SDC - 25 năm tại Việt nam 1

1. SDC-25nămtạiViệtNam ........................................................ 2 1.1Giớithiệu .......................................................................................................2 1.2Traotiếngnóichongườidân ........................................................................3

2. NhữngthànhtựucủaViệtNam ............................................... 4 2.1ViệtNamtrởthànhmộtĐốitácQuốctế .......................................................4 2.2CácChươngtrìnhcảicáchcủaViệtNam .....................................................5

3. ĐónggópcủaThụySỹ .............................................................. 6 3.1ChươngtrìnhcủaSDC ..................................................................................6 3.2LộtrìnhpháttriểncủaChươngtrìnhSDC ....................................................8 3.3PhạmviảnhhưởngcủaChươngtrình .........................................................9

4. Cáckếtquảchính .................................................................... 10 4.1Quảntrịcấpđịaphươngvàsựthamgia.....................................................10 4.2Cảithiệnsinhkếnôngthôn .........................................................................12 4.3Nguồnnhânlựcchonghiêncứuvàgiáodục ..............................................13 4.4Cácchươngtrìnhquốcgiavàviệctheodõigiámsát .................................14 4.5Bảovệmôitrường .......................................................................................15 4.6CônglývàDânchủ .....................................................................................15 4.7Xoánghèo ...................................................................................................16 4.8Bìnhđẳnggiới .............................................................................................17

5. BàihọcvàDisản ..................................................................... 18 5.1Thựchiệnhỗtrợ ..........................................................................................18 5.2Lượnghóahiệuquảcácdựán ...................................................................20 5.3DisảncủaSDC ...........................................................................................23

ChươngtrìnhSDCtạiViệtNam-Danhmụccácdựán ........... 24

Ghichú ......................................................................................... 25

MỤCLỤC

SDC - 25 năm tại Việt nam2

1.1Giớithiệu

CơquanHợptácvàPháttriểnThụySỹ(SDC)đãhoạtđộngtạiViệtNamtrên25năm.ViệtNamđãtrởthànhmộtnướccóthunhậptrungbìnhvào năm 2010, do đó, hợp tác song phươnggiữaSDCvàChínhphủViệtNamsẽkết thúcvàonăm2016.Tuyvậy,SDCsẽ tiếp tục thựchiệnnhữngchươngtrìnhlớnđểgiảiquyếtcáctháchthứcởcấptoàncầuvàkhuvựcMê-kông,nhưbiếnđổi khíhậu,nướcvàanninh lươngthực,baogồmcáchợpphầnởViệtNam.Ngoàira,hợp tácphát triểnkinh tếsongphươngsẽtiếptụcthôngquaCụcKinhtếLiênbangThụySỹ(SECO).

SDC-25NăMTạiViệTNaM

Đểđánhdấumốckếtthúcquátrìnhhợptácpháttriểnsongphương,SDCmongmuốntrìnhbàycâu chuyện vềhợp tácThụySỹ tạiViệtNamdướidạngmộtnghiêncứunhìnlạiquátrìnhhoạtđộngtronghailĩnhvựcQuảntrịCôngvàNông-Lâmnghiệptrong25nămqua.

Trongquátrìnhnày,ThụySỹđãhỗtrợnhữngthành tựuấn tượng củaViệtNam tronggiảmnghèo, khuyến khích phát triển kinh tế và cảicáchchínhquyềnđịaphương.

Từnăm1992,SDCđãlàmviệcvớicáccơquanchínhquyền,cácthểchếvàtổchứctạiViệtNam.VănphòngcủaSDCtạiHàNộiđượcthànhlập

SDC - 25 năm tại Việt nam 3năm1995vàđãtàitrợchohơn32chươngtrìnhvớitổngngânsáchlà216triệuCHF.CáchoạtđộngcủachươngtrìnhSDCtạiViệtNamdựtínhđãlantỏatácđộngđếnkhoảng4,6đến6,8triệungười1.

TàiliệutómtắtnàytrìnhbàycáckếtquảchínhmàcácchươngtrìnhcủaSDCtạiViệtNamđãđạtđượctronggiaiđoạntừ1992đến2016ởnhữnglĩnhvựclớnlàhànhchínhcông,nôngnghiệp, lâmnghiệp,nghiêncứu,giáodụcvàmôitrường.TàiliệunàycũngtómtắtnhữngnhậnđịnhchínhcủanghiêncứuđánhgiáđộclậpvềhợptácThụySỹ-ViệtNamtrong25nămqua.Báocáophântíchnàydựatrênđánhgiávề32chươngtrìnhcủaSDC.

1.2Traotiếngnóichongườidân

Cũnggiốngnhưcácnhàtàitrợkhác,SDCmangđếnmộtcáchlàmriêngtrongcácchươngtrìnhpháttriểncủamình,đólàcáchlàmdựatrênkinhnghiệmvàtruyềnthốngriêngcủaThụySỹ.ĐặctrưngcủanềnchínhtrịThụySỹgắnliềnvớitruyềnthốnglâubềnvềphâncấpvàchínhquyềnđịaphươngdựatrênhệthốngcácbang;dânchủtrựctiếpđượcthựcthithôngquatrưngcầudâný.

TruyềnthốngdânchủđịaphươngcủaThụySỹlàtrungtâmtronghợptácThụySỹ-ViệtNam.KếtquảquantrọngnhấtcủaSDClàtraotiếngnóichongườidânthểhiệnmongmuốncủamìnhvớichínhquyềnđịaphươngvàkhuyếnkhíchngườidânthamgiavàonhữngquyếtđịnhảnhhưởngđếnsinhkếcủamình.

Nếukhôngcósựhỗtrợtíchcựccủachínhquyền,thìsẽkhôngthểđạtđượckếtquả.Chínhvìvậy,SDCđãthểhiệnsựhiểubiếtsâusắc,nănglựchợptácvàduytrìđốithoạithườngxuyênvớicácchínhquyềnđịaphươngtrongcácchươngtrìnhcủamình.

Ởtầmrộnghơn,cácchươngtrìnhcủaSDCđãhỗtrợpháttriểndânchủởViệtNam,ởkhíacạnhtạođiềukiệnđểngườidânthamgiavàopháttriểnkinhtế-xãhộicủaquốcgia.CácchươngtrìnhcủaSDCtạiViệtNamđãtạocơhộichongườidâncótiếngnóitrongcáccôngviệccủađịaphươngvàtừđó,cóthêmtựdolựachọncácsinhkếphùhợpcũngnhưcơhộigiảmnghèo.

