1. Adriatik HoxhaUniversiteti i Prishtins

2. Prmbajtja 4.1 Pse duhet t rregullojm? 4.2 Acquis rregullativ n tregun e brendshm 4.3 N cilin nivel dhe si duhet EU-ja t rregulloj? 4.4 Rregullimi i rrezikut nga EU-ja 4.5 A sht EU-ja e tej-rregulluar apo e nn-rregulluar Prmbledhje 3. 4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet 4.1.1 Qasja e interesit publik pr rregullim Arsyetime ekonomike dhe joekonomike (siguria dhe barabrsia) Cilat jan arsyetimet ekonomike Dshtimi i tregut si arsyetim ekonomik pr rregullim Fuqia n treg Eksternalitetet Internalitetet T mirat publike 4. 4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet 4.1.1 Qasja e interesit publik pr rregullim Qasja e interesit publik pr rregullim bazohet nsupozimin e qeveris s mirfillt t interesuar, q tndjek mirqenien ekonomike vetm n mnyrn m tmir. Me fjal t tjera rregullimi do t prodhoj kalkulusneto pozitiv t benifteve dhe kostove. 5. 4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet 4.1.2 Trekndshi i tregut t brendshm Funksionimi efikas i tregut t brendshm varet nga: Liberalizimi Rregullimi Politika e konkurrencs 6. 4.1 Si dhe pse duhet t rregullohetFigura 4.1 Trekndshi tregut t brendshm Politika e Konkurrencs Tregu i brendshm i EU-sRregullimi NjohjaLiberlaizimireciproke(ndr-kufitar) 7. 4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet 4.1.2 Trekndshi i tregut t brendshm Funksionimi efikas i tregut t brendshm varet nga: Liberalizimi i Tregut t t mirave Tregut t shrbimeve Tregut t faktorve t prodhimit Tregut t paras Rregullimi i mir, dhe Politika e konkurrencs 8. 4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet 4.1.3 Dshtimi i tregut t t mirave dheshrbimeve T mirat (Produktet) Fuqia n treg Koncentrim i lart i firmave dh nj krkes joelastike Kostot fikse t pakthyeshme dhe kostot specifike n treg 9. 4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet 4.1.3 Dshtimi i tregut t t mirave dhe shrbimeve Eksternalitetet jan kosto ose benifite t transmetuaranga agjentt, n munges t fardo transkaksioni tndrlidhur ekonomik ndrmjet atyre agjentve. Eksternalitete pozitive (efektetet e aglomerimit) Eksternalitetet negative (ndotja, trafiku i dendur) 10. 4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet 4.1.3 Dshtimi i tregut t t mirave dhe shrbimeve Internalitetet jan kosto ose benifite t transaksionevet cilat palt q marrin pjes n transaksion nuk i kanprllogaritur sipas kmbimit. Kostot e transaksionit Informatat jokomplete 11. 4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet 4.1.3 Dshtimi i tregut t t mirave dhe shrbimeve Internalitetet - Burimet Kostot e shkruarjes s kontratave kontigjente n prezencn e rrezikut Kur sjellja sht n mnyr imperfekte e observueshme, kostoja eobservimit dhe monitorimit mund t jet e lart Asimetria n informata Rreziku moral Zgjedhja adverse Kur palt posedojn informata private, aty mund t ket kosto tlart t mbledhjes dhe prezentimit t informatave. 12. 4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet 4.1.3 Dshtimi i tregut t t mirave dhe shrbimeve T mirat publike Siguria nacionale Sistemi legal vendor Zbatimi i kontratave 13. 4.1 Si dhe pse duhet t rregullohet 4.1.3 Dshtimi i tregut t t mirave dhe shrbimeve Shrbimet Internalitetet Konkurrenca joperfekte Eksternalitetet 14. 4.2 Acquis rregullativ dhe tregu ibrendshm T arriturat e Unionit t akumuluara gjat kohsquhen acquis communautaire, nj term Francez iadaptuar n Traktat n t gjitha gjuht. ka prfshin acquis communautaire? Lvizjen e lir Politikat e prbashkta Euro Rregullativat n fuqi T gjitha arritjet t t gjitha llojeve t politikave t EU-s siedhe n rastin e ligjit dhe Gjyqit t EC. 15. 