www.mttp.pl/25

Polska transformacja

Od niepewności dO sukcesu Polish TransformaTion

from susPense To success

101525

The success of the Polish transformation was the great achievement of a wide-ranging political opposition, which in 1989 felt they were partici-pating in the management of their own country. An important role was also played by part of the elite of the old system, who joined in shaping the new situation. The value system of both these groups could be briefly summarised by the word ‘decency’. It was this that made them give priority to service for their country. It is worth remem-bering that in 1989 the Sejm undertook the most important economic reforms on Christmas Eve. Today it’s hard to imagine such commitment to public affairs.

Separate mention should be made of two per-sons: Tadeusz Mazowiecki and Leszek Balcero-wicz, who laid the foundations for independent Poland. It is they who are the most important

Sukces polskiej transformacji jest wielkim osiągnięciem szeroko rozumianej opozycji poli-tycznej, która w 1989 r. poczuła się współgospo-darzem we własnym kraju. Ważną rolę odegrała także część elit starego systemu, która włączyła się w budowanie nowej rzeczywistości. System wartości obu tych grup można najkrócej oddać za pomocą słowa „przyzwoitość”. To ona kazała im priorytetowo traktować służbę krajowi. War-to przypomnieć, że najważniejsze ustawy reformy gospodarczej Sejm przyjmował w 1989 r. w Wigi-lię. Dziś trudno sobie wyobrazić takie zaangażo-wanie w sprawy publiczne.

Osobnego wyróżnienia wymaga działalność dwóch osób: Tadeusza Mazowieckiego i Leszka Balcerowicza, którzy położyli fundament pod wolną Polskę. To właśnie oni są najważniejszymi autorami sukcesu demokratyzacji i wprowadzenia

W okresie transformacji wszyscy chcieliśmy służyć swojemu państwu. Życzyłbym Polsce,

żeby do życia publicznego wróciły tamte przyzwoitość i umiejętność rozmowy o sprzecznych

wartościach i interesach. / In the transformation period, we all wanted to serve our country. What I would wish

for Poland today is for that decency and ability to converse about differing values and interests to return to public life.

WładysłaW FrasynIuk

decency Matters

Przyzwoitość ma znaczenie

FOt.

/ Ph

OtO

: PiO

tr W

an

iOre

k / F

OrU

M

players of Poland’s democratic success and the introduc-tion of a market economy. Regardless of what happened later – and it should be said that the changes have been for the worse – that foundation proved so solid that even the sometimes crooked walls of the Republic’s edifice are not in any danger of collapsing today.

The civic engagement of business On the threshold of the Third Republic, identification

with the new state was universal, including among busi-nesspeople. When Balcerowicz stated, at the beginning of the transformation process, that persons establishing their first business would be freed from taxes, many potential entrepreneurs received the news with surprise. I was build-ing my own company then and my colleagues and I were wondering how it is possible for people to consider not pay-ing taxes. ‘After all,’ we thought, ‘it’s our country!’

Of course, in that period, an enormous grey market, con-sisting of unregistered and improperly operating companies, had emerged. That was a fairly natural stage on the road from a centrally planned economy to a free market one. The majority of novice entrepreneurs were convinced, however, that economic activity should not be conducted to the detri-ment of the state. Entrepreneurs identified with their state, and importantly, also with politics and its place in public life. I am afraid that such thinking won’t return. There is no easy answer to the question why that civic identification has disappeared. It is regrettable, however, that it has happened.

Thinking in the interest of the stateAn indubitable achievement of our quarter century of

freedom is the formation in Poland of a solid middle class and of the small and medium-sized enterprise sector. It does not seem to me that this was the result of a precise plan, although I would not rule out that it occurred due to the phenomenal wisdom of the creators of the systemic reforms. The Polish model of privatisation undoubtedly contributed by favouring small and medium-sized companies, but it also provided a place for employee ownership.

Another important success was the comparatively rapid formation of a new tax system. The circumstances of com-pleting the VAT reforms were characteristic of conditions then – the work took place during an election campaign,

gospodarki rynkowej. Niezależnie od tego, co się później działo – a trzeba powiedzieć, że zmiany szły ku gorszemu – fundament ten okazał się na tyle solidny, że nawet krzy-we gdzieniegdzie ściany gmachu Rzeczypospolitej nie grożą dziś katastrofą budowlaną.

Biznes obywatelsko zaangażowanyU progu III Rzeczypospolitej identyfikacja z nowym

państwem była powszechna także wśród przedsiębiorców. Kiedy na początku procesu transformacji Leszek Balcero-wicz zapowiedział, że zakładający swój pierwszy biznes zostaną zwolnieni z podatków, wielu potencjalnych przed-siębiorców przyjęło to z zaskoczeniem. Rozwijałem wtedy własną firmę i zastanawiałem się z kolegami, jak to w ogóle jest możliwe, by nie płacić podatków. Myśleliśmy: „Przecież to jest nasze państwo!”.