SDC - 25 năm tại Việt nam4

2.1ViệtNam trở thànhmộtĐốitácQuốctế

Câu chuyện về phát triển kinh tế và giảmnghèocủaViệtNamđượcnhiềungườibiếtvàthườngđượcnhắctới.GDPcủaViệtNamđãtăngtrưởngởmức5-8%mộtnămvàđếnnăm 2010 đã trở thành một nước có thunhập trungbình thấp.Sựphát triểnnàycóđượcphầnlớnlàdonhữngđổimớidochínhphủ khởi xướng, mở cửa thươngmại vớinướcngoàivàđầutưtrựctiếpnướcngoài.

ViệtNamlànướcđiđầuthếgiớivềgiảmnghèo:GDPtrênđầungườicủaViệtNamtăngtừ288USDnăm1995lên2.111USDnăm20152.Tỉlệnghèogiảmliêntụctrongkhoảng thời gian dài từ gần 60% năm1992xuống20%vàonăm20123,và13%năm2015.

ViệtNamđã trở thànhmộtphầncủanềnkinhtếtoàncầu.Điềuđómangđếnnhữngthay đổi xã hội nhanh chóng trong nhiềulĩnhvực:nguồnnhânlựccóchấtlượngtốthơn,nhữngý tưởng trongkinhdoanhvàvănhóa,nhữnghìnhthứctiêuthụ,sựphổbiếncủainternet,giaolưuvềvănhóa-xãhộivàđadạngvềtrithức.

ViệtNamđãtrởthànhthànhviêncủacáctổchứcquốctếvàcáchiệpđịnhliênquốcgia,

NHỮNGTHÀNHTỰUCỦaViệTNaM

SDC - 25 năm tại Việt nam 5vàhiệnnaylàthànhviêntíchcựccủacácdiễnđànđaphương(nhưHộiđồngBảoAnLiênHợpQuốc).ViệtNamđãmởcửathịtrườngvàkýcáchiệpđịnhthươngmạivớiEU,USA,CộngđồngKinhtếASEANvàĐốitácXuyênTháiBìnhDương.

ViệtNamđãđạtđượcnhữngtiếnbộđángkểtrongChỉ số Phát triển Con người 4vàhiệnđangđứngtrongnhómcácquốcgiacóchỉsốpháttriểnconngườitrungbình,ởvịtrí116trên187quốcgia.Tronggiaiđoạn1980đến2015,chỉsốnàycủaViệtNamđãtăng44%.

Tuyđạtđượcnhữngthànhtựuxuấtsắcvềkinhtếvàxãhội,ViệtNamlạichưađạtđượcnhữngthànhtựutươngđươngvềchấtlượngchínhphủ.Chỉ số Quản trị Công Thế giới 5chothấyViệtNamchỉđạtđượcnhữngtiếnbộvềhiệuquảchínhphủvàthựcthiphápluật.ChỉsốvềtiếngnóicủangườidânvàtráchnhiệmgiảitrìnhcủaViệtNamvẫnởmứcthấpnhấtthếgiới,cùngvớichấtlượngđiềuhànhvàkiểmsoátthamnhũngvẫnkhôngtiếnbộ.

2.2CácchươngtrìnhcảicáchcủaViệtNam

Từđầunhữngnăm1990,ViệtNamđãtriểnkhainhữngchiếnlượccảicáchquốcgiaởtấtcảcáclĩnhvựcchínhtrongpháttriểnkinhtếvàxãhội.NhữngchiếnlượcnàylànhữngnhântốquyếtđịnhsựtăngtrưởngvàđưanềnkinhtếthịtrườngvàoViệtNam.

CácchiếnlượcquốcgiachínhbaogồmChiếnlượcPháttriểnKinhtế-Xãhội(2001-2010;2011-2020),ChiếnlượcPháttriểnBềnvững(2011-2020)vàhaichươngtrìnhmụctiêuquốcgia-PháttriểnNôngthônmớivàGiảmNghèoBềnvững.Cácchươngtrìnhcảicáchquốcgiacũngđượcthựcthitrongcáclĩnhvựcnôngnghiệp,lâmnghiệp,giáo dục, đào tạo nghề, lập pháp, quản trị công, tư pháp và bìnhđẳnggiới.

Cộngđồngcácnhàtàitrợquốctếđãphảnứngtíchcựctrướcnhữngcảicáchquốcgianày.Sốtiềnvàsựđadạngcủahỗtrợpháttriểnnướcngoài tạiViệtNamtronggiaiđoạnnày tăngmạnh.Tổngngânsáchhợptácsongphươngđạttới27,5tỉUSDtronggiaiđoạn1995-20146. Đâylàmộtnhântốquantrọngđónggópvàoviệcđạtđượccácmụctiêupháttriển.

SDC - 25 năm tại Việt nam6

3.1ChươngtrìnhcủaSDC

HợptácThụySỹ-ViệtNambaotrùmsuốtgiaiđoạnpháttriểnnhanhchóngvớinhữngthayđổiđángkểởmọikhíacạnhcủaxãhộiViệtNam.Sự tăng trưởngvàphát triểncủaViệtNamlàtổnghòacủanhiềunhântố,vàkhôngcónhântốduynhấtnàotạonênđượcnhữngthànhtựunày.

ViệtNamchắcchắnvẫnphát triểnnếukhôngcócácchươngtrìnhSDC.Mặtkhác,hỗtrợcủaThụySỹđốivớisựpháttriểncủaViệtNamcótầmquantrọngcủariêngnó.CáchtưduyvàkiếnthứcchuyênmônvềpháttriểncủaThụySỹđãmanglạilợiíchchorấtnhiềucánhânvàtổchứcvàcótácđộngđếncáchlàmtrongnhiềulĩnhvực,từquảntrịđịaphương,raquyếtđịnh,giáodục,kiếnthứcvàxâydựngsựtựtinvàonănglựcbảnthâncủangườidân.

