ျမနမမာႏငငတြင ျပညသ႔ေရးရမက႑ ျပျပငေျပမငးလေရးအယအဆအမးနမးလညသေဘမေပါကၾကပ

ေဒးဗစဟခ၊ တငေမမငသနး ာႏင ကင(မ)နငဇြန ၂၀၁၅

စမတမးၿခငသးသပခက

• စမတမး၏ ရညရြယခကမမးမမ - အမဏမရငစနစမ ဒမကေရစသ႔ အသြငကးေျပမငးရမတြင ျပညသ႔ေရးရမက႑ ျပျပငေျပမငးလမႈသည

အေရးၾကးေၾကမငး ရငးလငးတငျပရန

ျမနမမာႏငငတြင ျပညသ႔ေရးရမက႑ ဆသညမမ မညသညအဓပၸါယေဆမငသညက သမငးရေထမငမဆနးစစရန

ျမနမမျပညသ႔ေရးရမက႑၏ အမးနညးခကမမးာႏင အမးသမခကမမးက ေထမကခငခနဆရန

ထေရမကေသမ ျပျပငေျပမငးလေရးအျဖစ စဥးစမးလပကငရမတြင ေရြးခယစရမ နညးလမးအခ႕ကတငျပရန

ဤအေရးႀကးသညကစၥရပက ေဆြးောႏြးရမတြင အမးလးပါဝငာႏငမည အေနအထမးတစရပကေဖမေဆမငရန

• ာႏငငေရးအယအဆ ကြျပမးေသမလညး ျပျပငေျပမငးလလစတရသအမးလးတြင တညေသမဆာႏၵသေဘမထမး မမး ရၾကေၾကမငး ဤစမတမးျပစစဥတြင ေတြ႔ခ႔ရသည။

• သ႔ေသမ ျပျပငေျပမငးလေရး၏ အႀကးမမးဆးစနေခႈမႈမမးအနကမ တစခမမ အစးရာႏငျပညသမမးအၾကမး ယၾကညမႈ ျပနလညတညေဆမကျခငး ျဖစသည။

ထညသြငးစဥးစမးသငေသမ ေမးခြနးသးရပ

• ျမနမမာႏငငတြင “ျပညသ႔ေရးရမက႑” ဟသညမမ မညသညက ဆလသနညး။

• အဘယေၾကမင ျပညသ႔ေရးရမက႑ျပျပငေျပမငးလေရး ျပလပရနေတမငးဆၾကသနညး။

• ျပညသ႔ေရးရမက႑ျပျပငေျပမငးလေရး၏ဥးစမးေပးအစအစဥမမးက မညသ႔သတမတေရးဆြသငသနညး။

၁။ ျမနမမာႏငငတြင ျပညသ႔ေရးရမက႑ဆဟသညမမ မညသညကဆလသနညး။

• ျမနမမာႏငငရ ျပညသ႔ေရးရမက႑ (အပခပေရးယာႏရမး)တြငျပညေထမငစအစးရ၊ ျပညနယာႏင တငးေဒသႀကးအစးရမမးာႏငျပညေထမငစနယေျမမမး ပါဝငသည။

• ျမနမမာႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင အပခပေရး၊ ဥပေဒျပေရးာႏငတရမးစရငေရးဟ၍ မ႑ငႀကးသးရပခြျခမးထမးသည။ ဤသေတသနတြငအပခပေရးမ႑ငက အဓကဥးစမးေပးထမးပါသည။

• ျပညသ႔ေရးရမက႑သည စးပြမးေရးစမခန႔ခြမႈ၊အမမးျပညသာႏငသကဆငသည အေျခခ အေဆမကအအမမး၊ကနးမမေရး၊ ပညမေရးာႏင လမႈဖလေရးဆငရမ ဝနေဆမငမႈမမးက႔သ႔ေသမအစးရ၏ အဓကလပငနးေဆမငတမမမးက လပကငေဆမငရြကသည။

ျပညသ႔ေရးရမက႑…… ကနးဂဏနးမမး

ျပညသ႔ေရးရမက႑တြင တမဝနထမးေဆမငေနသ ၁ သနး နးပါးရသည

အစးရဝနထမး စစေပါငး၏ ၃၈% သည ပညမေရးဝနႀကးဌမနေအမကတြင ရသည

စစေပါငး ဘတဂက၏ ၅.၄% က ပညမေရးာႏင ကနးမမေရးက႑မမးအတြက အသးျပသည

ာႏငငပင စးပြမးေရးလပငနး ၄၄ ခရသည (ဂဒပ၏ ၇% ခန႔ဝငေငြရသည)

ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အစးရမမးတြင ၄ငးတ႔အသးစရတမမးက အပခပစမေပးမည ျပညသ႔ဝနေဆမငမႈမမး မရ

၂၀၁၄ တြင ျပညေထမငစအစးရမ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမမးသ႔ ျပညသ႔အသးစရတ ခေပးေငြမမ ၁၂% ရသည

ျပညသ႔ဘ႑မေငြ၏ သးပာႏစပ က ာႏငငပငစးပြမးေရး လပငနးမမးက ရမေပးသည

ျမနမမာႏငငတြင အစးရအဆင ာႏစ ရပရေသမလညး ေရြးေကမကတငေျမႇမကခ တတယအဆင ‘ေဒသအစးရ’ မရေပ

ခန႔မနးအခြနေကမကခရရာႏႈနးမမ ဂဒပ၏ ၃-၇% ရ ၿပး၊ အမရတကရ အနမဆးအဆငမမးတြငပါသည

ေရနာႏင သဘမဝဓမတေငြ႔မ ရေငြမမးေၾကမင ဂဒပ၏ ၂၃% အထ ျပညသ႔ဘ႑မေငြ ာႏစဆတးကမ ရရခ႔သည

မဝါဒလပငနးစဥက စမခန႔ခြျခငး

• အစးရ၏ အေရးၾကးဆး လပငနးတမဝနမမးအနကတစခမမ မမတ႔လလမးသည အကးရလဒမမး ရရေအမငျမငေစရန မညသ႔ေသမ လပငနးအစအစဥမမးက လပကငမည ဆသညက ဆးျဖတေသမ ျပညသ႔ေရးရမမဝါဒ ေဖမေဆမငျခငးပငျဖစသည။ယငးလပငနးစဥတြင ာႏငငေရးာႏင ပတသကသညေရြးခယမႈမမး ပါဝငေနေလရပါသည။

