1 debits and credits
TRANSCRIPT
Äàíñíû ìºí чàíàð,ангилал äåáåò, êðåäèòèéí òóõàé
îéëãîëò
МУИС-Завхан сургууль Д.Эрдэнэсоёл /MBA,CPA,CPTA/
The Account
Debits and Credits, T- Account
Double-entry accountig Asset Accounts
Liability Accounts Equity Accounts
Дансны тухай ойлголт
Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí äàíñ áîë á¿ðòãýë õºòëºõ ¿íäñýí àðãûí íýã þì. Áèçíåñèéí òºðºë á¿ðèéí àæèë ã¿éëãýýã ýäèéí çàñãèéí àãóóëãûíõ íü èæèë øèíæýýð á¿ëýãëýí íýãòãýæ õàðóóëàõàä äàíñ õºòëºõ àðãûã õýðýãëýäýã.
Äàíñ ãýäýã (Account) íü àæèë ã¿éëãýý á¿ðèéã ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí ýëåìåíò¿¿ä áîëîõ õºðºíãº, ºð òºëáºð, ýçíèé ºìч, îðëîãî, çàðäàë á¿ðýýð õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýõ íýãòãýí ä¿ãíýõýä àøèãëàäàã á¿ðòãýëèéí õýðýãñýë þì.
T- AccountÍÁÁ-èéí äàíñíû õàìãèéí ýíãèéí õýëáýð ä¿ðñ Ò õýëáýðèéí ä¿ðñ þì. (ñóðãàëòàíä
àøèãëàäàã). ÍÁÁ-èéí õýëýýð äàíñíû ç¿¿í òàëûí óòãûã Äåáåò, áàðóóí òàëûí óòãûã Êðåäèò ãýñýí òîìú¸îãîîð õàðóóëäàã.
Äàíñíû íýð ç¿¿í òàë áóþó áàðóóí òàë áóþó Äåáåò =Äò (Debit = Dr) äåáåò êðåäèò Êðåäèò =Êò (Credit= Cr)
Äàíñíû ангилалÄàíñûã á¿òöèéíõ íü õóâüä õî¸ð àíãèëäàã.1. Áàëàíñûí äàíñ áóþó òîãòìîë äàíñ2. Îðëîãûí òàéëàíãèéí äàíñ áóþó ò¿ð äàíñ (орлогын болон
зардлын дансууд хамрагдана.)
1.Áàëàíñûí äàíñ áóþó òîãòìîë äàíñны ангилал
Õºðºíãèéí данс, Эх үүсвэрийн данс гэж ангилна.
Эх үүсвэрийн данс нь:Өр төлбөрийн данс (Liability Accounts)Эзэмшигчдийн өмчийн данс (Equity Accounts)
байна.
Õºðºíãèéí данс Asset Accounts “äàíñíû äåáåò áèчèëòèéí ä¿ðýì” Õºðºíãèéí äàíñàíä çºâõºí ò¿¿íèé áýëýí áàéäàë, õºäëºë
ººðчëºëòèéã õàðóóëäàã. Á¿õ õºðºíãèéí äàíñ õýâèéí ¿åäýý äåáåò òàëäàà ¿ëäýãäýëòýé áàéíà. ªºðººð õýëáýë ìºíãºí õºðºíãº, ãàçàð áîëîí áóñàä ÿìàð íýãýí õºðºíãèéí ºñºëò íü (äåáåò áèчèëò íü) ò¿¿íèé õîðîãäîõ õýìæýýíýýñ (êðåäèò áèчèëòýýñ) ÿìàãò èõ áàéíà. Õºðºíãèéí äàíñ íü äåáåò òàëäàà ¿ëäýãäýëòýé áàéõ áºãººä õºðºíãèéí õýìæýýã íýìýãä¿¿ëæ áàéãàà àæèë ã¿éëãýýã äåáåò òàëäàà, õîðîãäóóëæ áàéãàà àæèë ã¿éëãýýã êðåäèò òàëäàà òóñãàæ õàðóóëíà.¯¿íèéã “äàíñíû äåáåò áèчèëòèéí ä¿ðýì” ãýíý.
Äàíñäûí ýõíèé ¿ëäýãäëèéã “Ñ1” ýöñèéí ¿ëäýãäëèéã “Ñ2” ãýæ òýìäýãëýí ã¿éëãýýíèé ä¿íãýýñ òóñãàéëàí õàðóóëäàã æóðàìòàé.