ĐóNGGópCỦaTHỤySỹ

SDC - 25 năm tại Việt nam 7BamươihaichươngtrìnhcủaSDCcóthểđượcnhómlạithànhcácnhómchủđềchínhnhưsau:

CácchươngtrìnhcủaSDCphùhợpvớicácưutiênpháttriểncủaViệtNam.Trongnhữngnăm1990,khiphầnlớncácdựáncủaSDCvềxâydựngnănglựcbắtđầuthìchínhphủViệtNamchưaxâydựngcácchiếnlượcquốcgiachongànhgiáodục.Trongthựctế,mộtsốnhữngdựánđầutiêncủaSDCđãđónggópvàoviệcxâydựngnhữngchínhsáchnày,đặcbiệtlàtrongđàotạonghề.Saunày,tấtcảcácchươngtrìnhcủaSDCđãhỗtrợchocácchiếnlượcquốcgiavềlâmnghiệp,nôngnghiệpvàhànhchínhcông,cũngnhưnhữngchiếnlượcrộnghơnvềpháttriểnkinhtế-xãhội.

HỗtrợvềtàichínhcủaThụySỹchoViệtNamthôngquaVănphòngSDCHàNộilênđến216triệuCHFtrongkhoảngthờigian1992-2016.TổngsốtiềnđónggópcủaThụySỹthựctếcònlớnhơnbởiThụySỹtàitrợchocácchươngtrìnhkhôngchỉthôngquaVănphòngSDCHàNội,màcònquaVănphòngSDCVùngvàtrựctiếptừVănphòngTrụsởChínhcủaSDCtạiBern,cũngnhưSECO.TổngsốtiềnhỗtrợpháttriểnchínhthứcsongphươngcủaThụySỹchoViệtNamđạt375triệuUSD,tươngđương371triệuCHFtínhtheotỷgiáhiệntại7.

SDC tập trung trực tiếp vào chính quyền địa phương. Do đó, cácchươngtrìnhcủaSDCliênquanđếnchínhquyềnđịaphươngvàcộngđồngđịaphươngchiếmtới83,5%tổngsốtiềngiảingân(trongcáclĩnhvựcsố1,2,3và5),trongkhicácchươngtrìnhởcấpquốcgialàmviệcvớicácBộchiếm16,5%cònlại(trongcáclĩnhvựcsố4và6).

1.QuảntrịvàLậpkếhoạchđịaphương 7Chươngtrình

2.Nguồnnhânlựcchonghiêncứuvàđàotạo 7Chươngtrình

3.Cảithiệnsinhkếnôngthôn 5Chươngtrình

4.CácChươngtrìnhquốcgiavàGiámsát 6Chươngtrình

5.Bảovệmôitrường 4Chươngtrình

6.Tưpháp&Dânchủ 3Chươngtrình

SDC - 25 năm tại Việt nam8

3.2Lộ trìnhphát triểncủaChươngtrìnhSDC

LộtrìnhcủacácdựánchothấygiaiđoạnđầucácdựáncủaSDCchủyếuhỗ trợxâydựngnănglựcvàcảicáchthểchếcấpđịaphương.Mộtsốnhữngchương trìnhđầu tiênđã thànhcôngtrongmụctiêuxâydựngcơsởchocácnhànghiêncứuvàgiảngdạycủaViệtNamtạicáctrườngđạihọcvàcơsởdạynghề.

Giaiđoạnđầucủacácchươngtrìnhpháttriểnđôthịhỗtrợpháttriểnkinhtếvàcảicáchchínhquyềnđịaphươngởcáctrungtâmcủacáctỉnh.Trongnhữngnăm2000,cácchươngtrìnhpháttriểnsinhkếnông thônđãđược triểnkhai,vàsauđóđượcpháttriểnlênthànhnhữngdựánphứctạphơnvềraquyếtđịnhởcấpđịaphương

vàhỗ trợphát triển thị trường.Trongnhiềutrườnghợp,SDCđãmangđượcnhữngkinhnghiệmvàbàihọccóđượctừchươngtrìnhnàysangápdụngtạichươngtrìnhsauđó.

Các dự án bảo vệ môi trường được chiathành hai loại: một là xây dựng năng lựcnghiêncứuởcáctrườngđạihọc,hailàcácdựánnghiêncứuhànhđộngđốiphóvớicácrủiromôitrườngcụthể.

Giaiđoạngiữatậptrunghỗtrợcácchươngtrìnhvàchiếnlượccấpquốcgia,đặcbiệttronglĩnhvựchànhchínhcôngvàlâmnghiệp.Đếngiaiđoạncuối,SDCbắtđầuhỗtrợgiámsátởcấpquốcgiađốivớicáchoạtđộngcủachínhquyềnđịaphương.Đây làcách thứcnhằmcảithiệnquảntrịcôngvàtạocơsởđểtiếngnóicủangườidânđượclắngnghe.

1995 2000 2005 2010 2015

1. Nguồn nhân lực cho Nghiên cứu và Đào tạo

2. Quản trị địa phương và Lập kế hoạch

3. Bảo vệ môi trường

4. Các Chương trình Quốc gia và Giám sát

2a. Cải cách Quản trị Địa phương

4a. Cải cách Hành chính Công

4c. Ngành Lâm nghiệp

4c. Giám sát hoạt động

5. Cải thiện sinh kế nông thôn

6. Tư pháp & Dân chủ

2b. Lập kế hoạch phát triển đô thị và nông thôn cấp địa phương

LỘ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA CHƯƠNG TRÌNH SDC

SDC - 25 năm tại Việt nam 93.3phạmviảnhhưởngcủaChươngtrình

Ướctính,cácchươngtrìnhcủaSDCtạiViệtNam có tác động trực tiếp và gián tiếp đếnkhoảng từ 4,6 đến 6,8 triệu người. Phạm viảnhhưởngcủachươngtrìnhlàconsốchỉbáochomứcđộbaotrùmtốiđacủacáchoạtđộngdựánvàsốngườicóliênquanđếncácdựán.

Sựkhácbiệtgiữangườihưởng lợi trựctiếpvàgián tiếpcủamộtdựáncó thể thấyquasựkhácbiệtgiữangườihưởnglợitrựctiếplàgiảngviênđạihọcnhậnđượcbằngthạcsỹtừ

mộtdựánvàngườihưởnglợigiántiếplàmộttrongcáchọcsinhcủagiảngviênnày trongnhữngnămtiếptheo.

Dữ liệu của chương trình không đủ để tínhtoánđượcchínhxácsốlượngngườihưởnglợitừcácdựán.Theođó,mộtchươngtrìnhnhưVănphòngMộtcửa(One-StopShops)làcơsởđểcungcấpdịchvụhànhchínhcôngchomộtsố lượng lớnngườidân,nhưngsốliệuthốngkêvềsốlượngngườisửdụngVănphòngMộtcửa trong thực tế lại rấtkhó tínhtoánđược.

