DỌC LẠI BÀI THƠ VÃN XUÂN CỦA NGUYỄN TRÃINHUYỄN THINH

V õ n r u iin lứ c C u ìíl x u â n là b i i ihơ Nỏin X;: v ’ li T rã i vi." í theo Ih ? I her Đ ư ơ n g lu ít hiểu I h è . lì.li Ihơ nãy vân cỏ ni II I hiậ!. vân điệu, ôi ng.v.i. I . h n g lh a v c a ll liiá l nieôn dào I it'll bảngtiâu lự r ngón. ỉ í> í í I'd CO những « M iúc khuỷu » VỄ p h iê n âm \à giùi nghĩa... nlnriiịi n fu liế; niiẠti iliM e ..M.r liit' 1 1 1 1 1 tưựi ({lia n h f r n g I rờ nj»ại v ề lử n g ữ , n g trõ i đ ọ c sẽ th á v rõ vé Ii o ã n g r ộ ' n d í) Sự b é n I(IC mỏr ra trong trìu trúc cliặt chẽ cùa tliơ Dưởng, íir* Ilép nhện sự Ibàm sâu. mạnh mẽ cù a ý lường Yả binh lirợ n g bải Ihơ.

1. Các * Au phiên Nỏm bài Võiì xuân trong chc sách (Juổc ủm llìi IỘỊ) (1) và N g u y ê n T r ũ i lo t ìn t t ị/1 (21 p h iê u a m g ió ĩ» íỉ n im u . ó á i r,ií Ĩ Ỉ1 g â n n h a , lu v v ậ y

cảc (ỉich già cỏn nhiì-u băn klinỉui, cón cliư;i tlitia mùn trong khi phióũ Norn c â u só 3 vũ r â u s I 4. C ũ n í í VỚI v iệ c c ò n g l)ó k ế t qtiỉi I): liên c ữ u q u a tậ p K g n y ề n T r õ i ừ C ò n S tíiiị? ,). c lu in g !ò i cflnf*nêu n iộl số Ỷ I li n x.iUịĩ qiutu l) v iệ i’ pbiỏn ảm và ch ú ỊỊiải Q iií‘c rìnt U i tập Iro n g đô cỏ liải V ũ n a in i ỉ i ; ý kiỗn cùn chủng tỏi về p hiỏ n flm và chủ nghỉu liai câu lliơ nảy có sir fjàp |s‘ i y kii':n của cá c Ong I * T r à n ỉ)ứ c’ v à T i í in Lô V iin ( 4 ). ( ìíin <làv d irợ c <!*■>' tả|> S t/i iỊ ịê n T r ĩ t v à Q u d c đ rn th i lộ p (á) ch ú "Ị* lo i (hãy tlịcrh í{iả 'ă cỏ fả i đòi <I:t t! '■ hũ V 'ro n g p h iín ảin b i i V õ n X ỉtổ iì. nhirug ử hai CÙH sỉi .'í 8<ĩ 4 phi n Ani va f{iâi ngliĩa ÓIM dịch già C*V|1 sa vớ i y kiến rún chúng 1<*I. Vi v;\y chủ ng MW xin Ii*'p lục £•>[> •. k iú i v£ vi ộc plvôn N ỏ m b a i C.UI l i u n à y . m o n g đ ư ợ c ị , â n l iơ i! b ư í r e n ữ a v ù i n g u y i n l ắ c c ù n N g u v ễ nTrỉ».

— Bò cỏ CCÍ sứ xcm xét vi«*c phiỗn Nôm hai C.IU I her Irẽ n x ỉn díln t à i Y iìn

x u õ ĩt (llieo phĩi-n A n của 1’ác bùn phiên (ròn. â;n ‘liiíi Uirực phiên kliâc được gìn trong ngoặc đun)

1 . Nguyễn Trai- Q.i’V ửm llìi lập- Tràn Văn Giầp và PhiỊiit I rọc.p Diĩm phiẻn Am chtì g'ảiH . . N i h Văn Sử Địa. 1955.

Nguyền Tlũ i túùn tập- Đào Diiv Anh phiô:i (lịch %6cl.il ííiãĩ- In lnn Ihứ la !• H*» Nsb KHX1I. 1970.

