konsultimet.rks-gov.net · 2 shkurtesat kb - kurrikula bërthamë kk - korniza kurrikulare kbefh...

88
1 REPUBLIKA E KOSOVËS REPUBLIC OF KOSOVA REPUBLIKA KOSOVA QEVERIA E KOSOVES - GOVERNMENT OF KOSOVA - VLADA KOSOVA MINISTRIA E ARSIMIT SHKENCES DHE TEKNOLOGJISË Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme 0-5 vjeç Prill, 2018

Upload: others

Post on 25-May-2020

13 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

1

REPUBLIKA E KOSOVËS REPUBLIC OF KOSOVA REPUBLIKA KOSOVA

QEVERIA E KOSOVES - GOVERNMENT OF KOSOVA - VLADA KOSOVA

MINISTRIA E ARSIMIT SHKENCES DHE TEKNOLOGJISË

Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme 0-5 vjeç

Prill, 2018

Page 2: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

2

SHKURTESAT

KB - Kurrikula Bërthamë

KK - Korniza Kurrikulare

KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme

KSNA - Klasifikimi Standard Ndërkombëtar i Arsimit

MASHT - Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

RN - Rezultatet e të Nxënit

RNF - Rezultatet e të Nxënit për Fushë

RNK - Rezultatet e të Nxënit për Kompetenca

SHK - Shkalla e Kurrikulës

TIK - Teknologjia e Informimit dhe Komunikimit

SHBR – Shkalla Bruto e Regjistrimit

UNESCO - Organizata e Kombeve të Bashkuara për Arsim, Shkencë dhe Kulturë

PIA – Plani Individual i Arsimit

Page 3: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

3

Contents KAPITULLI I ................................................................................................................................ 5

1.1. Statusi i dokumentit .................................................................................................................... 5

1.2. Kurrikula bërthamë, koncept përmbajtjesor dhe teorik ......................................................... 5

1.3. Rëndësia e kurrikulës bërthamë për edukimin në fëmijërinë e hershme 0-5 vjet .............. 5

1.4. Konteksti në edukimin në fëmijërinë e hershme në Kosovë ................................................. 5

1.5. Struktura e arsimit parauniversitar - nivelet formale dhe shkallët kryesore të kurrikulës 7

KAPITULLI II ................................................................................................................................ 9

2.1. Synimi i edukimit në fëmijërinë e hershme 0-5 vjeç ............................................................ 9

2.2. Parimet e edukimit në fëmijërinë e hershme ........................................................................... 9

2.3. Parimet themelore ....................................................................................................................... 9

2.4. Qëllimi i Kurrikulës për edukim në fëmijërinë e hershme 0-5 vjet ................................. 10

2.5. Qëllimet specifike të kurrikulës 0-5 ....................................................................................... 10

2.6. Përshkrimi i nivelit - edukimi në fëmijërinë e hershme ..................................................... 11

KAPITULLI - III ......................................................................................................................... 11

3.1. Teoritë e zhvillimit të fëmijës-pikënisje për hartimin e kurrikulës .................................... 11

KAPITULLI – IV - ..................................................................................................................... 16

4.2. Standardet e zhvillimit dhe të mësuarit në fëmijërinë e hershme 0- 6 vjeç .......................... 17

4.3. Fushat e zhvillimit, përcaktimi i moshës dhe grup-moshave .................................................. 17

4.4. Sqarimi i termave: ....................................................................................................................... 18

4.5. Struktura e fushave të zhvillimit: ................................................................................................ 18

Standardi 1 : Fëmija shpreh interes dhe kuriozitet për të mësuar për gjërat e reja ...................... 55

KAPITULLI - V ......................................................................................................................... 58

5.1. Kompetencat kryesore të KK- së ............................................................................................ 58

5.2. Rezultatet e të nxënit për kompetenca kryesore për nivelin 0 të edukimit........................ 59

KAPITULLI - VI ......................................................................................................................... 61

6.1. Ndërlidhja e fushave të zhvillimit dhe të mësuarit në fëmijerinë e hershme me fushat

kurrikulare të arsimit të obliguar............................................................................................. 61

KAPITULLI VII .......................................................................................................................... 62

7.1. Metodologji e mësimdhënies dhe të nxënit në edukimin e hershëm ................................ 62

KAPITULLI VIII .......................................................................................................................... 64

8.1. Plani dhe programi edukativ................................................................................................... 64

8.2. Modeli i planit vjetor për grup-moshat 0-3 vjeç ................................................................. 65

8.3. Modelet e planeve për grup-moshat 3-5 vjeç ........................................................................ 66

8.4. Model i planit të përgjithshëm për grup-moshat 3-5 vjeç. .................................................. 67

8.5. Organizimi i kohës së zbatimit të planit edukativ ............................................................... 68

8.6. Angazhimi dhe mbështetja nga prindërit dhe komuniteti në zbatim të planit

edukativ ...................................................................................................................................... 68

8.7. Përcaktimi i kohës për grup-mosha të ndryshme, madhësisë së grupit dhe grupimit

sipas interesave dhe nevojave ................................................................................................. 68

KAPITULLI IX ............................................................................................................................ 69

8.1. Qendrat e të nxënit .................................................................................................................... 69

8.2. Rëndësia e qendrave ................................................................................................................. 69

KAPITULLI X ............................................................................................................................. 75

10.1. Vlerësimi .................................................................................................................................... 75

Page 4: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

4

10.2. Çfarë është vlerësimi në fëmijërinë e hershme? ................................................................... 76

10.3. Pse është i rëndësishëm vlerësimi në fëmijërinë e hershme? .............................................. 76

10.4. Parimet mbi të cilat mbështetet vlerësimi në fëmijërinë e hershme: ................................. 77

10.5. Përse përdoret vlerësimi në fëmijërinë e hershme? .............................................................. 77

10.6. Llojet e vlerësimit që përdoren në programet parashkollore............................................... 78

10.7. Mjetet e vlerësimit në fëmijërinë e hershme ........................................................................ 81

KAPITULLI XI ............................................................................................................................ 83

11.1. Materialet dhe burimet ............................................................................................................... 83

Page 5: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

5

KAPITULLI I

Kurrikula bërthamë për edukimin në fëmijërinë e hershme 0-5 vjeç

1.1. Statusi i dokumentit

Kurrikula bërthamë për edukimin në fëmijërinë e hershme 0-5 vjeç, ka statusin e dokumentit

bazë, nga i cili rrjedhin dokumentet tjera plotësuese me qëllimin e mirërritjes1 dhe të edukimit të

fëmijëve të moshës 0-5 vjeç.

Kurrikula bërthamë 0-5 vjeç, është në linjë me Kornizën e Kurrikulës së Arsimit Parauniversitar,

Ligjin për Arsim Parauniversitar në Kosovë dhe Ligjin për Edukim Parashkollor.

Kjo e bën këtë dokument të obligueshëm për t’u zbatuar nga institucionet të cilat ofrojnë

edukimin në fëmijërinë e hershme, siç janë: institucionet e arsimit të lartë, ekspertët e edukimit

në fëmijërinë e hershme, edukatorët, inspektorët e arsimit, DKA dhe MASHT.

1.2. Kurrikula bërthamë, koncept përmbajtjesor dhe teorik

Kurrikula bërthamë për edukimin në fëmijërinë e hershme, është një sistem i integruar i dijeve që

ka për synim zhvillimin dhe avancimin e edukimit në fëmijërinë e hershme. Dokumenti orienton

dhe mundëson zbatimin e politikave edukativo/arsimore dhe administrative, në përshtatje me

realitetin shoqëror, historik, ekonomik e kulturor të vendit.

Kurrikula bërthamë për edukimin në fëmijërinë e hershme 0-5 vjeç, bazohet në teoritë më të

njohura të zhvillimit të fëmijës; në besimet e ekspertëve që hartojnë dokumente të këtij niveli;

përcakton procedurat që përmbushin përmbajtjen e dokumentit; liston metodologjitë më të

njohura që përmbushin kurrikulën; përcakton fushat e të nxënit, kompetencat, instrumentet e

vlerësimit, qendrat e të nxënit, materialet dhe burimet të cilat përdoren për të ndihmuar fëmijët të

arrijnë treguesit e standardeve te zhvillimit dhe arritjen e kompetencave kryesore.

Kurrikula bërthamë përcakton se çfarë duhet të dinë dhe çfarë janë në gjendje të bëjnë fëmijët e

grup-moshës 0-5 vjeç, duke u bazuar në: qëllimet, parimet, qëndrimet dhe vlerat që duhet

kultivuar dhe të cilat lidhen me konceptin e kompetencave për të nxënit gjatë gjithë jetës që

mundësojnë përgatitjen e individëve për pjesëmarrje cilësore dhe aktive në shoqëri.

1.3. Rëndësia e kurrikulës bërthamë për edukimin në fëmijërinë e hershme 0-5 vjet

Kurrikula bërthamë për edukimin në fëmijërinë e hershme, mundëson zbatimin e Kornizës së

Kurrikulës së Kosovës të miratuar nga MASHT. Me këtë dokument prezentohen rezultatet e të

nxënit për kompetencat të cilat do të arrihen në fund të arsimit parauniversitar. Në nivelin e

edukimit në fëmijërinë e hershme, këto kompetenca arrihen përmes përmbushjes së

kërkesave të përcaktuara nga standardet e zhvillimit, treguesit dhe aktivitetet edukative që

duhet të zhvillohen te fëmijët përgjatë moshave të caktuara.

1.4. Konteksti në edukimin në fëmijërinë e hershme në Kosovë

Kosova ka një traditë jo shumë të hershme të investimit në edukimin në fëmijërinë e hershme

(edukimin parashkollor), edhe pse një institucion parashkollor ka ekzistuar që para Luftës së

Dytë Botërore (në Prizren). Të dhënat statistikore flasin për një zhvillim shumë të ngadalshëm të

këtij niveli të edukimit. Deri në vitin 1958, edukimi parashkollor, nuk ishte fare pjesë e sistemit

arsimor, ngase fëmijët ishin kategorizuar në kuadër të mbrojtjes sociale. Por, koha në vazhdimësi

i ndryshon idetë dhe nevojat e reja të përgjithshme, me të cilat ballafaqohen shoqëritë gjatë

zhvillimit të tyre. Nevojat dhe kërkesat e kohës janë më sfidueset për sistemin e arsimit të një

vendi, i cili është kompetent që qytetarin e vet ta formojë, edukojë dhe aftësojë për jetë. Kurse,

për Kosovën konkretisht, një sfidë e vazhdueshme akoma mbetet investimi në fëmijërinë e

hershme (edukimi parashkollor), si nivel fillestar i edukimit dhe përfshirja e vogël e fëmijëve në

1 Ky cikël shkollimi ka fokus mirërritjen dhe edukimin njëkohësisht.

Page 6: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

6

të. Sipas statistikave, përfshirja e fëmijëve të moshës 0-3vjeç, nuk ka rritje që nga viti 2004, që

d.m.th. fëmijët e kësaj moshe, zhvillohen dhe edukohen kryesisht në familje. Kurse rritje të

qëndrueshme, në vazhdimësi ka pasur, përfshirja e fëmijëve 5- 6 vjeç, në edukimin parafillor.

Bazuar në statistikat e MASHT, përfshirja e fëmijëve në edukimin parashkollor është:

SHBR në nivelet arsimore 2017/18

Shkalla bruto e regjistrimit (SHBR) në nivelin e arsimit parashkollor (mosha 0 -<5

vjeç) 4.9%

Shkalla bruto e regjistrimit (SHBR) në nivelin e arsimit parafillor parashkollor

dhe parafillor (0-<6 vjeç) 19.1%

Shkalla bruto e regjistrimit (SHBR) në nivelin e arsimit parashkollor dhe

parafillor (mosha3 <6 vjeç) 36.0%

Shkalla bruto e regjistrimit (SHBR) në nivelin e arsimit parafillor (5 vjeç) 92.4%

Kurse për përfshirjen e fëmijëve të moshave 0-4 dhe 3-5 vjeç, në institucionet parashkollore,

mungojnë të dhënat e sakta për numrin e fëmijëve të regjistruar në institucionet parashkollore

private, (pjesa më e madhe e të cilave janë ende të palicencuara) dhe të atyre që janë duke vijuar

Qendrat me bazë në komunitet.

Për të rritur shkallën e përfshirjes së fëmijëve në edukim parashkollor dhe për të kontribuar në

realizimin më cilësor të këtij niveli të edukimit, Qeveria e Kosovës për vitet 2015-2018, këtë

nivel të edukimit e ka vënë si prioritet të fushës së arsimit. Përmes konsolidimit të edukimit në

fëmijërinë e hershme, synohet arsim i qëndrueshëm në nivelet tjera parauniversitare, pjesë e të

cilës tashmë është ky nivel i edukimit.

Mosha e hershme paraqet periudhën më optimale dhe më të shpejtë të zhvillimit fizik, njohës dhe

emocional të fëmijës. Duke pasur parasysh këtë fakt, edukimi parashkollor në institucionet

parashkollore të Kosovës, po trajtohet me shumë seriozitet dhe realizohet, duke u mbështetur në

dy dokumentet kyçe, që janë ; “Standardet e zhvillimit dhe të mësimit të fëmijëve të fëmijërisë së

hershme” dhe në kurrikulën për parashkollor.

Dokumentet kurrikulare në përgjithësi si edhe “Kurrikula për edukimin në fëmijërinë e

hershme 0-5 vjeç”, ka statusin e dokumentit politik me fuqi zbatimi në tërë vendin.

“Kurrikula bërthamë për edukimin në fëmijërinë e hershme 0-5 vjeç”, është përpiluar nga

ekspertë vendorë të këtij niveli të edukimit, në konsultim me ekspert ndërkombëtar dhe me

grupe të ndryshme të interesit, të cilët e zbatojnë në praktikën e përditshme të institucioneve,

që u ofrojnë format e organizimit të edukimit parashkollor në Kosovë, ku përfshihen;

edukimi parashkollor publik, privat dhe fëmijët qe edukohen ne qendrat e komunitetit. Po

ashtu, kjo kurrikulë bazohet në vlerat, traditat dhe nevojat aktuale të vendit, por gjithnjë duke

u harmonizuar edhe me qasjet kurrikulare ndërkombëtare (sepse fëmijët e moshës 0-5 vjeç, si

qenie universale njerëzore, akoma nuk i kanë të përfituara specifikat e vendeve dhe kulturave

të shoqërive që u përkasin dhe janë relativisht të ngjashme në tërë botën, kështu që posedojnë

disa vlera universale të cilave nuk mund t’u ikë, asnjë shtet). Konkretisht, ky dokument

mbështetet në teoritë e zhvillimit, fushat zhvillimore, nënfushat, treguesit, temat

përmbajtjesore të aktiviteteve të të nxënit, krijimin e modeleve dhe shembujve konkret,

kriteret dhe instrumentet e vlerësimit, metodologjitë përmes të cilave mundësohet

realizimi i aktiviteteve, materialet dhe burimet që përdoren për realizimin e këtyre

aktiviteteve, kohën orientuese të aktiviteteve për fushat specifike,qendrat e të nxënit

dhe vlerësime në moshën e hershme.

Përmbajtja e këtij dokumenti, po ashtu, rikonfirmon edhe domosdoshmërinë e partneritetit të

institucioneve parashkollore me familjen-prindërit si dhe strategjitë e bashkëpunimit me ta

Page 7: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

7

(sepse, detyrat e prindërve dhe edukatorëve ndaj fëmijëve, janë shumë të ndryshme por shpesh

edhe shumë të ngjashme). (diskutim për përfshirjen e faktorit prind/familje, në kurrikulë).

Infrastruktura ligjore dhe profesionale për edukimin parashkollor në Kosovë

Ligji për Edukimin parashkollor, 2006

Ligji për Arsimin parauniversitar në Kosovë, 2011

Ligji për Arsimin në Komuna në Republikën e Kosovës, 2008

Plani Strategjik për Arsimin në Kosovë, 2011-2016

Plani Strategjik për Arsimin në Kosovë, 2017-2021

Korniza e Kurrikulës së Kosovës -2011

Kurrikula e edukimit parashkollor në Kosovë 3-6 vjeç, 2006

Standardet e përgjithshme të edukimit dhe arsimit parashkollor në Kosovë 3-6 vjeç, 2006

Standardet e Zhvillimit dhe të Mësuarit në Fëmijërinë e Hershme 0-6 vjeç

Dokumentacioni Pedagogjik.

Prioritetet e edukimit parashkollor në Kosovë janë:

• Edukimi parafillor i obliguar

• Hartimi dhe implementimi i Kurrikulës për edukim në fëmijërinë e hershme 0-5

vjeç

• Rritja e përfshirjes së fëmijëve në edukimin parafillor/parashkollor, duke

shfrytëzuar sa më shumë forma alternative

• Ngritja profesionale e edukatoreve

• Vetëdijesimi i shoqërisë për rëndësinë e edukimit në fëmijërinë e hershme

• Bashkëpunimi më efikas me prindërit/kujdestarin.

Sfidat e edukimit parashkollor në Kosovë

Marrë parasysh gjendjen reale, edukimi në fëmijërinë e hershme përballet me këto sfida:

Buxheti i pamjaftueshëm

Përfshirja jo e kënaqshme e fëmijëve në edukim parashkollor

Mungesa e institucioneve parashkollore publike

Hapja e pakontrolluar e institucioneve parashkollore private

Mungesa e hapësirës fizike në shkollat fillore për përfshirjen e fëmijëve të moshës

parafillore 5-6 vjeç

Vetëdija e pamjaftueshme për rëndësinë e edukimit në fëmijërinë e hershme

Licencimi i institucioneve parashkollore private

Qëndrueshmëria e qendrave me bazë në komunitet.

1.5. Struktura e arsimit parauniversitar - nivelet formale dhe shkallët kryesore të

kurrikulës

Nivelet formale të arsimit parauniversitar të Kosovës përputhen me Klasifikimin Standard

Ndërkombëtar të Arsimit (KSNA), përpiluar nga UNESCO. Dallime ka në përbërjen e strukturës

së Kurrikulës bërthamë të KSNA 1, në kuadër të së cilës hyn klasa përgatitore, edhe pse është

pjesë përbërëse e edukimit KSNA 0. Të gjitha nivelet formale të arsimit parauniversitar janë të

ndara në nënnivele formale, me emërtim - Shkallët kryesore të kurrikulës dhe kanë qëllime e

funksione të caktuara (Shih në tabelën e mëposhtme emërtimet e secilës shkallë kryesore të

kurrikulës dhe seksionin 2 të këtij dokumenti).

Kurrikulat bërthamë hartohen për të gjitha nivelet formale të arsimit parauniversitar:

Kurrikula bërthamë për edukimin në fëmijërinë e hershme (lindje -5 vjeç);

Kurrikula bërthamë për klasën përgatitore dhe arsimin fillor;

Page 8: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

8

Kurrikula bërthamë për arsimin e mesëm të ulët;

Kurrikula bërthamë për arsimin e mesëm të lartë-gjimnaze,dhe

Kurrikula bërthamë për arsimin e mesëm të lartë-shkolla profesionale.

2 Klasifikimi Standardi Ndërkombëtar i Arsimit. 3Tri pjesët e fundit nuk janë pjesë të arsimit parauniversitar.

Nivelet sipas KSNA 2 Nivelet formale të arsimit parauniversitar

në Kosovë3

Mosha

Arsimimi i të rriturve/arsimimi gjatë tërë jetës

në shkallë të gjerë (formal dhe joformal)

23/24+

KSNA 6 Arsimi pasuniversitar 23/24+

KSNA 5 Arsimi universitar

KSNA 4 Niveli 5 Sipas

Kornizës

Kombëtare të

Kualifikimeve

Arsimi passekondar jouniversitar 18 +

KSNA 3

Niveli 4

Kornizës

Kombëtare të

Kualifikimeve

Arsimi i mesëm i lartë

Gjimnazi klasa X-XII

Shkollat profesionale (klasat X-XII)

15-17

Niveli 3

Kornizës

Kombëtare të

Kualifikimeve

Arsimi i mesëm i lartë

Shkollat profesionale

(klasat X-XI)

15-16

Shkollat

profesionale

KSNA 2 Arsimi i mesëm i ulët

Klasat VI-IX

11-14

KSNA 1 Arsimi fillor

Klasat I-V

6-10

KSNA 0

Klasa përgatitore 5-6

Edukimi parashkollor Lindje -5

Mat

ura

Page 9: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

9

KAPITULLI II

2.1. Synimi i edukimit në fëmijërinë e hershme 0-5 vjeç

Kurrikula bërthamë për edukimin në fëmijërinë e hershme, synim kryesor ka zhvillimin,

edukimin dhe të mësuarit e fëmijëve pavarësisht gjinisë, karakteristikave individuale, shoqërore,

nivelit ekonomik të familjeve të tyre, prirjeve apo nivelit të aftësive. Puna edukative në këtë

periudhë është edhe stimulimi/nxitja i/e kreativitetit dhe entuziazmit për qasje ndaj përvojave të

reja dhe përballjes me situata reale jetësore.

2.2. Parimet e edukimit në fëmijërinë e hershme

Kosova ka vlera të rëndësishme kombëtare, secila prej të tyre është shprehur në këtë Kurrikulë

bërthamë. Disa nga vlerat kombëtare janë: respektimi i të drejtave të fëmijëve; toleranca;

mirëkuptimi; ndërveprimi dhe të ndarit e përvojave dhe të gjërave me njëri-tjetrin;

gjithëpërfshirja; zhvillimi dhe të nxënit e integruar dhe koherent; të mësuarit përmes lojës;

fëmija si pjesëmarrës aktiv; çdo fëmijë është i gatshëm të mësojë që nga lindja; barazia;

bashkëpunimi në mes faktorëve edukativ; autonomia; fleksibiliteti dhe llogaridhënia në nivel

institucional parashkollor.

Shumë prej këtyre vlerave janë diskutuar më poshtë:

2.3. Parimet themelore

Çdo fëmijë është i gatshëm të mësojë që nga lindja e tij/saj

Të gjithë fëmijët janë të gatshëm të zhvillohen dhe të mësojnë që nga lindja, me tempo dhe

mënyra të ndryshme. Stimulimi, inkurajimi, përkrahja dhe udhëzimet e edukatorëve krijojnë

mundësi për potencialin e fëmijëve që të zhvillohen dhe fuqimisht të pasqyrojnë në periudhë më

të vonshme. Kurrikula siguron zhvillimin dhe të mësuarit e fëmijëve, duke u bazuar në njohuritë

dhe përvojën paraprake.

Barazia

Kurrikula siguron që fëmijët të trajtohen në mënyrë të barabartë, pa marrë parasysh gjininë,

dallimet socio – ekonomike, përkatësinë fetare, etninë dhe nevojat e tyre të ndryshme.

Gjithëpërfshirja

Kurrikula njeh, pranon, respekton dhe u përgjigjet nevojave, përvojave, interesave dhe vlerave të

të gjithë fëmijëve, duke u dhënë mundësinë të zhvillojnë potencialin e tyre.

Zhvillimi dhe të nxënit e integruar dhe koherent

Kurrikula synon zhvillimin tërësor të fëmijëve dhe nxit të nxënit e integruar dhe koherent, që

ndërtohet në mënyrën më të plotë kur fëmijëve iu ofrohen mundësi të pafundme.

Të mësuarit përmes lojës

Kurrikula e përcakton lojën si instrument kyç që promovon të nxënit dhe zhvillimin optimal të

fëmijëve të vegjël.

Fëmija si pjesëmarrës aktiv

Kurrikula mbështetet mbi filozofinë ‘Fëmija në qendër’ ku ai/ajo zhvillohet dhe mëson më së

miri duke u ballafaquar me sfida. Kur ballafaqohen me këto sfida, i rrituri vetëm e udhëzon atë,

dhe nuk i pengon iniciativat dhe kreativitetin e fëmijës, përkundrazi i nxit ata vazhdimisht që të

jenë aktiv duke krijuar një ambient sa më motivues.

Bashkëpunimi në mes faktorëve edukativ

Page 10: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

10

Bashkëpunimi në mes faktorëve edukativ është një domosdoshmëri, sepse ndikon pozitivisht në

zhvillimin dhe edukimin e fëmijëve. Realizimi i përmbajtjes së kurrikulës në fëmijërinë e

hershme, është i suksesshëm vetëm nëse familja, institucioni parashkollor, komuniteti dhe të

gjithë faktorët e tjerë lokal apo qendror konsiderohen si pjesë të një tërësie.

Autonomi, fleksibilitet dhe llogaridhënie në nivel institucional parashkollor

Zbatimi i kurrikulës reflekton në planifikimin, organizimin, realizimin dhe vlerësimin e procesit

edukativo/arsimor në nivelin e secilit institucion parashkollor.

2.4. Qëllimi i Kurrikulës për edukim në fëmijërinë e hershme 0-5 vjet

“Kurrikula bërthamë për edukimin në fëmijërinë e hershme 0-5 vjeç”, është e bazuar në

dokumentin e Standardeve të zhvillimit dhe të mësuarit në fëmijërinë e hershme dhe i

kontribuon “Kurrikulës së arsimit parauniversitar të Kosovës’’,( e cila nuk do të ishte e plotë, pa

kurrikulën 0-5). Kurrikula, po ashtu, si platformë të saj ka qasjet pedagogjike, përmes të të

cilave realizohen aktivitetet me fëmijët që këta të arrijnë potencialin e plotë, duke iu referuar

teorive më të njohura të zhvillimit të fëmijëve, të cilat janë të konfirmuara në botë, shekuj më

parë. Dokumenti përmban specifikat e përcaktuara se çfarë duhet të dinë fëmijët e moshës 0-5

dhe çfarë janë në gjendje të bëjnë ata, si dhe vlerat, parimet e qëndrimet që duhet të kultivohen

tek fëmijët e këtyre moshave (që me gjuhën kurrikulare, d.m.th. rezultatet e fushave dhe të

kompetencave). Dokumenti mbështet drejtpërdrejtë fëmijët, edukatorët, prindërit, dhe akterët e

tjerë të interesit me qëllim që:

T’i paraprijë arritjes së qëllimeve të arsimit parauniversitar;

Të lehtësojë/ nxisë zhvillimin integral të fëmijës si individ dhe qytetar i së ardhmes;

Të realizohet një sistem arsimor më i plotë dhe më i qëndrueshëm;

Të nxitet gjithëpërfshirja sociale, dhe të kultivohet që në moshë të hershme.

Duke u bazuar në të gjithë këta faktorë, Kurrikula bërthamë për edukimin në fëmijërinë e

hershme 0-5 vjeç, ka përcaktuar synimin e vet, që është; zhvillimin i gjithanshëm/cilësor dhe

edukimi i mirëfilltë i fëmijëve të kësaj moshe, pa dallim të; gjinisë, të karakteristikave

individuale, kulturore, sociale, ekonomike e familjare. Ndërkaq, qëllimet e saj specifike janë;

2.5. Qëllimet specifike të kurrikulës 0-5

Krijimi i identitetit personal dhe përkatësisë kombëtare të fëmijës.

Promovimi i vlerave të përgjithshme kulturore dhe qytetare.

Zhvillimi i aftësive intelektuale, etike, fizike sociale dhe estetike.

Të qenit i përgjegjshëm ndaj vetes, të tjerëve, shoqërisë, mjedisit.

Zhvillimi i shpirtit sipërmarrës.

Zhvillimi i imagjinatës dhe shkathtësive për kreativitet.

Përdorimi i teknologjive të reja.

Edukimi në institucionet parashkollore, do t’ju mundësojë fëmijëve që të respektojnë dhe të

kultivojnë identitetin, kulturën dhe traditat kombëtare. Të vlerësojnë, të respektojnë dhe të

kultivojnë vlerat dhe traditat e familjes si dhe të kontribuojnë në pasurimin e kësaj trashëgimie.

Fëmijët ta kuptojnë, ta vlerësojnë dhe të kontribuojnë në kulturën dhe traditat e

përgjithshme të komunitetit e të shoqërisë ku jeton.

Page 11: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

11

Fëmijët të aftësohen që të zgjerojnë dhe ti shfrytëzojnë njohuritë e tyre, në mënyrë sa më

kreative dhe të shprehin shkathtësi në situata të ndryshme –në kontekste të reja, duke

shprehur qasje individuale dhe mendim të pavarur kritik dhe estetik.

Fëmijët do të përkrahen në krijimin e shkathtësive të ndërmarrësisë , në krijimin dhe

zhvillimin e përgjegjësisë ndaj vetvetes dhe të tjerëve, si dhe për pasojat e veprimeve –

iniciativave personale. Tek ata, po ashtu do të kultivohet ndjenja për një edukim të

qëndrueshëm.

Fëmijët do të përkrahen në zhvillimin e vetëbesimit, në motivimin pozitiv dhe në

realizimin e të drejtave të tyre. Ata do të mbështeten në kultivimin dhe ngritjen e

interesimit dhe kërshërisë së tyre (si pikënisje për zhvillim të gjithanshëm të tyre), si dhe

në kuptimin dhe qasjen e duhur ndaj; ideve, mendimeve, kulturave, personave dhe

fenomeneve të ndryshme, me të cilat i ballafaqon e ardhmja e tyre.

Fëmijët duhet të përkrahen në mënyrë të veçantë, në aspektin e zhvillimit të imagjinatës

së tij dhe kreativitetit, si aftësi e domosdoshme për realizimin e jetës në çdo aspekt të saj.

Njohuritë dhe dijet pa funksionimin e imagjinatës dhe kreativitetit, nuk mund të hyjnë në

funksion as tek fëmijët as tek të rriturit.

Përdorimi i teknologjive të reja, është një nevojë dhe kërkesë e pakontestueshme e kohës

aktuale , prandaj është domosdoshmëri që bazat e njohurive për përdorimin e tyre, duhet

të krijohen që në edukimin parashkollor.

2.6. Përshkrimi i nivelit - edukimi në fëmijërinë e hershme

Edukimi në fëmijërinë e hershme, paraqet nivelin zero (KSNA 0) të edukimit, gjatë të cilit

fëmijët edukohen në familjet e tyre ose/dhe në institucione parashkollore që nga (mosha 0 - 3

vjeç dhe mosha 3-5 vjeç). Pjesë e këtij niveli është edhe klasa përgatitore (mosha e fëmijëve 5-6

vjeç) e cila organizohet në klasa përgatitore, institucione parashkollore publike, private dhe në

qendrat e komunitetit. Mosha parashkollore paraqet një periudhë të zhvillimit të shpejtë fizik,

njohës, emocional dhe social të fëmijëve.

Duke pasur parasysh rëndësinë e kësaj periudhe të zhvillimit në vendosjen e një baze të mirë për

të nxënit gjatë gjithë jetës, ekspozimi i fëmijëve ndaj proceseve elementare të të nxënit do të

fokusohet në nxitjen e kërshërisë së tyre për veten, për shoqërinë, për natyrën, dijen, kulturën dhe

për teknologjitë e reja.

Gjatë këtij niveli të edukimit, fëmijët përkrahen në zhvillimin e shkathtësisë komunikuese në

gjuhën amtare në situata të thjeshta të përditshmërisë, në zhvillimin e vëmendjes së tyre dhe

aftësive të përqendrimit si dhe në zhvillimin e shkathtësive themelore sociale, njohëse,

kreativitetit si dhe në zhvillimin e koncepteve themelore matematikore. Vëmendje e veçantë

gjatë kësaj faze i kushtohet zhvillimit fizik nëpërmjet aktiviteteve fizike dhe përvojave që rrisin

vetëdijen e fëmijëve për nevojën e mbrojtjes së mirëqenies së tyre fizike si dhe kujdesit për

shëndetin dhe sigurinë. Realizimi i procesit edukativ në nivelin e edukimit në fëmijërinë e

hershme, mosha e fëmijëve 0-5 vjeç, bëhet në mënyrë të integruar. Edukimi në fëmijërinë e

hershme ka për qëllim të ndihmojë në arritjen e kompetencave kryesore të përcaktuara me

Kornizën e Kurrikulës së Kosovës. Përshkrimi i nivelit të edukimit në fëmijërinë e hershme,

bëjnë ndërlidhjen me kompetencat kryesore të Kornizës së Kurrikulës së Kosovës dhe me

Standardet e zhvillimit dhe të mësuarit në fëmijërinë e hershme.

KAPITULLI - III

3.1. Teoritë e zhvillimit të fëmijës-pikënisje për hartimin e kurrikulës

Pjesa më e madhe e teoricienëve mbi zhvillimin e fëmijës besojnë se janë përpjekur të zbulojnë

ligjet e brendshme që udhëheqin zhvillimin njerëzor me qëllim që të aplikohen tek të gjithë

individët. Por, në të njëjtën kohë një grup i teoricienëve fokusohen në hulumtimet e tyre se si

Page 12: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

12

variacionet individuale influencojnë zhvillimin, duke u munduar të zbulojnë qëndrime të cilat

janë unike për individët. Në këtë kontekst, një edukatore do të duhej të dijë se si t’i aplikojë këto

gjetje në praktikë duke vënë theksin në kombinimin e këtyre dy orientimeve. Foshnjat dhe

fëmijët janë të përgatitur nga vetë trashëgimia e qenies që ti përgjigjen mjedisit ku jetojnë me

qëllim të njohjes. Për këtë arsye, kurrikula ka për qëllim t’u përgjigjet kërkesave zhvillimore të

fëmijës mbështetur nga teoritë e njohura deri më sot.

Fëmijët prezentojnë veten në sistemin e edukimit të hershëm me shumë dallime në aftësitë,

njohëse, emocionale, sociale, fizike dhe motorike. Këto dallime janë të lidhura me karakteristikat

funksionale si temperamenti, stilet e të mësuarit dhe motivimi si dhe me karakteristikat tjera si

gjinia, raca, etniciteti dhe klasa sociale. Studimet tregojnë që fëmijët kanë shumë dallime në

zhvillimin e tyre deri sa ata mbërrijnë në klasën e parë. Integrimi i asaj që hulumtimet tregojnë,

kontribuojnë në praktikën e edukimit në fëmijërinë e hershme sidomos në atë se çfarë duhet t’ju

ofrojmë fëmijëve, si ti mësojmë dhe se si do të duhet të përdoret vlerësimi në këtë grup- moshë.

Mbështetur mbi teoritë e zhvillimit të fëmijëve si dhe të dhënave të shkencës në dekadat e fundit

edukimi i hershëm ka marrë një vlerësim më të madh në:

Vlerësimin e rëndësisë së eksperiencave të hershme në zhvillimin e trurit;

Zhvillimin e aftësive esenciale sociale dhe kompleksitetin emocional në fëmijërinë e

hershme;

Vlerësimin e vet rregullimit emocional është një gur i rëndësishëm i zhvillimit të

fëmijëve;

Angazhimin e prindërve përgjatë fëmijërisë së hershme, kultura ndikon në çdo aspekt të

zhvillimit dhe influencon praktikat e rritjes së fëmijës;

Si intervenimet e hershme kontribuojnë në rritjen e kapaciteteve;

Zhvillimi i fëmijës është i formësuar nga kombinimi i burimeve të ndjeshmërisë dhe atyre

të fuqisë;

Gjatë moshës nga 0 deri në 5 vjeç, krijohen aftësi mbi të cilat ndërtohen hapat e tjerë të

zhvillimit.

Teoria zhvillimore Erikson

Erikson zhvilloi teorinë psikosociale të zhvillimit, të fokusuar në zhvillimin e identitetit të egos.

Identiteti i egos është kuptimi i vetëdijshëm për veten, të cilin ne e zhvillojmë me anë të

ndërveprimit social. Formimi i identitetit tonë është diçka që fillon në fëmijëri dhe është

vazhdimisht në ndryshim për shkak të përvojave të reja dhe të informacionit që fitojnë në

veprimet tona të përditshme me të tjerët. Në çdo fazë të re të zhvillimit, sipas Erikson, fëmijët

përballen me një sfidë të re që mund të ndihmojë edhe më tej zhvillimin ose pengojë formimin e

identitetit. Erikson gjithashtu besonte se një ndjenjë e kompetencës, motivon sjelljet dhe

veprimet. Në çdo fazë, Erikson besonte se njerëzit përjetojnë një konflikt që shërben si një pikë

kthese pozitive në zhvillimin e tyre dhe kur sfida zgjidhet në mënyrë të efektshme ose negative

kur sfida nuk merr zgjidhje efektive dhe rezultati i fazës përcaktohet nga mjedisi dhe përvojat e

fëmijëve.

Influenca e Eriksonit në edukimin e fëmijërisë së hershme, lidhet me fitimin e pavarësisë së

fëmijës nga të rriturit përmes hulumtimit të nevojave të tyre dhe zbulimit të vetvetes. Në këtë

kontekst një edukatore do të duhet të kuptojë që fëmija mund të ballafaqohet me ndjenjën e

turpit, pranimin e kufizimeve dhe limiteve si dhe ballafaqimin me kriza. Ndalimi i fëmijëve

sidomos i moshës dy tre vjet do të fuqizonte këto ndjenja tek fëmija dhe do të pengonte

autonominë dhe besimin.

Page 13: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

13

Eriksoni theksonte se është e rëndësishme për të inkurajuar fëmijët që të zhvillojnë veprimtari të

mbështetura në përzgjedhjen e tyre. Në këtë mënyrë ata zhvillojnë iniciativën dhe përgjegjësitë.

Erikson komenton në teorinë e tij mbi ngjashmërinë në mes të lojës së një fëmije me procesin

krijues të të rriturit. Ai gjithashtu nënkupton se loja është një dritare përmes të cilës, edukatorët

mund të lejojnë fuqizimin e proceseve emocionale të fëmijës. Inkurajimi i lojës së pretenduar e

lejon fëmijën të kuptojë role të ndryshme të cilat e shoqërojnë jetën sociale. Fëmijët duhet të

lejohen që të shprehin imagjinata, luajnë me materiale të ndryshme dhe luajnë role të ndryshme

gjatë aktiviteteve në institucionet parashkollore.

Zhvillimi konjitiv i fëmijës sipas Piazhesё

Piazheja studioi sjelljen e fёmijёve nëpërmjet vёzhgimit gjatё kohёs sё lojёs, zgjidhjes sё

problemeve dhe eksperimenteve. Piazheja besonte se zhvillimi konjitiv ёshtё njё mёnyrё

përshtatjeje ndaj mjedisit dhe se, fёmijёt nё mёnyrё tё natyrshme janë tё përkushtuar ndaj

eksplorimit dhe kuptimit tё gjërave. Piazheja besoi se ka një moshë tё pёrafёrt për realizimin e

proceseve tё caktuara tek fёmijёt.

