Andrew HeywoodSiyasetin ve Uluslararası İlişkilerin Temel KavramlarıKey Concept in Politics and International Relations (2nd ed.)

Çeviren: Doç. Dr. Fahri Bakırcı

Felix Kitap: 95. Baskı: Ekim 20203-4. Baskılar: 2015-2020 (BB101 Yayınları);1.-2. Baskılar: 2012-2015 (Adres Yayınları)

ISBN 13: 978-605-06208-3-2

Copyright © 2020, Felix Kitap®Copyright © 2020, 2000 Palgrave MacmillanCopyright © 2020, 2000, Andrew HeywoodCopyright © 2016, Fahri Bakırcı (Türkçe çeviri)

Bu kitap ilk olarak İngilizcede, Macmillan Publishers Limited’in bir markası olan Palgrave Macmillantarafından, Key Concept in Politics and International Relations ismiyle basılmıştır. Türkçe çeviri ve baskısıPalgrave Macmillan’ın izniyle yapılmıştır. Bu Eser’in müellifi olarak yazarın hakları mahfuzdur.

Tüm hakları saklıdır. Hiçbir şekilde tamamı veya herhangi bir parçası fotokopiyle veya başka yöntemlerleçoğaltılamaz ve dağıtılamaz. Bunu yapanlar veya buna teşebbüs edenler hakkında yayınevimiz kanunîtakibat yaptırma hakkına sahiptir.

Yayına Hazırlayan: Selçuk DurgutKapak Tasarımı: Furkan Şener Tasarım Ofisi (www.furkansener.com)Sayfa Tasarımı: Felix Kitap

Baskı: TED MatbaacılıkAdres: Zübeyde Hanım Mah. Kazım Karabekir Cad. No:95/1, Altındağ, Ankara Telefon: (312) 341 17 97 • Sertifika No: 43252

Adres: Kavaklıdere Mah. Bardacık Sok. No: 42/B Küçükesat, Çankaya Ankara • Telefon: (312) 434 44 64E-Mail: info@felixkitap.com • Web: www.felixkitap.com • Sertifika No: 47793

Felix Kitap bir Hayalci Yayıncılık markasıdır.

Adres: Kavaklıdere Mah. Bardacık Sok. No: 42/B Küçükesat, Çankaya Ankara • Telefon: (312) 434 44 64E-Mail: info@felixkitap.com • Web: www.felixkitap.com • Sertifika No: 47793

Felix Kitap bir Hayalci Yayıncılık markasıdır.

ANDREW HEYWOOD

Andrew Heywood, önde gelen bir siyaset bilimi ders kitabı yazarıdır. Britan yalı olan Heywood, Croydon College’ın yardımcı müdürlüğü ve Orpington College’da yöneticilik görevlerinde bulunmuştur. 20 yılı aşkın bir süre Si-yaset Bilimi bölümlerinde dersler verip bölüm yöneticiliklerini ifa etmiştir. Şu anda yayınevlerine danışmanlık yapmaktadır. Heywood’un dünyada ve Türkiye’de çok satan ders kitapları şunlardır:

• Politics (4th ed., 2013)Siyaset (Felix Kitap, 2019)

• Political Ideologies: An Introduction (5th ed, 2012)Siyasî İdeolojiler: Bir Giriş (Felic Kitap, 2020)

• Global Politics (2nd ed. 2014)Küresel Siyaset (Felix Kitap, 2019)

• Political Theory: An Introduction (3rd ed., 2004)

• Essentials of UK Politics (2nd ed, 2011)

İÇİNDEKİLER

Adalet [Justice] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23

Anarşi [Anarchy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24

Anarşizm [Anarchism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26

Anayasa [Constitution] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28

Anayasacılık [Constitutionalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30

Anti-Siyaset [Anti-Politics] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31

Ataerkillik [Patriarchy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

Azınlık Hakları [Minority Rights] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34

Barış İnşası [Peace-Building] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37

Barışseverlik [Pacifi sm] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38

Baskı Grubu [Pressure Group] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39