• ဆရယလစ အစးရ (၁၉၇၄-၁၉၈၈)ာႏင စစအစးရ (၁၉၈၈-၂၀၁၁) အပခပမႈမမး၏ အေမြအျဖစအတငးအတမတစခအထ သကေရမကမႈေၾကမင ျမနမမာႏငင၏ မဝါဒလပငနးစဥသည OECDာႏငငအမမးစ၏ လပေဆမငပာႏင အတနပငကြမျခမးပါသည။

• သမၼတဥးသနးစန၏ အစးရလကထကတြင ခမတေသမ ျပညသ႔ေရးရမမဝါဒ၏သသမထငရမးဆးအခကမမ သမၼတာႏင ၄ငး၏အစးရအဖြ႔ဝနႀကးမမး အစရသညအျမငဆးရမထးအဆငမမးတြင ခမတေဆမငရြကျခငးျဖစသည။ ေယဘယအမးျဖငာႏငငဝနထမးမမးက ဝနႀကးမမးက ျပညသ႔ေရးရမမဝါဒမမး ခမတရမတြင အႀကျပ၊ပ႔ပးကညမႈမမး ျပလပရျခငးမရသညက ေတြ႕ရသည။

“အစးရ၏ အဓက ဗဟခက” - အစးရအဖြ႕ာႏင သမၼတ႐း

သမၼတဥးသနးစန အစးရ၏လပငနးေဆမငတမမမးက စမခန႔ခြရနာႏင ၄ငး၏ျပျပငေျပမငးလေရးလပငနးမမးအတြကမဟမဗဟမေျမမက ႀကးၾကပကြပကမႈမမးက ျပလပာႏငရန အစးရအဖြ႔စနစက ေဖမေဆမငခ႔သည။ ထစနစတြင အစးရအဖြ႔၊အစးရအဖြ႔၏ ေကမမတမမးာႏင ေကမမတခြမမး ပါဝငသည။

အစးရဝနႀကးအဖြ႔က သမၼတမ ဥးေဆမငၿပး အစးရအဖြ႔ဝနႀကး ၃၀ဥးလးပါဝငသည။ အဓကအခနးက႑မမ အစးရ၏ လပငနးေဆမငတမမမးာႏင ပတသကၿပး၊ အစးရဝနႀကးမမးအမးလးက သတငးအခကအလကမမး မေဝေပးရန ျဖစသည။ ဆကလကလပေဆမငရန လအပသည ကစၥမမးာႏင မဝါဒဆငရမကစၥရပမမးက အစးရအဖြ႔ေကမမတ ေျခမကခက ကငတြယေလရသည။

အစးရအဖြ႔ ေကမမတမမးက သမၼတ သ႔မဟတ ဒတယသမၼတတစဥး သ႔မဟတ သမၼတ႐းဝနႀကး တစဥးဥးမ သဘမပတအျဖစ ေဆမငရြကသည။ ယငးေကမမတမမးသည အစးရ၏ မဝါဒမမးက ခမတ၊ ပးေပါငး လပေဆမငသညအဖြ႔အစညးမမးျဖစသည။ အစးရအဖြ႔ ေကမမတ မမးသည ျပျပငေျပမငးလေရး လပငနးစဥမမး ခမတ၊ အေကမငအထညေဖမမႈက မဟမဗဟမေျမမက ႀကးၾကပကြပကမႈ မမးေပးသည။

အစးရဝနႀကးအဖြ႔ ေကမမတခြမမး မမးစြမရပါသည။ လအပခကမမးအေပႈ မတညၿပး ဖြ႔စညးပါသည။ ၂၀၁၃ခာႏစ ဩဂတလတြင သမၼတက ေကမမတခြ ၂၈ ခသည ျပညသလထာႏင တက႐က တငပငေဆြးောႏြးၿပး ျပျပငေျပမငးလရမ တြင ခဥးကပပအသစတစချဖင လပေဆမငမညျဖစေၾကမငး ထတျပနေၾကညမခပါသည။ ယငး ေကမမတခြမမး အမး `လပငနးေဆမငရြကမႈ ဌမနမမး’ (Delivery Units) ဟ ေခႈေဝႈၿပး၊ ဒဝနႀကးမမးက ဥးေဆမငေလရသည။

အစးရအဖြ႔ အတြငးဝနက အစးရ႐းတြင ထမး႐ၿပး သမၼတ႐း၏ အစတအပငးလညးျဖစပါသည။ အစးရအဖြ႔ အတြငးဝန၏ လပငနး တမဝနမမ အဖြ႔၏ လပငနးေဆမငတမမမး လပေဆမငရန၊ အဖြ႔၏ မတတမးမမးက စမခန႔ခြရနာႏင အဖြ႔၏ လပငနးလညပတမႈက လမးညႊနေပးသည စညးမဥးမမးက ခမတရနတ႔ျဖစပါသည။

၂။ ဘမေၾကမင ျပညသ႔ေရးရမက႑ ျပျပငေျပမငးလေရး လပသလ။

“ျမနမမာႏငငသမငးမမ အလြနအေရးပါတကမလ တစခက ေရမကေနတယလ႔ ေျပမၾကမးလပါတယ။ ရမစာႏစတဝကၾကမ စစအမဏမရငစနစန႔ အပခပ ခတအေျခအေနကေန ဒမကေရစစနစက ေျပမငးလတယဆတမထကမေလမတ အေျခအေနတစခက ကြနေတမတ႔ ရညရြယ ထမးပါတယ။”

သမၼတ ဥးသနးစနChatham House, လနဒနဂလင ၂၀၁၃

အစးရ၏ လပေဆမငခကက ရလဒာႏင ျဖစစဥ ရညညြနးကနးမမး အသးျပတငးတမျခငး

ရညညႊနးကနး ျမနမမ အမနးခငးာႏငငမမး

ဝငေငြUNDP လ႔စြမးအမး ဖြ႔ျဖးတးတကမႈဇယမး ၂ဝ၁၄ (လတစဥးခငးစ၏ အသမးတငဝငေငြ -အေမရကနေဒႈလမျဖင ဝယလအမးမေျခ)

