2. BÖLÜMEĞİTİMİN AMAÇLARI VE HUKUKSAL

TEMELLERİÖğrenci bu bölümü öğrendiğinde;

1. Eğitimde amaçları öğrenir,2. Okulun amaç ve işlevlerini kavrar,3. Eğitimin işlevlerini hukuksal kuramlara göre açıklar,4. Daha etkili eğitim için gereklilikleri analiz etmeyi kavrar.

1

İçindekilerGirişMillî Eğitimin Amaçlarının Açıklaması Millet, Devlet, AnayasaEğitimEğitimin uzak amaçlarıEğitimin Genel AmacıEğitimin AmaçlarıEğitimin Bireye Yönelik AmaçlarıEğitimin Topluma Yönelik AmaçlarıEğitimin Çevreye Yönelik Amaçları

2

İçindekiler

Eğitimin İnsanlığa Yönelik AmaçlarıTürk Millî Eğitim SistemiTürk Millî Eğitiminin Temel İlkeleri Türk Millî Eğitim Sisteminin Genel YapısıÖzel EğitimYükseköğretim Yaygın Eğitim

3

Giriş

Eğitim, kazanılmış alışkanlıklarla faaliyetyönelişlerinin düzenlenmesidir. İnsan bilgiyialır, yorumlar ve ona göre davranış geliştirir.İşte buna “eğitim” denir. İnsan iyi, güzel vedoğru davranışlar için eğitilebildiği gibi, kötü,çirkin ve yanlış davranışlar için de eğitilebilir.Eğitim iki tarafı keskin bir bıçak gibidir. İnsannasıl eğitilirse o davranışta bulunur.

4

Giriş

Eğitim eğiten ve eğitilenin karşılıklı etkileşimiile oluşur. Eğitenin eğitilenden hem daha bilgilihem daha donanımlı olması gerekir. Yoksaeğitim gerçekleşemez. Bir de eğitimin amacıolması gerekir. Amacı olmayan eğitim verimliolmaz.Eğitimin amacını kimler belirleyecektir ve neyegöre belirleyeceklerdir. Her millet kendikültürüne göre bir amaç belirler ve bunuuygulamaya koyar. Her millerin karakteri vekültürü farklıdır, bu nedenle eğitimlerinin amacıda farklıdır.

5

Millî Eğitimin Amaçlarının Açıklaması

Bilinçli her eylem ve faaliyetin bir amacıvardır. Amaç, sonucun önceden belirlenmiş,ortaya çıkması istenilen niteliğin anlatımıdır.Eğitim, belirli amaçlar doğrultusunda göreviniyerine getirerek öğrencileri belirlenen sonucaulaştırma işidir. 1739 sayılı Millî Eğitim TemelKanununda belirtilmiş olan eğitimin genelamaçları açıkça belirtilmiştir.

6

Millet, Devlet, Anayasa

Birlikte yaşama arzusu olan bir toplum askerigücünü kullanır dünya üzerinde kendisine biryer açar, ülke sınırlarını belirler vebağımsızlığını ilan eder. Diğer devletlertarafından da tanındığında bağımsız olur.Ülkenin bağımsızlığıyla birlikte ülkeye vatandaşolanlar da milleti meydana getirir. Ülkenin adımilletin adı olarak da kullanılır. Millet/Ulus ülkeiçinde yapılacak işlerin yürütülmesi için birörgüt kurar.

7

Millet, Devlet, Anayasa

Bu örgüt ülke içindeki örgütlerden çok farklı,

yetkili ve güçlü bir örgüttür. Adına devlet denir.

Devlet; belirli bir ülke üzerinde yaşayan, üstün

bir iktidara bağlı olan, örgütlenmiş insan

topluluğunun meydana getirdiği devamlı ve

hukukun kendisine kişilik tanıdığı bir varlıktır.