0 1.000.000 2.000.000 3.000.000 4.000.000

1.Quản trị địa phương và Sự Tham gia của Người dân

3. Cải thiện Sinh kế Nông thôn

4. Các Chương trình Quốc gia và Giám sát

6. Tư pháp và Dân chủ

2. Nguồn nhân lực cho Nghiên cứu và Giáo dục

5. Bảo vệ Môi trường

Phạm vi tác động tối thiểu Phạm vi tác động tối đa

PHẠM VI TÁC ĐỘNG CỦA CHƯƠNG TRÌNHSố người hưởng lợi

SDC - 25 năm tại Việt nam10

4.1Quảntrịcấpđịaphươngvàsựthamgia

Quản trị cấp địa phương và sự tham gialàlĩnhvựcgiảingânlớnnhất.Lĩnhvựcnàybaogồmmộtsốsángkiếnquantrọngnhằmthúcđẩyquá trình raquyếtđịnhởđịaphươngvàsựthamgiadânchủcủangườidânởcảthànhthịlẫnnôngthôn.

SDC đã nỗ lực đẩymạnh sự tham gia củangườidântronggầnnhưtấtcảcácchương

CÁCKẾTQUẢCHÍNH

trình dự án của mình. Việc này vừa mớivừa khó trong bối cảnh của một đất nướccótruyềnthốnglâudàiraquyếtđịnhtừtrênxuốngvàtráchnhiệmgiảitrìnhyếu.Pháttriểncácphươngánkhảthichosựthamgiacủangườidânlàmộtquátrìnhlâudài.Thướcđothànhcông trong lĩnhvựcnày lànhữngkếtquả có nhiều triển vọng được nhân rộngởcấpquốcgia.

Cácchươngtrìnhpháttriểnđôthịđãhỗtrợchính quyền tại các đô thị đổimới bộmáy

SDC - 25 năm tại Việt nam 11vàquitrìnhquảnlýhànhchính;xâydựngquitrìnhthamvấnngườidân.Cácchươngtrìnhnàycũngđãthiếtlậpcácquĩđầutưcơsởhạtầngnhỏdocáccộngđồngquyếtđịnhvàthựchiện.CácdựánvệsinhmôitrườngđượcthựchiệnthôngquaquĩquayvòngdoHộiPhụNữđiềuhành trongkhuônkhổdựánPhát triển Đô thị Đồng Hới và Nam Định làmột ví dụthànhcông.

Từngbước,cácchương trìnhcủaSDC tiếpcận cấp xã, cấp chínhquyền thấpnhất.Tạicấpxã,quitrìnhlậpkếhoạchcósựthamgiacủangườidânchophépngườidâncóthểgâyảnhhưởngtrựctiếplêncácquyếtđịnhvềđầutư cũngnhưquản lý cácdựánnhỏ tại cấpnày. SDChiểu rằng kế hoạchmà không cónguồn lực thựchiện thì vô íchvì vậyđãhỗtrợthànhlậpQuĩPháttriểnXãlàmnguồnlựcthựchiệncácưutiênđượcxácđịnhtrongbảnkếhoạchcủaxã.

SDCđãthànhcôngtiếnthêmmộtbướctrongdự ánQuản lý Cộng đồng, tại đó các cộngđồng tự quản đã quản lý cácQuĩPhát triểnCộngđồngđể làmđường,hệ thống thuỷ lợinhỏvàcácdựánkhácvìlợiíchcủacộngđồng.

TấtcảcácchươngtrìnhcủaSDCđềuhợptácchặtchẽvớiUỷbanNhândânởđịaphương.Đàotạocánbộcủachínhquyềnđịaphươngđượcthựchiệntrongtấtcảcácchươngtrình.Đổimớivàcấutrúclạihệthốngcungcấpdịchvụcôngđãđượchỗtrợthựchiệnvớinhữngkết quả khác nhau.Một thành công nổi bậtcủaSDClàhỗtrợxâydựngmôhìnhMột Cửa cungcấpdịchvụhànhchínhcôngnhằmđơngiảnhoáthủtụcvàđẩymạnhphâncấptrongcungcấploạidịchvụnày,đặcbiệttronglĩnhvựccấpphépvàđăngký.Hiệnnay,môhìnhMột Cửađãđượcápdụngtrêntoànquốc.

Các chương trình của SDC đã giúp thựchiệnviệcdânchủhóaviệcquảntrịởcấpđịaphương, từđócải thiệnquanhệgiữachínhquyềnđịaphươngvàngườidân.Tạinhữngvùng thựchiệndựáncủaSDC,cánbộcủachính quyền đã thay đổi nhận thức về sựthamgiacủangườidânvàngườidâncũngtựtinhơnkhithamgiavàoquảnlýxãhội.CácchươngtrìnhcủaSDCđãhỗtrợsựthamgiatíchcựccủaphụnữvàocôngviệcxâydựngkếhoạchpháttriểncấpxãcũngnhưvàocácnhómcùnglợiích.

SDC - 25 năm tại Việt nam12

4.2Cảithiệnsinhkếnôngthôn

Cải thiện sinh kế nông thôn bao gồm nhiềuchương trình quan trọng nhằm giảm nghèothông qua các hoạt động đào tạo, tiếp cậnthịtrườngvàcảithiệncungcấpdịchvụcôngtrong nông nghiệp và lâm nghiệp. Một sốchươngtrìnhđãđạtđượckếtquảrất tốt,cótriểnvọngnhânrộngtrêntoànquốc.CụthểlàchươngtrìnhCải thiện cung cấp Dịch vụ công cho Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn,dựánQuản lý Cộng đồng và trongchừngmựcnhất định là dự ánTiếp cận Thị trường cho Người nghèo Nông thôn. Các chương trình,dựánnàyđãxâydựngđượccách tiếp cậnvàtrìnhdiễncáckếtquảcóthểnhânrộngtrêncảnước.