၃၉၉၈

ထငးာႏငင ၁၃၃၆၄ဗယကနမာႏငင ၄၈၉၂လမအာႏငင ၄၃၅၁ကေမၻမဒးယမး ၂၈ဝ၅ဘဂၤလမးေဒရ ၂၇၁၃

လသမးဖြ႔ျဖးတးတကမႈUNDP လ႔စြမးအမး ဖြ႔ျဖးတးတကမႈဇယမး ၂၀၁၄ (၁၈၇ာႏငငက အဆငသတမတ ရမတြင)

၁၅၀

ထငးာႏငင ၈၉ဗယကနမာႏငင ၁၂၁ကေမၻမဒးယမး ၁၃၆လမအာႏငင ၁၃၉ဘဂၤလမးေဒရ ၁၄၂

ျပညသ႔ေရးရမက႑စမခန႔ခြမႈာႏင အဖြ႔အစညးမမး (Institutions) ၏ အရညအေသြးကမၻမဘဏမျပလပေသမ ာႏငငေပႈလစမဝါဒာႏင အဖြ႔အစညးမမးအမး သးသပခက ၂ဝ၁၃ (အနမ႔ဆး = ၁၊ အျမငဆး = ၆)

၂.၇

ဗယကနမာႏငင ၃.၅လမအာႏငင ၃.၁ဘဂၤလမးေဒရ ၂.၉ကေမၻမဒးယမး ၂.၈

ျမနမမာႏငငရ ျပညသ႔ေရးရမက႑ စမခန႔ခြမႈာႏင အဖြ႔အစညးမမး၏ အရညအေသြး

ကမမၻ႔ဘဏ CPIA ၂၀၁၃

ဘ သတမတစညးမဥး ရမတ

၁။ ပငဆငခြငမမးာႏင စညးမဥးစညးကမးအေျချပ အပခပစမမႈ ၂.၅

၂။ ရသးမနးေျခစမရငးာႏင ဘ႑မေငြေၾကးဆငရမ စမခန႔ခြမႈ အရညအေသြး ၃.၀

၃။ အခြနဘ႑မဝငေငြမမး ထေရမကစြမ ရမေဖြာႏငမႈ ၃.၀

၄။ ျပညသ႔ေရးရမ အပခပမႈအရညအေသြး ၂.၅

၅။ ျပညသ႔ ေရးရမက႑တြင ပြငလငးျမငသမမႈ၊ တမဝနခမႈာႏင အဂတလကစမးျခငး ၂.၅

ပမးမရမတ ၂.၇

‘ျပညသ႔ေရးရမက႑ ျပျပငေျပမငးလေရးက သငဘယလထငပါသလ’

• အၿငမးစမး ျပညသ႔ဝနထမး

• တငးရငးသမး ာႏငငေရးလႈပရမးသ

• လႊတေတမေကမမတဝင

• လြတလပစြမ ဖြ႔စညးထမးသည အလပသမမး သမဂၢ ေခါငးေဆမင

• လမႈေရး တကၾကြလႈပရမးသ

• သတငးစမ အယဒတမ

အၿငမးစမး ျပညသ႔ဝနထမး

“ျမနမမဆရယလစစနစကမလမတငခငက လပကငခတ နညးလမးေတြက ေလလမဖ႔လတယ။ဥပေဒေတြလရပါတယ။ ဝနႀကးဌမနတငးမမ အမးလးလကနမ လပေဆမငၾကရတ လပထးလပနညးေတြ(Standard operating procedures) ေတြရၾကတယ။ ဝနႀကးဌမနက အတြငးဝနေတြက အရမးေတမတယ။ျပညသ႔ေရးရမ မဝါဒက နမးလညၾကတယ။ ကြနေတမအျမငေတမ ၁၉၈၈ ေနမကပငးမမ ာႏငငဝနထမးအဖြ႔အစညးေတြ ပကစးယယြငး လမတမဘ။ အထကကလမတ အမန႔ေတြ၊ အမဏမေတြန႔ အမးလးကလပၾကတမ။ ေရရညအတြက အစအစဥဆြတမ၊ ေရရညအတြက စဥးစမးတမမရဘး။ စစတပက စစတနးလမးကျပနမယလ႔ ေျပမတမဘ။ (ဒါေပမလ မျပနပါဘး။) စစတပကအရမရေတြက အစးရရမထးႀကးေတြမမ ခန႔တယ။တခ႕က အရညအခငးရၾကပါတယ။ အမမးစကမရၾကဘး။ ျပညေထမငစရမထးဝနအဖြ႕က တျခမးဝနႀကးဌမနေတြန႔ယဥရင လပပငခြငဘမမမရဘး။ ဝနထမးလပဖ႔က ကြမးကငပညမရငေတြအတြက ဘမမမစတဝငစမးစရမမရတမ။ လကေထမကညႊနမးအဆငေရမကမယ။ ဒညႊနမး ေလမကျဖစရငျဖစမယ။ ဒါေပမညႊနခပေတမ မျဖစတမေသခမတယ။”

တငးရငးသမး ာႏငငေရးသမမး

“အခက စညးကမးျပညဝတဒမကေရစရေနတမေလ။ ကြနေတမတ႔ လခငတမ စစမနတပါတစဒမကေရစစနစ။ အေထြေထြအပခပေရးဌမန အရမရေတြက ပေဒသရမဇမငးေတြလဘ။ စစတပကအဆငျမငအရမရ တငးက ဗမမလမးေတြ။ အစးရဝနႀကးေတြအမးလး ၾကညလက။ ဘယသမ တငးရငးသမးလနညးစကမဟတၾကဘး။ ျပညနယ ေတြမမ တကလပပငခြငေတြရေစခငတယ။ ကနးမမေရးန႔ ပညမေရးကစၿပး ေပးသငတယ။ ျပညနယေတြမမ ေငြက ပၿပး သးဖ႔ လတယ။ ကနးမမေရး၊ ပညမေရး၊ လမးအစရသညျပညသ႔ဝနေဆမငမႈလပငနးေတြက ျပညပမမလ မေကမငးဘး။ ကြာႏပတ႔ အေနျဖင ဝနထမး ကယဘမသမခန႔ထမးာႏငဖ႔လတယ။ (တငးရငးသမး) ဘမသမစကမးေျပမတတတ ေကမငးေကမငး ေလကငသငၾကမးေပးထမးတ ဝနထမးေတြလတယ။ အခက ေလကငေရးသငတနးေကမငးေတြကဝါဒျဖန႔ေနတမဘရတယ။”

