10 genel denge ve refah ekonomisi

10. Ünite/Erkan AKTAŞ 1

10. BÖLÜM Genel Denge ve Refah Ekonomisi


Amaçlarımız

• Tüketimde etkinlik (Pareto optimumu)• Üretimde Etkinlik ve Üretim İmkanları Eğrisi• Ekonomide genel denge• Sosyal refah kriterleri• Refah ekonomisi ve devletin rolü

Anahtar kavramlar: Genel denge analizi, Pareto optimumu, Sosyal fayda fonksiyonu, Kısmi denge analizi, Scitovsky kriterleri, Anlaşma eğrisi, Üretim imkanları sınırı eğrisi, Kaldor-Hicks kriterleri, Piyasa başarısızlığı, dışsallıklar


Giriş/Pareto Optimumu

• Tüm girdi ve çıktı piyasalarında arz-talep eşitliğinde DENGE• Eşanlı olarak sağlanması• Tüketici ve üreticiler (firmalar) bütçe kısıtı altında karını maksimize

etmeye alışırlar

Denge Modeli

Rekabetçi Kısmi Denge Modeli

(19. yy. Alfred Marshall)Ceteris Paribus

Rekabetçi Genel Denge Modeli

(20. yy. Leon Walras)Eşanlı denklemlerdir


Genel ve Kısmi Denge

• Genel denge analizinde Walras’yan sistem statiktir. Zaman (ti) faktörü farklı iki dönemi karşılaştırarak statik bir değerlendirme yapılır.

• Walras’yan sistem dinamik değildir. Çünkü, t1 ve t2 dönemler arasında bir geçiş süreci göz önüne alınmamaktadır.

• İktisat politikası analizlerinde hangisi kullanılmalı– Kısmi denge analizi mi– Genel denge analizi mi

• Örneğin endüstri emek piyasası sermaye piyasasına gör küçükse göz ardı edilebilir.

• Yiyecek ve giyecek zevklerdeki tercih göz ardı edilebilir• Demir-çelik üretindeki bir teknolojik değişme ya da• Petrol darlığının çok büyük genel denge etkileri vardır.


Genel Denge

• Genel denge analizi ile bütünleşen bir konu, refah ekonomisidir.

• Birden fazla iktisadi durum içerisinde, toplumsal yönde en çok istenilen durum ön plana çıkar. Bu da kabul görmüş optimal kriterlerdir.

• En çok kullanılan refah kriteri Pareto Optimalite kriteridir.• Pareto Optimaliteye göre, hiç kimsenin refahı

azaltmaksızın bazı bireylerin refahını arttıran her türlü değişiklik toplum refahını arttırır.

• Refah ekonomisi, değer yargıları ön planda tuttuğu ve “ne olmalıdır” şeklinde iktisat politikası değerlendiren normatif bir teoridir.


Tüketiciler Arası Değişimde Etkinlik ve Genel Denge

),( AYAX

• Mallar tüketiciler arasında etkin dağılımının sağlanması sonucunda tüketicilerin daha iyi konuma geçmeleri, tüketiciler arasında değişimi gerekli kılar.

• Eğer değişim yoksa kazanç yoktur anlamına gelir. Böylece malların tüketiciler arasında etkin dağıldı ya da Pareto optimalitesi sağlanır.

• Edgeworth kutu diyagramı çerçevesinde, iki tüketici ve iki mal bulunduğu varsayımına göre hareket eder.– Burada n sayda tüketici ve m sayıda mal sözkonusudur

• Ekonomide iki mal vardır (X,Y)• Ekonomide iki tüketici vardır (A,B)• Tüketici A’nın başlangıçta sahip olduğu mal demeti • Tüketici B’nin Başlangıçta sahip olduğu mal demeti • Farksızlık eğrilerilerine sahiptirler• Tüketicilerin fayda fonksiyonu birbirinden bağımsızdır• Tam rekabet koşulları geçerlidir• Analize işlem maliyetleri, dış ticaret ve devlet dahil edilmemiştir.