'.u Nụuyỉn Tuăn T li ì i^ Ngtiyfn N! iJ, Ngujvn Luận. .Vy. i’n T .ữ i ù O 'n Son■ I l ỉ i Hun« Hội VHNT vù Sỏ VHTt. 1880.

•I- Hội nghị bin vẽ ván đô phiéu Am vã chủ f{tòi Quỗc Sin li:i t:Ịp (25-9-1980). Tfti liệu đái.h máy cùa Viện nfihifn cứu Hán Nôm.

5 . Paul Schiirider : Syityỉn Tròi el ton recucil de ptìenn t cit lunguc null 1/maf. Paris. 1987

Tinh (T o ố n ) fir gẠp tiết lưcrnR thăn, (n)T h iíu một b:ù mã no rh in mán, (b)K ié p lh ié u niên đi Ihưurng đến tuõi,

Oc (i rang hỏn lại ngõ ilừng chân, (o)V irãn hoa khủc Hóc 111 AI ! ’hi từ. (d)T ri(Đ ln ) cò lirơi nhưng 'õnq ti'u nliSn. (1) f 'ôrn duổ - c h a i dem l àv khách nói, (c)T i ng chuông chira dỏng âl côn xuân.

Câu KiPp thiẽu niên đi...

Qtiúc âm t l ii lậ p phii-n am nhung kỉiAng giâi nghĩa.

Ngm iỉ-n T rã i toán tậ p 'h ũ : K i ỉ p l l ì i ĩ u n ièn ( l i ià a fjdri tuSi Irẻ di khôngtrồ lại ■> («:) như vậv lã ép đưuc. hi?u n ^ h ĩi iả d ơ i.

N<;tiỊfèn T r ã i v ỏ Q:iủc â m th ì h íp piùi l ịỉiiìa : 1 uoi trì' của lô i đa qua (ngu yénvă n giải nỊ»l'ĩíi ũắnỊí lic n g P h á p : Ma jiMi.icsse esl passí-e...).

xỏt trong Cite (ư it i 'n nlur B ạl X a m qttóc lì '11 t ỉt vự n q ( 189ã) T ừ đ ữ a P h á p V iệ l J.F M (.ìỏuibiTl (INíKi), liã n t/ /ru c ữ S ổ :n tilt !ừ k ỉ ĩ p *ỉỏu cò fibi ngh ĩa là cư ớ p, qiột hay san tto . il; nhưng kbỏn : <•«■* UỊíliĩa náo lá đ ờ i h ay <1oan đ ó i; c h ỉ cỏnghĩa gán VỬI cl«>i iihtĩ !h 't n ẳtãniị. ' Iiục s ố í J íí lli:ic\ mụ! ilã i n;.'ưiVi. .

Tron.í» Q tiôr rim H it l ip , I h i ĩn nit'll íiv.ừ ng dữ! ;; biệt lộp đề ch ĩ tuồi I r ẻ :

— T h i iu m t n lr»ừ n « õ«.‘ liér Ị4 hư bay.— Thay cảnh cảng Ihêm liếc tint’ll mén.— T ií: ĩ Ih i ĩu n iên qua, lậl hẹn lành.

CAu sỗ 4 : ổ c d troll** hòa lạ i ..

Quftf âm tht lộ p olnĩ n g h ĩa : ố c tlươitg hỏa lfc: Tám giội khi ốrn áp mùa xuftn{7). Như v4y 6 c đirợe fiia i n^ỊỊiĩn Ihco !ii,ltĩa cùĩt lử Hári là lưới, g iộ ỉ túc 2ả mộ! t'V. X«M V.'- -ỉiìi 'I All I hi ỉtc [»!>'•' 'I'*i Vi'ii lĩiè p . n\'.ytttỊỊ k i i p lạ i khAng dược Q uỗc âm th i lộ p tiy h ĩi. cỏn IIAII hi -II ngh ĩa k i ỉ p nhir iVí/uyén T r ũ i toàn tập thi động lừ lạ i •shõiiịỊ thì’ (lối v ỏ i tlanb lử.