လႊတေတမေကမမတဝင

“ပထမဆး ဖြ႔စညးအပခပပအေျခခဥပေဒျပငရမယ။ ျပျပငေျပမငးလေရးက တပမေတမက ပဒမ၄၃၆သးၿပးေတမ တမးဆးေနတမ။ ဥပမမေျပမရရင ဗဟခပကငမႈ ေလမခေရးမမ ျပညနယန႔တငးေဒသႀကးေတြက လပပငခြင အမဏမေတြေပးရမမ။ အဒါျဖစလမဖ႔က ဇယမး (၁) ာႏင (၂) က ျပငရမယ။ၾကခငေရးန႔ဖြ႕ၿဖးေရးေကမ အနနအယလဒေကမ ဖြ႔စညးအပခပပအေျခခဥပေဒျပငဖ႔ကအမးလးသေဘမတတယ။ ျပညသ႔ေရးရမက႑ (public sector) ရငဆငေနရတ တကယ ျပနမကတကယျပငခငတစတ (political will) မရတမဘ! တပမေတမအရမရေတြ အမမးႀကးက ပမနေရြးခယတလပငနးစဥေတြက ေကမၿပးေတမ ာႏငငဝနထမးရမထးေတြက ေျပမငးေရႊ ႔ေပးလကတယ။ သတ႔ကအမန႔ေပးတမန႔ ညႊနၾကမးခကက နမခဖ႔ဘသၾကတမ။ ေပႈလစမဝါဒေတြန႔ ပတသကတကစၥေတြကဘယလေဆြးောႏြးရမယဆတမ မသသလ ဘမေတြစလပရမယ ဆတမလ မသၾကဘး။ ပဂၢလကပငလပတမကေထမကခပါတယ။ ဒါေပမ ေသခမလပဖ႔လတယ။ အရငတးက ျပညသပင ပစၥညးေတြကမတရမးသမးယလကသလဘ။ အေကမငးဆး ျပညသပငပစၥညးေတြက ခ႐နေတြက ေရမငးလကတမ။”

လြတလပစြမ ဖြ႔စညးထမးသည အလပသမမး သမဂၢ ေခါငးေဆမင

“အခေတမဖြ႕စညးခြငရတယ။ ဒါေပမ ကြနေတမတ႔ရ႕ အခြငအေရးေတြက ဘယေတမမအသအမတမျပဘး။ လပခနညးလ႔၊ အဓမၼခငးေစမႈေတြရလ႔ ၿပးခတ ာႏစာႏစအတြငး အလပသမမးဆာႏၵျပပြေတြ အမမးႀကးလပခ႔ၾကတယ။ ဥပေဒက သကဝငကငသးလမေအမင ဘယေတမမမလပခၾကဘး။ အလပရငေတြက ဥပေဒက ဘယေတမမ ဂ႐မစကဘး။ အစးရကသမဂၢေခါငးေဆမငေတြေနမကလကဖ႔ အထးရေတြက လႊတတး။ တရမး ဥပေဒစးမးဖ႔လတယ။ အစးရကစက႐ေတြ ေရမငးပစေနတမကလ စတပမတယ။ အလပသမမးေတြ အလပေကမ၊ အမေကမ၊ သတ႔ရမပငစငလစမေကမ အမးလးဆး႐ႈးကနမမ။ အထညခပလပသမးေတြက အထးသျဖင လပခရတနညးၾကတယ။အနညးဆးလပခလစမ ကပ၂ဝဝဝဝဝ [အေမရကန ေဒႈလမ ၂ဝဝ ေလမက] ေလမကရဖ႔လတယ။ေနထငစရတက ေတမေတမက တကလမၿပေလ။”

လမႈေရးတကကြလႈပရမးသ

“အစးရထမမ တပမေတမသမးေတြက ေနရမတငး၊ ဝနႀကးေတြေရမ၊ အရမရႀကးေတြေရမ။ ဒမကေရစမမအရပသမးအစးရျဖစရမမ။ ျပျပငေျပမငးလေရးဆတမလ အတအေယမငေတြဘ။ လယသမမးေတြလအခထ လယသမးခေနရတး။ အစးရက ဘမမမလပဘး။ ခ႐နေတြေျပမတမဘ လကလပေနတမ။လယသမမးေတြအကးျဖစထြနးဖ႔ ျပျပငေျပမငးလမႈဆတမ ႐ပျပေတြဘ။ အမနေတမေကးလကေဒသကလေတြအေျခအေနက ပပဆးလမတမ။ ၿမ႕နယဖြ႔ၿဖးေရး ေကမမတေတြမမလၾကခငေရးကလေတြ၊ အစးရအရမရေဟမငးေတြခညးဘ။”

သတငးစမ အယဒတမ

“အစးရရ႕လပရပေတြက အရငက သတငးေရးဖ႔ခကတယ။ လႊတေတမက ရတ စမရငးစစခပရ႕အစရငခစမအေၾကမငး ေရးတမျဖစျဖစ၊ အစးရဟတယေတြလ ာႏငငေတမပင ပစၥညးေတြကခ႐နေတြယလကတမက အစရငခစမ ေရး႐န႔က သတငးေရးတမ အပတခရတမမး ရာႏငတယ။ အခေတမအစးရဝနႀကးဌမနတစခက ခငဗမးက တရမးစြခငစြမယ။ ဒါေပမ သတ႔ာႏငခငမ ာႏငမယ။ျပနၾကမးေရးဝနႀကးဌမနကက အရငထကစမရင ေတမေတမေလးေကမငး လမတယ။ သတငးေတြ ဆာႏငငပငသတငးဌမနေတြက အၿမတမးအရငေပးတယ။ အခေတမ ျဖစေနတမေတြက သတငးေရး လမတယ။ဆာႏၵျပတမမး ေတမင သတငးထထညလမတယ။ အစးရရ႕တခ႕လပထး လပနညးေတြ တးတကလမတယ။ာႏငငကးလကမတ ထတေပးတမမးဆ ပျမနလမတယ။ ကမးဝယခြငပါမစေတြရလမတယ။မဘငးဖနးဝယလမာႏငတယ။ ဆငးမကတဒတစခက အခဆရင ကပ ၂၀၀၀၀ ေလမကဘရေတမတယ။အရငက တပတရစကမးတစစငးစမ ေလမကေပးရတမ။ ဒါေပမ ျမနမမာႏငငေရးကေတမ ေတမေတမကအစြနးေရမကလမတယ။ အစးရက ပတခတေျပမဆတမက အမးသမး အမးကစမး တစခဘ။ လေတြက အစးရဘမလပလပ မခးကးခငၾကဘး။”

