153947681 projektimi dhe ndertimi i hekurudhave 16-01-2013

8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013

1/195

U N I V E R S I T E T I I P R I S H T I N SFAKULTETI I NDERTIMTARIS DHE ARQITEKTURES

PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVEMR.SC. FITIM SHALA

Projektimi dhe ndertimi i hekurudhor

Prishtn 2011


2/195

PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE

2

Fitim Shala

HISTORIKU I ZHVILLIMIT TE HEKURUDHAVE N BOT

Hekurudha vlersohet si baza kryesore e sistemeve qakulluse te

transporteve masive dhe te udhtarve ne toke me status te veqantinstucional. Menyra ma e mire e transportit te shendoshe dhe si mbrojtse

e ndytjes se ambijentit, sepse transporti hekurudhor eshet ndytesi ma i

ulet i ambijentit, sepse shfrytzon mas pakti energji dijegse. Gjithashtu

vlen te permendet se hekurudha shfrytzon tri her ma pake siperfaqe te

tokes se sa transporti rrugor dhe me nji transport te barabarte me

transportin rrugor. Keshtu qe normativi per ndertimin e hekurudhes dy

drejtimshe eshet 3,2 ha/km, kurse nji autostradat standarte me kater

korsika shfrytzon 9,1 ha/km, me qka kapaciteti i qarkullimit te binarvehekurudhor eshet dy her ma i madhe. Per nji hekurudhe dy drejtimshe

nevojitet nji hapsire prej 13,7 metra, ndersa per autostrad 2x3 korsika

qarkulluse eshte 37,5 metra. Gjithashtu nevojitet siperfaqja baze per

personelin i cili udheton me automjet dhe ate 9,5 her ma shume se neteknollogjin e transportin hekurudhore.

Foto:Hekurudha e viteve t 1800-t

Transporti i pare hekurudhor ne bote paraqitet ne vitin 1825, dhe ate me

leshuarjen ne qarkullim te binarit hekurudhor ne relacionin /Stockton-

Darlington/ me nji gjatsi prej 41 kilometra, dhe me nji shpejtsi 15 km/h

per trena te mallrave.Arritja tjeter historike ishte zgjidhja e shkelqyshme


3/195


3

Fitim Shala

e konstruktimit te locomotives Rocket nga inzhinjeri GeorgStephenson, ku zhvillonte nji shpejtsi prej 23 km/h. LokomotivaRocket jan perdor edhe nepr binaret tjer ne te kaluaren, dhe ate me

terheqje te plote mekanike, nga Manchesterni der ne Liverpool, ne njigjatesi prej 50 kilometra. Hekurudha me te arriturate e shkelqyra i

tejkaloj te gjitha te parashikimet, ku arriti me nji zhvillim te shpejte net e

gjitha vendet e zhvilluara industriale, keshtu qe binaret e pare u leshuan

ne qarkullim ne vitin 1830, ne Amerike, vitin 1832 ne France, vitin 1835

ne Gjermani dhe Belgjike, vitin 1838 ne Austro-Hungari dhe Rusi, ne

Kosove ne 1878. Ndertimi binarve hekurudhor ne bote, mure nji permase

te madhe te zhvillimit ne fenomenin shoqeror si prioritet historic te

zhvillimit teknologjise se transportit.Inzhinjeri Stephanson i vendosi bazat filestare per nji zhvillim teavancuar te hekurudhave, qka i mundsoj qe ne fund te shekullit XIX. ne

Angli dhe Gjermani trenat e shpejt ne qarkullim te rregullte zhvillojshin

shpejtsine prej 90 km/hderi ne 100 km/h.Shkathetesija dhe zhvillimi i hekurudhave arsyshmerishet jane te lidhura

me zhvillimin e prodhimeve kapitaliste. Ajo i mundesoj me nji hove te

madhe industializimit arritjen e shpejt te shperndarjes se rrijetit

hekurudhore dhe ate ne fillim te shekullite XX.

Hekurudha shume shpejt arriti te jete transporti kryesor, qarkullimi i

mallrave u rrite me nji shpejtsi te qmendur, ndertoheshin lokomotiva te

fuqise se madhe dhe vagona me madhesi te madhe, si dhe arriten te

ndertojn frejte ajrore ne mjetet levizese dhe te levizura te hekurudhave, u

modernizun binaret dhe signalizimi qarkulluse.

Ne mesin e shekullite XX, ne shkalle te larte arriti zhvillimi i shoqerise

kapitaliste, hekurudha ishete e ekspozume konkurences se latrte te

transportit rrugore, ku posaqerishet eshet verejtur mbas luftes dyte

botrore ku ka rezulltu nji stagnim te hekurudhat praktikishte net e gjitha

shtetet, perveq ne shtetet socialiste.

Ne tridhjet vitete e fundit ne bote vjen deri te ndryshime te theksume ne

fushen e transportit hekurudhore. Arriten mjete transportuse te

konstrukcioneve te reja, kaluen ne vagona te bartjes se peshave shume te

medha, arritja e specijalizimit te mjeteve transportuse, hyne binaret te

peshave te medha dhe pregje te prodhuare nga betoni i armiruar ne vend


4/195


4

Fitim Shala

te pregjeve klasike te hekurudhave, teknika stabilizuse e mjeteve

transportuse, teknologji te kombinuar dhe multimodale te transportit,

sisteme centralizuse qendrore te kontrollimit te qarkullimit, etj.

Sistemi i qarkullimit te transporteve ne hekurudhate moderne botrore,luajn rrole te vecante ne:

1. lidheshmerin e zonave industriale dhe sherbyse,

2. qendrat urbane,

3. regjijonet dhe

4. shtetet, etj.

Gjithashtu vlene te permendet sistemi qarkullues i mallrave dhe udhtarve

ne vija te gjata qarkulluse, ne veqanti rrole te veqant ne mundesin

qarkulluse te gjatesive te larta kontinentale, kun e bote kemi binaretranscontinental te njohure siq jane:

-

vija hekurudhore veri-juge i quajtur transkanades,

- vija hekurudhore pacific veri-juge /SHBA/,

- vija hekurudhore Buenos Aires-Valparaiso,

- vija hekurudhore e qujtur transcontinental Australijan,

- vija hekurudhore transsibirijane,

- vija hekurudhore transcontinental i Afrikes qendrore /Lobito-

Beira/ etj.

Dendesija e rrijetit hekurudhore, si nji prej parametrave te shkalles se

zhvillimit te hekurudhave, eshte shume e ndryshushme ne bote. Dendesin

ma te madhe te hekurudhave ne bote e ka Evropa / psh. Belgjika 13.9

km/km2/ dhe SHBA, ne keto jane te koncentrume shumica e rrijeteve

hekurudhore.

Historikishet eshte e njohur se institute dhe organizata profesioniste

hekurudhore, punojn ne zhvillimin e teknologjive moderne ne hekurudha

pra sot zhvillimi i hekurudhave eshte ne kahje te ballansimit te

specifikave si dhe mundesite e shumta ne krahasim me konkurentin

potencial te transportit rrugor dhe ato jan:

- i pa mvarun nga kushtet atmosferike dhe klimatike,

- shkall e larte e saktesise dhe regullite gjate vitit,

- mundeson zhvillimin e transportit te udhetarve ne numer te

madhe, dhe transporte ne gjatesi te medha,

-

mundeson komoditet te udhetimit


5/195


5

Fitim Shala

- transporti i udhetarve zhvillohet relativishte ne shpejtsi te medha,

- ne krahasim me transportin rrugor, ka ma pake mundim,

- shfrytzimi i trenave tjer mundeson arsyshmeri ma te laret te

kursimit gjate udhetimit, ne krahasim me transportin rrugore,- hyrja e sistemeve automatike ne hekurudhe, ku mundeson

qarkullim te sigurte te trenave,

- zhvillimi i transportit neper binar industrial dhe te transportit

komercijal, mundeson sistemin e qarkullimit nga dera te dera

sikur te transporti rrugore,

Ne mes te mangesive te transportit hekurudhor vlen te ceket:

relativishte qmime te lareta ne relacijone te shkurta,inkorporin/kyqje e ngadalshme ne ekonomin e tregut,

krahasuar me transportin detar dhe lumor, koeficijenti i shfrytzimit te

kapaciteteve eshte dukshem ma i ulet.

Padyshim qe rrijeti i teknologjis se transportit hekurudhor sht shum

ma i kompletuar dhe i fuqishme se sa deget tjera transportuse.

Faktoret pozitiv t cilet ndikojn ne transportit hekurudhor jan:-

mjetet stabile, pr ndryshe objektet e infrastruktures hekurudhore:

- binaret dhe objektet ndimse,

- mjetet signalo-siguruse dhe telekomunikative,

- objektet stabile te elektrolokomotivave,

- ndertesat zyrtare

Qellimi i pare dhe i randesishem i infrastruktures hekurudhore ashet qe te

sherbej ekskluzivishet per nevojate e organizimit te transportit

hekurudhore, me qka ka nji ndikim paraudheheqes ne mardhanjet

mbrenda hekurudhes, dhe e shfaqe perkufizimin e vete te sistemit

mbylles.

Mobile, perndryshe mjete levizese:

Mjetet transportuse per qarkullimin e udhetarve, vagonat klasik, trenat

motorik elektro-dizel si dhe shinobusat,


6/195


6

Fitim Shala

Mjetet transportuse per qarkullimin e mallrave, vagonat e mbyllur dhe te

hapur te madhsive te ndryshme me qellim te transportit te mallrave te

ndyshme.

ZHVILLIMI I HEKURUDHAVE N KOSOVHekurudhat e Kosoves u ndertuen n vitin 1874, pra u ndrtua vija e

par hekurudhore n Kosov n relacionin Hani i Elezit - Fush Kosov -

Mitrovic. Hekurudhat ne Kosove u ndertuan nga sundusi otomane

/turqite/, ne ate kohe. Turqija kishte per synim qe te ndertoj vijen

hekurudhore nga Stambolli deri ne Sarajeve, keshtu qe me sistemin

hekurudhor ti lidhe te gjitha pjeset e sunduara kryesore te asaj kohe, ne

menyre qe te kete nji levizje te pershtatshme dhe komode, por me tearritur ne Mitrovic, hasin ne minjeren e Trepes, ne ate kohe e

menaxhuar nga minatorete Anglezet, keshtu qe Turqit per shkaqe te pa

njohura heqin dore ne ndertimit te pjeses se mbetur /Mitrovice-Novi

Pazar-Sarajeve/, dhe keshtu kjo vije kurre su ndertu nga Turqit deri ne

fund, por vazhdimi i saj u devijue nga sundusi tjeter sllav, pra ne vitin

1931 u perfundu ndertimi vijes hekurudhore Mitrovice-Albanik /Leshak/

pra ishte ky fillimi i shtrirjes s rrjetit hekurudhor npr Kosov, ishte

shume i rndsishm pr transportin e udhtarve dhe mallrave, po aq i

rndsishm pr zhvillimin ekonomik dhe kuqjen e Kosovs ne rrijetin

hekurudhor me vendet e rajonit.

Ndertimi i rrijetit hekurudhore u zhvillue neper disa etapa dhe ate:

n vitin 1874 Hani i Elezit - Fush Kosov - Mitrovic

n vitin 1931 Mitrovic - Leshak,

n vitin 1934 Fush Kosov - Prishtin,

n vitin 1936 Fush Kosov - Pej,

n vitin 1949 PrishtinPodujev /kufiri me Serbine/ dhe

n vitin 1963 Klin - Prizren.