8

Devleti, millet kendisine hizmet etmesi içinkurar, egemenlik kendisindedir ama aslındadevlet karşısında çok güçsüzdür. Millet devleteordu, polis gibi silahlı güçler bulundurma vebunları kullanma yetkisi vermiştir. Devletinelinde para, kanun yapma ve vatandaşlarıhapse atma, kurallara uymayanları zorlauydurma gibi güç ve yetkiler tanımıştır. Milletise sonuçta tek tek bireylerden oluşur. Milletverdiği yetkilerle çok güçlenen devlete, hembeklentilerini bildirmek hem de onun gücünükontrol altında tutmak için karşılıklı birsözleşme imzalar. 9

Millet, Devlet, Anayasa

Bu sözleşme anayasadır. Millet devlete bu

anayasa sınırlarını aşmamak kaydıyla yetki

vermiştir ve egemen olan da millettir.

“Hâkimiyet kayıtsız şartsız milletindir” sözüyle

de bu anlatılır. Anayasayı yapan millet, yasaları

yapmayı devlete bırakır. Hiçbir hukuki metin ve

yönetim faaliyeti anayasaya yani milletin

buyruklarına aykırı olmaz.

10

Millet, Devlet, Anayasa

Anayasa, bir devletin kuruluşunu, örgütlenişini,temel organlarının işleyişini ve birbirleriyle olanilişkilerini, devlet iktidarının el değiştirmesinidüzenleyen ve kişilerin devlet karşısında hak veözgürlüklerini güvenceye alan kurallardır. Aynışekilde devletin de bireylere (yurttaşlara) karşıgörev ve sorumluluklarını belirler. Kısacaanayasa devletin gücünü sınırlayan, bireyin hakve özgürlüklerinin çiğnenmemesi için önlemleralan, iktidar gücünün tek elde toplanmasınıönleyen ve hukuka bağlılığı sağlayan birsözleşmedir.

11

Millet, Devlet, Anayasa

Millet, devlete nasıl bir devlet olması

gerektiğini belirtir. “Demokratik, laik, sosyal,

hukuk devleti” olmak gibi (aşağıda bu

kavramlar açıklanmaktadır). Ayrıca hangi

hizmetleri ne şekilde yapması gerektiğini de

emreder.

12

Millet, Devlet, Anayasa

Eğitim

Anayasa ile millet devlete eğitimle ilgiligörevler de vermiştir. Anayasanın eğitimle ilgilien önemli maddesi şudur:

“Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksunbırakılamaz. Öğrenim hakkının kapsamıkanunla tespit edilir ve düzenlenir.

Eğitim ve öğretim, Atatürk ilkeleri veİnkılâpları doğrultusunda, çağdaş bilim veeğitim esaslarına göre, devletin gözetim vedenetimi altında yapılır. Bu esaslara aykırıeğitim ve öğretim yerleri açılamaz.

13

Eğitim

Eğitim ve öğretim hürriyeti, Anayasayasadakat borcunu ortadan kaldırmaz.İlköğretim kız ve erkek bütün vatandaşlar için

zorunludur ve devlet okullarında parasızdır.Özel, ilk ve orta dereceli okulların bağlı

olduğu esaslar, devlet okulları ile erişilmekistenen seviyeye uygun olarak, kanunladüzenlenir.

14

Amaçların örgüt üyeleri (öğretmen ve eğitimyöneticileri gibi) tarafından yeterince ya dadoğru bilinmemesi halinde resmi (formal)amaçlar değil, her eğitimcinin kendi amaçlarıyürürlükte olacak ve eğitim örgütüetkisizleşecektir. Bunun sonucunda eğitimbirliği ortadan kalkıp, asgari müşterekleriolmayan, ortaklıkların farkında olmayan amaher türlü farklılığı öne çıkaran insan yığınlarıortaya çıkacaktır. Ulusal birliğin, millî kültürün,çeşitli değer yargılarının ortadan kalkmasıylamillet olmaktan çıkılıp sıradan bir kalabalığadönüşmek kaçınılmazdır.

