•

Has

at ö

nces

i ve

sonr

asın

da ü

rün

ve k

alite

kay

ıpla

rını

n ön

lenm

esi

• D

oğal

kay

nakl

arın

ver

imli

kulla

nılm

ası v

e sü

rdür

üleb

ilir

bir

üret

imin

sağ

lanm

ası

• D

ünya

sta

ndar

tları

nda

çoğa

ltım

mat

erya

linin

kitl

esel

üre

timin

in g

eliş

tirilm

esi

• K

üres

el ik

lim d

eğiş

ikliğ

inin

ser

t kab

uklu

mey

vele

r üz

erin

e ol

ası e

tkile

rinin

bel

irlen

mes

i, çö

züm

öne

riler

inin

ort

aya

konu

lmas

ı

AR

AŞ

TIR

MA

PR

OG

RA

MI

PR

OG

RA

ML

AR

IN Ö

LÇ

ÜL

EB

İLİR

P

ER

FO

RM

AN

S K

RİT

ER

LE

Rİ

AR

AŞ

TIR

MA

KO

NU

LA

RI

1. A

nte

pfı

stığ

ıG

eliş

tirm

e H

edef

i:

Ant

epfıs

tığı

ye-

tiştir

icili

ğini

, ge

lene

ksel

ür

etim

si

ste-

min

den,

dah

a ço

k su

lu k

oşul

lard

a ve

m

oder

n ba

hçec

ilik

tekn

ikle

rinin

uyg

u-la

ndığ

ı en

düst

riyel

boy

utla

ra t

aşım

ak

ve s

on y

ıllar

da g

erile

yen

düny

a re

ka-

betin

i yen

iden

güç

lend

irmek

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Sul

u ve

kur

u ko

-şu

llar

için

ana

ç ıs

lahı

; S

ulu

koşu

llar

için

yoğ

un b

ahçe

yön

etim

tekn

ikle

rinin

ge

liştir

ilmes

i; E

rken

mey

veye

yat

ma,

dü

zenl

i ve

ka

litel

i ve

rim

ve

yüks

ek

çıtla

ma

oran

ı kr

iterle

ri es

as a

lınar

ak

yeni

çeş

itler

in ı

slah

ı; H

asat

ve

hasa

t so

nras

ı m

eyve

iş

lem

e ve

m

uhaf

aza

tekn

oloj

ilerin

in g

eliş

tirilm

esi;

İnsa

n ve

çe

vre

sağl

ığı

dikk

ate

alın

arak

alte

rna-

tif z

irai

müc

adel

e m

etot

ları

ve

biyo

lo-

jik m

ücad

ele

ajan

ları

nın

geliş

tirilm

esi;

İklim

değ

işik

liğin

in a

ntep

fıstığ

ı ye

tişti-

ricili

ğine

ola

sı e

tkile

rinin

bel

irlen

mes

i ve

çö

züm

lerin

in

orta

ya

konu

lmas

ı; A

ntep

fıstığ

ı ço

ğaltı

m m

ater

yalin

in k

it-le

sel

üret

imi

için

uyg

un t

ekno

lojil

erin

ge

liştir

ilmes

i

• E

n az

1 ıs

lah

prog

ram

ının

baş

latıl

mış

olm

ası,

En

az i

ki ç

eşid

in t

esci

l et

tirilm

esi,

En

az 1

mak

ale

yayı

nlan

mas

ı, E

n az

1 y

eni p

roje

nin

başl

atılm

ış

olm

ası,

En

az 1

yen

i pro

jeni

n ba

şlat

ılmış

olm

ası,

En

az 1

yen

i pro

jeni

n ba

şlat

ılmış

olm

ası,

En

az 1

m

akal

e ya

yınl

anm

ası,

Yay

ımcı

lar

için

bro

şür

ve

lifle

t haz

ırla

nmas

ı, E

n az

1 y

eni p

roje

nin

başl

atıl-

mış

olm

ası,

Eld

e ed

ilen

sonu

çlar

ın y

ayın

lana

rak

prat

iğe

akta

rılm

ası,

En

az 1

yen

i pro

jeni

n ba

şla-

tılm

ış o

lmas

ı, E

n az

1 m

akal

e ya

yınl

anm

ası,

En

az 1

mol

ekül

er m

arkı

r ge

liştir

ilmes

i…•

En

az 1

yen

i pro

jeni

n ba

şlat

ılmış

olm

ası,

En

az

1 m

akal

e ya

yınl

anm

ası,

Mod

ern

işle

me

tekn

o-lo

jiler

i ge

liştir

erek

, da

ha h

ijyen

ik v

e dü

şük

ma-

liyet

li uy

gula

mal

arın

pra

tiğe

veril

mes

i, E

n az

1

yeni

pro

jeni

n ba

şlat

ılmış

olm

ası,

En

az 1

yen

i pr

ojen

in b

aşla

tılm

ış o

lmas

ı, E

n az

1 m

akal

e ya

-yı

nlan

mas

ı, E

lde

edile

n so

nuçl

arın

pra

tiğe

akta

-rı

lmas

ı…•

En

az 1

yen

i pro

jeni

n ba

şlat

ılmış

olm

ası,

En

az

1 m

akal

e ya

yınl

anm

ası,

Eld

e ed

ilen

sonu

çlar

ın

prat

iğe

akta

rılm

ası…

• E

n az

1 y

eni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı, E

n az

1

mak

ale

yayı

nlan

mas

ı, E

lde

edile

n so

nuçl

arın

pr

atiğ

e ak

tarı

lmas

ı…•

En

az 1

yen

i pro

jeni

n ba

şlat

ılmış

olm

ası

• İç

ve

dış

paza

rın

iste

diği

sta

ndar

tlara

uyg

un,

erke

n m

eyve

ye y

atan

, çı

tlam

a or

anı y

ükse

k, b

ol, d

üzen

li ve

rimli

ve k

alite

li an

tepf

ıstığ

ı çeş

itler

inin

gel

iştir

ilme-

si•

Öze

llikl

e so

runl

u bö

lgel

er iç

in h

asta

lık v

e za

rarlı

lara

, ilk

baha

r geç

don

ları

, yük

-se

k ki

reç

ve tu

zlul

uk g

ibi o

lum

suz

çevr

e ko

şulla

rına

day

anık

lı çe

şitle

rin ıs

lahı

• S

ulu

koşu

llara

uyg

un b

odur

laşt

ırıc

ı ana

ç ıs

lahı

•

Has

at v

e ha

sat

sonr

ası

kayı

plar

ın e

n az

a in

diril

mes

i iç

in y

eni

muh

afaz

a ve

iş

lem

e te

knol

ojile

rinin

gel

iştir

ilmes

i•

Sul

u ko

şulla

rda

kuru

laca

k sı

k di

kim

ant

epfıs

tığı

bahç

eler

i içi

n ye

ni y

etiş

tirm

e te

knik

lerin

in g

eliş

tirilm

esi

• A

ntep

fıstığ

ı ve

akra

ba tü

rleri

gene

tik k

ayna

klar

ının

mor

folo

jik v

e m

olek

üler

ka-

rakt

eriz

asyo

nu v

e Is

lah

süre

cini

n kı

saltı

lmas

ı am

acıy

la m

olek

üler

mar

kırla

rın

geliş

tirilm

esi

• A

ntep

fıstığ

ının

ulu

slar

aras

ı st

anda

rtla

rda

hijy

enik

bir

şeki

lde

işle

nmes

i ve

Af-

lato

ksin

gel

işim

inin

önl

enm

esin

e yö

nelik

tekn

ikle

rin g

eliş

tirilm

esi

• A

ntep

fıstığ

ı ver

i tab

anı o

luşt

urul

mas

ı, ür

etim

ala

nlar

ının

ve

reko

lteni

n C

oğra

fi B

ilgi S

iste

mle

ri(C

BS

) ve

uza

ktan

Alg

ılam

a yö

ntem

leri

ile b

elirl

enm

esi

• G

ıda

sekt

örün

de A

ntep

fıstığ

ının

yen

i kul

lanı

m a

lanl

arın

ın g

eliş

tirilm

esi

• İç

i boş

mey

ve,

mey

ve d

öküm

leri

ve p

eriy

odis

iteni

n az

altıl

mas

ına

yöne

lik f

iz-

yolo

jik ç

alış

mal

ar•

Dün

ya s

tand

artla

rınd

a an

tepf

ıstığ

ı ço

ğaltı

m m

ater

yalin

in k

itles

el ü

retim

inin

ge

liştir

ilmes

i•

Kür

esel

ikl

im d

eğiş

ikliğ

inin

ant

epfıs

tığı

üzer

ine

olas

ı et

kile

rinin

bel

irlen

mes

i, çö

züm

öne

riler

inin

ort

aya

konu

lmas

ı


311

2. F

ınd

ık

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Eko

nom

ik ö

m-

rünü

ta

mam

lam

ış

mev

cut

fındı

k pl

anta

syon

ları

nın

yüks

ek

kalit

eli

stan

dart

çeş

itler

le y

enile

nmes

i; ve

-rim

ve

kalit

enin

art

ırılm

ası;

çevr

e ve

in

san

sağl

ığı

ile d

oğal

den

geni

n ko

-ru

nara

k sa

ğlık

lı, d

üzen

li ve

istik

rarlı

bi

r ür

etim

; fın

dığı

n iç

ve

dış

tüke

ti-m

inin

art

ırılm

ası

için

fın

dıkl

ı iş

len-

miş

ür

ün

çeşi

tlend

irme;

ek

onom

ik

boyu

tta m

oder

n fın

dık

işle

tmel

erin

in

geliş

tirilm

esi;

üret

icile

rin

tekn

ik

ve

ekon

omik

yön

den

güçl

endi

rilm

esi

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Fın

dık

yetiş

tiric

i-liğ

ini,

rek

abet

şan

sı g

ider

ek a

zala

n m

evcu

t ge

lene

ksel

ta

rım

dan,

m

o-de

rn m

eyve

ciliğ

in b

ütün

ger

ekle

ri-ni

n uy

gula

ndığ

ı ba

hçec

ilik

prat

ikle

ri ile

end

üstr

iyel

düz

eye

taşı

may

a yö

-ne

lik;

anaç

-çeş

it ge

liştir

me;

mod

ern

yetiş

tirm

e, h

asat

ve

muh

afaz

a te

k-ni

kler

i; s

ağlık

lı ko

şulla

rda

üret

im v

e ha

sat

sonr

ası

işle

mle

rle a

flato

ksin

ol

uşum

unun

ön

lenm

esin

e yö

nelik

ço

klu

disi

plin

li ça

lışm

alar

;

fındı

k ye

tiştir

ilmem

esi g

erek

en a

lanl

ar iç

in

alte

rnat

if ür

ün g

eliş

tirm

e K

imya

sal

müc

adel

eye

alte

rnat

if uy

gula

nabi

-lir

met

otla

rı b

elirl

emek

; ç

evre

ve

insa

n sa

ğlığ

ı di

kkat

e al

ınar

ak,

bitk

i ko

rum

a ür

ünle

rinin

sü

rdür

üleb

ilir

kulla

nım

ını

sağl

ayıc

ı yö

ntem

ler

ge-

liştir

mek

…

• E

n az

1 y

eni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 y

eni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı;

• E

n az

1 m

olek

üler

mar

kır

elde

edi

lmes

i;

• E

n az

1 m

akal

e ya

yınl

anm

ası…

• Ö

zelli

kle

mek

anik

has

at,

harm

an v

e ku

rutm

a m

akin

e-le

rinde

yen

i tek

nolo

jiler

in g

eliş

tirilm

esi

• Ç

oklu

dis

iplin

li en

az

1 pr

ojen

in b

aşla

tılm

ış o

lmas

ı;

• E

n az

1 m

akal

e ya

yınl

anm

ası…

• F

ındı

k iç

in u

ygun

Ent

egre

Ürü

n Y

önet

imi

mod

elin

in

belir

lenm

esi v

e uy

gula

may

a ak

tarı

lmas

ı

• E

n az

bir

yayı

n ya

pılm

ası;

• Ç

iftçi

ler

için

lifle

tler

hazı

rlanm

ası

• F

ındı

kta

veri

taba

nını

n gü

ncel

lenm

esi

• B

u ko

nuda

mod

el o

laca

k si

stem

lerin

gel

iştir

ilmes

i ve

çi

ftçile

ri bi

lgile

ndire

cek

yayı

nlar

yap

ılmas

ı

• B

u al

anla

r iç

in a

ltern

atif

ürün

ler i

çin

en a

z 1

adet

ada

p-ta

syon

ve

beni

mse

tme

çalış

mal

arın

ın b

aşla

tılm

ası

• E

n az

1 y

eni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı;

• E

n az

1 m

akal

e ya

yınl

anm

ası;

• E

lde

edile

n so

nuçl

arın

pra

tiğe

akta

rılm

ası…

• E

n az

1 y

eni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı;

• E

n az

1 m

akal

e ya

yınl

anm

ası;

• E

lde

edile

n so

nuçl

arın

pra

tiğe

akta

rılm

ası…

• E

n az

1 y

eni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı;

• E

n az

1 m

akal

e ya

yınl

anm

ası;

• E

lde

edile

n so

nuçl

arın

pra

tiğe

akta

rılm

ası…

• E

n az

1 y

eni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı;

• E

n az

1 m

akal

e ya

yınl

anm

ası;

• E

lde

edile

n so

nuçl

arın

pra

tiğe

akta

rılm

ası…

• B

iyot

ik (

hast

alık

-zar

arlı

) ve

abi

yotik

(ol

umsu

z çe

vre

) st

res

koşu

lları

na d

ayan

ıklı

verim

li ve

kal

iteli

çeşi

tler

ge-

liştir

mek

• F

ındı

k ge

netik

kay

nakl

arın

ın t

opla

nmas

ı ve

kar

akte

ri-za

syon

u, g

enom

ana

lizle

ri ve

ısla

h sü

reci

nin

kısa

ltılm

ası

amac

ıyla

mol

ekül

er m

arkı

rları

n ge

liştir

ilmes

i

• H

asat

ve

hasa

t so

nras

ı ka

yıpl

arın

aza

ltılm

ası

için

yen

i te

knol

ojile

rin g

eliş

tirilm

esi

• F

ındı

k m

eyve

sini

n in

san

sağl

ığı

ve b

esle

nmes

i bak

ımın

-da

n ön

emin

in b

elirl

enm

esi

• E

nteg

re ü

rün

yöne

timi m

odel

lerin

in g

eliş

tirilm

esi

• H

asat

son

rası

fizy

oloj

isi,

muh

afaz

a, a

mba

lajla

ma

ve n

ak-

liye

sıra

sınd

aki z

arar

lanm

alar

ı önl

eyec

ek ç

alış

mal

ar

• F

ındı

kta

veri

taba

nı

oluş

turu

lmas

ı, ür

etim

al

anla

rını

n C

BS

ve

Uza

ktan

Alg

ılam

a yö

ntem

leri

ile b

elirl

enm

esi

• F

ındı

k ba

hçel

erin

de u

ygul

anac

ak m

oder

n ye

tiştir

me

tek-

nikl

erin

in b

elirl

enm

esi

• F

ındı

k ye

tiştir

icili

ğini

n ek

onom

ik o

lmad

ığı a

lanl

arda

alte

r-na

tif

ürün

lerin

(ki

vi,

ahud

udu,

böğ

ürtle

n, m

aviy

emiş

,…)

belir

lenm

esi

• D

ünya

sta

ndar

tları

nda

fındı

k ço

ğaltı

m m

ater

yalin

in k

itle-

sel ü

retim

inin

gel

iştir

ilmes

i

• F

ındı

kta

verim

ve

kalit

enin

art

ırılm

ası a

mac

ıyla

bitk

i bes

-le

me

ve g

übre

lem

e ça

lışm

alar

ının

gel

iştir

ilmes

i

• F

ındı

kta

periy

odis

ite ş

idde

tinin

aza

ltılm

ası v

e ür

ün d

alga

-la

nmal

arın

ın ö

nlen

mes

i

• İk

lim v

e çe

vre

deği

şim

lerin

e ba

ğlı

yeni

yet

iştir

me

tekn

ik-

lerin

in b

elirl

enm

esi


312

3.