Kshtu q sot Hekurudhat e Kosovs shtrihen n tr territorin e Kosovs

me nj gjatsi prej 333,451 km vij e hapur hekurudhore, si dhe me nj

gjatsi prej 105,784 km binary n stacione,


7/195


7

Fitim Shala

Foto:Rrijeti hekurudhor i Hekurudhave t Kosovs

dhe 103,4 km binare industriale. Hekurudhat e Kosovs prmes

Albanikut/Leshakut/ veri dhe Besjanes/Podujevs/ n lindje jan t

lidhura me Serbin, ndrsa prmes Hanit t Elezit, n jug te vendit me

Maqedonin.

Q nga themelimi e deri m sot, Hekurudhat e Kosovs patn ngritje dhe

rnie, patn dhe prjetuan sfida t mdha siq jane:

-

gjate luftes se pare botrore,- gjate luftes se dyte botrore, dhe

- lufta e fundite ne Kosove 1998/99, nga shteti Serb,

Ishte viti 1999, ishte viti i kthimeve t mdha, ishte viti i rilindjes s

Hekurudhave t Kosovs. Ishte KFOR-i (n veanti ai Italian), ishin

SIDA Suedeze, GTZ-ja Gjermane, Agjensioni Evropian i Rindrtimit,

Norvegjia e tjer ato q me donacionet dhe punn e tyre e ndihmuan

rimkmbjen e Hekurudhave t Kosovs. Ishte Qeveria e Kosovs ajo q


8/195


8

Fitim Shala

duke ndar nga buxheti i saj shum i vogl, investoj dhe investon n

realizimin e projekteve kapitale t Hekurudhave t Kosovs.

Hekurudhat e Kosovs n tetor t vitit 2011 u transferuan n dy kompani

t reja hekurudhore me emrin:- infrakos,

- trejnkos,

Ky transferim ndodhi n kuadr t ristrukturimit t kompanive

hekurudhore publike Europjane, kshtu q sistemi hekurudhor i Kosovs

te jete i sistemuar dhe orientuar drejt konkurrencs s lire, keshtu qe

rrijeti i hekurudhat te Kosovs te jete pjese e sistemit hekurudhor

Europjan.

ZHVILLIMI I HEKURUDHAVE N SHQIPRI

Ne Shqiperi zhvillimi i hekurudhave arriti me vones te madhe, fillimisht

pr shkak t shtypjes s egr otomane dhe t prapambetjes se madhe t

zhvillimit ekonomik, nuk pati mundsi t ndrtoheshin hekurudhat. Edhe

pas fitores se pavarsis n vitin 1912 pr shkak te regjimeve gjysem

feudale nuk u krijua asnji mundsi pr ndertimin e hekurudhave. Gjat

regjimit te mbretit Zog u be nji tentative q te lidhet Duresi me Tiranen

(1935) me hekurudh, me aksionet e akorduara n at koh nga nji

shoqeri italijane dhe u kryen disa punime. Por ato mbeten ne mes te

rruges dhe u braktisen pr arsye t abuzimit te fondeve prkatse.

Kshtu qe qlirimi i Shqiperis ne vitin 1944 e gjeti pa asnji hekurudh, pra

shqiperija ishte vendi i veten ne Evrop pa hekurudha.

Rrjeti hekurudhor shqiptar ka nje gjatsi te prgjithshme prej 447 km

linj kryesore dhe 230 km linj sekondare. Ai shtrihet:

- ne veriu me stacion kufitar Bajz,

- n jug me stacion fundor Vlora,

- n lindje me stacion fundor Pogradec,dhe

- n kufi me Maqedonin.

Rrjeti hekurudhor shqiptar lidhet me rrjetin hekurudhor ndrkombtar

nprmjet linjs Bajz- Podgoric, Mal i Zi, ku aktualisht kryhet

transporti ndrkombtar i mallrave. Ai lidhet gjithashtu me Portin e

Durrsit, q sht edhe porti hyrs i Korridorit t VIII-t.


9/195


9

Fitim Shala

Ky rrjet sht me gjersi normale, si hekurudhat e vendeve te tjera

europiane, sht i paelektrifikuar dhe pa sistem sinjalizimi. Lvizja e

trenave drejtohet nprmjet sistemit te radio ndrlidhjes. Rrjeti

hekurudhor shqiptar ka filluar te ndrtohet ne vitin 1947 deri ne vitin1986. Gjendja e infrastrukturs hekurudhore sht me tregues t ulet

teknike, si pasoje shpejtsia e lvizjes se trenave ne linje sht e kufizuar.

Mosha mesatare e mjeteve hekurudhore sht e madhe.

Transporti hekurudhor shqiptar, pas vitit 1990, ashtu si dhe n t gjith

vendet e tjera te Rajonit, si pasoje e ndryshimit te strukturs se prodhimit

dhe te fuqizimit te llojeve te tjera te transportit, psoi nj rnie drastike te

vllimeve te trafikut, si ne transportin e mallrave ashtu dhe ne at t

udhtareve. Kjo ulje sht shoqruar me nje prkeqsim t thell ttreguesve ekonomike e financiare dhe sidomos nga nj munges e

theksuar e fondeve per mirmbajtjen e infrastrukturs dhe mjeteve

lvizse. Per do vit buxheti i shtetit, n forme subvencionesh, akordon

rreth rreth 4 milion $ pr aktivitetin e operimit dhe 3-4 milion $ pr

investime kapitale. Megjithat bilanci vjetore rezulton me humbje rreth 1

milion $.

Aktualisht Hekurudha Shqiptare ka n inventarin e saj:

-

66 vagon udhtaresh,

- 225 vagon malli dhe

- 25 lokomotiva.

Me kto mjete transportohen rreth:

- 1,5- 2 milion udhtare dhe

- 400-500 mij ton mallra n vit.

N kuadrin e siprprmendur dhe n baz t studimeve t kryera,

Hekurudhat Shqiptare jan ne fazn e ndryshimeve rrnjsore

organizative, juridike e ekonomike. Deri tani sht ulur numri i

punonjsve rreth 4 her n krahasim me vitin 1990, sht br

transformimi i Hekurudhs Shqiptare n nj shoqri anonime, sht

miratuar Kodi Hekurudhor i Republiks se Shqipris n vitin 2004.

Miratimi i Kodit te ri Hekurudhor synon prafrimin e legjislacionit

hekurudhor shqiptar me at t Bashkimit Europian.

N zbatim t rekomandimeve t Planit Kombtar t Transportit nj

vmendje e veant do ti kushtohet hartimit t nj Plan biznesi t


10/195


10

Fitim Shala

qndrueshm dhe t implementimit t investimeve sa m ekonomike. N

kt kndvshtrim do ti jepet prparsi e veant modernizimit te

infrastrukturs dhe t mjeteve lvizsen linjn hekurudhore Tiran -

Durrs, ku jan vendosur rreth 40 prqind e popullsis s vendit. Gjatktij viti do te importohen dy njsi te trenave t tipit automotric, q do t

prdoren pr udhtime t shpeshta orare n kt linj. Gjithashtu do t

merren masat q brenda nj periudhe dy-tre vjeare t instalohet sistemi i

sinjalizim, i cili do t garantoj lvizjen e sigurt t trenave.

Kodi i ri Hekurudhor i jep mundsin operatoreve t tjer hekurudhore t

operojn n rrjetin hekurudhor shqiptar. Ai parashikon ndarjen e

infrastrukturs hekurudhore nga shrbimet e operimit, pra krijon

mundsin reale t konkurrencs n kt fush, gj q pa dyshim do tsjell rigjallrimin e transportit hekurudhor. Gjithashtu gjat ktij viti do

t hartohen t gjitha aktet nnligjore t Kodit, t cilat krahas t tjerave do

t sjellin rritjen e autonomis juridike dhe t drejtimit te Hekurudhave

Shqiptare.

Krahas ktyre zhvillimeve jan programuar dhe nj sr masash t tjera

q lidhen drejtprdrejt me rritjen e efienss s transportit hekurudhor si :

- reduktimi gradual i stafit,

-

reduktimi i kostove operative, dh

- reduktimin e subvencionit shtetror.

Hekurudhat Shqiptare kryejn transport ndrkombtar. N kt kuadr

Qeveria shqiptare sht antare e:

- Organizats Ndrqeveritare pr transportin ndrkombtar

hekurudhor (OTIF)

- Antare e Bashkimit Ndrkombtar t Hekurudhave (UIC),

- Komitetit Ndrkombtar t Transportit Hekurudhor (CIT) dhe

- Grupit t Hekurudhave t Europs Juglindore (SERG).

Hekurudha e pare ne Shqiperi u ndertu:

- DurrsPeqin (1947),

- DurrsTiran (1949),

- PeqinElbasan (1951),

- VlorLa (1963),

- RogozhinFier (1968),

-

ElbasanPrrenjas (1974),


11/195


11

Fitim Shala

- FierBallsh (1975),

- PrrenjaGuri i kuq (1979),

- LaShkoder (182), dhe

-

Shkodrhani i Hotit (1985).Po keshtu edhe sot vazhdon te fuqizohet dhe permirsohet rrijeti

hekurudhor i Shqiperis, dhe ate ne drejtim te rritjes se shpejtesis sre

levizjes, ku vlen te permendet rikonstruktimi i vijes DurrsTiran.

Duhet theksuar se vet relevi i teritorit te Shqiperis eshet mjaft i thyer dhe

ka krijuar dhe krijon gjithnji veshtersi mjaft te mdha gjat ndertimit te

vijave hekurudhore.

Ne lidhje me pjerrtesit dhe sidomos ato te mdha, ka pas nji konflikt

mendimesh dhe pikepamjesh, sepse nuke u krijojke bindja e levizjes setrenave ne menyre te rregullte. N kt fushe nji kontribut te veqant nga

ana teorike dhe praktike e ka jepe edhe inzhinjeri Karl Gega, me origjin

nga shqiperija, i cili ne fillim te gjysmes se shekullit t kaluar, ndermorri

nji guxim dhe pjekuri per projektimin dhe ndertimin e hekurudhes malore

t Semeringut, e cila lidhe portin detar t Triestes me Vienn. Pavarsishet

nga kundershtimet e shumta te arkitekltve tjer, kjo hekurudh u ndertu dhe

u vu ne perdorim. N at koh ajo eshet quajtur nji nga veprat ma te

bukura inxhinjerike, si per projektim por edhe per ndertim te saj.


12/195


12

Fitim Shala

Foto: Rrijeti hekurudhor i Hekurudhave t Shqiperis

Tipet dhe llojet e vijave hekurudhoreVija e hapur hekurudhore si dhe binari kryesor kalues i cili kalon neper

trrase e qe perben rrjetin infrastrukturor me katekorizimin siq vijon:- Vija magjistrale kryesore;

- Vija magjistrale ndihmse;

- Vija hekurudhore e rangut te pare dhe;

- Vija hekurudhore e rangut te dyte.

Sherbimet teknologjike te qarkullimit ne rrjetin e infrastructures

hekurudhore integrohen ne nyjet hekurudhore si dhe vijat qarkulluese te

hapura. Perafersisht ne hapesira te vogla si jane vendet metropole, rrjeti

hekurudhor mund te integrohet nenen toke dhe ne mbi toke ne sistemet e


13/195


13

Fitim Shala

qarkullimit te udhetimit publik. Ne pergjithesi me fjalen nyje qarkulluese

hekurudhore nenkuptojme nje kompleks te hapesirave, si dhe mjeteve te

madhesive te ndryshme te transportit te cilat punojne me nje teknologi te

perbashket dhe te cilat mundesojne tranzitimin dhe qarkullimin emallrave dhe te udhetareve. Nyjet hekurudhore si nje pike e modelit te

rendesishem te qarkullimit, qka ne fakt perbehet prej nje grupi te

specializuar te stacioneve (udhetareve, rradhiteset e mallit) si dhe vende

tjera zyrtare te nderlidhura ne mes veti, jo vetem me binar por dhe me

korrespodimin e qarkullimit te vagonave, ne veqanti me vendin se ku

gjenden ato dhe takimin e tyre si dhe kryqezimin me me shume nyje

hekurudhore.