Ä¿ðýì ¸ñîîð õºðºíãèéí äàíñíû ýöñèéí ¿ëäýãäэë (Äò Ñ2)- èéã ãàðãàõäàà ýõíèé ¿ëäýãäýë (Äò Ñ1)äýýð дебет гүйгээний дүн (∑ Äò)-г íýìæ, кредитèéí ã¿éëãýýний дүн (∑Êò)-г õàñàæ òîäîðõîéëäîã. ¯¿íèéã òîìü¸îëáîë:
Äò Ñ2 = Äò Ñ1 + ∑ Äò - ∑ Êò
Äò Õºðºíãèéí äàíñ Êò Ñ1
+ -
∑ Äò ∑ Êò Ñ2
Õºðºíãèéí данс Asset Accounts “äàíñíû äåáåò áèчèëòèéí ä¿ðýì”
Жишээлбэл: Бараа материалын эхний үлдэгдэл 10000₮, борлуулсан барааны өртөг 45000₮, бараа материалын худалдан авалт 65000₮ бол бараа материалын эцсийн үлдэгдэлийг ол.
Бараа С1= 10000 45000 65000
65000 45000 C2= 30000
Õºðºíãèéí данс Asset Accounts “äàíñíû äåáåò áèчèëòèéí ä¿ðýì”
Äò Ñ2 = 10000 + 65000 – 45000=30000
Өр төлбөрийн данс Liability Accounts Эзэмшигчдийн өмчийн данс Equity Accounts “Дàíñíû кредит áèчèëòèéí ä¿ðýì”
• Ýõ ¿¿ñâýðèéí äàíñä нь ºð òºëáºð ба ýçýìøèãчäèéí ºìчèéí äàíñдаас бүрдэнэ . Ýäãýýð äàíñàíä хөрөнгийн ýõ ¿¿ñâýðèéí õºäëºë ººðчëºëòèéã òóñãàí õàðóóëäàã.Ýõ ¿¿ñâýðèéí äàíñíû ºñºëò íü ( êðåäèò áèчèëò íü) ò¿¿íèé õîðîãäîõ õýìæýýíýýñ (äåáåò áèчèëòýýñ) ÿìàãò èõ áàéäàã. Èéìä ýõ ¿¿ñâýðèéí äàíñ íü êðåäèò òàëäàà ¿ëäýãäýëòýé áàéõ áà ýõ ¿¿ñâýðèéí õýìæýýã íýìýãä¿¿ëæ áàéãàà àæèë ã¿éëãýýã êðåäèò òàëä, õîðîãäóóëæ áàéãàà àæèë ã¿éëãýýã äåáåò òàëäàà òóñãàäàã. ¯¿íèéã “äàíñíû êðåäèò áèчèëòèéí ä¿ðýì” ãýíý.
Ýíý ä¿ðýì ¸ñîîð ýõ ¿¿ñâýðèéí äàíñíû ýöñèéí ¿ëäýãäë (Êò Ñ2)- èéã ãàðãàõäàà ýõíèé ¿ëäýãäýë (Êò Ñ1) äýýð кредиò ã¿éëãýýний дүн (∑ Êò) -г íýìæ, дебет ã¿éëãýýний дүн( ∑ Äò)-г õàñàæ òîäîðõîéëäîã.
Êò Ñ2 = Êò Ñ1 + ∑ Êò - ∑ Äò Äò Ýõ ¿¿ñâýðèéí äàíñ Êò Ñ1
- +
∑ Äò ∑ Êò Ñ2
Өр төлбөрийн данс Liability Accounts Эзэмшигчдийн өмчийн данс Equity Accounts “Дàíñíû кредит áèчèëòèéí ä¿ðýì”
Жишээлбэл: Дансны өглөгийн эхний үлдэгдэл 15000₮, төлсөн өр 30000₮, бараа материалын зээлээрх худалдан авалт 55000₮ бол бараа материалын эцсийн үлдэгдэлийг ол.
Дансны өглөг С1= 15000 30000 55000
30000 55000 C2= 40000
Өр төлбөрийн данс Liability Accounts Эзэмшигчдийн өмчийн данс Equity Accounts “Дàíñíû кредит áèчèëòèéí ä¿ðýì”
Êò Ñ2 = 15000 + 55000 - 30000
.
Îðëîãî áîëîí çàðäëûí äàíñíû áèчèëòèéí ä¿ðýì
Çàðäàë ãàðñàí ¿åä çàðäëûí äàíñíû äåáåò òàëä, çàðäëûã õîðîãäóóëáàë êðåäèò òàëä òóñ òóñãàíà
Îðëîãûã íýìýãä¿¿ëæ áàéãàà àæèë ã¿éëãýýã îðëîãûí äàíñíû êðåäèò òàëä, õîðîãäóóëæ áàéãàà àæèë ã¿éëãýýã äåáåò òàëä òóñãàíà.