),( BYBX


Edgeworth Diyagramı

BYPBXPI

AYPAXPI

YXB

YXA

+=+=

Değişim Alanı

Tüketici Geliri


Genel Denge/Walras yasası

• Eğer ekonomide arz ve talep eşitliği sağlanmıyorsa, diğer olası fiyat oranları denenecektir.

• Burada,– Tüm piyasalarda arz ve talep eşittir– Tüm tüketiciler, bu fiyat oranındaki değerlendirmeler çerçevesinde

bütçe kısıtlarına da diikate alarak faydalarını maksimize ederler• Tüketiciler arasındaki denge koşulu;

Y

XYXB

YXA

P

PMRSMRS ==


Değişimde Etkinlik ve Pareto Optimumu

• Tüketiciler arasında malların dağılımının optimal olabilmesi açıklayabilmek için Pareto optimumu iki tüketiciyi analiz etmektedir.

• Tüketiciler arasındaki denge koşulu;

Y

XYXB

YXA

P

PMRSMRS ==

• Rekabetçi dengede tüm tüketiciler için marjinal ikame oranının eşit olduğu– Pareto Optimumun sağlandığı kabul edilir.

• Dolayısıyla rekabetçi dengede, Pareto optimumdur.• Bu durum dışsallıkların yaşanmadığı ortamda hep

olacaktır. YXn

YXYX MRSMRSMRS === ....21


Dağılım ProblemiPareto Optimal ve Pareto Üstün Noktalar

Y

XYXB

YXA

P

PMRSMRS ==


Diğer Değişim Olanakları ve Pareto Optimumu

(Refah Ekonomisinde İkinci Teorem)• Rekabetçi işleyişte fakir fakir ve zengin

zengin konumda kalmaktadır.• İktisatçılar genelde başlangıç dağılımının

iyi veya kötü konusunda fazla tartışmaya girmezler.

• Başlangıç dağılımın daha eşit (adil) olması için çaba harcayan politikacılardır.– Vergiler– Transfer harcamaları

• Bu durum refah ekonomisinde ikinci teoremdir


Diğer Değişim Olanakları ve Pareto Optimumu

(Refah Ekonomisinde İkinci Teorem)

A Tüketicisi B ye oranla oldukça

zengindir


ÜRETİMDE ETKİNLİK VE GENEL DENGE

• Üretim sürecinde elde edilen ürünlerden birinin üretim miktarını azaltmadan, diğerinin miktarının arttırılmasının olanaksız olduğu durumda, girdilerin etkin dağılımının gerçekleştiği, dolayısıyla üretimde etkinliğin sağlandığı kabul edilir.

• Burada da Edgeworth kutu diyagramı kulanılabilir. – Burada iki mal üretildiği (X,Y)– İki girdi kullanıldığı (Emek ve sermaye) (K,L)

varsayılır– Üretim faktörleri homojendir, üretim teknolojisi

veridir– Üretim fonksiyonları orijine göre dış bükeydir– Ölçeğe göre sabit getiri vardır


ÜRETİMDE ETKİNLİK VE GENEL DENGE

miktarıemek Maks. L

miktarı sermaye Maks.

),(K(Y ve)(

X

Y

LL

KKK

LLKxX

Y

YX

YXX

=+=+

==K

Y

LY

KX

LX

KLY

KLX

MP

MP

MP

MPMRSMRS =⇒=

X malı üretimi

arttığında Y malı için

daha az girdi kullanılır


Üretim İmkanları Eğrisi


Doğrusal ve Doğrusal Olmayan Üretim İmkanları Sınırı

• Üretim imkanları eğrisi Şekil 10.5 de görüldüğü gibi orjine içbükey olacağı gibi, orijine dış bükey veya doğrusalda olabilir.