Ne nyjet hekurudhore gjithashtu gjinden edhe hapesirat per:furnizimin e lokomotivave,

mjeteve elektroenegjetike,

depot e lokomotivave, si dhe

punetorit e vagonave.

Ne nyjet e medha hekurudhore rendesia me e madhe bie ne hekurudhen

siq eshte rasti me portet detare, zonat industriale dhe te ndryshme.

Perveq operacioneve te cilat kryhen neper stacione dhe neper nyjehekurudhore kalojne:

- trena per qarkullim transit,

- trenat e paperpunim, dhe

- trena ku perpunohet tranziti i mallrave dhe udhetareve.

Ne te shumten e rasteve neper nyje ngarkimi dhe shkarkimi i mallrave

behet nga nje ne tjetrin mjet transportues qka do te thote se aty gjinden

stacionet e medha rradhitese, stacionet e udhetareve dhe te mallrave te

cilat kryn tranzite te mallrave dhe udhetareve. Mundesite teknike si dhe

kapacitetet e linjes tregojne se aftesia e linjes eshte qe ne te mund te

zhvillohet transporti i mallrave dhe udhetareve ne kohen

e pershtatshme. Vijat hekurudhore si vend i rradhitjes dhe kombinimeve

te mjeteve transportuese ka kapacitete te afta limituese per kryerjen e nje

transporti te caktuar qka do te thote se dallohet aftesia qarkulluese nga

aftesia terheqese.

Gjate llogaritjes se perqindjes si dhe koficientit te shfrytezimit

gjithemone duhet pasur parasysh marredheniet ne mes mundesise dhe


14/195


14

Fitim Shala

realitetit te eksplotimit qka do te thote se baza eshte gjithemone mundesi

maksimale, qka do te thote kapacitete ne madhesi te vet, perndryshe

shfrytezimin e vetvetes. Po themi se qdo gje funksionon pa nderprerje,

qarkullimi i trenave zhvillohet pa ndryshime te teknologjise seqarkullimit, ashtu siq eshte e parapare ne grafikun e rendit te udhetimit.

Por ne grafikun e rendit te udhetimit vjen deri tek vonesat e trenave, deri

tek shkaktimi i vonesave te trenave, keshtu qe toleranca prej 15% per 1

vije dhe 10% per kahje 2 vijeshe vleresohet si e arsyeshme. Ne kuptimin

e kufizimeve teknike problemi kyq dhe limitimi i gabarriteve

(madhesive) te pergjithshme ne kompozicionet hekurudhore.

Permiresimi i kushteve teknike te qarkullimit mvaret:- masat organizative dhe

-

masat restruktive

Masat organizative jane:- ngritja e qarkullimit te trrenave te udhetareve me shfrytezimin e

mire te energjise kenetike ;

- ngritja e peshes te trrenave te mallrave me perdorimin e disa

llojeve te llokomotivave;

- bashkangjitja e trrenave;

- ngritja e shpejtesise teknike te trenave;

- shkurtimi i intervaleve stacionare (hapesires shfrytezuese);

- ndryshimi i llojit te grafikonit;

- rregullimi qendror i qarkullimit te trrenave;

- qarkullimi i trrenave ne ndryshimin kohor, menyra e qarkullimit

te trrenave karavane.

Masat restruktive jane:- montimi i mjeteve signalo-siguruese;

- kyqja e segmentit bashkekohor drejtues informativ;

- hapja e lajmeruesve;

- aftesimi i stacioneve kryqesues dhe tejkalues pa nderprerje te

trrenave;

-

rritja e numrit te stacioneve;


15/195


15

Fitim Shala

- zmadhimi i binareve pjeserisht ndertimi i vijave 2 drejtimshe;

- modernizimi me mjete bashkekohore terheqese;

- elektrifikimi i vijave;

-

rritja e peshes boshtore ne vijat hekurudhore.Ana e djatht dhe e majt e vijs hekurudhore caktohet gjithnj n krahasim

me drejtimin e vijs, gjegjsisht prej stacionit fillestar kah stacioni i

fundit n vijn hekurudhore,

Te vijat e dyfishta vij e djatht quhet ajo vij e cila sipas drejtimit, i

cili prej piks fillestare n drejtim t piks fundore t vijs hekurudhore

gjindet n ann e djatht, e vija e majt sht ajo vij hekurudhore e cila

gjndet n ann e majt t vijs hekurudhore.

Prgjat vijs hekurudhore duhet t vndosen shtyllat e kilometrit dhehektometrit t cilat tregojn largsin prej piks fillestare, n kilometra t

plota dhe n dhjetra kilometra.

Madhsia dhe gjatsia e pjerrtsis s vijs hekurudhore (zbritje, ngjitje

dhe horizontale) shenohen me tregues t pjerrtsis. Madhsia e

pjerrtsis sht e dhn n prmij () e gjatsia e pjerrtsis n metra.

Shtyllat e kilometrit, hektometrit t cilat kan numrat qift dhe treguesit e

pjerrtsis vendosen n ann e djatht t vijs hekurudhore. Shtyllat e

kilometrit dhe hektometrit t cilat kan numrat tek vendosen n ann e

majt t vijs hekurudhore. N vija t dyfishta t gjitha kto shenja

vendosen n ann e jashtme, t njers dhe vijs tjetr.

Vija hekurudhore n kuptim m t gjr (shtresa e siprme dhe tabani

toksor, objektet dhe instalimet n vijn hekurudhore, paisjet e vijs,

brezi i vijs, ndrtesat hekurudhore, hapsira e caktuar ajrore mbi vijn

hekurudhore), ndahet n vijn e hapur dhe n teritorin e stacionit.

Segmenti i vijs s hapur sht pjesa e vijs ndrmjet dy stacioneve

fqinje. Kufirin ndrmjet segmentit t vijs s hapur dhe teritorit t

stacionit e bjn shenjdhnsit hyrs, e ku kta nuk jan, ndrrueset e

para n hyrje.

Teritori i stacionit sht hapsira ndrmjet shenjdhnsit hyrs n nj an

deri te shenjdhnsi hyrs n ann tjetr, e ku kta nuk jan, hapsira

ndrmjet ndrrueseve n hyrje n t dy ant.

Segmenti i vijs s hapur hekurudhore sht vija ndrmjet ndrrueseve t

para n hyrje t dy stacioneve fqinje. Pjesa e segmentit t vijs


16/195


16

Fitim Shala

hekurudhore n stacion sht pjesa e ksaj vije n teritorin e stacionit

ndrmjet ndrruess s par n hyrje dhe shenjdhnsit hyrs.

Stacionet dhe vendet tjera zyrtare:- vija kryesore,

- vijat kryesore pr kalimin e trenave

- vija kryesore jo t drejtprdrejta pr kalimin e trenave si dhe

- vija ansore,

- vija qorre dhe

- vija industriale.

Vija t parashikuara pr pranimin dhe nisjen e trenave quhen, vijakryesore,Vijat kryesore t cilat bjn zgjatimin e drejtprdrejt t segmentit t

vijs s hapur hekurudhore quhen vijat kryesore pr kalimin e trenave.Vijat kryesore pr kalimin e trenave, n t cilat trenat pr shkak t

konstruksionit t tyre hyjn n drejtim e daljen e kan n kthes, ose t

kundrten, quhen vija kryesore jo t drejtprdrejta pr kalimin etrenave.Vijat e parashikuara pr ngarkimin dhe shkarkimin e vagonave, pr

formimin dhe shformimin e trenave, pr vendosjen e vagonave pr

dezinfektim e tjera quhen vija ansore.M shum vija t nj lloji t njejt prbjn nj grup vijash ( psh. grupa

pr pranim-nisje, grupa pr formimin-shformimin e trenave, grupa pr

ngarkim-shkarkim e t ngjajshme).

Vijat e lidhura vetm n nj an me vijn fqinje quhen vija qorre.Fundii vijs qorre mbrohet me mbrojtsin gjoksor.

Vijat hekurudhore t cilat kyqen n stacion ose n segmentin e vijs s

hapur hekurudhore e shrbejn pr pruarjen dhe nisjen e mallrave pr

bartsit e t drejts pr shfytzim, quhen vija industriale.Vijat hekurudhore n stacione shenohen me numra arab ashtu q vija e

par para ndrtess s stacionit merr numrin 1 e vijat tjera me radh

numrat 2,3,4 e kshtu me radh.

Prve ksaj, vijat emrtohen edhe sipas destinimit ose shprehjes s

personelit.


17/195


17

Fitim Shala

Lndt q gjinden pran ose n mes t vijave duhet t jen aq t larguara

nga shinat q mos t rrezikojn sigurin e komunikacionit.

Mnyra e vendosjes s lndve dhe materialit n vij, pran vijs dhe n

mes t vijave, prcaktohet me dispozitat e shrbimit t ndrtimtaris. Nvijat e elektrifikuara duhet tju prmbahemi edhe dispozitave t cilat kan

t bjn me kto vija.

Masat e parashikuara pr do vend zyrtar n pajtim me te futen n

dokumentin teknik t stacionit dhe duhet t vhen n vend t dukshm, n

ato vende adekuate t puns pr shiqim t prhershm nga ana e

personelit t interesuar dhe shfrytzuesve t transportit.

Pr kryrjen e veprimtarive te shrbimit t komunikacionit dhe sherbimeve

komercialo-transportuese, n vijat hekurudhore ekzistojn kto vendezyrtare:

-

stacionet,

- kryqzimet,

- tejkalimet dhe

- trenat e njpasnjshm.

Duke u mbshtetur n rolin dhe veprimtarin e vet pr rregullimin e

komunikacionit/ transportit te siguret, randesi te veqant kan:

1. Stacionet, jan vende zyrtare ne vije t cilat sherbejn per rregullimin e

lvizjes se trenave n drejtim t kundrt dhe t njpasnjshm, n t cilat

bhet hipja dhe zbritja e udhtarve si dhe ngarkimi dhe shkarkimi i

bagazhit/mallrave.

2. Nyjoret hekurudhore, t cilat prve punve te laret permendura dhe ne

harmoni me aktet valide kyqin dhe qkyqin trenat ne qrkullim,

organizojn nisjen e rregullte te vagonave,

formojn dhe qformojn trenat dhe

kujdesen pr nisjen e rregullte te udhtarve dhe mallrave n drejtimin e

caktuar sipas planifikimit te parapare.

Nji numer i madhe i binarve te njajtit rang dhe t njajtit qellim prbejn

grupim binaresh, asi lloj te grupimit t binarve, mund te jen radhits-

dergues, po ashtu binart grypor radhites, grup binaresh pr ngarkim-

shkarkim dhe t tjera, shiqo ma post.


18/195


18

Fitim Shala

Stacionet hekurudhorePr zhvillimin e veprimtarive t komunikacionit hekurudhor te siguret

dhe sherbimeve komercialo-transportuese, n vijen hekurudhoreekzistojn kto vende zyrtare:

- Stacionet,

- Kryqzueset,

- Prcjellset e komunikacionit,

-

Mbrrijtset,

- Pikdegzimet,

- Kryqzimi,

- Vendkalimi,

- Prcjellset e transportit dhe ngarkimit,

- Pikat e qndrimit,

Stacionet, t cilat mundesojn qarkullimin dhe lvizjen e trenave n

drejtim t kundrt dhe t njpasnjshm (kryqzimet, tejkalimet dhe

trenat e njpasnjshm) e n t cilat zhvillohet procesi i hipjes dhezbritjes se udhtarve si dhe ngarkimi dhe shkarkimi i mallrave te

transportuara.