Орлогын болон зардлын данс нь тайлант хугацааны эхэнд нээгдэх ба тайлант хугацааны эцэст орлого зардлын нэгдсэн дансанд хаагдаж áàéãóóëëàãûí ¿ð ä¿íã òîäîðõîéëäîã. Ийм учраас тэдгээрийг түр данс гэж нэрлэдэг.
2. Îðëîãûí òàéëàíãèéí äàíñ áóþó ò¿ð äàíñ
Орлого зарлагын нэгдсэн данс (ОЗНД)Түр дансдад тусгасан үзүүлэлтүүдийг “Орлого зарлагын нэгдсэн данс”
гэсэн дансанд бичиж хааснаар тайлангийн үр дүн тодорхойлогдоно. Дараа нь аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын өглөг, ноогдол ашигаарх өглөг, хуримтлагдсан ашиг гэхчлэнд хуваагдаж мөн нэрийн дансанд шилждэг юм.
ОЗНД нь тайлан гаргах үед ашиглагддаг учраас түүнийг завсрын данс гэж нэрлэж болно.
Данс хаах
Îðëîãî çàðäëûí äàíñûã õýðõýí õààõ òàëààð æèøýý àâч ¿çüå.
100,0 òºãðºãèéí өртөгтэй барааг 130,0төгрөгөөр борлуулав.
Борлуулалтын ББӨ îðëîãî
130,0 130,0 ÎÇÍÄ 100,0 100,0
100,0 130,0
30,0
хуримтлагдсан ашиг
30,0
Данс хаах
Тохируулах данс
Зарим хөрөнгө, өр төлбөр, эзэмшигчдийн өмч, орлого, зардлын дансыг нэмэгдүүлж эсвэл хорогдуулж тохируулдаг дансдыг тохируулах данс гэнэ. Тухайлбал
“Нэмэгдэж төлөгдсөн капитал” данс нь энгийн ба давуу эрхтэй хувьцаа дансыг нэмэгдүүлж тохируулдаг.
“Хуримтлагдсан элэгдэл” данс нь үндсэн хөрөнгө дансыг“Борлуулалтын буцаалт” данс нь борлуулалтын орлого дансыг“Найдваргүй авлагын нөөц” данс нь авлагын дансыг“Халаасны хувьцаа данс” нь энгийн ба давуу эрхтэй хувьцаа дансыг тус
тус хорогдуулж байдаг тул эдгээр дансдыг сөрөг тохируулах данс гэнэ.
Дåáåò,êðåäèòèéí ä¿ðìèéã òîãòîîõîä õÿëáàð áîëãîõîä çîðèóëàí õ¿ñíýãòýíä íýãòãýâ.
Äàíñ Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ä¿ðýì
Õºðºí㺠: Äåáåò áèчèëòýýð ºñíº
Êðåäèò áèчèëòýýð áóóðíà
ªð òºëáºð: Êðåäèò áèчèëòýýð ºñíº
Äåáåò áèчèëòýýð áóóðíà
ªìч: Êðåäèò áèчèëòýýð ºñíº
Äåáåò áèчèëòýýð áóóðíà
Îðëîãî: Êðåäèò áèчèëòýýð ºñíº
Äåáåò áèчèëòýýð áóóðíà
Çàðäàë: Äåáåò áèчèëòýýð ºñíº
Êðåäèò áèчèëòýýð áóóðíà
Дансны жагсаалт ба кодууд:Дансны жагсаалт гэдэг нь
байгууллагын ерөнхий дэвтэр дэх дансдуудын кодлогдсон жагсаалтыг хэлнэ. Нягтлан бодох бүртгэлийн дансыг блок код болон груп (хэсэгчилсэн) кодолно.
Дансны жагсаалт Блок код
Код Данс
100-180 Эргэлтийн хөрөнгө
210-251 Эргэлтийн бус хөрөнгө
310-325 Өр төлбөр
410-422 Эзэмшигчдын өмч
510-512 Орлого
610 Борлуулалтын өртөг
701-716 Үйл ажиллагааны зардал
870-876 Үйл ажиллагааны бус зардал
Дансны жагсаалт Груп код
Авлагын дансыг груп кодоор кодлоё.• 1-эргэлтийн хөрөнгө• 20- авлага• 100- ерөнхий журналаар бүртгэх дансыг илэрхийлнэ.• 200-дэлгэрэнгүй байдлаар бүртгэх үеийн дансыг илэрхийлнэ гэвэл• 120100-ерөнхий журналаар бүртгэх авлагын данс• 120200 –авлагыг дэлгэрэнгүй байдлаар бүртгэх үед хэрэглэх данс юм.