Piazhe (1962) zhvendosi fokusin e studimit nga aspektet sociale dhe emocionale të lojës në

njohjet e fëmijëve. Ai vendosi lojën në teorinë e tij të zhvillimit njohës dhe i caktoj asaj një rol

të rëndësishëm në rritjen e mendjes së fëmijëve. Pikëpamjet e tij se si loja kontribuon në

zhvillimin njohës të fëmijëve, lidhet me dy procese ku fëmijët ndërtojnë njohuri, asimilim dhe

akomodim. Piaget mbështet faktin se asimilimi është dominuese në lojë -fëmijët përpiqen të

përshtatin atë që shohin në njohjet e tyre paraprake . Duke folur për lojën simbolike, ai përshkroi

rëndësinë e lojës në zhvillimin e përfaqësimit mendor të fëmijëve dhe të menduarit abstrakt.

Sipas Piaget, të mësuarit e fëmijës duhet të udhëhiqet nga principi i burimeve të cilat i ka në

disponim fëmija. Gjithashtu, fëmija duhet të lejohet të eksplorojë dhe zbulojë sa më shumë që të

jetë e mundur përmes vënies në dispozicion të eksperiencave të reja. Piage thekson se nuk

mjafton që një fëmijë të ketë sistemin nervor të shëndetshëm, për të avancuar në njohjet e tij/saj

për botën që e rrethon. Nëse një edukator nuk i jep mundësi fëmijës të përjetojë përvojë të

drejtpërdrejt me objektet,bashkëmoshatarët, të rriturit si dhe mjedisin në të cilin gjendet fëmija,e

ka të vështirë të krijoj koncepte apo ide të reja.

Planifikimi i aktiviteteve duhet të udhëhiqet nga njohja për nivelin e të kuptuarit të fëmijës. Sipas

Piages, fëmijët kanë të përbashkëta në fazat e zhvillimit, por edhe dallime. Sipas tij një edukatore

do të duhet të planifikojë aktivitete të cilat mbështesin njohjen e fëmijës dhe i japin mundësi të

krijoj njohje të reja. Nëse fëmija ka të zhvilluar të menduarin konkret, një edukatore do të duhet

të ketë parasysh të shfrytëzoj konkretizimin për ta bërë sa më të kuptueshëm për individin apo

grupin e fëmijëve aktivitetin që ka planifikuar.

Aktivitetet të cilat zhvillohen me fëmijët duhet të parashikojnë sa më shumë interaksion social

sidomos pas moshës dyvjeçare ai me bashkëmoshatarët. Konfirmimi i tyre ka një rëndësi të

veçantë për fëmijën, pasi ata ndajnë gjuhën, veprimet, mendimet si dhe çdo gjë që formëson

zhvillimin e tyre.

Disa nga konceptet e Piazhes, mund të përdoren si metoda vlerësimi për arritjen njohëse të

fëmijës. Psh. nëse një fëmijë nuk e ka të zhvilluar konceptin e konservimit ( që masa dhe vëllimi

nuk ndryshojnë në varësi të objektit në të cilën vendoset) do të ishte jo e arsyeshme që ti

jepeshin aktivitete të cilat sfidojnë këtë nivel njohje.

Teoria e zhvillimit ekologjik të fëmijës - sipas Urie Bronfenbrenner

Urie Bronfenbrenner, kërkimet i bëri në hapësirën natyrale të familjes së tyre, të shkollës, grupit

të bashkëmoshatarëve dhe komunitetit. Kërkimet e shumta të Bronfenbrenner-it theksojnë fuqinë

që kanë lidhjet njerëzore. Urie Bronfenbernner njihet si psikolog fëmijësh, autor, bashkëautor

Page 14: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

14

por më e rëndësishmja dhe ajo që e bëri të njihet në gjithë botën autorin ishte krijimi i Teorisë

ekologjike të zhvillimit njerëzor.

Një nga besimet e tij në terma shkencore është se lidhjet me fëmijën janë fuqia më e madhe në

zhvillimin e fëmijës. Ai gjithashtu pohon se nëse fëmija nuk ka një lidhje të veçantë me një të

rritur dhe i mungon ndjenja e përkatësisë ai nuk mund të zhvillohet normalisht dhe si rrjedhojë

nuk mund të arrijë potencialin e vet.

Sipas Bronfenbrenner-it që një fëmijë të zhvillohet nga ana intelektuale, emocionale, sociale

dhe morale, duhet të marrë pjesë në aktivitete të rregullta, të përditshme me një apo më shumë

persona me të cilët fëmija krijon lidhje të fortë emocionale. Sipas autorit, fëmijët zhvillohen

brenda një sistemi kompleks të marrëdhënieve të prekura nga nivele të shumta të mjedisit,

mjedis ekologjik i cili paraqitet si një sërë strukturash bashkëqendrore të cilat janë të vendosura

njëra mbi tjetrën dhe që përkufizohen si: mikrosistem, mezosistem, ekzosistem, makrosistem dhe

kronosistem.

Mikrosistemi, që përfshin ata që janë pjesë e mjedisit të parë të fëmijës, përfshirë

prindërit e fëmijës dhe kujdestarët e tjerë. Ndërveprimet midis fëmijës dhe këtyre të

rriturve, ndikon zhvillimin e fëmijës.

Sistemi i dytë është mezosistemi dhe përfshin ato sisteme që bashkëveprojnë me individët

në mikrosistem, duke përfshirë kështu programet e kujdesit të fëmijëve dhe institucionet

e ndryshme edukative.

Eksosistemet janë vende në të cilat fëmijët nuk kalojnë kohën, por që ende ndikojnë në

zhvillimin e fëmijëve, duke përfshirë p.sh. politikat e punës së prindërve.

Makrosistemi, i cili përbëhet prej ‘vlerave, ligjeve, zakoneve, dhe burimeve të një kulture

të veçantë’ (Berk, 2000, f. 29). Për shembull, besimet e një kulture për rëndësinë që ka

cilësia e programeve të ofruara, ndikojnë në zhvillimin e fëmijëve.

Teoria e njohjes social propozon vendosmërinë reciproke si faktor parësor në të mësuarin e

fëmiut janë dy komponentë të mësuarit dhe motivimit (Huitt, 2006). Në këtë pikëpamje,

mjedisi, sjellja e një individi dhe karakteristikat e individit (psh. njohuri, emocionet, zhvillimi

kognitiv) ndikojnë dhe ndikohen nga njëri- tjetri. Formësimi i aktiviteteve në edukimin e

hershëm do të duhet të kenë shtysë stimulimin adekuat të fëmijës përmes një mjedisi fizik,

emocional, social dhe kognitiv të cilat nxisin një zhvillim të shëndetshëm në të gjitha sferat;

psikologjike, fizike dhe sociale të fëmijës.

Përmes një mjedisi stimulues fëmija krijon marrëdhënie me edukatoren si dhe bashkëmoshatarët.

Një mjedis i mirë nxit kuriozitetin, motivimin si dhe promovon përfshirjen aktive të fëmijës në

mjedisin personal dhe rrethues si dhe nxit rritjen dhe të mësuarin përmes veprimeve të tyre.

Maslow propozoi një hierarki të nevojave të njeriut të bazuara në dy grupime: nevojat e

munguara dhe nevojat e rritjes. Në kuadër të nevojave të mangëta, secili ka nevojë ti plotësohen

para se të lëvizin për nivelin e ardhshëm më të lartë.

Katër nivelet e para janë:

1) fiziologjike: uri, etje, përkëdheli, etj .;

2) Siguria: Jashtë rrezikut;

3) Përkatësia dhe dashuria: Lidhja me të tjerët të pranohet; dhe

4) Besimi: Për të arritur të jetë kompetent, të fitojë miratimin dhe njohjen.

Maslow më vonë e diferencon nevojën e rritjes së vetëaktualizimit, në nivelin e përgjithshëm të

vetëpërmbushjes (Maslow & Lowery, 1998) dhe një përtej atij niveli (Maslow, 1971). Nevojat e

rritjes në këtë formulim të rishikuar janë:

• 5) Njohës: Të dinë, të kuptojnë dhe të eksplorojnë;

• 6) Estetika: Simetri, rendi dhe bukuria;

Page 15: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

15

• 7) vetëaktualizimit: Për të gjetur vetëpërmbushjen dhe realizuar potencialin e dikujt; dhe

• 8) Vetëpërsosmëri: Për t'u lidhur me diçka përtej egos, ose për të ndihmuar të tjerët të

gjejnë vetëpërmbushjen dhe të realizojnë potencialin e tyre.

Maslow besonte se një edukatore do të mund të ndihmoj fëmijët që të jenë autentik, të besojnë se

jeta është e vlefshme përmes eksplorimit të natyrës së qenies. Nga aktivitetet që zhvillohen në

institucionet parashkollore, fëmijët mësojnë të vlerësojnë nëse nevojat e tyre bazike janë të

plotësuara si dhe rifreskojnë pavetëdijen e tyre, duke vlerësuar gjërat e bukura që vijnë në jetën e

tyre. Maslow theksonte që është e rëndësishme që fëmijët të kuptojnë se si të kontrollojnë dhe

kontrollohen dhe si të ballafaqohen me procese si padrejtësia, dhimbja, vuajtja dhe vdekja. Ai

besonte që është e domosdoshme që një edukatore të praktikojë aktivitete në të cilat fëmijës i

duhet të marrë vendime. Abraham Maslow, A Theory of Human Motivation (1943).

Bandura (1986, 1997) thekson vetëefikasitetin (besimin se një veprim i veçantë është i mundur

dhe se individi mund ta arrijë atë) dhe vetërregullimi (vendosjen e qëllimeve, zhvillimin e një

plani për të arritur këto qëllime, përkushtimin për të zbatuar këtë plan, zbatimin aktual të planit,

dhe veprimet e mëvonshme të reflektimit dhe modifikimit) janë elementë të rëndësishëm që

veprojnë në motivim. Ka një shumëllojshmëri të veprimeve specifike që edukatoret mund të

ndërmarrin për të rritur motivimin për aktivitetet në klasë (Huitt, 2005).

Teoria zhvillimore e Bandurës sugjeron se vëzhgimi luan një rol të rëndësishëm në të nxënit,

por ky vëzhgim nuk do të thotë se s’bën të lidhet me një model të gjallë. Në vend të saj mund të

mësoj përmes dëgjimit të instruksioneve rreth mënyrës se si duhet performuar një sjellje, duke

vëzhguar personazhe apo edhe duke lexuar dhe shikuar libra.

Një tjetër autor si Vygotskit, trajton të nxënit si një proces të natyrshëm shoqëror, të

konstruktuar nga konteksti shoqëror. Gjuha është ura që lidh botën shoqërore me funksionin

mental të individit dhe zhvillimi i saj është një hap i rëndësishëm. Përmes bashkëveprimit me të

tjerët, të mësuarit integrohen në kuptimin që i jep botës një individ. Kjo teori për zhvillimin e

fëmijës, gjithashtu prezentoi konceptin e zonës së zhvillimit proksimal( ZP). ZP përbëhet nga

detyra që një fëmijë e ka të vështirë ti kryej vetë, por që mund ti mësojë nga një i rritur ( Prindi,

edukatorja, etj) apo fëmijë më i avancuar se ai/ajo. Fëmijët në këtë zonë pothuajse janë në

gjendje ta kryejnë detyrë vetë. Edukatoret në institucionet parashkollore do të duhet të kuptojnë

që fëmijët e vegjël mësojnë në mënyrë progresive dhe rrisin aftësitë e tyre dhe fushëveprimin e

mirëkuptimit.

Page 16: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

16

Një kontribut i rëndësishëm i teorisë së tij qëndron në mënyrën se si e shikon lojën në kontekst të

zhvillimit të fëmijës. Ai thekson se, “Loja përmban në formë të koncentruar, fokusin e të gjitha

tendencave të zhvillimit të fëmijës sikur ta shikonim përmes një xhami zmadhues” (Vygotsky

1978: 74). Vygotsky e sheh lojën si aktivitetin më të rëndësishëm "kryesor" në vitet e fëmijërisë

së hershme (Vygotsky 1977 Bodrova dhe Leong 1996). Kjo do të thotë se arritjet më të

rëndësishme të zhvillimit dhe të nxënit të moshës së fëmijërisë së hershme ndodhin, ndërsa

fëmijët angazhohen në lojë.

Sipas Vygotsky (1978), loja e krijon një zonë të gjerë të zhvillimit të përafërt proksimal, si në

zhvillimin kognitiv dhe socio-emocional. Në lojën “sikur besoj”, fëmijët luajnë kryesisht përmes

aftësive të tyre njohëse-logjike të menduarit, kujtesës dhe vëmendjes. Aftësia e tyre për sjellje të

qëllimshme dhe vetërregullimit në këtë lojë, mund të kapërcejë normat e jetës së tyre të

përditshme.

Një tjetër ndikim i rëndësishëm i lojës për zhvillim është ndarja e mendimit nga veprimet dhe

objektet dhe zhvillimi i përfaqësimit mendor dhe funksioneve simbolike. Situata “pretendojë të

luajë”, krijon një dimension të përfytyruar në të cilin fëmijët përdorin zëvendësimin e gjërave

dhe të akteve. Ndarja e kuptimit nga objekti promovon zhvillimin e ideve abstrakte. Në veprimin

për të hipur në bishtin e fshesës sikur të ishte një kalë, fëmija ndan kuptimin e objektit nga

imagjinata. Vygotsky besonte se loja, lodrat, gjestet si dhe objektet të cilat i përdorin shërbejnë

për të arritur një përfaqësim mendor të roleve sociale dhe rregullave shoqërore.

Rëndësia e teorive të lojës

Teoritë klasike dhe ato moderne mbi ndikimin e lojës në zhvillimin e fëmijës kanë theksuar se

përmes lojës formësohet përdorimi i shqisave, zhvillohet ndjeshmëria dhe aftësia për të shprehur

emocionet. Fëmija kupton përfitimet e ndarjes me të tjerët dhe në mënyrë të veçantë me

bashkëmoshatarët. Gjithashtu, përmes lojës fëmija mëson të kontrollojë impulse apo të vonojë

nevojën për gratifikim të menjëhershëm. Fëmija mëson për konsekuencat e veprimeve të veta si

dhe aftësinë për të vendosur rregull në jetën e tij/saj.

Loja shërben si një mjet për të ndihmuar fëmijën që të krijoj një pozicion social dhe të kuptojë

sjelljet e pranueshme.

Rëndësia e lojës qëndron në faktin se redukton agresivitetin në fëmijë, rrit aftësinë për

koncentrim, mësojnë si të drejtojnë rolin e tyre, zhvillojnë aftësinë e fleksibilitetin, zgjerojnë

imagjinatën dhe kreativitetin si dhe rrisin fjalorin dhe gjuhën e folur.

Loja ka vlera morale pasi i mëson fëmijët për të vërtetën , integritetin, të bëhen të përgjegjshëm

për veprimet e veta dhe të kenë pritje ndaj grupit si dhe të përshtaten në të.

KAPITULLI – IV -

3.1. Standardet e zhvillimit dhe të mësuarit në fëmijërinë e hershme dhe ndërlidhja me

kurrikulën bërthamë për edukimin në fëmijërinë e hershme

Në dokumentin e kurrikulës bërthamë për edukimin në fëmijërinë e hershme (KBEFH), standardet e

zhvillimit dhe të mësuarin në fëmijërinë e hershme, janë pjesë e kësaj kurrikule. Në hierarkinë e

dokumenteve kurrikulare për nivelet formale të arsimit obligativ, fushat dhe rezultatet e të nxënit për

klasë dhe fusha kurrikulare, janë hartuar në tërësi të dokumentit, ndërsa për nivelin e edukimit

parashkollor(edukimit në fëmijërinë e hershme), duke pasur parasysh specifikën e nivelit, moshës,në

këtë nivel të edukimit, do të përdorim fushat që janë të përcaktuara me Standardet dhe treguesit e

moshës. Kemi bashkuar këto dy dokumente për ta realizuar më mirë nivelin dhe për t’u siguruar që

kemi arritur rezultatet e kompetencave kryesore të KK-së së Kosovës.

Page 17: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

17

4.2. Standardet e zhvillimit dhe të mësuarit në fëmijërinë e hershme 0- 6 vjeç

Standardet e zhvillimit dhe të mësuarit në fëmijërinë e hershme, janë formulime që përshkruajnë

pritshmëritë për sjelljen e fëmijëve dhe performancën apo arritshmërinë e tyre në fushat e

ndryshme të zhvillimit dhe të mësuarit, duke reflektuar në atë se “çfarë duhet të dinë dhe të jenë

në gjendje të bëjnë fëmijët krahas moshës dhe individualitetit”.

Këto standarde kanë synim kryesor të stimulojnë zhvillimin e fëmijëve pavarësisht gjinisë,

karakteristikave individuale, shoqërore, nivelit ekonomik të familjeve të tyre, prirjeve apo nivelit

të aftësive. Standardet e zhvillimit dhe të mësuarit në fëmijërinë e hershme, kanë në qendër

fëmijën dhe janë hartuar për fëmijët, prandaj plotësimi i tyre duhet konsideruar vetëm si

mbështetje për zhvillimin e fëmijëve.

Fëmija zhvillohet si tërësi, pra në të gjitha fushat zhvillimore. Mbivlerësimi apo nënvlerësimi i

cilësdo fushë është gabim, sepse fëmija nuk zhvillohet njëherë në aspektin fizik, pastaj atë

emocional, intelektual etj. Prandaj, edhe ndarja në mes të fushave është kryesisht formale. Ashtu

si zhvillimi i fëmijës është tërësor edhe fushat e veçanta të zhvillimit duhet të shikohen si pjesë të

një tërësie, efikasiteti i të cilave kryesisht varet nga niveli i integrimit në mes tyre.

4.3. Fushat e zhvillimit, përcaktimi i moshës dhe grup-moshave

Standardet e zhvillimit dhe të mësuarit në këtë dokument bazë, trajtojnë këto fusha zhvillimi:

Shëndeti fizik dhe zhvillimi lëvizor

Zhvillimi i gjuhës dhe komunikimit

Zhvillimi emocional dhe social

Zhvillimi njohës dhe njohuritë e përgjithshme

Zhvillimi i qasjes ndaj të mësuarit

Çdo pritje dhe e arritur e fëmijëve duhet të ecë në hap me moshën e tij/saj, prandaj edhe

përcaktimi i moshës dhe i grup-moshave, sipas të cilave janë prezentuar standardet për t’u

realizuar në këtë dokument të kurikulës, është një element tjetër tejet i rëndësishëm:

Përcaktimi i moshës:

1 vjeç konsiderohet fëmija që është 11 muaj e 29 ditë

2 vjeç konsiderohet fëmija që është 23 muaj e 29 ditë

3 vjeç konsiderohet fëmija që është 35 muaj e 29 ditë

4 vjeç konsiderohet fëmija që është 47 muaj e 29 ditë

5 vjeç konsiderohet fëmija që është 59 muaj e 29 ditë

6 vjeç konsiderohet fëmija që është 71 muaj e 29 ditë

Përcaktimi i grup-moshave:

Grup-moshat e prezentuara në dokument kanë këtë përcaktim, i cili është bërë duke u mbështetur

në legjislacionin e vendit tonë.

0-2 vjeç [0-6 muaj; 6-18 muaj; 18-24 muaj]

2-3 vjeç

3-4 vjeç

4-5 vjeç

5-6 vjeç.

Shumë e rëndësishme për të gjithë përdoruesit e dokumentit, është qartësia në arritjen apo

realizimin e standardeve nga fëmijët. Fëmijët mund dhe duhet të tregojnë realizimin e

standardeve në tremujorin e fundit të cakut të moshës së përcaktuar, pra realizimi i standardeve

për moshën 4 vjeçare, fillon të arrihet në moshën 4 vjeç pa 3 muaj deri në 4 vjeç. Duke qenë një

dokument jovlerësues, por mbështetës dhe nëse fëmija nuk e ka arritur treguesin në moshën

përkatëse, atëherë prindi, kujdestari apo edukatorja duhet të stimulojnë fëmijën të zhvillojë

aktivitetet e moshës paraprake.

Page 18: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

18

4.4. Sqarimi i termave:

Fushë zhvillimi

Nënfusha

Standardi

Treguesi

Aktivitetet e të mësuarit.

Në tërë përmbajtjen e tij, dokumenti përcjellë domethënien e termave specifikë si fushë

zhvillimi, nënfushë zhvillimi, standard, tregues dhe aktivitet i të mësuarit.

Fushë zhvillimi:

Fushat zhvillimore janë aspektet e ndryshme të zhvillimit të tërësishëm të fëmijës. Këto fusha

duhet të shihen në lidhje të ngushtë dhe reciproke me njëra-tjetrën, pra kushtëzohen dhe

kushtëzojnë zhvillimin e tërësishëm të fëmijës. Në dokument fushat zhvillimore janë: fusha e

shëndetit fizik dhe zhvillimit lëvizor, fusha e zhvillimit të gjuhës dhe komunikimit, fusha e

zhvillimit emocional dhe social, fusha e zhvillimit njohës dhe njohuritë e përgjithshme si dhe

qasjes ndaj të mësuarit.

Nënfushë zhvillimi:

Nënfushat e zhvillimit konsiderohen si veçanti zhvillimore brenda një fushe zhvillimi.

Përmbajtja e nënfushave është e përqendruar vetëm në veçantitë e fushës zhvillimore, kështu për

fushën shëndeti fizik dhe zhvillimit lëvizor, nënfushat zhvillimore janë: zhvillimi i aftësive

lëvizore bazike (muskujt e mëdhenj), zhvillimi i aftësive lëvizore fine (muskujt e vegjël),

zhvillimi i aftësive senso-lëvizore, zhvillimi i shëndetit fizik dhe kujdesit për veten.

Standard:

Standardet janë formulime rreth rezultateve të pritshme për sjelljen e fëmijëve dhe arritshmërinë

e tyre në fushat e ndryshme të zhvillimit dhe të mësuarit duke reflektuar çfarë fëmijët duhet të

jenë në gjendje të bëjnë. Këto standarde vendosen për nënfushat e ndryshme zhvillimore dhe

janë të njëjta për të gjitha grup-moshat prej 0-6 vjet.

Tregues:

Treguesit janë të lidhura me standardet, janë manifestime të dukshme dhe të matshme të

veprimeve të fëmijëve. Treguesit janë shembuj konkretë të njohurive apo shkathtësive të

fëmijëve dhe vendosen për grup-mosha të veçanta (24 muajsh, tre vjeç, katër vjeç etj). Treguesit

ndihmojnë dhe sigurojnë realizimin e standardit përkatës për tërë grupmoshën 0-6 vjet.

Aktivitet i të mësuarit:

Janë shembuj të aktiviteteve të thjeshta, të cilat mund të realizohen nga të gjithë individët që janë

afër me fëmijët. Zhvillimi dhe realizimi i tyre, nxit dhe siguron arritjen e treguesit. Shembujt e

dhënë në aktivitetet e të mësuarit mund të shërbejnë si udhërrëfyes apo modele edhe për shembuj

të tjerë të aktiviteteve që i shërbejnë qëllimit të njëjtë. Nga treguesit dhe aktivitetet, mbështetet

edhe hartimi i planeve dhe programeve i orientuar në fusha të zhvillimit .

4.5. Struktura e fushave të zhvillimit:

Fushë zhvillimi

Nënfusha

Standardi

Page 19: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

19

Treguesi

Aktivitetet e të mësuarit

Fushat e zhvillimit – Shëndeti fizik dhe zhvillimi lëvizor

Zhvillimi fizik dhe lëvizor është një faktor mjaft i rëndësishëm në periudhën e hershme të

zhvillimit të fëmijës. Rritja dhe zhvillim i fëmijës janë të vrullshëm sidomos në periudhën e parë

të fëmijërisë së hershme 0- 3 vjeç, ndërkohë që kjo rritje pëson një rënie gjatë moshës

parashkollore- 3- 6 vjeç. Megjithëse përdoren shpesh si terma të njëjtë, rritja dhe zhvillimi nuk

kanë të njëjtin kuptim. Rritja e fëmijës, i referohet ndryshimeve specifike në strukturën trupore,

ndryshime që kanë të bëjnë kryesisht me rritjen e peshës apo gjatësisë së fëmijës, rritjen e duarve

apo këmbëve etj. Ndërkohë zhvillimi u referohet ndryshimeve në nivelin funksional dhe nivelin

e kompleksitetit të këtyre ndryshimeve, kompleksitet që ndjek rregullin nga më i thjeshti, te më

i ndërlikuari. Zhvillimi fizik u referohet ndryshimeve në nivelin funksional të strukturave

trupore me kalimin e kohës, ndërkohë që, maturimi (pjekuria) është e programuar në

pikëpamjen gjenetike dhe ndodh natyrshëm me kalimin e kohës, mbi të mjedisi ka një ndikim

shumë të vogël. Pjekuria (Maturimi) është i lidhur ngushtë me rritjen.

Zhvillimi fizik dhe lëvizor është mjaft i vrullshëm në tre vjetët e parë të jetës së fëmijës, gjatë

kësaj periudhe kockat dhe muskujt e fëmijës zhvillohen shumë. Gjithashtu edhe aftësitë e tyre

koordinuese, të forcës dhe ekuilibrit zhvillohen po kaq vrullshëm, duke bërë që ata të zhvillojnë

me energji aktivitetet e tyre ditore. Ndërkohë në moshën 3-6 vjeç, për shkak të forcimit dhe

maturimit të sistemit skeletor, trupi i fëmijëve parashkollorë merr një formë më të rregullt, me

një pamje atletike, karakteristike për këta fëmijë. Aftësitë lëvizore të tyre bëhen më të rafinuara.

Të gjithë fëmijët hyjnë në periudhën parashkollore me një bagazh dhe llojllojshmëri të aftësive

lëvizore, të cilat i kanë përfituar dhe përsosur gjatë fëmijërisë së hershme të tyre, e në të cilat

përfshihen qëndrimi i drejtë ulur, drejtqëndrimi dhe të ecurit. Gjatë viteve të para të jetës, fëmijët

përsosin aftësitë e tyre lokomotore (të zhvendosjeve) si dhe aftësitë e tyre manipulative, duke u

bërë kështu të aftë të gjenden në ambientin e tyre. Me kalimin e kohës fillon të zhvillohet ajo që

quhet strukturë e lëvizjeve të përgjithshme, e cila përfshin; kërcimet, hedhjet, kapjet, vrapimet

tashmë të mësuara.

Rregullsia e zhvillimit fizik dhe lëvizor ndjek dy modele bazë: modeli cefalocaudal (nga koka te

këmbët) dhe modeli proksimodistal (nga qendra e trupit drejt ekstremiteteve). Në modelin

cefalocaudal, zhvillimi ndodh së pari dhe shumë më shpejt te koka sesa në pjesët e poshtme të

trupit, ndërkohë në modelin proksimodistal, rritja ndodh më herët dhe më shpejt në qendër të

trupit sesa në ekstremitete. Një tjetër karakteristikë e zhvillimit është se fëmija zhvillohet prej

reagimeve të përgjithshme më pak specifike drejt reagimeve më të kontrolluara specifike, përmes

procesit që quhet diferencim.

Zhvillimi fizik dhe lëvizor mbështet zhvillimin edhe në fusha të tjera, si ai social kur fëmija luan

dhe bashkëvepron me fëmijë të tjerë, fushën njohëse kur fëmija eksploron jo vetëm objektet,

rekuizitat, ambientin, por edhe strukturën e re lëvizore, etj.

Procesi i zhvillimit të fëmijës në fushën e zhvillimit fizik dhe lëvizor, është paraqitur më poshtë

sipas këtyre nënfushave :

Zhvillimi i aftësive lëvizore bazike: në të cilën fëmijët fitojnë aftësi për të kontrolluar lëvizjet e

trupit të tyre, aftësi të ekuilibrit, të koordinimit të lëvizjeve të tyre (të ecurit, të vrapuarit, të

kërcyerit, të hedhurit, ngjitja apo zbritja e shkallëve etj).

Zhvillimi i aftësive lëvizore fine: në të cilën fëmijët fitojnë aftësi të kontrollit të duarve dhe

gishtave, aftësi të koordinimit sy-dorë, dhe aftësi të manipulimit të objekteve të ndryshme të

përdorimit ditor (të kapurit, mbërthimi apo zbërthimi i kopsave, lidhëseve të këpucëve, të

veshjeve, të vizatuarit, të shkruarit, krijimi i formave të ndryshme me plastelinë, brumë etj. etj).

Zhvillimi i aftësive senso-lëvizore: në të cilën fëmijët fitojnë aftësi për të rregulluar dhe

perfeksionuar lëvizjet e tyre përmes zhvillimit dhe përdorimit të shqisave.

Page 20: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

20

Shëndeti fizik dhe kujdesi për veten: në të cilën fëmijët tregojnë shkathtësi në plotësimin e

rutinës ditore gjatë veshjes dhe ushqyerjes, aftësi në plotësimin e higjienës personale dhe

shmangien e aktiviteteve dhe situatave të rrezikshme.

Nënfusha 1. Zhvillimi i aftësive lëvizore bazike [muskujt e mëdhenj]

Standardi 1 : Fëmijët tregojnë aftësi të kontrollojnë lëvizjet e trupit

Standardi 2 : Fëmijët tregojnë aftësi të zhvillimit të ekuilibrit

Standardi 3 : Fëmijët tregojnë aftësi të koordinimit të lëvizjeve të tyre

Nënfusha 2. Zhvillimi i aftësive lëvizore fine [muskujt e vegjël]

Standardi 1 : Fëmijët tregojnë aftësi të përdorimit të duarve dhe gishtave

Standardi 2 : Fëmijët tregojnë aftësi të koordinimit sy-dorë

Standardi 3 : Fëmijët tregojnë aftësi të manipulimit të lodrave apo artikujve të përdorimit ditor

Nënfusha 3 : Zhvillimi i aftësive senso-lëvizore

Standardi 1: Fëmijët përdorin shqisat e tyre për të rregulluar lëvizjet

Nënfusha 4: Shëndeti fizik dhe kujdesi për veten

Standardi 1: Fëmijët tregojnë shkathtësi në plotësimin e rutinës ditore gjatë veshjes dhe

ushqyerjes

Standardi 2 – Fëmijët tregojnë shkathtësi në plotësimin e higjienës personale

Standardi 3: Fëmijët tregojnë aftësi në shmangien e aktiviteteve dhe situatave të rrezikshme apo

që mund t’i lëndojnë

Nënfusha 1. Zhvillimi i aftësive lëvizore bazike [muskujt e mëdhenj]

Standardi 1 : Fëmijët tregojnë aftësi të kontrollojnë lëvizjet e trupit

0 – 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç

3 deri në 4

vjeç

4 deri në 5 vjeç Deri në 6 muaj 6 deri në 18

muaj

18 deri në 24

muaj

1. Treguesi

Fëmija lëviz

kokën nga një

anë në tjetrën

kur është i

shtrirë në bark

1. Aktiviteti

Tundni një

lodër me

zhurmë nga

vende të

ndryshme të

dhomës

2.Treguesi

Fëmija mbledh

dhe shtrin

këmbët kur

është i shtrirë

në shpinë

3.Treguesi

Reagon ndaj

gudulisjes

[xiglimit] me

lëvizje të

ndryshme

3.Aktiviteti

Përkëdheleni

dhe guduliseni

[xigliseni]

fëmijën tuaj

duke filluar nga

shpina

1. Treguesi

Fëmija rrotullon

trupin kur është i

ulur për të gjetur

objektet pas vetes

1.Aktiviteti

Vendosni objekte

pas shpinës së

fëmijës dhe bëjani

me dije që

objektet janë aty

2.Treguesi

Fëmija përkulet

për të gjetur

lodrën nën

tavolinë

2.Aktiviteti

Vendosni objekte

nën tavolinë dhe

kërkoni nga

fëmija ti gjejë ato

1. T

reguesi

Fëmija ecën drejt

objektit apo

personit që e

thërret

1.Aktiviteti

Organizoni lojëra

të ndryshme ku

fëmija duhet të

ushtrojë të ecurit

drejt, brenda në

dhomë apo jashtë

në natyrë

2. Treguesi

Fëmija hipën dhe

zbret shkallët

duke u mbajtur te

mbajtëset e

shkallëve

2.Aktiviteti

Lejojeni fëmijën

t’ju shoqërojë kur

hipni apo zbrisni

shkallët në shtëpi

apo objekt, por

gjithmonë

mbajeni nën

vështrim, ose për

dore

1. T

reguesi

Fëmija kërcen me

të dy këmbët

1.Aktiviteti

Organizoni lojëra

të ndryshme në të

cilat stimulohet

kërcimi me dy

këmbë duke

kërkuar nga fëmija

të imitojë kafshët

që kërcejnë me të

dy këmbët si lepur,

kangur etj.

2.Treguesi

Fëmija vrapon

duke ndërruar

drejtimin dhe

shpejtësinë e

lëvizjes

3. Aktiviteti

Stimulojeni

fëmijën të vrapojë

nëpër oborr drejt

caqeve të

ndryshme

1. Treguesi

Fëmija hipën

dhe zbret

shkallët pa u

mbajtur në

mbajtësen e

shkallëve

1.Aktiviteti

Lejo fëmijën të

zbresë dhe të

hipë në mënyrë

të pavarur

shkallët, për të

dalë në oborr

dhe anasjelltas

1.Treguesi

Fëmija pret, kap

një top të madh

me të dy duart

1.Aktiviteti

Zhvilloni lojëra

të ndryshme që

nxisin kapjen,

pritjen e topave

të mëdhenj

2.Treguesi

Përcjell

kërkesën e të

rriturit në

përkuljen e

trupit, rrotullime

apo zgjatje të

trupit pa u

rrëzuar

2.Aktiviteti

Bashkë me

fëmijën zhvilloni

përkulje të

trupit,

rrotullime në

vend, zgjatje të

krahëve etj.

Page 21: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

21

Nënfusha 1: Zhvillimi i aftësive lëvizore bazike [muskujt e mëdhenj]

Standardi 2: Fëmijët tregojnë aftësi të zhvillimit të ekuilibrit [baraspesha]

Nënfusha 1. Zhvillimi i aftësive lëvizore bazike [muskujt e mëdhenj]

Standardi 3: Fëmijët tregojnë aftësi të koordinimit të lëvizjeve të tyre

0 – 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç

3 deri në 4

vjeç

4 deri në 5 vjeç Deri në 6

muaj

6 deri në 18

muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija mban

kokën drejt

kur e mbani

në krahë

1.Aktiviteti

Mbajeni

fëmijën në

pozitë të

drejtë, duke e

ndihmuar të

mbajë

qëndrim të

drejtë të kokës

2.Treguesi

Fëmija

rrotullohet

vetë në të dy

drejtimet, nga

shpina në

bark dhe

anasjelltas

2.Aktiviteti

Vendoseni

fëmijën në

pozita të

ndryshme , me

shpinë,

anash,... dhe

stimuloni

rrotullimin e

tij/saj

1.Treguesi

Fëmija qëndron

ulur pa ndihmë,

kur e vendosni

në karrige apo

ulëse të tjera

1.Aktiviteti

Krijoni mundësi

dhe pozita të

sigurta në të

cilat fëmija të

ushtrojë

qëndrimin ulur

2.Treguesi

Ecën nëpër

dhomë pa

ndihmë

2.Aktiviteti

Inkurajojeni

fëmijën t’ju

ndjekë nëpër

dhomë gjatë

veprimeve tuaja

1.Treguesi

Fëmija ecën disa

hapa prapa

1.Aktiviteti

Duke u

shoqëruar me

ritmin e muzikës,

kërkoni nga

fëmija të bëjë

lëvizje para dhe

prapa

2.Treguesi

Qëndron mbi

gishta kur

dëshiron të

mbërrijë një

lodër

2.Aktiviteti

Bashkë me

fëmijën imitoni

mbledhjen e

frutave, apo

lëkundjen e

duarve në ajër

1.Treguesi

Fëmija ndjek një

vijë të vizatuar në

dysheme

1.Aktiviteti

Vizatoni në

dysheme vija në

forma të

ndryshme dhe

bashkë me

fëmijën ecni

nëpër to

2.Treguesi

Fëmija ulet dhe

ngrihet me lehtësi

nga karrigia

[ulësja]

2.Aktiviteti

Organizoni lojëra

si brenda dhomës,

objektit apo edhe

jashtë në natyrë,

në të cilat fëmija

stimulohet të ulet

apo të ngrihet

nga karrigia apo

ulëset e oborrit

1.Treguesi

Në pozitën ulur

dhe pa u rrëzuar,

fëmija e sjell

topin rreth vetes

1.Aktiviteti

Ofrojini fëmijës

topa të

madhësive të

ndryshme dhe

stimulojini t’i

sjellin rreth vetes

pa u rrëzuar

2.Treguesi

Fëmija qëndron

mbi njërën

këmbë deri në 5

sekonda

2.Aktiviteti

Organizoni

lojëra, në të cilat

fëmija do të

ushtrojë

qëndrimin mbi

njërën këmbë

[numëroni deri

në 5]

1.Treguesi

Qëndron mbi një

këmbë për dhjetë

sekonda ose më

tepër

1.Aktiviteti

Nën tingujt e

muzikës bashkë me

fëmijën bëni lëvizje

të trupit duke bërë

pushime të vogla

apo qëndrime mbi

një këmbë

2.Treguesi

Fëmija ecën

brenda vijës së

drejtë të hollë [

2-3 cm] duke

ruajtur ekuilibrin e

trupit

2.Aktiviteti

Stimuloni fëmijën

të ecë nëpër vija,

si p.sh. vijën që

krijojnë ndarjet e

pllakave

0 – 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç

3 deri në 4

vjeç

4 deri në 5 vjeç Deri në 6 muaj 6 deri në 18

muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija lëviz

kokën në të

gjitha

drejtimet, duke

iu përgjigjur

ngacmuesve[ting

ullit, dritës,

prekjes etj.]