Oczywiście w tym okresie powstała także gigantyczna szara strefa, którą tworzyły niezarejestrowane i nieuczci-wie działające firmy. Był to dość naturalny etap na drodze z  gospodarki centralnie planowanej do wolnorynkowej. Większość początkujących przedsiębiorców była jednak przekonana, że działalność gospodarcza nie powinna być prowadzona ze szkodą dla państwa. Przedsiębiorcy iden-tyfikowali się ze swoim państwem, ale co ważne – również z polityką i jej miejscem w życiu publicznym. Obawiam się, że takie myślenie już nie wróci. Na pytanie, dlaczego ta obywatelska postawa zanikła, nie ma prostej odpowiedzi. Trzeba jednak żałować, że tak się stało.

Myślenie w interesie państwaBezsprzecznym osiągnięciem ćwierćwiecza wolności jest

wykształcenie się w Polsce solidnej klasy średniej oraz seg-mentu MŚP. Nie wydaje mi się, żeby było to efektem ściśle zdefiniowanego planu, choć nie wykluczam, że wynikało z fenomenalnej mądrości autorów reform systemowych. Z pewnością przyczynił się do tego polski model prywaty-zacji, który sprzyjał małym i średnim firmom, ale przewi-dywał też miejsce dla własności pracowniczej.

Kolejnym ważnym sukcesem było stosunkowo szyb-kie ukształtowanie nowego systemu podatkowego. Oko-liczności dopinania reformy VAT były symptomatyczne dla ówczesnych realiów – prace odbywały się już po roz-wiązaniu Sejmu. To dobrze obrazuje ówczesne myślenie:

just after the dissolution of the Sejm. This is a good illustration of the thinking of the time: in categories of the country’s needs, and not exclusively in terms of the approaching electoral campaign.

Politics requires valuesWhat is the most important difference between

today and the days of managing independence at the beginning of the 1990s? Then the government was able to show citizens the economic map of Po-land, while we, entrepreneurs, sought a place on it for ourselves. Today the government has no idea in what direction the economy and institutions should be developing. It is unable to state what should be the basis for Poland’s competitiveness, and therefore we too do not know what lies ahead.

The cause of such a state of affairs is that the po-litical parties’ programmes are not rooted in a sys-tem of values. At the beginning of the transforma-tion, convictions were of fundamental importance, also as the basis for political disputes. Symbols of this type of politics are the above-mentioned Leszek Balcerowicz (representing strongly liberal views) and Tadeusz Mazowiecki (who was closer to the ideas of social democracy). In spite of their ideo-logical differences, these two politicians were able to talk with one another and in partnership introduce the reforms they had agreed upon.

It seems to me that contemporary politicians are intentionally avoiding open debate on subjects of crucial importance for the state and the citizens – they prefer not to participate in conflicts and to face difficult challenges. This has happened because values are slowly evaporating from political and so-cial life. Such concepts as ‘idealism’ or ‘honesty’ have lost their meaning. Until they return to our public life, it will be difficult to return to a politics based on dialogue and mutual trust. ❙

w kategoriach potrzeb państwa, a nie wyłącznie zbliżającej się kampanii wyborczej.

Polityka potrzebuje wartościNajistotniejsza różnica między dniem dzisiej-

szym a czasem zagospodarowywania wolności na początku lat 90. XX w.? Wtedy rząd był w stanie pokazać obywatelom mapę gospodarczą Polski, a my, przedsiębiorcy, szukaliśmy na niej dla siebie miejsca. Dzisiaj rząd nie ma koncepcji, w jakim kierunku rozwijać gospodarkę i  instytucje. Nie potrafi stwierdzić, co ma być podstawą konkuren-cyjności Polski, a przez to i my nie wiemy, z jakimi wyzwaniami będziemy musieli się mierzyć.

Powodem takiego stanu rzeczy jest to, że pro-gramy polityczne partii nie mają oparcia w syste-mie wartości. Na początku transformacji przeko-nania miały fundamentalne znaczenie, w tym jako podstawa sporów politycznych. Symbolem takiego sposobu uprawiania polityki są wspomniani Le-szek Balcerowicz (reprezentujący poglądy silnie liberalne) oraz Tadeusz Mazowiecki (bliższy ide-om socjaldemokracji). Mimo tych różnic ideowych obaj politycy potrafili ze sobą rozmawiać i po part-nersku wprowadzać uzgodnione zmiany.

Wydaje mi się, że współcześni politycy celo-wo unikają otwartych debat na tematy kluczowe dla państwa i obywateli – wolą nie uczestniczyć w  sytuacjach konfliktowych i  nie podejmować trudnych wyzwań. Dzieje się tak, bo z życia poli-tycznego i społecznego powoli wyparowują war-tości. Takie pojęcia jak „ideowość” czy „uczciwość” straciły znaczenie. Dopóki nie powrócą one do naszego życia publicznego, dopóty trudno będzie wrócić do polityki opartej na dialogu i wzajem-nym zaufaniu. ❙

WładysłaW Frasyniuk: przedsiębiorca i polityk, był aktywnym działaczem opozycyjnej solidarności / entrepreneur, politician, and former solidarity activist