Diğ

er

Ser

t ka

bu

klu

M

eyve

ler

(Cev

iz, B

adem

ve

Kes

tan

e)

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Ülk

emiz

de b

ü-yü

k bi

r or

anda

doğ

al o

lara

k ye

tiş-

tirile

n ce

viz,

bad

em v

e ke

stan

ede

verim

li,

kalit

eli

ve

çevr

e ko

şulla

rı,

hast

alık

ve

za

rarlı

lara

da

yanı

klı

anaç

ve

çe

şitle

rle

plan

tasy

onla

rın

oluş

turu

lmas

ı; m

oder

n ye

tiştir

me

ve

muh

afaz

a te

knik

lerin

in u

ygul

anm

a-sı

ile

stan

dart

, sağ

lıklı/

kalit

eli ü

retim

ya

para

k, h

em it

hala

tı ön

lem

ek h

em

de ih

raca

tı ge

liştir

mek

; sü

rdür

üleb

i-lir

bir

yetiş

tiric

ilik

sist

emin

in g

eliş

ti-ril

mes

i

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

C

eviz

, B

adem

ve

Kes

tane

de, g

elen

ekse

l yet

iştir

ici-

likte

n en

düst

riyel

düz

eye

geçi

şe y

ö-ne

lik a

naç-

çeş

it ge

liştir

me;

mod

ern

mey

veci

liğin

ger

ektir

diği

bah

çeci

lik

prat

ikle

ri ile

ür

etim

yö

ntem

lerin

in

belir

lenm

esi;

kim

yasa

l m

ücad

eley

e al

tern

atif

met

otla

rın

araş

tırılm

ası

ve

yeni

müc

adel

e m

etot

ları

nın

orta

ya

konu

lmas

ı; ye

tiştir

icili

kte

kulla

nıla

n ki

mya

salla

rın,

ye

ni

uygu

lam

a te

k-ni

kler

i ile

dah

a az

ve

etki

n ku

llanı

m

imkâ

nlar

ının

tesp

iti…

• A

dapt

asyo

n ça

lışm

alar

ı so

nucu

bel

irlen

en ç

eşitl

erle

ba

hçel

er k

urul

mas

ı

• B

u ko

nuda

en

az 1

çeş

it ge

liştir

me

proj

esin

in b

aşla

tıl-

mış

olm

ası

• A

dapt

asyo

n ça

lışm

alar

ı biti

riler

ek, u

ygun

çeş

itler

in b

e-lir

lenm

esi

• B

u ko

nuda

bili

mse

l çal

ışm

alar

dan

çıka

n so

nuçl

ar d

oğ-

rultu

sund

a, ç

iftçi

bül

tenl

eri v

e lif

letle

r ha

zırla

nmas

ı

• B

u ko

nuda

en

az;

• 1

yeni

pro

jeni

n ba

şlat

ılmış

olm

ası;

• 1

bilim

sel

yayı

n ya

pıla

rak

araş

tırm

acıla

rın

hizm

etin

e su

nulm

ası;

• 1

mol

ekül

er m

arkı

r ge

liştir

ilmes

i…

• Ç

oklu

dis

iplin

li en

az

1 pr

ojen

in b

aşla

tılm

ış o

lmas

ı;

• E

n az

1 m

akal

e ya

yınl

anm

ası…

• B

u ko

nuda

en

az 3

bili

mse

l mak

alen

in y

ayın

lanm

ası

• E

n az

1 p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı;

• E

lde

edile

n so

nuçl

arın

uyg

ulam

aya

akta

rılm

ış o

lma-

sı…

• T

ür b

azın

da e

n az

1 E

nteg

re Ü

rün

Yön

etim

mod

eli g

e-liş

tirilm

esi

• Ü

rünl

erin

dep

olam

a su

resi

, na

kil

sıra

sınd

a m

eyda

na

gele

n za

rarla

nma

ve b

ulaş

mal

arı ö

nley

ici k

orum

a te

d-bi

rlerin

in g

eliş

tirilm

iş o

lmas

ı

• G

eliş

tirile

n si

stem

lerin

uyg

ulam

aya

veril

miş

olm

ası;

• E

n az

1 m

akal

e ya

yınl

anm

ası;

• E

n az

1ye

ni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1ye

ni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 y

eni p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı

• G

AP

Böl

gesi

sul

u ko

şulla

rda

bade

m y

etiş

tiric

iliği

nin

ge-

liştir

ilmes

i

• K

esta

ne d

al k

anse

ri ve

mür

ekke

p ha

stal

ığın

a da

yanı

klı

çeşi

t ısl

ahı

• D

ünya

paz

arla

rınd

a ön

emli

yeri

olan

yab

ancı

cev

iz,

ba-

dem

ve

kest

ane

çeşi

tlerin

in b

ölge

sel

adap

tasy

onla

rını

n be

lirle

nmes

i

• İlk

baha

r ge

ç do

nlar

ına

karş

ı bi

yopr

epar

atla

rın

ve d

iğer

te

knik

lerin

kul

lanı

m o

lana

klar

ı

• G

enom

ana

lizle

ri ve

Isla

h sü

reci

nin

kısa

ltılm

ası a

mac

ıyla

m

olek

üler

mar

kırla

rın

geliş

tirilm

esi,

Yer

li ce

viz,

bad

em v

e ke

stan

e çe

şitle

rinin

mor

folo

jik v

e m

olek

üler

kar

akte

rizas

-yo

nu v

e g

en h

arita

ları

nın

çıka

rılm

ası…

• C

eviz

, bad

em v

e ke

stan

enin

insa

n be

slen

mes

i ve

sağl

ığı

bakı

mın

dan

yapt

ığı k

atkı

ları

n be

lirle

nmes

i

• Y

eni

gene

tik k

ayna

klar

ın t

opla

nmas

ı, ka

rakt

eriz

asyo

nu,

muh

afaz

ası v

e de

ğerle

ndiri

lmes

i

• Ç

oğal

tım m

ater

yalin

in s

ağlık

lı ve

ucu

z bi

r şe

kild

e ki

tlese

l ür

etim

ine

yöne

lik a

raşt

ırm

alar

• E

nteg

re ü

rün

yöne

timi m

odel

lerin

in g

eliş

tirilm

esi

• H

asat

son

rası

fizy

oloj

isi,

muh

afaz

a, a

mba

lajla

ma

• S

ert

Kab

uklu

m

eyve

lerd

e m

ekan

ik

hasa

t ve

ku

rutm

a yö

ntem

lerin

in g

eliş

tirilm

esi

• C

eviz

ve

bade

mde

biy

otik

(ha

stal

ık-z

arar

lı) v

e ab

iyot

ik

(olu

msu

z çe

vre

koşu

lları

) st

res

koşu

lları

na d

ayan

ıklı

klo-

nal v

eya

tohu

m a

nacı

ısla

h ed

ilmes

i

• K

üres

el ik

lim d

eğiş

ikliğ

inin

cev

iz v

e ba

dem

üze

rine

olas

ı et

kile

rinin

bel

irlen

mes

i, çö

züm

öne

riler

inin

ort

aya

konu

l-m

ası


313

4. O

rgan

ik S

ert

Kab

ukl

u M

eyve

Ara

ştır

mal

arı

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Ü

lkem

izde

gel

işm

ekte

ola

n or

gani

k s

ert

kabu

klu

mey

ve ü

retim

inin

doğ

ru b

ir şe

kild

e y

önle

ndiri

lmes

i v

e u

lusl

arar

ası

rek

abet

şa

nsın

ın a

raşt

ırılm

ası

Ara

ştır

ma

hed

efi:

Org

anik

tar

ım ü

retic

ilerin

in s

o-ru

nlar

ını g

ider

mek

ve

ihtiy

açla

rını

kar

şıla

mak

üze

-re

; O

rgan

ik S

ert

Kab

uklu

Mey

ve y

etiş

tiric

iliği

nde-

ki e

ksik

lerin

tam

amla

nmas

ı; ye

rli o

rgan

ik g

irdile

r (g

übre

, fid

an,

pest

isit)

içi

n ür

etim

tek

nolo

jiler

inin

ge

liştir

ilmes

i

• B

u ko

nuda

her

ürü

n çe

şidi

için

üre

tim p

ren-

sipl

erin

i içe

ren

bire

r ya

yını

n ha

zırla

nmas

ı

• E

n az

1 p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı

• E

n az

1 p

roje

nin

başl

atılm

ış o

lmas

ı

• O

rgan

ik f

ındı

k, a

ntep

fıstığ

ı, ce

viz,

bad

em v

e ke

stan

e ye

tiştir

me

tekn

ikle

rinde

ki e

ksik

likle

rin ta

mam

lanm

ası

• Y

erel

kay

nakl

arda

n or

gani

k gü

bre,

topr

ak iy

ileşt

irici

ler

ve b

itki b

esin

pre

para

tları

nın

geliş

tirilm

esi

• Y

erel

kay

nakl

arda

n or

gani

k pe

stis

it ge

liştir

me

• O

rgan

ik k

öken

li m

ater

yalle

rin k

ompo

st o

lara

k ku

llanı

-m

ı

• O

rgan

ik t

arım

sal

ürün

lerin

işl

eme

ve h

asat

son

rası

te

knol

ojile

rine

ilişk

in p

ratik

krit

erle

rin g

eliş

tirilm

esi

5. S

ert

Kab

ukl

u M

eyve

lerd

e S

osy

o-e

kon

om

ik

Ara

ştır

mal

ar

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Ser

t ka

bukl

u m

eyve

ler

sekt

ö-rü

nde

üret

imin

işle

tme

büyü

klük

leri,

mal

iyet

ler,

pa-

zarla

ma

soru

nlar

ı ve

kar

lılık

gib

i ek

onom

ik b

oyut

-la

rı i

le ü

retic

ilerin

ve

üret

im b

ölge

sini

n so

syol

ojik

ya

pıla

rını

n bi

liner

ek u

ygun

pol

itika

larla

des

tekl

en-

mes

i; uy

gula

may

a ön

erile

n ar

aştır

ma

sonu

çlar

ının

ür

etic

i ve

sek

tör

koşu

lları

nda

beni

mse

tilm

esi

ve

işle

tmel

erde

ki s

osyo

-eko

nom

ik y

apın

ın i

yile

ştiri

l-m

esi

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Tür

kiye

’de

sert

kab

uklu

mey

-ve

ler

yetiş

tiric

iliği

nde

ilgili

üre

tici

ve s

ektö

r te

msi

l-ci

lerin

in s

osyo

-eko

nom

ik a

naliz

leri;

mev

cut

paza

r-la

ma

yapı

ları

nın

değe

rlend

irilm

esi,

yeni

paz

ar v

e pa

zarla

ma

tekn

ikle

rinin

ge

liştir

ilmes

i; ar

aştır

ma

sonu

cund

a el

de

edile

n çe

şitle

rin

ve

geliş

tirile

n te

knol

ojile

rin s

ektö

re o

lan

etki

lerin

in d

eğer

lend

iril-

mes

i; ür

etic

i ve

tük

etic

i te

rcih

lerin

in b

elirl

enm

esi;

Avr

upa

Birl

iği

Ort

ak T

arım

Pol

itika

ları

kap

sam

ın-

daki

çeş

itli m

evzu

ata

alt

yapı

olu

ştur

acak

ver

ilerin

or

taya

kon

ulm

ası

• B

u ko

nuda

her

ürü

n çe

şidi

içi

n ka

psam

lı bi

rer

proj

enin

baş

latıl

mış

olm

ası

• E

n az

1 s

onuç

rap

oru

yayı

nlan

mas

ı

• E

n az

1 s

onuç

rap

oru

yayı

nlan

mas

ı

• B

u ko

nuda

en

az 1

son

uç r

apor

u ya

yınl

an-

mas

ı

• E

n az

1 s

onuç

rap

oru

yayı

nlan

mas

ı

• B

u ko

nuda

çeş

it ba

zınd

a se

ktör

ana

lizi y

a-pa

cak

proj

eler

yür

ütül

mes

i ve

en

az 1

so-

nuç

rapo

ru y

ayın

lanm

ası

• T

ürki

ye s

ert k

abuk

lu m

eyve

ler

sekt

örün

de v

eri t

aban

-la

rını

n ol

uştu

rulm

ası

• Ü

retic

ilerin

ve

sekt

örün

sos

yo-e

kono

mik

ana

lizle

ri

• M

aliy

et v

e ka

rlılık

ana

lizle

ri

• S

ürdü

rüle

bilir

üre

tim m

odel

lerin

in e

kono

mik

ana

lizle

ri

• S

onuç

land

ırıla

n pr

ojel

erin

hed

ef k

itley

e/bö

lgey

e ul

a-şı

mı v

e ya

ptığ

ı etk

inin

ara

ştır

ılmas

ı

• S

ert

kabu

klu

mey

ve y

etiş

tiric

iliği

nin

ekon

omis

i, iç

ve

dış

paza

rlard

aki r

ekab

et ş

ansı


314

6. S

ert

Kab

ukl

u M

eyve

lerd

e E

nte

gre

Mü

cad

ele

Yö

net

imi

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Bitk

i kor

uma

ürün

lerin

in k

ulla

-nı

mın

aza

ltılm

ası

ve b

unun

son

ucun

da ç

evre

ve

insa

n sa

ğlığ

ı ile

doğ

al d

enge

nin

koru

nmas

ı.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Kim

yasa

l müc

adel

eye

alte

rnat

if uy

gula

nabi

lir m

etot

ları

ara

ştır

mak

, çe

vre

ve i

nsan

sa

ğlığ

ı di

kkat

e al

ınar

ak,

bitk

i ko

rum

a ür

ünle

rinin

sü

rdür

üleb

ilir

kulla

nım

ını s

ağla

mak

• E

nteg

re m

ücad

ele

mod

elle

rinin

gel

iştir

il-m

esi i

le il

gili

en a

z bi

r pr

oje

yürü

tülm

esi

• E

n az

bir

alte

rnat

if m

etod

un g

eliş

tirilm

esi

• E

n az

bir

tahm

in v

e uy

arı m

odel

inin

gel

işti-

rilm

esi

• B

itki

koru

ma

ürün

lerin

in

fayd

alıla

ra

yan

etki

leri

konu

sund

a en

az

bir

proj

e yü

rütü

l-m

esi

• H

asta

lık

teşh

isin

de

kulla

nıla

n en

az

bi

r m

etod

un r

eviz

e ed

ilmes

i…

• E

nteg

re m

ücad

ele

mod

elle

rinin

gel

iştir

ilmes

i,

• H

asta

lık, z

arar

lı ve

yab

ancı

otla

rın

müc

adel

e m

etot

la-

rını

n ar

aştır

ılmas

ı ve

alte

rnat

if m

etot

ları

n ge

liştir

ilme-

si,

• H

asta

lık v

e za

rarlı

müc

adel

esin

e es

as ta

hmin

ve

uya-

rı m

odel

lerin

in g

eliş

tirilm

esi,

• E

kono

mik

Zar

ar E

şikl

erin

in b

elirl

enm

esi,

• S

ert

kabu

klu

mey

vele

rde

hast

alık

, za

rarlı

ve

yaba

ncı

otla

ra k

arşı

kul

lanı

lan

bitk

i kor

uma

ürün

lerin

in fa

ydal

ı-la

ra y

an e

tkile

rinin

bel

irlen

mes

i,

• H

asta

lık,

zara

rlı v

e ya

banc

ı ot

ları

n bi

yolo

jik m

ücad

e-le

si,

• Y

eni d

ikim

ala

nlar

ında

vey

a çe

şitle

rde

hast

alık

etm

en-

lerin

in te

şhis

i

• F

izyo

lojik

has

talık

larla

ilgi

li te

şhis

met

otla

rını

n ge

lişti-

rilm

esi…


315

11. S

U Ü

RÜ

NL

ER

İ

A

FA Ç

IKT

ILA

RI

• S

tokl

ar b

azı p

elaj

ik v

e en

dem

ik tü

rler

bazı

nda

tahm

in e

dilm

iştir

•

Yen

i tür

ler

üret

ime

kaza

ndır

ılmış

tır•

Yen

i av

ve a

vlan

ma

yönt

emle

ri ile

yet

iştir

icili

k si

stem

leri

geliş

tirilm

iştir

• Ü

retim

art

ışı s

ağla

nmış

tır•

Sür

dürü

lebi

lir s

u ür

ünle

ri yö

netim

pla

nlar

ı gel

iştir

ilmiş

tir•

Biy

ogüv

enlik

gel

iştir

ilmiş

tir•

Su

ürün

leri

hast

alık

ve

zara

rlıla

rı il

e m

ücad

eled

e m

evcu

t yön

tem

ler

geliş

tirilm

iştir

• S

ağlık

lı ve

güv

enili

r su

ürü

nler

i üre

tim il

kele

ri be

lirle

nmiş

tir•

Sos

yo-e

kono

mik

yap

ı bel

irlen

miş

tir•

İklim

değ

işik

liğin

in s

u ür

ünle

rine

etki

leri

araş

tırılm

ıştır

•

Mill

i eko

nom

iye

katk

ı art

tırılm

ıştır

•

İhra

catta

art

ış s

ağla

nmış

tır•

Tük

etim

art

tırılm

ıştır

•

Gel

ir se

viye

si a

rttır

ılmış

tır

• Y

apay

res

if al

anla

rı b

elirl

enm

iştir

AR

AŞ

TIR

MA

PR

OG

RA

MI

PR

OG

RA

ML

AR

IN Ö

LÇ

ÜL

EB

İLİR

P

ER

FO

RM

AN

S K

RİT

ER

LE

Rİ

AR

AŞ

TIR

MA

KO

NU

LA

RI

1. B

alık

çılık

Yö

net

imi

ve T

ek-

no

lojis

iG

eliş

tirm

e H

edef

i: S

u ür

ünle

ri st

okla

rını

n ta

hmin

i ve

ka

ynak

-la

rın

sürd

ürül

ebili

r ku

llanı

mın

ın

sağl

anm

ası

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Su

ürün

leri

stok

ları

nın

belir

lenm

esi

ve s

ür-

dürü

lebi

lir

kulla

nım

ının

sa

ğla-

nabi

lmes

i iç

in

uygu

n yö

netim

pl

anla

rı o

luşt

urm

ak,

yeni

met

ot-

lar

kulla

nmak

ve

avla

ma

tekn

o-lo

jiler

i gel

iştir

mek

• K

arad

eniz

’de

en a

z ik

i tic

ari t

ürün

sto

k ta

hmin

i yap

ıla-

cakt

ır.•

Den

iz k

orum

a al

anı

olab

ilece

k üç

böl

ge b

elirl

enec

ek-

tir.