(n) Lvtìrg 1 Sn : Tb II I »'l l«H lủnli CỦJ «I’U Iuíia XII.IU.( b ) Mùa > u ỉln 'Ta iig l ị i i a o ' i rò n m M vải lu.I ll (M'>l ỉ u í n r ủ lO n g iy ) lả đ ủ (n o ) c h in l a i n

(c) lỉtrim g hArt : Kl i ;ìm ủ|» cù:« mũ.1

( d ) P h i l ừ : rức . D ươnR Q u ý I’l l i II^TỜI |)I i ili. p c ù a O im n g M inh l ỉo í in y . Ọu.v P h i c l .C - m ò i k h ’ n ' â '■na r a vưtVu 1'ụ ổ m o:i p . . lu l l in g h tij 'i A nh yu ;. I 'h i I II liiộn I fn . n lià v u a lạ i r o i n ư ớ c « ■ ' n ạ rh C ư Ilj d iò n lả I r o n ^ T iiiư ii; / J< II J'I..

( l ĩ ) S á ch L u .ĩn n g ữ cổ C-.IU'■ « Q u A n từ c ĩ í ’ đ ứ c ị.iio n g , l i ỉ u nhftn c !n d i'rc t h à o Ib ủ o h » ọ n g ch i |>hong tẵ l y Ề -1 ». N g h ìn : D irc riì:i q iứ n ti r lù líiỏ . i lứ c của k6 t iồ u n iftn làoò giô Iri-n cữ-

Cỗ n c ư ở i c h o l i ỉ -1 ntĩ.ìn ù đ.^T I:i T i íu Vạ. tứ -- T ạ l* u í l .ii ta^ ciu g á i T ạ L in h VẠit

(e> hi] X'ljfi dụ v ĩn lì tì viên củu Lỷ lỉạcli cô rftu : cfi nhủn binh chúc dạ du lưong kOu di dă ». Ngii?a lả : Ngưủi xưa căm đuôc '-•h.jri (l-'m. Iliật l ố ly do

( 5 ) . (."•). (9*. S g iy t n T .S I lo à n t,)n >dd . T r . « 2 0 ; T r .7 6 2 .

7 Ouổc Am thỉ lặ p . sdd. Tr.92.

46

X g u y ê n T r ã i toàn l ậ p : cho chữ óc 1 k'.i'Mi.. I ‘i iụ;i.ĩri là KÌ » và « lf <íO nghĩa cằ càm ỗ c (? ) dư ơ n g hỏa phải I.ghĩíi la k I chmn. hoa. lú c khi ám iìp cũa mùax u â i n D (H).

Dị. I íjiâ cfing n iu hai cáu !')<r 11 f jt t 'c * II ỉ •» nói d n V lị ,’ irơng hòa tromj: h.ũ lúii D á o hon //li 11 ĩ vn IV. Nhirin: l i " " I •: |: :-iu in r.’TrNrtnt Q ụỗ c tim t h ì lậ p I li k h i (1 hai iiỉii trôn đ?u dưục !:I'I ' Im' / . i < 1.1*1 ĩ" lí» lr»i)c*hư kt.ổi.iỉphả i ó«. V m : ) i tự da:ig' hni f ! iũ í và ù c cù. ......... uố k!i .»• I . im .

D; • I !£ ẳ ':fl . 1 4 đ ra c 'ũ r f c i i i / 1 1 là k h i v ia '.I I II lừ õ’c c. a h ii T ự th ủ nX X I : « S 'J'J fíc n h irò :u j k h ítm lừ m ỹ •lứ c ■> 111 . 1 ' 1 h i n ! it ừ n g k liíẽ in Lá rnỹ< iử c *. • 11.:h l i i i 'u n á y >lich tỉ»'á 1'Qiig llvây h ẳ n k ' : - r ỉ . i « 'ùn;' I I n g i i ĩa . I i ln r i .ghơi ịỉtĩự iiiỉa («>). Bàn Sguijcn T r u và Quốc ám '-fin;: Ini'll càn nàjr ỊỊ&anhur Ntjuyen Trũi toan lập.

