2018

KPSS HAZIRLIKARV TARHKONU KTABI

YazarlarKomisyon

ISBN978-605-2312-13-1

BASKIBRC OFSET (0312) 384 44 54

BU KTAP T.C. KLTR BAKANLII BANDROL LE SATILMAKTADIR.

Ana Datm Kitap Deponuz

Turan idem Cad. 1213. Sokak 12/D

Ostim / ANKARA

Tel: (0.542) 657 1 657

COPYRIGHT FLOZOF YAYINCILIKYaym Hakk

Bu kitabn basksndan 5846 ve 2936 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Yasas hkmleri ge-reince kaynak gsterilerek bile olsa alnt yaplamaz, herhangi bir ekilde oaltlamaz,

genel a ve dier elektronik ortamlarda yaymlanamaz. Filozof Yaynclk, 657 Yaynclk ve Matbaaclk Ltd. ti. markasdr.

2018

BLM 1 OSMANLI DEVLET NCES TRK DEVLETLER TARH 1 - 58

1) slamyet nces Trk Tarh2) Trk-slam Tarh3) Trkye Tarihi

BLM 2 OSMANLI DEVLET TARH 59 - 146

1) Osmanl Devlet Kurulu Dnemi2) Dnya Gc Osmanl Devleti3) Osmanl Devleti Duraklama Dnemi4) Osmanl Devleti Gerileme Dnemi5) Osmanl Devleti Dalma Dnemi6) Osmanl Devleti Kltr ve Medeniyeti

BLM 3 ATATRK LKELER VE NKILAP TARH 147 - 262

1) XX. Yzylda Osmanl Devleti2) Kurtulu Savana Hazrlk Dnemi3) Kurtulu Sava Mcadele Dnemi4) Atatrk lkeleri5) Cumhuriyet Dnemi nklaplar6) D Politika

BLM 4 ADA TRK VE DNYA TARH 263 - 311

1) XX. Yzyl Balarnda Dnya2) II. Dnya Sava3) Souk Sava Dnemi4) Yumuama Dnemi ve Sonras5) Kreselleen Dnya

NDEKLER

2018

OSMANLI DEVLET NCESTRK DEVLETLER TARH

(Siyasal, Sosyal, Ekonomik ve Kltrel Gelimeler)

1) slamiyet ncesi Trk Tarihi

2) Trk-slam Tarihi

3) Trkiye Tarihi

2018

2018

SLAMYET NCES TRK TARH

3

1. NTE

FLOZOF

YAYINCILIK

Trk Adnn Anlam

Trk ad Uygur metinlerinde g, kuvvet, Kagarl

Mahmutun Divan- Lgatit-Trk adl eserinde ol-

gunluk a, eski in kaynaklarnda ise mifer

anlamnda kullanlmtr.

Ziya Gkalp Trk adnn treli (treli), kanun ni-

zam sahibi anlamna geldiini belirtmitir. G. Doerfer

(Dorfer) ise Trk adnn devlete bal halk anlamnda

olduunu sylemitir.

Trk ad gnmzdeki ekliyle ilk kez M 318 ylnda

inlilerle yaplan bir antlamada yer almtr. Siyasal

anlamda ise ilk kez Kk Trk Devleti tarafndan kulla-

nlmtr. Bizansllar, ranllar ve Araplar ise VIII. yzyl-

dan itibaren Trke konuan ve boylar hlinde yaa-

yan topluluklara Trk adn vermilerdir.

Trk ad (Trkiye) corafi bir yeri iaret etmek iin ilk

kez VI. yzylda Bizans kaynaklarnda Orta Asya iin

kullanlmtr. XI. yzyldan itibaren de Anadolu iin

Trkiye ismi kullanlmaya balamtr. nl talyan

seyyah Marco Polo, Anadolu iin Kk Trkiye,

Orta Asya iin de Byk Trkiye tabirlerini kullanm-

tr.

Trklerin Anayurdu

Trklerin ana yurdu Orta Asyadr. Orta Asya; douda Kingan dalarndan batda Hazar Denizine, gneyde Hindiku ve Karanlk dalarndan kuzeyde Altay dala-rna kadar olan blgedir.

