M hi i i PESTICIDEVEMenaxhimi i PESTICIDEVEPërdorimi sigurt Manaxhimi i

Ruajtje, Integrated

kontainereve

Kërkim

ProdhimTransportim dhe shpërndarje

PestManagement

KërkimAsgjesimi i stoqeve

Metoda e kontrollit kimik të dëmtuesve të bimëveështë një domosdoshmëri e keqe, por ekzistonk h dhkrahas tentativave për minimizimin dhezëvendësimin e saj me metodave të tjera.

Përdorimi i pesticideve në bujqësi përbën një ngaPërdorimi i pesticideve në bujqësi përbën një ngainvestimet jo të neglizhueshme në teknologjinë ekultivimit, kurse kontrollet e tjera, në vendintonë, akoma nuk zënë vendin e duhur.

Hist ikisht ë p j 2500 j t p K ishtitHistorikisht, që prej 2500 vjet para Krishtit,njerëzimi i ka përdorur pesticidet për tëmb jtu bimët P sticidi i p ë që ështëmbrojtur bimët. Pesticidi i parë që ështënjohur ka qenë squfuri elementar pluhur, ipërd rur në Sumeria’ rreth 4 500 vite mëpërdorur në Sumeria rreth 4,500 vite mëparë.

Nga shekulli i XV-të, kimikatet toksike të tillasi arseniku mërkuri dhe plumbi janë përdorursi arseniku, mërkuri, dhe plumbi janë përdorurtek bimët për tu mbrojtur nga dëmtuesit.

Në shekullin e XVII-të, sulfati i nikotinës, iili ë htë k t kt j th tcili është ekstraktuar nga gjethet e

duhanit është përdorur si insekticid.

Në h k lli XIX të hih t ë f t dNë shekullin e XIX-të, shihet që futen dypesticide natyrale; pyrethium i përgatitur

h th dh t ilnga chrysanthemums, dhe rotenone e ciladel nga rrënjët e disa perimeve tropikale.

Në 1939 P l Müll b l i ë DDT i ht jëNë 1939, Paul Müller zbuloi që DDT ishte njëinsekticid shumë efektiv. Ai shpejt u bë një ngapesticidet më të përhapur dhe më të përdorur nëpesticidet më të përhapur dhe më të përdorur nëbotë.Formulimet e para janë ato të viteve ’40, PaulFormu m t para jan ato t t , auMuller mori dhe çmimin “Nobel” më 1948.

Në 1940 u filluan të prodhoheshin pesticidetsintetike dhe mbas Luftës së Dytë Botërore,prodhimi i tyre u bë i përhapur gjerësisht në tëprodhimi i tyre u bë i përhapur gjerësisht në tëgjithë botën. Pesticidet ishin përbërës të asaj qëthuhej (Green revolution) “Revolucioni jeshil” nëthuhej (Green revolution) Revolucioni jeshil nështimin e prodhimit të produkteve bujqësore.

Nga disa burime konsiderohet që vitet1940 1950 të k ë ë i t ti " ë1940 – 1950, të kenë qenë si starti "erëssë pesticideve."

Përdorimi i Pesticideve është rritur 50-fi h ë j 1950 dh 2 5 ili t (2 3fish që prej 1950 dhe 2.5 milion ton (2.3milion metrik ton) pesticide industrialej ë ë d d it 65% të të jithëjanë përdorur çdo vit 65% të të gjithëpesticideve në botë janë përdorur në

d t h ill ë d i i i tvendet e zhvilluara, por përdorimi i tyrenjeh rritje edhe në vendet në zhvillim.

Aspekti më shqetësues për pesticidetAspekti më shqetësues për pesticidetështë akumulimi dhe përqëndrimi i tyre nëzinxhirin ushqimor duke u bërë një rrezikzinxhirin ushqimor, duke u bërë një rrezikpotencial për jetën e njerzve dhe tëkafshëvekafshëve.

Gjithashtu një pjesë e tyre shplahet ngaGjithashtu, një pjesë e tyre shplahet ngauji dhe transportohet nga ai në ujratsipërfaqësore dhe detesipërfaqësore dhe dete.

DDT Efekti në zinxirin ushqimor

Së dj t DDT

Mushkonjat+ DDT

Sëmundjet + DDTEfektive kundrejt Malariesa a es

Rachel Carson

= reduktim drastik i popullimit tëshqiponjës në 1960’s

= silent spring

në 1960 s

DDT është ndaluar në US 1973

Një i k j ë i i id ë ë ljNjë impakt tjetër i pesticideve që çon në uljene rendimentit, është influenca e tyre në

ik i kë ë il dhmikroorganizmat e tokës nga të cilat varet dhepjelloria e saj.

Në kë ë kë d ë h i i idi id l d ëNë këtë këndvështrim, pesticidi ideal do tëishte ai që do të mbronte bimën dhe do tëh ë bëh j lë ë b tj P kj ë htëshpërbëhej pa lënë mbetje. Por kjo është

tepër larg realitetit. Për fat të keq sukseset eb j ë i ë i t i j ë bl ë jë ibujqësisë intensive janë blerë me një çmimtepër të lartë.

Janë të tejkaluara ditët euforikek k dkur ekspertët e pesticidevemendonin se u kishte mbetur pakppër të bërë.....

....dhe jo vetëm kaq por impakti ityre bëri që pesticidet të mos tëtyre bëri që pesticidet të mos tëkonsiderohen vetëm si produkte qëb j ë bi ët i j tmbrojnë bimët, por si mjete

potenciale që ndotin mjedisin.