Cácchươngtrình,dựánđãhỗtrợnôngdâncảithiệnkỹthuậtnuôitrồng,giảmtỷlệtửvongchogiasúc,giacầm,cảithiệnquátrìnhchínhquyềncungcấpdịchvụchocáccộngđồngnông dân. Tuy nhiên, điều làm các chươngtrình củaSDCkhácbiệt so với các chươngtrìnhkhácđólàcáchSDCkếthợppháttriểnnông thôn với quản trị địa phương tốt hơn,minhbạchhơn,sự thamgiacủangườidânnhiều hơn là những điều không thể thiếunhằmcảithiệnsinhkế.Vìvậy,mộtsốchươngtrìnhđãtìmcáchcảithiệnphươngpháphoạtđộngcủachínhquyềnđịaphươngđồngthờihỗtrợnôngdâncóthểnói lêntiếngnóicủamình trong việc lên kế hoạch cũng như sửdụngcácnguồnlựccông.

Từđầunhữngnăm2000,SDCbắtđầuhỗtrợnôngdânđể tiếpcận tốthơnvới thị trườngchocácsảnphẩmhọlàmra.Tăngsảnlượng

SDC - 25 năm tại Việt nam 13làchưađủ,sảnphẩmcầnphảibánđược.Chươngtrìnhtậptrungvàopháttriểnchuỗigiátrị,nângcaohiểubiếtcủangườinôngdânvềthịtrườngvàhìnhthànhcácmạnglướiphânphốivớingườibánvàcácdoanhnghiệp.Cácchuỗigiátrịsảnphẩmbaogồmsusu,rauxanh,chè,quế,hồi,mâytre,giasúc,giacầmvàhàngthủcông.

Tấtcảcácchươngtrìnhđềuđượcghinhậnlàđãảnhhưởngtíchcựcđếnthunhậpcủanôngdânvàsựthamgiacủangườinghèovàphụnữ.Thunhậpcủangườidânđãtănglêntạicácvùngthựchiệndựánvàgầnnhưtấtcảmọingườithamgiavàodựánđềucócảithiệnkhảnăngtiếpcậnthịtrườngchocácsảnphẩmcủahọ.Cácdựánvềchuỗigiátrịđãpháttriểncácmôhìnhtiếpcậnthịtrườngchiphíthấpchocánhânngườisảnxuấtvàđúcrútđượcnhữngkinhnghiệmtốtphụcvụchoviệcnhânrộng.

4.3Nguồnnhânlựcchonghiêncứuvàgiáodục

Nguồn nhân lực cho nghiên cứu và giáo dụclàmảnglớnthứhaitrongchươngtrìnhcủaSDCvớimộtsốdựánrấthiệuquảtậptrungvàophươngphápgiảngdạy,xâydựngchương trìnhvàxâydựngnănglựcnghiêncứu.Nhữngdựánthànhcôngnhấtlàđàotạonghềtạicáctrungtâmđôthị,hỗtrợnghiêncứuvàgiảngdạyvềmôitrườngtạibậcđạihọcvàchươngtrìnhgiảngdạyquảntrịkinhdoanhtrongmộtsốtrườngđạihọchàngđầuViệtNam.

Thôngquacácdựánxâydựngnăng lực,SDCmangđếnphươngphápgiảngdạymớiđượcápdụngvà thíchnghihóamộtcách tíchcực.SDCđãgiới thiệuphươngphápgiảngdạy lấyngười học làmtrungtâm,phươngphápxâydựngchươngtrìnhgiảngdạycósựthamgiacủangườihọctrongcácdựánvềxâydựngnănglựctronglĩnhvựcnôngnghiệp,lâmnghiệp,đàotạonôngdânvàđàotạonghề.Kếtquảcủacácdựánnàyrấttíchcựcvàđượccácbênthamgiadựánđánhgiácao.

SDC - 25 năm tại Việt nam14

4.4Cácchươngtrìnhquốcgiavàviệctheodõigiámsát

Các chương trình quốc gia và việc theo dõi giám sáttậptrungvàohỗtrợcácchiếnlượcpháttriểnquốcgiacủaViệtnam,cụthểlàCải Cách Hành Chính Công và Chiến lược Phát Triển Lâm nghiệp Việt Nam.HỗtrợcủaSDCtronghai lĩnhvựcnày làmộtphần trongnỗlựcđượcphốihợpchungcủacộngđồngcácnhàtàitrợnhằmtăngcườngtínhhiệuquảcủaviệntrợvàphùhợpvớicácưutiêncủacácchiếnlượcquốcgia.

Cũngtrongthờigiannày,SDCtìmkiếmcáckinhnghiệmvàkếtquảtốtthôngquacácdựánsongphươngcủamìnhtạicácđịaphươngđể lồngghépvànhânrộngvàocácchươngtrìnhquốcgiakhicóthể.VàocuốigiaiđoạnhoạtđộngcủamìnhtạiViệtNam,SDClànhàtàitrợchínhcủadựánChỉ số Hiệu quả Quản trị và Hành chính công cấp tỉnh (PAPI),mộtsángkiếnchophépngườidânđánhgiákếtquảhoạtđộngcủachínhquyềnđịaphươngnơihọsinhsốngvàđánhgiánàyđượccôngkhaiđểtăngcườngtínhminhbạch.

SDC - 25 năm tại Việt nam 154.5Bảovệmôitrường

Bảo vệ môi trường bao gồm các dự án - sản xuất gạch, làm sạchkhôngkhí,quảnlýrácthảiđộchạitrongsảnxuấtthủcôngnghiệp.BảovệmôitrườngcũnglàmộtphầntrongchươngtrìnhpháttriểnđôthịvàcóđónggópquantrọngvàbềnvữngtrongviệcquảnlýrácthảitạibathànhphốHuế,ĐồngHớivàNamĐịnh.

NghiêncứuđểđưarahànhđộngcũnglàmộtthànhtốquantrọngcủaSDCtrongviệchỗtrợcácviệnnghiêncứuvềmôitrường.MộtkếtquảnổibậtlànghiêncứuđưaragiảiphápxửlýnướcnhiễmArsen.Cácdựánnàyđãthànhcôngtrongviệcchuyểngiaotrithứcvàđưarađượcgiảipháplàmlợichongườidânvàmôitrường.

SDClàmộttrongnhữngđốitácsớmbướcvàolĩnhvựcmôitrườngởViệtNamvàcũngsớmdừngcácdựántronglĩnhvựcnàyvàonăm2010,doSDCthayđổitrọngtâmtrongchiếnlượcvùng.NhữngdấuhiệusauđóchothấydườngnhưSDCđãrakhỏilĩnhvựcnàyvàothờiđiểmnó trở thànhmốiquan tâmvàưu tiên thựcsựcủangườidâncũngnhưcủachínhphủ8.