Duke u bazuar n rolin e vet pr rregullimin e transportit hekurudhor,

vendet zyrtare n ne vijen hekurudhore /stacionet/ ndahen n:

- Stacionet nyjore,

- Stacionet prpunuese,

-

Stacionet e ndrmjetme,

- Stacionet n vij,

- Stacionet ndarse,

- Stacionet kalimtare.

-

Stacionet nyjore, t cilat prve punve t permenduta me lart n

kornizat e aktiviteteve t tyre mundsojn edhe futjen dhe anulimin e

trenave, planifikojn nisjen e mjeteve t trhequra /vagonave/,


19/195


19

Fitim Shala

organizojn formimin dhe qformimin trenave, gjithashtu kujdesen pr

nisjen e trenave t udhtarve dhe mallrave n hapsiren e vet nyjor.

Foto: Staciono hekurudhor i formes kaluse

Foto:Stacini hekurudhor i formes ballore

Stacionet prpunuese, t cilat n volum m t madh shformojn dhe

formojn trenat transportues pr drejtime t caktuara dhe jan t paisura

me grupe t veanta t vijave dhe paisjeve pr manovrim, ato

njkohsisht jan edhe stacione nyjore;

Stacionet e ndrmjetme, jan ato stacione t cilat gjinden ndrmjet dy

stacioneve nyjore dhe sherbejn si stacijone ndrmjetsuse;


20/195


20

Fitim Shala

Stacionet nvij- jan ato stacione npr t cilat qarkullojn trenat prej

stacionit fillestar /niss/ deri te stacioni fundor /prfundimtar/;

Stacionet ndarse- shrbejn pr rregullimin edhe kalimin e trenave nga

njra vij n vijen tjetr t ndar, si dhe

Stacionet kal imtaremundeson organizimin e procesit te puns nga vija edyfisht n ate njfisht, n t cilat vija e dyfisht shndrrohet n vij

njfishe.

Kryqzueset,rregullojn lvizjen e trenave me drejtim t kundrt dhe tnjpasnjshm (kryqzimet, tejkalimet dhe trena t njpasnjshm) dhe

n t cilt mund t bhet hyrja dhe dalja e udhtarve si dhe ngarkimi e

shkarkimi i bagazhit.

Prcjellset e komunikacionit, n t cilat realizohen kryqzimet dhetejkalimet e trenave, dhe n t cilat mund t bhet nisja e udhtarve,

bagazhit dhe drgesave ekspres. Nse n kto vende zyrtare bhet edhe

nisja e bagazhit, ather kto quhen prcjellse t komunikacionit dhe

transportit .

Mbrrijtset,rregullojn lvizjen e trenave t njpasnjshm n distanct mbrrijtjs.

Pikdegzimet,ku nga segmenti i vijs s hapur hekurudhore ndahet vijatjetr.

Kryqzimi,ku dy vija hekurudhore prehen n nivel vijashVendkalimi nga vija e dyfisht n vijen njfishe, vend n segmentin evijs s hapur t hekurudhs ku vija e dyfisht kalon n vijen njfishe.

Prcjellsete transportit dhe ngarkimit t cilat jan t hapura pr shrbimt plot ose t pjesrishm pr transportin e udhtarve dhe bagazhit dhe

n t cilat n pikpamje t shrbimit t komunikacionit kryhet manovrimi

vetm me trenat shrbyes ose me mjete t veanta trheqse pr marrjen

ose lnjen e vagonave.


21/195


21

Fitim Shala

Foto: Forma e grupore t stacioneve hekurudhore-transportse


22/195


22

Fitim Shala

Foto: Forma e grupimeve te binarve ne stacijonet hekurudhore,

Pikat e qndrimit, n t cilat realizohet komunikacioni i kufizuar iudhtarve, dhe t cilat ekskluzivisht shrbejn pr hipjen dhe zbritjen e

udhtarve n trenat e dedikuar pr transportin e udhtarve.


23/195


23

Fitim Shala

Prcjellset dhe prcjellset e komunaikcionit-transportit hyrs dhe

parashenja t cilat jan n varshmri me ndrrueset.

N vijat me intenzitet m t fort t komunikacionit, ndrmjet dy

stacioneve fqinje mund t gjinet vetm nj vend i ktill zyrtar.Se cilat vija t cilat n aspektin e ksaj pike, me komunikacion m t

fort e cilat me komunikacion m t dobt, i caktojn hekurudhat pr

teritorin e vet.

Vendet zyrtare n stacionet hekurudhore t paisua me telekomand/TK/ jane:

Stacioni i mbikqyrur me telekomande,sht stacioni me telekomand panderprer i mbykqyrur me drejtues t trenave ose nga puntori i

autorizuar i stacionit

Stacioni i mbikqyrur kohpas kohe me telekomande-sht stacioni me

telekomand i mbykqyrur me puntorin e autorizuar t stacionit n

period t caktuar kohore;

Stacioni i pambikqyrur me telekomande-sht stacioni me telekomand

jo rregullisht i mbikqyrur me puntor t autorizuar t stacionit;

Stacioni kufi tar- sht stacioni i par i cili nuk sht i mbikyqrur n

telekomand, pranon trenat nga vija me telekomande dhe i nis trenat n

vijen me telekomande, e komunikacionin e rregullon dhe rrugudhtimin

e siguron drejtuesi i trenave;

Stacioni i prkohshm kuf itar - sht tacioni me telekomande i ciloi n

rast t pengesave ose defektit n instalimet e telekomand n pjesn e

vijs me telekomande duke filluar prej ktij stacioni,

Stacioni kuf itar ndars sht stacioni kufitar n vijen me telekomande

prej t cilit ndahet vija e cila nuk sht e kyqur n telekomand;

Vendet zyrtare duhet t shenohen me emrin e vet zyrtar kjart dhe

dukshm, i cili natn duhet t jet i ndriuar.


24/195


24

Fitim Shala

Sheshi i stacionit, natn duhet t jet i ndriuar n kohn e hyrjs,qndrimit, daljs dhe kalimit pr secilin tren. Te trenat pr transporrtin e

udhtarve, n t njejten koh duhet ndriuar edhe rrugicat, peronat,lokalet e pritjs dhe t gjitha ato lokale t cilat jan n shrbim t

udhtarve.

Trenat dhe sherbimete tyre ne stacione

Si tren, n kuptimin e rregullave t komunikacionit konsiderohet mjeti

trheqs i cili lviz vet ose me mjetet n prbrje t parashikuar dhe n

rregull i shenjzuar, edhe ate prej momentit t pranimit nga ana epersonelit t trenit n stacionin niss deri ne momentin e mberrijtjes

gjegjesisht dorzimit n staconon fundor.

Bruto pr tren gjegjsisht prej trenit konsiderohet formimi i prbrjes s

trenit konform rregullave t cilat presin n mjetin trheqs, i cili me t

mbrrijtur n stacionin e fundit pret n shformim, gjegjsisht i cili n

stacionet prgjat vijs hekurudhore, pr shkaqe t caktuara pret n

mjetin tjetr trheqs.

Sipas llojeve t transportit trenat mund t jen:

- trenat pr transportin e udhtarve;

- trenat pr transportin e mallrave;

- trenat pr nevojat e hekurudhs (zyrtar); dhe

- trenat pr rastet e jashtzakonshme (ndims).

Trenat pr transportin e udhtarve ndahen n:

Trenat special,jan t destimuar pr udhtime speciale; lvizja e ktyretrenave bhet sipas rregullave t veanta nga rregulloret ne fuqi;

Trenat Euro City ( EC), jan pr transportin m t shpejt dhe mkomfor t udhtarve n mes t qendrave europiane;Trenat Inter City (IC), jan pr transportin m t shpejt dhe m

komfor t udhtarve n mes t qyteteve t mdha;


25/195


25

Fitim Shala

Trenat afarist, jan pr transportin e shpejt dhe komfor t udhtarven mes t qendrave afariste;

Trenat expres, jan pr transportin m t shpejt t udhtarve n

komunikacionin e brendshm dhe ate ndrkombtar;Trenat e shpejt, jan pr transportin e shpejt t udhtarve nkomunikacionin e brendshm ose ate ndrkombtar;Trenat e prshpejtuar,jan pr transportin e prshpejtuar t udhtarven komunikacionin e brendshm te t cilt ndalja n stacionet prgjat

vijs hekurudhore sht zvogluar n masen m t vogl;

Trenat e udhtarve, jan pr transportin e udhtarve n relacione mt gjata, t cilt ndalen n stacionet dhe disa pika qedrimi;

Trenat lokal t udhtarve, jan pr transportin e udhtarve, nrelacione m t shkurtra, t cilt ndalen n stacione dhe pika t

qendrimit.

Trenat pr transportin e mallrave (trenat transportues)ndahen n:

Trenat transportues expres, jant dedikuar pr transportin m tshpejt t mallrave, n veanti gjallesave dhe drgesave q prishn

shpejt n komunikacionin ndrkombtar dhe t brendshm;

Trenat e shpejt transportues, jan pr transportin e shpejt tmallrave, veant gjallesat dhe dergesat q prishen shpejt n

komunikacionin ndrkombtar dhe t brendshm;

Trenat e drejtprdrejt transportues, jan pr trheqjen e brutos sdrejtprdrejt prej nj stacioni nyjor (ranzhirues) ose tacionit ngarkues

(shkarkues) n vijen e njejt ose t ndar;

Trenat transportues t sektorit, jan, pr trheqjen e drejtprdrejt tbrutos nga nj stacion nyjor (ranzhirues) ose stacioni ngarkues

(shkarkues) deri te stacioni fqinj nyjor (ranzhirues) n vijen e njejt ose

t ndar, ose deri te ndonj stacion ngarkues (shkarkues) prpara tyre;

Trenat e shrbimit, jan pr trheqjen e brutos npr stacionet endrmjetme n nj sektor nyjor;

Trenat e shpejt shrbyes,jan pr transportin e t gjitha dergesaveurgjente t paketuara, si dhe dergesave t paketuara pr transport m t

ngadalsuar t gjallesave dhe drgesave q prishen shpejt;


26/195


26

Fitim Shala

Trenat shrbyes manipulativ, jan pr transportin e brutos sstacioneve t ndrmjetme dhe dergesave t paketuara n nj sektor nyjor;

Trenat transportues qarkor, jan pr transportin e brutos n mes t

stacioneve brenda nyjs hekurudhore;Trenat industrial, jan pr transportin e brutos pr nevoja t industrisn relacionet e caktuara, si dhe pr shrbimin e vijave industriale t cilat

ndodhen n segmentin e vijes s hapur t hekurudhs.

Disa prej trenave transportues t mundshem

Trenat marshut, jan t cilt shrbejn pr transportin e brutos s

drejtprdrejt n baz t dispozitave t rregullorve, udhzimit teparapare per transport marshute dhe udhzimeve t tjera nga

hekurudhat;

Trenat ushtarak, jan t cilt ekskluzivisht shrbejn pr transportin edrgesave ushtarake prkatsisht transportin ushtarak sipas dispozitave n

udhzimit te parapara per kete lloji transporti nga hekurudha.

Nga aspekti i trheqjs, jan trenat transportues mund t jen edhe tbashkuar; me trenat e bashkuar nnkuptohet treni i formuar prej dy a m

shum trenave t cilt nj pjes t rrugs lvizin npr nj trase si nj

tren.

Trenat pr nevoja t hekurudhs jane:

Trenat lokomotiv,jan t dedikuar vetem pr drgimin e lokomotivavepunuese jasht shrbimit;

Trenat punues, jan pr transportin e materialit pr mirmbajtjen dhe

ndrtimin e stabilimenteve, paisjeve ose objekteve; trenat punues mund t

lvizin si trena ndims ne vije;

Trenat provues, jan pr prcaktimin e aftsis dhe rregullsis s atyremjeteve t reja ose t mjeteve q kan dalur nga riparimi, respektivisht

pr t verifikuar gjendjen e vijs hekurudhore, stabilimenteve, paisjeve

dhe objekteve n vijen hekurudhore;Trenat bosh,jan pr trheqjen e garniturave boshe t udhtarve.