Başbakan [Prime Minister] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41

Başkan [President] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43

Başkanlık Yönetimi [Presidential Government] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45

Bırakınız-Yapsınlar [Laissez faire] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47

Bireycilik [Individualism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48

Bölgecilik [Regionalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49

Bürokrasi [Bureaucracy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51

Büyük Güç [Great Power] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52

Caydırıcılık [Deterrence] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55

Cemaat/Topluluk [Community] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56

Cemaatçilik/Toplulukçuluk [Communitarianism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57

Cezalandırma [Punishment] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59

Cihat [Jihad] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60

Cumhuriyetçilik [Republicanism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61

Çevrecilik [Ecologism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62

Çift-Meclislilik [Bicameralism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64

Çoğulculuk [Pluralism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65

Çok-Düzeyli Yönetişim [Multi-Level Governance] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68

Çok-Kültürlülük [Multiculturalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68

Çok-Tarafl ılık [Multilateralism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70

Davranışsalcılık [Behaviouralism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73

Demokrasi [Democracy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74

Demokratik Barış [Democratic Peace] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76

Demokratikleşme [Democratization] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78

Denetleme ve Denge [Checks and Balances] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79

Devlet [State] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80

Devrim [Revolution] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82

Diktatörlük [Dictatorship] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84

Diplomasi [Diplomacy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86

Diyalektik [Dialectic] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87

Düşkün Devlet [Failed State]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88

Düzen [Order] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89

Egemenlik [Sovereignty] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91

Eleştirel Teori [Critical Theory] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93

Emperyalizm [Imperialism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94

Enternasyonalizm [Internationalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96

Eşitlik [Equality] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97

Faşizm [Fascism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

Federalizm [Federalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

Feminizm [Feminism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

Gelenek [Tradition] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

Görgücülük [Empiricism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

Güç Dengesi [Balance of Power] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

Güçler Ayrılığı [Separation of Powers] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

Güvenlik [Security] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

Güvenlik İkilemi [Security Dilemma] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

Haklar [Rights] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

Haklar Bildirgesi [Bill of Rights] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

Halkçılık [Populism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

Hayvan Hakları [Animal Rights] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

Hegemonya [Hegemony] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122

Hesap Verebilirlik [Accountability] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

Hoşgörü [Toleration] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

Hıristiyan Demokrasi [Christian Democracy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

Hukuk [Law] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

Hukuk Devleti [Rule of Law] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

Hükûmetler-Arasıcılık [Intergovernmentalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

Irk/Etnisite [Race/Ethnicity] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

Irksalcılık / Irkçılık [Racialism/Racism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

İdealizm [Idealism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135

İdeoloji [Ideology] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

İktidar [Power] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

İnsan Doğası [Human Nature] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

İnsan Hakları [Human Rights] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142

İnsanî Gelişmişlik [Human Development] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

İnsanî Müdahale [Humanitarian Intervention] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144

İnsanlığa Karşı Suçlar [Crimes Against Humanity] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

İnşacılık [Constructivism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147

İslamcılık [Islamism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

İşlevselcilik [Functionalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150

Jeopolitik [Geopolitics] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151

Kabine [Cabinet] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

Kalkınma [Development] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

Kapitalizm [Capitalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156

Karşılıklı Bağımlılık [Interdependence]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158

Kimlik Siyaseti [Identity Politics] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159

Kitle İletişim Araçları [Mass Media] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160

Koalisyon [Coalition] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

Kolektif Güvenlik [Collective Security] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162

Kolektif Örgütlenme [Collectivization] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

Kolektivizm [Collectivism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

Komisyon [Committee] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165

Komünizm [Communism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166

Konfüçyüsçülük [Confucianism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169

Korporatizm [Corporatism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170

Kozmopolitçilik [Cosmopolitanism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172

Kökten dincilik / Dinsel Köktencilik [Religious Fundamentalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173

Kurumsalcılık [Institutionalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176

Kuşaklar Arası Adalet [Cross-Generational Justice] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177