4.6CônglývàDânchủ

Công lý và Dân chủ làmảngnhỏnhấttrongchươngtrìnhcủaSDCtạiViệtNambaogồmhaidựánXây dựng năng lực cho cơ quan dân cử vàHỗ trợ Pháp lý.CảhaidựánđềutậptrungvàonhữngvấnđềcóýnghĩaởViệtNamnhưngkếtquảlạikhôngrõràngvànằmngoàitrọngtâmcủaSDC.SDCđãchọngiảiphápkếtthúcsớmhaidựán.QuyếtđịnhcủaSDCtỏrahợplýdựatrênmộtcânnhắccótínhchiếnlược.

SDC - 25 năm tại Việt nam16

4.7Xoánghèo

Tấtcảcácdựánpháttriểnnôngthônđãcóảnhhưởngtíchcựcđếnmứcthunhậpvàthúcđẩysựthamgiacủangườinghèovàphụnữ.Từgiữanhữngnăm2000,cácdựántậptrungvàovùngnôngthônnghèophíaBắcViệtNamnơi có đông đồng bào các dân tộc ít ngườisinh sống. Chương trình Khuyến Lâm vàtiếptheolàCungcấpdịchvụcôngchonôngnghiệpvàpháttriểnnôngthôncómụctiêurõràng là xóa nghèo cho các nhómdân tộc ítngườivàtraoquyềnchophụnữ.

Các dự án của SDC dường như đã khẳngđịnh rằng các dự án xoá nghèo được thiếtkếphùhợpvớihoàncảnhđịaphươngcóthểlàxúctácgiúpcáccánhânthamgiađầutưvàocáchoạtđộngkinhtếtạorathunhậpvàcơ hội kinh doanh chomột cộng đồng rộnglớnhơn.MộtsốdựánđãlàminhchứngchođiềunàynhưChương trình giảm nghèo thông qua phát triển chăn nuôivàdựán Tiếp cận thị trường cho người nghèo nông thôn.

Đóng góp giá trị nhất của SDC cho giảmnghèo là sự thành công của phương pháplậpkếhoạchvàquảnlýtàichínhcôngởcấpcơsởcósựthamgiacủangườidân.Đâylàmộtđổimớivàcókhảnăng tạoảnhhưởngbềnvững.Ngườidânđượctraoquyềnvàtựtinthểhiệnýkiến.DựánQuản lý Cộng đồng đãchothấyrõràngchínhquyềnđịaphươngvàcánbộnhậnthấytầmquantrọngcủaviệcngườidânthamgiavàoviệcraquyếtđịnhvàđánhgiácaocáckếtquảcủadựán.

SDC - 25 năm tại Việt nam 174.8Bìnhđẳnggiới

Bìnhđẳnggiớiđượclồngghéptrựctiếphaygiántiếpvàotấtcảcácchươngtrình,dựáncủaSDCvàtrongmộtsốdựán,tácđộngcủabìnhđẳnggiớilàrấtnổibật.CóthểkhẳngđịnhchắcchắnrằngtấtcảcácdựáncủaSDC,đặcbiệtlàcácdựánvềsinhkếnôngthônđãtăngcườngsựthamgiacủaphụnữvàthànhcôngtrongviệctraoquyềnđểphụnữlàmngườiraquyếtđịnhvàlàngườitạorathunhập.Cáchtiếpcậncósựthamgiatrongpháttriểnnôngthônbảođảmthuậnlợichosựthamgiacủaphụnữvàcóảnhhưởngtíchcựcđếntháiđộcủachínhquyềnđịaphươngvềsựpháttriểntạiđịaphương.

SDC - 25 năm tại Việt nam18

5.1Thựchiệnhỗtrợ

Làm việc cùng đối tác: SDCgiao thiệpvớirấtnhiềucáccơquanchínhphủởtrungươngcũngnhưđịaphươngtrongsuốt25nămqua.ĐólàcácđốitáccủaSDCtrongviệcxâydựng,thựchiệnvàhưởnglợitừcácdựán.SDCđãdànhthờigiancầnthiếtchoviệcxâydựngdựánnhằmbảođảmmụctiêucũngnhưcáchoạtđộngcủadựánđượcsựđồngývàchiasẻtừcácđốitácđịaphương.Mặcdùvậy,SDCluônbảovệcácnguyêntắccủamìnhvàsẵnsàngkết thúcsớmdựánnếucácmụctiêuchungkhôngthểđạtđược.

Hiểu quy trình ra quyết định của địa phương: SDChiểu tầmquan trọngcủaquytrìnhphêduyệtphứctạptronghệthốnghànhchínhnhiềutầngthứbậc.Mộtđiềuthườngbị

BÀiHỌCVÀDiSẢN

cácnhàtàitrợbỏqualàthựctếchínhquyềncấpcơsởởViệtNamcórấtítquyềntựchủvàphụthuộcrấtnhiềuvàosựchophépcủacấptrênvớimứcđộmàcácnướcphươngTâykhôngthểhìnhdungđược.SDCđãkiêntrìđểđạtđượcquyếtđịnh tài trợ trựctiếpchocáccộngđồngthayvìthôngquachínhquyềncấpxãphường trongdựánQuản lý Cộng đồng. Trong trường hợp này, SDC đã thành côngtrongviệcduytrìđốithoạivớicácđốitácđịaphươngnhằmtạoramộtthayđổitrongcáchnhìnnhậncũngnhưcáchlàmviệc.

Tìm ra hướng đi hiệu quả: những dự ánthành côngnhất củaSDCcó thời gian thựchiệnlâuvàtrảiquamộtquátrìnhthửnghiệmgồm nhiều giai đoạn để đi tới kết quả.Quátrìnhhọchỏikhôngphải làmộtđườngthẳng

SDC - 25 năm tại Việt nam 19và trongquá trìnhđócần loạibỏnhữngyếu tốkhôngphùhợp.Tuynhiên,từmongmuốnhọchỏivàcamkếtthửnghiệm,SDCvàcácđốitáccủamìnhđãxâydựngđượcmôhìnhphùhợpchopháttriểnnôngthônnhưquĩpháttriểnxãvàquảnlýcộngđồngvànhữngmôhìnhnàytỏracókhảnăngnhânrộngtrongcảnước.