IPMIPMIPMIPM

kk gjik

gjik alal nc

anc

a

Kim

iK

imi

iolo

gio

log

ultu

raul

tura

zist

ezi

ste

Bi

Bi

Ku

Ku

Rez

Rez

Pse studiohet dhe aplikohet IPM?IPM?

• Sepse ajo është një mënyrë e re për menaxhimin e dëmtuesve:–1920’s menaxhimi i dëmtuesve të 1920 s menaxhimi i dëmtuesve të pambukut“P ti id t ti ë” ë 1960 – “Pesticidet rutinë” në 1960 –1970•Rezistenca e Pesticideve•Problemet mjedisore•Problemet mjedisore

–Koncepti i IPM “rilind” në 1970

IPM është:ËËshtë një filozofi e menaxhimit të

dëmtuesve që përdor të gjitha m u q p gjteknikat e përshtatshme të menaxhimit dhe metodat për menaxhimit dhe metodat për mbajtjen e popullatave të dëmtuesve nën nivelet e dëmit ekonomik nën nivelet e dëmit ekonomik. Çdo teknikë e menaxhimit të

dëmtuesve duhet të jetë paqësore me mjedisin dhe me objektivat e me mjedisin dhe me objektivat e prodhuesit.

IPM = Integrated Pest Management

Integrated Pest Management (IPM) g g ( )është përdorimi i koordinuar i informacionit të dëmtuesve dhe të f m mmjedisit me qëllim që të përdorimin e metodave të kontrollit të dëmtuesve m a n r m u për të parandaluar nivelet e papranueshme të dëmtimit në papranueshme të dëmt m t në mënyrën më ekonomike dhe me sa më pak që të jetë e mundur rezik mbi pak që të jetë e mundur rezik mbi njerëzit, kafshët, bimët, mjedisin.

Çfarë NUK është IPM!

• IPM NUK e ndalon përdorimin e pesticideve!pesticideve!

• IPM NUK është vetëm një IPM NUK është vetëm një program i kontrollit të dëmtuesve biologjik ose “organik”biologjik ose “organik”

• IPM është një proçes vendim –IPM është një proçes vendim marrje, dhe NUK është një rregjim i rreptë menaxhimirregjim i rreptë menaxhimi

Komponentët e një Programi IPMKomponentët e një Programi IPM

• Monitorimi dhe Mostrimi (inspektim i ( pkujdesshmëm)

• Identifikimi i Dëmtuesve (lloji i dëmtuesit Identifikimi i Dëmtuesve (lloji i dëmtuesit stadi i zhvillimit të tij?)

• Vendim -marrja; Vendimet e IPM janë të• Vendim -marrja; Vendimet e IPM janë të drejtuara nga “kufijtë e veprimit” (çfarë veprimesh)veprimesh)

• Veprimi (ri-inspektim)• Mbajtja e shënimeve (shkruani, historinë)• Edukimi (mësimi)

PSE Integrated Pest Management (IPM)PSE Integrated Pest Management (IPM)

• Më efektiveMë efekt ve• Më efiçiente• Kosto më e ulët dhe afat • Kosto më e ulët dhe afat

më i gjatëMi i i ë d i i • Minimizon përdorimin e pesticideve

Niveli i dëmit Ekonomik

P Ek ikPragu Ekonomik

DensitetiDëmt es eDëmtuesve

Popullata e dëmtuesve

Koha

Dëmi EkonomikPë j hk ë Mb j j ë Bi ë• Përvoja e shkencës Mbrojtjes së Bimëve

• Zbatimi në praktikë kufirin kritik ose pkufirin e tolerancës

• Progres të madh uljen e kostos së rogr s t ma h u j n ostos s mbrojtjes së bimëve

• Ndikim pozitiv ekologjik Ndikim pozitiv ekologjik. Kufiri kritik është ajo gjendje e infeksionit, mbi të cilin ta leverdis të bësh trajtimembi të cilin ta leverdis të bësh trajtime.Nëse dëmi parashikuar është më i vogël se

m t mb jtë tëh ë n k k sa masat mbrojtëse, atëherë nuk ka frutëshmëri te masave mbrojtëse.

Kufiri kritikKufiri kritik.......• Duhet zbatuar, • Duhet interpretaur për kushtet

ekologjike

Termi më i saktë është të thuhet Termi më i saktë është të thuhet “Kufiri orientues i dëmit ekonomik”

Agjentët që shkaktojnë sëmundje ë bi ë A j ë I f ktë bimëve – Agjentët Infektues

• KërpudhatKërpudhat• Bakteriet

Vi t• Viruset• Nematodat• Mykoplazmat• Bimët parazitareBimët parazitare• Protozoarët

Ndërhyrjet(S ji ë K lli )(Strategjitë e Kontrollit)

• Biologjik• Kultural (Mekanik/Fizik)• Kimik (Pesticidet)Kimik (Pesticidet)

Kontrolli Biologjik =Kontrolli Biologjik

• Përdorimi i ndonjë agjenti të gjallë i cili dëmton popullatën e dëmtuesvep p– Predatorët– ParazitëtParazitët– Bakteriet– KërpudhatKërpudhat– Nematodat

Kontrolli Kultural =Kontrolli Kultural

• Praktikat agronomike që • Praktikat agronomike që optimizojnë kushtet e rritjes p j jsë bimës me qëllim që të krijohen kushte të krijohen kushte të pafavorshme për dëmtuesit p f pdhe të minimizohet përdorimi i ti idi pesticideve.

Kontrolli Kultural =Kontrolli Kultural • Inspektohen bimët e reja në tërësi, hiqen

pjesërisht ose tërësisht ato të infektuara.