1.1 Aktiviteti

Këndoni dhe

1.Treguesit

Ngrihet nga

pozita ulur në

këmbë dhe

anasjelltas

1.Aktiviteti

Inkurajoni

fëmijën të

praktikojë

ngritjen nga

pozita ulur duke i

1.Treguesit

Fëmija hipën dhe

zbret shkallët

duke qëndruar

me të dy këmbët

në një shkallë

1.Aktiviteti

Lejojeni fëmijën

por edhe

ndihmojeni atë

në ngjitjen e

1.Treguesi

Fëmija gjuan

topin me të dy

duart

1.Aktiviteti

Organizoni

lojëra në të cilat

fëmija duhet të

gjuajë topin me

të dy duart

2.Treguesi

1.Treguesi

Fëmija e hedh

topin në

drejtimin e

duhur

1.Aktiviteti

Vendosni disa

shporta në

formë katrore

apo rrethi dhe

luani me

1.Treguesi

Fëmija vrapon

sipas ritmit të

dhënë, më shpejt,

më ngadalë...

1.Aktiviteti

Duke dëgjuar

ritmin e muzikës

fëmija zbaton

udhëzimet e

edukatores, prindit

Page 22: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

22

Nënfusha 2. Zhvillimi i aftësive lëvizore fine [muskujt e vegjël]

Standardi 1 : Fëmijët tregojnë aftësi të përdorimit të duarve dhe gishtave

bisedoni me

fëmijën duke

lëvizur ju nëpër

dhomë

2.Treguesi

Mund të

qëndrojë ulur pa

mbështetje për

pak sekonda

2.2 Aktiviteti

Provoni ta

vendosni fëmijën

në pozitë ulur

duke e

mbikëqyrur

vazhdimisht

afruar lodrën që

dëshiron, apo

duke e thirrur në

emër

2.Treguesi

Ecën drejt

tavolinës apo

këndit të tij/saj të

lojës

2.Aktiviteti

Krijojini

mundësinë që të

lëvizë me

lirshmëri në

dhomë apo jashtë

në natyrë

shkallëve

Hipën në krevat

dhe zbret prej

tij/saj pa ndihmë

2.Aktiviteti

Lejojeni fëmijën

të hipë dhe të

zbresë nga

krevati, por

mbikëqyreni

fëmijën duke e

hedhur topin

në cakun e

kërkuar

2.Treguesi

Ulet dhe

ngrihet [cuc]

mbi gjunjët e

tij/saj, duke e

mbajtur trupin

drejt

2.Aktiviteti

Sipas muzikës

dhe shembullit

të edukatores,

prindit, fëmija

(djalë dhe

vajzë)

përfshihet në

aktivitete

lëvizore të cilat

fokusohen në

ulje ngritje

për të vrapuar

sipas ritmit

2.Treguesi

Fëmija lëviz

pedalet e biçikletës

në anën e kundërt

2.Aktiviteti

Krijoni mundësi që

fëmija të ngasë

biçikletën para,

drejt dhe prapa

ose të luajnë në

dyshe duke lëvizur

këmbët me ritmin e

biçikletës

0 – 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç

3 deri në 4 vjeç

4 deri në 5 vjeç Deri në 6

muaj

6 deri në 18

muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija e kap, e

mban dhe

pastaj e lëshon

një lodër

1.Aktiviteti

Afrojini fëmijës

lodra të

përshtatshme

të (buta, të

sigurta) duke

krijuar

mundësinë që

t’i kapë ato

1.Treguesi

Fëmija

shkarravit

forma të

ndryshme në

letër

1.Aktiviteti

Lejojeni

fëmijën të

shkruajë,

shkarravisë

me lapsa të

përshtatshëm

për moshën,

çfarë të dojë

në letrat që

ju i afroni

2.Treguesi

Fëmija pi ujë

vetë nga gota

plastike

[edhe duke e

derdhur

ndonjëherë

nga pak...]

2.Aktiviteti

Afrojini

fëmijës gota

apo objekte

1.Treguesit

Fëmija ndan

dhe bashkon

lodra të thjeshta

të mëdha

1.Aktiviteti

Afroni lodra të

përbëra dhe

inkurajojeni

fëmijën të bëjë

ndarjen e tyre,

duke i

shpjeguar edhe

mundësinë e

bashkimit të

tyre

2.Treguesi

Kthen faqet e

librit, revistës

2.Aktiviteti

Gjatë leximit

kërko nga

fëmija të kthejë

vetë faqen e

librit

1.Treguesi

Fëmija hap dhe

mbyll sirtarët e

dollapit

1.Aktiviteti

Lejojeni fëmijën

të marrë vetë

rrobat ose sendet

nga sirtarët

2.Treguesi

Hap apo mbyll

kapakun e

shishes, kapakun

e kutisë etj.

2.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

shishen dhe

kërkoni nga ai/ajo

ta hapë dhe ta

mbyllë

kapakun.[shishen

kutinë]

1.Treguesi

Fëmija përdor

forma të gatshme

për të ndarë

brumin e

ëmbëlsirës, pites,

plastelinës, baltës,

[rreth, katror,

zemër etj.]

1.Aktiviteti

Inkurajojeni

fëmijën (djalë dhe

vajzë) që të ndajë

forma të ndryshme

gjatë përgatitjes së

ëmbëlsirave,baltës

2.Treguesi

Përdor kapëset e

rrobave për të

vendosur vizatimet

në litar apo imiton

që po i var rrobat

2.Aktiviteti

Siguroni kapëse

plastike dhe

inkurajoni

1. Treguesi Fëmija

mbërthen apo

zbërthen kopsat,

pullat apo zinxhirin

e veshjeve

[palltos] të tij/saj

1.Aktiviteti Inkurajoni fëmijën të

vishet apo zhvishet

vetë dhe të

mbërthejë kopsat

apo zinxhirin e

veshjeve të tij/saj

2.Treguesi Vendos

me lehtësi kapakët e

kutive të vogla

kinder –vezë, kuti të

bizhuterive të

kukullave apo

lodrave të tjera,

[kutitë e makinave]

2.Aktiviteti Ruani

kutitë e vogla dhe

kërkoni nga fëmija

t’i mbyllë ato

Page 23: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

23

Nënfusha 2. Zhvillimi i aftësive lëvizore fine [muskujt e vegjël]

të tjera prej

plastikës dhe

udhëzojeni

t’i përdorë

ato

3.Treguesi

Shtrydh

sfungjerin e

lagur dhe

kënaqet me

ujin

3.Aktiviteti

Gjatë larjes

lejojeni

fëmijën të

lahet vetë me

sfungjerin e

tij/saj dhe ta

shtrydhë herë

pas here

përdorimin e tyre

0 – 2 vjeç

2 deri në 3

vjeç

3 deri në 4 vjeç

4 deri në 5 vjeç Deri në 6

muaj

6 deri në 18

muaj

18 deri në 24 muaj

1.Treguesi

Fëmija kap

gishtat e

prindërve

apo

kujdestarëve

1.Aktiviteti

Qëndroni

afër me

fëmijën dhe

luani me

duart e

tij/saj

2.Treguesi

Fëmija zgjat

duart drejt

objektit që i

ofrohet

2.Aktiviteti

Afrojini

fëmijës lodra

që kanë

ngjyra të

buta, që

lëshojnë

tinguj të

kënaqshëm,

apo që kanë

forma të

përshtatshme

për ta, duke

stimuluar

2. Treguesi

Përplas duart e

tij/ saj me

njëra-tjetrën

1.Aktiviteti

Stimulojeni

fëmijën të

përplasë duart

e tij/saj gjatë

lojërave të

ndryshme

2.Treguesi

Vendos 3-4

blloqe [ose

objekte të

përshtatshme]

njërin mbi

tjetrin dhe

pastaj i rrëzon

2.Aktiviteti

Afrojini blloqe

ose objekte të

sigurta me të

cilat fëmija

luan dhe luani

bashkë me të

duke i

vendosur ato

njëra mbi

tjetrën

1.Treguesi

Fëmija mbush dhe

derdh gotën me ujë,

kovën me rërë,

objektet nga një

shportë në shportën

tjetër etj...

1.Aktiviteti

Lejoni dhe inkurajoni

fëmijën të luajë me çdo

material të padëmshëm

për të, si brenda në

dhomë apo sallë, ashtu

edhe jashtë në natyrë

2.Treguesi

Fëmija kthen faqen e

librit, revistës me një

dorë

2.Aktiviteti

Gjatë leximit të një

tregimi për fëmijë,

kërkoni që faqet e

tregimit t’i kthejë vetë

fëmija

1.Treguesi

Ndërton një

kala me 8-10

blloqe

1.Aktiviteti

Kërkoni nga

fëmija (djalë

dhe vajzë) të

ndërtojë me

blloqe ose

objekte të

tjera atë që i

pëlqen më

shumë

2.Treguesi

Heq dhe

vendos disa

herë një

pjesë të

enigmës

[formuese],

deri sa ta

gjejë vendin

e saktë

2.Aktiviteti

Afrojini

fëmijës lodra

[puzle] të

cilat

kërkojnë

krijimin e një

figure,

1.Treguesi

Bën varg me

rruaza të mëdha,

makarona me

vrima, rrathë të

vegjël etj.

1.Aktiviteti

Afrojini fëmijëve

mjete të

ndryshme të

sigurta dhe

kërkoni nga

ata/ato të bëjnë

vargje

2.Treguesi

Krijoni figura të

ndryshme të

përbëra [me

format e dhëna]

3. Aktiviteti

Afrojini fëmijës

figura të përbëra

[pjesë-pjesë],

shpërbëjini në

prani të tyre dhe

krijoni sërish

figurën. Duke

udhëzuar fëmijën

inkurajojeni ta

bëjë këtë në

mënyrë të

pavarur

1.Treguesi

Fëmija pret me

gërshërë figura të

dhëna sipas formave

1.Aktiviteti

Pasi të ketë bërë një

vizatim [shtëpinë,

kafshën] kërkoni të

presë me gërshërë

vizatimin dhe

bashkë me të

ngjiteni në një vend

që i pëlqen fëmijës

Page 24: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

24

Standardi 3 : Fëmijët tregojnë aftësi të koordinimit sy-dorë

Nënfusha 2. Zhvillimi i aftësive lëvizore fine [muskujt e vegjël]

Standardi 4 : Fëmijët tregojnë aftësi të manovrimit të lodrave apo artikujve të përdorimit

ditor

0 – 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç

3 deri në 4 vjeç

4 deri në 5 vjeç

Deri në 6

muaj

6 deri në 18

muaj

18 deri në 24 muaj

1.Treguesi

Përplas lodrat

me njëra-

tjetrën

1.Aktiviteti

Afrojini fëmijës

lodra të buta,

të sigurta, të

zhurmshme

dhe lehtësisht

manipulueshme

nga ai/ajo dhe

stimulojeni t’i

përplasë me

njëra-tjetrën

1.Treguesi

Kalon një lodër

nga njëra dorë

te tjetra

1. Aktiviteti

Afrojini fëmijës

lodra dhe

kërkoni nga

ai/ajo t’i çojë

nga një dorë te

tjetra

2.Treguesi

Fëmija mbledh

gjëra/sende të

përshtatshme

[luga, gota

plastike, lodra

të vogla] me

gishtin e madh

dhe me gishtin

tregues

2.Aktiviteti

Lejojeni fëmijën

duke e

mbikëqyr, të

kapë gjëra apo

sende me

gishtin e madh

me atë tregues

1.Treguesi

Ndihmon në

mbledhjen e lodrave

dhe futjen e tyre në

shportë

1.Aktiviteti

Pas përfundimit të

lojës, bashkë me

fëmijën mblidhni dhe

sistemoni lodrat e

tij/saj ose kërkoni

nga ai/ajo ta bëjë

këtë vetë

2.Treguesi

Vendos gjësende në

vendin e caktuar

(frutat në frutierë),

pjatën,bukën etj.

Inkurajojeni fëmijën

(djalë dhe vajzë) t’ju

ndihmojë në

vendosjen e frutave

në pjatën e tyre

3.Treguesi

Pastron lodrat e

papastra

3.Aktiviteti

Stimuloni fëmijën të

pastrojë lodrat e

tij/saj [me ujë, me

peshqir të vogël të

lagur, letra të lagura

etj.]

1.Treguesi

Fëmija

mban kutinë

me një dorë

e me tjetrën

e mbush me

sende më të

vogla

1.Aktiviteti

Afroni

fëmijës një

shportë të

vogël ose

kuti dhe

kërkoni nga

ai/ajo ta

mbushë me

sende-lodra

të vogla

2.Treguesi

Ngjit me

njëra-tjetrën

pjesë të

letrës me

ngjyrë për të

bërë një

varg

zbukurues

Stimuloni

fëmijët të

bëjnë vetë

vargje me

letër

zbukuruese

1.Treguesi

Mbush vetë

shishen me ujë

1.Aktiviteti

Lejojeni dhe

stimulojeni

fëmijën të përpiqet

të mbushë vetë

shishen me ujë,

qumësht, lëng etj.

1.Treguesi

Kreh vetë flokët e

tij/saj

1.Aktiviteti

Inkurajoni fëmijën

të kujdeset vetë për

flokët e tij/saj

kapjen e tyre objekti

[shtëpi,

pemë, lule,

etj]

4. Aktiviteti

Shpërndani jashtë

në oborr pjesët

përbërëse të një

lodre të madhe

( prej plastike,

bukë peshku, letre

me ngjyrë

etj.etj.) dhe

kërkoni nga

fëmija t’i gjejë

dhe të krijojë

lodrën e plotë

Page 25: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

25

Nënfusha 3 : Zhvillimi i aftësive senso-lëvizore

Standardi 1 : Fëmijët përdorin shqisat për të rregulluar lëvizjet e tyre

0 – 2 vjeç

2 deri në 3

vjeç

3 deri në 4

vjeç

4 deri në 5 vjeç Deri në 6

muaj

6 deri në 18

muaj

18 deri në 24 muaj

1.Treguesi

Ndjek me sy

objektet që

janë në

lëvizje lart e

poshtë,

majtas

djathtas

1.1

Aktiviteti

Tundni një

lodër me

zhurmë para

fëmijës dhe

lëvizeni atë

në drejtime të

ndryshme

1.2.Aktivitetti Thirreni me

zë të ëmbël

fëmijën tuaj

në emër duke

lëvizur nëpër

dhomë

1.Treguesi

Ecën drejt

një objekti

me ngjyrë

apo formë

të caktuar

1.Aktiviteti

Duke i

treguar një

objekt

(kukulla,

topa, kuba

etj.), kërko

nga fëmija

ta marrë

atë

1.Treguesi

Reagon me mimikë

dhe lëvizje gjatë

rutinës ditore, në

shenjë pëlqimi apo

mospëlqimi

1.1Aktiviteti

Gjatë larjes së

dhëmbëve me

ndihmë, kushtojini

kujdes reagimit të

fëmijës ndaj pastës

së dhëmbëve apo

fortësisë së furçës

1.2. Aktiv

iteti

Afrojuni fëmijëve

ushqime që u

pëlqejnë

1.Treguesi

Përshtat

lëvizjet me

ritmin e

muzikës

1.Aktiviteti

Nën tingujt

e muzikës,

udhëzoni

fëmijën të

bëjë lëvizje

sipas ritmit

1.Treguesi

Imiton

lëvizjet ose

emocionet

e personave

të tjerë ose

kafshëve të

ndryshme

1.Aktiviteti

Lexoni ose

tregoni një

tregim me

kafshë duke

imituar

zërin dhe

lëvizjet e

tyre dhe

duke

kërkuar që

edhe fëmija

ta imitojë

atë

1. T

reguesi

Ngjyros brenda vijave

1.Aktiviteti

Afroni fleta vizatimi me figura të

zbrazëta dhe kërkoni nga fëmija

t’i ngjyrosë

Nënfusha 4 – Shëndeti fizik dhe kujdesi për veten

Standardi 1 – Fëmijët tregojnë shkathtësi në plotësimin e rutinës ditore

gjatë veshjes dhe ushqyerjes

0 – 2 vjeç

2 deri në 3

vjeç

3 deri në 4 vjeç

4 deri në 5 vjeç Deri në 6

muaj

6 deri në 18

muaj

18 deri në 24 muaj

1. Treguesi

Fëmija

reagon ndaj

ushqimit kur

është i/e

uritur [gjirin,

shishen me

qumësht,

pjatën me

ushqim]

1.1. Aktivit

eti

Ushqeni

1. Treguesi

Fëmija provon

ta vendosë

kapelën në

kokë kur del

jashtë

1.1. Aktivit

eti

Lejojeni

fëmijën të

vë vetë

kapelën

1. Treguesi

Vishet me pak

ndihmë nga të rriturit

1.1. Aktiviteti

Lejoni fëmijën të

provojë të vishet vetë

dhe ndihmojeni nga

pak

1. T

reguesi

Ndihmon në

përgatitjen e

tavolinës

për ushqim

1.1. Akti

viteti

Lejoni

fëmijën

(djalin dhe

vajzën) që

t’ju

ndihmojë në

1. T

reguesi

Lyejnë [përhapin]

marmelatën,

eurokremin mbi

bukë me lugë

1.1.Aktiviteti

Lejojeni fëmijën

(djalë dhe vajzë) të

përhapë vetë

marmelatën,

eurokremin mbi

fetën e bukës

1. Treguesi

Derdhin qumështin

apo lëngun nga

shishja në gotë

1.1. Aktiviteti

Gjatë shujtave, lejo

fëmijën të zbrazë

jogurtin, qumështin

apo lëngun nga një

shishe më e madhe

në gotë

Page 26: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

26

fëmijën me gji

apo ushqim

tjetër çdo

herë që

tregon shenja

urie

kur del

jashtë

2.Treguesi

Përdor lugën,

edhe pse

mund ta

derdhë pak

ushqimin

2.1.Aktiviteti Nxiteni

fëmijën të

përdorë lugën

kur ha

përgatitjen e

tavolinës

për ushqim

duke bartur

gjëra të

sigurta

[pecetat,

lugët,

shportën e

bukës].

Stimuloni të

dy (djalin

dhe vajzën)

të marrin

pjesë në

punë të

njëjta

2. T

reguesi

Fëmija

përdor lugën

dhe pirunin

kur

ushqehet

2.1. Akti

viteti

Gjatë

shujtave,

ofroni

fëmijës

lugën dhe

pirunin e

përshtatshë

m.

Lejoni

fëmijën të

vetushqehet

duke

përdorur

lugën dhe

pirunin

2.2.Aktivitet

i Gjithmonë

vendose

lugën dhe

pirunin afër

pjatës së

fëmijës

Nënfusha 4 – Shëndeti fizik dhe kujdesi për veten

Standardi 2 – Fëmijët tregojnë shkathtësi në plotësimin e higjienës personale

0 – 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç

3 deri në 4 vjeç

4 deri në 5 vjeç Deri në 6

muaj

6 deri në 18

muaj

18 deri në 24

muaj

Page 27: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

27

Nënfusha 4 – Shëndeti fizik dhe kujdesi për veten

Standardi 3 : Fëmijët tregojnë aftësi në shmangien e aktiviteteve dhe situatave të

rrezikshme apo që mund t’i lëndojnë

0 – 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç

3 deri në 4 vjeç

4 deri në 5 vjeç Deri në 6

muaj

6 deri në 18

muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija qan,

shqetësohet

gjatë rritjes së

përnjëhershme

të zhurmës

1.1.Aktiviteti

Afrohuni te

fëmija duke u

përpjekur ta

qetësoni

1.Treguesi

Fëmija

ndalon ndaj

kërkesës –

ndalesës nga

i rrituri, në

situata të

rrezikshme

1.1.Aktiviteti

Shpjegoni në

mënyrë të

qartë dhe të

1.Treguesi

Fëmija e njeh

rrezikun e

nxehtësisë

[nuk i prek

sendet e

nxehta]

1.1.Aktiviteti

Flisni me

fëmijën për

rrezikun e

mundshëm

1. T

reguesi

Fëmija e kap të

rriturin për dore, kur

do të shmangë

situatat e rrezikshme

[shkallë, rrugë, etj.]

1.1. A

ktiviteti

Derisa jeni duke ecur

me fëmijën në rrugë,

mbajeni për dore dhe

1.Treguesi

Fëmija i tregon të

rriturit nëse ka

dhimbje ose

ndonjë shqetësim /

gjendje tjetër

shqetësuese

1.1.Aktiviteti

Flisni me fëmijën

për shenjat

kryesore të

1.Treguesi

Fëmija i shmanget

rrezikut në rrugë

1.1.Aktiviteti

Ndihmojeni fëmijën të

shmangë rreziqet e

mundshme në rrugë...

2.Treguesi

Fëmija e kupton

1.Treguesi

I pëlqen dhe

relaksohet

kur bën

banjë [kur

pastrohet]

1.1. Aktivi

teti

Derisa lahen

(në banjë,

banjë të

improvizuar)

lejo fëmijën

të luajë me

ujë duke e

mbajtur me

kujdes

1.Treguesi

Tregon

pakënaqësi

kur pelena

është e lagur

apo e

papastër

1.1. Aktivi

teti

Stimuloni

fëmijën t’ju

tregojë kur e

ka pelenën të

papastër

1. Treguesi

Fëmija e

mbulon

gojën kur

kollitet

1.1.Aktivitet

i

Gjatë

kollitjes ose

teshtitjes,

rikujtojeni

fëmijën të

mbulojë

gojën me

dorë dhe të

përdorë

shaminë

(pecetën e

letrës)

2. Treguesi

Lan duart me

ndihmë

2.1. Aktivi

teti

Lejoni

fëmijën të

lajë duart

para se të

hajë, mësoni

fëmijët që

gjithmonë të

lajnë duart

para se të

hanë dhe

shkojnë në

tualet

1. T

reguesi

Fëmija e përdor

brushën e dhëmbëve

[të përshtatshme me

moshën]

1.1.Aktiviteti Ndihmojeni fëmijën të

kujdeset për shëndetin

e gojës duke përdorur

brushën dhe pastën [e

përshtatshme] e

dhëmbëve

2.Treguesi

Përdor tualetin

[banjën], plotëson

nevojat e tij/saj me pak

ndihmë

2.1. Aktiviteti Lejojeni

fëmijën të shkojë vetë

në banjë dhe

ndihmojeni kur ka

nevojë

1. T

reguesi

Fëmija i lan duart

vetë para dhe pas

ushqimit

1.1.Aktiviteti

Përkujtojeni

fëmijën t’i lajë

duart para dhe pas

buke dhe bisedoni

me të për

rëndësinë e kësaj

çështjeje

2. T

reguesi

Fshin vetë hundët

kur ka nevojë

2.1.

Aktiviteti

Përkujtojeni dhe

stimuloni fëmijën

t’i fshijë vetë

hundët kur ka

nevojë

1. Treguesi

Fëmija i kryen

nevojat ditore, duke u

kujdesur për rregullat

e pastërtisë

(fshihet, lëshon ujin,

lan

duart)

1.1.Aktiviteti

Lejo fëmijën të

kujdeset vetë për

nevojat ditore

[tregoni kujdes të

veçantë kur fëmija

është i/e sëmurë me

barkqitje,

temperaturë etj.]

Page 28: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

28

saktë

ndalesën për

materiale dhe

situata të

rrezikshme

(p.sh.

shpjegoni

fëmijës se me

atë mund ta

djegë dorën,

sepse është

shumë e

nxehtë)

nëse luan me

burimin e

nxehtësisë

(shkrepëse,

hekurin, stufa

e ndezur )

shpjegojini rregullat

e sigurisë në rrugë.

Shpjegojini edhe për

sigurinë në shtëpi,

shkallët, ballkoni etj.

sëmundjes

(dhimbja, kollitja)

dhe shpjegojini se

pse është me

rëndësi t’ju

lajmërojë

menjëherë nëse ka

diçka të tillë

domethënien

(kuptimin) e dritave

të semaforit në trafik

2.1.Aktiviteti

Shpjegojini kuptimin

dhe rëndësinë e

dritave të semaforit

dhe ushtroni me

fëmijën çdo herë që

kaloni rrugën së

bashku

Fusha e zhvillimit- zhvillimi i gjuhës dhe i komunikimit

Përvetësimi i gjuhës dhe formave, gjithmonë paraqet një proces të komplikuar dhe mjaft të

rëndësishëm për njeriun. Janë një mori faktorësh që ndikojnë, por edhe kushtëzojnë në mënyra të

ndryshme zhvillimin, përvetësimin dhe të kuptuarit e drejtë të gjuhës dhe komunikimit.

Përvetësimi i gjuhës dhe përdorimi i drejtë i saj është me rëndësi të jashtëzakonshme për

komunikim të suksesshëm, përgjithësisht të çdo individi, e në veçanti për fëmijën e porsalindur,

përkatësisht për fëmijën e moshës 0 - 6 vjeç. Ky proces fillon me ardhjen në jetë të fëmijës, i cili

menjëherë është i gatshëm të komunikojë në forma të ndryshme, si; me nxjerrje të zërit, të folurit

me gjeste, më vonë me të folur gojor si parakushte për përvetësimin e formave të tjera më të

përparuara, si leximi dhe shkrimi.

Në zhvillimin e komunikimit dhe gjuhës ndikon edhe komunikimi në shtëpi dhe në shoqëri që në

të shumtën e rasteve është jo i barabartë nga aspekti gjinor (mashkull/femër). Fëmijët imitojnë

dhe i bartin këto modele të komunikimit në ambiente të ndryshme, prandaj realizimi i këtij

standardi duhet t’i kushtojë rëndësi trajtimit dhe inkuadrimit të barabartë të të dy gjinive si djalit

ashtu edhe vajzës.

Rëndësia dhe pesha e fushës, gjuha dhe komunikimi është e veçantë dhe specifike sepse ajo në

këtë rast, pos që është fushë më vete është edhe gjuhë e fushave të tjera. Realizimi i suksesshëm i

individit, të moshës 0- 6 dhe jo vetëm të tij/saj, në këtë fushë varet prej mënyrave të zbatimit në

praktikë të këtyre aktiviteteve, përkatësisht nënfushave komunikuese: të dëgjuarit, të folurit

gojor, të folurit me anë të mimikës, të lexuarit, të shkruarit .

Këto standarde ndikojnë në zhvillimin e tërësishëm e kompleks të personalitetit të fëmijës e

sidomos:

në zhvillimin e aftësive të dëgjuarit aktiv dhe të kuptuarit të asaj që dëgjon,

në zhvillimin e aftësive të folurit individual dhe grupor,

në zhvillimin e aftësive të folurit mimetik (të folurit përmes mimikës),

në zhvillimin e aftësive komunikuese brenda grupit dhe me të rriturit

në lirinë e komunikimit dhe të shprehurit të fëmijës pa dallim gjinor

në dallimin e përdorimit të gjuhës së folur lokale dhe gjuhës standarde,

në përvetësimin e drejtë elementar të strukturës së gjuhës standarde,

në zhvillimin e ndjenjës për tekste letrare e joletrare,

në përvetësimin e formave fillestare të "leximit",

në përvetësimin e qëndrimit dhe lëvizjeve (trup, gishtërinj, dorë, laps etj) në hapësirën e

kufizuar,

në përvetësimin e formave fillestare të "shkrimit",

Këto dhe të tjera gjëra që lidhen me fushën e gjuhës dhe komunikimit janë tregues që

garantojnë formimin e një individi aktiv, ndërveprues, të përgjegjshëm e të shkathët me aftësi

gjuhësore e që janë përcaktuese edhe për realizimin e fushave të tjera të arsimit parashkollor.

Page 29: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

29

Nënfusha 1. Të dëgjuarit dhe të folurit

Standardi 1 : Fëmija tregon aftësi të tërheqë të rriturin në komunikim përmes

kontaktit të syve dhe gjuhës së trupit

Standardi 2 : Fëmija tregon aftësi për të dëgjuar dhe kuptuar kur të tjerët flasin

Standardi 3 : Fëmija tregon aftësi për të folur dhe komunikuar

Standardi 4 : Fëmija manifeston aftësi kreative gjuhësore (shprehëse, me fjalë )

Nënfusha 2. Baza fillestare e të lexuarit Standardi 1 : Fëmija zhvillon aftësi njohëse me format e shkronjave të alfabetit

Standardi 2: Fëmija e kupton rëndësinë e të lexuarit

Nënfusha 3. Baza fillestare e të shkruarit

Standardi 1 : Fëmija shfaq aftësi për të shkruar simbole të ndryshme

Standardi 2 : Fëmija shfaq aftësi për ta kuptuar qëllimin e të shkruarit

Nënfusha 1 : Të dëgjuarit dhe të folurit

Standardi 1 : Fëmija tregon aftësi të tërhequr të rriturin në komunikim përmes kontaktit

të syve dhe gjuhës së trupit

0 deri në 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç 3 deri në 4 vjeç 4 deri në 5 vjeç

0 deri në 6

muaj

6 deri në

18muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija lëshon

zëra për të

tërhequr

vëmendjen e të

rriturve

1.1.Aktiviteti

Përgjigjuni

zërave të

fëmijës duke

treguar

vëmendje

1.Treguesi

Fëmija drejton

dorën dhe bën

me shenjë për

t’i treguar të

rriturit se çka do

1.1.Aktiviteti

Përgjigjuni

fëmijës sa herë

që bën me

shenjë, shprehni

gatishmërinë

tuaj për të

bashkëvepruar

me të

1.Treguesi

Fëmija

përdor gjestet

për të treguar

diçka p.sh.

macja ra bam

1.1.Aktiviteti

Tregoni

interesim dhe

vëmendje kur

fëmija u

tregon

ndonjë

ndodhi, duke

e shprehur

atë edhe

përmes

lëvizjeve të

trupit.

1.2.Aktiviteti

Nxiteni

fëmijën të

përshkruajë

me gjeste

ndonjë

ngjarje ose

situatë

1.Treguesi

Fëmija luan

role gjatë

lojës (p.sh.

ai/ajo bëhet

si aeroplani,

treni, etj.)

1.1.Aktiviteti

Kërko nga

fëmija (djali

dhe vajza)

që të luajë

role të

ndryshme,

lavdërojeni

mënyrën se

si ai/ajo i

imiton

gjërat.

1.2.Aktiviteti

Mundohuni

që edhe ju të

imitoni gjëra

bashkë me

fëmijën tuaj,

kjo e nxit

kreativitetin

e fëmijës dhe

ndikon në

afërsinë mes

njëri-tjetrit

1.Treguesi

Fëmija shoqëron

të folurit me gjeste

dhe mimikë p.sh.

kur hidhërohet

përplas këmbët,

ndërsa kur është

i/e lumtur, këndon

ose vallëzon

Bëni të qartë

fëmijës se po e

kuptoni. Shprehni

këtë me fjalë, por

edhe duke

përdorur gjestet

dhe mimikën

1.Fëmija flet përmes

kontaktit me sy dhe gjuhës

së trupit

(bën lajka, bashkon duart dhe

lutet, ngrit zërin, etj.)

1.1.Aktiviteti Bisedoni me

fëmijën se jo gjithmonë

mund t’ju realizohen

kërkesat.

Tregohuni të durueshëm për

ta dëgjuar fëmijën deri në

fund

Page 30: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

30

Nënfusha 1 : Të dëgjuarit dhe të folurit

Standardi 2 :Fëmija tregon aftësi për të dëgjuar dhe kuptuar gjuhën e folur

0 deri në 2 vjeç 2 deri në 3 vjeç 3 deri në 4

vjeç

4 deri në 5 vjeç

0 deri në 6

muaj

6 deri në

18muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija kthen

kokën në

drejtim të zërit

apo tingullit 1.1.Aktiviteti

Flisni fëmijës

edhe kur jeni

larg tij/saj, në

mënyrë që

përmes shqisës

së të dëgjuarit

ta përcaktojë

vend ndodhjen

tuaj.

1.2.Aktiviteti

Po ashtu flisni

me fëmijën tuaj

gjatë kohës kur

jeni duke e

ushqyer,

ndërruar,

veshur, apo

mbajtur në

prehër.

1.3.Aktiviteti

Lejoni të tjerët

të komunikojnë

me fëmijën.

1.Treguesi

Fëmija përplas

duart dhe

lëshon tinguj,

kur të tjerët e

thërrasin në

emër

1.1.Aktiviteti

Flisni me

fëmijën duke e

thirrur atë në

emër.

2.Treguesi

Fëmija mund t’i

kuptojë

shprehjet e

thjeshta si p.sh.

jo nuk bën, të

lumtë etj.

2.1.Aktiviteti Komunikoni me

fëmijën duke e

përdorur drejt

gjuhën e folur

2.2.Aktiviteti

Nxisni aktivitetet

e fëmijës duke i

dhënë lëvdata

për aftësitë që

tregon.

1.Treguesi

Fëmija i lidh

sendet e

caktuara me

fjalë

1.1.Aktiviteti

Nxiteni fëmijën

t’ju tregojë

vendndodhjen e

gjërave të

ndryshme (p.sh.

Ku është hëna,

ku janë lodrat,

etj.)

1.Treguesi

Fëmija i

përgjigjet

kërkesës për të

bërë ndonjë

veprim, p.sh.

vendose librin

në dollap

1.1.Aktiviteti

Inkurajoni

fëmijën që të

vendosë lodrat,

librat, rrobat etj.

në vendin e tyre

dhe falënderoni

pasi ta ketë bërë

veprimin e

kërkuar.

2.Treguesi

Fëmija dëgjon

kur i tregohet

një përrallë e

shkurtër apo

histori

2.1.Aktiviteti

Lexoni përralla

të shkurtra të

konkretizuara

me një

interpretim

përmes

objekteve të

ndryshme të

përshtatshme

për përrallën

dhe moshën e

fëmijës.

1.Treguesi

Fëmija bën

pyetje rreth

gjërave që i

interesojnë

1.1.Aktiviteti

Bisedoni dhe

tregoni

fëmijës për

gjëra të

ndryshme,

dhe nxiteni

atë për të

bërë pyetje

1.Treguesi

Fëmija përdor fjalë

përshëndetëse, mirëdita,

mirupafshim, etj.

1.1.Aktiviteti

Përdorni fjalët përshëndetëse

me fëmijën p.sh.

mirëmëngjesi, natën e mirë

etj.

2.Treguesi

Gjatë bisedës fëmija pret

radhën për të thënë atë që do

2.1.Aktiviteti Luani lojëra ku

fëmijës i duhet të presë

radhën (p.sh. luani ngjarje ku

fëmijës i duhet të marrë pjesë

sipas rolit )

Nënfusha 1 : Të dëgjuarit dhe të folurit

Standardi 3: Fëmija tregon aftësi për të folur dhe komunikuar

0 deri në 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç 3 deri në 4

vjeç

4 deri në 5 vjeç

0 deri në 6

muaj

6 deri në

18muaj

18 deri në 24 muaj

1. Treguesi

Fëmija

lëshon tinguj

(zëra) gjatë

aktivitetit

ditor

1.1.Aktiviteti

1.Treguesi

Fëmija

shqipton

rrokjet ba-ba

ma-ma disa

herë

1.1.Aktiviteti

1. T

reguesi

Fëmija përdor fjali të

thjeshta (të cilat jo

gjithmonë i shqipton

drejt)

1.1.Aktiviteti

1.Treguesi

Fëmija mund të

përdorë fjali

mohuese p.sh:

jo gjumi

1. Aktiviteti

Nxiteni fëmijën

1.Treguesi

Fëmija imiton

të folurit e të

rriturve

1.1.Aktiviteti

Tregohuni të

vëmendshëm

për atë që

1. Treguesi

Fëmija tregon rregullat e

lojës që do t’i zhvillojnë me

të tjerët

1.1.Aktiviteti

Organizoni aktivitete, ku

fëmija merr pjesë aktive

Page 31: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

31

Përgjigjuni

me buzëqeshje

fëmijës, kur

ai/ajo shikon

dhe nxjerr

zëra.

Fëmija

gugatë dhe

përdor

tinguj.

2. Foli dhe

buzëqeshi

fëmijës kur ai

gugatë a

belbëzon

Dëgjojeni

me vëmendje

fëmijën kur

të shqiptojë

tinguj.

Nxiteni për

shqiptimin

që po e bën

duke i thënë:

“Të lumtë”.

Fëmija

mund të

përdorë

fjalë të

thjeshta

(nëna,

babai,

gjyshja etj.)

Në çdo kohë,

flisni

fëmijës dhe

ndihmoje atë

të shqiptojë

drejt fjalët.

Nxisni

bashkëbisedim me

fëmijën duke

përdorur fjalët në

mënyrë të drejtë,

duke mos e

shtrembëruar

fjalorin në atë të

”gjuhës së

foshnjave” (p.sh.

dora, e jo dola).

1.2.Aktiviteti

Bëjeni shprehi që t'i

lexoni ose rrëfeni

tregime fëmijës, çdo

herë para se të fle.

që të shprehet

lirshëm.

2.Treguesi

Fëmija fillon të

përdorë

shumësin, por

jo në mënyrë të

drejtë p.sh nuk

thotë qentë, por

qenat.

2.1.Aktiviteti

Nxiteni fëmijën

tuaj që ta

përdorë

shumësin e

emrave në

mënyrë të

drejtë.

3.Treguesi

Fëmija fillon të

flasë me

vetveten, sikur

të jetë duke

folur me një

fëmijë tjetër.

3.1.Aktiviteti

Mos e pengoni

fëmijën në

kohën kur flet

me vetveten,

bisedat e tilla

janë të

dobishme për

rritje dhe

zhvillim.

flisni përpara

fëmijës.

2.Treguesi

Fëmija mund

t’i përshkruajë

aktivitetet

shtëpiake

2.1.Aktiviteti

Inkurajojeni

fëmijën që

t’ju shoqërojë

gjatë punëve

të shtëpisë pa

i dalluar

punët e djalit

dhe vajzës.

Kërkoni nga

të dy që t’ju

ndihmojë në

punë të lehta

dhe kështu

fillon t’i

mësojë edhe

emrat e

gjërave.

përmes komunikimit

2.Treguesi

Fëmija përdor intonacion të

ndryshëm zëri, kur tregon

diçka.

2.1.Aktiviteti

Kërkoni nga fëmija juaj që

t’ju rrëfejë ndonjë histori.

Tregoni vëmendje në të

dëgjuar.

Nënfusha 1. Të dëgjuarit dhe të folurit

Standardi 4: Fëmija shpreh aftësi kreative gjuhësore (shprehëse me fjalë )

0 deri në 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç 3 deri në 4 vjeç 4 deri në 5 vjeç

0 deri në 6

muaj

6 deri në 18

muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija pyet për

kuptimin e fjalëve

të caktuara ose si

quhet ndonjë send

1.1.Aktiviteti

Ndihmojeni fëmijën

tuaj që përmes

përgjigjeve të

mësojë fjalë të reja

dhe kuptimin e tyre.