အစးရအငစတကးရငးမမး၏ တရမးဝငမႈ

• ျပညသ႔ေရးရမက႑ ျပျပငေျပမငးလ ဆသညမမ လအမးမးအတြက အဓပၸါယအမးမးေကမကယာႏငပါသည။ သ႔ေသမ ျပလပခ႔ေသမ အငတမဗးမမးမတဆင ေအမကပါေယဘယအေၾကမငးအရမမမး ေကမကယာႏငပါသည။ ဥပေဒအေပႈ အေျချပထမးေသမ ျပညသ႔ေရးရမအပခပေရး လအပသည။ ျပညသ႔ဝနေဆမငမႈက႑မမးတြင တပမေတမမပါဝငေနမႈေလမခၿပး နညးပညမပငးဆငရမ

ကၽြမးကငသမမးက ပမေနရမေပးသငသည။ ျပညနယာႏင တငးေဒသႀကး အစးရမမးသ႔ လပငနးေဆမငတမမမး အမနတကယ

လႊေျပမငးေပးရမည။ ာႏငငပငစးပြမးေရးလပငနးမမးက ျပျပငေျပမငးလရမတြင ျပညသ႔အကးက ေရးရေဆမငရြကရမည။ ျပညသ႔ဝနေဆမငမႈလပငနးမမးတြင အမနတကယတးတကေကမငးမြနလမရမည။

• အေရးအႀကးဆးေသမ ေကမကခကမမမ - အစးရာႏင ာႏငငသမးမမး အၾကမးရ ယၾကညမႈျပနလညတညေဆမကေရးသည ထေရမကေသမ ျပညသ႔က႑ေရးရမ ျပျပငေျပမငးလမႈအတြက မရမျဖစေသမ လအပခကျဖစသည။

၃။ ျပညသ႔ေရးရမက႑ ျပျပငေျပမငးလေရး၏ ဥးစမးေပးအစအစဥမမးက မညသ႔ သတမတေရးဆြသငသနညး။

• မညသညေနရမမ စတငမညနညး။ ျမနမမာႏငငအေနျဖင အေရးတႀကးေဆမငရြကရမညျပျပငေျပမငးလေရးဆငရမ ဥးစမးေပးလပငနးမမး အမမးအျပမးရသည။ ထ႔အတြကေၾကမငမညသညေနရမမ စတငမညနညးဆသည ေမးခြနးမမ ပ၍ပင အေရးႀကးလမသည။

• ကမမၻတစဝမးရ ပညမရငမမးထမ အသးဝငာႏငမည ျပညသ႔ေရးရမက႑ ျပျပငေျပမငးလေရး အဆငဆင ေဆမငရြကပ အႀကျပခကမမးရသည။ ၂၀၁၃ခာႏစက ထတျပနခသည စးပြမးေရးာႏင လမႈေရးဆငရမ ျပျပငေျပမငးလေရးမေဘမင (Framework for Economic and Social Reform) သည ျမနမမာႏငငတြင အေထမကအကျပပါလမမည။

• အဓကအမးျဖင - အစးရ၏ဗဟခကက ပမအမးေကမငးေစျခငး၊ ျပညသ႔ဘ႑မစမခန႔ခြမႈကတးတကေကမငးမြနေစျခငး၊ အမးလးပါဝငာႏငမည ာႏငငေရးေဆြးောႏြးအေျဖရမမႈ တစရပဖနတးျခငးတ႔ ျဖစသည။ အေျခခအေၾကမငးကစၥမမးထကေကမလြနကမ တငးျပည၏ာႏငငေရးာႏင သမငးေနမကခအေနအထမးမမးအလက ပါဝငပတသကသမမး၏သေဘမထမး၊ ဆာႏၵက ထငဟပၿပး၊ အေျခအေနာႏင အဝငတက စစဥထမးသညျပျပငေျပမငးလေရးမမး ျဖစရနလညး လအပသည။

ျပညတြငး၊ ျပညပ သငခနးစမမမး

• ျမနမမာႏငင အေနျဖင အျခမးာႏငငမမး၏ ျပညသ႔ေရးရမက႑ျပျပငေျပမငးလေရးအေတြ႕အႀကမမးမ သငယာႏငသည -

ေတမငကရးယမးာႏင အငဒနးရမး (အမဏမရငစနစမ ဒမကေရစစနစသ႔)

မေလးရမးာႏင စကၤမပ (ျမနမမာႏငငာႏငဆငတေသမ ျပညသ႔ေရးရမက႑အပခပေရးယာႏရမးရသည ဖြ႔ၿဖးေရးကအေျခခသညအစးရမမး)

ဥေရမပတကမ ယခင “ျပညသ႔ဒမကေရစ” ာႏငငမမး (ျမနမမာႏငငသည အေရ႕ ဥေရမပာႏင ခကကစလဗကကးယမး ာႏငငမမး၏ ျပညသ႔ေရးရမက႑ အပခပေရးယာႏရမး ပစက ၁၉၇ဝ ခာႏစမမးာႏင ၁၉၈ဝ ခာႏစမမးအတြငးက အတယခ႔သည။)

• မညသ႔ပင ဆေစကမမ - ျမနမမာႏငငသည ရဖနရခါေမ႔ေလမေနခ႔သည မမ၏ျပညသ႔ေရးရမက႑ ျပျပငေျပမငးလေရးသမငးမလညး ေလလမသငယစရမမမးစြမရပါသည။