• A

kden

iz,

Ege

ve

Mar

mar

a’da

yap

ay r

esif

uygu

lam

a so

nuçl

arı i

zlen

ecek

tir.

• E

n az

iki

göl

de s

tok

tahm

ini

ve l

imno

lojik

ara

ştır

ma

yapı

laca

ktır.

• B

alık

land

ırm

ada

stok

des

tek

amaç

lı ku

llanı

laca

k üç

tü

r ge

liştir

ilece

ktir.

• M

arm

ara’

da i

stila

cı t

ürle

r ve

jel

imsi

org

aniz

mal

arın

ek

osis

tem

e et

kisi

kon

usun

da ik

i pro

je u

ygul

anac

aktır

.•

Kür

esel

iklim

değ

işik

liğin

in d

eniz

el e

kosi

stem

e ya

nsı-

mas

ı kon

usun

da e

n az

bir

proj

e yü

rütü

lece

ktir.

• E

tki a

naliz

i kon

usun

da e

n az

bir

proj

e yü

rütü

lece

ktir.

• S

u ür

ünle

ri st

okla

rını

n ta

hmin

i•

Bal

ık s

tokl

arın

ın iz

lenm

esi i

le il

gili

tekn

oloj

ilerin

bel

irlen

mes

i •

Eko

sist

em te

mel

li ba

lıkçı

lık y

önet

imi

• H

assa

s al

an (

ürem

e, b

esle

nme

alan

ı, gö

ç yo

lları

vb.

) ar

aştır

mal

arı

• D

eniz

kor

uma

alan

ları

nın

tesp

iti•

Avl

anm

a te

knol

ojile

rinin

gel

iştir

ilmes

i•

Oşi

nogr

afik

ve

limno

lojik

ara

ştır

mal

ar•

İstil

acı

türle

r, je

limsi

org

aniz

mal

ar v

e al

g pa

tlam

alar

ının

eko

sist

eme

ve b

alık

çılığ

a ol

an e

tkile

ri •

Su

ürün

leri

üret

im

alan

ları

nın

(doğ

al v

e ya

pay)

tes

pitin

e yö

nelik

ar

aştır

mal

ar•

İklim

değ

işik

liğin

in s

u ür

ünle

rine

etki

leri

• B

alık

land

ırm

a ar

aştır

mal

arı

• Y

apay

res

if uy

gula

mal

arın

ın a

raşt

ırılm

ası

• H

idro

Ele

ktrik

San

tral

ler

ve d

iğer

yap

ıları

n su

ürü

nler

ine

etki

si

• E

kolo

jik h

avza

ara

ştır

ma

ve m

odel

lem

esi

• R

ekre

asyo

nel b

alık

çılık


316

2. S

u Ü

rün

leri

Sağ

lığı

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Su

ürün

leri

hast

alık

ve

zar

arlıl

arın

ın m

ücad

eles

ini y

apar

ak,

ürün

kay

bını

aza

ltmak

ve

sağl

ıklı

ürün

el

de e

tmek

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Su

ürün

leri

sağl

ığı

için

teş

his

met

otla

rı g

eliş

tirm

ek,

uygu

n ko

ntro

l ve

müc

adel

e m

etot

ları

nı a

raşt

ır-

mak

• Ç

alış

ılan

hast

alık

ları

n pr

eval

ans

değe

ri

• H

asta

lık v

e za

rarlı

ları

n te

şhis

inde

, te

davi

-si

nde

ve k

ontr

olün

de ç

alış

ılan

met

ot s

ayıs

ı (e

n az

iki m

etot

)

• Y

apıla

n to

ksik

oloj

ik,

zoon

oz v

e ep

idem

iyo-

lojik

çal

ışm

alar

daki

has

talık

say

ısı (

en a

z ik

i ha

stal

ık ç

alış

mas

ı)

• G

eliş

tirile

n aş

ı ve

biy

oloj

ik m

ücad

ele

met

ot

sayı

sı

• H

asta

lık v

e za

rarlı

larla

müc

adel

ede

teşh

is,

teda

vi v

e ko

ntro

l yö

ntem

lerin

in g

eliş

tirilm

esi

• S

u ür

ünle

ri re

fahı

nın

geliş

tirilm

esi

• Y

etiş

tiric

ilikt

e ku

llanı

lan

kim

yasa

l ve

biyo

lojik

ürü

nler

in in

san,

su

ürün

leri

ve ç

evre

üze

rine

etki

leri

• Ç

evre

kirl

iliği

nin

su ü

rünl

eri s

ağlığ

ı ve

yaşa

m o

rtam

ları

na e

tkis

i

• A

şı v

e bi

yolo

jik m

ücad

ele

met

otla

rını

n ge

liştir

ilmes

i

• Z

oono

z ha

stal

ıkla

rın

epid

emiy

oloj

isi

• To

ksik

oloj

ik a

raşt

ırm

alar

3. S

u Ü

rün

leri

Isla

h v

e Y

etiş

tiri

ciliğ

i

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Sür

dürü

lebi

lir y

e-tiş

tiric

ilik

sist

emle

ri, y

eni ü

retim

sis

tem

-le

ri ge

liştir

mek

ve

üret

imi a

rtır

mak

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Y

eni

türle

ri ye

tiş-

tiric

iliğe

ka

zand

ırm

ak,

ısla

h m

etot

ları

ku

llana

rak

verim

liği

ve ü

retim

art

ışın

ı sa

ğlam

ak

• E

n az

iki y

eni b

alık

türü

kül

türe

alın

acak

tır.

• H

alih

azır

da k

ültü

re a

lınm

a ar

aştır

mal

arı

yü-

rütü

len

üç b

alık

türü

ile

ilgili

son

uçla

rın

belir

-le

nip

ve g

eliş

tirile

cekt

ir.

• Ta

şım

a ka

pasi

tesi

nin

belir

lenm

esi

ile i

lgili

bi

r gö

l ve

bir

akar

suda

çal

ışm

a ya

pıla

cakt

ır.

• Y

etiş

tiric

iliğe

uyg

un e

n az

iki a

lan

belir

lene

-ce

ktir.

• S

u ür

ünle

ri ye

tiştir

icili

k iş

letm

eler

inde

atık

su

arıtm

a si

stem

leri

geliş

tirile

cekt

ir.

• A

ltern

atif

yem

kay

nakl

arı

konu

sund

a en

az

iki p

roje

yür

ütül

ecek

tir.

• E

kosi

stem

yak

laşı

mlı

yetiş

tiric

ilik

met

otla

rını

n ar

aştır

ılmas

ı

• Y

eni t

ürle

rin k

ültü

re a

lınm

ası

• U

ygul

anm

akta

ola

n ye

tiştir

icili

k te

knik

lerin

in g

eliş

tirilm

esi

• Y

etiş

tiric

ilik

alan

ları

ve

taşı

ma

kapa

site

sini

n be

lirle

nmes

i

• E

nteg

re y

etiş

tiric

ilik

sist

emle

rinin

ara

ştır

ılmas

ı

• A

ltern

atif

yem

kay

nakl

arın

ın a

raşt

ırılm

ası

• B

esle

me

ve ü

rem

e da

vran

ışla

rı a

raşt

ırm

alar

ı

• O

rgan

ik b

alık

yet

iştir

icili

ği a

raşt

ırm

alar

ı

• Is

lah

ve b

iyot

ekno

loji

araş

tırm

alar

ı

4. S

u Ü

rün

leri

İşl

eme,

Mu

haf

aza

ve

Paz

arla

ma

Gel

işti

rme

Hed

efi:

İşle

nmiş

su

ürün

le-

rinde

çeş

itlili

ğin

artır

ılara

k ka

tma

değe

r ya

ratıl

mas

ı ve

tüke

timin

art

tırılm

ası

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Su

ürün

lerin

in ç

eşit-

lend

irilm

esi

için

işl

eme

tekn

oloj

ilerin

in

geliş

tirilm

esi,

paza

ra a

rzın

art

tırılm

ası,

ürün

güv

enliğ

inin

sağ

lanm

ası

• T

üket

im/tü

ketic

i ar

aştır

mal

arın

da e

n az

bir

proj

e yü

rütü

lece

ktir.

• P

azar

ve

paza

rlam

a an

aliz

i yap

ılaca

ktır.

• B

elirl

enen

en

az i

ki t

ürde

tic

ari

risk

anal

izi

yapı

laca

ktır.

• S

u ür

ünle

rinin

çeş

itlen

diril

mes

i içi

n m

oder

n iş

lem

e te

knol

ojile

ri-ni

n ar

aştır

ılmas

ı

• H

asat

ve

hasa

t so

nras

ı su

ürü

nler

inin

muh

afaz

a te

knik

lerin

in

araş

tırılm

ası

• K

alite

yön

etim

i, gü

veni

lirlik

ve

biyo

güve

nlik

uyg

ulam

alar

ı

• P

azar

/lam

a ar

aştır

mal

arı

• U

lusl

arar

ası t

icar

ette

ris

kler

ve

fırsa

tları

n ar

aştır

ılmas

ı

• T

üket

im/tü

ketic

i ara

ştır

mal

arı


317

5. S

u Ü

rün

leri

Sek

törü

nd

e S

osy

o-e

kon

om

ik

Ara

ştır

mal

ar

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Sek

törü

n m

evcu

t ve

gel

e-ce

ğe y

önel

ik s

osyo

-eko

nom

ik a

lt ya

pısı

nın

be-

lirle

nmes

i ve

proj

eksi

yonl

arın

haz

ırla

nmas

ı

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Su

ürün

leri

yöne

tim p

oliti

ka-

sına

ışık

tuta

cak

sosy

o-ek

onom

ik g

öste

rgel

erin

be

lirle

nmes

ine

ait

veril

erin

tes

piti

ve d

eğer

len-

diril

mes

i

• S

u ür

ünle

rinde

uyg

ulan

an t

eşvi

k ve

des

tek-

lerin

etk

i de

ğeri

konu

sund

a en

az

iki

proj

e yü

rütü

lece

ktir.

• İç

su

avcı

lığı

Sos

yo-e

kono

mis

i ko

nusu

nda

en a

z bi

r pr

oje

yürü

tüle

cekt

ir.

• B

alık

çılık

fil

o ka

pasi

tesi

ve

av

ça

bası

nın

ekon

omik

ana

lizi k

onus

unda

bir

proj

e yü

rü-

tüle

cekt

ir.

• M

evcu

t bal

ıkçı

lık y

önet

imi k

riter

lerin

in/u

ygu-

lam

alar

ının

yön

etim

sel

anla

mda

bal

ık s

tok-

ları

ve

balık

çıla

r üz

erin

de,

olas

ı tü

m e

tkile

-rin

in a

raşt

ırılm

asın

a yö

nelik

en

az b

ir pr

oje

yürü

tüle

cekt

ir.

• S

u ür

ünle

ri av

cılığ

ının

sos

yo-e

kono

mik

ana

lizi

• B

alık

çılık

filo

kap

asite

si v

e av

çab

asın

ın e

kono

mik

ana

-liz

i

• “B

alık

çılık

yön

etim

i” ka

vram

ının

gel

eceğ

ine

yöne

lik

• Y

önet

imse

l str

atej

ilere

kat

kı s

ağla

yabi

lece

k

• A

nalit

ik ç

özüm

lem

eler

get

irmek

• Te

şvik

ve

dest

ekle

rin e

tki d

eğer

lend

irme

anal

izi

• U

ygul

anan

su

ürün

leri

polit

ikal

arın

ın s

ektö

r üz

erin

e et

-ki

si

• S

u ür

ünle

ri ye

tiştir

icili

ği y

apan

işl

etm

eler

in s

osyo

-eko

-no

mik

ana

lizi

• S

onuç

land

ırıla

n pr

ojel

erin

hed

ef k

itley

e ul

aşım

ı ve

yap-

tığı e

tkin

in a

raşt

ırılm

ası


318

12. T

AH

ILL

AR

A

FA Ç

IKT

ILA

RI

• Ta

hıl ü

retim

inde

öze

llikl

e ka

litel

i üre

timde

ken

dine

yet

erlil

iğin

ve

dışs

atım

ın g

erçe

kleş

tirilm

esi

• Ta

hıl ü

retic

ilerin

in g

elirl

erin

deki

art

ış

• Ta

rım

sal p

lanl

amad

a ku

llanı

laca

k m

odel

ve

harit

alar

• G

irdile

rin e

kono

mik

kul

lanı

lmas

ı

• S

ürdü

rüle

bilir

tarı

msa

l üre

timin

sağ

lanm

ası

• Ü

retim

mal

iyet

lerin

ini d

üşür

ücü

tekn

oloj

ilerin

gel

iştir

ilmes

i

• Ta

hıl ü

retim

inde

ken

dine

yet

erlil

iğin

ve

ihra

catın

sağ

lanm

ası,

• Ç

evre

kirl

iliği

yar

atm

adan

doğ

al d

enge

yi k

oruy

arak

, kay

nakl

arın

sür

dürü

lebi

lirliğ

ini s

ağla

mak

ve

sağl

ıklı

ürün

ler

elde

etm

ek

AR

AŞ

TIR

MA

PR

OG

RA

MI

PR

OG

RA

ML

AR

IN Ö

LÇ

ÜL

EB

İLİR

P

ER

FO

RM

AN

S K

RİT

ER

LE

Rİ

AR

AŞ

TIR

MA

KO

NU

LA

RI

1. E

kmek

lik B

uğ

day

Gel

işti

rme

Hed

efi:

E

kmek

lik

buğd

ayda

se

ktör

ün

tale

pler

ine

uygu

n ek

mek

lik

ve

bisk

üvili

k sı

nıfla

rınd

a çe

şit

geliş

tirm

ek

ve

verim

i art

ırm

ak,

mal

iyet

i düş

ürm

ek,

buğd

ay

ürün

leri

ihra

catın

ı art

ırm

ak, g

eliş

tirile

n çe

şit-

leri

özel

ve

kam

u se

ktör

ü to

hum

culu

k ku

ru-

luşl

arın

a de

vret

mek

.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Sür

dürü

lebi

lir b

ir ta

rım

-sa

l ya

pı i

çind

e ha

stal

ık v

e za

rarlı

lara

day

a-nı

klı,

yüks

ek v

erim

li ve

kul

lanı

m a

mac

ına

uygu

n ka

lited

e ek

mek

lik

buğd

ay

çeşi

tleri,

uy

gun

yetiş

tirm

e te

knik

leri

ve

müc

adel

e yö

ntem

lerin

i gel

iştir

mek

. yet

iştir

me

tekn

ikle

-ri

ve m

ücad

ele

yönt

emle

rini g

eliş

tirm

ek.

• Y

ükse

k ve

rimli,

kal

iteli

en a

z 5

çeşi

t te

scil

etm

ek,

• H

asta

lıkla

ra D

ayan

ıklı

en a

z 3

çeş

it te

scil

etm

ek,

• D

eğiş

ik

agro

-eko

lojik

bö

lgel

er

için

az

altıl

mış

to

prak

iş

lem

e yö

ntem

le-

ri ve

bun

lara

bağ

lı ye

tiştir

me

tekn

iği

araş

tırm

alar

ının

en

az ik

isin

in s

onuç

-la

ndır

ılmas

ı,

• S

ahil

Böl

gele

ri iç

in b

uğda

y ek

im n

ö-be

ti si

stem

inin

yer

alm

ası,

• B

iyot

ik

(örn

eğin

sar

ıpas

, ka

hver

engi

pas

, ka

rapa

s, k

ök v

e kö

k bo

ğazı

has

talık

ları

na, s

üne,

nem

otod

vb.

) ve

abi

yotik

str

es k

oşul

-la

rına

(K

urak

lık,

tuzl

uluk

, m

ikro

ele

men

t,vs,

) t

öler

ansl

ı/day

anık

lı ka

litel

i çeş

it ge

liştir

mek

,

• Is

lah

ve ı

slah

a ya

rdım

cı o

lan

biyo

tekn

oloj

ik ç

alış

mal

arın

kul

lanı

l-m

asın

a yö

nelik

ara

ştır

mal

ar,

• E

kim

nöb

eti ç

alış

mal

arı,

• A

zaltı

lmış

topr

ak iş

lem

e, d

oğru

dan

ekim

ve

sırt

a ek

im y

önte

mle

ri-ni

n be

lirle

nmes

ine

yöne

lik a

raşt

ırm

alar

,

• M

akro

ve

mik

ro e

lem

ent a

raşt

ırm

alar

ı,

• Ta

kviy

e su

lam

a ar

aştır

mal

arı,

• K

alite

böl

gele

rinin

bel

irlen

mes

i çal

ışm

alar

ı,

• F

izyo

loji

çalış

mal

arı,

• G

erm

plas

m g

eliş

tirm

e ça

lışm

alar

ı,

• R

isk

değe

rlend

irme

çalış

mal

arı v

e al

an d

enem

eler

i


319

2. M

akar

nal

ık B

uğ

day

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Mak

arna

lık b

uğ-

dayd

a se

ktör

ün ta

lepl

erin

e uy

gun

ma-

karn

alık

ve

bulg

urlu

k çe

şit

geliş

tirm

ek

ve v

erim

i art

ırm

ak, m

aliy

eti d

üşür

mek

, bu

ğday

ür

ünle

ri ih

raca

tını

artır

mak

, ge

liştir

ilen

çeşi

tleri

özel

ve

kam

u se

k-tö

rü t

ohum

culu

k ku

rulu

şlar

ına

devr

et-

mek

.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Sür

dürü

lebi

lir b

ir ta

rım

sal

yapı

içi

nde

hast

alık

ve

za-

rarlı

lara

day

anık

lı, y

ükse

k ve

rimli

ve

kulla

nım

am

acın

a uy

gun

kalit

ede

ma-

karn

alık

ve

bulg

urlu

k bu

ğday

çeş

itler

i, uy

gun

yetiş

tirm

e te

knik

leri

ve m

üca-

dele

yön

tem

lerin

i gel

iştir

mek

.