1.Treguesi

Fëmija

bashkëbisedon me

moshatarët e vet,

gjatë lojës

1.1.Aktiviteti

Mundësoni fëmijës

takimin me

moshatarë të vet

2.Treguesi

1.Treguesi

Fëmija mund të krijojë nga

imagjinata e tij/saj 3-4

vargje të shkurtra

1.1.Aktiviteti

Inkurajoni fëmijën në

aktivitete të tilla (p.sh. kur

dëshiron të thotë një vjershë

edhe kur ajo nuk ka kuptim)

2.Treguesi

Page 32: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

32

Fëmija u përgjigjet

pyetjeve që ia

bëjnë të rriturit ose

moshatarët

2.1.Aktiviteti

Pyesni fëmijën në

mënyrë të

vazhdueshme për

çdo gjë që bën.

2.2.Aktiviteti

Mundohuni që

pyetjet që ia bëni

fëmijës të jenë të

hapura ( përgjigjja

e të cilave nuk

është PO ose JO),

kjo do ta ndihmojë

fëmijën që të

mendojë për atë që

e thotë, në mënyrë

kritike.

Fëmija këndon një këngë me

tekstin që bën vetë

2.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës (vajzë dhe

djalë) mundësinë të dëgjojë

muzikë dhe ta këndojë

tekstin e këngës nga

imagjinata e tij/saj.

Nënfusha 2 : Baza fillestare e të lexuarit

Standardi 1 : Fëmija tregon interes në materialet e shtypura

0 deri në 2 vjeç 2 deri në 3

vjeç

3 deri në 4 vjeç 4 deri në 5 vjeç

0 deri në 6 muaj 6 deri në

18muaj

18 deri në

24muaj

1.Treguesi

Fëmija fokuson

vështrimin në një

pikturë apo figurë

të varur në mur,

fotografi, etj.

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

mundësinë që të

shikojë materiale

me ngjyra

(ilustrime,

piktura, fotografi,

etj.)

1.Treguesi

Fëmija shikon

kapakun me

ilustrime të

librit apo

revistës

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

libra të

ndryshëm me

figura dhe

ngjyra të

ndryshme

2.Treguesi

Fëmija tregon

me gisht

fotografi të

ndryshme që i

pëlqejnë çdo

herë që ne e

pyesim

2.1.Aktiviteti

Shfletoni libra

1.Treguesi

Fëmija shikon

figurat,

vizatimet në

libra dhe

materiale të

tjera të

shtypura

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

materiale të

ndryshme të

shtypura dhe

shfletoni ato

bashkë me të

1.Treguesi

Fëmija tregon

në libër se

ku është teksti,

e ku është

fotografia

1.1.Aktiviteti

Kërkoni nga

fëmija që të

përpiqet t’i jep

kuptim me fjalë

të asaj që

shikon në

ilustrime

1.Treguesi

Fëmija shtiret

se “ lexon” vetë

librin

1.1.Aktiviteti

Lexoni bashkë

me fëmijën

librin, revistën

ose ndonjë tekst

tjetër në filmat

që i pëlqejnë

1.Treguesi

Fëmija tenton të lexojë

librin duke kthyer drejt

faqet e tij

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës libra me

figura që ata i dëshirojnë

dhe lexojini atij/asaj

tregimin e zgjedhur

Page 33: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

33

me fëmijën,

duke kërkuar

nga ta që t’i

shqiptojnë

emrat apo

veprimet e

figurave të

librit.

Nënfusha 2 : Baza fillestare e të lexuarit

Standardi 2 : Fëmija e kupton rëndësinë e të lexuarit

0 deri në 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç 3 deri në 4 vjeç 4 deri në 5 vjeç

0 deri në 6

muaj

6 deri në

18muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija shfaq

dëshirën për të

dëgjuar të

rriturin kur i

lexon emra të

ndryshëm të

kafshëve në

ilustrime

1.1.Aktiviteti

Lexoni drejt dhe

ngadalë emra të

shkurtër që

mund t’i gjeni

nëpër librat e

ilustruar.

2.Treguesi

Fëmija tregon

me fjalë disa

figura në librin e

ilustruar

2.1.Aktiviteti

Inkurajoni

fëmijën tuaj që

të përsërisë

emrin që ju e

lexoni.

1.Treguesi

Fëmija ka

dëshirë që ta

dëgjojë leximin

e ndonjë tregimi

të shkurtër nga i

rrituri

1.1.Aktiviteti

Bëni shprehi, që

se paku një herë

në ditë t’ua

lexoni nga një

gjë të vogël dhe

interesante

fëmijës sidomos

para gjumit.

1.Treguesi

Fëmija shfaq

interesim që ta

dëgjojë shumë

herë leximin e të

njëjtit tregim

nga i rrituri

1.1.Aktiviteti

Tregohuni çdo

herë të gatshëm

që t’ia lexoni

tregimin e

preferuar

fëmijës suaj,

qoftë edhe nëse

e keni lexuar

disa herë.

1.2.Aktiviteti

Lexojani

tregimin e njëjtë

fëmijës, me po

aq interes

sikurse e keni

lexuar herën e

parë.

1.Treguesi

Fëmija mund ta

shpjegojë vetë

përmbajtjen e

përrallave që ia

lexon i rrituri

1.1.Aktiviteti

Lexoni përralla

të ndryshme dhe

të përshtatshme

për moshën e

tyre, sa herë që

keni mundësi

apo e kërkon

fëmija juaj.

1.Treguesi

Fëmija mund të bëjë

dallimin e numrave dhe

shkronjave në tekst

1.1.Aktiviteti

Vendosni numra dhe

shkronja të ndryshme

përpara fëmijëve dhe

krijoni një lojë me të, ku

fëmija mund t'i dallojë

simbolet e numrave dhe

shkronjave.

1.2.Aktiviteti

Nxitni fëmijën që në tekste

të ndryshme të dallojë

shkronjat dhe numrat.

Nënfusha 3 : Baza fillestare e të shkruarit

Standardi 1 : Fëmija shfaq aftësi për të shkruar simbole dhe shenja të ndryshme

0 deri në 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç 3 deri në 4

vjeç

4 deri në 5 vjeç

0 deri në 6

muaj

6 deri në 18 muaj 18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija shkarravit

kudo

1.Treguesi

Fëmija shkarravit

në fletë dhe ua

tregon të tjerëve

1.Treguesi

Fëmija vizaton

viza të

shtrembëruara

dhe rrethore

1.Treguesi

Kopjon diçka

që i pëlqen një

formë të dhënë

(p.sh. një

1.Treguesi

Fëmija shkruan ose

vizaton forma të

ndryshme

Page 34: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

34

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës një

kënd ku ai/ajo

mund të bëjë

shkarravitjet e

ndryshme

1.1.Aktiviteti

Ofroni fleta të

bardha, ose

tabela të vogla

për të vizatuar

1.1.Aktiviteti

Krijoni forma

dhe jepni

mundësi fëmijës

që t’i vizatojë

ato

figurë ose

ndonjë shenjë

tjetër)

1.1.Aktiviteti

Vizatoni një

formë të

thjeshtë dhe

nxitni fëmijën

ta kopjojë

formën

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës mundësi

dhe materiale të ndryshme

për të shkruar ose

vizatuar gjëra të

ndryshme të mjedisit që e

rrethon

Nënfusha 3 : Baza fillestare e të shkruarit

Standardi 2 : Fëmija kupton qëllimin e të shkruarit

0 deri në 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç 3 deri në 4

vjeç

4 deri në 5 vjeç

0 deri në 6

muaj

6 deri në

18muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija shkarravit

me ngjyra dhe

lapsa të ndryshëm

1.1.Aktiviteti

Jepni fëmijës

lapsa që kanë

trashësi më të

madhe, fëmija në

këtë moshë

shkarravit duke e

kapur lapsin me

tërë dorën.

1.Treguesi

Fëmija mund të

shkarravisë me

laps në fletë duke

u paraqitur se

është duke

shkruar

1.1.Aktiviteti

Çmojeni punën e

fëmijës që e bën

me laps dhe fletë,

jepni komplimente

për atë çka ka

bërë.

2.Treguesi

Fëmija ka dëshirë

që të ketë ndonjë

fletore ose fletë

që mund të

konsiderohen të

tij/saj

2.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

mundësi për ta

pasur një fletë

apo fletore. Këtë

mund ta bëni së

bashku me të duke

i grumbulluar

disa fletë të

pastra dhe duke i

kapur me kapëse.

1.Treguesi

Fëmija mund

të kuptojë se

pjesa e shkruar

tregon diçka

1.1.Aktiviteti

Sa herë që i

lexoni fëmijës,

mundohuni që

t’ia tregoni

rëndësinë e

kuptimit, duke

e komentuar së

bashku me të.

2.Treguesi

Fëmija kërkon

nga i rrituri t’i

tregojë se çfarë

shkruan afër

një ilustrimi,

fotografie

2.1.Aktiviteti

Përgjigjuni

pozitivisht

kërkesës së

fëmijës

1.Treguesi

Fëmija shkruan një simbol

të dhënë duke e kopjuar

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës materiale

me simbole të ndryshme të

cilat mund t’i shkruajnë

në letër.

2.Treguesi

Fëmija mund të vizatojë

gjëra që i pëlqejnë

2.1.Aktiviteti

Nxitni fëmijën që të

vizatojë lodrën, kafshën

apo gjëra të tjera që e

rrethojnë

Page 35: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

35

Fusha- zhvillimi social dhe emocional

Zhvillimi social dhe emocional i fëmijës është një fushë e veçantë e zhvillimit dhe të mësuarit në

fëmijërinë e hershme, e cila së bashku me fushat e tjera të zhvillimit luan rol të rëndësishëm në

procesin e formimit të personalitetit të fëmijës dhe të përgatitjes së tij/saj për procesin e

shkollimit. Zhvillimi social dhe emocional i fëmijës zhvillon vetëdijen për identitetin personal

dhe rrit përgjegjësinë për veten dhe të tjerët.

Zhvillimi social ka të bëjë me aspektin si fëmija ndërvepron me personat e tjerë (prindërit,

kujdestarët parësorë, edukatorët, familjarët, moshatarët dhe të rriturit e tjerë) dhe se si

ndërveprimet me personat e tjerë ndikojnë në zhvillimin e tij/saj. Zhvillimi social i ndihmon

fëmijës të njohë mjedisin social që e rrethon, mjedisin kulturor dhe traditën, si dhe të zhvillojë

kuptimin për komunitetin. Sjellja e hershme sociale ndikohet në mënyrë të konsiderueshme nga

praktikat e prindërve për rritjen e fëmijëve, duke përfshirë mënyrën se si prindërit realizojnë

zbatimin e rregullave, si japin ndihmën dhe nxitjen fëmijës së tyre.

Zhvillimi emocional ka të bëjë me aspektin si ndjehet fëmija për vetveten dhe për botën që e

rrethon, si i shpreh ndjenjat, emocionet ndaj vetes dhe të tjerëve. Po ashtu, përmes zhvillimit

emocional të fëmijës bëhet rritja dhe edukimi i ndjenjës së besimit, miqësisë dhe bashkëpunimit.

Zhvillimi i emocioneve ndikohet nga mjedisi shoqëror dhe mënyra se si u përgjigjen atyre.

Ndërveprimi i mirëfilltë i këtyre dy aspekteve të zhvillimit, rezulton me kompetencën sociale dhe

emocionale të fëmijës që manifestohet përmes aftësisë për të krijuar relacione të afërta dhe të

sigurta me moshatarët dhe të rriturit duke i përjetuar, njohur, kuptuar, shprehur dhe kontrolluar

emocionet e veta dhe të tjerëve përreth tyre. Meqë këto dy aspekte apo nënfusha - zhvillimi

social dhe zhvillimi emocional janë shumë ngushtë të lidhura dhe të ndërvarura nga njëra-tjetra,

në këtë dokument janë paraqitur si një fushë e integruar, e ndarë në dy nënfusha: nënfusha

sociale dhe nënfusha emocionale. Integrimi përmbajtësor dhe praktik i kësaj fushe bëhet edhe

përmes standardeve më të përgjithësuara, përmes treguesve dhe aktiviteteve që e konkretizojnë

këtë ndërvarësi.

Stereotipet gjinore4 ndikojnë në masë të madhe në zhvillim emocional e social të fëmijës (djalë

dhe vajzë) prandaj për një realizim të plotë e përmbajtësor të përmbajtjes së kësaj fushe duhet

kushtuar vëmendje të veçantë gjithëpërfshirjes së fëmijëve. Aktivitetet në vijim do të duhej të

realizohen me një ndjeshmëri të madhe ndaj dallimeve gjinore në harmoni me moshën e fëmijës.

Duhet pasur parasysh se kompetenca sociale e fëmijës ndikohet në radhë të parë nga

temperamenti individual i fëmijës, por edhe nga përjetimet jetësore të tij/saj dhe nga ndërveprimi

i fëmijës me moshatarët, prindërit dhe të afërmit e tjerë.

Pse duhet të përkrahet zhvillimi social e emocional i fëmijës?

Kur fëmijët ndjehen mirë për veten dhe zhvillojnë marrëdhënie pozitive me të tjerët përreth, ata

do të jenë në gjendje të përjetojnë, kuptojnë, njohin dhe shprehin emocionet duke qenë të aftë

edhe t’i kontrollojnë ato.

Përmes një zhvillimi të duhur social e emocional fëmijët kanë gjasa që:

të jenë më të suksesshëm në situata grupore, në shkollë dhe në komunitet

të jenë më të koncentruar në mësim

të komunikojnë ndjenjat e tyre në mënyrë më efektive

të ndihen mirë dhe lirshëm, pavarësisht gjinisë

të kenë vetëbesim dhe ta çmojnë veten

të jenë të aftë për të krijuar lidhje të forta emocionale me të tjerët.

4Stereotipet gjinore: Janë përgjithësime të thjeshta për qëndrimet, rolet, bindjet dhe dallimet në mes të individëve

ose/dhe grupeve (djalë, vajzë; mashkull,femër; motër, vëlla) të cilat janë të përcaktuara nga aspekti shoqëror.

Stereotipet edhe pse portretizojnë këto dallime si shoqërore, për femrat rrallëherë japin informata të sakta meqë

bazohen në ndarje/diferencim tradicional e kulturor.

Page 36: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

36

Është me rëndësi të theksohet posaçërisht atashimi5 si një formë specifike e lidhjes së fortë

emocionale të fëmijës me personin kryesor të rëndësishëm në jetën e tij/saj, zakonisht prindin

(nënën) ose kujdestarin kryesor. Kjo lidhje speciale i mundëson fëmijës të ndjehet i sigurt, të

zhvillojë ndjenjën për besim, por fëmija gradualisht zhvillon edhe aftësinë për t’u ndier dhe për

të vepruar si i pavarur. Kujdesi maksimal i prindit/kujdestarit që ta menaxhojë mirë këtë lidhje

duke e inkurajuar fëmijën për ndërveprime edhe me të afërmit e tjerë, e sidomos me moshatarët,

përbëjnë bazën e një zhvillimi social dhe emocional të shëndoshë të fëmijës.

Vetë rregullimi (kontrollimi) i emocioneve nënkupton aftësinë e fëmijës që t’i kontrollojë

emocionet dhe impulset e tij/saj, e sidomos kur ndërvepron me të tjerët. Kjo aftësi ndikohet nga

cilësia e atashimit dhe nga niveli i përgjithshëm i zhvillimit të tij/saj. Fëmijët në fazën e

foshnjërisë kanë më shumë nevojë për të rriturit që t’u ndihmojnë atyre për të përballuar

emocionet e fuqishme, kurse në moshë më të rritur ata mësojnë ta kontrollojnë veten. Në moshën

parashkollore ata arrijnë të vetëdijesohen për emocionet e tyre dhe i kuptojnë edhe emocionet e

të tjerëve përreth tyre.

Nënfusha -zhvillimi social me të cilin fëmija ndërvepron me moshatarët dhe të rriturit,

konkretizohet nëpërmjet standardeve vijuese:

Standardi 1: Fëmija mund të bëjë dallimin mes personave të njohur dhe të panjohur

Standardi 2. Fëmija mund të ndërveprojë me personat përreth (të rritur dhe fëmijë të tjerë).

Nënfusha -zhvillimi emocional me të cilin fëmija zhvillon konceptin pozitiv për veten dhe

për emocionet e tij/saj konkretizohet nëpërmjet standardeve vijuese:

Standardi 1. Fëmija demonstron se njeh konceptin për veten

Standardi 2. Fëmija përjeton, njeh dhe shpreh në mënyrë të drejtë emocionet

Standardi 3. Fëmija mund të manifestojë aftësi të vetërregullimit të emocioneve.

Nënfusha – zhvillimi social

Standardi 1: Fëmija mund të bëjë dallimin mes personave të njohur dhe të panjohur

0 – 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç

3 deri në 4 vjeç

4 deri në 5 vjeç Deri në 6 muaj 6 deri në 18

muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija fillon të

njoh dhe kërkojë

personat e afërt, si

babanë nënën apo

kujdestarin

kryesor, përmes

përplasjeve të

duarve, lëshimit të

tingujve, etj.

1.1.Aktiviteti

Përgjigjuni

kërkesave të

fëmijës duke

qëndruar pranë

tij/saj, duke i

folur, buzëqeshur,

ledhatuar etj.

1.Treguesi

Fëmija kur sheh

dhe dëgjon

zërin e personit

të njohur

reagon me

buzëqeshje,

zgjatje të

duarve dhe me

të ecur drejt

personit të

njohur

1.1.Aktiviteti

Përgjigjuni

reagimeve të

fëmijës duke i

folur,

buzëqeshur,

ecur drejt tij/saj

dhe duke luajtur

së bashku me të.

2.Treguesi

1.Treguesi

Fëmija

vëzhgon dhe

imiton

veprimet e

personave të

afërm (shtiret

sikur lexon apo

shkruan si

person i rritur,

etj.).

1.1.Aktiviteti

Lejojeni

fëmijën

T’ ju shoqërojë

kur lexoni,

vizatoni,

shkruani apo

kur kryeni

ndonjë aktivitet

ditor në shtëpi.

2.Treguesi

1.Treguesi

Fëmija fillon

ndërveprimin me

personin e

njohur përmes

lojës dhe

aktiviteteve

ditore

1.1.Aktiviteti

Krijoni mundësi

fëmijës t’ju njohë

më mirë.

Qëndroni afër

fëmijës derisa

luan me lodra,

luani së bashku

me të, afroni

gjërat që i

duhen.

2.Treguesi

Fëmija rri me

1.Treguesi

Fëmija fillon të

kërkojë dhe

ofrojë ndihmë

personit të

afërm gjatë

lojës dhe

aktiviteteve të

tij/saj.

1.1.Aktiviteti

Ndihmoni

fëmijën në

veprimet e

tij/saj të

përditshme (të

vishet, të hajë,

të lajë duart,

etj.).

Kërkoni nga

fëmija

t’ju ofrojë

1.Treguesi

Fëmija dallon dhe

emërton personat

e njohur në

fotografi dhe

incizime filmike

(p.sh. festa e

familjes, kopshtit,

etj.).

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës të

shikojë fotografi

apo incizime

filmike të festave

të ndryshme.

Nxiteni fëmijën

t’i emërtojë

personat të cilët i

njeh dhe të veçojë

afërsinë me ta.

2. Treguesi

Fëmija bisedon

5Atashimi është procesi në të cilin individi shfaq sjellje që ndihmon për të vendosur afërsinë ose kontaktin me një

person specifik.

Pettijon,Terry F. (1996): Psikologjia. Një hyrje koncize. (Bot.II).Lilo. fq. 82. Cituar nga Ainsworth M.D.S., 1979.

Page 37: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

37

2.Treguesi

Fëmija pushon së

qari kur i afrohet

personi i njohur

(nëna, babai,

kujdestari)

2.1.Aktiviteti

Përgjigjuni në

mënyrë përkatëse

nevojës së fëmijës,

merreni në

përqafim kur qan,

krijoni mjedis të

përshtatshëm në

mënyrë që fëmija

të ndjehet i/e

sigurt.

Fëmija rri

pranë personit

të njohur në një

mjedis të

panjohur (e

kapë për dore,

kërkon ta mbajë

në krahë etj.).

2.1.Aktiviteti

Bisedoni me

fëmijën

paraprakisht

për mjedisin në

të cilin do të

shkoni. Në

mjedis të

panjohur,

kapeni fëmijën

për dore dhe i

qëndroni afër.

Fëmija është i

afërt me

pjesëtarët e

familjes.

2.1.Aktiviteti

Nxiteni fëmijën

të miqësohet

me persona të

afërm dhe

bisedoni me

fëmijën si të

sillet me

anëtarë të

afërm

të familjes.

anëtarë të

familjes dhe

preferon të luajë

me ta (p.sh.

thërret: nënë të

lutem eja luaj me

mua, gjysh, hallë

eja etj.).

2.1.Aktiviteti

Përgjigjuni në

mënyrë

përkatëse

thirrjeve të

fëmijës për lojë

dhe aktivitete të

përbashkëta.

Mundësoni

fëmijës vizita të

shpeshta te

familjarët

(gjyshërit, hallat,

dajallarët, etj.)

në mënyrë që t’i

njohë dhe të

krijojnë lidhje të

afërta me ta.

gazetën, librin

apo ndonjë mjet

tjetër të lehtë.

Mbështeteni

sjelljen pozitive

të fëmijës.

2. Treguesi

Fëmija ka

dëshirë të njohë

personat që

vijnë në familje.

2.1.

Aktiviteti

Përgjigjuni

interesimit të

fëmijës për të

njohur personat

që vijnë në

rrethin e afërm.

Ndihmojeni

fëmijën të

kuptojë

marrëdhëniet

me personat që

vijnë në familje.

për anëtarët e

familjes dhe

aktivitetet që

kryen secili prej

tyre.

2.2. Aktiviteti

Inkurajoni

fëmijën që t’ ju

tregojë për

anëtarët e

familjes,

aktivitetet e tyre

dhe lidhjen e

tij/saj me secilin

anëtar të familjes.

Stimuloni fëmijën

(vajzë dhe djalë)

të flasë pa u

ndikuar nga

stereotipet

gjinore (p.sh.

mami e babi

ngasin

automobilin, unë

(djali dhe vajza) i

ndihmoj mamit të

pastrojë dhomën

e ditës etj.

Nënfusha – Zhvillimi social

Standardi 2. Fëmija mund të ndërveprojë me personat përreth (të rritur dhe fëmijë të

tjerë)

0 – 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç

3 deri në 4 vjeç

4 deri në 5 vjeç Deri në 6 muaj 6 deri në 18

muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija ofron

lodrën e tij/saj

për të luajtur me

të rriturit

1.1. Aktivite

ti

Përgjigjuni

aktivisht

ndërveprimit të

nxitur nga

fëmija. Gjatë

ndërveprimit me

fëmijë

komunikoni në

mënyra të

ndryshme,

bëjeni fëmijën

të ndihet mirë.

2.Treguesi

Fëmija,

ndërvepron me

fëmijë duke i

ofruar lodrën e

tij/saj, por

1.Treguesi

Fëmija tregon

interesim që të

marrë pjesë në

veprimtari të

përbashkëta me

të rriturit

1.1.Aktiviteti

Lejoni fëmijën

që me ndihmën

tuaj të marrë

pjesë në

veprimtari të

përbashkëta

(gjatë

mbathjes,

veshjes,

ushqyerit,

pastrimit etj.).

2.Treguesi

1.Treguesi

Fëmija kërkon

përfshirjen e të

rriturve në lojën

e tyre

1.1.Aktiviteti

Përgjigjuni

pozitivisht

iniciativës së

fëmijës. Merrni

pjesë aktivisht në

lojë, provoni të

ndërroni rolet

gjatë lojës me

fëmijë.

2.Treguesi

Fëmija rri me

fëmijë, por

preferon të luajë

vetëm.

2.1.Aktiviteti

Organizoni

aktivitete që

nxisin fëmijën t’i

bashkëngjitet

1.Treguesi

Fëmija dëshiron

të ndihmojë të

rriturit

1.1.Aktiviteti

Mundësoni

fëmijës që

nëpërmjet lojës

të plotësojë

dëshirën e

tij/saj për të

ndihmuar në

aktivitete ditore

(rregullimin e

dhomës,

pastrimin e

lodrave, ujitjen

e luleve etj.).

2.Treguesi

Fëmija fillon të

bashkëpunojë

me të tjerët

gjatë lojës – jep

dhe merr sendet

(mjetet e

1.Treguesi

Fëmija

bashkëpunon me

të rriturit në

zgjidhjen e

problemeve të

tij/saj

Flisni me fëmijën

për problemin e

tij/saj. Nxiteni atë

të tregojë në

hollësi problemin

që ka, kërkoni ide

për zgjidhje të

problemit, ofroni

mbështetjen tuaj

në këtë proces.

2.Treguesi Fëmija ndërvepron

me fëmijë të tjerë

përmes lojërave

ekipore dhe

veprimtarive në

grupe.

Page 38: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

38

reagon me të

qarë nëse fëmija

ia merr lodrën.

2.1.Aktiviteti

Krijoni

mundësinë që

fëmija të

qëndrojë me

fëmijë të tjerë.

Nxiteni fëmijën

që t’i ndajë

lodrat me fëmijë

të tjerë.

Fëmija

preferon të

qëndrojë me

bashkëmoshata

rë dhe të luajë

me shokë për

një kohë të

caktuar.

2.1.Aktiviteti

Krijoni kushte

që fëmija të

mund të luajë

me shokë.

Nxiteni fëmijën

të flasë për

lojën me

shokë.

grupit të

fëmijëve.

aktiviteteve për

fëmijë) lodrat.

2.1. Aktiviteti

Krijoni kënde të

lojërave për

fëmijë, ku ata

mund të luajnë

lojërat e tyre të

pëlqyera dhe

mund të

ndërrojnë

lodrat me njëri-

tjetrin.

2.1. Aktiviteti

Mundësoni

fëmijëve

veprimtari në të

cilat

bashkëpunojnë

ngushtë njëri me

tjetrin.

2.3. Aktiviteti

Bisedoni me

fëmijën se sa

është e

rëndësishme të

marrë pjesë në

lojëra ekipore dhe

veprimtari në

grupe pa bërë

dallime gjinore.

Nënfusha: Zhvillimi emocional

Standardi 1. Fëmija demonstron se e njeh konceptin për veten6

0 – 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç

3 deri në 4 vjeç

deri në 5 vjeç Deri në 6 muaj 6 deri në 18

muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija luan me

duart e veta.

1.1.Aktiviteti

Vendoseni fëmijën

në ambient të

përshtatshëm ku

mund ta

eksplorojë veten e

tij/saj.

1.Treguesi

Fëmija njeh

(mund të

tregojë) disa

pjesë të trupit të

tij/saj kur i

kërkohet nga të

tjerët (p.sh.

koka, goja,

hunda, dora,

këmba, etj.).

1.1.Aktiviteti

Gjatë lojës dhe

aktiviteteve të

tjera me fëmijën

emërtoni pjesët

e trupit të

tij/saj dhe

kërkoni që t’i

prekë ato.

2.Treguesi

Fëmija reagon

ndaj imazhit të

tij/saj në

pasqyrë.

2.1.Aktiviteti

Vendoseni

fëmijën para

pasqyrës.

1.Treguesi

Fëmija tregon

emrin e vet dhe

sa vjet i ka.

1.1.Aktiviteti

Nxiteni fëmijën

që të

prezentojë

veten me emër

dhe të tregojë

moshën - vitet.

2.Treguesi

Fëmija

përgjigjet kur e

thërrasin me

emrin e tij/saj.

2.1.Aktiviteti

Drejtohuni

fëmijës

çdoherë me

emrin e tij/saj.

Lavdëroni

fëmijën sa herë

që përgjigjet

kur e thërrasim

me emrin e

tij/saj.

1.Treguesi

Fëmija përdor

më shpesh fjalët

“është imja” për

lodra, veshje.

1.1.Aktiviteti

Flisni me fëmijën

për gjërat që u

përkasin atyre

dhe të tjerëve;

p.sh., bluza e

nënës, kukulla e

motrës, telefoni i

babait, etj.

Nxiteni fëmijën

që të përdorë

fjalinë “është

imja” për gjërat

e tij/saj.

2.Treguesi

Fëmija imponon

zgjedhjen e

tij/saj duke

përdorur “dua

që”, “unë

mund/duhet ”,

etj.

2.1.Aktiviteti

Bisedoni me

1.Treguesi

Fëmija njeh

disa tipare

fizike dhe gjëra

personale (p.sh.

ngjyrën e

flokëve, syve,

çantën,

xhaketën etj).

1.1. A

ktiviteti

Bisedoni me

fëmijën për

karakteristikat

fizike dhe gjërat

personale të

tij/saj,

organizoni

lojëra dhe

aktivitete të

ndryshme ku

fëmijës i jepet

mundësia të

tregojnë tiparet

më të veçanta

fizike dhe gjërat

personale të

tij/saj.

2.Treguesi

Fëmija paraqet

1.Treguesi

Fëmija tregon

pozicionin e tij/saj

në familje, në

kopsht – shkollë,

tregon për

gjuhën që flet dhe

vetveten.

1.1.Aktiviteti

Nxiteni fëmijën të

tregojë për

pozitën e tij/saj në

familje, kopsht

etj. Dëgjoni me

kujdes dhe

aktivisht kur

fëmija shpreh

mendimin e vet

dhe tregoni

interesim kur

ai/ajo bën këtë.

Stimuloni fëmijën

të flasë pa bërë

dallime gjinore

dhe pa u ndikuar

nga stereotipet

gjinore (p.sh.

vajza/djalë

ndihmon në punët

e shtëpisë).

6 Ky standard mund të realizohet duke i informuar fëmijët me njohuri bazë për dallime biologjike, por mund të

stimulohet edhe diskutimi e sfidimi i pozitës, roleve, sjelljeve nga aspekti gjinor (shoqëror) përmes aktiviteteve të

ndryshme (p.sh. rolet e anëtarëve të familjes, roli e pozicioni i fëmijës në familje etj.).

Page 39: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

39

fëmijën për

gjërat që ata i

pëlqejnë; tregoni

për vlerat e tyre.

Respektoni

zgjedhjet e tyre

për aq sa ato nuk

janë të dëmshme

për sigurinë e

fëmijës.

3.Treguesi

Fëmija njeh

gjërat dhe lodrat

personale.

3.1.Aktiviteti

Mundësoni

fëmijës të

tregojë, të

emërtojë gjërat

dhe lodrat

personale, si

p.sh. pjesë të

veshjes, lodrat e

preferuara, etj.

vetveten përmes

lojës në role dhe

situata të

ndryshme (unë

jam mësuesi,

mjeku, prindi

etj.).

2.1.Aktiviteti

Organizoni

lojëra dhe

aktivitete të

ndryshme ku

fëmijës i jepet

mundësia të

tregojë veten

(p.sh., loja e

doktorit,

kuzhinierit,

shoferit)

3.Treguesi

Fëmija shfaq

interesim për të

ruajtur gjërat

(p.sh. veshjet,

librat etj.) dhe

lodrat

personale.

3.1.Aktiviteti

Krijoni një

ambient

personal ku

fëmija mund t’i

ruajë gjërat e

tij/saj. Provoni

që vetë të jeni

shembull për

këtë.

2.Treguesi

Fëmija bëhet i

vetëdijshëm për

identitetin

personal, bisedon

rreth vetvetes dhe

ideve të tij/saj.

2.1.Aktiviteti Mundësoni

fëmijës që

nëpërmjet lojës

dhe bisedës t’i

shprehë vlerat

personale, idetë,

rolin, detyrat e

tij/saj.

Dëgjoni me

kujdes dhe

inkurajoni

fëmijën (djalë dhe

vajzë) kur shpreh

mendimin e tij/saj

pa u ndikuar nga

stereotipet

gjinore (p.sh.

djali dhe vajza

janë/ është më i

fortë, vajza është

më e butë).

Nënfusha – zhvillimi emocional

0 – 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç

3 deri në 4 vjeç

4 deri në 5 vjeç Deri në 6 muaj 6 deri në 18

muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija gëzohet

kur sheh një fytyrë

të njohur.

1.1.Aktiviteti

Përcillni

buzëqeshjet e

fëmijës dhe

reagoni me

buzëqeshje.

1.Treguesi

Fëmija shpreh

disa emocione

përmes

shprehjeve të

fytyrës (gëzimin,

gërdinë, inatin,

zemërimin, etj.)

1.1.Aktiviteti

Përgjigjuni në

mënyrë adekuate

emocioneve të

fëmijës të

1.Treguesi

Fëmija

gëzohet kur

vijnë në vizitë

njerëz të

afërm

(gjyshja, axha

etj.).

1.1.Aktiviteti

Përpiquni që

fëmijës t’i

siguroni

kontakte me

1.Treguesi

Fëmija përjeton

emocione të tjera

dhe di t’i shprehë

ato me anë të

lëvizjeve të

fytyrës: buzëqesh

kur është i/e

lumtur, qan kur

është i/e mërzitur

ose zemëruar, etj.

1.1.Aktiviteti

Inkurajoni

fëmijën të

1.Treguesi

Fëmija përdor

mimikën dhe

gjestet për të

shprehur

emocione të

ndryshme. 1.1. A

ktiviteti

Tregoni fëmijës

fotot e personave

me shprehje të

ndryshme të

fytyrave.

1.Treguesi

Fëmija njeh dhe

emëron disa

emocione, duke

dhënë arsye për

ndjenja specifike:

gëzohem sepse

do të shkojmë të

luajmë, jam i

mërzitur sepse

nuk më punon

lodra, kam frikë

sepse jam vetëm,

etj.

Page 40: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

40

Standardi 2. Fëmija përjeton, njeh dhe shpreh emocionet

Nënfusha – zhvillimi emocional

Standardi 3. Fëmija mund të manifestojë aftësi të vetërregullimit të emocioneve

0 – 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç

3 deri në 4

vjeç

4 deri në 5 vjeç

Deri në 6

muaj

6 deri në 18

muaj 18 deri në 24 muaj

1.Treguesi

Fëmija

qetësohet kur

sheh fytyra të

1.Treguesi

Fëmija shpreh

gëzimin për

suksesin e

1.Treguesi

Fëmija shpreh

kënaqësinë e tij/saj

haptazi kur

1.Treguesi

Fëmija tregon

dashuri për

fëmijët të cilët

1.Treguesi

Fëmija e

ndalon

veprimin kur i

1.Treguesi

Fëmija ndan

emocionet me të

tjerët (kur dikush

shprehura

përmes fytyrës së

tij/saj.

2.Treguesi

Fëmija kënaqet

kur këndohet dhe

luhet me të. 2.1.Aktiviteti

Përsëritni

aktivitete që

sjellin lumturi

për fëmijë (p.sh.

luani dhe

këndoni).

të afërm që e

bëjnë të

ndihet i

gëzuar.

2.Treguesi

Fëmija e

ndërpret lojën

dhe aktivitetet

e tjera, kur

një fëmijë

tjetër fillon të

qajë.

2.1. Aktiviteti

Përpiquni të

qetësoni

fëmijën që

qan dhe

nxiteni

fëmijën që

përsëri të

vazhdojë

lojën apo

aktivitetet e

tjera.

përdorë fjalët për

të shprehur

emocionet e veta.

2.Treguesi

Fëmija nuk

dëshiron të ndajë

lojën dhe

aktivitetet me

bashkëmoshatarë

.

2.1.Aktiviteti Organizoni

aktivitete që nxisin

fëmijën t’i

bashkëngjitet

bashkëmoshatarëv

e. Lavdëroni

fëmijën sa herë që

luan me

bashkëmoshatarë

dhe nuk shfaq

shenja të largimit

nga moshatarët.

3. Treguesi

Fëmija tregon

ndjeshmëri ndaj

moshatarëve të vet,

p.sh., kur një

fëmijë qan,

mundohet të

ndihmojë, ose ta

bëjë të buzëqeshë)

3.1.Aktiviteti

Inkurajoni

simulimin e

situatave/lojërav

e ku më të dobëtit

(fëmijët, kafshët)

gjithmonë

ndihmohen dhe

mbështeten nga

të rriturit.

Inkurajoni

fëmijën t’i

emërojnë ata dhe

po ashtu të

veprojnë ndaj

këtyre

emocioneve. 2.Treguesi

Fëmija shpreh

kënaqësinë e

tij/saj kur arrin të

ngushëllojë

fëmijën tjetër.

2.1.Aktiviteti

Përkraheni

fëmijën kur

përpiqet të

ngushëllojë

fëmijën tjetër.

Shprehni

kënaqësinë tuaj

për suksesin e

tij/saj.

3.Treguesi

Fëmija akoma

nuk dallon

realitetin nga

imagjinata,

mund të shprehë

frikë nga e

panjohura dhe

fenomenet, terri,

vetëtima etj.

3.1.Aktiviteti

Ndihmoni fëmijën

t’i pranojë

emocionet

negative sikurse:

frika ose ankthi,

diskutoni dhe

tregoni mënyrat e

duhura për t’i

shprehur ato dhe

për t’i larguar.

1.1.Aktiviteti

Bisedoni me

fëmijë për

emocionet,

emëroni

emocionet e

fëmijës (djalë dhe

vajzë) dhe të

tjerëve, p.sh.,

Dukeni të lumtur,

apo të mërzitur!.

2.Treguesi

Fëmija ndjen dhe

shpreh

dhembshuri ndaj

të rriturve dhe

moshatarëve

(p.sh. kur dikush

lëndohet).

2.1.Aktiviteti

Lejoni fëmijën të

ndjehet ashtu siç

ndjehet. Kur

vëreni se shfaq

dhembshuri ndaj

të tjerëve bisedoni

me të dhe

ndihmoni të

tejkalojë situata

të tilla.

3.Treguesi

Fëmija njeh

rrezikun dhe

frikësohet.

3.1.Aktiviteti

Inkurajoni

fëmijën që të flasë

për frikën e

tij/saj.

Page 41: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

41

të rriturve ose

kur dëgjon

zërat e tyre.

1.1.Aktiviteti

Flisni me

fëmijën duke

e mbajtur

afër.

tij/saj në

ndonjë

veprimtari

duke qeshur,

duke ngritur

duart lart apo

duke bërtitur

nga kënaqësia.