27/195


27

Fitim Shala

Trenat pr rastet e jashtzakonshme jane:

trenat ndims,jan t cilt me paisjen e vet drgohen n vendin e rastitt jashtzakonshm, pr dhnjen e ndihms dhe pr manjanimin e

pengesave t paraqitura;mjett terhqse ndimse, jan pr marrjen e trenit, mjeti trheqs i tcilit ka mbetur n defekt;

lokomotivat vzhguese si tren, jan pr vzhgimin e gjendjs s vijshekurudhore n rrethana t jashtzakonshme;lokomtivat patrolluese, t cilat futen n komunikacion me qllim t

pastrimit t vijes hekurudhore nga bora dhe akulli;lokomotivat pr pastrimin e bors,jan t cilat shfrytzohen si tren prpastrimin e bors n vijen hekurudhore, me fuqin e vet trheqse ose

me lokomotiv t bashkangjitur(shtes).

Trena t transportit te udhtarve konsiderohen:

Trena motorik konsiderohen vagonat dizel ose elektromotorik, prtransportin e udhtarve, vet, me nj apo m shum rimorkio, prbrja e

t cilit krijon nj trsi konstruktive (garnitura e trenit motorik). Varsisht

prej mundsive teknike mund t bashkohen m shum garnitura t

trenave motorik.

Sipas nevojave t komunikacionit, trenat mund t jen t rregullt dhe t

jashtzakonshm.

Treni i rregullt konsiderohen secili tren i cili lviz pr do ditrregullisht ose m s paku 5 dit n jav, pa marr parasysh se treni

prkats lviz gjat tr kohs apo vetm gjat nj periode t caktuar

deri sa zbatohet grafiku i prgjithshm pr lvizjen e trenave.

Tren i jashtzakonshm, konsiderohet do tren i cili nuk lvizrregullisht pr do dit ose lviz m pak se 5 dit n jav.

Tren themelor,konsiderohet secili tren i rregullt ose i jashtzakonshm(prve trenave t ndar ose zyrtar) pr t cilt grafiku i lvizjes m par

sht caktuar dhe publikuar n rend t udhtimit.


28/195


28

Fitim Shala

Trenat e jashtzakonshmTrenat e jashtezakonshem konsiderohen ata trena te cilet, nuke kane

status te trenave te rregullte, dhe jane:- trenat sipas nevojs, pr t cilt ekziston grafiku i lvizjes n

rendin e prgjithshm t udhtimit, e jan parashikuar t lvizin

vetm n rast nevoje si tren i jashtzakonshm; ktu bjn pjes

edhe ata trena t cilt lvizin n dit t caktuara, por, m pak se 5

dit n jav;

- trenat e ndar, pr t cilt shfrytzohet rendi i udhtimit t njtreni t rregullt ose ndonj treni t jashtzakonshm paraprakisht

t futur n komunikacion;- trenat e veant,jan t cilt lvizin prej rastit n rast, me rend t

veant t udhtimit, e rendi i udhtimit ju hartohet ndaras nga

grafiku i prgjithshm pr lvizjen e trenave, rendi i udhtimit pr

ndonjerin prej trenave t veant mund t parashifet edhe n rendin

e prgjithshm;

- trenat ndims,t cilt lvizin vetm n rastet e jashtzakonshme,pr t cilt pr shkaqe t papritura dhe urgjente, si dhe detyrs s

shtruar, nuk mund t shfrytzojn rendin e udhtimit t trenit

tjetr por as t hartohet rendi i veant i udhtimit (trenat ndims

dhe lokomtivat, lokomotivat patrolluese dhe ato pr pastrimin e

bors); trenave t ktill me urdhres t prgjithshme i caktohet

koha e nisjs nga stacioni i nisjs, shpejtsia maksimale dhe

ndalja n stacione, q paraqet rendin e udhtimit t tyre, si dhe

sipas rndsis gjate organizimit t komunikacionit dhe

rregullimit t lvizjes s trenave,

Trenat kan kt radhitje sipas rangimin dhe prparsis:- trenat special;

- trenat EC;

- trenat IC;

- trenat afarist;

- trenat expres;

-

trenat e shpejt;


29/195


29

Fitim Shala

- trenat e prshpejtuar;

- trenat e udhtarve;

- trenat lokal t udhtarve;

-

trenat e transportit expres;- trenat e transportit t shpejt;

- trenat ushtarak;

- trenat e shpejt manipulativ;

- trenat e transportiti t drejtprdrejt;

- trenat transportues t sektorit;

- trenat sherbyes manipulativ;

- trenat shrbyes;

-

trenat ndims;- trenat zyrtar.

Trenat nga komunikacioni ndrkombtar kan prparsi prpara trenave

t rangut t njejt n komunikacionin e brendshm.Disa trenave, pr

transportin e udhtarve, varsisht nga qllimi i tyre, si dhe trenave

transportues nga komunikacioni ndrkombtar ose trenat transportues me

karakter komercial-afarist, menagjmenti i kompanis mund ti rangoj m

lart. Instradimin e transportit ushtarak, trenit ushtarak mund ti caktohet

edhe rangu i dyt.

Trenat ndims mund t ken prparsi para t gjith trenave kur jan t

futur n komunikacion pr dhnjen e ndihms ose menjanimin e

pengesave n vijen hekurudhore. Trenat shenohen me numra arab t cilt

mund t ken m s shumti 5 shifra.

Stacionet hekurudhore t udhtarve

Stacionet e udhtarve jan vende zyrtare t cilat mundesojn qarkullimin

dhe lvizjen e trenave t udhtarve n drejtim t kundrt dhe t

njpasnjshm dhe ate:

- kryqzimet,

- tejkalimet dhe

- trenat e njpasnjshm, n t cilat zhvillohet procesi i hipjes,

qendrimit dhe zbritjes se udhtarve si dhe ngarkimi dhe

shkarkimi i bagazhit te udhtarve.


30/195


30

Fitim Shala

Bazat e llogaritjes te terheqjes se trenit

Per transport te siguret dhe te suksesshem, randesi te veqant ka gjendjadhe afetesija e mjeteve terheqse. Mjetet teheqese /lokomotivat/ ato

levizin ne vija te ndyshme, ne drejtim, kthesa dhe ne pjerrtesi te

ndryshme, pra jane te ndikuara nga topografija e terenit, pere kete duhet

tu pershtaten mundesishet sa ma shume.

Gjithashtu nga ana tjeter kerkohet qe keto te perputhen me afetseit e

mjeteve terheqese, ne drejti, pjerrtesi dhe kthesa te ndryshme dhe me nji

shpejtesi levizese te pranushme.

Mjetet levizese gjate udhtimit, hasin ne rrezistenca te ndryshme, ketorrezistenca pengojne levizjen e trenit, pra perballimi i ktyre pengesave

kerkon forca te mjaftushme terheqese te trenit, te cilat perafersishet duhet

te jene te pakten te barabarta me rrezistencat penguse, por edhe me te

medha. Per kete arsye projektusit e vijave hekurudhore, duhet te kete

parsyshe karakteristikat teknike te pranushme, ku duhet te njohen mire

parimet e pegjithshme te levizjes se trenit me kushtet e paraqitura gjate

udhetimit te tij.

Llogaritjet e terheqjes se trenit, mundesojn qe te njihemi me kushtet

teknike te levizjes se trenit ne vijen hekurudhore, ku me kete

percaktohen:

- pesha e trenit,

- aftesija transportuse/qarkulluse e vijes dhe,

- kerkesat tjera te mundshme qe lajmerohen gjate projektimit.

Gjate llogaritjes se terheqjes trenit, studijohen forcat qe veprojn mbi

trenin si dhe kiushtet teknike te levizjes se trenit, nen ndikimin e ketyre

forcave, gjithmon sipas ligjeve te mekanikes. Realishet treni perbehet nga

nji numer masash te kyqura ndermjet tyre, ku ne faket jane te lidhura ne

forme zinxhirore prej shume hallkave. Per thjeshtimin e llogaritjeve treni

akseptohet si objekt i vendosur me randesi te veqanet qendrore te tij, ne

te cilin eshet perqendru e tere masa, praktikishet ky thjeshtim siguron nji

saketesi te mjaftushme me rrezultatet e llogaritjeve perkatese.


31/195


31

Fitim Shala

Forcat qe paraqiten ne trena

Gjate levizjes se trenit merren per baze vetem ato forca qe paraqiten dhendikojne direkt ne levizjen e trenit dhe keto jane:

- forcat e terheqjes - Ft

- forca e rrezistencesW

- forca e frenimit - Ffr

Forcat e terheqjes -Ft krijohet nga lokomotiva dhe eshet forcakryesore qe kushetzon e trenit ne pergjithsi, dhe vepron gjithnji ne

drejtim te levizjes se trenit.

Forca e rrezistences W jane produkt i ndikimeve te ndryshme gjatelevizjes se trenit, pergjithsishet keto forca veprojn ne anen e kunderte me

levizjen /pengues/, por ka edhe raste te veprimt te tyre ne drejtim te

njejten kahje me te /lehetesues/. Shembull gjate levizjes se trenit ne nji

profil gjatesor te pjerret ne ramje, forca e renjes vepron ne drejtimin e

levizjes se trenit dhe shume raste te tilla duhet perdore forcat artificiale te

pengimit, dmth. Frenimin te trenit.

Forca e frenimit -Ffr qe krijohen ne menyre artificiale me ane tefrenimit, dhe veprojn ne drejtim te kundert te levizjes se trenit, qka do te

thote se jane forca penguse te trenit. Kryesishet vijate hekurudhore nuke

jane te rrafeshta ideale, pra gjate levizjes se trenit paraqiten forca tjera te

veqanta goditese vertikale, gjatesore dhe terthore, te cilat perfshihen ne

vete rrezistencat dhe merren parasyshe ne llogaritjet tjera per projektimin

e hekurudhave.

Ne kete pjese kemi te bejme me forca qe ndikojn ne kushtet e levizjes se

trenit te cilate po i shtjellojm me poshet.

Rrezistenca

Rrezistenca e trenit kryesishet mvaret nga:

-

konstruksioni dhe peshes se automjetit, /lokomotiva, vagonat/,


32/195


32

Fitim Shala

- elementet e vijes/trases,

- gjendja e mjedisit ajror, ku treni kalone.

Ndarja e rrezistencave sipas llojet te mjeteve te cilat perdoren:

-

rrezistencat e lokomotives,- rrezistencat e vagonit dhe

- rrezistenca e ter trenit.

Forcat e rrezistences se levizjes se trenit

Te forcat e rrezistences perfshihen lloje te ndryshme forcashe qe perbejne

nji numer te madhe te tyre. Trenit gjate levizjes se tij, paraqiten disa lloje

rrezistencash, qe ndahen ne dy grupe:- rrezistenjca te perhershme, dhe

-

rrezistenca te perkohshme.

Te rrezistencat e perhershme kuptojm ato rrezistenca qe paraqiten gjate

levizjes se trenit ne vije te drejte dhe horizontale, keto perbehen nga:

- rrezistenca e brendshme e mjetit levizes.

- rrezistenca qe shkaktohet nga vija hekurudhore.

- rrezistenca nga mjedisi i ajrit.