• Y

ükse

k ve

rimli,

kal

iteli

en a

z 3

çe-

şit t

esci

l etm

ek,

• H

asta

lıkla

ra D

ayan

ıklı

en a

z 1

çe-

şit t

esci

l etm

ek,

• D

eğiş

ik a

gro-

ekol

ojik

böl

gele

r iç

in

azal

tılm

ış to

prak

işle

me

yönt

emle

-ri

ve b

unla

ra b

ağlı

yetiş

tirm

e te

k-ni

ği a

raşt

ırm

alar

ının

en

az ik

isin

in

sonu

çlan

dırı

lmas

ı,

• O

rta

Ana

dolu

’da

takv

iye

sula

ma-

da e

kim

nöb

eti ç

alış

mal

arı,

• B

iyot

ik (

örne

ğin

sarı

pas,

kar

apas

, kök

çür

üklü

ğü, n

emot

od v

b.)

ve a

biyo

tik

stre

s ko

şulla

rına

(K

urak

lık,

tuzl

uluk

, vs

,)

töle

rans

lı/da

yanı

klı

kalit

eli

çeşi

t ge

liştir

mek

,

• Is

lah

ve ıs

laha

yar

dım

cı o

lan

biyo

tekn

oloj

ik ç

alış

mal

arın

kul

lanı

lmas

ına

yö-

nelik

ara

ştır

mal

ar,

• K

alite

böl

gele

rinin

bel

irlen

mes

i çal

ışm

alar

ı,

• E

kim

nöb

eti ç

alış

mal

arı,

• A

zaltı

lmış

top

rak

işle

me,

doğ

ruda

n ek

im v

e sı

rta

ekim

yön

tem

lerin

in b

elir-

lenm

esin

e yö

nelik

ara

ştır

mal

ar,

• M

akro

ve

mik

ro e

lem

ent a

raşt

ırm

alar

ı,

• Ta

kviy

e su

lam

a ar

aştır

mal

arı,

• F

izyo

loji

çalış

mal

arı,

• G

erm

plas

m g

eliş

tirm

e ça

lışm

alar

ı,

• R

isk

değe

rlend

irme

çalış

mal

arı v

e al

an d

enem

eler

i

3. A

rpa

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Arp

ada

kalit

e ve

ve

rimi

artır

mak

, m

aliy

eti

düşü

rmek

, ha

yvan

sal

ürün

ile

mal

t ür

etim

ini

ve

bunl

arın

ihra

catın

ı art

ırm

ak.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Sür

dürü

lebi

lir b

ir ta

rım

sal

yapı

iç

inde

yü

ksek

ve

rimli,

ka

litel

i ye

mlik

ve

mal

tlık

arpa

çeş

itle-

rini

geliş

tirm

ek;

uygu

n ye

tiştir

me

tek-

nikl

erin

i be

lirle

mek

; be

slem

e de

ğerin

i be

lirle

mek

.

• Y

atm

aya

daya

nıkl

ı en

az

2 çe

şit

tesc

il et

mek

,

• H

asta

lıkla

ra D

ayan

ıklı

en a

z 1

çe-

şit t

esci

l etm

ek,

• M

altlı

k ka

lite

bölg

eler

inin

bel

irlen

-m

esi ç

alış

mal

arı,

• B

iyot

ik v

e ab

iyot

ik s

tres

koş

ulla

rına

(K

urak

lık, t

uzlu

luk,

yat

may

a da

yanı

klı,

vs,)

töl

eran

slı/d

ayan

ıklı

kalit

eli ç

eşit

geliş

tirm

ek,

• A

rpad

a ıs

lah

ve ı

slah

a ya

rdım

cı o

lan

biyo

tekn

oloj

ik ç

alış

mal

arın

kul

lanı

l-m

asın

a yö

nelik

ara

ştır

mal

ar,

• Y

emlik

ve

Mal

tlık

çeşi

t gel

iştir

mek

,

• Y

emlik

arp

ada

lisin

ora

nını

yük

sek

çeşi

t gel

iştir

mek

,

• E

kim

nöb

eti ç

alış

mal

arı,

• A

zaltı

lmış

top

rak

işle

me,

doğ

ruda

n ek

im v

e sı

rta

ekim

yön

tem

lerin

in b

elir-

lenm

esin

e yö

nelik

ara

ştır

mal

ar,

• M

akro

ve

mik

ro e

lem

ent a

raşt

ırm

alar

ı,

• Ta

kviy

e su

lam

a ar

aştır

mal

arı,

• M

altlı

k ka

lite

bölg

eler

inin

bel

irlen

mes

i çal

ışm

alar

ı,

• F

izyo

loji

çalış

mal

arı,

• G

erm

plas

m g

eliş

tirm

e ça

lışm

alar

ı,

• R

isk

değe

rlend

irme

çalış

mal

arı v

e al

an d

enem

eler

i


320

4. D

iğer

Ser

in İk

lim T

ahıll

arı

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Yul

af,

çavd

ar v

e tr

iti-

kale

üre

timin

i ve

ürün

çeş

itlili

ğini

art

ırm

ak.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

S

ürdü

rüle

bilir

bi

r ta

-rı

msa

l ya

pı i

çind

e ha

stal

ık v

e za

rarlı

lara

da

yanı

klı,

yüks

ek v

erim

li ve

kul

lanı

m a

ma-

cına

uyg

un k

alite

de h

at v

e çe

şitle

ri, u

ygun

ye

tiştir

me

tekn

ikle

ri ve

müc

adel

e yö

ntem

-le

rini g

eliş

tirm

ek.

• T

ritik

aled

e si

lajlı

k en

az

1 çe

şit g

eliş

tirm

ek,

• T

ritik

ale

de y

emlik

, kal

iteli

ve s

lajlı

k çe

şit g

eliş

tirm

ek,

• T

ritik

ale

de s

oğuğ

a tö

lera

nslı/

daya

nıkl

ı kal

iteli

çeşi

t gel

iştir

mek

,

• Y

ulaf

ta g

ıda

ve y

emlik

ave

nin

oran

ı yük

sek

çeşi

t ge

liştir

mek

,

• Y

ulaf

ta s

oğuğ

a tö

lera

nslı/

daya

nıkl

ı kal

iteli

çeşi

t gel

iştir

mek

,

• Y

ulaf

ta ta

ne d

ökm

eye

daya

nıkl

ı çeş

it ge

liştir

me,

• Y

ulaf

ta h

asta

lıkla

ra (

külle

me)

day

anık

lı çe

şit g

eliş

tirm

ek,

• Ç

avda

rda

özel

am

açlı

(ek

mek

lik v

e bi

sküv

ilik)

kal

iteli

çeş

it ge

liştir

me

• Ç

avda

rda

tane

dök

mey

e da

yanı

klı ç

eşit

geliş

tirm

e,

• E

kim

nöb

eti ç

alış

mal

arı,

• A

zaltı

lmış

topr

ak iş

lem

e, d

oğru

dan

ekim

ve

sırt

a ek

im y

önte

mle

rinin

bel

irlen

me-

sine

yön

elik

ara

ştır

mal

ar,

• M

akro

ve

mik

ro e

lem

ent a

raşt

ırm

alar

ı,

• Ta

kviy

e su

lam

a ar

aştır

mal

arı,

• F

izyo

loji

Çal

ışm

alar

ı,

• G

erm

plas

m g

eliş

tirm

e ça

lışm

alar

ı,

5. M

ısır

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Mıs

ırda

kal

ite v

e ür

eti-

mi (

dane

ve

sila

j) ar

tırm

ak, y

eter

li ür

etim

in

deva

mlıl

ığın

ı sa

ğlam

ak;

yeni

üre

tim a

lan-

ları

nı k

azan

mak

, ıs

lah

süre

sini

kıs

altm

ak,

çeşi

t gel

iştir

me

ve t

ohum

culu

k se

ktör

ünde

dü

zenl

eyic

i rol

oyn

amak

, gel

iştir

ilen

bu h

at

ve ç

eşitl

eri ö

zel v

e ka

mu

sekt

örü

tohu

mcu

-lu

k ku

rulu

şlar

ına

devr

etm

ek.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

S

ürdü

rüle

bilir

bi

r ta

-rı

msa

l ya

pı i

çind

e ha

stal

ık v

e za

rarlı

lara

da

yanı

klı,

yüks

ek v

erim

li ve

kul

lanı

m a

ma-

cına

uyg

un k

alite

de ç

ok s

ayıd

a m

ısır

hat

ve

çeş

itler

i, uy

gun

yetiş

tirm

e te

knik

leri

ve

müc

adel

e yö

ntem

lerin

i gel

iştir

mek

• B

iyot

ik

stre

sler

e (M

ısır

sa

p ve

koç

an k

urdu

) ve

ab

iyot

ik

stre

se

(Sıc

ak-

lık, H

asta

lıkla

r, T

uzlu

luk)

da

yanı

klı

en a

z 3

çeşi

t te

scil

etm

ek,

• Is

lah

süre

sini

kıs

alta

cak

biyo

tekn

oloj

ik y

önte

mle

-rin

kul

lanı

lmas

ı,

• M

ısır

da

germ

plas

ma

oluş

turm

ak,

• Is

lah

süre

sini

kıs

alta

cak

biyo

tekn

oloj

ik y

önte

mle

rin k

ulla

nılm

ası,

• B

iyot

ik s

tres

lere

(M

ısır

sap

ve

koça

n ku

rdu)

ve

abiy

otik

str

ese

(Sıc

aklık

, H

asta

-lık

lar,

Tuz

lulu

k) d

ayan

ıklı

çeşi

t gel

iştir

mek

,

• M

ısır

da g

erm

plas

ma

geliş

tirm

ek,

• H

asat

nem

ora

nı d

üşük

, yü

ksek

yağ

, yü

ksek

niş

asta

, ci

pslik

, çe

rezl

ik,

v.b.

çeş

it ge

liştir

mek

,

• A

zaltı

lmış

topr

ak iş

lem

e, fa

rklı

ekim

nor

mu

ve b

itki a

rtığ

ı yön

etim

i

• M

akro

ve

mik

ro e

lem

ent a

raşt

ırm

alar

ı,

• K

ulla

nım

am

acın

a uy

gun

ekol

ojik

böl

gele

rin b

elirl

enm

esi,

• To

hum

luk

üret

im te

knol

ojis

i çal

ışm

alar

ı,

• B

elli

amaç

lara

uyg

un k

ayna

k m

ater

yal y

arat

ma

çalış

mal

arı,

• B

itki s

u ve

bes

in m

adde

si k

ulla

nım

iliş

kile

ri (y

ükse

k sı

cakl

ık v

e fo

tose

ntez

, bi

tki

horm

onla

rı v

e dü

zenl

ediğ

i ola

ylar

,soğ

uk to

lera

nsı v

e bi

tki f

izyo

lojis

i) ça

lışm

alar

ı,

• R

isk

değe

rlend

irme

çalış

mal

arı v

e al

an d

enem

eler

i


321

6. Ç

elti

k

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Çel

tik ü

retim

ve

kalit

e-si

ni a

rtır

mak

, ür

etim

mal

iyet

ini

düşü

rmek

, ke

ndi k

endi

ne y

eter

hal

e ge

lmek

, ürü

n çe

-şi

tliliğ

ini a

rtır

mak

ihra

cata

baş

lam

ak

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Ç

eltik

te

hast

alık

ve

za

rarlı

lara

day

anık

lılık

, ka

lite

ve v

erim

i ar-

tırm

ak, m

aliy

eti d

üşür

mek

, ürü

n çe

şitli

liğin

i ar

tırm

ak.

• B

iyot

ik s

tres

lere

(çe

ltikt

e ya

nıkl

ık

ve b

eyaz

uç

nem

atod

una)

day

a-nı

klı e

n az

2 ç

eşit

tesc

il et

mek

,

• Ç

eltik

te s

ulam

a si

stem

leri

çalış

-m

alar

ı yap

mak

,

• Y

ükse

k ve

rimli

ve k

alite

li çe

şit g

eliş

tirm

e,

• B

iyot

ik s

tres

lere

(çe

ltikt

e ya

nıkl

ık v

e be

yaz

uç n

emat

odun

a) d

ayan

ıklı

çeşi

t gel

iştir

me

çalış

mal

arı,

• B

iyot

ekno

lojik

yön

tem

lerin

ısla

h ç

alış

mal

arın

a bü

tünl

eştir

ilmes

i,

• To

tal h

erbi

sitle

re d

ayan

ıklı

çeşi

t gel

iştir

mek

,

• A

nız

yönt

emi ç

alış

mal

arı,

• M

akro

ve

mik

ro e

lem

ent a

raşt

ırm

alar

ı,

• S

u ku

llanı

m e

tkin

liği ç

alış

mal

arı,

• F

izyo

loji

çalış

mal

arı,

• R

isk

değe

rlend

irme

çalış

mal

arı v

e al

an d

enem

eler

i

7. D

iğer

Sıc

ak İk

lim T

ahıll

arı

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Diğ

er s

ıcak

iklim

tahı

l-la

rınd

an ö

zelli

kle

sorg

umda

dan

e ve

rimi

yüks

ek

çeşi

t ge

liştir

mek

, so

rgum

xsud

an

otu

mel

ezin

de s

ilaj v

erim

i yük

sek

çeşi

t ge-

liştir

mek

, ye

ni ü

retim

ala

nlar

ı ka

zanm

ak,

geliş

tirile

n bu

çeş

itler

i öz

el v

e ka

mu

sek-

törü

tohu

mcu

luk

kuru

luşl

arın

a de

vret

mek

.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

S

ürdü

rüle

bilir

bi

r ta

-rı

msa

l ya

pı i

çind

e ha

stal

ık v

e za

rarlı

lara

da

yanı

klı,

yüks

ek v

erim

li ve

kul

lanı

m a

ma-

cına

uyg

un s

orgu

m v

e so

rgum

x s

udan

otu

mel

ezi ç

eşitl

eri,

uygu

n ye

tiştir

me

tekn

ikle

ri ge

liştir

mek

.

• Ü

lkem

iz g

en h

avuz

unun

ve

ger-

mpl

asm

olu

ştur

ulm

ası,

• G

en h

avuz

unun

olu

ştur

ulm

ası

• Y

ükse

k ve

rimli

ve k

alite

li çe

şitle

rin g

eliş

tirilm

esi

• D

ane

dökm

eye

daya

nıkl

ı çeş

it ge

liştir

me,

• S

ulam

a ve

güb

rele

me

sist

emat

iği,

• A

zaltı

lmış

topr

ak iş

lem

e, fa

rklı

ekim

nor

mu

ve b

itki a

rtığ

ı yön

etim

i,

• K

ulla

nım

am

acın

a uy

gun

ekol

ojik

böl

gele

rin b

elirl

enm

esi,

• To

hum

luk

üret

im a

lanl

arın

ın b

elirl

enm

esi,

• K

ulla

nım

am

acın

a uy

gun

ekol

ojik

böl

gele

rin b

elirl

enm

esi,


322

8.Ta

hıll

ard

a Ta

rım

sal M

ekan

izas

yon

, B

ilgi v

e İle

tişi

m T

ekn

olo

jiler

inin

Ku

l-la

nılm

ası

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Tah

ıl ür

etim

tekn

ik-

lerin

in iy

ileşt

irilm

esi v

e ye

ni t

ekno

lojil

e-rin

bu

bitk

ilerin

üre

timin

de k

ulla

nılm

ası

ile v

erim

ve

kalit

enin

art

ırılm

ası,

iç v

e dı

ş pa

zara

uyg

un k

alite

ve

stan

dard

i-za

syon

un s

ağla

nmas

ı, ür

etim

mal

iyet

-le

rinin

az

altıl

mas

ı, uy

gun

yetiş

tirm

e te

knik

lerin

in ü

retic

i tar

afın

dan

uygu

lan-

mas

ının

sağ

lanm

ası,

ürün

pla

nlam

ası

ile ü

rünl

erin

opt

imum

ver

im v

e ka

lite

sağl

ayac

ak

alan

lard

a ek

imin

in

teşv

ik

edilm

esi,

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Ta

hıl

üret

imin

de

uygu

n m

ekan

izas

yon

sist

emle

rinin

ve

yetiş

tirm

e te

knik

lerin

in

belir

lenm

esi,

elde

edi

len

ürün

ün k

alite

sini

kor

umak

ve

uzu

n sü

re m

uhaf

aza

etm

ek, k

arlıl

ığı

artır

mak

, ye

rli s

anay

inin

ürü

nü p

azar

a su

nma,

iş

lem

e,

tem

izle

me,

tü

ketim

e ha

zırla

ma

vb.

alan

lard

a ge

lişm

esi-

ne d

este

k ve

rmek

. O

ptim

um y

etiş

me

alan

ları

nın

belir

lenm

esi

için

C

BS

ve

U

zakt

an a

lgıla

ma

mod

elle

rinin

gel

işti-

rilm

esi,

ürün

ver

im ta

hmin

mod

elle

rinin

ge

liştir

ilmes

i, ku

rakl

ığın

ver

ime

etki

leri-

nin

araş

tırılm

ası

için

sen

aryo

lar

geliş

-tir

ilmes

i

• G

eliş

tirile

cek

yeni

pro

totip

mak

inel

erin

ülk

e-m

iz iş

letm

e bü

yükl

ükle

rine

ve to

prak

yap

ısı-

na u

ygun

sor

unsu

z ça

lışab

ilen

mak

inel

erin

ku

llanı

ma

akta

rılm

ası.