H ai I:t ilie a lrê:i dày khỏng nhi rõ 6 c n ’ 7 I t .MI. nhtrng trong C h ì N amn g ọ c ănt g iã i n g hĩa . cu 5n lử (lit* ỉ ỉv in ic ô nhài li. oc •-•(> Iighĩa là gọi(io) tỉii úự:

— N g ư c h u hiệu f)c thu yên ch à i

— L ô n g Ih iè n g hiộu ốc T h ầ u L o n g

Trong. Sam được quỗc nghĩa Ịihú. ỏng Lé Trăn Dức lhổnjỉ kẻ được 24 chữ 6c D glũa la pọi.

T ừ ốc nghĩa tà p ọ i CÒI) xu.lt hiộn nhiẻu trêu lủ c VŨ11 bàn Iiỏm :

Cũi (ianb biệu ốc (gọi) Tuẫn Khanh...Nừ tú tài

L ầ rii chú a t r ị đ ở i. h iệ u úc OiỌi) Văn V ương

V iệt sử g ià l âm

M ị ch ả u lẽn ỗc (gọi) đưong Ih i thiểu đỏi.

T h if.il N a m N g ữ lụ c

Danb đc (g ọ i) I-iru Binh cũ iiíỊ hạn thư sinh...

L ư u U in h phũ

2. T liử a k í những khai phá cỏng pbu của ngtrởi đi irưởí'. n h in n liín vá n đế lừ nhiĩ-u )'bia (lừ r.gữ, đối nyỉìu. ỹ ngliĩa) như trùn, c iiiuig lỏi xin phion ám và gi&i n g liĩa luii cảu tha liê n như sau.

• ) Ilí\n Si'* 3 : Tử '!ìiu 'lư ợcgb i bằníí rhữ k ìỉp (k!.i i-nlt:)n hoặe Kbi’r-|-(Tao) (I I ):theo ý chủng lỏ i ch ữ n;\y ị»ui lừ Nòm là cướp: Am NỎIII đọc chệch Am Hàn —V iệt, vừ a lá m ội nuhĩa của lử kỉẽp.

C:ÌII sổ 4 : T ử đău đưírtí ghi bâriií chữ 7>c (chám ỉ hM3' + yêu). Theo chrtng lôi rh ữ n ố y iA chữ Nôm um ạn âra H .m —V iệl ghi ảm lừ Nỏm cồ cỏ ầm lù ôc ngliĩa

1* g ọ i

10- TrAn X ii.tn N iịụ e Lun. V'? m i l 31 tư cò h j t t i CUI,lị c . r S a IVJỌC á n I QÌiũ n g h ĩa . Ní,’ ftn n g ừ 3 /1 9 7 9 .

1 !• 1 beo bốu kl.ác in : ức Trai lii lộp. T. 7.

17

I la I cầu thư s6 và số 4 phiên là:

C irở p ihiAu niên đi. liiư ơ n g đ ố n tuồ i;

Ốc (gọi) «hrơntj hỏa ại, ngõ dừiiR chfln.

T ử Sgõ (ghi hằng cliữ ngọ) liièu ;i!m các b in phiên ỉrôn lả N'ị>õ iiăi>. cỏ 111?.Hai cAu tho Irõn lả rũ ràn ^ vẽ mạt ti'r ngữ. chĩnh VẾ dổi nfciui, iliỏ n g dụt VÊ ỷ nghĩa.

T a c<s thò kinni tra lại chữ ổe nghĩa lồ g ọi q u a câu a õ óc nlm ởi'fl kliiêm lè m ỹ dứt' » <|ua yià i ngtiĩn :

N jịõ b ílu ( c ỏ tiiò ) £ỌÌ nlnrờ n<ỉ ( n ' l in ) V:'| k h iẻ m ( !f Í ! i) h'i ĩ ir c l in h liSl đ ọ p . C à u

thơ n à v Irờ uốn | 3 ràn g về n^liĩa v:i n u liĩn I1ÔV cùng tliổiip nhổ 1 Vi>i ỷ ng 'u a của toàn l>ồi IV lliả n . Oon ỏ c hiễu la k h i dã k u õ khăn k ill (Ịià i Ih ic h vè m ặ l lừ ngữ. mà Ii(ihĩa tbl không lliồ nao cỏ lược 8 i (bỏng đạl trén

b) C h ố n 4 !a liố p lụ c x e n xél vi- m ặ' ỹ n ịth ĩa ỉro n toán bùi Vđn x u â n : ìn :

Múa xuân tươi íl ;> J i n V.I ( li nhanh. I! li kỉ 1 1 ' 4 n iiảy t-.iõi inũa cũtig sắp (jua (câu ] v i câu 2).