MộtvídụvềquátrìnhhọchỏilàmộtchuỗicácdựánđãSDCthựchiệnđểmởđườngchodựánDịchvụcôngchonôngnghiệpvàpháttriểnnôngthônvớidisảnlàlậpkếhoạchpháttriểncấpxãcósựthamgiacủangườidân.

KhôngphảitấtcảcácdựáncủaSDCđềuthànhcông,mộtsốdựánthậmchíthấtbại.Mộtsốdựánbuộcphảikếtthúcquásớmhoặckhôngphốihợp tốtvớicácdựánkhác.VídụnhưChương trình làm sạch không khíhaydựánHỗ trợ Cải cách Hành chính tỉnh Cao Bằng.Vàidựáncólẽđãthấtbạivìchiếnlượcquốcgiamàdựánhỗtrợthựchiệnkém,hoặcnhưcótrườnghợp,dựánđãthấtbạivìđãkhôngđánhgiáđúngvàkhôngcócáchquản lýdựánthíchhợp(Chương trình phát triển thị trường khu vực Mê Kông).

Đánhgiáđộc lậpchươngtrìnhSDCởViệtNam9đãxâydựngbảngđánhgiáchungtấtcảcácdựántrongchươngtrình10.Việcchođiểmtrongchừngmựcnàođómang tính chủquannhưngcungcấpmộtđánhgiánhấtquándựatrêncáctàiliệuđánhgiáhiệncóvàcáccuộcphỏngvấnmộtsốlớncácbênthamgiavàhưởnglợitừdựán.

SDC - 25 năm tại Việt nam20

Cácdựánđượcđánhgiáđạtkếtquảxuấtsắchoặcrấttốtchiếm43,5%tổngngânsáchSDCgiảingânởViệtNam.Cácdựáncókếtquảtốtchiếm 29,7%. Các dự án dưới trung bình vàthấtbạilầnlượtchiếm17,3%và4,1%.KếtquảđánhgiánhưvậylàrấtđánghàilòngvàchứngtỏnănglựcthiếtkếvàquảnlýdựáncủaSDC.

5.2Lượnghóahiệuquảcácdựán

Nhiều kết quả đạt được rất khó tính đượcbằngtiềnhayquiđổiratiền.Chẳnghạnnhưtínhtoángiátrịquyratiềncủaviệccải thiệntínhminhbạch tronghệ thốngquản trị cônghay lợi ích tương laicủaviệcnângcaochấtlượnggiáodục.

Vìthếđánhgiáhiệuquảđầutưcủachươngtrìnhchínhlàđánhgiánhữngkếtquảtíchcựcvàbềnvữngmàchươngtrìnhmanglại.Cáckếtquảđócó thể là,a)cải thiệnsinhkế,b)

CHO ĐIỂM CHƯƠNG TRÌNH SDC THEO % TRONG TỔNG SỐ TIỀN GIẢI NGÂN

Xuất sắc Tốt Khá Dưới trung bình Thất bại Không đánh giá

SDC - 25 năm tại Việt nam 21

cáctiềmnăngcảithiệnchấtlượngcuộcsốngtrongtươnglai,c)tínhminhbạchvàsựthamgiacủangườidânvàoviệcraquyếtđịnhđượccảithiện,d)nhữngđónggópvàoviệcdânchủhóaởcấpcơsở,vàe)nhữngkỹnăngvàsựthayđổitháiđộcủacácđốitượnghưởnglợitừcácdựán.

Tấtcảcácdựánvềpháttriểnnôngthônđềucóbằngchứngrõràngvềnhữngtácđộngtích

cựctớithunhậpvàsinhkếcủangườidân,vàởphạmvi rộnghơn, tới thamgiacủangườinghèovàphụnữ.Cácsốliệuhiệncókhôngđủ để làm nênmột bức tranh toàn cảnh vềnhững tác động trực tiếp của chương trìnhđếngiảmnghèo.Tuynhiên,cácđánhgiávềchươngtrìnhchothấybứctranhrõnétvềthunhậpđượccảithiệncùngcáctiềmnăngtăngthunhập,đặcbiệt làởcácvùngthuộctrọngtâmcủaChươngtrìnhSDC,baogồmcáctỉnh

SDC - 25 năm tại Việt nam22nghèomiềnBắcViệtNam,nơicóđôngngườithuộccácnhómdântộcítngườisinhsống.

Ước tính,Chương trìnhSDCcóảnhhưởngđến khoảng 4,6 triệu người. Đây là con sốđángkể.Việcchođiểmcácchươngtrìnhchothấyphần lớncácdựánđã thựchiện thànhcôngmụctiêucủamìnhvớihiệuquảsửdụngvốncao.

Dựatrênphạmviảnhhưởngvàkếtquảchođiểmchươngtrình,vàtácđộngđođếmđượcvềpháttriểnsinhkế,cóthểđiđếnkếtluậnlàchươngtrìnhcủaSDCđãcóhiệuquảđầutưtốttrênhaiphươngdiệncảithiệnsinhkếvàthủtụchànhchính.

SDC - 25 năm tại Việt nam 235.3DisảncủaSDC

DisảncủaSDCchoViệtNamlàquitrìnhlậpkếhoạchpháttriểnởcấpcơsởcósựthamgiacủangườidân.SDCđãđểlạitrithứcvàkinhnghiệmsâusắcvềthúcđẩytựquảnvà trao quyền cho chính quyền cấp cơ sở và các cộngđồngthôngqua lậpkếhoạchcósựthamgiacủangườidânvàquĩpháttriểntạithôn,xãvàhuyện.Khôngnhiều,nếukhôngnóilàchưacónhàtàitrợnàohỗtrợViệtNamtrongnhữngnămquacóđượcmộtchuyênmônnhưvậy.

Cácdựánđãxâydựngđượcmộtđộingũchuyêngiađịaphươngvớikiếnthứcchuyênmôn,cácchínhquyềncấpcơsởsẵnsànghỗ trợngườidân,cácdựán trìnhdiễnthànhcông,cáchướngdẫnvàdựthảocácquiđịnhtạicấpquốcgia.KinhnghiệmcủaSDCvềpháttriểncộngđồngđãsẵnsàngđểnhânrộngtrênphạmvitoànquốc,vớiđiềukiệnnhữngthựchànhtốtnhấtvềlấyýkiếnngườidânđịaphươngđượctriểnkhai.