1.1.Aktiviteti

Shoqëroni

gëzimin e

fëmijës me

veprime të

njëjta.

tregohet dashuri dhe

vëmendje ndaj

tij/saj (buzëqesh,

është aktiv dhe

gazmor). 1.1. Aktiviteti Përfshini fëmijën në

aktivitete ku nevojitet

pjesëmarrje e tyre

dhe vëmendje nga ju.

2.Treguesi

Fëmija e ndal

hidhërimin

pasi që t’i kthehet

lodra nga fëmija

tjetër.

2.1.Aktiviteti

Organizoni lojëra

dhe aktivitete të

ndryshme ku fëmijës

i jepet mundësia t’ia

japë lodrën e tij/saj

fëmijës tjetër dhe

ofroni zgjidhje

alternative, p.sh.

duke i preferuar

fëmijës të luajë me

një lodër tjetër -

kubet, kukullat, etj.

janë më të

vegjël, iu

buzëqesh, i

ledhaton etj.

1.1.Aktiviteti

Lejoni fëmijën të

luajë me fëmijë

më të vegjël nën

përkujdesjen

tuaj dhe

inkurajoni ata

që të shprehin

dashurinë dhe

përkujdesin ndaj

tyre.

2.Treguesi

Fëmija tejkalon

zemërimet e

çastit në situata

të ndryshme kur

i tërhiqet

vëmendja.

2.1.Aktiviteti

Bisedoni me

fëmijën duke e

pyetur për

shkaqet e

zemërimit.

Inkurajoni

fëmijën që ta

përshkruajë

zemërimin.

thuhet “JO”.

1.1.Aktiviteti

Inkurajoni

fëmijën të flasë

për lidhjet e

tij/saj me

anëtarët e

familjes,

shokët, etj.

2.Treguesi

Fëmija me

vështirësi

kontrollon të

qarit dhe të

bërtiturit në

vendet publike.

2.1.Aktiviteti

Intervenoni me

kujdes të

veçantë

atëherë kur

fëmija ka

problem rreth

kontrollit të

qarit të

bërtiturit.

Tregoni

fëmijës se ju e

kuptoni, porse

kjo nuk është

mënyra si

duhet të

veprojë.

lëndohet, kur dikush

është i/e gëzuar etj.).

1.1. Aktiviteti

Nxiteni fëmijën të

përshkruajë

emocionet e të

tjerëve në situata të

ndryshme.

2.Treguesi

Fëmija pret në rend

për kryerjen e

ndonjë veprimtarie

që i pëlqen ( p.sh. të

luhatet në luhatëse

ose të marrë

ushqimin, lëngun

etj.)

2.1.Aktiviteti

Inkurajoni fëmijën që

me durim të presë

kryerjen e ndonjë

veprimtarie.

Fusha- zhvillimi njohës dhe njohuritë e përgjithshme

Të gjithë fëmijët pa dallim gjinie, kulture, etnie, race, lindin për të mësuar dhe janë të gatshëm që

në lindjen e tyre të përjetojnë botën përreth. Që nga fëmijëria e hershme fëmijët duhet stimuluar

të marrin pjesë në mënyrë të barabartë në procesin e njohjes dhe njohurive të përgjithshme. Kur

për ta ofrohet stimulim, ushqim dhe një ambient i sigurt, ata përdorin të gjitha shqisat e tyre për

të eksploruar atë që i rrethon. Fëmijët që në vitin e parë të lindjes, prekin dhe shijojnë çdo gjë që

ata mundin dhe në këtë mënyrë fillojnë të mësojnë rreth formave, madhësisë, përbërjes dhe

funksionimit të objekteve. Ata shohin dhe dëgjojnë objektet përreth tyre dhe në mënyrë të

veçantë janë të tërhequr nga fytyrat dhe zërat.

Zhvillimi njohës definohet si të menduarit, zgjidhja e problemeve, kuptimi i koncepteve,

procesimi i informatës dhe inteligjenca e përgjithshme. Përmes lojës dhe eksplorimit të botës,

fëmijët fillojnë procesin e zbulimit. Me çdo objekt me të cilin ballafaqohen ata marrin informata

që duke u rritur mësojnë t’i lidhin këto informata me njëra-tjetrën. Më rritjen e aftësive njohëse,

fëmijët fitojnë aftësinë e drejtimit të veprimeve të tyre.

Pikat kryesore, të cilat priten nga fëmija 0- 6 vjeç në aspektin e zhvillimit njohës janë: aftësia e

fëmijës për të menduar, mbledhur dhe përdorur informacionin, aftësia për të zgjidhur probleme

Page 42: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

42

në raport me nivelin e zhvillimit të fëmijës, aftësia për të menduar në mënyrë kritike, zhvillimi i

kreativitetit dhe iniciativës.

Proceset njohëse të shtjelluara në këtë fushë zhvillimi janë si më poshtë:

Nënfusha: Të menduarit dhe logjika

Standardi 1: Fëmija demonstron aftësinë për të hulumtuar dhe zbuluar ambientin përreth

Nënfusha: Shkenca (natyra dhe shoqëria)

Standardi 1: Fëmija mbledh informata rreth ambientit përmes vëzhgimit dhe manipulimit me të

Standardi 2: Fëmija vëzhgon dhe përshkruan botën e gjallë ( bimët dhe kafshët)

Standardi 3: Fëmija vëzhgon dhe përshkruan karakteristikat e botës jo të gjallë

Standardi 4: Fëmija mëson për njeriun si një qenie shoqërore

Nënfusha: Shprehja e kreativitetit Standardi 1: Fëmija demonstron aftësi të dallojë tinguj të ndryshëm

Standardi 2: Fëmija tregon interes për pjesëmarrje aktive në aktivitete muzikore

Standardi 3: Fëmija tregon interes për të marrë pjesë në aktivitete të ndryshme pamore.

Nënfusha: Zhvillimi matematikor

Standardi 1: Fëmijët zhvillojnë të kuptuarit e numrave dhe numërimit

Standardi 2: Fëmijët zhvillojnë të kuptuarit e hapësirës, figurave themelore gjeometrike dhe

matjes së madhësive

Standardi 3: Fëmijët klasifikojnë, grupojnë dhe krahasojnë objekte

Nënfusha: Të menduarit dhe logjika

Standardi 1: Fëmija është i aftë të hulumtojë dhe të zbulojë gjëra të reja

0 – 2 vjeç

2-3 vjeç 3-4 vjeç 4-5 vjeç

0-6 muaj 6-18 muaj 18-24 muaj

1.Treguesi

Fëmija i

përgjigjet

ngacmimit të

fortë me

shprehje të

veçantë në

fytyrë ( p.sh.

shije të këqija

etj.).

2.Treguesi

Fëmija shpesh e

lëshon lodrën

për të parë se

çfarë do të

ndodhë.

2.1.Aktiviteti

Zgjatjani lodrën

që e hedh dhe

përsëriteni

veprimin

shpesh.

1.Treguesi

Fëmija përsërit

veprimet shumë

shpesh derisa të

kuptojë se

veprimi shkakton

efekte. (Shtyp

butonin e TV ose

të radios)

1.1.Aktiviteti

Lejoni fëmijës

tuaj që të

eksplorojë

ambientin përreth.

Lejojeni fëmijën

të përdorë mjetet

shtëpiake si

drejtuesin e TV,

radios, nën

mbikëqyrjen tuaj.

2.Treguesi

Fëmija shikon

brenda objekteve.

Hap dhe mbyll

sirtarin.

2.1.Aktiviteti

Lejojeni fëmijën

të hapë dhe

mbyllë sirtarët

dhe pyeteni

arsyen pse po e

1.Treguesi

Fëmija vendos

dy objekte, lodra

bashkë njërën

me tjetrën.

1.1.Akiviteti

Mundësojani

fëmijës të luajë

me dy objekte

që duhet të

bashkohen dhe

diskutoni me

fëmijën arsyet

pse duhen

bashkuar.

2.Treguesi

Fëmija imiton

veprimet e të

tjerëve, (p.sh.

ushqen kukullën

me lugë, i jep

ujë me gotë,

etj.).

2.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

lodra, të cilat

mund t’i përdorë

për t’u

përkujdesur

(p..sh. kukulla

për vajza dhe

1.Treguesi

Përdor lodrat

sipas

funksionit

(p.sh. përdor

kamionin si

transportues të

dheut etj.).

1.1.Aktiviteti

Mundësoni

fëmijës që të

ketë qasje në

objekte të cilat

mund t’i

përdorë në

lojë.

2.Treguesi

Fëmija tenton

të hapë, mbyllë

ose edhe t’i

thyej lodrat me

të vetmin

qëllim që t’i

njohë më mirë

ato.

2.1.Aktiviteti

Mundësoni

fëmijës të ketë

qasje në

objektet e

1.Treguesi

Fëmija përdor

materiale të

ndryshme kur

luan (drurin,

shkopin, gotën

plastike,

tenxheren,

kapakët etj.) .

1.1.Aktiviteti

Fëmija

parashtron

pyetje për atë

që sheh dhe

dëgjon.

1.2.Aktiviteti

Nxiteni

fëmijën të

pyesë dhe

përgjigjuni me

aq informata sa

keni.

1.Treguesi

Fëmija

çmonton dhe

përsëri

monton

lodrat e

ndryshme.

1.1.Aktiviteti

Inkurajoni

fëmijën

(vajzë dhe

djalë) në

aktivitete të

tilla dhe

ndihmojeni

në rast se ka

vështirësi.

Pyeteni

fëmijën se

çfarë ka

dëshirë të

bëjë kur është

duke montuar

objekte të

ndryshme.

2.Treguesi

Fëmija

zëvendëson

një objekt

me një tjetër

gjatë lojës

Page 43: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

43

bën një veprim të

tillë.

djem).

sigurta që janë

në shtëpi dhe

nxiteni fëmijën

të zbulojë si

dhe pse

përdoren.

p.sh.

dirigjuesin e

përdorë si

mikrofon).

2.1.Aktiviteti

Merrni pjesë

së bashku me

fëmijën në

pjesë të vogla

loje ku edhe

ju përdorni

objekte të

ndryshme për

zëvendësuar

pushkën,

mikrofonin,

peshoren etj.

Nënfusha: Shkenca (natyra dhe shkenca)

Standardi 1: Fëmija mbledh informata për ambientin nëpërmjet vëzhgimit dhe manipulon

me këtë

0 – 2 vjeç 2-3 vjeç 3-4 vjeç 4-5 vjeç

0-6 muaj 6-18 muaj 18-24 muaj

1.Treguesi

Fëmija vëren dhe

shtrin duart në

drejtim të

objekteve.

2.4. Aktifviteti

Gjithmonë lejoni

fëmijën të prekë

gjëra që të ketë

mundësi të krijojë

një ide për ato

gjëra.

1.2.Aktiviteti

Sigurohuni që

gjësendet që i

janë ofruar

fëmijës nuk janë

të dëmshme nëse

ata i fusin ato në

gojë.

1.Treguesi

Fëmija prek ,

nuhat, afron te

veshi objekte të

ndryshme.

1.2. Aktiviteti

Ofroni fëmijës

gjësende që ata

mund t’i prekin,

nuhasin, shijojnë,

etj.

2.Treguesi

Fëmija përfshin

objekte dhe njerëz

në lojërat e veta.

2.1.Aktiviteti

Luani me

fëmijën dhe

përfshini sa më

shumë objekte në

lojë.

1.Treguesi

Fëmija

vëzhgon dhe

manipulon

me objekte të

ndryshme në

përpjekje për

të gjetur të

përbashkëtat

dhe

ndryshimet

midis tyre.

1.1.Aktiviteti

Gjatë

aktiviteteve

të përditshme

inkurajoni

fëmijën të

emërtojë

përbërjen e

objekteve

(gota e

plastikës,

gota e qelqit,

lodra e drurit

etj.).

2.Treguesi

1.Treguesit

Fëmija

emërton

vetitë e disa

objekteve dhe

disa

fenomeneve

(shtëpia e

madhe,

shtëpia prej

druri, shiu,

ftohtë, bora,

etj.).

1.1.Aktiviteti

Gjatë leximit

apo tregimeve

të ndryshme

përforconi

faktet si p.sh.

kjo shtëpi

është e

madhe. Lejoni

fëmijën të

komentojë

gjithashtu.

2.Treguesi

Fëmija

shpreh

interesim për

të hulumtuar

dhe të marrë

1.Treguesi

Fëmija fillon të

jep sqarime për

marrëdhënie në

mes dy objekteve.

1.2. Aktiviteti

Nxiteni fëmijën

(djalë dhe vajzë)

t’i përdorë

objektet të lidhura

me njëra-tjetrën

(p.sh. objektet e

vogla mund të

hyjnë në një më të

madh, për ta

lëvizur

automobilin

nevojiten rrotat

etj.).

2. Treguesi

Fëmija kupton se

ekzistojnë objekte

për të hulumtuar

ambientin (p.sh.

magneti, syzet

etj.).

2.1. Aktiviteeti

Inkurajoni fëmijën

ta përshkruajë atë

1. Treguesi

Fëmija fillon

të japë

sqarime për

gjërat dhe

fenomenet që

e rrethojnë.

1.1.Aktiviteti

Ndihmoni

fëmijën

përmes

aktiviteteve të

cilat përfshijnë

përdorimin e

shumë

objekteve të

cilat janë të

lidhura me

njëra-tjetrën.

2.Treguesi

Fëmija përdor

në mënyrë të

duhur pajisjet

standarde për

të hulumtuar

ambientin

(magnetin,

xhamin

zmadhuesin

etj.).

2.1.Aktiviteti

Page 44: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

44

Fëmija

përdor

shqisat (të

pamurit, të

dëgjuarit, të

prekurit etj.)

për të

hulumtuar

botën përreth

vetes.

pjesë në

veprime të

ndryshme

(kur nëna

është duke

larë enët, kur

babai pastron

tavolinën

etj.).

2.1.Aktiviteti

Inkurajojeni

fëmijën (djalë

dhe vajzë)

kur dëshiron

të marrë pjesë

në aktivitete

që janë nën

mbikëqyrjen

tuaj.

Përshkruani

çfarë jeni

duke bërë, në

mënyrë që

fëmija të

kuptojë

veprimet

tuaja.

2.2.Aktiviteti

Stimuloni

vajzën dhe

djalin të

marrin pjesë

në aktivitetet

e njëjta dhe

t’i ndërrojnë

vendet.

3.Treguesi

Fëmija

vëzhgon

[observon] se

si disa

objekte janë

të lidhura me

fenomene të

natyrës.

3.1.Aktiviteti

Nxiteni

fëmijën që të

vëzhgojë [të

observojë]dhe

që vëzhgon dhe

lejojeni t’i përdorë

mjetet

jostandarde në

eksperimentet

(provat) që bën.

Ofroni fëmijës

që së bashku

me ju të kryejë

matje të

ndryshme.

Page 45: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

45

demonstrojë

lidhjen e

objekteve me

fenomenet si

p.sh. kur bie

shi të

përdoret

çadra.

Nënfusha: Shkenca (natyra dhe shoqëria)

Standardi 2: Fëmija vëzhgon dhe përshkruan botën e gjallë (bimët dhe shtazët)

0 – 2 vjeç 2-3 vjeç 3-4 vjeç 4-5 vjeç

0-6 muaj 6-18 muaj 18-24 muaj

1.Treguesi

Fëmija i vëzhgon

objektet e gjalla

dhe bimët për

një kohë të

shkurtër, nëse

janë përpara

pamjes së tyre.

1.1.Aktiviteti

Lejojeni dhe

bëni të mundur

që fëmija të

vëzhgojë

[observojë]

bimë, kafshë.

(Kafshët dhe

bimët mund të

jenë në formë

lodre në

mungesë të

atyre të gjalla).

1.Treguesi

Fëmija fillon të

imitojë kafshët.

1.2.Aktiviteti

Bëni të mundur

që fëmija të

prekë, ledhatojë,

t’ju marrë erë

bimëve dhe

kafshëve.

1.3.Aktiviteti

Asnjëherë mos

lejoni që fëmija

t’ju afrohet

kafshëve apo

bimëve, të cilat

nuk janë të

sigurta.

1.Treguesi

Nëse i kërkohet,

fëmija mund të

emërojë ndonjë

kafshë apo

bimë.

1.1.Aktiviteti

Nxiteni fëmijën

të emërtojë

bimë dhe kafshë

të ndryshme si

dhe t’i imitojë

ato.

1.2.Aktiviteti

Lejojeni fëmijën

që t’i vëzhgojë

bimët dhe

kafshët në

sezone të

ndryshme dhe

lejoni të kujdeset

1.Treguesi

Fëmija

përshkruan

karakteristikat

e thjeshta të

kafshëve dhe

bimëve.

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

libra dhe piktura

rreth kafshëve

dhe bimëve me

përmbajtje se si

duken kafshët, si

veprojnë ato, etj.

2.Treguesi

Fëmija mund të

përshkruajë

shkurt se si

jetojnë dhe rritet

bota e gjallë.

2.1. Aktiviteti

Me fëmijën

1.Treguesi

Fëmija

përshkruan

vetitë e

bimëve dhe

kafshëve

(druri rritet

lart, kjo është

lulja, kjo

është pema,

kjo është

lopa, ky është

kali etj.).

1.1.Aktiviteti

Mbështeteni

fëmijën në

njohjen e

botës së gjallë

duke mos e

penguar që të

ketë përvoja

drejtpërdrejta

me bimët dhe

kafshët.

2.Treguesi

1.Treguesi

Fëmija mund të

vërejë

ndryshimet e

rritjes dhe

zhvillimit të

bimëve dhe

kafshëve.

1.1.Aktiviteti

Lejoni fëmijën

që të marrë

pjesë në

aktivitete me

bimët dhe

kafshët (

vizitoni

kopshtin

zoologjik,

fermat etj.).

2.Treguesi

Fëmija emëron

dhe arrin t’i

njohë dobitë e

disa kafshëve

Page 46: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

46

për lulet apo t’i

ushqejë kafshët

me ndihmën tuaj

vizitoni vende ku

mund të vëzhgoni

si rriten bimët

dhe si jetojnë

kafshët e

ndryshme.

Fëmija di që

bimët dhe

kafshët kanë

nevojë për ujë

dhe ushqim.

2.1.Aktiviteti

Lejojani

fëmijës që të

kujdeset për

kafshët dhe

bimët nën

mbikëqyrjen

tuaj.

dhe bimëve.

2.1.Aktiviteti

Bëjani të

mundur fëmijës

të njihet me

drunjtë që japin

fruta, me

kafshët

shtëpiake etj.

2.2. Treguesi

Fëmija sqaron

marrëdhënie të

thjeshta që

ekzistojnë në

mes të bimëve,

kafshëve dhe

ambientit (p.sh.

lopa duhet të

hajë bar).

Nënfusha: Shkenca (natyra dhe shoqëria)

Standardi 3: Fëmija vëzhgon dhe përshkruan karakteristikat e botës jo të gjallë përreth

tyre

0 – 2 vjeç 2-3 vjeç 3-4 vjeç 4-5 vjeç

0-6 muaj 6-18 muaj 18-24 muaj

1.Treguesi

Fëmija reagon

ndaj rrezeve të

diellit dhe në

zhurmat që

krijohen nga

shiu, bubullima,

era etj .

1.1.Aktiviteti

Mundësojani

fëmijës që të

vëzhgojë

diellin, hënën,

shiun. Nxirrni

fëmijën jashtë

në ambiente të

hapura.

1.Treguesi

Fëmija

bashkëvepron

me materialet e

botës përreth, (

ujin, dheun,

baltën etj.).

1.1.Aktiviteti

Lejojeni fëmijën

të prekë tokën, të

luajë me baltë, të

vëzhgojë (të

observojë) shiun

etj.

2.Treguesi

Fëmija imiton

tinguj dhe

zhurma që vijnë

nga fenomene të

ndryshme.

(Zhurmën e ujit,

të lumit apo

burimit, shiut,

erës etj.).

2.1.Aktiviteti

Imitoni së

1.Treguesi

Fëmija

befasohet kur

vë re që disa

materiale

ndryshojnë

gjatë

përdorimit. (Uji

përzihet me

rërë, krijohet

balta etj.).

Nxiteni fëmijën

që gjatë

lojërave të

përdorë

materiale të

ndryshme nga

natyra në

mënyrë që të

arrijë njohje

mbi

karakteristikat e

1.Treguesi

Fëmija fillon të

dallojë që

materialet e

ndryshme në

natyrë përbehen

prej drurit, gurit,

rërës, ujit, etj.

1.1.Aktiviteti

Nxiteni fëmijën

t’i emërtojë vetitë

e materialeve të

ndryshme (drurit,

ujit, rërës, ajrit

etj.).

2.Treguesi

Fëmija mund të

1.Treguesi

Fëmija mund

përshkruajë

vetitë e

materialeve

të ndryshme,

guri është i

fortë, uji

është i lagët

etj.

1.1.Aktiviteti

Bëni

aktivitete së

bashku me

fëmijën

(djalë dhe

vajzë) në të

cilat përdorni

materiale të

ndryshme.

Mbështeteni

1.Treguesi

Fëmija mund të

emërtojë dhe

dallojë pjesët e

natyrës. (Një

mal, një fushë,

një lumë etj.).

1.1.Aktiviteti

Dilni sa më

shpesh me

fëmijën në

natyrë, në

mënyrë që

ai/ajo të ecën

dhe ta vëzhgoj

atë.

2.Treguesi

Fëmija emërton

dhe dallon pjesë

të ndryshme të

kohës (ditë,

natë, mëngjes,

darkë, pasdite

Page 47: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

47

bashku me

fëmijën.

tyre.

Fëmija kënaqet

duke luajtur me

ujë, baltë etj.

dallojë ditën nga

nata.

2.1.Aktiviteti

Kërkoni nga

fëmija të emërtojë

aktivitete që

kryhen natën dhe

ato që zhvillohen

ditën.

fëmijën që të

mësojë duke

përdorur të

gjitha shqisat

(prekjen,

dëgjimin,

shijen, në

varësi të

aktivitetit).

2.Treguesi

Fëmija mund

përshkruajë

disa veti të

stinëve duke i

ndërlidhur

me veshjen.

2.1.Aktiviteti

Nxiteni

fëmijën që të

përshkruajë

ngjarje

personale të

lidhura me

stinët dhe

veshjen.

etj.).

2.1.Aktiviteti

Nxiteni fëmijën

që të bëjë

lidhjen e

aktiviteteve me

kohën (po hamë

drekë dhe është

mesi i ditës

etj.).

Nënfusha: Shkenca (natyra dhe shoqëria)

Standardi 4: Fëmija mëson për njerëzit si qenie shoqërore

0 – 2 vjeç 2-3 vjeç 3-4 vjeç 4-5 vjeç

0-6 muaj 6-18 muaj 18-24 muaj

1.Treguesi

Fëmija dallon

zërat e anëtarëve

të familjes.

1.1.Treguesi

Lejojeni fëmijën

të krijojë lidhje

me të gjithë

anëtarët e

familjes.

1.Treguesi

Fëmija

bashkëvepron me

personat e

familjes.

1.1.Aktiviteti

Lejojeni fëmijën

të luajë me

familjarët dhe

nxiteni fëmijën

t’ju përgjigjet

kërkesave të

familjarëve.

1.Treguesi

Fëmija njeh

me emra disa

anëtarë të

familjes.

1.1.Aktiviteti

Nxiteni

fëmijën t’ju

tregojë

personat e

familjes dhe

atyre që janë të

lidhur me

familjen.

Ofroni fëmijës

albume me

fotografitë e

familjes.

2.Treguesi

Nëse i

1.Treguesi

Fëmija fillon të

përshkruajë

ngjashmërinë

mes të rriturve

dhe fëmijëve.

1.1.Aktiviteti

Flisni me

fëmijën rreth

ndryshimeve

mes tyre dhe

juve.

2.Treguesi

Fëmija tregon

pjesë të trupit

të njeriut.

2.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

materiale në të

cilat tregohen

pjesët e trupit.

2.2.Aktiviteti Mundësojani

fëmijës që të

mësojë se çfarë

1.Treguesi

Fëmija mund

të emërtojë

disa cilësi të

njeriut (p.sh.

ne jetojmë me

prindër, etj.).

1.1.Aktiviteti

Nxiteni

fëmijën të

emërtojë

cilësitë e

njeriut. Ofroni

fëmijës libra,

piktura apo

filma në lidhje

me atë se çfarë

mund të bëjnë

njerëzit dhe

stimuloni

diskutimin

edhe nga

aspekti gjinor.

2.Treguesi

1.Treguesi

Fëmija kupton

marrëdhëniet e

ndryshme në

familje (motër,

vëlla, nënë, babë,

gjysh).

1.1.Aktiviteti

Lexojini ose

tregojini fëmijës

histori që

tregojnë se si

anëtarët e

familjes janë të

ndërlidhur me

njëri-tjetrin.

2.Treguesi

Fëmija realizon

disa aktivitete të

kujdesit vetjak

në mënyrë të

pavarur (tenton

të pastrohet, të

hajë me pirun

Page 48: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

48

kërkohet

fëmija është në

gjendje të

tregojë disa

pjesë të trupit.

2.1.Aktiviteti

Vizatoni dhe

nxiteni fëmijën

që t’i emërtojë

pjesët e trupit.

3.Treguesi

Fëmija imiton

sjelljen e

personave

familjarë.

3.1.Aktiviteti

Nxiteni

fëmijën të

imitojë

familjarët.

mund të bëjnë

pjesët e

ndryshme të

trupit.

3.Treguesi

Fëmija është

në gjendje të

dalloje

rrezikun dhe

lëndimin.

3.1.Aktiviteti

Bëni të

mundur që

fëmija të

vëzhgojë në

filma apo

ndodhi të

ndryshme

rreziqet e

mundshme dhe

diskutoni me të

rreth tyre.

Fëmija mund

të emërtojë

disa organe të

njeriut.

2.1.Aktiviteti

Nxiteni

fëmijën të

përshkruajë

organet e trupit

si dhe organet

e shqisave.

Inkurajoni të

bëjë dallimin

në mes të

meshkujve dhe

femrave.

3.Treguesi

Fëmija

përshkruan

anëtarët e tjerë

të familjes dhe

rrethin e tij/saj

të afërt, (p.sh.

Beni është

vëllai im).

3.1.Aktiviteti

Nxiteni

fëmijën që të

jetë pjesëtar

aktiv i

aktiviteteve të

ndryshme

tradicionale

(dita e

pranverës etj.).

dhe thikë etj.).

2.1.Aktiviteti

Ofroni mundësi

fëmijës që të

realizojë vetë

aktivitetet mbi

vetëkujdesjen.

3.Treguesi

Fëmija ndihmon

në punët e

shtëpisë.

3.1.Aktiviteti

Përfshini fëmijën

në aktivitetet e

ndryshme

shtëpiake,

lejojani atij/asaj

që të jetë i/e

pavarur.

3.2.Aktiviteti

Stimuloni

fëmijën të

zgjedhë

aktivitetin

shtëpiak dhe

inkurajoni

fëmijën (djalë

dhe vajzë) të

marrë pjesë në të

gjitha aktivitetet

pa bërë dallim

gjinor. (P.sh

vëllai dhe motra

bëjnë ëmbëlsirë,

djali dhe vajza

ndihmojnë në

rregullimin e

kopshtit etj.).

Nënfusha: Shprehja e kreativitetit

Standardi 1: Fëmija demonstron aftësi të dallojë tinguj të ndryshëm.

0 – 2 vjeç 2-3 vjeç 3-4 vjeç 4-5 vjeç

0-6 muaj 6-18 muaj 18-24 muaj

1.Treguesi

Fëmija lëviz drejt

lodrave dhe

tingujve.

Fëmija kthen

kokën kur dëgjon

zërin e ndonjë

anëtari të familjes

(nënës, dados

etj.). 1.1.Aktiviteti

Lejojani fëmijës

që të prekë dhe të

vëzhgojë lodra me

1.Treguesi

Imiton tinguj

të kafshëve ose

gjërave që

bëjnë zhurmë.

1.1.Aktiviteti

Inkurajoni

fëmijën që të

luajë me

gjësende të

ndryshme që ai

të mund të

zbulojë tinguj

1.Treguesi

Fëmija reagon në

muzikë duke bërë

lëvizje të

ndryshme.

1.1.Aktiviteti

Organizoni

aktivitete që

përfshijnë muzikë

me ritëm.

1.Treguesi

Fëmija dallon

kur dikush

tjetër është

duke kënduar

apo recituar.

1.1.Aktiviteti

Lejojani

fëmijës që

ai/ajo t’i

bashkohet të

kënduarit me

të rriturin, por

sqarojani

1.Treguesi

Fëmija njeh

dhe imiton

tingujt e maces

dhe qenit.

1.1.Aktiviteti

Lejojani

fëmijës (djalë

dhe vajzë) që

të imitojë

tinguj të

ndryshëm.

1.Treguesi

Fëmija njeh llojin

e muzikës sipas

ritmit (të shpejtë,

të ngadalshëm).

1.1.Aktiviteti

Lejojani fëmijës

që të dëgjojë

muzikën që

atij/asaj i pëlqen

dhe nxiteni atë

që të operojë

vetë me pajisjet

Page 49: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

49

zhurmë.

Thirreni fëmijën

tuaj dhe

vëzhgojini

reagimet.

ndryshëm.

fëmijës që të

fillojë të

këndojë kur i

rrituri të

fillojë.

muzikore (TV,

radion, një

instrument,

kasetofoni).

Lejojani fëmijës

që të marrë pjesë

në lojëra të

ndryshme duke

kënduar në ritme

të ndryshme.

Nënfusha: Shprehja e kreativitetit

Standardi 2: Fëmija shfaq interesim për muzikën dhe prirje individuale për aktivitete/

veprimtari të ndryshme muzikore

0 – 2 vjeç 2-3 vjeç 3-4 vjeç 4-5 vjeç

0-6 muaj 6-18 muaj 18-24 muaj

1.Treguesi

Fëmija reagon me

lëvizje dhe

shprehje të

fytyrës ndaj

tingujve të

këndshëm

muzikor.

1.1.Aktiviteti

Lejojeni fëmijën

të prekë dhe të

vëzhgojë lodrat e

zhurmshme, të

mbajë në duar

lodra apo vegla

muzikore dhe me

dorën tuaj

ndihmojeni të

prodhojë tinguj.

1.Treguesi

Fëmija bën

“muzikë” me

lodra të

ndryshme.

1.1.Aktiviteti

Nxiteni fëmijën

të luajë me

objekte të

ndryshme në

mënyrë që të

zbulojë tinguj

të ndryshëm.

1.Treguesi

Fëmija përdor

objekte për të

krijuar tinguj të

ndryshëm.

1.1.Aktiviteti

Organizoni

aktivitete ku

fëmija dëgjon

muzikë dhe

nxiteni që të lëvizë

sipas ritmit ose

karakterit të

muzikës (shpejt,

ngadalë, etj.).

Inkurajojeni

fëmijën që t’i ketë

lëvizjet sa më të

lira.

1.Treguesi

Fëmija këndon

në mënyrën e

vet.

1.1.Aktiviteti

Krijoni

mundësi që

fëmija të

dëgjojë muzikë

kryesisht këngë

për fëmijë, por

edhe këngë

popullore me

vlerë dhe të

përshtatshme

për moshën e

tij.

1.Treguesi

Fëmija zgjedh

muzikën që i

pëlqen dhe

shquan disa

këngë, të cilat i

ka më për

zemër.

1.1.Aktiviteti

Lejojeni

fëmijën të

përdorë

burime të

ndryshme të

muzikës si p.sh.

TV, radio, CD

etj.

1.Treguesi

Fëmija krijon

lëvizje që

marrin formë

përmbajtësore

(një lloj

vallëzimi sipas

ritmit të

muzikës).

1.1.Aktiviteti

Lejojeni fëmijën

të dëgjojë

muzikën e

preferuar dhe të

përcaktohet vetë

për mënyrën se

si do të shprehet

kur dëgjon

muzikë (mund të

lëvizë, të

vizatojë, të

shoqërojë

ritmin etj.).

1.2.Aktiviteti

Nxiteni fëmijën

ta këndojë

këngën duke e

shoqëruar me

lëvizje trupore

pa dallim gjinie.

Standardi 3: Fëmija tregon interes për të marrë pjesë në aktivitete të ndryshme vizuale

0 – 2 vjeç 2-3 vjeç 3-4 vjeç 4-5 vjeç

Page 50: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

50

0-6 muaj 6-18 muaj 18-24 muaj

1.Treguesi

Fokuson

shikimin në një

foto, vizatim ose

pasqyrë.

1.1.Aktiviteti

Lejojani fëmijës

që të shohë veten

në pasqyrë.

Tregojini fëmijës

fotografi të

ndryshme me

ngjyra.

1.Treguesi

Fëmija

eksperimenton

me materiale të

ndryshme për

vizatim.

1.1.Aktiviteti

Mundësojini

fëmijës të ketë

qasje në

materiale të

ndryshme për

vizatim (lapsa,

shkumësa etj.).

1.Treguesi

Fëmija vizaton

vija të

ndryshme me

lehtësi.

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

lapsa dhe letër

për vizatim etj.

1.Treguesi

Fëmija vizaton

vijat

ndërlidhëse,

p.sh. një

rrethojë etj.

1.1.Aktiviteti

Inkurajoni

fëmijën që të

vizatojë në

rërë, tokë etj.

1.2.Aktiviteti Inkurajoni

fëmijën që të

vizatojë diçka

specifike që ju

ia kërkoni.

1.Treguesi

Fëmija përdor

ngjyrat e ujit

dhe i përzien

ato.

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

ngjyra të

ndryshme dhe

lejojeni që t’i

përziej ato

ngjyra.

1.Treguesi

Fëmija vizaton

gjësende të

njohura pa

ndihmën e askujt

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

materiale të

ndryshme për të

vizatur dhe lëreni

atë të zgjedhë

vetë.

Nënfusha: Zhvillimi matematikor

Që në fëmijërinë e hershme, fëmijët fillojnë të shqyrtojnë botën përreth tyre, botën që

është e lidhur me konceptet matematikore. Zhvillimi i fëmijëve është i lidhur ngushtë me

aktivitetet e përditshme dhe lojërat që mundësojnë të kuptuarit për hapësirën dhe orientimin në

hapësirë. Ata fillojnë të krahasojnë madhësitë, të gjejnë modele në objekte të ndryshme, të

lëvizin nëpër mjedisin ku jetojnë dhe fillojnë të mendojnë për zgjidhjen e problemeve. Në

fëmijërinë e hershme, bazë e të gjitha aktiviteteve që kanë të bëjnë me numra, është numërimi.

Fëmijët, pavarësisht gjinisë (mashkull a femër) pëlqejnë të praktikojnë lojëra me numra dhe

numërime që nga koha, kur ata fillojnë të flasin. Ata mësojnë për kuptimin e numrave gjatë

përvojave të përditshme dhe kujdesi i të rriturve. Konceptet e hershme gjeometrike përfshijnë

figurat, madhësitë, pozitën, hapësirën, lëvizjen dhe orientimin. Ndërkohë, gjeometria u ndihmon

fëmijëve të përshkruajnë dhe të klasifikojnë botën fizike në të cilën ata jetojnë. Duke ndërtuar

bazën për njohjen e figurave dhe shfrytëzimin e drejtë të emërtimeve të tyre, fëmijët zbulojnë

madhësitë, format, pozitën dhe zhvendosjen e objekteve në mjedisin e tyre fizik.

Shkathtësitë matematikore fillojnë atëherë kur foshnja fillon të vërejë çfarë ka përreth. Të

menduarit matematikor ndodh kur fëmija kërkon “një më shumë”, ose kur krijon modele sipas

rregullave që i zbulon vetë. Krahasimi i madhësive dhe inkurajimi nga të rriturit për përdorimin e

fjalëve matematikore si; më shumë, më pak, më i vogël se, i ndryshëm nga, u ndihmon fëmijëve

të përshkruajnë madhësitë, format e objekteve dhe marrëdhëniet e objekteve ndërmjet vete.

Zgjidhja e problemeve fokusohet në kuriozitetin e fëmijëve dhe aftësinë e tyre për të fituar,

organizuar dhe për të shfrytëzuar informacionin. Të mësuarit për të modeluar, shqyrtuar dhe

shfrytëzuar konceptet e mbledhjes dhe zbritjes në situatat problemore, fillon me mundësinë e

fëmijëve për të numëruar, grupuar, krahasuar objektet dhe përshkruar të menduarit e tyre në

situatat e përditshme. Për ndërtimin e bazës për njehsime, fëmijëve u nevojitet të vëzhgojnë të

rriturit dhe të zbatojnë drejtpërdrejt konceptet matematikore gjatë lojërave dhe në aktivitetet e

mbështetura nga të rriturit.

Nënfusha e matematikës është prezentuar përmes këtyre standardeve:

Standardi 1 : Fëmija zhvillon të kuptuarit e numrave dhe numërimit

Standardi 2 : Fëmija zhvillon të kuptuarit e figurave themelore gjeometrike, hapësirës dhe

matjes së madhësive

Standardi 3 : Fëmija klasifikon, grupon dhe krahason sende dhe objekte

===================================================

Nënfusha : Zhvillimi matematikor

Standardi 1: Fëmija zhvillon të kuptuarit e numrave dhe numërimit

Page 51: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

51

0 – 2 vjeç 24 deri në 36

muaj

3 deri në 4 vjeç 4 deri në 5 vjeç

0-6 muaj 6 deri në 18

muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija mund

të tregojë me

gishtërinj sa

vjeç është.

1.1.Aktivitet

i Pyetni

fëmijën t’ju

tregojë me

gishtërinj sa

vjeç është.

1.Treguesi

Fëmija përmend

numra gjatë

lojës.

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

objekte

“tërheqëse” për

t’i numëruar.

(Topa të butë,

makina, kube

etj.).

1.Treguesi

Fëmija numëron

përmendsh deri

në 5.

1.1.Aktiviteti Nxitni fëmijën

të përdorë

numrat dhe të

numërojë gjatë

aktiviteteve

ditore, (p.sh.

fëmija kërkon

një ose “një

më shumë”

bonbone, pjesë

të ëmbëlsirës,

etj; numëron

gjësende duke

shtuar një më

shumë.

1.Treguesi

Fëmija fillon të

lidhë numrin me

sendet e

ndryshme.