Kutupluluk [Polarity] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178

Küresel Adalet [Global Justice] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180

Küresel Sivil Toplum [Global Civil Society] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181

Küresel Yönetişim [Global Governance] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182

Küreselleşme [Globalization] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184

Liberal Demokrasi [Liberal Democracy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187

Liberalizm [Liberalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189

Liberteryanizm [Libertarianism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191

Liderlik [Leadership] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192

Liyakate Dayalı Yönetim [Meritocracy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194

Marksizm [Marxism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197

Medeniyetler Çatışması [Confl ict of Civilizations] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199

Merkeziyet / Adem-i Merkeziyet [Centralization/Decentralization] . . . . . . . . . . . . . . . . 200

Meşru Savaş [Just War] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202

Meşruiyet [Legitimacy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203

Militarizm [Militarism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204

Milliyetçilik [Nationalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206

Monarşi [Monarchy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208

Muhafazakarlık [Conservatism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209

Muhalefet [Opposition] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212

Mutlakıyetçilik [Absolutism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213

Mülkiyet [Property] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214

Nazizm [Nazism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217

Neo-Liberalizm [Neoliberalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218

Nispî Temsil [Proportional Representation] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220

Otorite [Authority] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221

Otoriteryanizm [Authoritarianism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223

Oydaşmacılık [Consociationalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224

Oyun Teorisi [Game Theory] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225

Özerklik [Autonomy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227

Özgürlük [Freedom] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228

Paradigma [Paradigm] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231

Parlamenter Yönetim [Parliamentary Government]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232

Parlamento [Parliament] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234

Piyasa [Market] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236

Politik Ekonomi / Ekonomi-Politik [Political Economy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237

Politika [Policy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238

Post-Modernizm [Postmodernism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241

Post-Sömürgecilik [Postcolonialism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242

Pozitivizm [Positivism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243

Pragmatizm [Pragmatism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243

Rasyonalizm/Akılcılık [Rationalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245

Rasyonel Tercih [Rational Choice] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246

Realizm/Gerçekçilik [Realism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248

Refah [Welfare] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249

Referandum [Referendum] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251

Reform [Reform] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252

Rıza [Consent] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254

Savaş [War] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255

Seçim [Election] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257

Seçkincilik [Elitism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259

Serbest Ticaret [Free Trade] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261

Sert/Yumuşak Güç [Hard/Soft Power] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262

Silahlanma Yarışı [Arms Race] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263

Sistem Teorisi [Systems Theory] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264

Sivil İtaatsizlik [Civil Disobedience] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266

Sivil Özgürlük [Civil Liberty] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267

Sivil Toplum [Civil Society] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268

Siyasal Kültür [Political Culture] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269

Siyasal Parti [Political Party] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271

Siyasal Teori [Political Theory] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273

Siyaset [Politics] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275

Siyaset Bilimi [Political Science] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277

Siyaset Felsefesi [Political Philosophy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279

Sol/Sağ [Left/Right] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280

Sorumluluk [Responsibility] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282

Sosyal Demokrasi [Social Democracy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284

Sosyalizm [Socialism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285

Söylem [Discourse] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288

Süper Güç [Superpower] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289

Sürdürülebilir Kalkınma [Sustainable Development] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290

Tarafsızlık [Neutrality] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291

Tarihsel Maddecilik [Historical Materialism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292

Temsil [Representation] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293

Terörizm [Terrorism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295

Toplumsal/Sosyal Adalet [Social Justice] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297

Toplumsal Cinsiyet [Gender] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298

Toplumsal Hareket [Social Movement] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299

Toplumsal Sınıf [Social Class] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301

Toryizm [Toryism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302

Totalitarizm [Totalitarianism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303

Tüketimcilik [Consumerism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304

Ulus/Millet [Nation] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307

Ulus-Devlet [Nation-State] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308

Uluslararası Hukuk [International Law] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310

Uluslararası İlişkiler [International Relations] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311

Uluslararası Örgüt [International Organization] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313