ဝနႀကးဌမနဆငရမ အတြငးဝနမမးာႏင ပတသကသည ျမနမမာႏငင၏အေတြ႔အႀကမမး

• ဒမကရကတစ အစးရလကထက (၁၉၄၈-၁၉၆၂) မ အၿမတမးအတြငးဝနမမးာႏင ပတသကေသမအေၾကမငးအရမမးက J. S. Furnivall က ၄ငး၏ The Governance of Modern Burma စမအပတြငေဆြးောႏြးေရးသမးခ႔သည။

• ထစနစတြင အတြငးေရးမးခပသည ျပညထေရးဝနႀကးဌမန၏ အတြငးေရးမးလညးျဖစသညအတြကအလြနၾသဇမဏမရသည ရမထးျဖစသည။ ၿဗတသလကထကက အတြငးေရးမးမမးက အတြငးဝနမမးဟသၾကသည။ ၄ငးတ႔႐းထငသည အေဆမကအအကလညး အတြငးဝနမမး႐းဟ အမညေပးခ႔သည။

• ၁၉ဝ၈ခာႏစ ျမနမမာႏငငအတြငးဝန႐း အကဥပေဒအေပႈ အေျခခေရးသမးခ႔သည အတြငးဝနမမး ႐းလကစြစမအပ(Manual for Secretariat Procedure) ျမနမမာႏငငတြင အစးရာႏင ပတသကသည ကစၥရပမမးအတြက အမးလးလကနမရသည ရညညြနး လကစြစမအပတစအပ ျဖစခပါသည။ျပနတမးဝငအရမရမမး အမးလးာႏင သကဆငသည ဥပေဒမမး၊ စညးမဥးစညးကမးမမးာႏင လပထးလပနညးမမးက ထညသြငးေဖမျပထမးပါသည။

• ၁၉၇၀ခာႏစအေစမပငးကမလအထ အတြငးဝနရမထးကထမးရချပး ေနမကဆး ေတမလနေရးေကမငစလကထကတြငမ ဖကသမးခသည။

ျပျပေျပမငးလမႈ၏ ာႏငငေရး-ဆကသြယေရးလပငနးမမးက ေျဖေလမေပးျခငး

• ၂ဝ၁၄ခာႏစောႏမငးပငးတြင ာႏငငတကမ ဆကသြယေရးကမၸဏာႏစချဖစသည ကမတမ၏ ေအမရဒးာႏင ေနမေဝးာႏငငမ တယလေနမတ႔က မဘငးဖနးအသစာႏင သရးဂအငတမနကဝနေဆမငမႈလပငနးမမးက ရနကန၊ မာႏေလးာႏင ေနျပညေတမတ႔တြင စတငလပကငခ႔သည။

• ဆကသြယေရး၊ သတငးအခကအလကာႏင နညးပညမဝနႀကးဌမနမ ယဥၿပငသည တငဒါစနစျဖင ထကမၸဏာႏစခက လပကငခြငလငစငမမးအမး ေပးအပခသည။ ထ႔အတြကတရမးမတမႈာႏင ပြငလငးျမငသမမႈရသညဟ ကမမၻတစဝမးကခးကးျခငးခခ႔ရသည။

• သ႔ရမတြင ျမနမမစမတကာႏင ဆကသြယေရးလပငနးမမးသညအစးရအတြက အလြနႀကးမမးေသမ အျမတအစြနးာႏငၾသဇမလြမးမးမႈက ေပးခ႔သည ာႏငငပငစးပြမးေရးလပငနးတစချဖစခ႔သည။ ထ႔ေၾကမင ဆကသြယေရးက႑ျပျပငေျပမငးလေရးသည အစးရအတြက လြယကေသမကစၥရပမဟတခ႔ေပ။

အသြငကးေျပမငးေရးမ ရရသည သငခနးစမမမး - ယခင `ျပညသ႔ဒမကေရစ ာႏငငမမး`

၁၉၉၀ခာႏစတြင ယခင `ျပညသ႔ဒမကေရစာႏငငမမးတြင အစးရာႏင ျပညသ႔ေရးရမက႑ အပခပေရးဆငရမျပနလညဖြ႔စညးျပငဆငျခငးမမးက အထးလပကငခပါသည။ အလြနအေရးႀကးသည အေျပမငးအလ မမးအနက အခ ႔မမ -

• ပမအမးေကမငးေသမ မဝါဒ ေရးဆြခမတျခငး၊ ာႏငငေရးစမခန႔ခြမႈမမးာႏင ျပညသ႔ဆကဆေရး လပငနးေဆမငတမမမး အပါအဝင တမဝနဝတရမးမမးက ထမးေဆမငရသည သမၼတ႐းက ပ၍ အမးေကမငးလမေစျခငး။

• ယခငက ပါတအဖြ႔အစညးမမးမ မဝါဒလမးညႊနမမးရရခေသမ အဓကကေသမ အစးရအဖြ႔အစညးမမးာႏင သကဆငရမဝနႀကးဌမနမမး၏ မဝါဒေရးဆြခမတမႈဆငရမ စြမးေဆမငရညမမးက အမးျဖညေပးျခငး။

• ေငြစမရငးာႏင ဘ႑မေရးဆငရမ လပငနးမမးကသမလပေဆမငခရမမ ျပညသ႔ဘ႑မေငြေၾကး စမခန႔ခြမႈစနစ တစခလးတြင ဥးေဆမငရသည အခကအခမအဖြ႔အစညးအျဖစ တမဝနဝတရမးမမးေျပမငးလသြမးခသည ဘ႑မေရးဝနႀကးဌမနအမး ေျပမငးလျပငဆငဖြ႔စညးျခငး။

• ျပညတြငးလျခေရးမ ပ၍ဒမကေရစနညးကေသမ အပခပေရးပစသ႔ ေျပမငးလတမဝနယရသည ျပညထေရးဝနႀကး ဌမနမမးက ေျပမငးလျပငဆငဖြ႔စညးျခငး။

• ာႏငငေရး႐ႈေထမငမၾကည၍ ရမထးခန႔ထမးျခငးာႏင ရမထးတးျမငခန႔ထမးျခငး၊ သငတနးမမးတြင ဝါဒသေဘမတရမး ေရးရမမမးက အဓကထမးသည ျပညသ႔ဝနထမး စမခန႔ခြမႈေကမငးမမးက ေျပမငးလဖြ႔စညးျခငး။