V ào buoi V ù n XHỚiiíív. Vttờíi 1:01 cilíV-' hiùi-i , liư- fig. Ill) ’ l i 'e v ih o a pliti ting đà làn. bón^ị g ;a i n .ãn không hiện ih co !.( a Iiữn (ỏf lU'ty <1 i ' l l cũ Iìfjirò ! \em hoa tưóny nhở đến bông <l»njỉ II ưõ. dẹp mã Idiỏr. điĩ đư rc !hi nhản cliu vễn sang l ảnh khí c v i nhớ người), cò mri -.10 hl (ưoi túi Iiliirn;; iọ kliii-'i Iiíỉư õi tíi lién lirờ ii' d 'n những ÉJÌ (ăm y íu đưòi (i.ảu 5 v i ráu 6). l ia i rftu nảyc ỏ p ỉiỉỉn lồ th ự c d ũ i ' ô i. n h trn g v á i c ô h >H. v .ri lả I'll t r y n jj U iu c cùu c o n JiỊj 'í» i

b u ô n Ih ư o n g nuíSi t ixc th ư ờ n g c ỏ v à o c u ổ i I»!iia v u i.

H a i cốu 3 vft d m 1 p ià u c h ã i a l iK 'H » ; th in g ia n I V khử g n o i t r o n ” b-1. cá u

n à y n h irn q c h in h ; •tư: uti kl«M 1 q n a n . I r ỏ i li hỏng n g ử rg . n*' cưtrp rủ a conn g ư ờ i t u ă i I r ẻ . c o n IIKUÕÌ c i i ì <11)1 l»i> I S h i r ơ n g c h o p h ầ n 1IX I đ ã q u a v ã c à n g

Ib ir ư n c ịí liẫ n lu ò i ị*;ã »•'Jii lạ i sẽ <|Uíi 'c à u Tỉ).

số 4. la ' n '.i vi' ự líộnư c a <• >1» ngirAi trirởv tliá i Ijinn vả run e .'■õng. bọ gi.inh lại cho m lrh nhũng lõ i đọp của (iứi sổn . Ill- híi . rlitti v a o 'UỘC đ ò i n ả y .

Hai càu Ihơ ờ V) 111 d ố i nliHM VỀ -.ứ ngữ, iại (lòi vé !ir ỉ ‘ ng, V liíh ĩâl ạ u n é t i . s ự i g i ã n h í ĩ i ậl ự i ử a liiiVi p i à n Vo h ạ n ' â YÕ l i nb VIII d o , n g . io . có i i ạ i m à h ũ a U n l i : a i s ó n j i I h i ế l t i i a , I1IUỖII NÕ 'fi c ỏ í c h J ih a i IIả tì< c l u i r i d i è u u r r h i^ . ỉ i â t

v ? u ^ ó : cb l cỏ v ụ V mới chú iru \.c IIỘC s^nu va v ư o n tơl. i i o lã ý irở n ịỊcổa !iai cAu thơ liv n , lu • 6t õi 111- 'ư rrnii còa toán l)H! lhi» V un n il'l l, i ì ó f ũ i | ị la m ội p .ăn rự c s ’in ' 4 l r « » ' : ' 4 ilởi s,i'«:jVr \ a ur Iir-V Nttuyẽn 'i rn i. Va tư tiriVujc nảy được l.ừng ahnu lẽn chinU iã UM sự i-li.ivì-n ũ'ũ Ỵ Iiịịiũ n cùa iỉíii ÚI iru n g ha cảu l iiơ đă b I) ừ Iré n .