• V

erim

ta

hmin

ra

porla

rını

n dü

zenl

i ol

arak

ha

zırla

nmas

ı.

• K

urak

lık iz

lem

e yö

ntem

lerin

in g

eliş

tirilm

esi.

• K

oruy

ucu

top

rak

işle

me

(aza

ltılm

ış t

opra

k iş

lem

e, d

oğru

dan

ekim

, sır

ta e

kim

) ve

bak

ım iş

lem

leri,

• H

assa

s ta

rım

tekn

iğin

in ü

retim

de u

ygul

amas

ı,

• H

asat

ve

sonr

ası k

ayıp

ları

n sa

ptan

mas

ı ve

azal

tılm

asın

a yö

nelik

ça

lışm

alar

,

• Y

eni v

e gü

ncel

mak

ine

Pro

totip

lerin

in g

eliş

tirilm

esi.

• Ü

rüne

Yön

elik

biy

oloj

ik m

alze

me

özel

likle

ri ar

aştır

mal

arı,

• D

epol

ama,

ürü

n iş

lem

e (t

emiz

lem

e, s

ınıfl

andı

rma,

kur

utm

a vb

) ça

lışm

alar

ı,

• Ta

rım

sal ü

rün

dese

nler

inin

, ek

oloj

ik b

ölge

lerin

bel

irlen

mes

i,

• Ü

rün

izle

me,

ver

im v

e re

kolte

tahm

ini v

e ha

stal

ıklı

bölg

eler

in te

s-pi

t edi

lmes

i,

• Ç

iftçi

des

tekl

erin

in u

zakt

an a

lgıla

ma

ile d

enet

lenm

esi

için

yön

-te

m g

eliş

tirilm

esi,

• G

en k

ayna

klar

ının

har

itala

nmas

ı, ve

ri ta

banl

arın

ın o

luşt

urul

ma-

sı,

• O

rgan

ik ta

rım

a uy

gun

alan

ları

n be

lirle

nmes

i,

• E

rken

uya

rı m

odel

leri

geliş

tirile

rek

don,

has

talık

zar

arlı

gibi

et-

men

lere

kar

şı e

kolo

jik r

isk

harit

alar

ının

olu

ştur

ular

ak t

arım

sal

sigo

rtac

ılığa

des

tek

veril

mes

i,

• İk

lim d

eğiş

ikliğ

i ve

kura

klığ

ın iz

lenm

esi,

• A

razi

değ

erle

ndiri

lmes

i ve

araz

i kul

lanı

m p

lanl

amas

ı,

• Ü

rün

uygu

nluk

mod

elle

rinin

gel

iştir

ilmes

i,

• E

rozy

on v

e çö

lleşm

eye

yöne

lik iz

lem

e ve

ara

ştır

mal

ar,


323

9. T

ahıll

ard

a S

osy

o -

Eko

no

mik

Çal

ış-

mal

ar

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Ta

hılla

rda

yürü

tüle

n ar

aştır

ma

çalış

mal

arı

sonu

cund

a or

taya

ko

nula

n çe

şitle

r, ye

tiştir

me

tekn

iği

ile b

itki

sağl

ığı

uygu

lam

alar

ı so

nuçl

arın

ın e

tkin

bir

şekl

ide

üret

iciy

e ya

nsım

asın

ı ve

eko

nom

ik

katk

ıya

dönü

şmes

ini

sağl

amak

, bu

ürü

n-le

rin t

arım

ı ya

pan

işle

tmel

erin

kar

lılık

ve

verim

lilik

lerin

i, do

layı

sıyl

a ge

lir d

üzey

lerin

i ar

ttırm

ak.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Sür

dürü

lebi

lir ta

rım

sis

-te

mi

içer

isin

de,

tahı

l ta

rım

ı ya

pan

çiftç

ile-

rin v

e iş

letm

eler

in d

urum

ları

nı v

e ya

pısı

nı

anal

iz e

tmek

, ka

rşıla

ştığ

ı ön

emli

prob

lem

-le

ri te

şhis

sür

veyl

eriy

le t

espi

t et

mek

, ka

r-lıl

ık

ve

verim

liliğ

ini

arttı

rıcı

çö

züm

leri

ve

prat

ik u

ygul

amal

arı b

elirl

emek

.

• Y

azılı

ve

görs

el e

ğitim

-yay

ım m

ater

yali

hazı

rlam

a,

• K

oope

ratif

ve

B

irlik

lerle

or

tak

eğiti

m

ve y

ayım

sis

tem

lerin

in g

eliş

tirilm

esi v

e uy

gula

nmas

ı,

• Ç

iftlik

sis

tem

leri

araş

tırm

alar

ı ya

pmak

, bu

çer

çeve

de ü

retim

sis

-te

mle

rinde

ara

ştır

ıcı v

e çi

ftçi v

erim

leri

aras

ında

ki fa

rklıl

ıkla

rı b

elir-

lem

ek,

• Ü

retim

in a

raşt

ırm

a dü

zeyi

ne ç

ıkar

ılmas

ı içi

n yö

ntem

gel

iştir

mek

,

• A

raşt

ırm

a so

nuçl

arın

ın ü

retim

e ak

tarı

lmas

ında

ara

ştır

ıcı/y

ayın

cı/

üret

ici b

irlik

teliğ

ini i

çere

n ar

aştır

mal

ar y

ürüt

mek

,

• Te

şhis

sür

veyl

eri i

le y

eni a

raşt

ırm

a ko

nula

rını

bel

irlem

e,

• A

nket

ve

mod

elle

me

çalış

mal

arı,

• U

lusa

l ve

Ulu

slar

aras

ı hat

ve

çeşi

t tan

ıtım

ı,

• G

AP,

KO

P v

e D

AP

Pro

jele

ri iç

in ö

nder

çift

çi m

odel

i gel

iştir

me

ve

uygu

lam

a ça

lışm

alar

ı,

10.T

ahıll

ard

a O

rgan

ik T

arım

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Ülk

emiz

de g

eliş

mek

te

olan

org

anik

tah

ıl ür

etim

inin

doğ

ru b

ir şe

-ki

lde

yönl

endi

rilm

esi

ve u

lusl

arar

ası

reka

-be

t şan

sını

n ar

tırılm

ası…

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Org

anik

Tar

ım ü

retic

i-le

rinin

sor

unla

rını

gid

erm

ek v

e ih

tiyaç

ları

nı

karş

ılam

ak ü

zere

; or

gani

k ta

hılla

rda

bilg

i ve

te

knol

oji

eksi

kler

inin

ta

mam

lanm

ası;

yerli

or

gani

k gi

rdile

r (g

übre

, pe

stis

it/he

r-bi

sit)

içi

n ür

etim

tek

nik

ve t

ekno

lojil

erin

in

geliş

tirilm

esi…

• B

u ko

nula

rda

yeni

pro

je b

aşla

nılm

ası,

geliş

tirile

n te

knik

lerin

bilg

ilend

irme

top-

lant

ıları

yla

ve t

anıtı

cı y

ayın

larla

hed

ef

kitle

ye u

laşt

ırılm

ası

• Y

erel

kay

nakl

arda

n or

gani

k gi

rdi

üret

im t

ekni

k ve

tek

nolo

jiler

inin

ge

liştir

ilmes

i (or

gani

k to

hum

, gü

bre,

top

rak

iyile

ştiri

cile

r, bi

tki b

e-si

n pr

epar

atla

rı, o

rgan

ik p

estis

itler

,..)

• O

rgan

ik iş

lenm

iş ü

rünl

er iç

in iş

lem

e te

knik

lerin

in v

e an

aliz

met

ot-

ları

nın

geliş

tirilm

esi

• İş

lenm

emiş

Org

anik

ürü

nler

için

raf

öm

rünü

uza

tıcı t

ekni

kler

in g

e-liş

tirilm

esi

• B

iyop

estis

itler

in k

ulla

nım

ının

gel

iştir

ilmes

i

• O

rgan

ik ta

rım

da to

prak

yön

etim

i çal

ışm

alar

ı

• K

ültü

rel

uygu

lam

alar

da (

topr

ak i

şlem

e, i

laçl

ama,

güb

rele

me

vb)

orga

nik

tahı

l yet

iştir

icili

ğine

uyg

un te

knik

lerin

in b

elirl

enm

esi


324

11.T

ahıll

ard

a E

nte

gre

Mü

cad

ele

Yö

net

i-m

i

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Çev

re, d

oğal

den

ge v

e in

san

varlı

ğını

kor

umak

; sa

ğlık

lı ür

ün e

lde

etm

ek v

e ür

ün k

aybı

nı a

zaltm

ak

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Sür

dürü

lebi

lir b

ir ta

rım

si

stem

i iç

inde

doğ

al d

enge

ve

insa

n sa

ğ-lığ

ını

dikk

ate

alar

ak k

imya

sal

müc

adel

eye

alte

rnat

if m

etot

ları

ara

ştır

mak

; bitk

i kor

uma

ürün

lerin

in s

ürdü

rüle

bilir

kul

lanı

mın

ın s

ağ-

lanm

asın

a yö

nelik

ara

ştır

mal

ar y

apm

ak

• E

n az

bir

tahm

in u

yarı

met

odun

un g

e-liş

tirilm

esi,

• H

asta

lık,

zara

rlı v

e ya

banc

ı ot

lar

ile i

l-gi

li en

az

bir

müc

adel

e m

etod

unun

ge-

liştir

ilmes

i,

• E

kono

mik

zar

ar e

şiği

kon

usun

da e

n az

bi

r ça

lışm

anın

yap

ılmas

ı.

• E

nteg

re m

ücad

ele

mod

elle

rinin

gel

iştir

ilmes

i ve

günc

elle

ştiri

lmes

i üz

erin

de a

raşt

ırm

alar

,

• H

asta

lık,

zara

rlı v

e ya

banc

ı ot

ları

n m

ücad

ele

met

otla

rını

n ar

aştı-

rılm

ası v

e al

tern

atif

met

otla

rın

geliş

tirilm

esi,

• H

asta

lık v

e za

rarlı

ları

n ta

hmin

ve

erke

n uy

arıla

rı i

le i

lgili

ara

ştır

-m

alar

,

• E

kono

mik

zar

ar e

şiği

, kr

itik

periy

ot v

e ür

ün k

aybı

üze

rinde

ara

ş-tır

mal

ar,

• H

asta

lık v

e za

rarlı

lara

day

anık

lılık

kay

nakl

arı

üzer

ine

araş

tırm

a-la

r,

• B

iyol

ojik

müc

adel

e ile

ilgi

li ar

aştır

mal

ar,

• M

ısır

ve

buğd

ayda

Biy

otek

nolo

ji ar

aştır

mal

arı,

• P

estis

itler

in h

ubub

at ta

rlası

ndak

i fay

dalıl

ara

yan

etki

leri,

• P

estis

it uy

gula

ma

tekn

ikle

rinin

gel

iştir

ilmes

i üze

rine

araş

tırm

alar

,

• Z

arar

lı et

men

lerle

ilgi

li ve

ri ta

banı

olu

ştur

ma,

• P

estis

itler

e da

yanı

klılı

k yö

netim

i ile

ilgi

li ar

aştır

mal

ar,

• H

erbi

sit k

alın

tılar

ının

etk

ilerin

in a

raşt

ırılm

ası.


325

13. T

OP

RA

K S

U K

AY

NA

KL

AR

I VE

ÇE

VR

E

A

FA Ç

IKT

ILA

RI

• To

prak

ve

su k

ayna

klar

ının

kor

unum

una,

etk

in k

ulla

nım

ına

ve s

ürdü

rüle

bilir

liğin

e ka

tkı s

ağla

naca

ktır.

• İk

lim d

eğiş

ikliğ

inin

/değ

işim

inin

tarı

ma

olas

ı etk

ileri

belir

lene

cek,

alın

acak

önl

emle

r (a

dapt

asyo

n ve

olu

msu

z et

kile

ri az

altm

a) iç

in s

trat

ejile

r ge

liştir

ilece

ktir.

• Ta

rım

ın ü

lkem

iz s

era

gazı

büt

çesi

ndek

i pay

ı bel

irlen

ecek

tir.

• U

ygul

amay

a ak

tarı

lmak

üze

re s

ulam

a ve

dre

naj s

iste

mle

rini g

eliş

tirm

eye

yöne

lik v

eri s

etle

ri ol

uştu

rula

cakt

ır.

• To

prak

ları

n ve

rimlil

ik v

e ka

lites

inin

art

tırılm

ası i

çin

yerli

org

anik

ve

inor

gani

k ka

ynak

ları

n k

ulla

nım

ı sağ

lana

cakt

ır.

• S

orun

lu to

prak

ları

n ta

rım

a ye

nide

n ka

zand

ırılm

ası s

ağla

naca

ktır.

• Ta

rım

sal p

oliti

kala

rını

n ol

uştu

rulm

asın

a es

as o

lmak

üze

re, k

arar

ver

icile

re v

eri s

ağla

naca

ktır.

• Ç

evre

, ins

an s

ağlığ

ı ve

doğa

l den

geni

n ko

runm

ası s

ağla

naca

ktır.

AR

AŞ

TIR

MA

PR

OG

RA

MI

PR

OG

RA

ML

AR

IN Ö

LÇ

ÜL

EB

İLİR

P

ER

FO

RM

AN

S K

RİT

ER

LE

Rİ

AR

AŞ

TIR

MA

KO

NU

LA

RI

1. S

u T

op

lam

a H

avza

ları

nd

a To

pra

k ve

S

u K

ayn

akla

rın

ın K

oru

nu

mu

ve

Gel

iş-

tiri

lmes

i

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Top

rak

ve s

u ka

ynak

-la

rını

n ek

onom

ik v

e sü

rdür

üleb

ilir

kulla

nı-

mın

ı sağ

lam

ak.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Hav

za t

opra

k ve

su

kayn

akla

rını

n ko

runu

mu

ve

süre

klili

ğini

sa

ğlay

an s

trat

ejile

r ge

liştir

erek

uzu

n sü

reli

verim

li bi

r ta

rım

ı sağ

lam

ak.

• H

avza

Yön

etim

i Ara

ştır

mal

arı

Gru

bu

tara

fında

n yü

rütü

lmek

te

olan

pr

o-je

lerd

en e

dini

len

dene

yim

lere

gör

e or

ta ö

lçek

te b

ir ha

vzad

a to

prak

kor

u-m

a ve

kul

lanı

mı,

su y

önet

imi v

e ik

lim

deği

şikl

iği

konu

ları

dik

kate

alın

arak

sü

rdür

üleb

ilir

bir

havz

a yö

netim

uy-

gula

mas

ı ger

çekl

eştir

ilece

ktir.

Hid

rom

eteo

rolo

jik v

erile

r ku

llanı

lara

k en

tegr

e ha

vza

su y

önet

imi

mo-

del a

raşt

ırm

alar

ı

• H

idro

lojik

ara

ştır

mal

ar

• H

avza

lard

aki

topr

ak k

aybı

nı ö

nley

ecek

kül

türe

l, fiz

ikse

l ve

bitk

isel

yö

ntem

lerin

bel

irlen

mes

i

• H

avza

lard

a ar

azi b

ozun

mas

ı etk

ilerin

in b

elirl

enm

esi v

e iz

lenm

esi

• H

avza

lard

a rü

zgar

ve

su e

rozy

onun

un a

raşt

ırılm

ası.

• H

avza

lard

a to

prak

ve

su k

orun

umu

araş

tırm

alar

ı

• H

avza

lard

a uy

gun

su h

asad

ı yö

ntem

lerin

in a

raşt

ırıla

rak

bitk

i gel

işi-

min

deki

etk

ilerin

in b

elirl

enm

esi

• B

ütün

leşi

k ha

vza

yöne

timi s

trat

ejile

rinin

gel

iştir

ilebi

lmes

i içi

n ha

vza

fizik

sel v

e ki

mya

sal ö

zelli

kler

inin

coğ

rafik

ver

itaba

nlar

ının

olu

ştur

ul-

mas

ı


326

2. T

arım

- ik

lim d

eğiş

ikliğ

i etk

ileşi

mi

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Tar

ım il

e kü

rese

l ısı

nma

ve

iklim

de

ğişi

kliğ

i et

kile

şim

ini

belir

lem

ek;

Tarı

mın

iklim

değ

işik

liğin

e / d

eğiş

imin

e ad

ap-

tasy

on

duru

mun

un

araş

tırılm

ası,

tarı

msa

l çe

vre

prob

lem

lerin

in a

raşt

ırılm

ası.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

B

ölge

sel

kura

klık

ris

k ha

rital

arı

ve e

rken

uya

rı s

iste

mle

rinin

gel

işti-

rilm

esi i

çin

kura

klık

krit

erle

rinin

bel

irlen

mes

i. İk

lim d

eğiş

ikliğ

inin

topr

ak v

e su

kay

nakl

arı i

le

fayd

alı v

e za

rarlı

org

aniz

mal

ar ü

zerin

deki

et-

kile

rinin

ort

aya

çıka

rmas

ı. Ü

lkem

iz s

era

gazı

bü

tçes

inde

tarı

mın

pay

ının

bel

irlen

mes

i.