• Mbahen në gjendje të mirë teknike në serra dyert, ventilatorët.y ,

• Përdoren toka ose terrene sterile ose të pastruara mirëpastruara mirë

• Eliminohen derdhjet ose ujrat e ndenjura

Kontrolli kimik =Kontrolli kimik • Përdorimi i pesticideve për të p p

reduktuar dëmtuesitnë nivele të pranueshme ose të tolerueshme.pranueshme ose të tolerueshme.– Miticidet (merimangat)

F n i id t (sëm ndj t këp dh tj )– Fungicidet (sëmundjet këpurdhore etj.)– Rodenticidet (minjtë etj)– Moluskicidet (kërminjtë)– Insekticidet (insektet)Insekticidet (insektet)

Kur pesticidet janë të nevojshme

• Aplikimi duhet të bëhet mbi “target-specific”

• Aplikimet duhet të jenë me impakt sa më të ulët

/– Toksicitet shumë të ulët dhe/ose ekspozim shumë të ulëtk k Ek• Risku = Toksicitet x Ekspozim

Kur pesticidet janë të Kur pesticidet janë të nevojshme

• Duhen minimizuar trajtimet kalendarikekalendarike

• Duhet të përdoren vetëm kur ka një infektim të diagnostikuar ka një infektim të diagnostikuar ose një histori të infektimi

Trikëndëshi i SëmundjesTrikëndëshi i Sëmundjes

Mj di iMjedisi

MBROJTJA KIMIKE - IPMOFROHET: ”as much as needed but as little as possible” – aq shume sa nevojitet por sa me pak qe te jete e mundur

Zgjidhni produkteZgjidhni produkte selektive Aplikojini mbi “target”

Aplikojini ne kohen e duhur

Perdorim te sigurtkohen e duhur

Nga: “Sperkatjet

Tek: Ndryshimi komplet i sistemit te menaxhimit te

g jkalendarike rutine” menaxhimit te

demtuesve

Manaxhimi i pesticideve duke perdorur Piramiden e IPM

REDUKTIM RISKURRITJE RISKU

perdorur Piramiden e IPM

•SemundjetEpidemike

•QendrueshmeriKimike p

•Risku Mjedisor•Biodiversitet

• Risku shendetesor

REDUKTIM

Kontrolli Biologjik

KOSTOMekanik & Fizik

Biologjik i Bazuar ne teknologjite e e IPM

Toksiciteti

Bi ki ik t h t i t f t

Kimikatet Hard: toksina direkte, vrasin me kontakt, me mbetje te zgjatura, me spekter te gjere – karbamatet, fosfororganiket

Me impakt te ulet kimik: karrema, sapune, vajra

KimikeBiokimiket: hormonet, enzimat, feromonet,

rregullatorete e rritejs se insekteve (IGRs)Mikrobialet: produkte me origjine nga bakteriet,

kepurdhat, nematodat, protozoaret & viruset

Biologjike

Zh d j fi ik

Naturalet dhe te nderfuturat:Predatoret, parazite, nematodat

Fiziko - MekanikeSeleksionimi klonal &

Zhvendosje fizike:Insektet - trapet, barerat e keqija

krasitje, teharrje shkurtime etj

KulturaleSeleksionimi klonal &

Rezistenca e demtuesit, sanitizimi,Diversitet ne

vaditje/teharrje/pleherim

Jane Morse- UF/IFAS Pinellas Co Extension

Përkufizim – i thjeshtë

Funksioni i një pesticidi j pështë të vrasë ose të dëmtojë disa organizma

j të ëjetësorë.

Përkufizim - EPA“…pesticid është çdo substancë ose përzierje

substancash që ka qëllim të parandalojë, substancash që ka qëllim të parandalojë, shkatërrojë, të repelojë, ose të zvogëlojë çdodëmtues.”

“…një dëmtues - çdo gjë e dëmshme, j ç gjshkatëruese, kafshë a bimë dëmtuese osemikroorganizëm.”

US Environmental Protection Agency (EPA)(EPA Agjensia Amerikane e Mbrojtjes së

Mjedisit)

Përkufizimi - FIFRA

“… çdo substancë ose përzierje substancash e përcaktuar për të parandaluar, shkatëruar, repeluar ose zvogëluar çdo insekt, rodent, nematodë këpurdhë bar të keq ose çdo nematodë, këpurdhë, bar të keq ose çdo formë tjetër të jetës e deklaruar të jetë dëmtues dhe çdo substancë ose përzierje dëmtues……… dhe çdo substancë ose përzierje e substancave të caktuara për tu përdorur si një regullator bimor, defoliant ose desikant.”j g

Akti Federal i Insekticideve, Fungicideve, dhe Rodenticideve (FIFRA Fungicideve, dhe Rodenticideve (FIFRA

– 1947)

Ju rekomandoj:

NJIHUNI ME WEBSITE E PARË NË GJUHËN SHQIPE PËR PESTICIDETQ

www.pesticide-al.com

Përdorimi Historik i Pesticidevee

110

atev

e te 100

80

kim

ika

ra

60

40

umri

i k

rdor

ur20

10

1800 1850 1900 1950 2000Nu

pe

VPHY8300/Spring 04

Përdorimi i PesticidevePërdorimi i Pesticideve• Herbicidet, insekticidet dhe fungicidet

paraqesin mbi 93% të lëndëve aktive tëpesticideve të përdorura në mbarë botën

• Herbicidet janë tipike mbi 50% tëHerbicidet janë tipike mbi 50% tëpesticideve të përdorura, të ndjekura ngainsekticidet (23-35%) dhe fungicidet (11-insekticidet (23 35%), dhe fungicidet (1114%)