• ာႏငငေတမမ ဗဟဥးစးခမတသည စးပြမးေရးစမကနးစနစမမးာႏင ပ၍ကကညသည အစးရအဖြ႔အစညးမမးအမး တျဖညးျဖညး ဖကသမးျခငး။

• လႊတေတမာႏင ျပညသလထက တမဝနခေသမ အစးရအဖြ႔အစညးအသစမမးက ဖြ႔စညးျခငး။• ာႏငငပငစးပြမးေရးလပငနးမမးက ပဂၢလကပင သ႔မဟတ စးပြမးေရးလပငနးမမးအသြင လပကငျခငး တ႔ပါဝငပါသည။

ပဋပကၡအတြက ေပးဆပရမႈာႏင ာႏငငေရးေဆြးောႏြးအေျဖရမမႈတစခလအပျခငး

• ာႏစေျခမကဆယနးပါးျဖစပြမးခ႔ေသမ ျပညတြငးစစပြမမးက ျမနမမာႏငငရ ျပညသလထာႏငစးပြမးေရးအေပႈ ဆးရြမးေသမအကးသကေရမကမႈမမး ရသည။

• ကမမၻဘဏမျပလပခ႔ေသမ Conflict, Security and Development အစရငခစမတြင -ကမလအတနၾကမေအမင ႀကးမမးသည အၾကမးဖကမႈမမး (စစမကပဋပကၡ)ာႏင ႀကေတြ႔ခရသည ာႏငငမမး (၁၉၈၁ - ၂၀၀၅) သည ထကမလအတြငး အၾကမးဖကမႈမမး မႀကေတြ႔ခရသည ာႏငငမမးထက ဆငးရာႏြမးပါးမႈာႏႈနးမမ ၂၁ရမခငာႏႈနး ပျမငေနခသည။

• အဖနတလလ ျဖစပြမးေနသည ပဋပကၡမမးသည ျမနမမာႏငင၏ ျပညသ႔ေရးရမ က႑အပခပေရးယာႏရမး က ပစမမနျဖစေစခၿပး၊ အမဏမရငအစးရမမးကလညး ေပႈထြနးလမေစခပါသည။

၁၉၆၀ာႏင ၁၉၇၀ခာႏစမမးတြင ပမးမစစအသးစရတမမ ာႏငငေတမအသးစရတ၏ ၄၀% မ ၆၀% ရသည။

အာႏစေျခမကဆယၾကမ စစပြမမးက ‘ာႏငငေတမာႏင လ႔အဖြ႔အစညး ဆကဆေရးတြင တပမေတမ၏ ပါဝငမႈအဆးစြနအထ ေရမကရျခငး’ (‘extreme militarization of state-society relations’) က ျဖစေပႈေစခ႔သည။

• ထအေၾကမငးမမးေၾကမင ျပညသ႔ေရးရမက႑ စမအပခပမႈက အမဏမရငမ ဒမကေရစအသြငသ႔ေအမငျမငစြမကးေျပမငးရမတြင ေရရညတညတ႔သည ၿငမးခမးေရး သေဘမတညခကမမမရမျဖစလအပသည။

ျပညသ႔ေရးရမက႑ ျပျပငေျပမငးလေရးအတြက ေရြးခယစရမနညးလမးမမး

# ျပညသ႔ေရးရမက႑ျပျပငေျပမငးလေရး အေၾကမငးျပခက နမနမ(လပေဆမငခက)မမး

၁.အစးရ၏ ဗဟခကကအမးေကမငးလမေစရနလပေဆမငေပးျခငး

ေခါငးေဆမငေကမငးမမး၏ဥးေဆမငမႈသညျပျပငေျပမငးလမႈေအမငျမငေရးအတြကလအပပါသည။ သမၼတရးသည ာႏငငေရးဆငရမ ဥးေဆမငမႈ၊ မဟမဗဟမလမးညႊနခက၊ မဝါဒပးေပါငးေဆမငရြကမႈ၊ ျပညသ႔ဆကဆေရးာႏင အစးရတစခလးတြင ျပျပငေျပမငးလေရးက ေျခရမချခငးတ႔ကျပလပပါသည။

သမၼတရးတြင ျပျပငေျပမငးလမႈ မဝါဒဌမနတစခကတညေထမငျပး ျပညသ႔ဝနထမးမမး၏ မဝါဒပငး ဆငရမစြမးေဆမငာႏငရညက ျမငတငေပးရန။

ျပျပငေျပမငးလေရး၏ တးတကမႈျဖစ စဥကျပညသလထအေနျဖင သတငးအခကအလကမမးပမရရေစရန သမၼတရး၏ျပညသ႔ဆကဆေရး လပငနးက ခ ႔ထြငရန။

၂.

ျပညသ႔ဘ႑မဆငရမအေရးကစၥမမးျပျပငေျပမငးလေရး ဆကလကျဖစေပႈေစျခငး

အစးရသည ျပညသ႔ဘ႑မဆငရမအေရးကစၥမမးက ထေရမကစြမ စမခန႔ခြျခငး၊အလအပဆးေနရမမမးသ႔ ေငြေၾကးျဖညဆညးေပးျခငး ာႏင အခြနေကမကခမႈကတးတကေစျခငး တ႔ျဖငလငျမနစြမေအမငျမငမႈက ျဖစထြနးေစာႏငပါသည။

ဘတဂကလပငနးစဥက ပမေကမငးမြန ေစျခငးျဖငလႊတေတမာႏင ျပညသလထ သညသတငးအခကအလကမမး ရရာႏငျပးျပညသ႔ဘ႑မေငြာႏင အသးစရတမမး အေပႈတြငအစးရ၏ ဆးျဖတခက ခမတရမတြင ပါဝငာႏငေစသည။

ရသးမနးေျခေငြစမရငးမမး(ဘတဂကမမး)ာႏငပတသကသည မဝါဒဥးတညခက မမးက သကဆငရမဝနၾကးဌမနမမးအမး ခမတေပးျခငးျဖင ဘ႑မေရးဝနၾကးဌမန၏ အခနးက႑က ျမငတငေပးရန။

Options for Public Sector Reform (contd.)