• Lo

kal,

bölg

esel

ölç

ekte

tar

ımsa

l ve

hid

rolo

jik k

urak

inde

ksle

ri be

-lir

lene

cekt

ir.

• Lo

kal,

bölg

esel

ölç

ekte

iklim

de-

ğişi

kliğ

inin

baz

ı bi

tki

çeşi

tlerin

e ol

ası e

tkile

ri te

spit

edile

cekt

ir.

• Lo

kal ö

lçek

te b

azı b

itkile

rin C

O2

ve H

2O a

kıla

rı b

elirl

enec

ektir

.

• Ta

rım

sal v

e hi

drol

ojik

kur

aklığ

ın a

raşt

ırılm

ası.

• İk

lim d

eğiş

ikliğ

inin

tar

ıma

etki

lerin

in b

itki g

eliş

im m

odel

leri

ile b

elirl

en-

mes

i

• İk

lim d

eğiş

imin

in t

opra

k ve

su

kalit

e pa

ram

etre

lerin

e et

kile

rinin

bel

ir-le

nmes

i

• Ta

rım

dan

kayn

akla

nan

sera

gaz

ları

em

isyo

nu v

e ta

rım

ın a

tmos

ferd

en

indi

rdiğ

i (Y

utak

) se

ra g

azı m

ikta

rını

bel

irlem

ek

• İk

lim d

eğiş

imin

in f

ayda

lı ve

zar

arlı

orga

nizm

alar

üze

rine

olan

etk

ileri-

nin

araş

tırılm

ası

3. S

u K

ulla

nım

etk

inliğ

inin

art

tırı

lmas

ı

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Tar

ımsa

l am

açlı

kulla

nı-

lan

suyu

n et

kin

ve

sürd

ürül

ebili

r ku

llanı

mı,

proj

e ve

şeb

eke

bazı

nda

su d

ağıtı

m v

e ku

lla-

nım

str

atej

ileri

oluş

turm

ak v

e bi

tkis

el ü

retim

e uy

gun

tarı

m a

razi

lerin

in s

ürdü

rüle

bilir

kul

la-

nım

ını s

ağla

mak

.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Su

kulla

nım

ında

gel

iş-

miş

tek

nik

ve y

akla

şım

ları

n ik

ame

edilm

esi

ile s

u ku

llanı

m e

tkin

liğin

i pa

ram

etre

lerin

i iy

i-le

ştirm

ek v

e dü

şük

nite

likli

sula

ma

sula

rını

n ye

nile

nebi

lir k

ulla

nım

ları

nı k

oşul

ları

nı b

elirl

e-m

ek,

şebe

ke v

e ta

rla b

azın

da s

u ka

yıpl

arın

ı az

altm

ak,

mev

cut

sula

ma

suyu

kay

nağı

nın

kulla

nım

ını

optim

ize

etm

ek;

ısla

klık

sor

unu-

na s

ahip

tar

ım a

razi

lerin

in i

yile

ştiri

lmes

i ve

tu

zlul

aşm

anın

önl

enm

esi i

çin

dren

aj a

ltyap

ı-la

rını

n hi

drol

ik p

aram

etre

lerin

i bel

irlem

ek v

e dr

enaj

ın o

ptim

izas

yonu

.

• M

oder

n su

lam

a iş

letm

ecili

ği v

e ür

etic

i ör

gütle

rine

yöne

lik s

ula-

ma

rehb

erle

ri ha

zırla

naca

ktır.

• S

u ta

sarr

ufu

sağl

ayan

sul

ama

tekn

ikle

rinin

ara

ştır

ılmas

ı

• S

ulam

a pr

ogra

mla

mas

ı bel

irlem

e yö

ntem

lerin

e yö

nelik

ara

ştır

mal

ar

• S

ulam

a si

stem

lerin

in h

idro

liği ü

zerin

e ar

aştır

mal

ar

• E

vapo

tran

spira

syon

un (

ET

) be

lirle

nmes

ine

yöne

lik a

raşt

ırm

alar

.

• To

prak

-su-

bitk

i iliş

kile

rinin

mod

elle

rle a

raşt

ırılm

ası

• D

üşük

kal

iteli

sula

rın

sula

mad

a ku

llanı

lma

olan

akla

rını

n ar

aştır

ılmas

ı

• E

vsel

atık

sul

arın

doğ

al a

rıtım

ını s

ağla

yan

sist

emle

rin h

idro

lik v

e bi

yo-

lojik

par

amet

rele

rinin

bel

irlen

mes

i

• S

ulam

a si

stem

per

form

ansl

arın

ın b

elirl

enm

esi

• S

ulam

a re

hber

lerin

in h

azır

lanm

asın

a yö

nelik

çal

ışm

alar

• D

rena

j sis

tem

lerin

in p

lanl

anm

asın

a yö

nelik

ara

ştır

mal

ar

• K

ontr

ollü

dre

naj v

e bi

yodr

enaj

ara

ştır

mal

arı

• K

imya

sal g

irdile

rin to

prak

taki

har

eket

i ve

su k

ayna

klar

ında

ki b

iriki

min

e yö

nelik

ara

ştır

mal

ar.

• S

u ka

ynak

ları

nın

kalit

esin

in b

elirl

enm

esi

• S

ulam

a su

yunu

n et

kin

kulla

nım

ına

yöne

lik a

raşt

ırm

alar


327

4. T

op

rak

Ver

imlil

iği

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Top

rakl

arın

ver

im-

lilik

pot

ansi

yelle

rinin

bel

irlen

mes

i, ko

-ru

nmas

ı ve

geliş

tirilm

esi

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

G

übre

lerin

ve

rim

üzer

ine

etki

nliğ

ini

artır

mak

ve

kim

ya-

sal g

übre

tüke

timin

de ta

sarr

ufa

gitm

ek

amac

ıyla

bitk

i bes

in m

adde

si s

ağla

yan

veya

alım

ını

kola

ylaş

tıran

mik

roor

ga-

nizm

alar

ın b

u ko

nuda

ki p

otan

siye

lle-

rini

orta

ya k

oym

ak v

e on

lard

an y

arar

-la

nmak

,

• To

prak

ları

n be

sin

mad

desi

sağ

-la

ma

güçl

erin

e gö

re

bitk

ilerin

op

timum

bes

in e

lem

enti

ihtiy

aç-

ları

ve

uygu

n gü

brel

eme

yön-

tem

leri

belir

lene

cekt

ir.

• Ta

rım

sal ü

retim

de y

erel

yen

i ve

ucuz

güb

re v

e to

prak

düz

enle

yi-

ci k

ayna

klar

bel

irlen

ecek

tir.

• Ta

rım

ürü

nler

inde

güb

rele

me

tekn

ikle

ri ve

top

rakl

arın

bes

in m

adde

si s

ağla

-m

a gü

çler

ine

göre

bitk

ilerin

güb

re ih

tiyaç

ları

nın

belir

lenm

esi T

opra

k, b

itki v

e ik

lim v

erile

rini k

ulla

nara

k to

prak

ve

bitk

i bes

in m

adde

leri

yöne

timi

• Y

erel

kay

nakl

ar k

ulla

nıla

rak

orga

nik

ve in

orga

nik

gübr

e m

ater

yalle

rinin

gel

iş-

tirilm

esi

• B

esin

ele

men

tlerin

i yar

ayış

lı ha

le g

etire

n m

ikro

biya

l güb

rele

rin g

eliş

tirilm

esi

• To

prak

ve

topr

ak d

üzen

leyi

cile

r ile

su,

güb

re,

bitk

i a

naliz

yön

tem

lerin

in g

e-liş

tirilm

esi

• O

rgan

ik v

e in

orga

nik

gübr

eler

den

oluş

an k

ayıp

ları

n in

cele

nmes

i

• D

amla

sul

ama

sist

emi i

le y

etiş

tirile

n bi

tkile

rin g

übre

ihtiy

açla

rını

n be

lirle

nme-

si

5. T

op

rak

Kal

ites

i ve

Top

rak

Kir

liliğ

i

Gel

işti

rme

Hed

efi:

To

prağ

ın

üret

im

düze

yini

art

tıran

vey

a de

vam

ını

sağ-

laya

n, k

arlıl

ığı

koru

yan

ve s

osya

l an

-la

mda

kab

ul e

dile

bilir

top

rak

yöne

timi

sist

emle

rinin

gel

iştir

ilmes

i, tu

zlul

uk v

e/ve

ya a

lkal

ilik

soru

nu o

lan

araz

ileri

iyi-

leşt

irilm

ek v

e ta

rım

a ka

zand

ırm

ak

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Top

rakl

arda

fiz

ik-

sel,

kim

yasa

l ve

bi

yolo

jik

bozu

lmay

ı en

gelle

yen

tarı

msa

l uy

gula

mal

ar

ile

kirli

liğin

tes

biti

ve i

yile

ştirm

e yö

ntem

-le

rinin

bel

irlen

mes

i, fa

rklı

çora

klaş

ma

boyu

tu v

e ni

teliğ

ine

sahi

p ar

azile

rin iy

i-le

ştiri

lmes

i içi

n uy

gun

ısla

h pr

ogra

mla

-rı

nı b

elirl

emek

• Ta

rım

da k

ulla

nıla

n de

ğişi

k ka

y-na

klar

ın t

opra

k ki

rliliğ

ine

etki

leri

belir

lene

cekt

ir.

• To

prağ

ın f

izik

sel k

imya

sal v

e bi

yolo

jik b

ozul

mal

arın

ın b

elirl

enm

esi v

e iy

ileş-

tirilm

esi

• A

ltern

atif

tarı

m s

iste

mle

rinin

(H

assa

s Ta

rım

, en

tegr

e ta

rım

, to

prak

sız

tarı

m,

orga

nik

tarı

m v

.b.)

gel

iştir

ilmes

i

• A

şırı

ve

yanl

ış g

übre

kul

lanı

mın

ın to

prak

kal

itesi

ne e

tkile

ri

• Ç

eşitl

i kay

nakl

arda

n ge

len

pota

nsiy

el to

ksik

ele

men

tlerin

topr

ak k

irlili

ğine

ve

bitk

i gel

işim

ine

etki

leri

• B

itki

besi

n m

adde

lerin

in v

e to

ksik

ele

men

tlerin

krit

ik k

onsa

ntra

syon

ları

nın

topr

ak v

e bi

tkid

e be

lirle

nmes

i

• B

itki b

esin

mad

dele

ri ve

pot

ansi

yel t

oksi

k el

emen

tlerin

top

rakt

an e

kstr

aksi

-yo

n yö

ntem

lerin

in b

elirl

enm

esi v

e bi

tki i

le k

alib

rasy

onu

• Ta

rım

topr

akla

rınd

a po

tans

iyel

toks

ik e

lem

ent k

irlili

ğini

n gi

deril

mes

i yön

tem

-le

ri

• T

uzlu

, sod

yum

lu, b

orlu

ve

benz

eri s

orun

lara

sah

ip o

lan

topr

akla

rın

ısla

h kr

i-te

rlerin

in b

elirl

enm

esi

• Ç

orak

topr

ak ıs

lahı

nda

kulla

nıla

n ıs

lah

mat

erya

llerin

in a

raşt

ırılm

ası

• T

uzlu

ve

alka

li to

prak

lard

a al

tern

atif

ısla

h yö

ntem

lerin

in b

elirl

enm

esi

• Ç

evre

sel k

irlen

med

e ta

rım

, top

rak

ve s

u ka

ynak

ları

iliş

kisi

nin

etki

si


328

6. T

op

rak

ve A

razi

Bilg

i Sis

tem

leri

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Ü

lkem

izde

ar

azi

kulla

nım

pl

anla

mal

arın

a ve

ri sa

ğlan

-m

ası

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Top

rak

kayn

akla

rı-

na a

it ve

riler

in ü

retim

i doğ

rula

nmas

ı ve

günc

elle

ştiri

lmes

i

• E

n az

iki h

avza

tarı

m to

prak

ları

-nı

n ve

ri ta

banı

har

itala

rı o

luşt

u-ru

laca

ktır.

• T

ürki

ye to

prak

ları

nda

verim

lilik

, tok

sik

elem

ent k

apsa

mı,

çölle

şme,

tuzl

uluk

, de

gred

asyo

n ve

ero

zyon

çal

ışm

alar

ında

mev

cut v

erile

rin to

plan

mas

ı, de

po-

lanm

ası,

yeni

ver

ilerin

eld

e ed

ilmes

i ve

ulus

al to

prak

ver

i tab

anı o

luşt

urul

ma-

sı.

• A

gro-

ekol

ojik

böl

gele

rin v

e ür

ün u

ygun

luk

alan

ları

nın

belir

lene

rek

bölg

esel

ve

ulu

sal a

razi

kul

lanı

m p

lanl

arın

ı haz

ırla

mas

ı.

• Ç

evre

pol

itika

ları

ve

afet

(S

el,

heye

lan

vs)

zara

rları

n ön

lenm

esi v

e af

et y

ö-ne

timi i

çin

topr

ak v

eri t

aban

ını o

luşt

urul

mas

ı

• Ç

ok y

ıllık

ürü

nler

in e

kim

ala

nlar

ının

tesp

iti v

e ve

ri ta

banı

olu

ştur

ulm

ası

7. T

op

rak

ve s

u k

ayn

akla

rın

ın g

eliş

-ti

rilm

esin

e yö

nel

ik s

osy

al v

e ek

on

o-

mik

an

aliz

ler

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Top

rak

ve s

u ka

y-na

klar

ının

sü

rdür

üleb

ilirli

ği

doğr

ultu

-su

nda

yeni

te

knol

ojile

rin

kulla

nıcı

lar

tara

fında

n be

nim

senm

esin

i sa

ğlam

ak

sure

ti ile

kır

sal

kesi

mde

yaş

ayan

hal

-kı

n ya

şam

düz

eyin

i art

ırm

ak.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Te

knol

oji

kulla

nı-

mın

daki

yen

i mod

elle

rin v

e te

knol

ojile

-rin

ad

apta

syon

unda

so

syo-

ekon

omik

sı

nırla

mal

arın

iç

eriğ

ini

tesp

it et

mek

. to

prak

ve

su k

ayna

klar

ının

doğ

al k

ay-

nak

yönü

ile

ülke

eko

nom

isin

deki

yer

i-ni

ort

aya

koym

ak ç

evre

sel m

aliy

etle

rini

belir

lem

ek

• Ta

rım

sal

plan

lam

alar

da

bölg

e-se

l so

syo-

ekon

omik

so

nuçl

ar

orta

ya k

onul

acak

tır.

• To

prak

ve

su e

tkin

liğin

i gel

iştir

me

proj

eler

inin

eko

nom

ik a

naliz

i.

• Y

eni

tekn

oloj

ilerin

ada

ptas

yonu

nda

sosy

o-ek

onom

ik s

ınır

lam

alar

ı te

spit

et-

mek

ve

tekn

oloj

ilerin

kul

lanı

cıla

r ta

rafın

dan

beni

mse

nmes

ini k

olay

laşt

ırm

ak

• H

avza

reh

abili

tasy

onu

ve to

prak

muh

afaz

a uy

gula

mal

arın

da ç

iftçi

dav

ranı

ş-la

rı il

e ilg

ili s

osyo

-eko

nom

ik ç

alış

mal

ar

• Ta

rım

top

rakl

arın

ın a

maç

dış

ı ku

llanı

mın

ı et

kile

yen

sosy

o-ek

onom

ik f

aktö

r-le

rin te

spiti

.

• Ç

evre

ye d

uyar

lı ür

etim

kon

usun

da ü

retic

i ve

tüke

tici d

avra

nışl

arın

ın in

cele

n-m

esi

• S

ulam

a te

sisl

eri v

e di

ğer

tarı

msa

l tes

isle

rde

işle

tme

soru

nlar

ı ve

çözü

m ö

ne-

riler

inin

bel

irlen

mes

i

• To

prak

ve

su k

ayna

klar

ının

doğ

al k

ayna

k ek

onom

isi y

önün

den

değe

rlend

iril-

mes

i ve

çevr

esel

mal

iyet

ler.

• To

prak

ve

su k

ayna

klar

ının

kor

unum

u ile

çev

re p

oliti

kala

rını

n ol

uştu

rulm

ası-

na y

önel

ik, A

vrup

a B

irliğ

i ile

uyu

mlu

ver

i set

i olu

ştur

ulm

ası.