43

PËRDORIMI I PESTICIDEVE NË BOTË & US (2001)NË BOTË & US (2001)

EPA Report

Përdorimi sipas tipeve

Impakti Ekonomik

Humbjet e Prodhimit në mbarë botënBimët Potentciali Prodhimi Barërat Sëmundjet Insektet

(10-6t) (10-6t) % % %

Oriz 716 379 11 9 28

Misër 563 363 13 10 13Misër 563 363 13 10 13

Grurë 578 437 10 10 5

Kallamsheqeri 1603 737 15 19 20

Pambuk 63 42 6 12 16

VPHY8300/Spring 04

PMB e fallsifikuaraPMB e fallsifikuara

Regional Markets Crop Protection Market by Product

Europe

MiddleEast/Africa

30.3%24.3%

Product

Herbicides

I ti id

48.6%23.6%

NAFTA

Latin America

Asia17.1% 24.3%

Insecticides

Fungicides

Others 24 3%Asia 24.3%

Pesticidet e fallsifikuaraPesticidet e fallsifikuaraTrendi i importit te pesticideve brenda EU 25 ne 2000 - 2005)

182%

102%150%

200%

11%

0%

50%

100%

-32%-58%

-100%

-50%

From China From USA From IsraelFrom China From USA From IsraelFrom Switzerland From South Africa

Note: figures include only Insecticides + Fungicides + Herbicides, Source: European Commission, DG Trade

Pesticidet e fallsifikuaraPesticidet e fallsifikuaraKINAOrigina e PMB te fallsifikuara brenda EU nga 2006

Menaxhimi i mPESTICIDEVE

Përdorimi sigurt Manaxhimi i

ES DEVE

Ruajtje, Integrated

kontainereve

Kërkim

ProdhimTransportim dhe shpërndarje

PestManagement

KërkimAsgjesimi i stoqeve

ProduktiKerkim TregetimZhvillim

Zh illi i i itGj tik Zhvillimi i procesit

Impianti Pilot

Formulimi

Pro at f shoreProdhimi

Gjenetik

Arkiva kimike

Ekzaminim me rendiment te larte

Bi I f tikAprovimi Ligjor

Testim ne Sera

Provat fushore

Toksikologjia

Eko BiologjiaAdministrimi

Futja ne treg

Menaxhimi i ciklit

Bio-Informatike

Agro-Kinetike

Sinteze kimike

Mjedisi

Vjet

Testim ne Sera Management

Optimizimi Dosja e Regjistrimit

Mjedisi

Kostoja:0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Vjet Kostoja:~ 200 million €Substanca >>50,000 500 10 3 2 1

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zbulimi dhe zhvillimi i nje pesticidi te ri j peshte nje proces i kushtueshem dhe gjate

KERKIMI PER PMB-te

Active ingredient

Processdevelopment

Costs in €

CHEMISTRY Synthesis

Year 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Formulation

~ 50million

Pilot plantproduction

Production

Formulation / Packaging

Synthesisoptimisation

BIOLOGYLaboratory/greenhouse

Pilot trials

O ti i ti

Research

~ 60million

TOXICOLOGY

Field trials fordevelopment and registration

Optimisationof

application

Offi i l

Development

Acute, sub-chronic, chronic toxicity/mutagenicity/carcinogenicity/teratogenicity/reproduction

ENVIRONMENT

Officialevaluation

ofregistrationdocuments/

registration/

Mammals

Environment

M t b li

mutagenicity/carcinogenicity/teratogenicity/reproduction

Algae/daphnies/fish/birds/micro-organisms/bees/non-target organisms

Plants/animals/soil/water and air

~ 40million

registration/first sales

Metabolism

Residues

Plants/animals/soil/water and air

Plants/animals/soil/water and air

Substances 50.000 500 10 3 2 1 1 1 1 1 ~ 150

million

Formulim PesticidiFormulim Pesticidi= =

Lëndë aktiveLëndë aktiveLëndë aktiveLëndë aktive+ +

Përbërësit inertëPërbërësit inertë++

Ndihmësit Ndihmësit

Formulimet e PesticideveFormulimet e PesticideveNjë formulim pesticidi është përzierja e

lëndës aktive lëndës inerte (inaktive) dhelëndës aktive, lëndës inerte (inaktive) dhee shtesave përkatëse.

Di f li j ë “ ë h ëDisa formulime janë “të gatshme për tupërdorur”

Të tjeraduhet hollohen kryesishtduhet hollohen kryesishtme ujë,përpara përdorimittë tyretë tyre

Pesticidet Formulohen:Pesticidet Formulohen:Për të rritur efektivitetin në përdorim, Për qëndrueshmëri në ruajtjePër qëndrueshmëri në ruajtje,Për përmirësimin e karakteristikave të

i i i id ( k i i i ksigurisë së pesticideve, (pakësimin e riskuttek përdoruesi dhe mjedisi)

Për të rritur cilësinë e përdorimit. përdor m t.