15

Eğitim

Eğitimde amaçların işlevsel değerini şöyle sıralanmaktadır:1- Eğitimin amaçları okulun rolünü belirler.2- Eğitimin amaçları karar vermeye rehberlik eder.3- Eğitimin amaçları okulda öğrenim tecrübelerinin seçimine rehberlik eder.4- Öğrenci motiflerinin gelişmesinde rehberlik eder. Öğretmen, amaçlar doğrultusunda bilgi ve becerisini öğrenciyi motive etmek için kullanır.5- Programın değerlendirilmesinde amaçlar temel teşkil eder.6- Programın geliştirilmesine olanak teşkil eder.

16

Eğitim hedefleri beş başlık altında

incelenmektedir:

(1) Eğitimin uzak hedefleri,

(2) Eğitimin genel hedefleri,

(3) Eğitim kademelerinin hedefleri,

(4) Derslerin hedefleri,

(5) Konunun hedefleridir.

Bu hedefler hiyerarşik olarak sıralanmıştır.

17

Eğitimin Uzak AmaçlarıEğitimin uzak hedefi, bir eğitim sisteminin

ürünü olarak yetişmesi istenen “ideal insan”ınnitelikleridir. Uzak hedefin kapsadığı niteliklergenellikle çok fazladır. Uzak amaçlar bir ülkenintoplumsal, siyasal ve ekonomik alanlarınıkapsayan genel amaçlardır. O ülkenin siyasalfelsefesini yansıtırlar. Eğitimin nihai amacı"milletimizi çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı veseçkin bir ortağı yapmak" olarak belirlenmiştir.Atatürk de bu amacı “kültürümüzü çağdaşuygarlık düzeyinin üstüne çıkarmak” olarakifade etmişti.

18

Eğitimin Genel AmacıEğitimin genel amacı, uzak hedeflerin daha

bir açıklanmasıyla elde edilir. Esas alınan yine“ideal insan”dır. Genel amaçlar ülkenin eğitimfelsefesini yansıtır. Toplumun değer veideallerini gösterir. Bu anlamda amaçlar ülkeninyurttaşlarının hangi durumlarda nasıldavranacaklarını belirleyen, önceden saptananilkelerdir. Okullar bu amaçlara ulaşmak içinvardır. Belirtilen amaçlara ulaşılmıyorsa eğitimsistemi başarısızdır. Eğitimimizin genel amacı1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanununun 2.maddesinde açıklanmıştır:

19

"Türk millî eğitiminin genel amacı, Türkmilletinin bütün fertlerini;

1. Atatürk inkılâp ve ilkelerine ve Anayasa’daifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı;Türk milletinin millî, ahlâki, manevî ve kültüreldeğerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren;insan haklarına ve Anayasa’nın başlangıcındakitemel ilkelere dayanan demokratik, laik vesosyal bir hukuk devleti olan TürkiyeCumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarınıbilen ve bunları davranış hâline getirmişyurttaşlar olarak yetiştirmek,

20

"Türk millî eğitiminin genel amacı, Türkmilletinin bütün fertlerini;

2. Beden, zihin, ahlâk, ruh ve duygubakımlarından dengeli ve sağlıklı şekildegelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür vebilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünyagörüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilikve teşebbüse değer veren, topluma karşısorumluluk duyan, yapıcı, yaratıcı ve verimlikişiler olarak yetiştirmek,

21

"Türk millî eğitiminin genel amacı, Türkmilletinin bütün fertlerini;

3. İlgi, istidat(beceri) ve kabiliyetlerinigeliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar vebirlikte iş görme alışkanlığı kazandırmaksuretiyle hayata hazırlamak ve onların,kendilerini mutlu kılacak ve toplumunmutluluğuna katkıda bulunacak bir mesleksahibi olmalarını sağlamak."