Uluslararası Toplum [International Society] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315

Uluslararası Yardım [International Aid] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316

Uluslar-Ötesi Şirket [Transnational Corporation- TNCs] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317

Uluslar-Ötesicilik [Transnationalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319

Uluslar-Üstücülük [Supranationalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320

Uzlaşma [Consensus] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321

Üçüncü Yol [Third Way] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322

Ütopyacılık [Utopianism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323

Vekalet [Mandate] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327

Yararcılık/Faydacılık [Utilitarianism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328

Yargı [Judiciary] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329

Yerel Yönetim [Local Government] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331

Yerindenlik [Subsidiarity] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333

Yetki Genişliği [Devolution] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334

Yönetim [Government] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335

Yönetim Dışı Örgüt [Non-Governmental Organization] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337

Yönetişim [Governance] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338

Yurtseverlik/Vatanseverlik [Patriotism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339

Yurttaşlık/Vatandaşlık [Citizenship] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340

Yükümlülük [Obligation] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341

Yürütme [Executive] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342

TEMEL SİYASAL DÜŞÜNÜRLER SÖZLÜĞÜ 345

KAYNAKÇA 353

DİZİN 361

ŞEKİLLER

Şekil 1: Başkanlık Yönetimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46

Şekil 2: Çok-Düzeyli Yönetişim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68

Şekil 3: Federal Devletler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

Şekil 4: Güçler Ayrılığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

Şekil 5: Siyasal İdeoloji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

Şekil 6: Küresel Karşılıklı Bağımlılık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184

Şekil 7: Mahkûmlar İkileminde Seçenekler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226

Şekil 8: Parlamenter Yönetim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233

Şekil 9: Sert, Yumuşak ve Akıllı Güç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263

Şekil 10: Siyasal Sistem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265

Şekil 11: Doğrusal Yelpaze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280

Şekil 12: At Nalı Yelpazesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281

Şekil 13: İki Boyutlu Yelpaze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282

Jean için...

HEYWOOD | SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 15

KAVRAMLARIN KULLANIMI VE KÖTÜYE KULLANIMI

Siyaset ve uluslararası ilişkiler öğrencileri için, kavramların özel bir öne-mi vardır. Siyasal argümanların sıklıkla terimlerin geçerli anlamları üze-rindeki bir mücadeleden ibaret olduğunu ileri sürmek abartı sayılmaz. Düşmanların her biri; “özgürlüğü savunmakta”, “demokrasiyi sürdür-mekte” ya da “adaleti desteklemekte” olduğunu ileri sürerek tartışabilir, kavga edebilir ve hatta savaşabilir. Sorun, “özgürlük”, “demokrasi” ya da “adalet” gibi sözcüklerin, farklı insanlar için farklı anlamlara gelmesidir; bundan dolayı da kavramların kendileri sorunluymuş gibi görünmeye başlarlar.

İster ülke içi, ister uluslararası olsun, kavramların siyasal analiz için olağanüstü önemini açıklamak için üç gerekçe ileri sürülebilir. Birincisi siyasal analizin tipik biçimde genellemelerle ilgilenmesidir. Bu nokta-nın önemi, siyaset ve tarih arasında, bu yönden var olan farklılıkları ta-savvur ederek aydınlatılabilir. Bir tarihçi muhtemelen özel bir olayı an-lamlandırmak isterken (diyelim ki Fransız Devrimi, Rus Devrimi ya da 1989-1991 Doğu Avrupa Devrimleri), siyasal bir analistin bu tür olayla-rı, daha geniş ya da daha genel bir olguyu, bu örnekte devrim olgusunu, anlamlandıracak bir bakışla inceleme eğiliminde olması muhtemeldir. Tarihçiler için “devrim” kavramına ilişkin özel bir incelemenin marji-nal değeri vardır çünkü onların öncelikli ilgileri, özel bir olaylar dizisi hakkında neyin farklı, hatta eşsiz olduğuna ilişkindir. Siyasal analistler için ise, “devrim” kavramına ilişkin bir inceleme, sadece gerekli değildir, ancak siyasal araştırmanın yürütüldüğü sürecin bizzat kendisidir.