Tipet e Formulimeve të P i idPesticideve

• WP - wettable powder – pluhurat e lagshemWP wettable powder pluhurat e lagshem• S – solutions - solucionet• F flowable flotuesit• F – flowable - flotuesit• G – granules - Granulat

D d l h• D – dusts - pluhurat• SP - soluble powder – pluhurat e tretshem• EC - emulsifiable concentrate – emulsionet e

koncentruara

56

Tipet e Produkteve të FormuluaraTipet e Produkteve të Formuluara• Lëngje • Të ngurtëgj

– Solucionet– Emulsionet e

koncentruara

Të ngurtë– Pluhurat – Granulatkoncentruara

– Koncentratet Ultra Volum i ulet

– Pelletet– Pluhurat e tretshëm

– Koncentratet volum i ulet

– Aerosolet

– Pluhurat e lagshëm– Flotuesit

K tAerosolet– Gazet e lëngët

– Karremat

Emërtimi i PesticideveEmërtimi i PesticideveKa tre tipe emërtimesh të PesticideveKa tre tipe emërtimesh të Pesticideve

Emertimi Kimik

Emertimi i zakondshemEmertimi i zakondshem

Emertimi i ProduktitEmertimi i Produktit

Emërimi i Pesticideve:Emër m Pest c deveEmërtimi Kimik

Emërtimi sistematik i një Komponimi Kimik në ë thj ll t kl t ë IUPAC përputhje me rregullat e nomenklaturës IUPAC

(The International Union of Pure and Applied Chemistry) është përshtatur për indeksimin në Chemistry) është përshtatur për indeksimin në Abstraktet Kimike.

P sh : 3 5 6-trichloro-2-pyridinyloxyacetic acid P.sh.: 3,5,6 trichloro 2 pyridinyloxyacetic acid.. është emri kimik

FosfororganikëtFosfororganikët

OO -- H

H -- O -- PO -- H

Acidi Ortofosforik

O

Acidi Ortofosforik

R -- O -- P

OO -- R’S -- R”

Chlorpyrifos (DursbanS R

Fosforotioate

KarbamatesKarbamates

CH3 -- N -- CO

CH3 N CO -- H

Carbamic Acid

OCH3 -- N -- C

O -- RCarbaryl (Sevin)

Carbamatey ( )

Emërimi i Pesticideve:E ë ti i i k hëEmërtimi i zakonshëm

Një emër i përgjithshëm për një komponimkimik (shif: The Weed Science Society ofkimik (shif: The Weed Science Society ofAmerica list of herbicide nomenclature)P.sh.: Emërtimi i zakonshëm për 3,5,6-P.sh.: Emërtimi i zakonshëm për 3,5,6trichloro-2-pyridinoxyacetic acid ështëtriclopyrEmri i zakonshëm është emërtimi i përgjithshëmi përdorur kur flitet për toksikologjinë epesticidit dhe fatin e sjelljen në mjedispesticidit dhe fatin e sjelljen në mjedis

Emërtimi i Pesticideve:Emri i ProduktitEmri i Produktit

Emri Tregtar i një pesticidi; që është emri Emri Tregtar i një pesticidi; që është emri në kontainerin që ju blini. Ai është gjithashtu emri të cilin është aplikuar në gjithashtu emri të cilin është aplikuar në numrin e regjistrit të EPAs në kohën e regjistrimitTriclopyr është shitur si: Garlon 3A ose Garlon 4

Emërtimet në Librin e Etiketave R8 Sheet-et Përmbledhëse

• Emrat e ZakondshëmEm m

• Emrat marka• Emrat marka• Nëse është i nevojshëm emri kimik –

hih i tik të shihni etiketën

Një formulim pesticidi përbëhet nga një ose ë h ë ki ik t

Lëndët aktive – a.i.më shumë kimikate:

Pjesa e formulimit që “vret” dëmtuesinT d

Përbërësit InertëLënda Aktive

Tordon

Bën formulimin më të lehtë për tu trajtuar apo

Lënda AktiveLënda Inerte

ruajtur.Shembuj: talku dhe argjilat për formulime të thata . Alkoolet, solventët dhe antifrizi për formulime të , plëngshme.

… guidojne si berthame 8 kompani… guidojne si berthame 8 kompani

Liderat boterore ne prodhimin PMBe PMB-ve

5,946

5,844

4,272

3 8833,883

2,708

3,354

1,092

1,069

* 2004 - Shitjet ne milion €0 1,000 2,000 3,000 4,000 5,000 6,000

565

Mbrojtja e bimeve k i l f tBurimi: Cropnosis, Company Reports, Bayer

CropScience Business Intelligence, 2005

konvencionale, farerat dhe Bioteknologjia

Dëmtuesit, Sëmundjet dhe Produktet

KLASIFIKIMI I PESTICIDEVEKLASIFIKIMI I PESTICIDEVEPesticidet zakonisht klasifikohen në disa Pesticidet zakonisht klasifikohen në disa

menyra:• Organizmat “Target”• Organizmat Target• Klasat kimike – gjithnjë e më shumë diverse• Mënyra e veprimit• Koha e Aplikimit ose e përdorimitp p• Sipas klasave të toksicitetit

Klasifikimi i Pesticideve sipas “T ”“Target”

Termi Target Termi Target1. Algacidet Algat 2. Avicidet Zogjte

3. Baktericidet Bakteriet 4. Defoliantet Renien e gjethevegjetheve

4. Desikantet Bimet 5. Fungicidet Kërpurdhat

6 Herbicidet Barerat e keqija 7 Insekticidet Insektet6. Herbicidet Barerat e keqija 7. Insekticidet Insektet

8. Miticidet Mitet 9. Moluskicidet Mollusqet

10 Nematocidet Nematodat 11 Rreg e Bimet10. Nematocidet Nematodat 11. Rreg. e Rritjes

Bimet

12. Rodenticidet Rodentet 13. Piscicidet Peshqit

14. Lampricide Lamprey 15. Preservativete drureve

Dëmtuesit e drureve

Klasat e Pesticideve dhe demtuesit “T ”“Target”

• Akaracidet – MerimangatAkaracidet Merimangat• Fungicidet – Këpurdhat

H bi id t B ë t kë ij• Herbicidet – Barërat e këqija• Insekticidet - Insektet• Larvicidet - Larvat (zakonisht mushkonjat)• Nematocidet - NematodatNematocidet Nematodat

Core Four 72

Funksioni i PMB-se duhet tëspecifikohet si më poshtë:specifikohet si më poshtë:

• akaricid; • baktericid; • fungicid; • fungicid; • herbicid; • insekticid; • molluskicid;

ti id • nematicid; • rregullator i rritjes së bimës; • zmbrapsës (largues); • terheqes; q ;• rodenticid; • gjysëm-kimikat; • talpicid; • viricide; • viricide; • tjetër (duhet specifikuar).