1.1.Aktiviteti

Inkurajoni

fëmijën të

shoqërojë një

për një objektet

me numra

përkatës

(numrat-

gishtërinjtë;

numrat-dritaret;

numrat- lulet,

lapsat me ngjyra

– me kapakët,

etj.).

1.Treguesi

Fëmija lidh

numrin me

simbolin e numrit

përkatës.

1.1.Aktiviteti

Nxitni fëmijën të

emërtojë numrat

që sheh në libra,

gazeta, etj.

2.Treguesi

Fëmija mund të

gabojë gjatë

përdorimit të

numrave në lojë

apo në aktivitete të

tjera.

2.1.Aktiviteti

Nxitni fëmijën të

rregullojë

kalendarin dhe të

shoqërojë simbole

të veçanta për

ditët përkatëse.

3.Treguesi

Fëmija kërkon të

jetë i pari (e

para), i dyti (e

dyta),

i treti (e treta) etj.

në lojë gjatë

aktiviteteve

ditore.

3.1.Aktiviteti

Inkurajoni

fëmijën të rendit

gjësendet sipas

renditjes apo

vetive të

caktuara.

Kujdesuni që

fëmijët të lidhin

radhitjen e

numrave prej më

të voglit te ai më i

madhi dhe

anasjelltas, gjatë

aktiviteteve dhe

lojërave.

Nënfusha: Zhvillimi matematikor

Page 52: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

52

Standardi 2 : Fëmija zhvillon të kuptuarit e figurave themelore gjeometrike, hapësirës dhe

matjes së madhësive

0 deri në 2 vjeç 24 deri në 36

muaj

3 deri në 4 vjeç 4 deri në 5 vjeç

0 deri në 6

muaj

6 deri në 18

muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija

vëzhgon

objekte të

formave të

ndryshme.

1.1.Aktivite

ti

Ofroni

fëmijës të

mbajë

gjësende të

buta, të

parrezikshm

e të cilat i

vëzhgon,

mund t’i

prekë dhe

me të cilat

mund të

luajë.

1.Treguesi

Fëmija

vëzhgon

figurat

themelore

(trekëndëshin,

katrorin,

rrethin).

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

lodra me

forma

trekëndëshi,

katrori apo

rrethi që

ai/ajo t’i

vëzhgojë dhe

të luajë me to.

2.Treguesi

Fëmija tenton

të futet në një

kuti apo

“tunel”, të

bëjë vrima me

gishtërinj në

rërë, të

mbushë dhe të

zbrazë

“kovën” me

lodra etj.).

2.1.Aktiviteti

Lejoni fëmijën

të zbulojë vetë

marrëdhëniet

hapësinore

gjatë lojërave.

2.2.Aktiviteti

Inkurajoni

fëmijën të

lëvizë në

hapësirë,

brenda dhe

jashtë (ecën,

zvarritet,

kërcen,

hidhet.

1.Treguesi

Fëmija me

ndihmën e të

rriturit vendos

figurat e

thjeshta në

vendin

përkatës

(puzzle apo

lodra me

forma).

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

lodra me forma

të thjeshta dhe

nxiteni atë t’i

vendosë format

në vendet

përkatëse

trekëndëshin,

rrethin dhe

katrorin.

2.Treguesi

Fëmija përdor

në mënyrë

spontane fjalët

përpara, prapa,

mbi, nën, afër,

etj.

2.1.Aktiviteti

Nxitni fëmijën

t’i vendosë

lodrat mbi apo

nën tavolinë,

veturën ta vërë

në garazh etj.

3.Treguesi

Fëmija me

ndihmën e të

rriturit grupon

objekte sipas

madhësisë.

3.1.Aktiviteti

Ofroni lodra

me madhësi të

ndryshme dhe

ndihmoni

fëmijën t’i

ndajë të voglat

nga të

mëdhatë.

1.Treguesi

Fëmija fillon t’i

identifikojë

objektet sipas

formës.

1.1.Aktiviteti

Nxitni fëmijën

të luajë me

lodra të

formave të

ndryshme

(materiale të

llojllojshme

gjeometrike si,

blloqe plastike,

druri,

shabllone) dhe

kërkoni nga ai

të emërtojë dhe

t’i grupojë

sipas formave

(rrethore apo

me kënde).

2.Treguesi

Fëmija fillon t’i

kuptojë fjalët si

mbi, nën, afër,

pas etj.

2.1.Aktiviteti

Inkurajoni

fëmijën që ta

fshehë lodrën

pas vetes, të

tregojë ku është

topi (nën

tavolinë, mbi

tavolinë apo në

shportë).

1.Treguesi

Fëmija klasifikon

gjësende sipas një

forme të caktuar.

1.1.Aktiviteti

Mundësoni

fëmijës të

klasifikojë dhe të

emërtojë

gjësendet në

mjedisin e tyre

sipas formave të

ndryshme dhe të

emërtojë ato

(rrethore apo me

kënde). 2.Treguesi

Fëmija tregon për

objektet që janë:

para tij/saj, pas

tij/saj, afër tij/saj

dhe larg nga ai/ajo.

2.1.Aktiviteti

Inkurajoni fëmijën

që t’i vështrojë

objektet lart,

poshtë dhe përreth

tij, (lodra, orendi ,

shtëpi, pemë etj.)

dhe nxiteni të

tregojë cilat

objekte gjenden

para tij/saj, pas,

afër dhe larg tij/saj.

3.Treguesi

Fëmija tregon

interes për të bërë

matjen e

madhësive.

3.1.Aktiviteti

Nxitni fëmijën të

luajë me peshore,

(enë të plastikës të

tejdukshme),

metër, etj.

1.Treguesi

Fëmija i përdor

figurat si rrethi,

katrori,

trekëndëshi dhe

vetitë e tyre.

1.1.Aktiviteti

Inkurajoni fëmijën

të krijojë

përfaqësimin e

figurave duke

ndërtuar modele

me vizatime,

blloqe ndërtimi,

plastelina dhe

mjete të tjera.

Kërkoni nga ai/ajo

të grupojë figurat

sipas vetive të

tyre.

2.Treguesi

Fëmija tregon

objektet e

zhvendosura në

dhomë

( p.sh. dollapit,

orës, karriges etj.

i ndërrohet vendi).

2.1.Aktiviteti

Nxiteni fëmijën të

tregojë se ku ka

qenë më parë

vazoja, ora,

karrigia etj.

Page 53: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

53

Fëmija përdor

fjalët

“e madhe” dhe

“e vogël”.

2.3.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

topa, lodra të

madhësive të

ndryshme dhe

inkurajoni atë

të marrë më të

voglin ose më

të madhin.

3.Treguesi

Fëmija fillon t’i

identifikojë

objektet sipas

madhësisë.

3.1.Aktiviteti

Nxitni fëmijën

që të luajë me

lodra të

madhësive të

ndryshme dhe

t’i grupojë ato

sipas madhësisë

(i madh, e

vogël).

3.2.Aktiviteti

Bisedoni me

fëmijën gjatë

aktiviteteve ditore

për tema si (sot

është më nxehtë se

dje, a është mjaft

e madhe kutia për

t’i futur të gjitha

lodrat?).

3.Treguesi

Fëmija bën matje

jo të sakta me

mjete jostandarde

pëllëmbë, hapa,

blloqe etj.

I

3.1.Aktiviteti

Inkurajoni fëmijën

të bëjë matje dhe

të krahasojë

rezultatet p.sh. sa

hapa është

korridori, sa

pëllëmbë është

libri i tij/saj, topi i

saj/tij etj.

Nënfusha: Zhvillimi matematikor

Standardi 3: Fëmija klasifikon, grupon dhe krahason sende dhe objekte

0 – 2 vjeç 24-36 muaj

3-4 vjeç 4 – 5 vjeç

0-6 muaj 6-18 muaj 18-24 muaj

1.Treguesi

Fëmija

shikon

objektet në

mjedisin

përreth

tij/saj/.

1.1.Aktivite

ti

Vendosni

fëmijën në

mjedis

tërheqës ku

mund të

shikojë

sendet me

ngjyra dhe

madhësi të

ndryshme.

1.Treguesi

Fëmija me

ndihmë radhit

gjësendet

duke filluar

nga e madhja.

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

gjësende të

madhësive të

ndryshme

(p.sh. balona,

topa etj.) dhe

nxiteni t’i

radhisë sipas

madhësive.

2.Treguesi

Fëmija me

ndihmë

grupon sendet

sipas

madhësisë.

2.1.Aktiviteti

Ndihmoni

fëmijën t’i

vërë kubet e

mëdha në

1.Treguesi

Fëmija e

mbulon

objektin e

vogël me

objektin më të

madh.

1.1.Aktiviteti

Jepni fëmijës

kube me

madhësi të

ndryshme,

nxiteni fëmijën

që ta mbulojë

kubin e vogël

me kubin më të

madh.

2.Treguesi

Fëmija në

mënyrë të

pavarur grupon

1.Treguesi

Fëmija

klasifikon

gjësende dhe

objekte sipas

ngjyrës.

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

sende dhe

objekte të

ndryshme që

dallojnë sipas

ngjyrës (p.sh.

kuti dhe topa të

kuq, të verdhë

dhe të gjelbër).

Nxiteni fëmijën

që t’i vendosë

topat e kuq në

kutinë me

ngjyrë të kuqe,

topat e verdhë

në kutinë me

ngjyrë të njëjtë

etj.

1.Treguesi

Fëmija

klasifikon

gjësende sipas

gjatësisë - prej

më të shkurtës

deri te më e

gjata ose

anasjelltas.

1.1.Aktiviteti

Jepni fëmijës

shkopinj apo

lapsa me gjatësi

të ndryshme

dhe kërkoni të

klasifikojë të

gjatët në një

anë dhe të

shkurtrit në

anën tjetër.

2.Treguesi

Fëmija grupon

1.Treguesi

Fëmija klasifikon

gjësende sipas

numrit të shenjave

apo vrimave.

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

pulla me vrima të

ndryshme dhe

nxiteni atë që

pullat t’i ndajë

sipas vrimave.

Përsëriteni këtë

aktivitet fillimisht

për ndarjen e

pullave me dy

vrima, pastaj për

pullat me katër

vrima.

2.Treguesi

Fëmija përshkruan

dallimet dhe

Page 54: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

54

njërën anë,

ndërsa kubet e

vogla në anën

tjetër.

sendet sipas

madhësisë.

2.1.Aktiviteti

Jepni fëmijës

objekte të

madhësive të

ndryshme

(topa,kube,

kukulla etj.)

dhe nxiteni që

t’i veçojë sipas

madhësisë.

2.Treguesi

Fëmija i

grupon

objektet sipas

ngjyrës (i kuq,

e verdhë, i

kaltër, e

gjelbër) dhe i

vendos në

kutinë me

ngjyrën

përkatëse.

2.1.Aktiviteti

Vendosni në

mjedisin ku

luan fëmija

topa, kube,

kukulla, balona

etj. të ngjyrave

të ndryshme

dhe nxiteni

fëmijën t’i

klasifikojë

sipas ngjyrave.

sende dhe

objekte në çifte

- sipas

karakteristikave

dhe rregullave.

2.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

mundësi që t’i

grupojë sendet

dhe objektet që

u përgjigjen

karakteristikav

e dhe

rregullave të

caktuara (p.sh.

pjatën dhe

lugën, enën

dhe kapakun,

këpucët dhe

lidhëset, lulen

dhe vazon).

3.Treguesi

Fëmija krahason

objekte sipas

një forme të

caktuar.

3.1.Aktiviteti

Mundësoni

fëmijës të

krahasojë dhe

të emërtojë

objektet në

mjedisin e tyre

sipas formave

të ndryshme

dhe t’i

emërtojë ato

(p.sh. tavolina

me kënde,

letrat katrore

etj.).

veçoritë e

përbashkëta të

sendeve dhe

objekteve të

grupuara.

2.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

sende dhe objekte

që kanë veçori të

përbashkëta dhe

dallime ( p.sh.

shkopinj, fije

shkrepëse, kube,

blloqe etj.). Nxiteni

fëmijën që t’i

përshkruajë

veçoritë dalluese

dhe të

përbashkëta.

3.Treguesi

Fëmija krahason

madhësitë.

3.1.Aktiviteti

Nxitni fëmijën t’i

krahasojë

rezultatet e

paraqitura në

tabela (unë kam 4

kube, kurse ti një

më shumë…) p.sh.

unë jam më i/e

gjatë se ti, etj.).

Fusha – qasja ndaj të nxënit

Periudha e fëmijërisë së hershme është koha kur të gjithë fëmijët pa dallim gjinie, përkatësie

etnike, kulture, race, mësojnë se si të mësojnë. Qasja ndaj të mësuarit është një fushë e veçantë e

zhvillimit të fëmijës, sepse përfshin në vetvete aftësitë specifike që tashmë janë mësuar në fushat

e tjera të zhvillimit. Secila fushë tjetër e zhvillimit reflekton përmbajtjen e njohurive apo aftësive

specifike dhe ka të bëjë me mënyrën se si këto njohuri apo aftësi janë fituar në këto fusha. Qasja

e fëmijëve ndaj të mësuarit i referohet natyrës së fëmijëve, gatishmërisë dhe stileve /tipave të të

mësuarit, i referohet asaj se si fëmijët janë të orientuar dhe si e drejtojnë ata veten në procesin e

të mësuarit, por gjithashtu i referohet edhe motivimit, sjelljeve dhe modeleve njohëse që

shprehin fëmijët kur mësojnë diçka të re dhe çdoherë në një situatë të re apo të ndryshme.

Page 55: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

55

Pavarësisht asaj se çfarë mësojnë, fëmijët duhet të përdorin aftësitë/shkathtësitë e qasjes ndaj të

mësuarit si strategji pozitive për të drejtuar të mësuarit e tyre. Kurioziteti dhe interesi për

ambientin që i rrethon dhe për çdo gjë të re që ndodh në të, janë komponentët e parë të qasjes

ndaj të mësuarit. Marrja e iniciativës nga fëmijët dhe stimulimi nga të rriturit për ta zhvilluar atë,

përbëjnë komponentin tjetër të qasjes ndaj të mësuarit në të cilën fëmijët zhvillojnë gatishmërinë

e tyre për të mësuar, por edhe mënyrën se si ata e drejtojnë veten në këtë të mësuar.

Këmbëngulja, një tjetër komponent, tregon se si fëmijët në vazhdimësi merren me të njëjtën

veprimtari apo aktivitet, madje edhe pas përballjes me pengesa apo vështirësi të ndryshme.

Kreativiteti dhe imagjinata, si kompetent për të përshtatur, adaptuar materiale, veprimtari apo

aktivitete në situata të reja apo me të tjera qëllime, shihet si komponenti i fundit i qasjes ndaj të

mësuarit.

Gjatë viteve të para të jetës, këto aftësi të fëmijëve janë kryesisht të ndërlidhura me kohën e

kaluar me fëmijët dhe me cilësinë e bashkëveprimit të prindërve, kujdestarëve, edukatoreve,

rrethit të tyre dhe moshatarëve me ta. Fusha e qasjes ndaj të mësuarit përfshin të gjitha modelet e

sjelljeve që fëmijët shfaqin kur përfshihen në detyra, punë, aktivitete të të mësuarit në të gjitha

fushat e zhvillimit dhe reflektojnë se si fëmijët mësojnë. Dhe fëmijët mësojnë më mirë kur

kurioziteti dhe interesi, iniciativa dhe këmbëngulja, kreativiteti dhe imagjinata janë të

inkurajuara, të mbështetura dhe të ndërlidhura me të gjitha fushat e zhvillimit.

Kjo fushë prezentohet sipas këtyre standardeve:

Standardi 1 : Fëmija shpreh interes dhe kuriozitet për të mësuar për gjërat e reja

Standardi 2 : Fëmija është i/e aftë të marrë iniciativë në veprimtarinë e tij/saj

Standardi 3 :Fëmija tregon aftësi të marrë pjesë në disa aktivitete, veprimtari dhe të këmbëngulë

në realizimin e tyre edhe kur përballet me pengesa apo vështirësi

Standardi 4: Në aktivitetet e përditshme fëmija përdor imagjinatën dhe kreativitetin

Standardi 5: Fëmija tregon aftësi për të mësuar në mënyra të ndryshme përmes përvojave të

tij/saj

====================================================================

====================

Standardi 1 : Fëmija shpreh interes dhe kuriozitet për të mësuar për gjërat e reja

0 – 2 vjeç

2 deri në 3

vjeç

3 deri në 4

vjeç

4 deri në 5

vjeç Deri në 6

muaj

6 deri në 18

muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija

lëshon tinguj

të ndryshëm

dhe përgjigjet

(gugat) kur

dikush flet me

të.

1.1.Aktiviteti

Flisni fëmijës

apo tundni një

lodër me

zhurmë në

vende të

ndryshme të

dhomës.

1.Treguesi

Fëmija tregon

interes për

objektet e reja

që janë afër

tij/saj, por edhe

në ambientin e

tij/saj.

1.1.Aktiviteti

Shtoni në

ambientin ku

luan fëmija

lodra të

ndryshme të

reja në

ngjyrë, formë,

apo në tingujt

që lëshojnë zë

kur preken.

1.Treguesi

Fëmija fillon

të pyesë rreth

personave të

tjerë që e

rrethojnë.

3.1.Aktiviteti

Njoftojeni

fëmijën me

persona të

tjerë,

stimuloni

kuriozitetin e

tyre; sqaroni

cilët janë

personat, çfarë

bëjnë etj.

2.Treguesi

Fëmija tregon

interes për

aktivitete të

reja dhe të

1.Treguesi

Fëmija tregon

kuriozitet për

të mësuar

gjërat e reja

përmes

pyetjeve pse?

kush? si? kur?

nga? etj.

1.1.Aktiviteti

Stimuloni

pyetjet e

fëmijëve dhe

jepni përgjigje

të kuptueshme

për moshën e

tyre.

1.Treguesi

Fëmija kërkon

informacion

më të qartë,

duke paraqitur

aktivitete

konkrete,vepri

me konkrete

etj.

1.1.Aktiviteti

Inkurajoni

fëmijën të

pyesë rreth

paqartësive që

ka dhe

gjithmonë,

përgjigjuni në

pyetjet e tyre

(qoftë edhe me

“nuk e di

këtë”).

1.Treguesi

Fëmija pyet

rreth

ngjarjeve dhe

ndodhive që

janë të reja

për të.

1.1.Aktiviteti

Dëgjojeni

fëmijën dhe

nxitni

interesin e

tij/saj për

ngjarjet që

janë të reja

për të.

Page 56: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

56

ndryshme.

2.1.Aktiviteti

Lejoni fëmijën

të angazhohet

në aktivitetet

që ai/ajo

pëlqen apo që

kërkon.

Standardi 2 : Fëmijët janë të aftë të marrin iniciativë në veprimtarinë e tyre

0 – 2 vjeç

2 deri në 3

vjeç

3 deri në 4

vjeç

4 deri në 5

vjeç Deri në 6

muaj

6 deri në 18

muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija

buzëqesh apo

lëviz, kur i

afrohet një

person i afërt.

1.1Aktiviteti

Luaj bashkë

me fëmijën,

buzëqeshi dhe

ndiq

aktivitetin e

tij/saj, inkurajo

dhe stimulo

iniciativën e

tij/saj.

1.Treguesi

Fëmija e

zgjedh vetë

lodrën që do

ndërmjet

lodrave të

ofruara,

materialeve

apo librave të

veçantë.

1.1.Akiviteti

Krijoni

mundësinë që

fëmija të ketë

shumëllojshm

ëri të lodrave,

objekteve të

sigurta,

materialeve,

librave në

ambientin e

tij/saj dhe

inkurajoni

iniciativën e

fëmijës në

zgjedhjen e

disa prej

lodrave.

1.Treguesi

Fëmija fillon

në mënyrë të

pavarur, lojën

aktivitetin e

ri.

1.1.Aktiviteti

Lejoni

fëmijën të

luajë vetë në

ambientin e

tij/saj.

1.Treguesi

Fëmija fillon të

zgjedhë

aktivitetin në të

cilin dëshiron

të marrë pjesë.

1.1.Aktiviteti

Lejoni djalin

dhe vajzën të

shprehë

iniciativën për

zgjedhjen e

lojës së tyre,

dhe tregoni se

si të rriturit

marrin

iniciativa

(nisma).

2.Treguesi

Fëmija jep ide

për aktivitetet

që dëshiron të

bëjë.

2.1.Aktiviteti

Nxitni fëmijën

dhe stimuloni

idetë e tij/saj

për mënyrën se

si ai/ajo do ta

kalojë kohën.

* Respektoni

idetë e fëmijës

për aktivitetet e

zgjedhura.

1.Treguesi

Në mënyrë të

pavarur zgjedh

lodrat që i

duhen për lojën

e tij/saj, (kubet

për të ndërtuar

kullën,

kukullat për të

luajtur

shtëpiash etj.).

1.1.Aktiviteti

Siguroni

fëmijës një

hapësirë të

mbushur me

lodra apo

objekte të

sigurta dhe

lejoni atë të

shprehë

interesin dhe të

marrë nismë në

aktivitetin e

tij/saj.

1.Treguesi

Fëmija i

kërkon

shokut/shoqes

të luajë me të.

1.1.Aktiviteti

Inkurajoni

(nxitni) dhe

organizoni

lojëra ku

fëmija

bashkëvepron

me fëmijë të

tjerë pa bërë

dallime

gjinore.

1.2.Aktiviteti

Lejoni fëmijës

të zgjedhë

vetë lojën dhe

shokët

(shoqet e

tij/saj).

Standardi 3 : Fëmija tregon aftësi të marrë pjesë në disa aktivitete, veprimtari dhe të

këmbëngulë në të edhe kur përballet me pengesa apo vështirësi

0 – 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç

3 deri në 4

vjeç

4 deri në 5

vjeç Deri në 6

muaj

6 deri në 18

muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija tund

disa herë një

lodër me

1.Treguesi

Fëmija fillon

të kërkojë

lodrën/at që

1.Treguesi

Fëmija luan

lojën e tij/saj

të preferuar.

1.Treguesi

Fëmija provon

disa herë për të

mbërritur një

1.Treguesi

Fëmija përdor

dy ose më

tepër rrugë,

1.Treguesi

Fëmija

vazhdon

aktivitetin e një

Page 57: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

57

zhurmë për ta

dëgjuar

tingullin.

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

lodra të

sigurta dhe

luani bashkë

me të.

2.Treguesi

Drejton duart

dhe qan derisa

ta marrin në

krah.

nuk i sheh në

mesin e

lodrave të

tjera.

1.1.Aktiviteti

Pasurojeni

ambientin e

fëmijës me

lodra dhe

objekte të

thjeshta, të

përbëra, por

të gjitha të

sigurta.

Fëmija

përpiqet vetë

të zgjidhë një

situatë.

1.1.Aktiviteti

Lejojeni

fëmijën dhe

stimulojeni

atë të gjejë

zgjidhje në

situata të

ndryshme, si

të bashkojë

pjesë të një

lodre, të

ndërtojë një

kullë, etj.

lodër në pozitë

të vështirë.

1.1.Aktiviteti

Stimuloni

përpjekjen e

fëmijës për të

kapur, të marrë

lodrat që

dëshiron.

2.Treguesi

Fëmija kërkon

ndihmë pasi të

ketë provuar për

një-dy minuta

të bashkojë

pjesët e një

enigme.

2.1.Aktiviteti

Inkurajoni

fëmijën në

plotësimin e

enigmave,

udhëzojeni

qartë dhe

kërkoni ta

realizojë vetë

enigmën.

strategji për

zgjidhjen e

situatës,

problemit,

duke

këmbëngulur,

pavarësisht

mossukseseve

të mëparshme.

1.1.Aktiviteti

Jepini fëmijës

udhëzime ose

kërkoni edhe

nga fëmijë të

tjerë të japin

sugjerime për

zgjidhjen e

problemit.

2.Treguesi

Fëmija

përfshihet në

aktivitete të

ndryshme për

rreth 10

minuta.

2.1.Aktiviteti

Nxiteni

fëmijën të

përfundojë

lojën e filluar

dhe

përgëzojeni

për

këmbënguljen

e treguar.

dite më parë,

deri në

përfundimin e

tij të

suksesshëm

(p.sh. vizatimet

për ekspozitën

e kopshtit,

punimin me

plastelinë, lulet

e mbjella në

pranverë etj.).

1.1.Aktiviteti

-

Standardi 4 : Në aktivitetet e përditshme fëmijët përdorin imagjinatën e tyre dhe

kreativitetin

0 – 2 vjeç

2 deri në 3 vjeç

3 deri në 4

vjeç

4 deri në 5

vjeç Deri në 6

muaj

6 deri në 18

muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija përdor

lodrat në

mënyra të

ndryshme

duke

i kombinuar

ato në mënyrë

kreative

(krijuese).

1.1. Aktiviteti

Ofroni fëmijës

sa me shumë

objekte, lodra

dhe luani me

1.Treguesi

Fëmija përdor

objektet të

përdorimit të

përditshëm në

mënyrë kreative,

për të luajtur, si

p.sh lugën,

gotën,rrobat etj.

1.1.Aktiviteti

Ofroni fëmijës

objekte të jetës

së përditshme

(gotë , lugë,

pjatë, plastike

etj.) në

përmasa të

pranueshme

1.Treguesi

Fëmija

imagjinon gjëra

të ndryshme në

lojë.

1.1.Aktiviteti

Jepni shtytje

lojës së fëmijës,

kur është duke

përdorur

imagjinatën e

tij/saj.

1.Treguesi

Fëmija krijon

lojëra të reja

dhe aktivitete

të ndryshme.

1.1.Aktiviteti

Mbështetni

fëmijën në

krijimin e

lojërave dhe

aktiviteteve të

tij/saj.

2.Treguesi

Fëmija krijon

ngjarje apo

këngë në

aktivitetet që

bën.

2.1.Aktiviteti

Krijoni fëmijës

1.Treguesi

Fëmija

praktikon

imagjinatën në

lojë dhe

kombinon,

përzien

aktivitetet dhe

lodrat në

shumë mënyra.

1.1.Aktiviteti

Inkurajoni

fëmijën të

zhvillojë lojëra

të tilla.

Page 58: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

58

Standardi 5 : Fëmija tregon aftësi për të mësuar në mënyra të ndryshme përmes përvojave të

tij/saj

KAPITULLI - V

5.1. Kompetencat kryesore të KK- së

Koncepti “shoqëri e hapur” dhe “globalizëm” shoqëruar dhe me zhvillimin

intensiv të teknologjisë, ka theksuar nevojën për zhvillim kompetencash që sigurojnë të

nxënit e vazhdueshëm. Referuar qëllimit të arsimit parauniversitar, pjesë e të cilit është

edhe Edukimi në Fëmijërinë e Hershme.

Realizimi me sukses i veprimtarisë edukative për zhvillimin dhe edukimin në fëmijërinë e

hershme, stimulojnë arritjen e treguesve dhe të standardeve të zhvillimit. Këto reflektojnë

drejtpërsëdrejti në arritjen e gjashtë kompetencave të të nxënit të parapara me Kornizë të

Kurrikulës së Kosovës të cilat janë:

1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit (“Komunikues efektiv”)

2. Kompetenca e të menduarit (“Mendimtar kreativ dhe kritik”)

3. Kompetenca e të mësuarit (“Nxënës i suksesshëm“)

fëmijën në

mënyrë

krijuese.

dhe të

përshtatshme

për ta dhe

lejojeni t’i

përdorë ato.

një ambient ku

mund të

shprehë veten

dhe të

eksperimentojë

me idetë e

tij/saj.

0 – 2 vjeç

2 deri në 3

vjeç

3 deri në 4

vjeç

4 deri në 5

vjeç Deri në 6

muaj

6 deri në 18

muaj

18 deri në 24

muaj

1.Treguesi

Fëmija shtyp

butonat e një

lodre me

muzikë për të

dëgjuar

tinguj të

ndryshëm.

1.1.Aktiviteti

Ofroni lodra

me muzikë

pas shtypjes

së butonit.

1.Treguesi

Fëmija luan

lojën e

djeshme, por

duke e

ndryshuar atë.

1.1.Aktiviteti

Stimulojeni

fëmijën të bëjë

ndryshime në

lojën e tij/saj, ta

plotësojë atë në

mënyrë tjetër

apo të ndërrojë

pjesë të veçanta

të saj.

1.Treguesi

Fëmija fillon të

dallojë që një

veprim i caktuar

shkakton një

rezultat (p.sh.

kur vendoset

pjata në tavolinë

është koha për të

ngrënë etj.).

1.1.Aktiviteti

Lejoni fëmijën

t’ju shoqërojë

veprimtaritë e

ditës (gjatë

përgatitjes së

ushqimit,

ujitjes së

kopshtit etj.).

1.Treguesi

Fëmija flet

dhe u tregon

të tjerëve se

çfarë i ka

ndodhur në të

shkuarën.

1.1.Aktiviteti

Kërkoni nga

fëmijët t’ju

tregojnë vetë

për përvojat e

kaluara, pa i

ndërprerë dhe

duke shfaqur

interes për to,

(vizitat te të

afërmit, te

mjeku, etj.).

Bisedoni me

fëmijën rreth

asaj se çfarë

mësoi ai nga

ngjarjet e

kaluara.

1.Treguesi

Fëmija

mendon me zë

të lartë dhe flet

gjatë

angazhimeve

në lojë.

1.1.Aktiviteti

Bëni fëmijës

pyetje të qarta

në mënyrë që

ai/ajo të jetë në

gjendje të

përshkruajë

çfarë bën apo

mendon.

(Çfarë nëse…?

Si mundesh ti?

1.Treguesi

Fëmija përdor

të gjitha

mënyrat për të

treguar apo

shprehur

përvojën e

tij/saj.

(tregon ngjarje,

vizaton, imiton

etj.).

1.1.Aktiviteti

Krijoni mundësi

që fëmija të

përdorë mënyra

të ndryshme

për të treguar

eksperiencën e

tij/saj.

Page 59: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

59

4. Kompetenca për jetë, për punë dhe për mjedis (“Kontribuues produktiv”)

5. Kompetenca personale (“Individ i shëndoshë”)

6. Kompetenca qytetare (“Qytetar i përgjegjshëm”)

7.

Kompetencat e parapara me Kornizën e Kurrikulës rrjedhin nga qëllimet e përgjithshme të

arsimit parauniversitar dhe përcaktojnë rezultatet kryesore të të nxënit (RN), të cilat duhet të

arrijnë fëmijët/nxënësit në mënyrë progresive dhe të qëndrueshme gjatë sistemit të arsimit

parauniversitar, duke filluar nga edukimi në fëmijërinë e hershme

5.2. Rezultatet e të nxënit për kompetenca kryesore për nivelin 0 të edukimit

Të gjitha kompetencat kryesore të kurrikulës zbërthehen në rezultate të të nxënit për nivel, ato janë pjesë

e Kurrikulës Bërthamë dhe parashihen të përvetësohen nga të gjithë fëmijët me rastin e përfundimit të një

niveli edukimi. Rezultatet nuk mbulojnë gjithçka që fëmijët e këtij niveli, kanë mësuar apo është dashur

të mësojnë gjatë një shkalle apo niveli të caktuar. Ato shprehin kërkesat esenciale të arritjes drejt

zotërimit të kompetencave kryesore me rastin e përfundimit të një shkalle të caktuar si dhe promovojnë

integrim të mëtejmë të fushave të kurrikulës, në funksion të zhvillimit të kompetencave kryesore

të përcaktuara me kornizën e kurrikulës.

Rezultatet e të nxënit përkufizohen si: “Deklarata që përshkruajnë atë se çfarë duhet të dijë, të

besojë, të vlerësojë dhe të jetë i aftë për të bërë një fëmijë/nxënës/se në fund të një shkalle apo

niveli”.

Ato shprehin një varg domenesh, duke përfshirë: njohuritë, shkathtësitë, qëndrimet dhe vlerat.

Rezultatet e të nxënit për kompetenca shprehin pritjet e edukatorëve , të autoriteteve arsimore, të

prindërve dhe të shoqërisë në raport me arritjet konkrete, të matshme, të fëmijëve në fund të çdo

shkalle të kurrikulës. Ato duhet të përdoren gjatë hartimit të programeve mësimore, organizimit

mësimor në shkollë, hartimit të teksteve dhe materialeve edukative.

- Rezultatet e kompetencave kryesore që priten të përvetësohen nga fëmijët deri në fund të nivelit 0

1. Kompetenca e

komunikimit dhe e

të shprehurit

- Komunikues efektiv

Fëmija

përgatitet të komunikojë në mënyrë efektive.

Dëgjon dhe merr informacion për botën që e rrethon.

Tregon aftësi në rritje, për të dëgjuar kur flasin të rriturit, bashkëmoshatarët ose fëmijët më të vegjël.

Komunikon në gjuhën amtare, shqipton drejt tingujt, shkronjat dhe fjalët më të përdorshme.

Shprehet me anë të simboleve, kodeve, shenjave dhe shprehjeve të tjera artistike.

Shpreh tolerancë dhe empati në komunikim.

Ua komunikon mendimet, ndjenjat apo ngjarjet që përjeton, të rriturve dhe fëmijëve të tjerë.

Shpreh mendimin e vet, ku dhe kur duhet etj.

2. Kompetenca e të

menduarit

- Mendimtar kreativ dhe kritik

Fëmija

zhvillon aftësitë për të menduar në mënyrë

Vëzhgon, krahason dhe vlerëson ngjarje dhe veprime.

Zgjidh situata të thjeshta problemore.

Kërkon zgjidhje të shumëfishta për detyrat dhe problemet.

Përdor simbole për të paraqitur objekte.

Page 60: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

60

kritike, krijuese dhe ndërvepruese

Vlerëson dhe vetëvlerësohet.

Krijon dhe “shpik” gjëra të reja.

Mendohet para se të bëjë një punë a një detyrë.

Zbulon lidhjet mes shkakut dhe pasojës.

Kërkon ndihmë, kur ka nevojë.

Mbron mendimin e vet.

3. Kompetenca e të

mësuarit

- Nxënës i suksesshëm

Fëmija

përgatitet për të nxënë gjatë gjithë jetës

Tregon interes për të nxënë.

Shfaq interes për të përjetuar përvoja të reja.

Merr nisma në bashkëveprim me të tjerët.

Tregon këmbëngulje për të marrë pjesë në veprimtari edhe nëse gjatë zhvillimit të tyre përballet me vështirësi.

Përdor aftësitë krijuese dhe fantazinë në veprimtaritë e jetës së përditshme.

Mëson nga përvojat vetjake dhe i përdor njohuritë e fituara në situata të reja.

Mëson dhe shkëmben përvoja pozitive në grup, merr dhe mban përgjegjësi.

Siguron mjetet, materialet dhe kohën para se të kryejë një detyrë.

Përfundon një punë të nisur.

Rishikon punët që bën, korrigjon gabimet dhe i përmirëson ato.

4. Kompetenca për

jetë, për punë dhe

për mjedis

- Kontribuues produktiv

Fëmija

orientohet drejt së ardhmes dhe nxitet të përmbushë objektivat që i vë vetes.

Paraqet mirë vetveten, duke vënë theksin në pikat e forta.

Punon në mënyrë të pavarur dhe në grup.

Organizon dhe udhëheq veprimtari të nxëni dhe shoqërore.

Merr pjesë në mbrojtjen dhe zhvillimin e mjedisit.

Diskuton me të tjerët për mjedisin që e rrethon.

Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna.

Përdor në mënyrë të përshtatshme disa pajisje teknologjike dhe tregon ndikimin e tyre në jetën e përditshme.

Realizon vetë vizatime dhe punime të thjeshta në kompjuter.

5. Kompetenca

personale

- Individ i shëndoshë

Fëmija

bën jetë të shëndetshme, përfshihet në mënyrë efektive në jetën familjare dhe shoqërore.

Mban dhe zhvillon qëndrim pozitiv për veten, kupton se është unik dhe ndihet krenar për arritjet e tij.

Shpreh dhe menaxhon në mënyrën e duhur sjelljen dhe emocionet.

Shfaq aftësi vetëkontrolli në punë individuale dhe në grup.

Shfaq vetëbesim gjatë veprimtarive të ndryshme.

Ndihmon dhe shfaq empati për të tjerët.

Bën zgjedhje të përgjegjshme për shëndetin vetjak.

Page 61: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

61

Mendohet para se të veprojë.

Parashikon pasojat e një sjelljeje të caktuar.

Respekton punën e vet dhe të të tjerëve.

6. Kompetenca

qytetare

- Qytetar i përgjegjshëm

Fëmija

përkushtohet ndaj të mirës së përbashkët dhe përgatitet të veprojë si qytetar i përgjegjshëm

Demonstron njohuri për komunitetin, ndërvarësinë midis njerëzve, roleve të ndryshme sociale dhe përgjegjësinë qytetare.

Kupton rolet në familje dhe përgjegjësitë e anëtarëve të saj.

Ndërvepron lehtësisht me të rriturit që njeh.

Bashkëpunon me bashkëmoshatarët.

Kupton sjellje të ndryshme dhe ndikimin e tyre (pozitiv dhe negativ).

Përshtatet në mjedise të ndryshme.

Shfaq empati përkundrejt të tjerëve.

Mirëkupton dhe respekton dallimet ndërmjet njerëzve.

Pranon të tjerët.

KAPITULLI - VI

6.1. Ndërlidhja e fushave të zhvillimit dhe të mësuarit në fëmijerinë e hershme me

fushat kurrikulare të arsimit të obliguar

Korniza e kurrikulës së arsimit parauniversitar nga klasa përgatitore mosha 5- 6 vjeç e fëmijëve,

është e organizuar në shtatë fusha kurrikulare, ndërsa kurrikula për edukimin në fëmijërinë e

hershme duke ju përshtatur nivelit dhe specifikave të moshës së fëmijëve, është e organizuar në

fusha zhvillimore duke ju përshtatur karakteristikave të zhvillimit të fëmijëve. Fushat zhvillimore

kontribuojnë drejtpërdrejtë në fushat kurrikulare në arsimin e obliguar, duke ju referuar

zhvillimit të fëmijëve në fusha dhe mosha të caktuara. Fushat e zhvillimit e përbëjnë bazën e

procesit edukativo-arsimor, në mbështetje të zhvillimit të fëmijës në varësi të grup-moshave

përkatëse të kurrikulës.