# ျပညသ႔ေရးရမက႑ျပျပငေျပမငးလေရး အေၾကမငးျပခက နမနမ(လပေဆမငခက)မမး

၃.

ကြမးကငတတေျမမကသည ျပညသ႔ဝနထမးမမးျဖစလမေအမငစြမးေဆမငရည ျမငတငေပးျခငး

တငးရငးသမးမးစာႏင ကးကြယသညဘမသမေပါငးစက ကယစမးျပသည ေခတမ၊ကြမးကငတတေျမမကျပး အမးလးပါဝငာႏငသညာႏငငဝနထမးအဖြ႔ သည အစးရတစရပအတြကလထယၾကညမႈျပနလညရရနငေစရနအေရးၾကးသည ေျခလမးတစရပပငျဖစ သည။

အရညအခငးအေပႈအေျခချပး အလပခန႔အပျခငးာႏငရမထးတးျမငေပးသညအေလအကငမမးတးတကကငသးလမျခငးျဖငျမနမမာႏငငသမးမမးအမးလးကာႏငငဝနထမးရမထးမမးအတြက လမးဖြငေပးရန။

ဖြ႔စညးအပခပပအေျခခဥပေဒ၏ဒမကေရစတနဖးထမးမႈမမးက ထငဟပေစျပးတရမးဥပေဒစးမးေရးက ျမငတငေပးသည သငတနးမမးကျပညသ႔ဝနထမးမမးအမး ပ႔ခေပးရန။

ာႏငငဝနထမးမမး၏လစမမမးာႏင ရမထးအဆငသတမတခကမမးက ျပနလည သးသပရန။

၄.ျပညနယာႏင တငးေဒသၾကးအစးရမမးက ေပါငးစညးေပးျခငး။

ထေရမကသည ျပညနယာႏငတငးေဒသၾကးအစးရမမးက ဖြ႔စညးတညေထမငျခငးသညထေရမကမႈရျပး လအပခကမမးကတ႔ျပနေပးသည အပခပမႈစနစာႏငေရရညတညတခငျမ သညၿငမးခမးေရးေျဖရငးမႈျဖစထြနးေစရနအေရးၾကးသည လပေဆမငခကတစချဖစသည။

ပညမေရးကသ႔ေသမ က႑မမးတြင ျပညေထမငစ၊ျပညနယာႏင တငးေဒသ ၾကးအစးရမမး၏လပငနးတမဝနမမးာႏင ပတသကျပး အခနာႏငတေျပးညအလငအျမနအေကမငအထညေဖႈ ာႏငရန သမၼတရးတြငအဖြ႔တစဖြ႔ ဖြ႔စညးရန။

လႊတေတမ၏ ဖြ႔စညးအပခပပအေျခခ ဥပေဒဆငရမေကမမတအေနျဖင ထညသြငးစဥးစမးာႏငရန ဇယမးတစာႏငာႏစျပငဆငသညမၾကမးက ေရးဆြရန။

Options for Public Sector Reform (contd.)

# ျပညသ႔ေရးရမက႑ျပျပငေျပမငးလေရး အေၾကမငးျပခက နမနမ(လပေဆမငခက)မမး

၅ ဝနေဆမငမႈလပငနးမမးက ေကမငးမြနေအမငျပလပျခငး

အစးရအေနျဖငျပျပငေျပမငးလမႈမမးကလပေဆမငသညဆရမတြင ကနးမမေရး၊ပညမေရး၊ ေရာႏင သန႔ရငးေရး၊ဆညေျမမငးာႏင လမးမမးကေသမက႑မမးရျပညသ႔ဝနေဆမငမႈမမးအမး ယခထကပမေကမငးမြနေအမငလပေပးာႏငသညဟသကေသျပာႏငရန လအပ ပါသည။

ာႏငငသမးမမးအေနျဖင ျမ႕နယအပခပေရး အဆငတြငမေကနပခကမမးအမးအမမးျပညသအမးလးတငၾကမးာႏင သညစနစတစခကမတဆကေပးရန။

ဝနေဆမငမႈလပငနးမမး တးတကမႈကဝနၾကးအဖြ႔အေနျဖင ေစမငၾကပ ၾကညရႈ ႔ာႏငသညအေျခခလပေဆမငခက ာႏငပတသကသညသတငးအခက အလကမမးရရာႏငသညစနစတစခကဖနတးေပးထမးရန။

၆ သန႔ရငးေသမအစးရတစခက ပပးကညေပးျခငး

ေနရမတငးတြင ျဖစေနသည အကငပကျခစမးမႈမမးက ေကမလႊမးတကဖကာႏငျခငးက ျပညသလထ၏အစးရအေပႈယၾကညမႈာႏင ဝနေဆမငမႈ တးတကေကမငးမြနလမေစရနအတြကအေထမကအကျဖစေစပါသည။

အကငပကျခစမးမႈာႏင အခြနေရမငရနၾကးပမးမႈမမးအမးလးက ဖယရမးာႏငရန အတြကအခြနစညးၾကပမႈအေလအကင မမး ကငသးရန။

အျပငအဆငစနစျဖင ဝယယသည၊ လပကငသညအေလအကငမမးက ဝနၾကးဌမနမမးတြငကငသးျခငးျဖင အေလအလြငမမးက ေလမကေစရန။

၇ ာႏငငပင စးပြမးေရးလပငနးမမးကျပျပငေျပမငးလျခငး

ာႏငငပငစးပြမးေရးလပငနးမမးသည ျမနမမာႏငင၏စးပြမးေရးာႏင လမႈေရးဖြ႔ျဖးတးတကမႈက မမးစြမအေထမကအကျဖစေစပါသည။

ပမထေရမကျပး တမဝနခမႈရလမေစရန အတြက ေရနာႏငဓါတေငြ႔က႑၊ စစတပ မ ထနးခပထမးသညကမၸဏမမးအပါ အဝင ာႏငငပငစးပြမးေရးလပငနးမမးတြငေကမပေရးရငးမမးတြငကငသးသညအပခပစမမႈအေလအကငမမးတးတကေျပမငးလကငသးရန။