İkinci neden, siyaset öğrencileri tarafından kullanılan dilin, büyük öl-çüde, siyaset uygulayıcılarının ve özellikle de profesyonel siyasetçilerin kullandıkları dille aynı dil olmasıdır. Siyaset uygulayıcıları ve profesyonel siyasetçiler, siyasal kavrayıştan çok siyasal savunuculukla uğraştıkların-dan, dili manipüle etme ve bazen kafa karışıklığı yaratma amacıyla kul-lanma konusunda güçlü bir güdüye sahiptirler. Bu durum da, dolayısıyla, siyaset öğrencilerini dillerinin kullanımı konusunda özellikle dikkatli ol-maya zorlamaktadırlar. Siyaset öğrencileri, kavramları, gündelik siyasal tartışmada geçerli olan yanlış betimlemelere karşı korumak için terimleri açıkça tanımlamak ve onları titizlikle arındırmak zorundadırlar.

Son gerekçe, siyasal kavramların sıklıkla ideolojik inançlarla iç içe geç-miş olmalarıdır. 18. Yüzyıl’ın sonlarında ve 20. Yüzyıl’ın başlarında mo-dern siyasal ideolojilerin doğuşundan beri sadece yeni bir siyasal söylem dili ortaya çıkmamıştır, ama siyasal tartışmanın terimleri ve kavramları ayrıca karmaşık ve sıklıkla çelişen anlamlarla aşılanmıştır. Bu yüzden si-

16 | ANDREW HEYWOOD

yasal kavramlar, özellikle meydan okuyucu yaratılardır: Bunlar sıklıkla muğlaktırlar ve hiç de seyrek olmayarak, rekabet e ve tartışmaya konu olmaktadırlar; kavramlar kullanıcılarının farkında olmadıkları değer yargıları yla ve ideolojik dolayımlarla “yüklü” hale gelebilmektedirler.

KAVRAM NEDİR?

Kavram genellikle, bir şeylere ilişkin olarak, tekil bir sözcükle ya da bir tür cümlecikle ifade edilen genel bir fikirdir. Kavram, özel bir isimden ya da bir şeyin adından daha fazlasıdır. Örneğin bir kedi hakkında ko-nuşmakla (özel ya da eşsiz bir kedi hakkında) bir “kedi”ye ilişkin bir kav-rama (kedi ideasına) sahip olmak arasında fark vardır. Bir kedi kavramı bir “şey” değil ama bir “idea”; bir kediye özgün niteliğini kazandıran çe-şitli özelliklerden oluşan bir ideadır: “kürklü bir memeli”, “küçük”, “ev-cil”, “sıçan ve fare yakalar” vs. Benzer biçimde “başkanlık” kavramı da herhangi bir özel başkanı ifade etmez ama bunun yerine, yürütme ikti-darının örgütlenmesi hakkındaki bir idealar dizisini ifade eder. Bu yüz-den kavramlar belli sayıda nesneyi ve aslında, genel ideanın kendisiyle uyumlu olan her nesneyi ifade edebilmeleri anlamında “geneldirler.”