Pesticidet: Klasat dhe FunksionetPesticidet: Klasat dhe Funksionet• Atraktantët – tërheqin insektet• Chemosterilantet – sterilizojnë dëmtuesit• Chemosterilantet – sterilizojnë dëmtuesit• Defoliantët – rezojnë gjethet• Desikantet – thajne shpejt bimëtDesikantet thajne shpejt bimët• Growth regulators – stimulojnë ose

frenojne demtuesitj• Pheromones – tërheqin insektet ose

vertebrorëtRepellentët neverisin insektet • Repellentët – neverisin insektet, merimangat, këpushat dhe vertebrarët

74

KLASAT KIMIKEPesticide InorganikeP sti id O ik Pesticide Organike Pesticide Biologjike

________________________________

Lë dët kti !!!!!Lëndët aktive!!!!!

Kush janë më kryesoret Kush janë më kryesoret Kuptimi i “Veprimit Aktiv”p p(Fungicide, Insekticide,

etj.)

Klasat Bazë të PesticideveKlasat Bazë të PesticideveInsekticidet• Organochlorines• Organophosphates Fungicidet• Organophosphates• Carbamate Esters• Pyrethroids• Botanical Insecticides

g• Hexachlorobenzene• Organomercurials

P hl h lBotanical InsecticidesHerbicidet• Chlorophenoxy compounds• Bipyridyl derivatives

• Pentachlorophenol• Phthalimides• Dithiocarbamatespy y

Rodenticidet• Zinc Phosphide• Fluoroacetic acid and

d i ti

• DithiocarbamatesFumigantet• Phosphinederivatives

• a-Napthyl Thiourea (ANTU)

• Antikoagulants

hosph ne• Ethylene dibromide• DibromochloropropaneAntikoagulants

HerbicidetHerbicidetKontakti

T i i t h t i ë tTriazinat—p.sh. atrazinë, paraquat(interferojne me fotosintezen)

k k h k Sistemike—komponimet phenoxy, komponimet e N, Alar, glyphosate

(k ij j ë lli itj h )(krijojnë çrregullime ne rritjen e hormoneve)Sterilizantët e tokës

trifluralin, dalapon(vrasin mikroorganizmat e tokës)

Blerja e Produktit

Para se nje pesticid te regjistrohet, per te behen testime intensive Regjistrimi garanton vetem qe produkti nuk paraqet rrezik te

h h d ti dh j di i

Perdor vetem produkte origjinale me cilesi te larte per te garantuar shkalle te larte efikasiteti dhe sigurie.

papranueshem per shendetin dhe mjedisin.

g g Perdor vetem produkte ne paketim origjinal dhe me

elemente sigurie te pademtuara, per t‘u siguruar qe blini produkt origjinal.

P d t d kt hit t b h Perdor vetem produkte nga shites te besueshem. Perdor vetem produkte te pa skaduar. Perdor vetem produkte origjinale, produktet e falsifikuar

paraqesin rreziqe te padeshiruara per biznesin tuaj paraqesin rreziqe te padeshiruara per biznesin tuaj, shendetin tuaj dhe mjedisin tuaj.

Demtuesit dhe Semundjet

Nderkohe qeNderkohe qe Biologjia drejton kerkimin, elemente kyc si

Permbledhje e Fatit ne Mjedis

RREZIK I ULET RREZIK MESATAR RREZIK I LARTE

Acute Oral LD50 2 000 mg/kg

Acute Dermal LD50 2 000 mg/kg

Acute inhalation LC50 > 4.58 mg/L air

Magnusson Kligman (sensitization) : Negative Equivocal or weak positive Positive

PERMBLEDHJE EKOTOKSIKOLOGJI

RREZIK I ULET RREZIK I MESEM RREZIK I LARTE

Acute Oral LD50 2 000 mg/kg

elemente kyc si Toksikologjia, Ekotoksikologjia dhe

Genetic Toxicity Negative in vitro Ames & gene mutation

in vivo mouse MNT negative

Positive in vitro chromosomal aberration with cytotoxicity

Hepatotoxicity Evaluation No P450 induction or induction only at

doses 150 mg/kg/day, No cell proliferation

Rat Subchronic (90 day) Toxicity NO(A)EL 20 mg/kg/day

NO(A)EL 0.07/0.09 based on corneal opacities

NO(A)EL 1 mg/kg/day or any unusual effect

Mouse Subchronic (90 day) Toxicity NO(A)EL = 70 mg/kg/day NO(A)EL between 1 to 20

mg/kg/day

NO(A)EL 1 mg/kg/day or any unusual effect

Dog Subchronic (90 day)