Rrezistenca te brendshme ne mjetet levisese

Rrezistencat e brendshme e mjeteve kryesishet paraqiten nga efekti i cili

vepron ne pjeset mbeshtetse te pjesve rretulluse. Gjate levizjes/rrotullimit

te akseve te rrotave ne qaforet mbeshtetse paraqiten forcat e ferkimit qe

shkaktojn rrezistencen. Madhesija e kesaj rrezistence eshet e barabatre

me ngarkesen vertikale Pdhe koeficientin e ferkimit fk. pra Fik=fkPPer ti zvogluar forcat penguse te ferkimit duhet te tentohet ne zvoglimin e

koeficienti te ferkimit fk. Ajo arrihet duke bere lubrefikimin e qafores neaks, cilsija e ketyre vajrave ne kete pjese ka rendesi te veqanet.

Keto rrezistenca jane me te medha gjate kohes se fillimit te levizjes se

trenite nga vendi, kjo vjen per arsye se gjate qendrimit te mjeteve

/lokomotiva dhe vagonat/, cipa ndarese e vajisjes ne pjeset e kontaktit

qafore-aks, largohet per shkak te foreces se rendeses P ne pjeset e

siperme te mjetit. Keshtu qe ne fillim, pikerishet ne qastin e nisjese, keto


33/195


33

Fitim Shala

pjese kane kontakt metal-metal direkt, dhe rreshqitja behet me veshtersi

gjate rrotullimit fillestar te aksit te rrotes. Mbas kesaj kohe te shkuret

rrotullimi i aksit shkakton edhe perhapjen e vajit lubrifikant, me qka ule

ne menyre te ndishme ferkimin dhe si rrjedhoje edhe rezistencenperkatese ne fjale.

Nje rritje e njishme e ketyre rrezistencave ndodhe kure levizja e trenit

behet gjate kohes se ftohete, kur gjate qendrimit te mjeteve, vaji

lubrifikues ka ngrire dhe per perballimin e tyre kerkohet nje forec ma e

madhe. Pra ne shume raste ne kohe te ftohet perdoren edhe ngrohje me

zjarre ne pjeset e motorrite, per te shkrire vajin gjje qe lehtesone ne

rrotullimin e pjesve perkatese, pra kuptohe se gjate levizjes krijohet

nxehtesi, e cila ndihmon ne shkrirjen e vajit. Per zbritjen e ketyrerrezistencave te cilat u permenden edhe me laret, preferohen kushineta

me sfera, te cilat ndikojne ne uljen prej 30%, posaqerishet ne fillimin e

nisjes se trenite, rrezistencat sado qe te ulen, ato kurre nuk mund te behen

zero.


34/195


34

Fitim Shala

Rrezistenca ne vijen hekurudhore

Keto rrezistenca shkatohen nga:- rrokullisja e rrotave mbi binar /shinat/,

- vallezimi i binarve per shkake te ngarkesave vertikale te levizjese,

- rreshqitja e rrotave mbi siperfaqe te binarve,

- goditjet ansore e rrotave ne faqet e binarve per shkake te

lekundjeve terthore te mjeteve,

- goditjet e rrotave ne fugat/zhbraztirat/ e lidhjeve te binarve.

Keto rrezistenca mvaren kryesishet nga gjendja e vijes hekurudhore, si

dhe te rrotave te mjeteve levizese, si dhe nga mvarsija e tyre pershpejtesise se levizjese se trenave.

Siq eshet e ditur, vijat hekurudhore nuke mund te jene te perkryera dhe

ideale, zakonishet rrafshi i siperm i binarve do te kete nji shmangje nga ai

i projekti ndertuese, pra si ne prerjen vertikale gjatesoreashtu edhe ne ate

terthoredo te kete patjeter disnivele dhe shtremberime te binarve. Keto

devijime paraqiten sepse konstruksioni i hekurudhes dhe sidomos aji i

mbishtreses se laret, te saj nuk eshte, nuk mund dhe nuke mund te jete

apsolutishet i shtenget. Pra gjate transportit do te kete edhe deformime

tjera elastike dhe te mbetura. Sa me te vogla te jene deformimet aq ma te

vogla do te jene rrezistencat perkatese. Kuptohet se per binare te

standardeve te lareta dhe per traversa te reja dhe kualitative, si dhe me nji

ballaste te ri apo edhe te paste dhe mire te nxheshure, deformimet do te

jene shume te rralla, me qka edhe rrezistencat do te jene me te ulta,

gjithashtu kjo mvaret edhe nga mirembajtja e rregullet e hekurudhave, e

cila duhet qe mos te lejoj deformime mbetese, por ti riparoj menjiher.

Gjithashtu edhe ne vijate me infrastruktur moderne, rrezistenca do te jete

mjafet e madhe, kur rrotat do te kene gropzime ose deformim te

rrumbullaksise se tyre, keto damtime sjellin direkt rritjen e rrezistencave,

me qka ndikojn negativishet ne rregullsine e vijes hekurudhore.

Po ashtu keto lloje te rrezistencave ndikojn edhe ne shpejtesine e levizjes

se trenave, per shkak se te gropzimeve ne rrota, poashtu edhe vallzimet

krijojn goditje perkatsese qe mvaren prej saj.


35/195


35

Fitim Shala

Rrezistencat nga hapsira/rrymat e ajrit

Gjate levizjes se trenave pranija e ajrit shkakton nji rrezistence tjeter, ecila ne shume raste eshte perbersi kryesor i gjithe llojeve te rrezistencave,

a posaqerishet te trenat me shpejtesi te madhe te levizjes.

Keto rrezistenca shkaktohen nga:

- nga shtypja ballore e ajrit te mjetet levizese,

- nga ferkimi neper faqet ansore,

- nga kalimi i ajrit midis vagonave.

Madhesija e rrezistencave nga ajri mvaret edhe nga forma e konstruktit te

lokomotives dhe e vagonave dhe eshte barabart me katrorin e shpejtesisese levizjes, llogaritja e saj behet sipas formules poshet:

Wa=10k.F(V+10)2ku:

k-koeficient qe mvaret nga forma e siperfaqes ballore F.Ne pergjithsi kmerret:

- Per lokomotiva --------- 0.006,-

Per vagona malli--------- 0.014,- Per vagona udhetaresh - 0.009

F=10m2, siperfaqja ballore e lokomotives.V shpejtesija e levizjes se trenite ne km/h.Rrezistenca e ajrit, posaqerishet zmadhohet nga shpejtesija e madhe gjate

kalimit te trenit neper tunel, kjo vjen per arsyje te pengeses se

zhvendosjes se mases se ajrit gjate dhe anash tunelit, ne tunele me gjatesi

te madhe kemi rrezistenca te ashpera per te kohes se levizjes se trenit.

Rrezistencatper do lloj treni dhedhe do lloj vije jane te ndryshem, jo

per arsyjet e permendura me laret, por edhe per vete shumllojshmerin e

mjeteve terheqese ne trenat e ndryshem, ose edhe mbrenda nji treni te

vetem, pra edhe gjetja e saket e rrezistencave baze per gjdo tren eshet

shume e veshtire.

Prandaj ne praktike shpesh perdoren formula empirike te shumellojshme

qe jane dale nga pervojat e ndryshme si dhe nga pergjithsimi i

eksperimenteve te bera per kete arsye. Formulat e rrezistences jane te


36/195


36

Fitim Shala

ndryshme, ato zakonishet jane per nji lloj te vagonave, por veshtersija

kruesore ne kete raste qendron se trenat ne shumten e rasteve ndyshojn

nga njeri tjetri, nga arsyja e formimit te tyre me vagona te shumllojshme,

arsyeja eshet se zakonishet nuke dihet perberja e saket e tyre , keshtu qeedhe rrezistenca nuke mund te dihet saketsishet, per ket arsye formulat

baze, perdoren per tipe te vagonave te njohur.

Mire po keto shumellojshmeri vagonesh dhe veshtersit qe shifen, pa

shkatu ndoni gabim te madhe, pra mund te behet llogaritja e sakete e

rrezistences per gjdo vagon dhe lokomotive.

Rrezistencat ne pergjithsi shprehen ne N/Kn, pra i pergjigjet vleres ne Nper gjdo 1Kn te peshes se trenit ne pergjithsi, ose me thjeshet aq sa

madhesija e rrezistences sikur i tane treni te ishte 1Kn.

Rrezistencat themelore te vagonat

Nje nga formulat ma te perdorura te rrezistences specifike te vagonave

eshte:

ne N/kN

Ne kete formule paraqiten:m-koficienti qe mvaret nga konstrukti i vagonit,V-shpejtesija e levizjes ne km/h,Madhesija m merret si vijone:

- m=0.107 per trena te mallrave ose vagona te zbrazet,

- m=0.057 per trena te mallrave me vagona te perzire, /plota dhe te

zbrazets/,

- m=0.047 per trena te mallrave te shpejte me vagona te ngarkuar,

- m=0.040 per trena te udhetarve me vagona dyboshtor,

- m=0.032 per trena te shpejte, me vagona katerboshtor, dhe per

vagona te transporteve speciale si dhe per ngarkesa te

renda mallrash refuz /te derdhura/.


37/195


37

Fitim Shala

Rrezistencat themelore te lokomotives

Rrezistenca baze te lokomotives jane ne mvaresi te punes qarkulluse, mekapacitet te plote apo te zbrazet.

Per llogaritjen e rrezistences baze te lokomotivat elektrike dhe

dizelelektrike, perdoren keto formula:

ne N/kN

ne N/kN

Zakonishet te dhenat e tilla jane nga prodhuesit e lokomotivave, por ne

praktike per trena te mallrave te rendomet, me vagona te perzire, mund te

perdoret edhe formula e thjeshet e Strablit, qe parqet rrezistencen e

pergjithshme te tere trenit.

ne N/kN

ku: V- km/orezbatohet.Kjo fprmule perdoret per vagonet e vjeter, apo shume te perdorur.

Rrezistencat themelore specifike e gjithe trenit

Rrezistenca specifike mesatare e te gjithe trenit munde te percaktohet ne

kete form.

Per kushte pune me ngarkes:

N/kN


38/195


38

Fitim Shala

Per kushte pune pa ngarkesa:

N/kN

Shprehjet ne formula:

Q-pesha e vagonve ne KN.L-pesha e lokomotives ne KN.

Me ngarkes te plote pune kuptohet levizja e trenit me forec terheqse telokomotives.

Rrezistencat e terhjeqjes se trenit nga vendi

Ne momentin fillestar te levizjes, ne nisje apo ne terheqje nga qetsija,

lokomotives i duhet te perballoj rrezistencen zakonishet me te medha se

sa gjate levizjes. Keto rrezistenca gjate periudhes se kohes se ftohet

arrijne deri ne 20:25 N/kN. Por keto vlera nuk merren parasyshe per tegjithe trenin pernjiher, pasi qe lokomotiva dhe vagonat nuke nisen

pernjiher, por gradualishet njeri pas tjetrit, per shkak te gjendjes se lejuar

te pjesve lidhese ndermjet vagonave.

Kjo ben qe te mos llogaritet njikosishet te gjithe vagonat me rrezistenc

totale te trenit, dhe ate ne qastin e nisjes. Pra rrotullimi i akseve kryhet ne

menyr te njipasnjishme nga kreu i trenit deri te fundi i tij.

Ne praktikat e hekurudhave dhe eksperimentet e shumta kane vertetue se

rrezistencen specifike te nisjes se trenit, mvaret nga madhesija engarkeses maksimale boshtore.

Literatura sygjeron keto formula:

N/kN

ku:

q- ngarkesa mesatare per boshet ne KN.


39/195


39

Fitim Shala

Rrezistencat shtese

Rrezistencat shtese paraqiten ne pjeset e vijes hekurudhore dhe ate:- ne kthes,

- ne pjerrtesi

Keto rrezistenca mund te quhen edhe te perkohshme, per shkak se ato

veprojn vetem ne rastet e permendura laret, ndersa rrezistencat baze

veprojn gjithmone, kjo do te thote se rrezistenca shteset e drejta e

horizontale mungojn.