4.3 N cilin nivel dhe si duhet t rregullojEU-ja 4.3.1 Subsidiariteti dhe proporcionaliteti Subsidiariteti Me qllim t themelimit t tregut t brendshm N rast t bllokimit t lvizjes s lir Pr shtje t eksternaliteteve ndr-kufitare 16. 4.3 N cilin nivel dhe si duhet t rregullojEU-ja 4.3.1 Subsidiariteti dhe proporcionaliteti Proporcionaliteti I referohet minimizimit t kostove; kujtohet se varet ngaprgjigjet e pyetjeve n lidhje me masat m shum detyruese,n raport me ato m pak detyruese. I referohet shkalls s ndrhyrjes ose kufizimit t rregullimit,me fjal t tjera, mnyrn me t ciln provohet t tejkalohetdshtimi i tregut, pa e kufizuar m shum se sa q sht enevojshme lirin e agjentve ekonomik n treg. 17. 4.3 N cilin nivel dhe si duhet t rregullojEU-ja 4.3.2 Vlersimi i ndikimit rregullativ(RIA Regulation Impact Assesment) Esenca e RIA prbhet nga tri elemente: Nj grup i mir-definuar i pyetjeve baz Analiza e kost/benifiteve t opcioneve t konsideruara Arsyetimi eksplicit i propozimeve ose vendimeve t bazuaran rezultatet e dy hapave t mparshm 18. 4.3 N cilin nivel dhe si duhet t rregullojEU-ja 4.3.3 Njohja reciproke dhe kostot e benifitet e saj Nocioni i njohjes reciproke i referohet implikimeve pr doganatnacionale ose inspektort ose politik-brsit, q nnkupton sepr t mirat q hyjn n nj Vend Antar nga ndonj vend tjetri EU-s duhet tiu lejohet qasje e pakufizuar, edhe nsespecifikacionet detaje t rregullimit prkats vendor ndryshojnprej atyre t vendit t origjins, prderisa objektivat rregullativejan ekuivalente. 19. 4.3 N cilin nivel dhe si duhet t rregullojEU-ja 4.3.3 Njohja reciproke (MR Mutualrecognition), dhe kostot e benifitet e saj Disa karakteristika kye: Gjithnj duhet t kuptohet si nj alternativ dhe komplement ndajliberalizimit dhe/ose prafrimit (aproksimimit) Mbshtetja n MR n EU ndihmohet shum nga parimi i fuqishmi traktatit mbi lvizjen e lir, nj parim i cili nuk ekziston dhe e cilinuk mund t pritet n ligjin e tregtis ndrkombtare ose nregjionalizimin ekonomik ndokund tjetr. 20. 4.3 N cilin nivel dhe si duhet t rregullojEU-ja 4.3.3 Njohja reciproke (MR Mutualrecognition), dhe kostot e benifitet e saj Disa karakteristika kye: Nj Gjyq supranacional i EC-s nuk sht prezent as n regjimin eWTO-s dhe as n regjimet e tjera regjionale tregtare. MR nuk sht njsoj si parimi i origjins 21. 4.3 N cilin nivel dhe si duhet t rregullojEU-ja 4.3.4 Strategjia rregulative e EU-s Kjo stratregji duhet ti prmbush katr qllime Vendim-marrje t prmirsuar duke lejuar votim maxhoritar t kualifikuar (QMV), n vend t vetove stopuese, dhe cilsi m t mir t rregullave duke u fokusuar vetm n dshtimet e tregut; Nj kompletim m t shpejt t tregut t brendshm (posarisht t t mirave); 22. 4.3 N cilin nivel dhe si duhet t rregullojEU-ja 4.3.4 Strategjia rregulative e EU-s Kjo stratregji duhet ti prmbush katr qllime Kosto rregullative, n mnyr drastike, m t ult duke mos br kompromis me objektivat e parashtruar; Sa m pak centralizim q sht e mundur; 23. 4.4 Rregullimi i rrezikut n EU 4.4.1 Spektri i rregullimit t rrezikut n EU sht i shumllojshm 4.4.2 Ekonomiksi i reduktimit t rrezikut SVOL = WTP / Madhsia e rrezikut SVOL sht vlera t ciln shoqria sht e gatshme ta paguaj pr t ndaluar nj vdekje statistikore WTP gatishmria pr t paguar Madhsia e rrezikut 24. 4.5 A sht EU e tej-rregulluar apo e nn-rregulluar Disciplinat rregullative t EU-s Komanda dhe kontrolli kur rrezilu sht i moderuar n rritje gjat kohs Disciplin e pamjaftueshme pr koalicionete vendeve n favor t rregullimit qasja e re kundr s vjetrs Disa disciplina t komitologjis qasja globale Tregu i brendshm jokomplet Akumulimi EU/nacional thellimi i tregut t brendshm (lvizja e lir e/themelimi) pa baz ligjore tEU-s njohja reciproke dhe parimi iProblemet e aksionit kolektiv (p.sh frika origjinse konkurrencs; frika pr perderregullative) rregullimi i incentivve shtjet e shprndarjes nrmjet vendeve antare RIA q nga 2003 Pa Agjensionet e Pavarura rregullative t EU-sFigura 4.3 Arsyet pr mbi ose nn-rregullimin e EU-s 25. 