NO(A)EL 20 mg/kg/day

Potential of neurologic effects

NO(A)EL of 27 mg/kg/day but f ff t

NO(A)EL 1 mg/kg/day or any unusual effect

Acute Dermal LD50 2 000 mg/kg

Acute inhalation LC50 > 4.58 mg/L air

Magnusson Kligman (sensitization) : Negative Equivocal or weak positive Positive

Genetic Toxicity Negative in vitro Ames & gene mutation

in vivo mouse MNT negative

Positive in vitro chromosomal aberration with cytotoxicity

Hepatotoxicity Evaluation No P450 induction or induction only at doses

150 mg/kg/day, No cell proliferation

Rat Subchronic (90 day) Toxicity NO(A)EL 20 mg/kg/day

NO(A)EL 0.07/0.09 based on corneal opacities NO(A)EL 1 mg/kg/day or any unusual effect

Mouse Subchronic (90 day) Toxicity NO(A)EL = 70 mg/kg/day NO(A)EL between 1 to 20 mg/kg/day

NO(A)EL 1 mg/kg/day or any unusual effect

Dog Subchronic (90 day) NO(A)EL 20 mg/kg/day

Potential of neurologic effects NO(A)EL 1 mg/kg/day l ff t

PERMBLEDHJE E TOKSICITETIT PER GJITARET

RREZIK I ULET RREZIK I MESEM RREZIK I LARTE

Acute Oral LD50 2 000 mg/kg

Acute Dermal LD50 2 000 mg/kg

Acute inhalation LC50 > 4.58 mg/L air

Magnusson Kligman (sensitization) : Negative Equivocal or weak positive Positive

Genetic Toxicity Negative in vitro Ames & gene mutation

in vivo mouse MNT negative

Positive in vitro chromosomal aberration with cytotoxicity

Hepatotoxicity Evaluation No P450 induction or induction only at doses

150 mg/kg/day, No cell proliferation

Rat Subchronic (90 day) Toxicity NO(A)EL 20 mg/kg/day

NO(A)EL 0.07/0.09 based on corneal opacities NO(A)EL 1 mg/kg/day or any unusual effect

Mouse Subchronic (90 day) Toxicity NO(A)EL = 70 mg/kg/day NO(A)EL between 1 to 20 mg/kg/day

NO(A)EL 1 mg/kg/day or any unusual effect

Fati ne Mjedis jane pjese te optimizimit dhe

some concerns of effects on peripheral nerves at the top dose

NO(A)EL 20 mg/kg/day

NO(A)EL of 27 mg/kg/day but some concerns of effects on peripheral nerves at the top dose

or any unusual effectDog Subchronic (90 day)

NO(A)EL 20 mg/kg/day

Potential of neurologic effects

NO(A)EL of 27 mg/kg/day but some concerns of effects on peripheral nerves at the top dose

NO(A)EL 1 mg/kg/day or any unusual effect

zgjedhjes se molekules

Para perdorimit te Produkteve perMbrojtjen e BimeveMbrojtjen e Bimeve

Percakto nevojat (monitorimi i demtuesve)

Gjithmone lexo etiketen Zgjidh produktin e duhur Gjithmone lexo etiketen

dhe kerko keshilla

Lexo keshillat per sigurine

Perdor paisjet mbrojtese

Kontrollo kohen e rifutjes ne parcelen e trajtuar

Lexo etiketen

Presentation • October 5, 2013 • Slide 82

Etiketa e produktit

Etiketa është dokument zyrtar që përmban të h f l dh d k gjitha informacionin në lidhje me produktin

dhe përdorimin e tij korrekt. Para se të përdorni produktin gjithmonë Para se të përdorni produktin, gjithmonë

lexoni etiketën dhe ndiqni udhëzimet e saj, veçanërisht rekomandimet per sigurinë. ç p gNëse nuk kuptoni ndonjë udhëzim, kërkoni

këshillë nga specialisti. h f dh Lexoni gjithë informacionin edhe nëse ju

duket si dicka e përsëritur. Asnjëherë mos e konsiderojnë këtë Asnjëherë mos e konsiderojnë këtë

informacion të njëjtë për të gjitha produktet.

Etiketa e produktit me keshillat per sigurinekeshillat per sigurine

Etiketa e produktit me keshillat per sigurine

Pjeset e ndryshme te EtiketesEtik t b h t j t d h Etiketa perbehet nga pjese te ndryshme:Emri i produktit dhe prodhuesitKarakteristikat e produktit (përbërësit aktivë,p (p ,

formulimi, përputhshmëria me produkte të tjera kurpërzihen në rezervuarin e pompës spërkatëse)

Simbolet e rrezikut (piktogramet)p gUdhëzime të Sigurisë (frazat e rrezikut dhe të

sigurisë, pajisjet mbrojtese te pershtatshme)Masat e rekomanduara në rast të ndonjë ndotjej j

aksidentalePerdorimet e autorizuara (bimet ku perdoret, insektet,

sëmundjet, barërat e këqija, etj), doza e autorizuardh d l k

j q j j)dhe metodat e aplikimit

Periudha e pritjes, intervali ndërmjet trajtimit tëfundit dhe vjeljesj j

Te tjera

Etiketa e Produktit- Shembull

Etiketa e Produktit

Shik m s t k m d të si isë pë t jtimi f m limit të Shiko per keshillat e sigurise ne etikete Shiko masat e rekomanduara të sigurisë për trajtimin e formulimit të

koncentruar Kontrolloni nëse përveç çizmeve, rrobave të punës dhe dorezave duhet

të veshin pajisje mbrojtëse shtese (maskë, syze, përparëse, etj) Disa PMB duhet të përdoren me më shumë kujdes se të tjerat. Shiko

për simbolet paralajmëruese, piktogramet ose udhëzime shtesë të sigurisë që të dini nëse duhet më shumë kujdes se masat e përgjithshme