ORTA ASYA

Sibirya

Altay Da

lar

Ural

Dala

r

Baykal Gl

Arabistan

Hint Okyanusu

Atlas O

kyanus

u

Hindistan

Karan

lk D

alar

Himalaya Dalar

Afrika

Anadolu

inAkdeniz

Avrupa Tanr DalarAral Gl

ran

Karadeniz

Orta Asya'da Kurulan lk Kltr evreleri

Trklerin ana yurdunun Orta Asyann tam olarak ne-resi olduunun bilinememesinin nedeni, Trklerin g-ebe yaam srmeleridir. Trklerin gebe yaama-snda, corafi koullar ve bamsz yaama istei etkili olmutur.

NOT

Trkler, yazy ge kullanmaya baladklar iin Trk-lere ait ilk bilgilere in kaynaklarndan ulalmaktadr. Bu kaynaklarda, Trklerle inliler arasndaki mcade-lenin temel sebebinin, pek Yoluna hkim olma dn-cesi olduu anlalmaktadr.

2018

slamiyet ncesi Trk Tarihi

4

FLOZOF

YAYINCILIK

pek Yolu: inden balayan, bir kolu Hazar Denizinin kuzeyinden Krma, dier kolu Hazar Denizinin gneyinden ran ve Anadoluya, oradan da Avrupaya uzanan nemli bir ticaret yoludur. XV ve XVl. yzyllarda corafi keiflerin gereklemesi sonucu nemini kaybeden bu yolun getii yerler zaman zaman deiiklik gstermitir. Nedeni ise gl devletlerin byk bir gelir anlamna gelen pek Yolunun kendi topraklarndan gemesi iin mcadeleler yrtmeleridir. Bu mcadeleler sonu-cu kazanan taraflar yolu kendi snrlar zerinden geirmilerdir.

NOT

Trkler, tarih boyunca ana yurtlarn terk ederek eitli blgelere g etmilerdir.

Trk glerinin nedenleri;

klim artlarnn deimesi ve kurakln ba gstermesi

Nfusun art

Salgn hayvan hastalklar

Boylar aras mcadele

Otlaklarn daralmas (topraklarn yetersiz hle gelmesi)

Yeni lkeler fethetme arzusu

Trklerin i ve d basklara kar bamszlna d-kn olmas

Glerin sonucunda;

Tekilat zellikleri sayesinde g ettikleri yerlerde de gl devletler kurmulardr.

Trk kltr geni bir alana yaylmtr.

Yeni kltrlerle etkileime girilmitir.

Trk topluluklar deiik corafyalarda birbirlerinden farkl gelimeler gstermilerdir.

Trklerin geni alanlara dalmas, Trk tarihinin bir btn hlinde incelenmesini zorlatrmtr.

Trklerin tarih boyunca deiik lkelere yerleme-leri din, sanat, sosyal yaam ve ekonomi gibi alan-larda gelimelerine neden olmutur. Ancak en az farkll askerlik alannda yaamlardr.

NOT

I. Blgedeki yerel kltrlerle yakn ilikiler gelitir-meleri

II. Ana yurttan gelen Trk glerinin zamanla azal-mas

III. Trklerin bulunduklar blgelerdeki siyasi gle-rini yitirmeleri

Yukardakilerden hangileri, birok Trk kavmi-nin kimliini yitirmesinde etkili olmutur?

A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III

D) I ve II E) I, II ve III

ZM

Asya Hun Devleti M 220-MS216 yllar arasnda Orta Asyada kurulmu bilinen ilk Trk devletidir. Asya Hun Devletinin bilinen ilk hkmdar Teoman (Tuman)dr. Teomann lmnden sonra tahta -kan Mete Han (M 209-174) dneminde Asyada Hun Devleti blgenin en gl devleti haline gelmi-tir. Meteden sonra yerine olu Ki-ok gemitir. Kn in, Ho-han-yeh ve i-i, dier Asya hun hkm-darlardr. Kutluk Kaan ise II. Gktrk Devletinin kurucusudur.

(Cevap D)

SORU

Trk ad gnmzdeki ekliyle ilk kez M 318de . Devleti ile yaplan bir antlamada kullanl-mtr.

nclde verilen bolua aadakilerden hangi-sinin getirilmesi doru olur?

A) Arap B) in C) Sasani

D) Bizans E) Mool

ZM

Trk ad g, kuvvet, olgunluk, tremek, yaratl-mak, olgunluk a, devlete bal halk, kanun, ni-zam sahibi gibi anlamlarda kullanmtr. Trk ad gnmzdeki ekliyle de ilk kez M 318 ylnda in ile yaplan bir antlamada yer almtr.