Şu halde kavramların değeri nedir? Kavram oluşturma muhakeme sürecinde zorunlu bir aşamadır. Kavramlar, kendileri aracılığıyla dü-şündüğümüz, eleştirdiğimiz, tartıştığımız, açıkladığımız ve çözümle-diğimiz “araçlardır.” Sadece dışsal dünyayı algılamak, kendi başına dış dünya hakkında bize bilgi vermez. Dünyayı anlamladırabilmek için, bir bakıma, dünyaya mânâ yüklemek zorundayız ve biz bunu kavramların inşası yoluyla yapmaktayız. Oldukça basit biçimde, bir kediye, bir kedi olarak muamele yapabilmek için ilk önce onun ne olduğuna ilişkin bir kavrama sahip olmak zorundayız. Aynı şey tam olarak siyasal muhake-me sürecine de uygulanmaktadır: siyasal dünyaya ilişkin bilgimizi, basit biçimde ona bakarak değil ama, onu anlamlandırmamıza yardımcı ola-cak kavramları geliştirmek ve arıtmak yoluyla inşa ederiz. Bu anlamda kavramlar insan bilgisinin yapı taşlarıdır. Bununla birlikte, kavramlar kurnaz ve güvenilmez müşteriler de olabilmektedirler ve bu durum özellikle siyasal kavramlar bakımından karşılaşılan durumdur. Siyasal kavramlar tarafından ortaya çıkarılan sorunlardan bazıları, kavram-ların sıklıkla değer yüklü olmaları, anlamlarının çekişme ve tartışma konusu olabilmesi ve kimi zaman, gerçekte sahip olduklarından daha büyük içerik ve anlam giydirilmiş olmamalarıdır.

SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 17

NORMATİF VE BETİMLEYİCİ KAVRAMLAR

Normatif kavramlar sıklıkla “değerler” olarak tanımlanmakta ve gerçek-leştirilmesi gereken, ya da gerçekleştirilmeli temennisinde bulunulan ahlak ilkeler ya da idealler i ifade etmektedirler. Bu anlamda “özgürlük”, “haklar”, “adalet”, “eşitlik”, “hoşgörü” vs. gibi geniş bir yelpazedeki siyasal kavramlar değer yüklüdür. Değerler ya da normatif kavramlar olayları ya da olguları betimlemekten çok, belli davranış biçimlerini öne çıkarmak-ta ya da önermektedirler. Dolayısıyla siyasî değerleri kimi zaman onları geliştirenlerin ahlakî, felsefî ve ideolojik inançlarından ayırmak güçtür. Bunun tersine betimleyici ya da pozitif kavramlar, varsayımsal olarak, nesnel ve ispatlanabilir bir varlığa sahip “olguları” ifade etmektedirler: ne olduğunu ifade etmektedirler. Bu anlamda “iktidar”, “otorite”, “düzen ve hukuk” gibi kavramlar, bu anlamda, normatif olmaktan çok betimleyici-dirler. Bunların var olup olmadıklarını sorgulamak olanaklıdır.

Olgular ile değerler arasındaki ayrım, sıklıkla açık düşünmenin zorun-lu bir önkoşulu olarak görülmektedir. Değerlere bir görüş sorunu olarak bakılabilirken, olguların doğrulukları ya da yanlışlıkları ispatlanabilmek-tedir. Sonuç olarak betimleyici kavramların “tarafsız” ya da değerden ba-ğımsız oldukları düşünülmektedir: bu kavramlar bilimsel sınamanın zor-luğuna göğüs germektedirler. Gerçekten de, pozitivizmin etkisi altında bir siyaset bilimi geliştirmeye yönelik baskı, 20. Yüzyıl’ın ortalarındaki onyıllarda, normatif kavramların “ metafizik ” ve dolayısıyla anlamsız ol-dukları gerekçesiyle sıklıkla terkedilmeleri anlamına geldi. Ancak siyasal kavramların sorunu, olguların ve değerlerin şaşmaz biçimde birbirleriyle iç içe olmaları, hatta betimleyici kavramların da görünür bir biçimde, bir dizi ahlakî ve ideolojik dolayımlarla “yüklü” olmalarıdır. Bu durum “oto-rite” örneğinde görülebilmektedir. Eğer otorite “başkalarının davranışını etkileme hakkı” olarak tanımlanmışsa, otoriteye kimin sahip olduğunu ve kimin sahip olmadığını söylemek amacıyla kavramı betimleyici biçimde kullanmak ve otoritenin, üzerinde uygulandığı temeli incelemek kesinlik-le olanaklıdır. Ancak otorite kavramını, otoritenin ne zaman, nasıl ve ni-çin kullanılması gerektiğine ilişkin değer yargıları ndan tümüyle ayırmak olanaksızdır. Kısacası hiç kimse otoriteye ilişkin olarak tarafsız değildir. Örneğin düzenin yukarıdan dayatılması gereğine vurgu yapan muhafaza-karlar otoriteyi haklı ve yararlı olarak görme eğiliminde iken, yönetimin ve hukukun kötü olduğuna inanan anarşistler , şaşmaz biçimde otoriteyi apaçık biçimde baskıcı olarak görmektedirler. Bu yüzden, normatif kav-ramlar kadar betimleyici kavramlar da dahil olmak üzere, bütün siyasal kavramların, onları kullananların ideolojik bakış açısı ışığında değerlen-dirilmesi gerekmektedir.