6.2. Ndërlidhja dhe emërtimi i fushave të zhvillimit me fushat kurrikulare :

Në Kornizën e Kurrikulës dhe në kurrikulat bërthamë për nivelet formale të arsimit të

obligueshëm, secila nga fushat e kurrikulës përbëhet nga një ose më shumë lëndë, ndërsa në

kurrikulën bërthamë për edukimin në fëmijërinë e hershme, do të punohet me fusha të

1. Fusha zhvillimore - zhvillimi i gjuhës

dhe i komunikimit

Fusha kurrikulare - Gjuhët dhe komunikimi

2. Fusha zhvillimore- artet Fusha kurrikulare- Artet

3. Fusha zhvillimore - zhvillimi njohës dhe

Njohuritë e përgjithshme - nënfusha

Matematikë

Fusha kurrikulare - Matematika

4. Fusha zhvillimore - zhvillimi social dhe

emocional

Fusha Kurrikulare - Shoqëria dhe mjedisi

5. Fusha zhvillimore - zhvillimi njohës

dhe njohuritë e përgjithshme

Fusha kurrikulare - Shkencat e natyrës

6. Fusha zhvillimore - shëndeti fizik dhe

zhvillimi lëvizor

Fusha kurrikulare - Edukimi fizik, sportet

dhe shëndeti

7. Fusha zhvillimore - qasja ndaj te

Mësuarit

Fusha kurrikulare - Jeta dhe puna

Page 62: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

62

zhvillimit, të cilat janë ndërtuar në mënyrë të tillë që të përmbushin aktivitetet/ treguesit dhe

standardet për secilën fushë zhvillimi.

KAPITULLI VII

7.1. Metodologji e mësimdhënies dhe të nxënit në edukimin e hershëm

Pse dhe si mësojnë fëmijët?

Është vështirë të jepet vetëm një definicion në lidhje me atë se pse dhe si mësojnë fëmijët.

Fëmijët mësojnë në mënyrë konstante. Të mësuarit nuk ndodhë vetëm në mjedise formale, por

ndodh në të gjitha mjediset ku fëmijët e vegjël e kalojnë kohën. Çdo përvojë që e ka fëmija –

qoftë në një ndërveprim me një të rritur apo me një moshatar, apo ndërveprimi me mjedisin e

tij/saj – shërben si një mundësi për të mësuar.

Pse mësojnë fëmijët?

Fëmija është i lindur me dëshirën dhe i gatshëm për të mësuar përmes zbulimeve. Interesimi dhe

kureshtja e shtyjnë që të ndërveprojë me mjedisin që e rrethon. Përmes interesimit dhe kureshtjes

ata mbledhin informata dhe i ndërtojnë njohuritë dhe aftësitë e tyre duke ndërvepruar me

mjedisin e tyre, duke përfshirë lojën me lodra, përmbushjen e detyrave dhe punëve të vogla për

ta përmbushur kureshtjen, dhe mësojnë praktikisht duke bërë.

Kur mësojnë fëmijët?

Mjedisi dhe eksperiencat e fëmijërisë ndikojnë në zhvillimin e dëshirës dhe aftësive të fëmijëve

për të mësuar. Fëmijët përfitojnë nga aktivitetet dhe përvojat nëse e kanë një fëmijëri të

shëndoshë në kuptimin më të gjerë të fjalës. Një atmosferë e ngrohtë dhe e gëzuar, në një

hapësirë relativisht adekuate fizike është e rëndësishme për zhvillimin dhe të mësuarit e

fëmijëve. Në jetën e përditshme dhe në mjediset e tyre, fëmijët do të gjejnë gjëra që e tërheqin

interesimin e tyre për të mësuar. Fëmijët nuk mësojnë në të njëjtën kohë dhe në të njëjtën

mënyrë. Secili prej tyre ka ritmin, stilin dhe interesin e tij/saj për të mësuar.

Si mësojnë fëmijët?

Ekzistojnë mënyra të ndryshme se si fëmijët mësojnë:

Përmes bërjes dhe të provuarit në praktikë. Një fëmijë mëson më shumë duke bërë

diçka në praktikë se sa duke i treguar atij/asaj se si bëhen gjërat.

Përmes zbulimit dhe eksplorimit. Përmes ndërveprimit me mjedisin që e rrethon,

fëmija zbulon se si janë të ndërtuara gjërat, si ndryshojnë, çka ndodh me dhe në

ambientin që e rrethon atë, duke e zbuluar marrëdhënien shkak-pasojë.

Përmes pyetjeve dhe bisedave të ndryshme. Kureshtja dhe dëshira për ta njohur botën

përreth, nxit fëmijën për të bërë shumë pyetje, për të dëgjuar dhe për ta zhvilluarit të

folurit.

Përmes imitimit dhe lojës në role. Gjatë imitimit të veprimeve dhe sjelljeve të të

rriturve, fëmijët fillojnë të sillen ashtu dhe gradualisht e kuptojnë marrëdhënien me njëri

tjetrin.

Përkundër realitetit që fëmijët e vegjël mësojnë gjatë gjithë kohës dhe në mënyrë të

vazhdueshme, institucioni parashkollor zë një vend të veçantë në formimin harmonik të

personalitetit të fëmijëve. Institucionet parashkollore dhe puna cilësore edukative, janë lehtësues

Page 63: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

63

të rëndësishëm të zhvillimit dhe të mësuarit të fëmijëve. Për ta optimizuar zhvillimin dhe të

nxënit e tyre, ekzistojnë qasje pedagogjike, metodologji, strategji, metoda, parime, mjete e

teknikave, të cilat na shërbejnë si bazë për ndërtimin e konceptit të aktiviteteve dhe organizimin

e tyre në institucione parashkollore.

Me qëllim të përkrahjes dhe ndihmës për edukatoret, në pjesën në vijim do të ofrohen udhëzime

të përgjithshme metodologjike lidhur me aspektet e:

o mësimdhënies dhe nxënies me fëmijën në qendër dhe gjithëpërfshirjen;

o mësimdhënies dhe nxënies, të bazuar në qasjen e integruar;

o mësimdhënies dhe nxënies së individualizuar;

o çështjeve ndërkurrikulare dhe

o çështjeve jashtëkurrikulare.

Mësimdhënia dhe të nxënit me fëmijën në qendër dhe gjithëpërfshirja

Mësimdhënia dhe nxënia me fëmijën në qendër, kërkon që:

o procesi i planifikimit dhe i organizimit të aktiviteteve të mbështetet në përvojat

individuale të fëmijëve, në potencialet, nevojat dhe interesimet e tyre

o mbështetet në parimin e gjithëpërfshirjes, i cili merr parasysh dhe adreson stilet e

ndryshme të të nxënit,

o mënyrën dhe ritmin me të cilën fëmijët zhvillohen dhe mësojnë, si dhe

o aspektet e tjera të diversitetit të fëmijëve, duke përfshirë gjininë, moshën, kulturën,

prejardhjen shoqërore dhe ekonomike.

Ndërkohë, gjithëpërfshirje do të thotë çdo fëmijë në programin parashkollor.

Edukatoret e sigurojnë gjithëpërfshirjen duke ofruar praktika edukative që mbështesin të drejtën

e çdo fëmije për të marrë pjesë në një gamë të gjerë të aktiviteteve

Mësimdhënia dhe të nxënit, të bazuar në qasjen e integruar

Mësimdhënia dhe nxënia e bazuar në qasjen e integruar ndërlidh përmbajtjet e veçanta të fushave

me qëllim të arritjes së rezultateve të të nxënit në grup-mosha me rezultatet e të nxënit të

kompetencave.

Mësimdhënia dhe nxënia e bazuar në qasjen e integruar, bëhet kur sigurohet:

o ndërlidhja ndërmjet fushave kurrikulare, ku përmbajtjet e veçanta kontribuojnë në

arritjen e rezultateve të grup-moshave;

o ndërlidhja apo integrimi i karakteristikave të përbashkëta të fushave përkatëse;

o aktivitete me fëmijë ku ata të zhvillojnë kompetencat për të gjetur dhe për të përpunuar

informata në mënyrë efektive dhe të përgjegjshme;

o aktivitete me fëmijë që promovojnë perspektivën e mësimit tërëjetësor dhe të cilat i

ndihmojnë fëmijët që të zhvillojnë kompetencat e tyre për t’u ballafaquar me sfidat dhe

mundësitë.

Mësimdhënia dhe të nxënit e individualizuar

Në fëmijërinë e hershme, individualizimi është një shtyllë e rëndësishme e kurrikulës dhe e

mësimdhënies. Individualizimi ose mësimdhënia e individualizuar do të thotë përshtatja e

strategjive mësimdhënëse dhe aktiviteteve në institucionet parashkollore për të përmbushur

interesat, aftësitë dhe nevojat e ndryshme të çdo fëmije.

Edukatoret, për organizimin dhe zbatimin me sukses të mësimdhënies dhe të nxënies së

individualizuar duhet të:

o përdorin aktivitete që promovojnë nxënien, përmes qasjeve të ndryshme

o planifikojnë aktivitete që fokusohen në zhvillimin e vetëbesimit, iniciativës, zgjidhjes

së problemeve dhe kreativitetin;

o përdorin materiale që u përshtaten mundësive dhe nevojave të fëmijëve;

o organizojnë aktivitete të diferencuara në detyra, ku përmbushja, kontrolli, vlerësimi

dhe shkalla e ndihmës që ofrohet prej edukatoreve i përshtatet secilit fëmijë

Page 64: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

64

Çështjet ndërkurrikulare

Çështjet e ndërkurrikulare paraqesin përmbajtje të rëndësishme të cilat nuk i takojnë

ekskluzivisht vetëm një fushe, por më së miri mësohen si pjesë të disa fushave të ndryshme.

Çështjet ndërkurrikulare dhe integrimi i tyre në programin edukativ në këtë nivel shërbejnë si

orientime të përgjithshme për edukatoret me qëllim që të ndërlidhen përmbajtjet aktuale me

trendet e përgjithshme edukative dhe arsimore. Në sistemin parauniversitar janë propozuar që të

trajtohen këto tema për çështjet ndërkurrikulare sipas KKK që janë:

o Edukimi për qytetari demokratike – që i referohet njohjes dhe respektimit të të drejtave të

fëmijëve, çështjeve gjinore, çështjeve kulturore dhe ndërkulturore;

Edukimi për paqe – që u referohet përmbajtjeve si toleranca, harmonia dhe bashkëjetesa

etnike, fetare, kulturore, racore etj. dhe te jetuarit ne harmoni me mjedisin natyror;

o Globalizimi dhe ndërvarësia -që i referohet bashkëveprimit, kombinimit te aftësive dhe

mundësive për krijimin e gjërave të përbashkëta;

o Edukimi për media – që i referohet njohjes dhe përdorimit të mediave për sigurimin e

informacioneve të reja dhe të drejta;

Arsimi për zhvillim të qëndrueshëm – që u referohet temave të cilat ndikojnë në

ndërgjegjësimin e fëmijëve për një qëndrim aktiv ndaj çështjeve dhe dukurive me interes

të gjerë.

Arsimi për zhvillim të qëndrueshëm

I referohet temave me rëndësi të përgjithshme të cilat ndikojnë ne ndërgjegjësimin e fëmijëve për

një qëndrim aktiv ndaj çështjeve dhe dukurive mjedisore në nivel lokal dhe global. Këtu hyjnë

çështjet, si ndikimi i aktivitetit të njeriut në cilësinë e mjedisit, ngrohjen globale etj.

Çështjet ndërkurrikulare dhe integrimi i tyre në programin edukativ në këtë nivel shërbejnë si

orientime të përgjithshme për edukatorë me qëllim që të ndërlidhen përmbajtjet aktuale me

trendet e përgjithshme edukative dhe arsimore.

Çështjet jashtëkurrikulare

Veprimtaritë jashtëkurrikulare janë aktivitete të strukturuara që ndodhin jashtë kontekstit të

fushave dhe përmbajtjeve kurrikulare, por që i ndihmojnë fëmijët në arritjen e treguesve të grup-

moshave dhe të priturave të përcaktuara në kurrikulë. Secili institucion mund të planifikojë dhe

organizojë aktivitete jashtëkurrikulare në varësi të interesave, kushteve të ambientit ku është apo

rëndësisë që kanë.

Në edukimin parashkollor disa ide për aktivitete jashtëkurrikulare janë:

o Vizitat në muze, në parqe, në vende në natyrë dhe në vende historike, në institucione, në

galeri, në teatër etj;

o Festimet në data të veçanta, në ngjarje, në tradita, etj;

o Puna me projekte që fokusohen në tema që përkojnë me moshën e fëmijëve, si mbrojtja e

mjedisit, etj;

o Puna vullnetare.

KAPITULLI VIII

8.1. Plani dhe programi edukativ

Planifikimi edukativ është thelbësor për kurrikulë cilësore. Është pjesë e procesit edukativ në të

gjitha institucionet të cilat organizojnë edukimin e hershëm, në bazë të niveleve dhe grup-

moshave të caktuara.

Planifikimi është i rëndësishëm për organizimin sa më të mirë të procesit edukativ që shkon në

shërbim të zhvillimit optimal të fëmijëve dhe merr për bazë interesin, zhvillimin dhe nevojat e

fëmijëve. Planifikimi duhet të fokuset në ambientin edukativ ku zhvillohet veprimtaria

Page 65: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

65

edukative, grup-mosha specifike dhe nevojat specifike individuale të fëmijëve me nevoja të

veçanta (përmes PIA).

Planifikimi duhet të hartohet në përfundim të vitit shkollor (qershor) dhe të jetë i gatshëm për

vitin e ri shkollor (shtator).

Për të bërë planifikimin sa më të mirë dhe për t’i plotësuar të gjitha ato kërkesa që duhet

respektuar në procesin e planifikimit duhet të inkuadrohet stafi edukativ dhe prindërit.

Një planifikim i kujdesshëm duhet të sigurojë ndërlidhjen e temave, aktiviteteve me qëllimet dhe

rezultatet që duhet të arrihen në fund të nivelit 0 dhe të kontribuojnë në zhvillimin e

kompetencave të paraqitura në KKK.

Ka lloje të ndryshme të planifikimit edukativ. Ai mund të jetë afatgjatë, afatmesëm ose

afatshkurtër, ose përmes projekteve tematike.

Synimi ynë është që tani e tutje planifikimi i edukativ të bazohet në Kurikulën bërthamë 0-

5vjeç.

Plani vjetor

Plani vjetor është planifikimi që çdo institucion e bën për 1 vit edukativ. Ky plan përgatitet nga

të gjitha edukatoret që punojnë me fëmijët e grup-moshave 0-3 vjeç dhe 3-5 vjeç. Në planin

vjetor përfshihen 7-10 tema, të cilat mund të zbatohen prej 3-6 javë. Temat mund të përzgjidhen

nga përditshmëria dhe të synojnë zhvillimin e kompetencave tek fëmijët.

Plani mujor

Është planifikimi për 1 muaj, temën kryesore të të cilit e marrim nga plani vjetor. Ky plan

përgatitet nga të gjitha edukatoret që punojnë me fëmijët e grup-moshave 0-3 vjeç dhe 3-5 vjeç.

Kjo temë ndahet në nëntema për javët e muajit. Tema kryesore mund të zgjasë më shumë ose më

pak se 1 muaj.

Plani javor

Është planifikim për shtatë ditë pune dhe përmban temën javore dhe temat ditore. Ky plan

përgatitet nga të gjitha edukatoret që punojnë me fëmijët e grup-moshave, duke u bazuar në

shtatë fushat e kurrikulës. Planifikimi javor duhet të përgatitet për shtatë fusha, që d.m.th. dy ditë

(dy fusha) kalojnë në javën tjetër.

Planifikimi ditor

Është planifikim për një ditë pune dhe përmban: temën javore, fushën e kurrikulës, standardet,

treguesit, temën ditore, rezultatin e pritur, materialet dhe mjetet, organizimin e aktivitetit,

reflektimin pas aktivitetit dhe ndërlidhjen me fushat tjera.

8.2. Modeli i planit vjetor për grup-moshat 0-3 vjeç

Page 66: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

66

8.3. Modelet e planeve për grup-moshat 3-5 vjeç

Page 67: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

67

8.4. Model i planit të përgjithshëm për grup-moshat 3-5 vjeç.

Këtu përfshihen: Plani vjetor, mujor, javor.

Page 68: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

68

8.5. Organizimi i kohës së zbatimit të planit edukativ

Sa më i vogël të jetë fëmija, aq më shumë kohë duhet ndarë për përvoja loje/të të nxënit të

drejtuara nga të rriturit, përfshirë edhe periudha të gjata kohore të aktivitetit fizik jashtë (në

mot të përshtatshëm) ose brenda (përveç kohës së pushimit) (Fein, 1992, Schultz, 1992).

Koha e rekomanduar gjatë qëndrimit ditor në institucionin parashkollor është:

Fëmijët e grup-moshës 3 vjeçe: 75-85% lojë e udhëzuar, 10-15% në grupe të

vogla dhe 5-10% aktivitete me tërë grupin.

Fëmijët e grup-moshës 4-5 vjeç: 55-70% lojë e udhëzuar, 25-30% në grupe të

vogla dhe 5-15% aktivitete me tërë grupin.

Fëmijët e grup-moshës 5-6 vjeç: 40-60% lojë e udhëzuar, 30-40% në grupet e

vogla dhe 15- 20% aktivitete me tërë grupin

8.6. Angazhimi dhe mbështetja nga prindërit dhe komuniteti në zbatim të planit

edukativ

Bashkëpunimi i edukatores me prindërit për planifikim të përmbajtjes edukative me fëmijë

është i rëndësishëm, sepse edukatoret janë eksperte për punën që bëjnë, por edhe prindërit

kanë qëllime, ide, vlera, dëshira për fëmijët e tyre, njohin mirë çfarë di dhe mund të bëjë

fëmija i tyre, njohin mirë temperamentin e fëmijës së tyre, etj.

Edukatoret mund të angazhojnë prindërit të jenë pjesë e planifikimit të përmbajtjeve

edukative, në këtë mënyrë:

- Duke i pyetur prindërit se si mund të përgjigjen fëmijët e tyre një mësimi ose teme të

re;

- Duke ndarë informacionin me prindërit, për një temë ose projekt të ardhshëm, dhe t’u

kërkojnë prindërve që të angazhohen në mënyrë specifike, si p.sh, duke kontribuar me

materiale lidhur me temën specifike, etj;

- Duke negociuar me prindërit mbi idetë që ata ofrojnë, duke i dhënë bisedës

ekspertizën e edukatores dhe duke rënë dakord për mënyrën e zbatimit të idesë.

Prindërit mund të:

- Ofrojnë frymëzim për një temë apo projekt të ri;

- Ofrojnë ide për diskutime në grup dhe mund të japin ekspertizë për përmbajtjen (p.sh.

duke folur për profesionet e tyre, duke sjellë kafshë shtëpiake, ose duke shkëmbyer

interesa dhe hobe)

- Ndihmojnë edukatoret të zhvillojnë qendra të reja mësimore (p.sh. një anëtar i

familjes mund të ofrojë të gatuaj një pjatë ose artikull të preferuar dhe fëmijët mund ta

ndihmojnë).

8.7. Përcaktimi i kohës për grup-mosha të ndryshme, madhësisë së grupit dhe

grupimit sipas interesave dhe nevojave

Koha e aktivitetit sipas moshës:

Page 69: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

69

Mosha 0-3 vjeç , nuk ka kohë të caktuar për aktivitetin pedagogjik

Mosha 3-4 vjeç, 15-20 minuta

Mosha 4-5 vjeç, 20-25 minuta

Mosha 5-6 vjeç – deri 30 - 35 minuta.

KAPITULLI IX

8.1. Qendrat e të nxënit

Ekspozimi i hershëm i fëmijës në një mjedis edukativ, argëtues, krijues dhe të sigurt është thelbësor

për të siguruar një fillim të mbarë për zhvillimin e tij. Qendrat e aktivitetit të cilat përjetohen si një

mjedis kreativ, fëmijëve u jep mundësinë që duke ndërvepruar me rrethin, të rriten suksesshëm në

aspektin shoqëror, emocional, fizik dhe në atë intelektual.

Qendrat e aktivitetit që njihen edhe si qendra të të mësuarit janë vende ku fëmijët mund të luajnë,

të eksperimentojnë, zbulojnë, krijojnë, rikrijojnë në bazë të përvojave të reja, ndërtojnë njohuri të

qëndrueshme, shkëmbejnë përvojat e tyre duke bashkëbiseduar, zgjidhin probleme, marrin

vendime, respektojnë njëri tjetrin. Aktivitetet në qendra janë të shumëllojshme dhe mund të

realizohen nga fëmijët në grupe ose individualisht, në harmoni me interesimet e fëmijëve. Qendrat

e aktivitetit janë efektive vetëm atëherë kur plotësojmë nevojat e zhvillimit të çdo fëmije.

8.2. Rëndësia e qendrave

Qendrat e aktivitetit u krijuan si vend për të theksuar zhvillimin e tërësishëm të fëmijës Të

gjithë fëmijët mësojnë në mënyrë të natyrshme, dhe me mjaft entuziazëm. Prirja e tyre për

të bërë pyetje, për të hetuar, për të eksploruar, ekzaminuar dhe eksperimentuar, vjen nga një

kureshtje e zjarrtë dhe një dëshirë për të kuptuar botën që e rrethon. Ata mësojnë, rriten dhe

përvetësojnë nëpërmjet përvojave ndërvepruese me njëri-tjetrin. Qendrat e aktiviteteve japin

mundësi të pakufishme për të praktikuar gjëra të ndryshme. Për fëmijët e vegjël qendrat

çdoherë janë shumë atraktive sepse aktivitetet në qendra i lejojnë të jenë të angazhuar. Me që

zgjedhin lirshëm aktivitetet dhe materialet të cilat ju interesojnë, tërë aktivitetet e fëmijëve

përjetohen si lojë. Loja bënë që fëmijët të jenë të natyrshëm, të relaksuar dhe të motivuar të

hetojnë, eksplorojnë dhe zbulojnë në mënyrë të pavarur, gjëra që janë të reja për ta. I të

aktiviteti është një përvojë e lumtur dhe e kënaqshme për të mësuar për botën që e rrethon

sepse nuk kanë ndonjë shqetësim për arritjet. Kjo bën që fëmijët të jenë me iniciativë ku u

lejohet të sfidohen për veprim, pa frikën e dështimit. Fokusi është në proces dhe jo në

rezultat.

Përderisa fëmijët luajnë dhe bashkëveprojnë me moshatarë dhe me edukatore, ata fillojnë të

kuptojnë botën sociale, zhvillojnë aftësitë e komunikimit dhe të krijojnë marrëdhënie të reja

ndërnjerëzore.

Page 70: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

70

Duke eksploruar në mënyrën e tyre dhe duke synuar në mënyrë të qëllimshme të plotësojnë

disa nevoja dhe interesa të tyre, fëmijët ndjehen të kënaqur e të plotësuar. Qendrat e

aktiviteteve u mundësojnë fëmijëve të zhvillohen në mënyrë të përshtatshme. Aktivitetet

nëpër qendra krijojnë mundësi të shprehin veten në tërësi si dhe të zhvillohen në mënyrë të

harmonizuar. Loja dhe eksplorimi i fëmijëve në mjedisin e tyre edukativ ndihmojnë rritjen

dhe pjekurinë e tyre personale dhe shoqërore. Të gjitha këto arsye japin dhe të kuptojmë se

qendrat e aktiviteteve janë një pjesë e rëndësishme e një mjedisi edukativ të MMbalancuar.

Qendra e blloqeve

Qendra e blloqeve është një hapësirë e vlefshme për të mësuar fëmijët e vegjël të të gjitha

moshave. Fëmijët që luajnë me blloqe, me moshatarët apo vetëm praktikojnë një lojë

imagjinative me ç’rast mundësojnë aktivizim e gjerë të aftësive zhvillimore të tyre si ato

njohëse, emocionale, sociale dhe fizike.

Fëmijët e vegjël që përdorin blloqe janë duke praktikuar aftësitë e tyre të kapjes dhe

manipulimit të dorës. Parashkollorët mund të përsosin aftësitë motorike duke ndërtuar

struktura komplekse që kërkojnë balancë, një dorë të qëndrueshme dhe koordinim sy- dorë.

Përmes lojës me blloqe kanë një shans për të përdorur idetë e tyre për të ndërtuar, krijuar dhe

prodhuar struktura të vërteta. Ndërtimi i strukturave komplekse, (si shtëpi, ura, kopshte,

vendbanime, ferma etj.) kërkon që fëmijët të kuptojnë një shumëllojshmëri të koncepteve të

matematikës, duke përfshirë madhësinë, formën, numrin, rendin, sipërfaqen, gjatësinë,

modelin dhe peshën. Fëmijët mund të praktikojnë krahasimin, matjen dhe klasifikimin, mes

aftësive të tjera të të menduarit themelor.

Qendra e blloqevet është një vend i përshtatshëm për fëmijët që të pasurojnë fjalorin, duke

përdorur fjalë për të përshkruar llojet e ndërtesave, formave dhe strukturave. Puna e

përbashkët e edukatores me fëmijë mund të ndihmojë të rrisin aftësitë gjuhësore në qendrën

e blloqeve, duke i inkurajuar fëmijët të përshkruajnë strukturat e tyre dhe procesin e ndërtimit

të tyre si dhe duke përdorur fjalë të reja të fjalorit, sidomos me rastin e sajimit të tregimeve qe

kanë të bëjnë strukturat e krijuara nga ata

Kur punojnë së bashku në zonën e bllokut, fëmijët fillojnë të shkëmbejnë ide e përvoja të

tyre. Kjo mundëson që në mënyrë të natyrshme të praktikojnë edhe negociata. Fëmijët duke

qenë se ndajnë idetë dhe njohuritë e tyre, fillojnë të kuptojnë për botën e shikuar nga

pikëpamjet e të tjerëve.

Qendra e shkencës/zbulimit

Fëmijët përherë kanë nevojën e madhe për të njohur dhe kuptuar realitetin në të cilin

ekzistojnë. Qasja e tyre për të zbuluar botën në mënyrë aktive duke ndërvepruar me gjëra

konkrete të marra nga natyra është shumë e rëndësishme për të mësuar fëmijët. Qendra e

shkencës/zbulimit e pasur me materiale të bollshme nga natyra, i inkurajojnë lojën dhe

Page 71: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

71

angazhimin në këtë qendër. Aktivitetet në qendrën e shkencës inkurajojnë fëmijët të

vëzhgojnë, eksplorojnë dhe eksperimentojnë me sendet nga mjedisi, fillimisht duke i njohur,

kuptuar për cilësitë e tyre, e më pastaj edhe duke bërë parashikime për atë që do të ndodhë

nëse veprojmë në mënyrë të caktuar me to apo edhe duke gjykuar për to. Eksperimentet dhe

aktivitetet në qendër të cilat inkurajojnë përdorimin e të gjitha shqisave vazhdimisht

stimulojnë kuriozitetin e fëmijëve.

Pyetjet e fëmijëve të cilat i shtrojnë gjatë lojës dhe aktivitetit, e që mbështeten edhe nga të

rriturit, e lejojnë fëmijët të vënë në dyshim çdo gjë. Në këto raste, edhe pse nuk shtrohet

qëllim që të marrin patjetër përgjigje të plotë shkencore, gjetjet dhe zbulimet e fëmijëve rreth

veçantive, ngjashmërive, dallimeve, raporteve në mes gjërave dhe fenomeneve të ndryshme

nga natyra e shoqëria, janë me vlerë të pakontestueshme. Aktivitetet si, rritja e bimëve,

krahasimi i gjetheve, përzierja e ngjyrave për të krijuar të reja, matja e objekteve të

ndryshme natyrore, apo ekzaminimi i objekteve me syze zmadhimi ose mikroskopë të

thjeshtë, ngjallë spektër të gjerë emocionesh te fëmijët, duke e i bërë kështu të gëzuar, të

lumtur, krenarë e me vetëbesim, gjatë kësaj loje.

Njohja, të kuptuarit dhe përjetimet e përfituara përmes lojës me materiale të marra nga

natyra, është mënyra më e mirë dhe më e natyrshme e prezentimit të kompleksitetit të botës

që na rrethon.

Qendra e lojës dramatike

Qendra e lojës dramatike është qendra e cila siguron çdoherë shumë argëtim për fëmijë.

Angazhimi në lojë dramatike mbështetë zhvillimin e fëmijëve të vegjël. Loja me role është

përpjekja e fëmijëve për të interpretuar role dhe situata të njohura për ta, duke riprodhuar

botën ashtu sikur e kuptojnë apo, sikur edhe e dëshirojnë ata.

Gjatë lojës fëmijët fillimisht negociojnë për rolet dhe temat e ndryshme, duke vazhduar të

bashkëpunojnë për të mbajtur shfaqjen. Duke luajtur rolet dhe situatat, fëmijët kryesisht

imitojnë, dëgjojnë, reagojnë ashtu si besojnë se i përgjigjet një situate. Duke gjet kënaqësinë

në reagimet e fuqishme të momentit ata bëhen të vetëdijshëm për emocionet e tyre dhe

emocionet e të tjerëve. Loja me role i inkurajon fëmijët që të flasin dhe të shprehen ashtu që

në mënyrë të përbashkët të zgjidhin edhe situatat problemore. Për të interpretuar suksesshëm

në lojë dramatike, fëmijët veshin kostume, përdorin materiale të ndryshme skenike dhe

lëvizin shumë, duke përdorur muskujt e mëdhenj dhe ata fine, apo duke koordinuar

veprimet e tyre me lëvizjet e syve. Ndërsa, fëmijët luajnë dhe bashkëveprojnë në qendrën

dramatike të lojërave ata njëkohësisht marrin përgjegjësi dhe zhvillojnë interesime të reja për

ta. Loja dramatike e fëmijëve, përmes profesioneve të ndryshme, gjeneratave të ndryshme,

kulturave e karaktereve njerëzore, jep të kuptoj më së shumti botën reale shoqërore të

fëmijës. Fëmijët përfshihen në këtë lojë në kuptimin e plotë me shumë emocion, me

angazhim fizik, kognitiv e social. Situatat e reja dhe të paparashikueshme, që nuk përkojnë

me përvojën e tyre të deri atëhershme i ndihmon ata të krijojnë përvojë dhe shkathtësi të reja

të përshtatjes dhe pranimit të vlerave të caktuara shoqërore, gjë e cila jo çdoherë është e lehtë

Page 72: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

72

dhe e pranueshme për fëmijët, prandaj dhe përfshirja e të rriturve në lojë, në raste shihet si

akt i pëlqyer.

Qendra e artit

Qendra e artit për fëmijët është njëra ndër qendrat e aktivitetit, e cila ofron mundësi për

të siguruar përvojë krijuesi. Kur fëmijët janë të ekspozuar në një moshë të re në një

ambient arti me shumë materiale, pajisje dhe vepra arti, atyre fillimisht u sigurohet

mundësia për të zhvilluar ndjenjën e krijuesit me shprehje të lirë të mendimeve dhe

ndërmarrje të guximshme të veprimeve krijuese. Fëmijët angazhohen intensivisht në

qendrën e aktiviteteve artistike, sepse procesi i punës u jep shumë gëzime, emocione dhe

kënaqësi. Përdorimi i materialeve të llojllojshmëri, përderisa prejnë, thurin ngjesin e

ngjyrosin, ndërkohë që u jep ndjesinë e eksploruesit, eksperimentuesit, krijuesit.

Aktiviteti në qendër u jep hapësirë të madhe për të komunikuar rreth temave të caktuara,

por, njëkohësisht edhe për veten e tyre dhe për artin. Përmes artit marrin edhe njohuri të

reja rreth kulturës së tyre.

Qendrat e artit si pjesë përbërëse e ambientit edukativ në moshën e hershme është e

rëndësishme, sepse arti i ndihmon fëmijët të mësojnë rreth vetëshprehjes dhe krijimtarisë.

Projektet e artit janë gjithashtu një mënyrë e mirë për fëmijët që të zhvillojnë aftësi të

shkëlqyera motorike dhe të përmirësojnë koordinimin e syve të tyre.

Zhvillimi i imagjinatës dhe kreativitetit të fëmijës, përmes qendrës së artit në masë të

konsiderueshme është vendimtar edhe për inovacione në fushat të tjera të jetës por dhe

për aftësi të përshtatjes në situata të reja. Njerëzit krijues kanë aftësinë për të përdorur

imagjinatën e tyre për të parë zgjidhje të shumta për një problem, në mënyrë shumë

origjinale.

Përvojat në qendrën e artit gjithashtu pasurojnë botën emocionale të fëmijëve. Përderisa

fëmijët marrin pjesë në aktivitetet kreative të qendrës së artit, ata fitojnë vetëbesim,

ndjejnë, krenari, vetërespekt në punën e tyre. Arti i lejon fëmijët të shprehin emocione të

forta sidomos për fëmijët që mund të kenë vështirësi në shprehje verbale. Nëpërmjet

artit, fëmijët zgjerojnë njohuri rreth botës reale, vetes së tyre, kulturës, krijojnë shprehitë

e shkathtësitë dhe fillon të formojnë disa qëndrime. Fëmijët zakonisht janë të pasionuar

për artin e tyre krijues. Prandaj, ata janë shumë shpesh të angazhuar në praktikën e

përsëritur që ndodh në qendrën e artit .

Qendra e librit

Qendra e librit është një vend i qetë dhe i këndshëm për fëmijët që ju mundëson të kenë

qasje në libra. Duke pasur mundësinë të bashkëveprojnë rregullisht me libra, fëmijët mund të

praktikojnë aftësitë e tyre për të "lexuar" fotografitë, të rishikojnë tregimet dhe historitë e

pëlqyera dhe të zhvillojnë një dashuri për librin. Për shkak se fëmijët e vegjël nuk mund të

lexojnë ende, ata ka të ngjarë të zgjedhin libra në bazë të ilustrimeve të kopertinave . Rafti i

librave duhet të jetë i përshtatshëm për lartësinë e fëmijëve në mënyrë që të mund të arrijnë

libra pa ndihmën e të tjerëve. Një qendër librash e dizajnuar mirë do të ofrojë hapësirë të

qetë për fëmijët e të për të rriturit të lexojnë së bashku. Qendra e librit mund të jetë një mjedis

i përshtatshëm për fëmijët që të luajnë vetëm ose me një ose dy fëmijë. Hapësira e ndritshme

Page 73: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

73

dhe rehatshme për t'u ulur dhe lexuar, një qilim, jastëk, një kolltuk ose një shtrat i vogël janë

shtesa të mira në qendrën e librit. Kukullat, kafshë të mbushura, apo gjësende të tjera që

lidhen me ngjarjen, tregimet apo ilustrimet, mund të mbahen në çanta ose shporta të veçanta

në rafte të ulëta të qendrës së librave, sepse në raste, këto pajisje do të ndihmojnë fëmijët të

praktikojnë rrëfimet e ''lexuara'' dhe zhvillojnë të folurit.

Të rriturit mund të inkurajojnë zhvillimin e fëmijëve duke lexuar me zë të lartë tregime dhe

poezi të përshtatshme për ta. Në këtë mënyrë stimulohet imagjinata dhe aftësitë e të

menduarit të fëmijëve, inkurajohet zhvillimi i gjuhës dhe sigurohet mundësi për shprehje

krijuese përmes tregimit apo marionetës.

Një vend i përshtatshëm i ngritur në klasë, me një larmi të librave në dispozicion për

fëmijët për t'u lexuar natyrshëm në momente nxitë fëmijët edhe për shkrimin. Kjo qendër e

pajisur me një tavolinë e cila përsipër ka disa gazeta, letër, lapsa e figura, u lejon fëmijëve të

eksplorojnë shkronjat - si duken, si krahasohen me njëra-tjetrën, si kombinohen për të

formuar fjalë. Nëse ekziston alfabeti me fije magnetike dhe një tabelë magnetike për të

përdor fëmijët ndonjëherë shkruajnë fjalë, emra, rrokje, që përputhen me interesimet e tyre të

momentit. Në qendër, ndonjëherë fëmijët punojnë e luajnë në grupe të vogla, ndërsa herë të

tjera punojnë individualisht. Qendra e librit është vendi që jep mundësi të shumta për qasje

të individualizuar. Qendra e librit, si burim i pashtershëm i informatave mund të përfshijë në

hapësirën e saj edhe një kompjuter i cili ndihmon gjetjen e informacionit, por njëkohësisht

dhe mundësinë e komunikimit përmes alternativave të ndryshme.

Qendra e rërës dhe ujit

Fëmijët mësojnë më së miri përmes lojës, prandaj është e rëndësishme t'u jepet fëmijëve

mundësi për të marrë pjesë në lojën shqisore në klasë. Qendra e rërës dhe ujit është një nga

mundësitë më të mira që mund t'u jepet fëmijëve për përvojat e ndjesisë, sepse ata mund të

eksplorojnë pa kufi duke përdorur rërën dhe ujin.

Fëmijët në mbarë botën pëlqejnë të mbushin enën me ujë, të zbrazin ujin nga enët të zhytin

gjëra në ujë. Në rërë ata pëlqejnë të gërmojnë, të sitin rërën të krijojnë me rërë dhe sajojnë

gjëra të reja prej rërës. Kombinimi i rërës dhe ujit gjithashtu inkurajon kreativitetin e tyre

duke krijuar ndërtesa, kështjella rrugë, tunele etj.

Loja me ujë dhe rërë është një nga aktivitetet më të dashura dhe njëherit më relaksuese që

fëmijët mund të përjetojnë. Loja aktive me ujë dhe rërë ndihmon të përjetuarit e ndjesisë së

rrëshqitjes së rërës dhe ujit nëpër gishtërinj, prekjen e gjërave të buta si flluska e sapunit në

ujë por edhe fortësinë, peshën e rërës të përjetuar përmes shqisës së të prekurit. Kjo njëherit

inkurajon pasurimin me emocione të reja, por edhe lehtëson tensionimin emocional të

momentit te fëmijët.

Loja në qendrën e rërës dhe ujit bëhet interesante dhe atraktive përmes përdorimit të një sërë

aksesorësh apo mjetesh ndihmëse për lojën me rërë dhe ujë, e të cilat është lehtë për ti gjetur

në ambiente familjare. Anija, kova, tapa, pjata, shosha, gota për masë, guralecë, sita, hinka,

sfungjerët, kavanozat e boshatisura, janë vetëm disa nga aksesorët që mund të ndihmojnë në

Page 74: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

74

realizimin e shumë aktiviteteve spontane e që sigurojnë shumë njohuri, shprehi e shkathtësi

me vlerë për fëmijë.