• Orijine göre içbükey olması için– Her iki mal için azalan getiriye sahip olma– Üretim fonksiyonlarından birisi azalan getiriye sahip iken

diğeri sabit getiri– Her iki üretim fonksiyonu sabit getiriye sahip olmalarına

rağmen, doğrusal olmayan etkin üretim seti olması

• Orijine göre dışbükey olması için– Üretim fonksiyonlarından birinin ölçeğe göre artan getiriye

sahip olması gerekir


Marjinal Dönüşüm Oranı

• Marjinal Dönüşüm Oranı (MDO): Bir maldan bir birim daha fazla üretmek için öteki maldan ne kadar fedakarlık etmek gerektiğini gösterir

• MRTYX=-ΔY/ ΔX =-dy/dx

• MDO ile, Y malı üretimindeki girdilerin X malı üretimine transfer edilmesi ile, ekonomide nasıl bir etkin dönüşüm sağlanacağını gösterir.


Dağılımda ve Üretimde Denge

• Yanlızca üretimde etkin biçimde gerçekleştirmek Pareto etkinlik için yeterli koşulu sağlamamaktadır

• Çünkü, üretim imkanları eğrisi üzerinde sayısız çıktı bileşeni vardır.

• Üretimde, tüketici talebine ve mevcut girdi miktarına bağlı kalınarak etkinlik belirlenebilir.

YXYXB

YXA MRTMRSMRS ==


Rekabetçi Fiyatlar ve Ekonominin Genel Dengesi

YXYX

Y

X MRTMRSP

P =


İkinci En İyi Teorem

Kısıt AB doğrusu


Sosyal Refah Kriterleri• Başka hiç kimsenin durumu kötüleşmeden bir kişinin

durumu iyileşiyorsa sosyal bir iyileşmenin söz konusu olduğu Pareto kriterinde, gelir dağılımı veri alınarak optimal bölüşümü araştırılmaktadır.

• Bu kriterde adaletli gelir dağılımı göz önüne alınmaz• Gelir yeniden dağılarak sosyal refahı yükseltmek mümkün

olabilir• Yoksulun durumu düzelirken, zenginin durumunda

kötüleşmeye yol açabilir.• Bu durum tartışmalı• İktisatçılar bu durumu bazı kriterlerle açıklamaya

çalışmışlardır.


Kaldor ve Hick Kriterleri• N. Kaldor’a göre, yeni çıkan durumda kazançlı

çıkacak olanlar, zarar görenlerin tam olarak telafi etseler bile, hala kazançlı iseler sosyal refah artmış olur– Tazminat ilkesi

• J.R. Hicks’e göre bir politika sonucu zarar görenler, bu politikanın uygulanmamamsı için önerdikleri parasal ödemelerle kazançlı çıkanları ikna edemiyorlarsa bu durum sosyal iyileşmedir.


Scitovsky Kriteri• Hem Kaldor hem de Hicks kriterlerine uygun olması gerekiyor.• Politika değişkeninin yol açtığı refah artışından söz edilebilmesi için,

avantajlı duruma geçenlerin kazançları, kaybedenlerin zararından büyük olmalı

• Ayrıca, kazançlı olanların zarar görenleri ikna edebilmeleri; zarar görenlerin ise, kazançlı duruma gelenlerin böyle bir değişimin olmaması için ikna edememeleri gerekmektedir.

• Kaldor, Hicks ve Scitovsky kriterlerinin ortak yanı, kazanların kaybedenlere potansiyel olarak para ile ödeme yapacakları varsaymalarıdır.

• Bu durum paranın marjinal faydası herkes için aynı olduğu varsayımına dayanmaktadır.

• Paranın marjinal faydası herkes için eşit mi ?• Örneğin politika değişikliği A bireyi 10 TL kazandırıyorken B bireyi 5 TL

kaybediyor. A zengin B fakir ise….• Gelir dağılımın adil dağılımını sağlamak veya eşitliğe dayalı bir politika iyidir

(Bergson; Rawls)


Refah Ekonomisi ve Gerçek Dünya

• Piyasa ve Devletin rolü• Piyasaya hiçbir müdahale kaynak

dağılımında etkinliğe yol açabilir mi?,• Piyasa başarısızlığı• Piyasa gücü

– Üretici ve tüketicinin gücü– Fiyat (P=MC) eğer P>MC ise ?– Pareto optimum


Piyasaların Var Olmaması ve Etkin Olarak İşlememesi

10 genel denge ve refah ekonomisi

Technology