Rrezistencat nga pjerrtsija

Eshte e vetmja rrezistenc e cila mund te zgjidhet matematikishet ne

menyre te saket, gje qe ka rendesi te madhe, pasi qe kjo rrezistenc ne te

shumten e rasteve perben rrezistencen e pergjithshme te trenit.

Nga fotoja poshet del se e gjithe rrezistenca qe duhet te perballoj forcat

terheqese te lokomotives eshte:

W=T +N KN


40/195


40

Fitim Shala

ku:

T dhe Njane komponentet e forces se rendeses/ ngarkeses/ se trenit

rrezistenca specifike /per nisje/

Po te zavendsojme vlerat:

T=Qsin do te kemi,

Meqense kensi eshte shume i vogel mund te shkruajm:

Ather do te kemi:

Ne pjesen e dyte te kesaj shprehje paraqet ne faket rrezistencen baze teternit, ndersa pjesa e pare, eshte rrezistenc shtese qe shkaktohet

nga pjerrsija ne ngjitje.

Pra:

por

Pra:

ne kN

Dhe


41/195


41

Fitim Shala

Pra rrezistenca specifike e pjerretesis eshte:

N/kN

Pra nga shprehjet e sipert del se vlerat e rrezistence specifike nga pjerrsija

ne N/KN. Eshte e barabart me pjerrsin i te shprehur ne perqindje

/%/.Psh. ne nji pjerrsi i=5%,rrezistenca do te merret:

Ne rastet kur levizja e trenit kryhet ne zbritje, komponenta e forces se

renjes vepron ne kahun e levizjes dhe shenohet me /-/,pra ajo ndihmonlevizjen.

Kjo gje ka rendesi te madhe ne studimin e llogaritjeve energjetike te

levizjes se trenave dhe ne shumten e rasteve paraqitet si faktor

vendimtar.

Rezistencat nga kthesat

Gjate levizjes se trenave ne kthese paraqiten rrezistenca te tjera qe

shkatohen nga rrotullimi ne vije, i vagonave dhe lokomotives.ky rrotullim

kryhet nepermjet bandazhve te rrotave ne faqen e mbrendshmete binarit,

per kete kryhet nji pune shtese e cila shprehet nepermjet rrezistences ne

kthese. Per veq kesaj ne kthes kemi nji diferenc rruge te rrotes sebrendshme me ate te jashtme per arsye te ndryshimit te gjatesise te

pershkruar kundrejt boshti te hekurudhes, pra gjate rrugtimit ne nji kthese

gjatesija e vijes nga jashet eshte ma e madhe se ajo nga brenda saj, shiqo

foton.

Nga fotoja eshte e qaret se AB>AB, pra edhe rruga e pershkruar nga

rrota e jashtme eshet ma e gjate se ajo e asaj te brendshmes, mirepo rrotat

jane te lidhura ne menyre fikse me ane te boshtit te tyre, madje ato kane

te njejtin diameter.


42/195


42

Fitim Shala

Pra diferenca e rruges patjeter duhet te shoqrohet me

rreshqitje te rrotes se jashtme neper binar, ne kete menyre lind nji tjeterrrezistence.

Thojme se rrota e mjeteve kane nji forme konike me diameter ma te

madhe pran bandazhit, nga kjo kemi njifare kompenzimi te mbulimit te

diferences se rrugve te pershkruara.

Ne figuren poshet kuptohet se per nji rrotullim rrote do te kemi rruge te ndryshme:

Sb =

Nga kjo:

me qe

Pervojat kane tregue se madhesija e rrezistencave ne kthesa mvaret nga

rrezja e ktheses, nga gjatesija baze se shtanget te mjetet levisese dhe nga

mesi i binarve.


43/195


43

Fitim Shala

Perpercaktim in e kesaj rrezistence perdoren formulat te ndryshme te

nxjerra nga praktika, ku ne shumten e rasteve perdoret formula e

pergjithshme e tipit:

N/kN

ku:

C-koeficienti me permasa,R-rrezja e ktheses ne meter.Pra nga kjo formule rrezistenca kthesore eshte ne perpjestim te zhdjete

me rrezen e ktheses se vijes ne pjan ndertimi.

Zakonishet koficienti Cakseptohet ne madhesite 700ose 750m.ku:

ose N/kN

Ne pergjithsi ne hekurudhat tone eshte e pranushme:

N/kN


44/195


44

Fitim Shala

Sot ne sistemet hekurudhore te ndryshme jane perdorim edhe formula

tjera, si:

per R>300m.N/kN

kurse per hekurudha sekondare eshte marre R


45/195


45

Fitim Shala

Kjo formul perdoret kure treni futet ne kthese, ku ku

perfaqson gjatesin e trenitKure gjatesija e trenit eshte .ma e madhe se gjatesija e ktheses ne

kete raste nji pjese e trenit do te vendoset jashet ktheses, pra ne vije te

drejte, pra ne vije te drejte per kete pjese te nuke do te veproj rrezistenca

kthesore, pra ne kete raset rrezistenca specifike shtese kthesore per gjithe

trenin do te jete e reduktuar ne koeficientin / .dhe ate si me

poshet:

N/kN

ku:

ne N/kN

Kure treni shtrihet ne nji grupe kthesashe qe perbehen nga kendirrotullues shuma ather do te kemi:

ne N/kN

Ndikimi i gjatesise se trenit ne rrezistenca kthesore eshte trajtuar dhe ne

kushtet tona te projektimit te hekurudhave.

Pjerrsija ekuvalente eshte gjithmon pozitive, per arsye se ajo ne do

raste, si ne kahun e ngjitjes ashtu edhe ne ate te zbritjes pengon levizjen.


46/195


46

Fitim Shala

Forcat terheqese e lokomotives

Hekurudhat pa nderpre vijne duke u modernizue sipas teknologjive tekohes, ne kete fushe zene vende edhe modernizimi i lokomotivave, pra

me modernizimin e sektorit terheqes, gradualishet eshet bere heqja e

lokomotivave me avull, duke u hape rrugen lokomotivave dizel dhe

elektro, ne hekurudhat e Kosoves qe nga vitete 80-ta, lokomotivat me

avull jane zevendsu me dizel lokomotiva, me kalfuqi te mjaftushme per

terhjeqjen e mallrave ne tere rrijetin hekurudhor ne Kosove, /nga 850kfderi ne 1750kf./

Lokomotivat e tipi dizel jane lokomotiva te pa mvarura, kane gjeneratorvetjak energjije prej motorri me dijegje te mbrendshme, i cili energjin e

transmeton dhe e kthen ne energji mekanike, tek rrotat rrotulluse.

Lokomotiva elektro eshet e mvarne, per shkake se ajo duhet furnizu me

energji elektrike nepermjet rrijetit elektrik furnizues. Pra energjija

elektrike transformohet ne energji mekanike, keshtu qe duke vene ne

levizje lokomotiven.

Bartja e energjise elektrike nga gjeneratori ne rrota, kryhet nepermjet

transmisionit elektrik, duke e fute ne veprim elektromotorret prane

boshteve apo rrotave rrotulluse, kohet e fundite me suses po perdoren

lokomotivat dizel me transmetim hidraulik.

Forca terheqese e lokomotives eshte ajo forece e cila krijohet ne motorrin

levizes te saj me qka edhe mundeson levizjen e trenit duke i perballuar

rrezistencat e tij.

Kemi nji numer forcashe te tilla:

- Forca terheqese nominale qe krijohet ne cilindrat e motorrit,

- Forca terheqese efektive qe krijohet ne boshtine rrotullues te

motorrit /kollodokut/,

- Forca terheqese tangenciale qe krijohen ne te dy rrotat

levizese ose ne boshtet aktive,

- Forca terheqese ne ganxhe Z, qe krijohet ne ganxhen midis

lokomotives dhe vagonit te pare ne tren.


47/195


47

Fitim Shala

Llogaritja e forces terheqese te lokomotives

Per terhjeqjen e trenit, faktor kryesor i lokomotives eshte forca terhjeqesee lokomotives, ajo mvaret nga lloij i ndryshem i ndertimimit /konstruktit/

dhe punes efikase te tyre, por kryesorja qendron te aftesija e motorrit te

lokomotives.

Gjate projektimit te vijes hekurudhore, e randsishme eshte qe te dihet

kapacitetet terhjeqese, gje qe ka te beje me peshen e trenit, gjatesin e

trenit dhe formimin e tij.

Puna elementare eshte:

ne Nm,

- tregon forcen terhjeqse te lokomotives ne N.

- distanca pjeses se pershkruar ne m.

Puna e kryar ne njesin e kohes paraqet fuqine,

Pra: ne Nm/sek

Ose:

pra kemi:

= = = por

pra: ne N.

Nga kjo formul kuptojm se per nje lokomotive te

caktuar. Ne se fuqija e shprehur ne kuaj fuqi /kf/ dhe shpejtesin ne

km/ore, do te kemi:


48/195


48

Fitim Shala

=

daN

Ku:

-fuqija motorrike terheqese ne kf.

V-shpejetsija ne km/ore.Nga kjo formule del se forca terheqese e lokomotives eshte ne perpjestim

te drejt me fuqin motorrike dhe ne perpjestim me shpejtesine e levizjes selokomotives ne vije, pra per nji lokomotive te caktuar me nji motorre te

paraqitur, ku sa ma e madhe te jete shpejtesija e levizjes, aq ma e vogel

do te jete forca terheqese dhe anasjelltas.

Percaktimi i peshes se trenit

Percaktimi i peshes se trenit ne vije te hapur dhe te drejte, duke marre

parasyshe dy faktore kryesore:- Forca terheqese e lokomotives dhe,

- Pjerrsine udheheqese ne ngritje.

Gjate percaktimit te peshes se trenit dallojm dy raste ne varsi te profilit

gjatesor dhe ate:

- Kur pjerrtesija maksimale e vijes ne ngjitje ka nji gjatesi te

konsiderushme, e cila mund te kalohet nga treni me shpejtesi

konstante, ne kete rast ajo quhet pjerrtesi udheheqese maksimale.

-

Kur pjerrtesija maksimale e vijes ne ngritje eshte ma e madhe ,dhe me gjtesi ma te vogel, dhe qe mund te kalohet vetem me ulje

te shpejtesise, ne kete raste mund te merret parasysh ndihmesa e

energjise kinetike te levizjes se trenit.

Ne raste se gjate levizjes rrezistencat penguse, te cilat kane drejtim te

kundert me forcen e ushtruar, arrijn te barazohen me kete forec, ather do

te kemi nje levizje me shpejtesi konsrtante, ne kete rast do te kemi nje

ekuiliber te quajtura dinamike,


49/195


49

Fitim Shala

Pra: ne N.

Ose:

Prej ketu rrijedh:

Q = ne kN

Nga formula:

(N)

- rrezistenca baze specifike e vagonit (N/KN)

rrezistenca baze specifike e lokomotives (N/KN)

- pjerrsija udheheqese ne ngritje (%)

L -pesha e lokomotives (KN)

Q -pesha bruto e trenit /vetem e vagonave/ (KN)Ne shumten e rasteve pranohet ne kete rast formula laret merr

formen qe vijon:

Q = ne kN.

Kjo formule ka marre perdorim te gjere, sepse eshte me e thjeshet dhe me

e saket.