Uji dhe rëra i nxit fëmijët të përdorin imagjinatën e tyre. Ndërsa fëmijët luajnë, ata mund të

pretendojnë se punojnë në një larje makine ose jetojnë në një kështjellë. Ndërtojnë ura

bashkimi dhe hidrocentrale prodhimi, zgjidhin probleme të vogla e të mëdha ndërnjerëzore e

mjedisore.

Me lojën e përbashkët të fëmijëve në qendër zgjerohen aftësitë sociale. Fëmijët ndërsa luajnë,

ata bashkëpunojnë, negociojnë dhe shkëmbejnë pajisjet, hapësirën dhe materialet. Përmes

lojës fëmijët pasurojnë fjalorin me koncepte të reja si hinkë, avull, flluska, lagështi, spërkatje

etj. Loja me rërë dhe ujë prezenton koncepte shkencore si fundosja, lundrimi dhe ndryshimet.

Fëmijët fillojnë të kuptojnë dhe të eksperimentojnë me koncepte të tilla si: më shumë / më

pak; të njëjtë / të ndryshëm; shumë / pak, bosh / të plotë; para/ pas; më shumë se /më pak se

dhe numërimi apo edhe për ndryshim në gjendje agregate si të ngurta/të lëngshme/ gaz .

Pra, loja me rërë dhe ujë dhe përjetimet e përfituara, sigurojnë njohjen e të kuptuarit e

vazhdueshëm të realitetit objektiv .

Qendra e muzikës

Qendra e muzikës çdo herë është pjesë e rëndësishme e procesit edukativ për fëmijë. Muzika

mbështet zhvillimin e fëmijëve. Muzika njëkohësisht i argëton, qetëson dhe rehaton fëmijët.

Çdo kulturë i krijoj këngë për fëmijë që ndihmojnë fëmijët të këndojnë dhe të shprehen

përmes këngës. Ato janë këngë të lehta ritmike, melodike që përcillen me lëvizje dhe me

vallëzime .

Qendra e muzikës duhet siguruar aktivitete të shumëllojshme nga edukatorja. Dëgjimi i

muzikës sipas zgjedhjes së fëmijëve, vallëzimi me muzikë, këndimi i këngëve që ata e

pëlqejnë, këndimi i ninullave, përcjellja e aktiviteteve të ndryshme me muzikë janë

aktivitetet që jo vetëm se nxitin dëshirën për vallëzimit dhe lëvizjeve krijuese, por dhe

stimulojnë mendimin dhe imagjinatën e fëmijëve. Në qendrën e muzikës, fëmijët mund të

mësojnë nga muzika e vendit, muzika klasike, muzika rock, muzika folklorike, afrikane, salsa

dhe shumë lloje të tjera të muzikës.

Fëmijët duhet të ndjekin udhëzimet e caktuara në qendrën e muzikës. Edukatoret mund të

parashohin që përmes aktiviteteve të shumta të përfitojnë përvoja muzikore të veçanta.

Shfrytëzimi i kukullave marionetë gjatë dëgjimit të muzikës, shumëllojshmëri të muzikës që

fëmijët mund të dëgjojnë individualisht apo në grup apo edhe krijimi i mundësive që fëmijët

të bëjnë instrumentet e tyre të ritmit, përfshijnë zhvillimin e fëmijës në tërësinë e tij. Gjatë

dëgjimit të muzikës vetëm duhet të jemi të sigurt që tekstet janë të përshtatshme për botën e

fëmijëve. Aktivitetet me instrumente ritmike kanë një vlerë të veçantë për fëmijë. Ato i

ndihmojnë fëmijët të zhvillojnë ndjeshmërinë për ritëm, për koordinim të lëvizjeve si dhe

aftësinë për dëgjim. Improvizime me instrumente muzikore, dëgjimi i muzikës, këndimi dhe

vallëzimi me muzikë, janë aktivitetet që mbështesin zhvillimin e tërësishëm të fëmijëve.

Page 75: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

75

Qendra e muzikës duke qenë se është mjaft e zhurmshme, duhet koordinuar veprimtarinë e

saj me aktivitetet në qendrat tjera brenda mjedisit edukativ, ofron një vend ku fëmijët mund

të luajnë vetëm ose me disa fëmijë të tjerë.

KAPITULLI X

10.1. Vlerësimi

Vlerësimi i fëmijëve në vitet e fëmijërisë së hershme është relativisht sfidues pasi është

periudha kur normat e rritjes dhe zhvillimit të fëmijëve janë më të lartat se në të gjitha fazat

e tjera. Rritja është e shpejtë, episodike dhe e ndikuar shumë nga mbështetja e mjedisit:

edukimi i prindërve, kujdesi cilësor, ambienti dhe stimulimi i zhvillimit dhe të nxënit.

Procesi i vlerësimit të asaj që fëmijët e vegjël dinë dhe mund të bëjnë, paraqet sfida të

veçanta edhe për fëmijët. Vlerësimi i fëmijëve shpesh është "jo i besueshëm", pasi

performanca e fëmijëve të vegjël nuk është domosdoshmërisht e qëndrueshme edhe për

periudha të shkurtra kohore. Ndikimet e kontekstit dhe gjendjet emocionale të fëmijëve mund

të ndikojnë në mënyrën se si ata dalin në vlerësime. Për më tepër, fëmijët e vegjël zhvillohen

me ritme shumë të ndryshme dhe modelet e tyre të zhvillimit dhe të të nxënit mund të jenë

episodike, të pabarabarta dhe të shpejta.

Për shkak se fëmijët e vegjël mësojnë në mënyra dhe me ritme të ndryshme nga fëmijët më të

mëdhenj dhe të rriturit, ne duhet të përshtatim vlerësimet tona duke e respektuar këtë. Ajo që

vlen për fëmijët më të mëdhenj dhe për të rriturit, nuk vlen për fëmijët e vegjël, ata kanë

nevoja të veçanta që ne, si të rritur, jemi të obliguar ti njohim nëse duam të ndikojmë në

zhvillimin dhe të nxënit optimal të tyre.

Sipas NAEYC dhe NAECS / SDE (2003) të dhënat e vlerësimit përfshijnë:

...situatat reale që pasqyrojnë performancën aktuale të fëmijëve;

vëzhgimet dhe detyrat që ndodhin në kontekstin e lojës së rregullt ose aktiviteteve, në mjediset

tipike të fëmijës;

fokusimin tek fëmijët dhe interaktivitetet, që rezultojnë në informacion rreth aftësisë së fëmijëve

për të ndërvepruar me mjedisin e përditshëm;

autenticitetin e sjelljes, duke krijuar mundësi të shumëfishta për të treguar një sjellje ose aftësi ...etj

Page 76: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

76

Vlerësimi u jep edukatoreve të dhëna

thelbësore për:

Mënyrën se si mësojnë fëmijët dhe

Çfarë njohurish dhe aftësish ka përfituar

çdo fëmijë; ku ai/ajo është duke ecur

mjaft mirë, dhe ku ai/ajo mund të jetë

duke pasur vështirësi

Të planifikuar punën me fëmijët në

mënyrë më të saktë!

Vlerësimi ofron gjithashtu informacion të

rëndësishëm për familjet për:

Mënyrën se si po përparojnë fëmijët e tyre,

Fushat ku janë të interesuar fëmijët e tyre,

Fushën ku ata kanë nevojë shtesë dhe se si

familjet mund të ofrojnë mbështetje kur

fëmijët janë në shtëpi

10.2. Çfarë është vlerësimi në fëmijërinë e hershme?

Vlerësimi na shoqëron secilin prej nesh që në sekondat e para të jetës. Në një mënyrë apo në

një tjetër, të gjitha vlerësimet në fëmijërinë e hershme përfshijnë një proces të mbledhjes së

informacionit për fëmijët në përpjekje për të kuptuar dhe mbështetur më mirë zhvillimin dhe

të nxënit e tyre. Thelluar në përmbajte, është më e saktë të themi se ne vlerësojmë sjelljet,

aftësitë, kompetencat, shkathtësitë, qëndrimet, preferencat dhe ndërveprimet e fëmijëve të

vegjël se sa të themi se po vlerësojmë fëmijët. Në fund të fundit, rezultatet e vlerësimeve

mund të përshkruajnë disa detaje informative të asaj që fëmijët dinë dhe mund të bëjnë, por

nuk mund të portretizojnë plotësisht se kush janë ata si individë. Vlerësimi kuptimplotë,

përfshin zgjedhje të kujdesshme nga ana e profesionistëve midis shumë qëllimeve, llojeve,

metodave dhe instrumenteve në dispozicion për të na ndihmuar për të njohur më mirë fëmijët

në mënyrë që të mund të optimizojmë zhvillimin dhe të nxënit e tyre (Slentz, 2008)

Disa përkufizime për vlerësimin: ‘Vlerësimi: Një procedurë sistematike për marrjen e

informacionit nga vëzhgimi, intervista, portofoliet, projektet, testet, dhe burime të tjera që

mund të përdoren për të bërë gjykimet mbi karakteristikat e fëmijëve’ (NAEYC dhe

NAECS/SDE, 2003:27). Vlerësimi është një “procedurë që përdoret për të përcaktuar

shkallën se sa një fëmijë ka një cilësi të caktuar” (Gullo, 2005:6). "Vlerësimi është procesi i

mbledhjes së informacionit për fëmijët nga shumë forma të provave, pastaj organizimi dhe

interpretimi i atij informacioni "(McAfee, Leong, Bodrova, 2004:3)

10.3. Pse është i rëndësishëm vlerësimi në fëmijërinë e hershme?

Vlerësimi si proces jep informata mbi progresin e fëmijës, duke siguruar përkrahjen dhe

forcimin e të nxënit dhe raportimin e rregullt të përparimit individual të secilit fëmijë.

Page 77: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

77

10.4. Parimet mbi të cilat mbështetet vlerësimi në fëmijërinë e hershme:

o Vlefshmëria: Vlerësimi duhet të sigurojë se kërkesat e tij janë të lidhura me pritjet për

secilin fëmijë dhe grup edukativ, se përdoren matje dhe burime të shumta, dhe se

vlerësimi përfshin të gjithë përmbajtjen e kurrikulës parashkollore.

o Transparenca: Vlerësimi duhet të sigurojë se metodat dhe procedurat e vlerësimit

janë të njohura për prindërit (kujdestarët primar) dhe për të gjithë akterët e përfshirë në

procesin e vlerësimit. Informacioni për prindërit lidhur me rezultatet e arritura,

informatat kthyese dhe mundësitë e përparimit të jetë i qartë, i saktë dhe të jepet me

kohë.

o Besueshmëria: Vlerësimi duhet të sigurojë se bazohet në instrumente, lloje të

ndryshme të vlerësimit dhe burime të ndryshme të informacionit. Në këtë proces

ofrohen dëshmi për të argumentuar cilësinë dhe besueshmërinë e vlerësimit.

o Paanshmëria: Vlerësimi duhet të sigurojë se respektohen kërkesat e kodit etik të

vlerësimit, nuk bëhen anime në vlerësim duke u ndikuar nga karakteristikat dhe

rrethanat e veçanta të fëmijës, respektohen procedurat e vlerësimit ndaj çdo fëmije apo

grupi të fëmijëve, përdoren instrumente të ndryshme të vlerësimit që i mundësojnë

secilit fëmijë të shfaqë performancën e tij/saj dhe ofrohet mbështetja e duhur në

zhvillimin dhe të nxënit e fëmijëve drejt arritjes së standardeve të zhvillimit dhe të

priturave për fëmijët sipas grup-moshës.

10.5. Përse përdoret vlerësimi në fëmijërinë e hershme?

Vlerësimi në fëmijërinë e hershme përdoret për të:

Njohur zhvillimin e përgjithshëm të fëmijës

Ndihmuar edukatoret të kuptojnë se si një fëmijë është duke përparuar në

programin parashkollor ose në një fushë specifike zhvillimore

Ndarë informacion për dhe me familjet

Identifikuar fëmijët që mund të jenë në rrezik ose mund të kenë nevojë për

ndërhyrje të hershme/shërbime të edukimit të specializuara

Fituar të dhëna të rëndësishme për të ndihmuar edukatoret në planifikimin e

aktiviteteve dhe vendosjen e qëllimeve për fëmijët.

Vlerësimet mund të kryhen gjatë aktiviteteve të përditshme kur fëmijët janë:

o duke biseduar me fëmijët e tjerë

o duke biseduar me të rriturit

Page 78: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

78

o të angazhuar në aktivitetet me lojëra (p.sh. të vetëm, në bashkëpunim)

o duke krijuar punime artistike ose duke ndërtuar me materiale të ndryshme

o duke u marrë me libra, revista, albume, etj.

o duke u marrë me aktivitetet fizike – qoftë motorike të mëdha ose të vogla

o duke përdorur teknologji

o duke manipuluar me materiale që vënë në përdorim shqisat

o duke ngrënë apo duke pushuar.

10.6. Llojet e vlerësimit që përdoren në programet parashkollore

Janë katër lloje të vlerësimeve në fëmijërinë e hershme:

I. Depistimi zhvillimor [skrinimi]

II. Vlerësimet formative

III. Vlerësimet e përkohshme

IV. Vlerësimet përmbledhëse

I - Depistimi zhvillimor

Depistimi zhvillimor është hapi i parë në procesin e vlerësimit. Qëllimi i depistimit

zhvillimor është identifikimi nëse një fëmijë ka nevoja të veçanta ose vonesa në zhvillim.

Depistimi zhvillimor është një vlerësim i shkurtër që ka si qëllim të përcaktojë nëse është i

nevojshëm një vlerësim i mëtejshëm në një fushë të caktuar (p.sh., vonesa konjitive, dëmtime

në dëgjim/shikim/motorike). Depistimi mund të jetë aktivitet që zhvillohet vetëm një herë

apo që përsëritet në mosha të caktuara, duke përdorur një mjet të standardizuar, të vlefshëm

dhe të besueshëm të depistimit të zhvillimit dhe/ose të sjelljes. Mjetet e depistimit janë

instrumente formale të bazuara në hulumtime me pyetje në lidhje me fushat e ndryshme të

Vlerësimet nuk duhet t’i bëjnë fëmijët të ndihen nervozë ose të frikësuar

Informacionin edukatoret duhet ta marrin gjatë gjithë kohës

Edukatoret duhet të përpiqen të marrin të dhëna mbi një fushë të caktuar nga

burime të shumta dhe të ndryshme

Kohëzgjatja e vlerësimit duhet të jetë në harmoni me moshën, kohën e

vëmendjes dhe interesat e fëmijëve

K U J D E S !

Page 79: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

79

zhvillimit (aftësitë e mëdha dhe fine motorike, të gjuhës, kognitive, socio-emocionale, aftësi

të funksionimit të përditshëm dhe vetë-rregullimit). Instrumentet e depistimit zhvillimor nuk

nxjerrin diagnoza, ato vetëm tregojnë nëse fëmijët janë duke u zhvilluar mirë ose nëse ka

shqetësime që duhen pasuar nga një vlerësim diagnostik.

II. Vlerësimet formative

Vlerësimi formativ është një proces gjatë të cilit edukatorja vëzhgon fëmijët në kontekstin e

ambientit ku ata janë dhe bazuar mbi këto të dhëna vrojtuese, ofron komente, sugjerime për

fëmijët. Vlerësimet formative, hartohen për të ndihmuar fëmijët që të mbyllin hendekun

ndërmjet gjendjes së tyre aktuale dhe rezultateve të dëshiruara, pikave të rëndësishme, ose

qëllimeve të dëshiruara për ta.

Idealisht, edukatoret zhvillojnë një vlerësim formativ duke punuar drejtpërdrejt me fëmijët

për të mbledhur informacion rreth asaj që fëmijët dinë dhe mund të bëjnë, si e përpunojnë

informacionin dhe zgjidhin problemet dhe si ndërveprojnë me fëmijët dhe të rriturit e tjerë.

Vlerësimi formativ mund të përfshijë instrumente joformale, por sistematike, instrumente të

verifikuara dhe të botuara, instrumente të vlerësimit në shtëpi dhe procedurat e mbledhjes së

të dhënave të përdorura nga edukatoret në klasa/salla.

Vlerësimet formuese, përfshijnë burime të shumta

të dhënash dhe analizimi i tyre në dritën e

nevojave individuale të të mësuarit të fëmijëve

mund të mbështesin të nxënit për secilin fëmijë.

Procesi i vlerësimit formativ nuk është një ngjarje

e veçuar ose vetëm një matje, por një praktikë e

vazhdueshme e planifikuar dhe e qëllimshme për

të vlerësuar zhvillimin dhe të nxënit. Vlerësimet

formative japin të dhëna përshkruese - jo

domosdoshmërisht gjykime. Shpesh e marrin

formën e protokollit vëzhgimor duke përdorur mbledhjen e provave si një mjet për të

shqyrtuar zhvillimin dhe të nxënit. Vlerësimi formativ vendos fëmijën në qendër të

mësimdhënies dhe u siguron edukatoreve mjetet për të vërejtur dallimet individuale mes

fëmijëve të grupit të tyre. Vlerësimi formativ parandalon të punuarit verbërisht me

kurrikulën parashkollore, meqenëse përmes tij dokumentohet ajo se çfarë po ndodh me

fëmijët bazuar në atë që edukatoret po bëjnë në klasë, sallë. Përmes vlerësimit formativ

edukatorja përshtat kurrikulën, sipas nevojës së secilit fëmijë, përmes një përzierje të

• Testet e standardizuara shtetërore, testet në

fund të vitit… (Perie, Marion,Gong, 2007).

• Vlerësimet e përkohshme, edhe nëse

administrohen më shumë se një herë, nuk

janë vlerësime formative.(Pinchok & Brandt,

2009; Heritage, 2010).

Cilat NUK JANE

vlerësime formative:

Page 80: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

80

ndërveprimeve me fëmijët, ndërveprimeve me kolegët, materialeve mësimore-edukative dhe

përdorimit të kohës.

Riley-Ayers dhe të tjerë (2012), artikulojnë një proces përsëritës me pesë hapa për t’u

angazhuar në vlerësime formuese:

o Vëzhgimi dhe investigimi i sjelljeve të fëmijëve

o Dokumentimi dhe reflektimi bazuar mbi këto të dhëna

o Analizimi dhe vlerësimi i të dhënave duke u bazuar mbi qëllimet e të nxënit

o Hipoteza dhe planifikimi, të cilat marrin parasysh se çfarë bëjnë ose thonë fëmijët, si

dhe domethënia e këtyre veprimeve për planifikimin për mësimdhënie nga edukatoret

o Udhëzime dhe mësimdhënie, ku të dhënat ndihmojnë edukatoret që të mbështesin të

nxënit e fëmijëve dhe ta përshtatin mësimdhënien e tyre për të përmbushur nevojat e çdo

fëmije.

Vlerësimet formative janë ndoshta lloji më i rëndësishëm i vlerësimit të edukatoreve

parashkollore. Këto lloj vlerësimesh u mundësojnë edukatoreve të përshtatin menjëherë

mësimdhënien e tyre me nevojat e fëmijëve, si rrjedhim, mund të kenë një ndikim të madh

dhe pozitiv në të nxënit e fëmijëve në një kohë afatgjatë. Janë veçanërisht të dobishme duke

pasur parasysh karakterin “rastësor” të të nxënit dhe zhvillimit të fëmijëve.

III. Vlerësimet e përkohshme

Një vlerësim i përkohshëm është një formë vlerësimi që edukatoret e përdorin për (a)

vlerësimin se ku janë fëmijët në progresin e tyre të zhvillimit dhe të nxënit dhe (b)

përcaktimin nëse ata janë në rrugën e duhur për të kryer edhe vlerësimet e tjera të ardhshme.

Vlerësimet e përkohshme janë midis vlerësimit formativ dhe vlerësimit përmbledhës.

Vlerësimet e përkohshme bëhen në intervale të planifikuara gjatë vitit dhe administrohen nga

edukatoret. Komentet për fëmijët mund të jenë të shpejta, por jo aq të shpejta si në rastin e

vlerësimeve formative. Edukatoret mund të përdorin vlerësimet e përkohshme për të

identifikuar konceptet që fëmijët po përpiqen të kuptojnë, aftësitë që ata kanë vështirësi për ti

zotëruar, ose standardet që nuk i kanë arritur ende, në mënyrë që të bëjnë adaptimet përkatëse

në planifikimet e aktiviteteve, në udhëzimet e tyre dhe në mbështetjen e nevojshme.

Një shembull i një vlerësimi të përkohshëm në një grup parashkollor do të ishte një edukatore

që u kërkon fëmijëve të bëjnë veprime lëvizore më komplekse në intervale gjatë vitit

shkollor.

Page 81: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

81

IV. Vlerësimet përmbledhëse

Vlerësimet përmbledhëse, përdoren për të vlerësuar progresin e të nxënit dhe arritjet në

përfundim të një periudhe specifike. Kanë karakter gjykues. Ndodhin vetëm një herë,

zakonisht në fund të programit vjetor. Mund të ofrojnë informacionin e mëposhtëm për

edukatoret dhe programin:

o Ku janë fëmijët në fund të një cikli kurrikular/programi vjetor

o Nëse fëmijët kanë përmbushur qëllimet e të nxënit të parashtruara për ta në fund të

programit vjetor

o Nëse ekziston një kombinim i mirë midis qëllimeve kurrikulare, standardeve për

zhvillim dhe të mësuar dhe praktikave edukative nga edukatoret.

Informacioni nga vlerësimet përmbledhëse mund të përdoret për të gjykuar nëse një fëmijë

është gati të kalojë në një klasë të re ose në fazën e re të trajektores së tij/saj të të nxënit.

10.7. Mjetet e vlerësimit në fëmijërinë e hershme

Ekzistojnë një sërë mjetesh/instrumentesh vlerësimi që mund t’i përdorin edukatoret për të

zbatuar analizat zhvillimore si dhe vlerësimet formative, vlerësimet e përkohshme dhe

vlerësimet përmbledhëse.

Çështje specifike:

Vlerësimet për fëmijët me nevoja të veçanta mund të kenë nevojë të ndryshohen ose të

përshtaten në përputhje me dallimet në zhvillimin dhe të nxënit e fëmijëve (p.sh.

fëmijët që nuk dëgjojnë mund të vlerësohen duke përdorur qasje të ndryshme nga

fëmijët që dëgjojnë)

Kur vlerësohen fëmijët që mësojnë në dy gjuhë të ndryshme, edukatorja duhet të marrë

në konsideratë nëse fëmija ka aftësi të mjaftueshme në gjuhën në të cilën është duke

mësuar për të qenë i/e aftë për t’u vlerësuar

Edukatoret mund të marrin në konsideratë administrimin e vlerësimeve në gjuhën që

fëmijët flasin në shtëpi

Page 82: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

82

Një

dosje vlerësimi është një

përfaqësim i asaj që një edukatore

po mëson rreth performancës së

secilit fëmijë në fusha të zgjedhura

!

Instrumentet depistuese

Instrumentet depistuese përfshijnë si ato që adresojnë fusha të shumta zhvillimore, ashtu

edhe ato që fokusohen në fusha të veçanta. Instrumentet e tilla mund të administrohen nga

profesionistët, anëtarët e familjes ose kujdestarët e tjerë. Informacioni për secilin instrument

përfshin një përshkrim, sferën e moshës për të cilën është vërtetuar instrumenti, kohën për të

administruar, procedurën e pikëzimit, vetitë psikometrike dhe kërkesat për administratorët, si

dhe një lidhje ose adresë për botuesin ose burimin e më shumë informacioneve. Zakonisht,

përcaktimi i administrimit të tyre në institucione duhet të jetë i përcaktuar nga niveli politik

lokal apo qendror.

Dokumentimi pedagogjik

Dokumentimi është ngushtësisht i lidhur me qasjen e projekteve tematike. Dokumentimi

konsiston në marrjen e modeleve gjatë kohës së punës së fëmijëve në lidhje me një temë,

fushë, apo interes të veçantë dhe në paraqitjen e kësaj pune përmes formës së një serie

fotografish të fëmijëve të angazhuar në punë.

Dokumentimi shërben për të krijuar një të dhënë vizuale të procesit të të nxënit të fëmijëve.

Edukatoret duke marrë për bazë aktivitetet që iniciohen nga fëmijët, ofrojnë një kornizë për

të filluar një bisedë dhe drejtojnë të nxënit e fëmijëve. Dokumentimi është një proces i

përbashkët si për edukatoren ashtu edhe për fëmijët që të angazhohen në aktivitete

bashkëpunuese për të planifikuar temat e ardhshme të aktiviteteve mësimore.

Krijimi i dosjes

Një dosje [portfolio] është një mjet i rëndësishëm për të komunikuar jo vetëm për të mësuarit

e një fëmije, por gjithashtu për të ofruar dëshmi për të mbështetur konkluzionet e edukatoreve

në lidhje me pikat e forta, aftësitë dhe shkathtësitë e fëmijëve.

Edukatoret mund të krijojnë dosje për çdo fëmijë në programin parashkollor. Dosja përmban

shembuj të punës së fëmijëve në angazhimin e tyre në aktivitete në fusha të ndryshme

përgjatë vitit. Këta shembuj duhet të përfaqësojnë punën tipike të fëmijës (jo vetëm më të

mirën ose më të keqen). Po ashtu dosjet përmbajnë edhe shënime

të shkurtra, domethënëse, faktike nga edukatoret, të dala nga

vëzhgimi i fëmijëve. Dosjet ofrojnë informacion për

edukatoren se si fëmijët janë duke përparuar në një fushë

të caktuar ose në zhvillimin e një aftësie. Sa më e pasur të

jetë dosja e fëmijëve me ‘punë’ të fëmijëve, aq më lehtë

do ta ketë edukatorja për të vërejtur dhe për të qenë e

sigurt në përparimin e tyre, ose në përcaktimin e nevojës

për ndryshim ose ndërhyrje.

Edukatorja mund të krijojë dosje sipas periudhës kohore në të

cilën ajo vendos të vlerësojë të mësuarit e fëmijëve. Megjithatë, është e

rekomandueshme që dosjet të krijohen së paku dy herë në vit në mënyrë që të krahasohen për

progres.

Listat e kontrollit dhe vëzhgimi

Page 83: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

83

Një listë kontrolli është një mekanizëm që edukatoret mund ta përdorin për të ndjekur të

nxënit e fëmijëve në kohë. Listat e kontrollit mund të strukturohen në një mënyrë të tillë që

të ofrojnë të dhëna për vlerësimin formativ ose mund të strukturohen për të dhënë të dhëna

për vlerësimet e përkohshme. Një listë e plotë e përcaktuar mirë dhe aftësitë vëzhguese të

edukatoreve, janë kritike dhe thelbësore për vlerësimin. Vëzhgimet e sjelljeve dhe aftësive të

fëmijëve i ofrojnë edukatoreve një pasqyrë të gjerë të aftësive të fëmijës. Për shembull, një

vëzhgim i edukatores i një fëmije që rikujton atë që ndodhi mbrëmë në shtëpi me një

buzëqeshje të madhe dhe përmes një gjuhe ekspresive është një masë më e vërtetë për aftësitë

gjuhësore të tij/saj se sa të kërkosh që fëmija të ritregojë një histori që e ka dëgjuar.

Një model i një liste kontrolli mund të jetë renditja e treguesve të një fushe të SZHMFH për

një moshë të caktuar dhe vlerësimi i realizimit të treguesve nga fëmijët përmes opsioneve:

fillestar/ e bën herë pas here/ e bën shpesh/ e bën gjithmonë.

Shënimet e shkurtra

Shënimet e shkurtra [anekdotike] janë përshkrime të shkurtra, faktike, narrative të sjelljeve të

fëmijëve dhe aftësive të tyre. Këto shënime, duhet të jenë sa më objektive dhe vetëm në

formën e disa fjalive të shkurtra: Ana sot zgjodhi qendrën e rërës. Ajo pretendoi të ishte

peshk. Interesi i saj zgjati pak.

Inventarët e shtëpive

Prindërit mund të shohin sjellje dhe aftësi që fëmijët i demonstrojnë vetëm në shtëpi.

Inventarët e shtëpive mbledhin informacion të vlefshëm përmes një sondazhi ose grupi të

pohimeve të shkurtra dhe me përgjigje me fund të hapur të cilat plotësohen nga të rriturit në

shtëpinë e fëmijës.

KAPITULLI XI

11.1. Materialet dhe burimet

Pasurimi i mjedisit edukativ me materiale të shumëllojshme zbulon para fëmijëve botën e

pasur në të cilën jetojnë . Çdo ndërveprim me materialet në klasë është një mundësi për

të siguruar një përvojë që hap mendjen, begaton me ndjenja, siguruar ndërveprim social dhe

zhvillon fizikun. Materialet e ndryshme në klasë që gjithmonë duhet të jenë sa atraktive, po

aq dhe sfiduese ndihmojnë në përmbushjen e interesave të fëmijës për aktivitet si dhe nevojën

për zhvillimin e aftësive të ndryshme të fëmijëve të vegjël.

Materialet duhet të mbështesin të mësuarit përmes lojës. Ata në mënyrë aktive ndërtojnë

njohuri duke bashkëvepruar me botën rreth tyre. Mjedisi edukativ i pasur me materiale

mund të lehtësoj procesin duke inkurajuar veprimtarinë e pavarur të fëmijëve në klasë.

Materialet në mjedise klase duhet të jenë të organizuara mirë, ashtu që fëmijët të kenë

qasje të lehtë në materiale dhe t’u lejohet që të përfshihen në mënyrë të pavarur në lojë dhe

aktivitete të nevojshme për ta. Materialet duhet të zgjidhen bazuar në nevojat zhvillimore të

Page 84: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

84

fëmijëve si dhe potencialin e fëmijës për lojë dhe eksplorim. Qendrat mësimore janë një

mënyrë e qartë për ndarjen e materialit në mjedisin edukativ, zakonisht sipas fushave të

ndryshme mësimore.

Materialet duhet të ruhen në nivelin e syve të fëmijëve në çdo qendër dhe të organizohen në

mënyrë tërheqëse në mënyrë që fëmijët të duan të luajnë atje. Vendndodhja e çdo materiali

në qendra e bën atë lehtësisht të disponueshme, por ndërkohë u japin një mesazh të qartë

fëmijës për atë çfarë duhet të ndodhë në atë zonë. Materialit që disponon qendra e shkencës,

qendra e bllokut, qendrat e leximit, qendra e dramës, janë të organizuara dhe të

planifikuara me qëllim që përmes lojës t'i ndihmojnë fëmijët të arrijnë njohuri, shkathtësi dhe

vlera të qëndrueshme të natyrës së caktuar.

Materialet nuk duhet të jenë komplekse apo të shtrenjta. Ato mund të jenë materiale të

shumëllojshme që ofrojnë zgjedhje të shumta me rastin e aktiviteteve kreative të fëmijëve.

Këshillohen materiale të sigurta, materiale ekologjike, dhe të përshtatshme sipas moshës .

Lodrat dhe materialet e ndryshme duhet të jenë të tilla që sigurojnë aktivitetet që mundësojnë

që gjërat të bëhen të lehta për t'u kuptuar. Materialet e përshtatshme për moshën, u

mundësojnë fëmijëve të eksplorojnë në mënyrë të pavarur, në vend që të jenë në varësi të

udhëzimeve të edukatores.

Secili duhet të ndjehet i suksesshëm duke luajtur, kështu që materialet, lodra dhe lojëra duhet

të zgjidhen, bazuar jo vetëm në aftësitë e fëmijëve, por edhe në nevojat e veçanta të fëmijëve,

sidomos nevojat e fëmijëve me prejardhje të ndryshme kulturore dhe llojet e ndryshme të

familjeve.

Edukatoret ju prezentojnë dhe i udhëzojnë si të përdorin ato për të mbështetur aktivitetin e

pavarur në fushat e përmbajtjes që të forcojnë aftësi jetësore të fëmijëve. Fëmijëve duhet

afruar materiale të mjaftueshme dhe të llojllojshme për të shmangur luftën ose konkurrencën

mbi një lodër apo material tjetër. Asnjëherë nuk duhet krijuar dhe ndarë materialet në bazë të

disa stereotipeve gjinore, si materiale apo lodra për vajza apo lodra për djem.

Dokumenti i Kurrikulës Bërthamë për edukimin në fëmijërinë e hershme mbështet:

Fëmijët - në zhvillimin gradual të tyre, në zhvillimin e kompetencave në

arritjen e standardeve për edukim dhe arsim tërëjetësor si dhe në integrimin e

lehtë shoqëror duke i përgatitur ata që të ballafaqohen me sfida të jetës;

Edukatoret - në planifikimin dhe realizimin e suksesshëm të punës me

fëmijët – në realizimin e aktiviteteve edukative në grup dhe jashtë grupit, me

qëllim që ato të përgjigjen në pyetjet: Përse dhe për ç’qëllim duhet të

mësojnë fëmijët; Çfarë, kur, sa dhe si do të mësojnë fëmijët, si dhe çka, kur

dhe si të vlerësohen arritjet e fëmijëve- realizimi dhe efektiviteti i procesit

edukativ;

Prindërit - në përcjelljen në vazhdimësi të zhvillimit dhe arritjeve të

kompetencave të fëmijëve të tyre gjatë periudhave të caktuara kohore, në

bazë të njohurive, sjelljeve, ndjenjave dhe qëndrimeve që manifestojnë në

Page 85: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

85

situata të ndryshme jetësore, në harmoni me Standardet e zhvillimit të

fëmijëve dhe arritjen e kompetencave .

Reforma kurrikulare e arsimit parauniversitar, do të ishte e paplotë dhe e vështirë për t’u

realizuar, nëse nuk do të hartohej Kurrikula Bërthamë për edukimin në fëmijërinë e hershme

0-5 vjeç. Dokumenti mundëson ndërlidhjen e dijeve nga niveli i edukimit në fëmijërinë e

hershme në nivelet tjera arsimore. Edukimi në fëmijërinë e hershme është stad “substancial”

i edukimit.

Page 86: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

86

Bibliografia

- Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. (2011). Korniza e Kurrikulës e Arsimit - Parauniversitar të Republikës së Kosovës. Prishtinë

- Ministria e Arsimit, Shkencës dhe e Teknologjisë (2016) Kurrikula Bërthamë, për klasën

përgatitore dhe arsimin fillor të Kosovës (klasat 0,I,II,III,IV dhe V) Ministria e Arsimit,

Shkencës dhe Teknologjisë (2011). Ligji për Arsimin Parauniversitar në

- Republikën e Kosovës

- Ministria e Arsimit, Shkencës dhe e Teknologjisë (2011), Standardet e zhvillimit dhe të

mësuarit në fëmijërinë e hershme 0-6 vjet

- Ministria e Arsimit, Shkencës dhe e Teknologjisë (2006) Ligji për Edukimin Parashkollor

- Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. (2007). Strategjia e Arsimit Parauniversitar e - Kosovës 2007 - 2017 Prishtinë

- Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. (2010). Plani strategjik për arsimin e Kosovës 2011 - 2016 Prishtinë.

- Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. (2012). Udhëzues për përmirësimin e praktikave në klasë. Botimi për edukatoret parashkollore në institucionet parashkollore, grup-

mosha 0-3 vjeç dhe 3-5 vjeç. - Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. (2012) Udhëzues për përmirësimin e

praktikave në klasë. Udhëzues për drejtorët e institucioneve parashkollore. Mosha

parashkollore 0-5 vjeç.

Page 87: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

87

HARTUESIT E KURRIKULËS BËRTHAMË

Kontribuuesit që morën pjesë në hartimin e draftit të Kurrikulës Bërthamë për edukimin në fëmijërinë e hershme: Kabineti i Ministrit, MASHT

Departamenti për zhvillimin e arsimit parauniversitar, MASHT

Divizioni për edukim parashkollor, MASHT

Divizioni për planprograme dhe tekste shkollore, MASHT

Ekspertët nga UNICEF-i – Sharon Lyn Kagan, Ed.D dhe Rebeka E.Gamez, Ed.D.

Falënderojmë për kontributin dhe mbështetjen gjatë këtij procesi: Zyrtarët e MASHT

Hulumtuesit e Institutit Pedagogjik të Kosovës

Profesorët universitarë

Ekspertët vendorë dhe ndërkombëtar

Ekspertët nga Instituti i Zhvillimit të Arsimit në Tiranë (IZHA)

Falënderim i veçantë Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, falënderon të gjithë udhëheqësit e procesit dhe kontribuuesit tjerë, vendorë e ndërkombëtarë, të cilët ndihmuan hartimin e Kurrikulës Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme 0-5 vjet.

Page 88: konsultimet.rks-gov.net · 2 SHKURTESAT KB - Kurrikula Bërthamë KK - Korniza Kurrikulare KBEFH – Kurrikula Bërthamë për Edukimin në Fëmijërinë e Hershme KSNA - Klasifikimi

88

LISTA E KONTAKTIT TË GRUPIT PUNUES

Nr. Emri dhe

mbiemri

Fusha mësimore

kurrikulare

Institucioni

Kontakti

1.

2

Labëri Luzha Koordinatore

SNKA 0

MASHT/IPK [email protected]

2. Imrane

Ramadani

Koordinatore

SNKA 0

MASHT

Imrane.Ramadani@rks -gov.net

3. Mustafë Kadriu Udhëheqës i

Divizionit për

Standarde dhe

Vlerësim

MASHT [email protected]

4. Ganimete

Kulinxha

Profesoreshë në

Fakultetin e

Edukimit

Fakulteti i

Edukimit -

Prishtinë

[email protected]

5. Mimoza

Shahini

Profesoreshë në

Fakultetin e

Edukimit

Fakulteti i

Edukimit -

Mitrovicë

[email protected]

6. Merita Shala Profesoreshë në

Fakultetin e

Edukimit

Fakulteti i

Edukimit -

Mitrovicë

[email protected]

7. Mevlude Aliu Hulumtuese për

edukim

parashkollor

IPK

[email protected]

5. Zehrije Plakolli Hulumtuese për

edukim

parashkollor

IPK [email protected]

9. Bleta Hoxha Edukatore IP Ardhmënia

Prishtinë

[email protected]

10. Kimete Hoxha Drejtoreshë -

pedagoge

Albiona Asllani

– Shtime

[email protected]

11. Kozeta Imami Zyrtare për arsim UNICEF [email protected]