07. Палітыка перабудовы ў БССР. Адукацыя і навука ў...
TRANSCRIPT
Палітыка перабудовы і вынікі яе
ажыццяўлення ў БССР
Абвяшчэнне палітыкі перабудовы1985 г. – прыход да ўлады Гарбачова.
Пераадоленне крызісу ў грамадстве:• Удасканальванне сацыялізму з
дапамогай шырокіх народных мас.• Дэмакратызацыя ўсіх сфер
грамадства.• Рэфармаванне палітычных інстытутаў.• Лозунг: “Больш дэмакратыі, больш
сацыялізму!”
Сацыяліз з чалавечым тварам
Галоснасць1987 г. – абвяшчэнне палітыкі галоснасці – адкрытае абмеркаванне праблем мінулага і сучаснага.1988 г. – закон “Аб народным абмеркаванні важных пытанняў дзяржаўнага жыцця БССР”.
Наколькі поўнай была галоснасць?
Курапаты
3 чэрвеня 1988 г. – артыкул Зянона Пазняка у «ЛіМе» “Курапаты – дарога смерці”.14 чэрвеня 1988 г. – урадавая камісія: у Курапатах знішчана не менш за 30 тыс. чалавек.
Праявы галоснасці:1. Рост цікавасці да мінулага, нацыянальнай
культуры.Узніклі клубы па краязнаўству “Талака”, “Паходня” і г.д.2. Дэсталінізацыя і далейшая рэабілітацыя ахвяр сталінскіх рэпрэсій.Да 1993 г. рэабілітавана 130 тыс. чалавек.
Але!30.10.1988 г. – масавая дэманстрацыя памяці ахвяр сталінізма “Дзяды-88” разагнана.
Дэмакратызацыя палітычнай сістэмыСнежань 1988 г. – рашэнне аб скліканні з’езда народных дэпутатаў БССР – новага органа заканадаўчай улады.1989 г. – выбары народных дэпутатаў СССР. Выбраны 60 дэлегатаў ад БССР. Упершыню выбары на альтэрнатыўнай аснове.
Але!2/3 месцаў – на альтэрнатыўнай аснове, 1/3 – ад грамадскіх арганізацый.
Выбары ў БССР1990 г. – выбары народных дэпутатаў БССР. Некалькі тураў галасавання.
Вынік:• Большасць – прыхільнікі КПБ, але была і
апазіцыя.• Старшыня Вярхоўнага Савета – Мікалай
Дземянцей.
Страта манаполіі камуністаў на ўладу1990 г. – ІІІ з’езд народных дэпутатаў СССР адмяніў 6-ты артыкул Канстытуцыі СССР.
КПСС перастала быць “кіруючай і накіроўваючай сілай”.
Фарміраванне шматпартыйнасці
Чэрвень 1989 г. – у Вільнюсе створаны Беларускі народны фронт “Адраджэнне”. Старшыня – З. Пазняк.
1990 г. – закон “Аб грамадскіх аб’яднаннях”. Дазвол ствараць партыі.
Новыя партыі• 1990 г. – створана АДПБ: за дэмакратычнае грамадства, сямейныя
каштоўнасці і г.д.• 1991 – Беларуская сялянская партыя. За аграрную рэформу:
стварэнне фермерскіх гаспадарак і г.д.• 1991 – БСДГ. Апора на сацыял-дэмакратыю пачатку 20 ст.
Рэакцыя кансерватараўЖнівень 1991 г. – путч ГКЧП.Дземянцей падтрымаў ГКЧП.Правал путча. Дземянцей – у адстаўку. Вынік:25.08.1991 г. – закон “Аб часовым прыпыненні дзейнасці КПСС – КПБ на тэрыторыі Беларусі”.
Грамадскія арганізацыі1990 г. – Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі.Апазіцыйная арганізацыя: Кангрэс дэмакратычных прафсюзаў.
1990 г. – у 2 р. скарацілась колькасць камсамола.
Развіццё адукацыі і навукі ў другой палове
1950-х–1980-я гг.
Рэформы адукацыі1958 г. – абавязковае 8-гадовае навучанне. Навучанне ў сярэдняй школе – 11 гадоў.1964 г. – зноў 10-гадовая сэрэдняя школа. 1977 г.– абавязковая сярэдняя адукацыя1984 г. – зноў 11-гадовая сэрэдняя школа (з 6-гадовага ўзросту).
Праблемы адукацыі
• Імкненне павышэння колькасці вучняў, а не якасці адукацыі.• Падрыхтоўка вучняў да
вытворчай працы праз вучэбна-вытворчыя камбінаты неэфектыўная з-за недахопу сродкаў.
Падрыхтоўка спецыялістаў
• Павелічэнне колькасці сярэдне-спецыяльных навучальных устаноў.• З’яўленне новых ВНУ: РТІ,
Магілёўскі машынабудаўнічы інстытут і г.д.
Мова адукацыі
• Зніжэнне ролі беларускай мовы ў адукацыі: з 1958 г. бацькі могуць выбіраць, куды аддаваць дзяцей.
Вынік: у сяр. 1980-х гг. толькі 21,3% беларускамоўных школ.• з сяр. 1980-х гг. – беларусізацыя сістэмы адукацыі.
Дакладныя навукі• Біялогія: В. Ф. Купрэвіч (механізм
старэння)• Квантавая электроніка: М. А.
Барысевіч (даследаванне шмататамных малекул);• Механізацыя с/г: М. Я. Мацапура
(распрацоўка комплексу машын для асваення забалочаных зямель і зямель, парослых хмызняком);• Медыцына: Т. В. Бірыч (хірургія
вачэй), Г. А. Ілізараў (лячэнне пераломаў і г.д.)
Дасягненні навукі ў эканоміцы
• Новыя сарты раслін і пароды жывёл у с/г;• Новыя галіны
прамысловасці: радыёэлектроніка, вылічальная тэхніка і г.д.
Касманаўтыка• Праектыраванне: С. Косберг. Стварыў серыю ракетных рухавікоў.• Касманаўты: П. Клімук, У. Кавалёнак.
Праблемы навукі БССР
• Павялічвалася колькасць беларускіх навукоўцаў, але павялічыўся іх узрост;• Скарачэнне фінансавання навукі.