Ởnghĩarộnghơn,chươngtrìnhquảntrịcôngcủaSDCđãhỗtrợpháttriểndânchủtừgócnhìncủaViệtNam,baogồmhỗtrợsựthamgiavàlắngnghetiếngnóicủangườidân trong các dự án phát triển của quốc gia. Như vậy,chương trìnhquản trịcôngcủaSDCđãmởrộngkhônggianchongườidânlêntiếngtrongcáchoạtđộngcủađịaphươngvàđikèmđólàmởrộngkhảnăngtựdolựachọncủahọthôngquacảithiệnsinhkế.

SDC - 25 năm tại Việt nam24

Lậpkếhoạchcấpcơsởvàsựthamgia

1.DựánpháttriểnđôthịHuếvàĐồngHới

2.DựánpháttriểnđôthịNamĐịnh

3.Trungtâmmộtcửacungcấpdịchvụhànhchínhcông

4.HỗtrợCảicáchHànhchínhtỉnhCaoBằng

5.LâmnghiệpCộngđồng

6.DựánQuảnlýCộngđồng

7a.Cungcấpdịchvụcôngtrongnôngnghiệpvàpháttriểnnôngthôn(hợpphầnquảntrịcông)

Xâydựngnănglựcchonghiêncứuvàgiáodục

8.Chươngtrìnhpháttriểnquảntrị

9.Chươngtrìnhhỗtrợlâmnghiệpxãhội

10.CủngcốcáctrungtâmdạynghềởViệtNam

11.PháttriểnnguồnnhânlựcchokhuvựcMêKông

12.ĐàotạovànghiêncứukhoahọcvàcôngnghệmôitrườngởmiềnBắcViệtNam

13.XâydựngnănglựcchoViệnKhoahọcMôitrường

14.NghiêncứuquảnlýrừngbềnvữngcủaTrungtâmNghiêncứuRừngQuốctế

Cảithiệnsinhkếnôngthôn

7b.Cungcấpdịchvụcôngtrongnôngnghiệpvàpháttriểnnôngthôn(hợpphầncungcấpdịchvụ)

15.Hỗtrợđàotạokhuyếnnôngvàkhuyếnlâmchonôngnghiệpvàlâmnghiệpmiềnnúi

16.ChươngtrìnhpháttriểnthịtrườngMêKông

17.Tiếpcậnthịtrườngchongườinghèonôngthôn

18.Pháttriểnchănnuôiđểgiảmnghèo

19.DựánpháttriểndoanhnghiệpnhỏtronglĩnhvựcnôngnghiệpchovùngnúicủaViệtNamvàLào

Cácchươngtrìnhquốcgiavàviệctheodõigiámsát

20.Chươngtrìnhtổngthểcảicáchhànhchínhcông

21.Giámsátđánhgiágiảmnghèo

22.Hỗtrợcáccảicáchvềquảntrịcôngtrong“Mộtkếhoạch”củaLiênHợpQuốc

23.ChỉsốHiệuquảQuảntrịvàHànhchínhcôngcấptỉnh(PAPI)

24.TheodõivàphântíchchínhsáchvìngườinghèoởViệtnam

25.QuĩỦytháclâmnghiệp

Bảovệmôitrường

26.QuảnlýchấtthảiđộchạitạiNamĐịnh

27.Dựánsảnxuấtgạchbềnvững

28.Chươngtrìnhlàmsạchkhôngkhí

29.XoábỏđộcchấtPolychlorinatedBiphenylsởViệtNam

Cônglývàdânchủ

30.HỗtrợhệthốngtrợgiúppháplýquốcgiatạiViệtNam

31.Phòngchốngbạolựcgiađình

32.Xâydựngnănglựcchocáccơquandâncử

CHƯƠNGTRÌNHSDCTạiViệTNaM-DaNHMỤCCÁCDỰÁN

SDC - 25 năm tại Việt nam 25

1 Báo cáo Phân tích Kết quả Chương trình Quản trị Công của SDC giai đoạn 1995 - 2015, SDC, Hà Nội, Tháng 4/2016, và Báo cáo Phân tích Kết quả Chương trình Nông nghiệp và An toàn Lương thực

2 Các Chỉ số Phát triển Thế giới (World Development Indicators). Nguồn: Ngân hàng Thế giới.

3 Giảm nghèo tại Việt Nam: Những tiến bộ quan trọng, Những thách thức nổi trội, Ngân hàng Thế giới, 2013. Mức thu nhập của người nghèo là 1,25 USD/ ngày. Nếu sử dụng mức nghèo là 1,90 USD/ngày (2011 PPP) thì các con số là 49,2% năm 1992 giảm xuống còn 3,2% năm 2012).

4 Chỉ số Phát triển Con người được UNDP tổng hợp và đo lường bốn biến số: 1) Tuổi thọ, 2) số năm học phổ thông, 3) số năm học phổ thông trung bình, và 4) GNI trên đầu người.

5 Chỉ số Quản trị Công (World Governance Indicators) do Ngân hàng Thế giới tổng hợp là những chỉ báo tổng hợp trên sáu lĩnh vực quản trị công: 1) Tiếng nói và Trách nhiệm giải trình, 2) Hiệu quả Chính phủ, 3) Thực thi Pháp luật, 4) Ổn định chính trị, 5) Chất lượng lập quy và 6) Kiểm soát tham nhũng.

6 Nguồn: OECD

7 Nguồn: OECD

8 Chiến lược Quốc gia về Bảo vệ Môi trường được phê duyệt năm 2003 và sửa đổi năm 2012.

9 Phân tích Kết quả Chương trình Quản trị Công của SDC giai đoạn 1995 - 2015, SDC, Hà Nội, Tháng 4 năm 2016, và Phân tích Kết quả Chương trình Nông nghiệp và An toàn Lương thực của SDC giai đoạn 1993-2016, SDC, Hà Nội, Tháng 7/2016.

10 Việc cho điểm dựa trên ba tiêu chí của OECD nhằm đánh giá tính bền vững và hiệu quả, và mức độ tác động của các chương trình. Tiêu chí thứ tư về tính nhân rộng đã được bổ sung vào.

GHiCHÚ

Cơ quan Hợp tác và Phát triển Thụy Sỹ SDC Vụ Đông Á Freiburgstrasse 130, CH-3003 Bern Tel.: +41 58 462 35 17 eastasia@ eda.admin.ch www.fdfa.admin.ch/sdc Để biết thêm thông tin, xin mời truy cập: www.eda.admin.ch/vietnam