T ir lường con ngirởi giãnh IAy í h‘"»i gỉnn i:o han I ắn^ khát VỌÌIỊÍ sổng vo hạn r.ùa m inh dược life’p tục phái triòn hcãn ch ĩn h qua Inb ảnh Dgưái đ õ iđ u b c t h ơ i

48

đ è in Ở đàV thi nhân khỏng dứng lụ i ử V. ừ >lung '? i’ n cõ đ ỉh ie ii đạt ý tường m à h in h ảnh còn n o i đirợc « </ Iigosii l á i ..: Kli.ll vonu RÒ nọ khỏnR ch ỉ ờ thi nhốn hồ an nay. mà có từ xa xư.i trong lỉú i sóiụ* lu cua con nguôi (câu 7)

r ir ! it*u chunií phíì hiến, đà pliál tri I I|»:a i lui đưa VI’ ơi cụ th í cúab ỉ í n tạ i: I)|>I11 cu ối eùntf của mùa xnốn V I ' . I ' !" 1 'iP ii) 4 cliiiởng báo sả n B «:lwa thirt ^ 1 a n S'lftn vù n c 111 tlũ r .1I.I C$!V ' •■■■■ p. tn!sự « 6 n ^ cftu g dò.. <iộp. h• II lèn.

l ì a . ,

1rạnfc.lư íUÕ...V

I x iiđ n r I ’ * * i ’ r-ìn ii vải c u õ i r r ì i SUV lit : r o n , : o i g \(iì ta ì;

&ÒI1Ị. 11: I «1 -jMtj.i -• .V 1 I ■; ( • 't< : :»1.1) kh i. n ■ I

N'tnivi'u ĩ;In* ‘I ’M I r ị nil-. I

— ụ i r ù n ' ừ !; V lúm bc:i f l j I Vti

( h ;:n y jiu ngạt, chẳng iì ’J Ị'7i .

T h a \f4»yẻn 1 r i th-.il Iilúều nliùn,: I'õvà sứ c nỏ ) n n u nó lũa i:i lit Irá i tim l"c T . . 1 1 i c l io đỏri.

D ir J i i x u . l t J ii 'f tl c ù i i I 'M \ i 5 l k h í i n y t i h à i u i«ỵ

N g u y ẻ u i'fũ i iriui oa tí hậi <1 ■■»’( lút: lìb o đã :th.íy vii?e *!»'• r . ! kit • ki.'i : .-rtnp p h u ; tIIVlò i ír ê n i'.'ùxt'.ỊỊ cny k ỉ . ai [>!'!» t ò n g vil ' JJ!.n h ữ n g l i ị e i ' Ị.'' ã >1 i i r i r o c };ù'i í ị Ấ m , v i t a l ã j é i : ' i'

chú rũ' tỏ: ĩthâ*:> !•:! .’ >> : tnữi qu.-n !>'. Ịịiừỉ;Iư 6â fỉ qua I b a \ j i u y í n »r .i-. m ội k liia c.inli «j!in- ; T ro n g khi lộp hệ t!i6n^ in sÁnh đ íii chiếu ch ú ifj t : được nhfrn# « '.òn lại » *f? Hr ngữ trong l!ỉơ N p t r ’ > r ã â n nảy (12).

• !| ý nhir \ sảng và s

!. sángII ám mài

; piii rù,- !i:-» đ ịr ỉl ih ư•». Ịibá.vii f i IJ }' 1 •» CỦI)).;

\ l:.j ĩ.híhiỊ* liii. a Hỏi . I .1 lit n g u y (« Vt.np eùa

i*/.r jjiS. IJiro i ịị đ i c ì a . I- v :i h ii li It.v.T ^Ị — tư

<■ a ngủn ngir vi;li học. n s io ji lõ d irọ c . tim thêm H' íitr ò bãi Ihu Ván

12. V if t l>ài n ả y c h ủ n ^ tA i t lu ọ c rếlc linn T r â n T r . b ' i i . I u hi. P h ạ m Vail 1 í km C ling cfip o iộ t *fi lư liệ u , c h ú n ^ lô i x in cốtỉi o n .

A Tc