• To

plul

aştır

ılan

tarı

msa

l al

anla

rın

yeni

den

parç

alan

mal

arın

ı ön

lem

ek v

e bü

-tü

nlük

lerin

i kor

umak

am

acıy

la ç

alış

mal

arda

bul

unm

ak

• M

iras

yolu

yla

araz

ilerin

par

çala

nara

k aş

ırı k

üçül

mel

erin

in ö

nlen

mes

i içi

n op

-tim

um p

arse

l büy

üklü

ğü ç

alış

mal

arı.

• Ü

lke

tarı

mın

a ik

lim d

eğiş

ikliğ

inin

eko

nom

ik e

tkile

rinin

ara

ştır

ılmas

ı


329

8.

Tarı

msa

l ya

tırı

mla

rda

gir

di

op

tim

izas

yon

u

ve

kırs

al

alan

-d

aki

top

lum

lar

için

mal

i m

od

el-

ler

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Top

rak

ve s

u ka

ynak

ları

ya

tırım

pr

ojel

erin

de

proj

elen

dirm

e pl

anla

ma

ve u

ygu-

lam

a ar

asın

daki

far

klar

ın o

rtad

an

kald

ırıla

rak,

ek

onom

ik

ve

tekn

ik

açıd

an s

ürdü

rüle

bilir

yat

ırım

ları

n ge

rçek

leşm

esin

e ka

tkıd

a bu

lun-

mak

. K

ırsa

l al

anda

yaş

ayan

üre

-tic

iler

için

sür

dürü

lebi

lir b

ir çi

ftlik

si

stem

i iç

eris

inde

ge

lir

düze

yini

ar

tırm

ak,

riskl

eri

en a

za i

ndirm

ek

ve b

ölge

nin

sosy

al y

apıs

ına

uy-

gun

çağd

aş k

ırsa

l ye

rleşi

m p

lan-

ları

olu

ştur

ulm

ak.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

To

prak

ve

su

geliş

tirm

e pr

ojel

erin

in h

edef

i ol

an

üret

icile

rin,

ekon

omik

ve

so

syal

so

runl

arın

ın

sapt

anm

ası

ve

çö-

züm

ön

erile

rinin

or

taya

ko

nul-

mas

ı. K

ırsa

l ye

rleşi

m a

lanl

arın

ın

mev

cut d

urum

unu

tesp

it ed

ilmes

i. Ta

rım

sal

yapı

ya

uygu

n ta

rım

sal

üret

im r

iskl

erin

i az

alta

n si

gort

ala-

ma

yönt

emle

rini b

elirl

emek

.

• Ta

rım

sal

ürün

lerin

üre

tim g

irdi-

leri

ve m

aliy

etle

ri ile

üre

tim h

av-

zala

rı b

azın

da y

eter

gel

irli

işle

t-m

e bü

yükl

ükle

ri be

lirle

nece

ktir.

• S

ulam

a al

anla

rınd

a su

lam

a et

kinl

iğin

i ar

tıran

tek

nikl

erin

ada

ptas

yonu

nda

çiftç

i da

vran

ışla

rı il

e ilg

ili s

osyo

-eko

nom

ik ç

alış

mal

ar.

• K

ents

el k

atı

atık

yön

etim

inin

çev

rese

l, ek

onom

ik v

e so

syal

yön

den

ince

lenm

esi,

aynı

zam

anda

Avr

upa

Birl

iği m

ükte

seba

tına

uygu

nluk

açı

sınd

an e

le a

lınm

ası.

• D

este

klem

e ve

paz

arla

ma

polit

ikal

arın

ın t

opra

k ve

su

kayn

akla

rını

n sü

rdür

üleb

i-lir

liğin

deki

rol

ü

• To

prak

ve

su k

ayna

klar

ının

sür

dürü

lebi

lirliğ

i açı

sınd

an k

ırsa

l ala

nda

göç

soru

nu

• A

razi

kul

lanı

m p

lanl

amas

ının

yap

ılmas

ı aş

amas

ında

sos

yo e

kono

mik

fak

törle

rin

belir

lenm

esi.

• Ü

retic

i örg

ütle

nmel

erin

in k

ırsa

l kal

kınm

adak

i işl

evle

ri ve

etk

inlik

leri

ile il

gili

araş

-tır

mal

ar v

e m

odel

ler

• Ta

rım

sal y

atır

ımla

ra ç

iftçi

kat

ılım

ına

yöne

lik a

raşt

ırm

alar

• U

ygun

çev

re d

eğiş

kenl

erin

den,

env

ante

rlerd

en v

e iş

letm

e ve

riler

inde

n ya

rarla

na-

rak

bilg

isay

ara

daya

lı bi

tki v

erim

fonk

siyo

nlar

ı gel

iştir

mek

• Ta

rım

ürü

nler

inin

üre

tim g

irdi v

e m

aliy

etle

rinin

sap

tanm

ası v

e m

aliy

etle

rin o

ptim

i-za

syon

u

• O

ptim

um iş

letm

e bü

yükl

üğü

ve k

ırsa

l yer

leşi

m b

irim

lerin

in e

kono

mis

i

• Y

atır

ım p

roje

lerin

in u

ygul

anac

ağı

yöre

lerd

eki

çiftç

i ai

lele

rinin

sos

yo-

ekon

omik

pr

oble

mle

rini ç

özüc

ü m

etod

oloj

iler

geliş

tirm

ek.

• A

B u

yum

kap

sam

ında

tarı

m iş

letm

eler

inde

yap

ısal

değ

işim

lerin

ve

kalit

e gü

venc

e si

stem

lerin

in a

raşt

ırılm

ası.

• K

ırsa

l tur

izm

in v

e kı

rsal

için

diğ

er a

ltern

atif

gelir

kay

nakl

arın

ın a

lt ya

pısı

nın

belir

-le

nmes

i ve

geliş

tirilm

esi o

lana

klar

ı

• K

ırsa

l ala

n ve

yer

leşi

mle

rin p

lanl

amas

ı içi

n ve

ri se

ti ol

uştu

rulm

ası

• Ta

rım

sig

orta

sı m

odel

lerin

in u

ygul

anab

ilirli

ğine

yön

elik

ara

ştır

mal

ar, A

B v

e di

ğer

ülke

mod

elle

rinin

ince

lenm

esi

• Ta

rım

a da

yalı

sana

yile

rin t

opra

k ve

su

kayn

akla

rına

etk

isi k

onus

unda

ara

ştır

ma-

lar

• Ta

rım

sal p

roje

lerd

e et

ki d

eğer

lem

e ça

lışm

alar

ı


330

9.Ç

evre

To

ksik

olo

jisi

ile B

itki

Ko

rum

a Ü

rün

leri

nin

Çev

reye

Etk

isi

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Bitk

i ko

rum

a ür

ünle

-rin

in k

ulla

nım

ın a

zaltı

lmas

ı ve

bun

un s

o-nu

cund

a çe

vre

ve i

nsan

sağ

lığı

ile d

oğal

de

ngen

in k

orun

mas

ı.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Kim

yasa

l müc

adel

eye

alte

rnat

if uy

gula

nabi

lir m

etot

ları

n ar

aştır

ıl-m

ası,

bitk

i ko

rum

a ür

ünle

rinin

sür

dürü

le-

bilir

kul

lanı

mın

ın s

ağla

nmas

ı

• Y

aygı

n ku

llanı

lan

herb

isitl

erin

top

-ra

k ve

sul

arda

dav

ranı

şlar

ı or

taya

ko

nula

cakt

ır.

• B

itki k

orum

a ür

ünle

rinin

topr

ak v

e su

ya g

eçiş

dur

umla

rı,

• B

itki k

orum

a ür

ünle

rinin

topr

ak v

e su

daki

kal

ıcılı

k sü

rele

rinin

ve

kal

ın-

tılar

ının

ara

ştır

ılmas

ı,

• B

itki k

orum

a ür

ünle

rinin

hed

ef d

ışı c

anlıl

ara

etki

lerin

in b

elirl

enm

esi,

• B

itki k

orum

a ür

ünle

rinin

doğ

adak

i can

lılar

da ta

kibi

.


331

14. Y

EM

EK

LİK

DA

NE

BA

KL

AG

İLL

ER

A

FA Ç

IKT

ILA

RI

• B

akla

gille

rde

verim

liliğ

i art

ırm

ak, m

aliy

etin

düş

ürül

mes

i,

• B

akla

gil ü

rünl

erin

de s

tand

ardi

zasy

onun

sağ

lanm

ası,

• Ü

retim

in v

e ih

raca

tın a

rtır

ılmas

ına

katk

ıda

bulu

nulm

ası,

• P

estis

it ve

diğ

er k

imya

sal k

alın

tısı b

ulun

may

an s

ağlık

lı ve

kal

iteli

ürün

eld

e ed

ilmes

i,

• Ta

rım

da k

ulla

nıla

n ki

mya

salla

rın

ve y

etiş

tirm

e te

knik

lerin

in in

san

sağl

ığın

a ve

doğ

al k

ayna

klar

a (T

opra

k, s

u ve

yab

an h

ayat

ı) y

an e

tkile

rinin

en

aza

indi

-ril

mes

i

• G

irdile

rin e

kono

mik

ve

etki

n ku

llanı

lmas

ı,

• S

ürdü

rüle

bilir

tarı

msa

l üre

timin

gel

işm

esin

e ka

tkı,

• A

raşt

ırm

acı -

Yay

ımcı

-Üre

tici a

rası

ndak

i iliş

kini

n gü

çlen

diril

mes

i.

AR

AŞ

TIR

MA

PR

OG

RA

MI

PR

OG

RA

ML

AR

IN Ö

LÇ

ÜL

EB

İLİR

P

ER

FO

RM

AN

S K

RİT

ER

LE

Rİ

AR

AŞ

TIR

MA

KO

NU

LA

RI

1. N

oh

ut

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Ver

im v

e ka

liten

in a

r-tır

ılmas

ı, ek

im n

öbet

i iç

inde

ve

mar

jinal

al

anla

rda

yer

alm

alar

ının

sa

ğlan

mas

ı, ta

nede

st

anda

rdiz

asyo

nun

sağl

anm

ası,

üret

im m

aliy

etle

rinin

aza

ltılm

ası,

tekn

oloj

i tr

ansf

eri e

tkin

liğin

in a

rtır

ılmas

ı.

Ara

ştır

ma

Hed

efi

: S

ürdü

rüle

bilir

üre

tim

için

iç

ve d

ış p

iyas

a ta

rafın

dan

iste

nen

özel

likle

rde

çeşi

tlerin

gel

iştir

ilmes

i, uy

gun

yetiş

tirm

e te

knik

lerin

in b

elirl

emek

,

• Y

ükse

k ve

rimli

ve m

akin

eli

hasa

da

uygu

n en

az

3 çe

şit t

esci

l etti

rilm

esi,

• H

asta

lık

ve/v

eya

zara

rlıla

ra

Day

a-nı

klı e

n az

1 ç

eşit

tesc

il et

tirilm

esi,

• D

eğiş

ik

agro

-eko

lojik

bö

lgel

er

için

az

altıl

mış

top

rak

işle

me

yönt

emle

ri ve

bu

nlar

a ba

ğlı

yetiş

tirm

e te

kniğ

i ar

aştır

mal

arın

ın e

n az

biri

sini

n so

-nu

çlan

dırı

lmas

ı,

• İç

ve

dış

piya

sa ta

lebi

doğ

rultu

sund

a çe

şit g

eliş

tirm

e,

• B

iyot

ik s

tres

lere

day

anık

lı (

ant

rakn

oz,)

çeş

it ge

liştir

me

çalış

mal

arı,

• K

urağ

a ve

soğ

uğa

daya

nıkl

ı çeş

it ge

liştir

me

çalış

mal

arı,

• Ç

eşit

geliş

tirm

ede

nükl

eer

tekn

ikle

rin v

e bi

yote

knol

ojik

yön

tem

lerin

en

tegr

asyo

nu,

• E

kim

nöb

eti ç

alış

mal

arı,

• A

zaltı

lmış

topr

ak iş

lem

e ve

anı

z yö

netim

i çal

ışm

alar

ı,

• E

kim

zam

anı (

Kış

lık e

kim

, Don

durm

a ek

im, E

rken

ilkb

ahar

.), s

ulam

a ve

eki

m s

ıklığ

ı çal

ışm

alar

ı,

• G

erm

plas

m (

Yer

el Ç

eşitl

erin

değ

erle

ndiri

lmes

i) ge

liştir

me

çalış

ma-

ları

,


332

2. M

erci

mek

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Ver

im v

e ka

liten

in a

r-tır

ılmas

ı, ek

im n

öbet

i iç

inde

ve

mar

jinal

al

anla

rda

yer

alm

alar

ının

sa

ğlan

mas

ı, ür

ün ç

eşitl

iliği

nin

artır

ılmas

ı, ta

nede

sta

n-da

rdiz

asyo

na u

laşı

lmas

ı, ür

etim

mal

iyet

le-

rinin

aza

ltılm

ası

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

S

ürdü

rüle

bilir

ür

etim

iç

in i

ç ve

dış

piy

asa

tara

fında

n is

tene

n öz

ellik

lerd

e çe

şitle

rin

geliş

tirilm

esi,

uy-

gun

yetiş

tirm

e te

knik

lerin

in

belir

lenm

esi,

hast

alık

– z

arar

lı ve

yab

ancı

ot

yöne

tim

met

odla

rını

n ge

liştir

ilmes

i, en

tegr

e ür

ün

yöne

timi s

iste

mle

rinin

olu

ştur

ulm

ası.

• Y

ükse

k ve

rimli

ve m

akin

eli

hasa

da

uygu

n en

az

3 çe

şit t

esci

l etti

rilm

esi,

• H

asta

lık

ve/v

eya

zara

rlıla

ra

Day

a-nı

klı e

n az

1 ç

eşit

tesc

il et

tirilm

esi,

• D

eğiş

ik

agro

-eko

lojik

bö

lgel

er

için

az

altıl

mış

top

rak

işle

me

yönt

emle

ri ve

bu

nlar

a ba

ğlı

yetiş

tirm

e te

kniğ

i ar

aştır

mal

arın

ın e

n az

biri

sini

n so

-nu

çlan

dırı

lmas

ı,

• Y

ükse

k ve

rimli

ve m

akin

eli h

asad

a uy

gun

çeşi

t gel

iştir

me

çalış

mal

a-rı

,

• B

iyot

ik s

tres

lere

(fu

sary

um, k

üskü

t ve

orab

anj v

b.)

ve k

urağ

a ve

so-

ğuğa

day

anık

lı ç

eşit

geliş

tirm

e ça

lışm

alar

ı,

• Ç

eşit

geliş

tirm

ede

biyo

tekn

oloj

ik y

önte

mle

rle k

arak

teriz

asyo

n ve

m

arke

r ba

zlı s

elek

siyo

n ça

lışm

alar

ı,

• M

erci

mek

te ç

eşit

geliş

tirm

ede

nükl

eer

tekn

ikle

rin e

nteg

rasy

onu,

• E

kim

nöb

eti ç

alış

mal

arı,

• A

zaltı

lmış

topr

ak iş

lem

e ve

anı

z yö

netim

i çal

ışm

alar

ı,

• G

erm

plas

m (

Yer

el Ç

eşitl

erin

değ

erle

ndiri

lmes

i) ge

liştir

me

çalış

ma-

ları

,

3. K

uru

fas

uly

e

Gel

işti

rme

Hed

efi:

V

erim

ve

ka

liten

in

artır

ılmas

ı, ek

im n

öbet

i iç

inde

sul

u ta

rım

al

anla

rını

n ek

onom

ik o

lara

k de

ğerle

ndiri

l-m

esin

in s

ağla

nmas

ı, ür

etim

mal

iyet

lerin

in

azal

tılm

ası,

üret

imin

yay

gınl

aştır

ılmas

ı ve

ar

tırılm

ası

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

S

ürdü

rüle

bilir

ür

etim

iç

in i

ç ve

dış

piy

asa

tara

fında

n is

tene

n öz

ellik

lerd

e, T

SE

tan

e st

anda

rtla

rına

uy-

gun,

kal

iteli,

has

talık

ve

zara

rlıla

ra d

aya-

nıkl

ı, yü

ksek

ver

imli,

mak

inel

i tar

ıma

elve

-riş

li, ta

rla ta

rım

ı ve

küçü

k ai

le iş

letm

eler

ine

uygu

n çe

şitle

r ge

liştir

mek

; bu

çeş

itler

den

optim

um

verim

el

de

edile

bile

cek

uygu

n ye

tiştir

me

tekn

ikle

rini

belir

lem

ek,

hast

alık

–

zara

rlı v

e ya

banc

ı ot

yön

etim

met

odla

-rı

nın

geliş

tirilm

esi,

ente

gre

ürün

yön

etim

i si

stem

lerin

in o

luşt

urul

mas

ı.