22

Eğitimin AmaçlarıDavranış değiştirme konusunda her okul veyaher öğretmen keyfi hareket edip kendi ideolojik,siyasal ve dinsel tercihleri doğrultusundainsanı biçimlendiremez. Eğitimin öncedensaptanmış amaçları vardır. Amaçlar, her ülkeninkendine göre belirlediği, yetiştirdiği insandaeğitim yoluyla ne gibi istenilen davranışdeğişikleri kazandırabileceğini gösteren belirliilkeler, özelliklerdir. Bu amaçlar ile çizilmiş olanideal insan tipi model alınır ve değiştirme vebiçimlendirme işi bu model doğrultusundayapılır.

23

1.Eğitimin Bireye Yönelik AmaçlarıEğitim, bireye yönelik amaçları ile bireyibedensel, zihinsel ve duygusal yöndengeliştirmeye çalışır. İnsan temelde biyolojik birvarlıktır ve geliştirilmesi gereken bir bedenesahiptir. O nedenle eğitim insanı bedenselyönden geliştirmeyi amaç edinmiştir. Ona teorikve pratik bilgiler kazandırarak onun sağlıklı,güçlü, dayanaklı bir bedene sahip olmasınısağlar. Ona, bir iş yaparken, bir mal veyahizmet üretirken, bir araç kullanırken bedenini,organlarını, ellerini, parmaklarını nasılkullanacağını öğretir.

24

2.Eğitimin Topluma Yönelik AmaçlarıEğitim, topluma yönelik amaçları ile toplumundeğerlerini, normlarını, geleneklerini,göreneklerini, hayat tarzını bireylerekazandırarak onları toplumsallaştırır. Bireyin,yalnızca biyolojik bir varlık olmaktan çıkıp bellibir topluma ve belli kümelere bütünleştirilmesisürecine toplumsallaştırma denir. Eğitimtoplumun kültürel birikimini toplumsallaşmışbireyler aracılığıyla kuşaktan kuşağa aktarır.Kültürel birikimin korunması vezenginleştirilmesi toplum için önemlidir. Çünkükültürel değerler ve normlar bireylerin toplumiçinde birbirlerine benzer davranıştabulunmalarını sağlayarak toplumunbütünlüğünün korunmasına yardımcı olur. 25

3.Eğitimin Çevreye Yönelik AmaçlarıGünümüzde insan kaynaklı bir çevre sorunuvardır. Toprak, hava, su kirletilmiştir. Doğadakikirlenme pek çok canlının hayatını tehdit ederduruma gelmiştir. Bazı bitki ve hayvanlarınnesli tükenme tehlikesi ile karşı karşıyadır.Küresel ısınma ve buna bağlı olarak da iklimlerdeğişmeye başlamıştır. Bunun durdurulmasıgerekmektedir. Eğitim, çevreye yönelik amaçlarıile insana çevre bilincini, doğa sevgisini,hayvan sevgisini kazandırarak bunudurdurmaya çalışır.

26

4.Eğitimin İnsanlığa Yönelik AmaçlarıEğitim, insanlığa yönelik amaçları ile insanı

temele alan, insana değer veren, insan

haklarına saygılı, cinsel, dinsel, etnik, ideolojik,

kültürel ayrımcılık yapmayan; herkese ve her

kesime eşit davranan insanlar yetiştirmeye

çalışır. Ürettiği bilgi ve teknolojiyi ayrım

yapmaksızın tüm insanlığın hizmetine sunar.

27

Türk Millî Eğitiminin Temel İlkeleri 1.Genellik ve Eşitlik

2.Ferdin ve Toplumun İhtiyaçları

3.Yöneltme

4.Eğitim Hakkı

5.Fırsat ve İmkân Eşitliği

6.Süreklilik28

Türk Millî Eğitiminin Temel İlkeleri

7.Atatürk İnkılâp ve İlkeleri ve Atatürk Milliyetçiliği8.Demokrasi Eğitimi9.Lâiklik10. Bilimsellik11. Plânlılık12. Karma Eğitim13.Okul ile Ailenin İş Birliği14. Her Yerde Eğitim

29

30