50/195


50

Fitim Shala

Shembull:Te llogaritet pesha e trenit te mallrave me perberje te perzire te vagonave

te zbrazet e te ngarkuar, qe mund te terheqe lokomotiva dizel lloij 669.

me peshe L=1200KN, ne nje pjerrtesi dhe me shpejtesiV=12km/ore,

Ne mungese te dhenashe per marrim:

= 0.859 - 0.023 - 0.00002

= = 24068daN = 240680N

Rrezistenca e vagonave sipas formules:

= 2 + m = 2+0.057

Rrezistenca e lokomotives sipas formules:

= 1.2 +0.025V+

= 1523 N/KN

Pesha e trenit sipas formules:

Q =

Q = 10818 KN

Ne raste kure pranohet:


51/195


51

Fitim Shala

= do te kemi:

Q =

Pra shifet se te dy formulat japin perafersishet te njajtin rrezultat.

Verifikimi i peshes se trenit ne nisje

Gjate nisjes se trenit ose siq e quajm edhe shkoqjen e trenit nga vendi,

paraqiten rrezistencat me te medha se gjate levizjes se tij.Rrezistenca specifike ne momentin e nisjes se trenit eshte;

N/KN

Per:

-rrezistenca specifike ne nisje ne N/KN

- pjerrtesija ne stacion.

Nisja e trenit zakonishet behet ne stacione, te cilet zakonishet jane te

ndertuar ne pozite horizontale, pra ketu kemi nga lokomotiva ne

dispozicione nje force relativishet ma te madhe, e cila eshte ne gjendje te

perballoj rrezistencat mjafet te rritrura nga vendi /qetsija/ashtu siq eshte

permend edhe me laret.

Pasi qe pesha e trenit percaktohet per pjerrtesi maksimale udheheqese,

sipas forces terheqese te lokomotives per nji shpejtesi minimale

ekonomike te caktuar, ather kjo forec terheqese duhet te jete ne gjendje teperballoj edhe rrezistencen e nisjese.

Ne raste se pesha e trenit ne nisje eshte baras ose me e madhe se

pesha e llogaritur e trenit gjate nisjes ne pjerrtesi udheheses , athere

kemi forece per nisjen e trenit nga vendi, ne kete raste duhet plotsu kushti


52/195


52

Fitim Shala

Pesha percaktohet siq vijon:

ne N

ose:

= ne KN

Nga siper kuptojme se sa me e vogel te jetet pjerrtesija levizese e nje vije

aq me e domosdoshme behet verifikimi i trenit ne nisje, kjo per arsye se

ne hekurudhe me pjerrtesi levizese te vogel si ato fushore, trenat jane mete rende.

Ndersa ne hekurudhat malore me pjertesi ngjitese levizese te madhe,

athere kemi trena te lehet, prandaj duhet patur kujdes per perdorimin e

pjerrtesise ne stacion, pasi mund te ndodhe qe pesha e trenit te kufizohet

nga pamundesija e nisjese, pavarsishet se ne pjeset tjera te vijes aj mund

te levize lireshem dhe pa pengesa.

Forcat e frenimit

Per ndalimin e trenit dhe per uljene e shpejtesis se tij si dhe mbajtjen e

shpejtesise ne nji kontroll te normale sherbejn frenat. Pra pere kete si

lokomotiva poasht edhe vagonat kane pajisjet e nevojshme per frenim.

Ne shumten e rsteve perdoret menyra e shterngimit te papuqeve frenuse

ne rrotat e lokomotivave dhe vagonave , ku kjo menyre frenimi shpeshe

jepe rrezultate te mira.

Ne vijat te cilat jane te elektrifikume, per frenim munde te perdoren edhe

forcat inverse /te kunderta/ te motorrite. Ne kete raste kemi nji moment

rrotullues te kundert me rrotullimin e rrotave, ku motorri kthehet ne

gjenerstot, i cili prodhone energji elektrike. Ne rastin kure kjo energji i

kthehet rrijetit, athere frnimi quhet rikoperues, kurse ne rastin tjeter kur

kjo energji humbet ne reostatet /kryesishet ne lokomotive/ ather kjo quhet

frenim reostati.


53/195


53

Fitim Shala

Frenimi rikoperues eshte me ekonomik per shfrytzimin ne pjese te vijes

me pjerrtesi te gjate, qka do thote ne hekurudha malore, pasi qe ne keto

raste energjia kenetike kthehet ne energji elektrike, e cila i kalon rrijetit,

kjo gje behet per te kursy energjin elektrike per terhjeqjen e trenit.

Llogaritja e forcave te frenimitNe rast se papuja shterngohet ne faqen e rrotes /bandazhit/ me nji forec

(k) athere ne siperfaqen e kontaktit papue-bandazh, ather do te lind

forca e ferkimit k ku eshte koeficienti i ferkimit. Kjo forece

kushtezon arritjen e momentit te ferkimit / /i cili mund te ndahet ne nji

ifte forcashe /B/me krahe .

Foto, Forcat e frenimit

Ferkimi midis bandazhit dhe binarit krijojn nji forec penguse B=P f ,

ku:P-forca vertikale ne rrote nga mjeti,f- koeficienti i ferkimit rrote-binar.


54/195


54

Fitim Shala

Ne qofet se forca B ose k . do te kemi bllokim rrote dhe

rreshqitje te plote te rrotes mbi binar.

Ne kete raste forca =P f,zvoglohet ne menyre te ndjeshme deri ne

P f, per arsye te zvoglimit te koeficientit te ferkimit gjate rreshqitjes se

rrotes se bllokuar mbi binar, ose f .

Rrokullisja e rrotave ndodhe ne rastin kur B ose k . kur

B , ateher mbetet vetem nji forec B ne qendren O te rrotes, e qe

vepron ne drejtim te kundert me levizjen e trenit.

Forcat e frenimit gjate rrokullisjes se rrotave eshte ma e madhe se ajo e

rreshqitjes se plote, pasi qe ne kete rast kemi rreshqitje te pjesme dhe

f

Kushti i forces se frenimite eshte:

k (KN) ne nje rrote,

ose: k (KN) ne nje boshteku:

k- forca shternguse ne pauet per nje bosht,P- forca vertikale /nga masa/ ne boshteShuma e forceave te ferkimit per gjithe trenin eshte:

ne N

Forca specifike e frenimit rrijedhe si me poshet:

(N/KN)

ose: (N/KN)

G=Q+L - masa e gjithe trenite ne KN.


55/195


55

Fitim Shala

koeficienti i frenimit te trenit.

Forcen e frenimit mund te paraqesim edhe ne / %/ frenimi te gjithe masesse trenit.

nga paraqitja: k . merret:

ose:

K=

ku: paraqet raportin e foreces shternguse ne papuce perkundrejt

ngarkeses per bosht /te mjeti/

Ky koeficient quhet koeficienti i shterngimit te papuceve frenuse ne

boshte.

Pra me poshet do te kemi:

= 1000

Ose: = 1000

Po te zevendsojm:

ku do te nxjerrim forecen e pergjithshme te frenimit ne gjithe trenin:

= 1000 ose: = 10

ku: = numri i pergjithshem i boshteve qe frenojn per

gjithe masen e trenit /G/


56/195


56

Fitim Shala

koficienti i frenimit.

Forca specifike e frenimit:

ose; = 10 ne N

Koeficienti i frenimit te papuceve te frenimit

Koeficienti i ferkimit mvaret nga shpejtesija e levizjes se trenit, nga forca

e shternigimit te papuceve dhe nga tipi i materjalit ne pjesen e

ferkimit/kontaktit. Pervoja e ka tregue se koeficienti i frenimit , ne

papucet prej gusi, zvoglohet me rritjen e shpejtesis dhe me rritjen e

foreces shternguse qe vepron ne papuce.

Ne papuqet standarde prej gusi, koeficienti i ferkimit eshte simbasformules standarde te meposhtme:

ku:

k-forca shternguse mbi nje papuce ne (KN/KN)V- shpejtesija e trenit ne (kn/ore)Vlera e sipas kesaj formule paraqiten ne tabele poshte:

V 0 10 20 30 40 50 60 80 100 120

k

15.

0

0.33

8

0.24

8

0.20

3

o.17

6

0.15

8

0.14

5

0.13

5

0.12

2

0.11

2

0.10

6

17.

5

0.32

0

0.23

5

0.19

2

0.16

6

0.15

0

0.13

7

0.12

8

0.11

5

0.10

7

0.10

1

2.0 0.30

4

0.22

3

0.18

2

0.15

8

0.14

2

0.13

0

0.12

2

0.10

9

0.10

1

0.09

5

2.5 0.30 0.20 0.18 0.14 0.13 0.12 0.11 0.10 0.09 0.08


57/195


57

Fitim Shala

8 5 6 6 1 0 2 1 3 8

3.0 0.26

1

0.19

1

0.15

7

0.13

6

0.12

2

0.11

2

0.10

4

0.09

3

0.08

7

0.08

2

3.5 0.246

0.180

0.148

0.128

0.115

0.106

0.098

0.089

0.082

0.077

4.0 0.23

4

0.17

2

0.14

0

0.12

2

0.10

9

0.10

0

0.08

4

0.08

4

0.07

8

0.07

3

Koeficienti i shterngimit te papuceve per nji boshet.

Sipase ,quhet koeficient i shterngimit te papuceve per nji boshet,kuforca maksimale shternguse /k/ e cila mund te lejohet sipas kushteve te

adezionit ne mese te rrotave dhe binarit si me poshet:

K=P

Me konstruksionin e njeteve terheqese, merren keto vlera te koeficientit

:

-

per lokomotivat = 0.5,- per vagonat e mallrave =0.6-0.7,

- per vagonat e udhetarve =0.7-0.9

Keshtu per nji shterngim te fuqishem te papuceve, sipas kushteve te

adezionit ndermjet rrotave dhe binarit, per vagonat e mallrave lejohet te

aplikohet forca e shterngimit:

te ngarkesa vertikale per boshte,

Shembull:Vagonat kater boshtore me ngarkes 200KV/bosh, mund te lejohet nji

force frenimi:

K=0.7 2001/4=3.5KN/bosh.

ose 17.5KN per rrote.


58/195


58

Fitim Shala

Percaktimi i rruges se frenimit

Gjatsija e rruges se frenimit shprehet:

/m/

ku:

-rruga e frenimit,

-rruga e humbure ne momentin e terhjeqjes se dorzes se frenimit, deri

ne momentin e futjes ne veprim te frenave.-rruga e vertete e frenimit

Gjatsija e plote e frenimit ne hekurudhat e Kosoves eshte 700-1200m, por

kjo rruge e frenimit te plote me nji shpejtesi te madhe munde te arri 900-

1500m, por sote ne hekurudhat moderne boterore kjo gjatesi e frenimit

munde te arrij deri ne 2500m

Rruga e humbur gjate frenim it shprehet:

/m/ku:

V- m/sek;, per shpejtesi te shprehur ne km/ore.

/m/

- tregon kohen e rregullimit, qe ka kaluar deri ne momentin e

terhjeqjes se dorezes ne veprimin e frenave ne boshte.

Koha / / mvaret nga tipi i paisjeve te frenimit, gjatesija e trenit,

pjerrtesija e vijes dhe shpejtsija e trenit ne fillim te frenimit.

Per trena te mallrave me frenim automatik pa pershpejtues per frenim te

detyrueshem 200 boshte apo edhe me pake/ dhe me trena me frenim

automatik me pershpejtues pavarsishet nga gjatesija e trenite.


59/195


59

Fitim Shala

/sek/

per trena udhetareshe:/sek/

ku;

pjerrsija

- forca specifike e frenimit

Percaktimi i rruges se frenimit behet keshtu:

/km/

(ore)

(km)

dhe ku kemi:

km

= m

Po te marrim parasyshet ne raste te ngadalsimit te trenit ather:

= ne m.


60/195


60

Fitim Shala

E gjithe rruga do te jete e llogaritja e pjesve te perbashketa per intervalet

e ndryshme, pra:

ne /m/

Llogaritja behet nga fillimi i fren

153947681 projektimi dhe ndertimi i hekurudhave 16-01-2013

Documents