• Y

ükse

k ve

rimli

ve m

akin

eli

hasa

da

uygu

n en

az

2 çe

şit t

esci

l etti

rilm

esi,

• H

asta

lık

ve/v

eya

zara

rlıla

ra

Day

a-nı

klı e

n az

1 ç

eşit

tesc

il et

tirilm

esi,

• D

eğiş

ik

agro

-eko

lojik

bö

lgel

er

için

az

altıl

mış

top

rak

işle

me

yönt

emle

ri ve

bu

nlar

a ba

ğlı

yetiş

tirm

e te

kniğ

i ar

aştır

mal

arın

ın e

n az

biri

sini

n so

-nu

çlan

dırı

lmas

ı,

• İç

ve

dış

piya

sa ta

lebi

doğ

rultu

sund

a çe

şit g

eliş

tirm

e,

• B

iyot

ik s

tres

lere

( b

akte

ri ve

virü

s ha

stal

ıkla

ra)

day

anık

lı çe

şit g

eliş

-tir

me

çalış

mal

arı,

• Ç

eşit

geliş

tirm

ede

nükl

eer

tekn

ikle

rin v

e bi

yote

knol

ojik

yön

tem

lerin

en

tegr

asyo

nu,

• V

erim

ve

diğe

r öz

el a

maç

lı çe

şit g

eliş

tirm

e,

• T

SE

tara

fında

n be

lirle

nen

tane

tipi

ne g

öre.

yen

i çeş

it ge

liştir

me,

• E

kim

nöb

eti ç

alış

mal

arı,

• A

zaltı

lmış

topr

ak iş

lem

e ve

anı

z yö

netim

i çal

ışm

alar

ı,

• M

akro

ve

mik

ro b

esin

ele

men

tleri

ve n

odül

asyo

n ça

lışm

alar

ı,

• S

ulam

a si

stem

leri

ve s

u ku

llanı

m e

tkin

liği ç

alış

mal

arı,

• A

zotlu

güb

re u

ygul

ama

zam

anı,

met

otla

rı v

e or

gani

k gü

bre

çalış

ma-

ları

,

• Y

erel

çeş

itler

in b

elirl

enm

esi v

e te

scili

,

• G

erm

pla

sm g

eliş

iştir

ilme

çalış

mal

arı,


333

4. D

iğer

Yem

eklik

Dan

e B

akla

gill

er

Gel

işti

rme

Hed

efi:

D

iğer

bak

lagi

llerin

(ba

kla,

be

zely

e, b

örül

ce g

ibi)

üret

imin

in a

rtır

ılmas

ı, ve

-rim

ve

kalit

enin

art

ırılm

ası,

ihra

cat

pota

nsiy

elin

in

değe

rlend

irilm

esi.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Sür

dürü

lebi

lir ü

retim

içi

n iç

ve

dış

piy

asa

tara

fında

n is

tene

n öz

ellik

lerd

e çe

-şi

tlerin

gel

iştir

ilmes

i, uy

gun

yetiş

tirm

e te

knik

leri-

nin

belir

lenm

esi.

• B

ezel

ye

üret

im

ola-

nakl

arı ç

alış

mal

arı,

• B

akla

da ç

eşit

geliş

tirm

e ça

lışm

alar

ı,

• B

ezel

ye ü

retim

ola

nakl

arın

ın a

raşt

ırılm

ası v

e ad

apta

syon

çal

ışm

alar

ı

5.Y

emek

lik D

ane

Bak

lag

iller

de

Tarı

msa

l M

e-ka

niz

asyo

n,

Bilg

i ve

İle

tişi

m T

ekn

olo

jiler

inin

K

ulla

nılm

ası

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Yem

eklik

Dan

e B

akla

gil ü

re-

tim t

ekni

kler

inin

iyile

ştiri

lmes

i ve

yeni

tek

nolo

jile-

rin b

u bi

tkile

rin ü

retim

inde

kul

lanı

lmas

ı ile

ver

im

ve k

alite

nin

artır

ılmas

ı, iç

ve

dış

paza

ra u

ygun

ka

lite

ve s

tand

ardi

zasy

onun

sağ

lanm

ası,

üret

im

mal

iyet

lerin

in a

zaltı

lmas

ı, uy

gun

yetiş

tirm

e te

k-ni

kler

inin

üre

tici t

araf

ında

n uy

gula

nmas

ının

sağ

-la

nmas

ı, ür

ün p

lanl

amas

ı ile

ürü

nler

in o

ptim

um

verim

ve

kalit

e sa

ğlay

acak

ala

nlar

da e

kim

inin

te

şvik

edi

lmes

i,

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Yem

eklik

Dan

e B

akla

gil ü

re-

timin

de

uygu

n m

ekan

izas

yon

sist

emle

rinin

ve

ye

tiştir

me

tekn

ikle

rinin

bel

irlen

mes

i, el

de e

dile

n ür

ünün

kal

itesi

ni k

orum

ak v

e uz

un s

üre

muh

afa-

za e

tmek

, ka

rlılığ

ı ar

tırm

ak,

yerli

san

ayin

in ü

rü-

nü p

azar

a su

nma,

işl

eme,

tem

izle

me,

tük

etim

e ha

zırla

ma

vb.

alan

lard

a ge

lişm

esin

e de

stek

ver

-m

ek,

optim

um y

etiş

me

alan

ları

nın

belir

lenm

esi

için

CB

S v

e U

zakt

an a

lgıla

ma

mod

elle

rinin

gel

iş-

tirilm

esi,

ürün

ver

im t

ahm

in m

odel

lerin

in g

eliş

ti-ril

mes

i, ku

rakl

ığın

ver

ime

etki

lerin

in a

raşt

ırılm

ası

için

sen

aryo

lar

geliş

tirilm

esi

• Ü

lkem

iz

işle

tme

bü-

yükl

ükle

rine

ve

top-

rak

yapı

sına

uy

gun

soru

nsuz

ça

lışab

i-le

cek

yeni

pr

otot

ip

mak

inel

erin

ve

ya

mod

ifiye

ed

ilen

ma-

kine

lerin

ku

llanı

ma

akta

rılm

ası.

• B

u ko

nu i

le i

lgili

ith

al

edile

cek

mak

inel

erin

ül

kem

iz

şart

ları

na

uygu

nluk

ar

aştır

ma-

ları

nın

yapı

lmas

ı.

• V

erim

tah

min

rap

or-

ları

nın

düze

nli o

lara

k ha

zırla

nmas

ı.

• K

urak

lık i

zlem

e yö

n-te

mle

rinin

ge

liştir

il-m

esi.

• K

oruy

ucu

topr

ak iş

lem

e (a

zaltı

lmış

topr

ak iş

lem

e, d

oğru

dan

ekim

, sır

ta e

kim

) ve

bak

ım iş

lem

leri,

• H

assa

s ta

rım

tekn

iğin

in ü

retim

de u

ygul

amas

ı,

• H

asat

ve

sonr

ası k

ayıp

ları

n sa

ptan

mas

ı ve

azal

tılm

asın

a yö

nelik

çal

ışm

alar

,

• Y

eni v

e gü

ncel

mak

ine

Pro

totip

lerin

in g

eliş

tirilm

esi.

• Ü

rüne

Yön

elik

biy

oloj

ik m

alze

me

özel

likle

ri ar

aştır

mal

arı,

• D

epol

ama,

ürü

n iş

lem

e (t

emiz

lem

e, s

ınıfl

andı

rma,

kur

utm

a vb

) ça

lışm

alar

ı,

• Ta

rım

sal ü

rün

dese

nler

inin

, ek

oloj

ik b

ölge

lerin

bel

irlen

mes

i,

• Ü

rün

izle

me,

ver

im v

e re

kolte

tahm

ini v

e ha

stal

ıklı

bölg

eler

in te

spit

edilm

esi,

• Ç

iftçi

des

tekl

erin

in u

zakt

an a

lgıla

ma

ile d

enet

lenm

esi

için

yön

tem

gel

iştir

il-m

esi,

• G

en k

ayna

klar

ının

har

itala

nmas

ı, ve

ri ta

banl

arın

ın o

luşt

urul

mas

ı,

• O

rgan

ik ta

rım

a uy

gun

alan

ları

n be

lirle

nmes

i,

• E

rken

uya

rı m

odel

leri

geliş

tirile

rek

don,

has

talık

zar

arlı

gibi

etm

enle

re k

arşı

ek

oloj

ik r

isk

harit

alar

ının

olu

ştur

ular

ak ta

rım

sal s

igor

tacı

lığa

dest

ek v

erilm

esi

• Ç

iftçi

kay

ıt si

stem

inin

coğ

rafi

veri

taba

nı il

e en

tegr

asyo

nu

• E

rozy

on v

e çö

lleşm

e yö

nelik

izle

me

ve a

raşt

ırm

alar

,

• Ü

rün

uygu

nluk

mod

elle

rinin

gel

iştir

ilmes

i,

• İk

lim d

eğiş

ikliğ

i ve

kura

klığ

ın iz

lenm

esi,

• A

razi

değ

erle

ndirm

esi v

e ar

azi k

ulla

nım

pla

nlam

ası,


334

6.Y

emek

lik D

ane

Bak

lag

iller

de

So

syo

-

Eko

no

mik

Çal

ışm

alar

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Yem

eklik

Bak

lagi

llerd

e yü

rütü

len

araş

tırm

a ça

lışm

alar

ı son

ucun

da

orta

ya k

onul

an ç

eşitl

er,

yetiş

tirm

e te

kniğ

i ile

bitk

i sa

ğlığ

ı uy

gula

mal

arı

sonu

çlar

ının

et

kin

bir

şekl

ide

üret

iciy

e ya

nsım

asın

ı ve

ek

onom

ik k

atkı

ya d

önüş

mes

ini

sağl

amak

, bu

ürü

nler

in t

arım

ı ya

pan

işle

tmel

erin

kar

-lıl

ık v

e ve

rimlil

ikle

rini,

dola

yısı

yla

gelir

dü-

zeyl

erin

i art

tırm

ak.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

S

ürdü

rüle

bilir

ta

rım

si

stem

i iç

eris

inde

, ye

mek

lik b

akla

gil

bitk

i-le

ri ta

rım

ı ya

pan

çiftç

ilerin

ve

işle

tmel

erin

du

rum

ları

nı v

e ya

pısı

nı a

naliz

etm

ek,

kar-

şıla

ştığ

ı ön

emli

prob

lem

leri

teşh

is s

ürve

y-le

riyle

tes

pit

etm

ek,

karlı

lık v

e ve

rimlil

iğin

i ar

ttırı

cı ç

özüm

leri

ve p

ratik

uyg

ulam

alar

ı be

lirle

mek

.

• Y

azılı

ve

gö

rsel

eğ

itim

-yay

ım

mat

erya

li ha

zırla

ma,

• K

oope

ratif

ve

B

irlik

lerle

or

tak

eğiti

m

ve

yayı

m

sist

emle

rinin

ge

liştir

ilmes

i ve

uygu

lanm

ası,

• Ç

iftlik

sis

tem

leri

araş

tırm

alar

ı ya

pmak

, bu

çer

çeve

de ü

retim

sis

tem

lerin

-de

ara

ştır

ıcı v

e çi

ftçi v

erim

leri

aras

ında

ki fa

rklıl

ıkla

rı b

elirl

emek

,

• Ü

retim

in a

raşt

ırm

a dü

zeyi

ne ç

ıkar

ılmas

ı içi

n yö

ntem

gel

iştir

mek

,

• A

raşt

ırm

a so

nuçl

arın

ın ü

retim

e ak

tarı

lmas

ında

ara

ştır

ıcı/y

ayın

cı/ü

retic

i bi

rlikt

eliğ

ini i

çere

n ar

aştır

mal

ar y

ürüt

mek

,

• Te

şhis

sör

veyl

eri i

le y

eni a

raşt

ırm

a ko

nula

rını

bel

irlem

e,

• A

nket

ve

mod

elle

me

çalış

mal

arı,

• U

lusa

l ve

Ulu

slar

ara

sı h

at v

e çe

şit t

anıtı

mı,,

• G

AP,

KO

P v

e D

AP

Pro

jele

ri iç

in ö

nder

çift

çi m

odel

i gel

iştir

me

ve u

ygul

a-m

a ça

lışm

alar

ı,

7.Y

emek

lik D

ane

Bak

lag

iller

de

Org

anik

Ta

rım

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Ülk

emiz

de g

eliş

mek

te

olan

org

anik

yem

eklik

dan

e ba

klag

il ür

eti-

min

in d

oğru

bir

şeki

lde

yönl

endi

rilm

esi

ve

ulus

lar

aras

ı rek

abet

şan

sını

n ar

tırılm

ası…

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

Org

anik

Tar

ım ü

retic

i-le

rinin

sor

unla

rını

gid

erm

ek v

e ih

tiyaç

ları

nı

karş

ılam

ak ü

zere

; or

gani

k ye

mek

lik d

ane

bakl

agill

erde

bi

lgi v

e te

knol

oji e

ksik

lerin

in

tam

amla

nmas

ı; ye

rli o

rgan

ik g

irdile

r (g

üb-

re,

pest

isit/

herb

isit)

içi

n ür

etim

tek

nik

ve

tekn

oloj

ilerin

in g

eliş

tirilm

esi…

Bu

konu

lard

a ye

ni p

roje

baş

la-

nılm

ası,

geliş

tirile

n te

knik

lerin

bi

lgile

ndirm

e to

plan

tılar

ıyla

ve

tanı

tıcı

yayı

nlar

la h

edef

kitl

eye

ulaş

tırılm

ası

• Y

erel

kay

nakl

arda

n or

gani

k gi

rdi ü

retim

tekn

ik v

e te

knol

ojile

rinin

gel

iştir

il-m

esi (

orga

nik

tohu

m,

gübr

e, t

opra

k iy

ileşt

irici

ler,

bitk

i bes

in p

repa

ratla

rı,

orga

nik

pest

isitl

er,..

)

• O

rgan

ik i

şlen

miş

ürü

nler

içi

n iş

lem

e te

knik

lerin

in v

e an

aliz

met

otla

rını

n ge

liştir

ilmes

i

• İş

lenm

emiş

Org

anik

ürü

nler

içi

n ra

f öm

rünü

uza

tıcı

tekn

ikle

rin g

eliş

tiril-

mes

i

• B

iyop

estis

itler

in k

ulla

nım

ının

gel

iştir

ilmes

i

• O

rgan

ik ta

rım

da to

prak

yön

etim

i çal

ışm

alar

ı

• K

ültü

rel u

ygul

amal

arda

(to

prak

işle

me,

ilaç

lam

a, g

übre

lem

e vb

) or

gani

k ye

mek

lik d

ane

bakl

agil

yetiş

tiric

iliği

ne u

ygun

tekn

ikle

rinin

bel

irlen

mes

i


335

8.Y

emek

lik D

ane

Bak

lag

iller

de

En

teg

re

Mü

cad

ele

Yö

net

imi

Gel

işti

rme

Hed

efi:

Bitk

i ko

rum

a ür

ünle

ri-ni

n ku

llanı

mın

ın a

zaltı

lmas

ı ve

bun

un s

o-nu

cund

a çe

vre

ve i

nsan

sağ

lığı

ile d

oğal

de

ngen

in k

orun

mas

ı.

Ara

ştır

ma

Hed

efi:

S

ürdü

rüle

bilir

ta

rım

iç

inde

, doğ

al d

enge

ve

insa

n sa

ğlığ

ını d

ik-

kate

ala

rak

kim

yasa

l müc

adel

eye

alte

rnat

if m

etot

ları

ara

ştır

mak

; bitk

i kor

uma

ürün

leri-

nin

sürd

ürül

ebili

r ku

llanı

mın

ın s

ağla

nmas

ı-na

yön

elik

ara

ştır

mal

ar y

apm

ak

• H

asta

lık z

arar

lı ve

yab

ancı

otla

rla i

lgi-

li en

az

bir

etm

enin

teş

hisi

, bi

yolo

jisi,

yayg

ınlık

dur

umu

ve m

ücad

eles

inin

be-

lirle

nmes

i.

• A

mba

r za

rarlı

ları

müc

adel

esin

e yö

nelik

en

az

bir

çalış

man

ın y

apılm

ası.

• N

ohut

ve

mer

cim

ekte

ent

egre

müc

adel

e m

odel

leri

ile il

gili

araş

tır-

mal

ar,

• Z

arar

lı et

men

lerle

ilgi

li ve

ri ta

banı

olu

ştur

may

a yö

nelik

ara

ştır

ma-

lar,

• E

kono

mik

zar

ar e

şiği

krit

ik p

eriy

ot v

e ür

ün k

aybı

ile

ilgili

ara

ştır

-m

alar

,

• Y

aban

cı o

t m

ücad

eles

inin

ara

ştır

ılmas

ı ve

gel

iştir

ilmes

i üz

erin

e ar

aştır

mal

ar,

• N

ohut

ve

mer

cim

ek ta

rlala

rınd

a ta

vsiy

e ed

ilen

pest

isitl

erin

fayd

a-lıl

ara

yan

etki

leri

üzer

ine

araş

tırm

alar

,

• D

ayan

ıklı

çeşi

tler

ve d

ayan

ıklıl

ık k

ayna

klar

ı ile

ilgi

li ar

aştır

mal

ar,

• P

estis

itler

e da

yanı

klılı

k yö

netim

i üze

rinde

ara

ştır

mal

ar,

• A

mba

r za

rarlı

ları

ile

müc

adel

e yö

ntem

leri

ile il

gili

araş

tırm

alar

,

• H

erbi

sit k

alın

tılar

ının

etk

ilerin

in a

raşt

ırılm

ası.

(2011 - 2015) - tarimorman.gov.tr · 2014. 2. 14. · İkinci mastır plan yenilenmesi toplantısı...

Documents