Ndihma e parë në rast aksidenti

Simbol paralajmerues

TOKSICITETET E PESTICIDEVE

KLASIFIKIMET KLASIFIKIMET

Toksiciteti Akut LD50 - (WHO)Toksiciteti Akut LD50 (WHO)

Toksiciteti Kronik ADI - (WHO/FAO)

V tit K j Pë j i t it h l Vetite Kancerogjene, Përcarja e sistemit hormonal endokrin –(Agjensia Ndërkombëtare e Kërkimit të Kancerit, BE, US EPA))

Mutageniteti, toksiciteti riprodhues (US EPA, BE, WHO)

Toksiciteti dhe impakti mjedisor (Universiteti Cornell (New York)

Klasa dhe termi i përdorur

Shenjat koresponduese për

LD50(mg / kg) peshë trupore për minjtëN j N lëk

Vlerat e LD50 për PMB të formuluar

i përdorur koresponduese për çdo klasë

Nga goja Nga lëkuraI

ngurtëI lëngët I

ngurtëI lëngët

I K fkë d D i D i ë D i ë D i ëI aJashtëzakonisht

i rrezikshëm''Shumë

Kafkë me dy kocka të

kryqëzuara.

Deri në 5

Deri në 20

Deri në 10

Deri në 40

helmues''I b

Shumë i Kafkë me dy

kocka të 5-50 20-200 10-100 40-400

rrezikshëm''Shumë

helmues''

kryqëzuara

II K i ë b 50 500 200 2000 100 400 4000IIMesatarisht i rrezikshëm

''i dëmshëm''

Kryq i përmbysur(kryqi i Andreas)

50-500 200-2000 100-1000

400-4000

IIIPak i

rrezikshëm

- Mbi 500

Mbi 2000

Mbi 1000

Mbi 4000

Sistemi Europian i Klasifikimit te Rrezikut

Simbolet që japin informacion per rrezikun qe paraqet produkti:

TT+

Shume helmues

Sistemi i BE per klasifikimin e rrezikut është i bazuar vetëm

bi tit d ktit ki ikT

Helmues

helmues mbi vetite e produktit kimik, pa marrë parasysh ekspozimin gjatë përdorimit të tij, e cila do ë d liki iHelmues të varet nga metoda e aplikimit

dhe masat mbrojtese te marra.

Xn

I demshemKështu, rreziku nuk mund të vlerësohet duke u referuar vetëm në sistemin e klasifikimit të rrezikut.

Ruajtja e Sigurt e Produkteve per Mbrojtjen e Bimeveper Mbrojtjen e Bimeve

Ruaji pesticidet ne ambiente te ndertuara vetem per to

Ndertimi duhet te jete ne forme te tille qe: Te lejoje futjen lehtesisht te makinave bujqesore dhe sherbimit

te emergjences (jashte nderteses duhet te kete fikese zjarri (me pluhur).

Te jete larg nga burimet e ujit dhe ambientet publike. Te kete drite dhe ventilim te Te kete drite dhe ventilim te

mjaftueshem.

Ruajtja e Sigurt e Produkteve per Mbrojtjen e Bimeve

Ruaji ne ambalazhin origjinal të mbyllura mire

Ruaji te veçmas nga ushqimet dhe ushqimet e kafsheve

Mbaji larg femijeve, në ambient te mbyllurMbaji larg femijeve, në ambient te mbyllur

Ambienti ithatë dhe i ftohtë është më i përshtatshem për të ruajtur cilësinë e produktit

P d i i i d iPer ndertimin e magazines mos perdorni materiale që mund të digjen

Ruajtja e Sigurt e Produkteve per Mbrojtjen e BimeveMagazinaTe jetë e mbrojtur nga koha e, veçanërisht nga temperaturat

j htë k i ht të l t dh të lëtjashtëzakonisht të larta dhe të ulëta Te kete shenja paralajmëruese të përshtatshme dhe te jete e

mbyllurmbyllurTë ketë materiale për absorbimin e derdhjeve dhe rrjedhjeve (rërë,

tallash, absorbues të tjerë) Mbani pesticideve larg nga raftet dhe dyshemetë e ndotura.

Pesticidet e ndaluaraPesticidet e ndaluara

Referencat dhe materiali ne Referencat dhe materiali ne dispoziciondispoziciondispoziciondispozicion

• Leksioni është në dispozicion hard dhe soft, në pdf. www.pesticide-al.com

• Materialet e perdorura kane si burim kryesor p yweb: http://www.pesticides.montana.edu

• Applying Pesticides Correctly: A Guide for pp y yPrivate and Commercial Applicators. Unit 3: Formulations.

• Muccinelli, Botimi i 11-te, prontuario degli AGROFARMACI

l h • Materiale te ndryshme nga interneti, etj.

Motorcycle based sprayer

Mr. Ganeshbhai Dodiya, GujaratAgriculture Sprayers

Kushal SprayerKhimjibhai, Gujarat Bestow-Foot Operated Sprayer

Mr. Parbhatbhai Vaghani, Gujarat

Bi l b d

Motorized multi-purpose

Mulubhai Senjaliya,GujaratBicycle based sprayer Mr. Mansukhbhai Jagani, Gujarat

j y , j

Hand Operated SprayerMr.Gopalbhai, Gujarat

Bullock-cart based sprayer

Mr. Bhanjibhai Mathukia, GujaratJayant Sprayer

Mr. Rameshbhai Bhalala, GujaratBullock-cart based sprayer

Mr. Bhanjibhai Mathukia, Gujarat

PYETJE ?PYETJE ?