(Cevap B)

SORU2018

slamiyet ncesi Trk Tarihi

5

FLOZOF

YAYINCILIK

ORTA ASYADA LK KLTR EVRELER

IIIKARASUK

TAGAR

KUZEY BUZ DENZ

Anav

Noin Ula

AnonimoANDRONOVO

ANAV ORDOSKUHANLAR 2. YY

SASAN D.

ARABSTAN

N

DEN

Z

4. YY

AKHU

NLAR

4. Y

Y

TANR

I DA

LARI

HUNLAR 4. YYAVARLAR 4

. YY

OUZLAR 11. YY

BZANS

IV

V

II AFANESEVOI

hidiler ve Tolunoullar'nn Kurulduu Corafya

Anav Kltr (M 40001000)

ProtoTrklerin en eski kltrdr.

Trkmenistann bakenti Akabat yaknlarnda Anav blgesinde ortaya karlmtr.

Anavda; gnete kurutulmu tulalardan yaplm ev-ler, at, koyun, sr besiciliinin ve iftiliin yapldn gsteren kalntlar yer almaktadr.

Afanasyevo Kltr (M 30001700)

Bu kltr, Altay dalarndan Volga Nehrine kadar uza-nan geni sahada bulunmaktadr.

Kemik ineler, akmak tandan ok ular, bakr bak ve kpeler ile at ve koyun besiciliine iaret eden bul-gular bu kltr evresindeki kazlarda ortaya kmtr.

Kelteminar Kltr (M 3000)

Aral Gl evresindeki Kelteminar isimli blgede or-taya kmtr.

Andronova Kltr (M 17001200)

Bu kltr, Altay dalar ile Ural Nehri arasndaki btn bozkr sahay kapsamaktadr. Geni bir yaylma alan bulunur.

Afanasyevonun gelimi devamdr.

Tun ve altndan eyalara ilk defa rastlanmtr.

At, koyun sr ve deve besiciliine dair kalntlar bu-lunmutur.

Karasuk Kltr (M 1200700)

Yenisey Nehrinin kollarndan Karasuk Irmann ev-resinde tespit edilmitir.

Demir madeni bu kltrde kefedilmi ve ilenmitir.

Drt tekerlekli araba, sklp yeniden kurulan kee

adr, koyun ynnden elbise ve kuma dokunmas bu kltrdedir.

Bakra arsenik ve kalay kartrlmas bu kltrdedir. Mezara yiyecek ve iecek koyma ilk defa bu kltrde

grlmektedir.

Bu kltrn ilk Trk boylarndan Ting-Linglerin atalar-na ait olduu kabul edilmektedir.

Tagar ve Tatk Kltrleri (M 700100)

Abakan ve Yukar Yenisey/Minusk blgesinde ortaya karlmtr.

Tuntan yaplma iki yan keskin baklar, ok ular, sapl aynalar, bilezik, kpe ve taraklar bulunmutur.

Bu blgede kayalara yaplan resimlerde ve kurgan-larda bulunan eyalarn stnde da keisi, geyik, at, kurt, boa, kaplan, pars ve yrtc ku tasvirlerine rast-lanmtr.

LK TRK DEVLETLER VE TOPLULUKLARI

ASYADA KURULANLAR

AVRUPADA KURULANLAR

Byk Hun Devleti

Gktrk Devleti

II. Gktrk Devleti

Uygur Devleti

Krgzlar

Ouzlar

Trgiler

Sabirler

Karluklular

Hazarlar

Avrupa Hun Devleti

Bulgarlar

Kumanlar

Macarlar

Peenekler

Avarlar

A. ASYA HUN DEVLET (M 220MS 216)Hunlar ile ilgili ilk bilgiler, in kaynaklarna aittir ve M

1000 yllarnn balarna kadar uzanmaktadr. lk tarih-sel belge ise M 318 ylna ait bir antlama metnidir.

Asya Hun Devleti bilinen ilk tekilatl Trk devletidir. Bakenti tkendir.

Bilinen ilk hkmdarlar Teomandr (Tu-Man). in Seddi, Teomann ine dzenledii aknlara kar ko-yabilmek iin inliler tarafndan yaplmtr.

2018

slamiyet ncesi Trk Tarihi

6

FLOZOF

YAYINCILIK

in Seddinin y