4.6 Prmbledhje Rregullimi sht nj biznes ky pr EU-n. Ky shht njbraktisje e prfitimeve t mdha t nj funksionimi m t mir ttregut t brendshm, nse nuk prmirsohet dshtimi i tregut;por sht njsoj i rndsishm q t shmanget rregullimi (i EU-s) kur kostot nuk i mbipeshojn benfititet, ose kur kombinimi irregullativave nacionale t aplikuara me liri t plot t lvizjessht nj zgjidhje superiore. Edhe nse rregullimi nga EU-jaarsyetohet me tejkalimin e dshtimeve t tregut, kostot mund tminimizohen n nj numr t mnyrave, t cilat jan trajtuargjat kapitullit. 26. 4.6 Prmbledhje N shumicn e rasteve jasht bujqsis, thiret rregullimi iEU-s pr t ndihmuar themelimin e tregut t brendshmdhe/ose ta bj at q t punoj m mir. Kjo m s mirimund t spjegohet me trekndshin e tregut tbrendshm q kombinon liberalizimin rregullimin (dhenjohjen reciproke) dhe konkurrencn. Katr dshtimet etregut (eksternalitetet, internalitetet, fuqit e tregut dhe tmirat publike) mund t lidhen direkt me tre komplementte liberalizimit t ktij trekndshi. Dshtimet e tregut janprcaktuar s pari pr produktet dhe rrjedhimisht prshrbimet, posarsiht kur intenalitetet jan nj arsyeprominente pr t rregulluar. 27. 4.6 Prmbledhje Acquis rregullativ i tregut t brendshm sht vlersuar mendihmn e nj matrice prmbledhse, q ndrlidh temat m trndsishme pr rregullimin e bazuar n katr dshtimet etregut, me pes komponent t tregut t tregut t brendshm tEU-s (t t mirave, shrbimeve,kapitalit, puns, teknologjis).Ky vlersim (unik) tenton q t prparoj t kuptuarit e lexuesitpr spektrin aktual dhe t kuptuarit e rregullimit t EU-s, tbazuar n dshtimet e tregut. Pyetjet se n cilin nivel (t EU osenacional) Unioni duhet t rregulloj, dhe si (dhe si jo), jananalizuar n trsi. Pas testimit t rregullimit t EU-s prsubsidiaritet dhe proporcionalitet inspektohen meritat evlersimit t ndikimit t rregullimit, gjersisht t praktikuara nEU q nga fillimi i vitit 2003. Nj zbulim me rndsi n EU qsynon t disciplinoj impulset rregullative t vendeve antare, pai zvendsuar rregullat nacionale me rregulla t EU-s, shtnjohja reciproke. 28. 4.6 Prmbledhje sht treguar se pengesat n t gzuarit e m shum njohjeje reciproken tregun brendshm, sesa q ne kemi sot, i atribuohen jo aq shumbenifiteve sipas rndsis, por asa q sht injoruar deri mtani, kostove t parimeve. Nj analiz e kost benifiteve sht sigururarsipas kushteve rregullative, strategjike dhe t mirqenies ekonomike.N kt seksion konkludohet nj perspektiv m e gjer mbi strategjine prgjithshme rregullative t EU-s. Strategjia prbhet prej nj seriet disciplinave t dobishme n t dy nivelet e qeveris. N shumicn e rasteve rregullimi paraqet rregullimin e rrezikut.Ekonomiksi baz i rregullimit t rrezikut sht prcaktuar, duke prfshinj ekskursion t shkurt n qasjen e vlers statistikore t jets pr tmatur benifitet e nj rregullimi t till. sht prpunuar nj ilustrimpr rregullimin e mjedisit n EU, me ndihmn e analziave grafike. 29. 4.6 Prmbledhje Kapitulli konkludon me nj korniz analitike t vlersimit nseEU-ja sht e mbi ose nn-regulluar. Pas theksimit t dallimitkritik ndrmjet Europs t vendeve antare q rregullojnshum tepr ose shum pak kundrejt nivelit t EU si ttill, analizat fokusohen n mnyr strikte n kt t fundit.sht treguar se prgjigjja ka tri aspekte: forcat shtytse t mbi-dhe nn-rregullimit t EU-s, dhe nj trend t detyrueshmafatgjat n nivel t EU-s t promovimit ose zbulimit t njnumri t disciplinave q t prkufizojn shtrirjen e rregullimit tEU-s dhe/ose kostove t tij.