18 | ANDREW HEYWOOD

20. Yüzyıl’ın sonlarından beri siyasal kavramların özellikle etkili ol-muş olan değer yüklü niteliklerine bir tepki, dilin kullanımında “siyase-ten doğruluk” üzerinde ısrar etme akımı olmuştur. Kimi zaman kısaca SD olarak bilinen siyaseten doğruluk, genellikle, dili ırkçı, cinsiyetçi ve diğer aşağılayıcı ya da kötüleyici dolayımlarından temizlemeyi isteyen feministler , medenî haklar aktivistleri ve azınlık grupları temsilcileri tarafından savunulmuştur. SD akımı, dilin, şaşmaz biçimde toplumun genelindeki iktidar yapısını yansıttığı ve dolayısıyla hakim grupların le-hine ve tâabiyet altındaki grupların aleyhine ayrımcılık yaptığı inancına dayanmaktadır. Bunun belirgin örnekleri arasında, insan ırkını ifade et-mek için kullanılan “Man” ya da “mankind”; etnik azınlıklara “zenciler” ya da “renkliler” olarak yapılan atıflar; gelişmekte olan dünya ülkelerini, “üçüncü dünya” ya da “azgelişmiş” olarak tanımlama (her ne kadar “ge-lişmekte olan dünya” da, Batı gelişme modelinin bütün dünyaya uygula-nabilir olmasını ifade etmesi nedeniyle saldırıya uğrasa da) bulunmak-tadır. Siyasal doğruluğun amacı, siyasal tartışmanın, ayrımcı olmayan bir dille yürütülmesini sağlayan, önyargıdan bağımsız bir terminoloji geliştirmektir. Ancak bu duruştaki güçlük, önyargısız ve nesnel siyasal söylem dili beklentisinin yanıltıcı olmasıdır. En iyi ihtimalle, “negatif” terimler “pozitif” terimlerle yer değiştirebilir; örneğin “engelli” insan-lar, “farklı yetenekli” insanlar olarak ifade edilebilir ve “zenciler” “siyah” olarak tanımlanabilir. Ancak siyaseten doğruluk eleştirmenleri, siyasal doğruluğun hem dilin betimleyici gücü zayıflatması, hem de “doğru ol-mayan” görüşlerin ifade edilişini inkar etmesi nedeniyle dile ideolojik bir deli gömleği dayattığını ileri sürmektedirler.

İHTİLAFLI KAVRAMLAR

Bir başka sorun siyasal kavramların sıklıkla entelektüel ve ideolojik uyuşmazlıkların konusu haline gelmeleridir. Yukarıda açıklandığı gibi, aynı ilkeyi ya da ideali savunduğunu iddia eden insanlar arasında siyasal tartışma çıkması olağandışı değildir. Bu yüzden de kavramsal uzlaşmaz-lık siyasetin bizzat kendisinin çatışma alanlarından birisidir. Bu durum, “gerçek” demokrasi, “gerçek” özgürlük, “gerçek” adalet vs. örneklerinde olduğu gibi, bir kavramın, nesnel olarak doğru olan özel bir kavram-laştırmasını oluşturma çabasında yansıtılmaktadır. “İktidar”, “adalet” ve “özgürlük” gibi kavramlar sözkonusu olduğunda, ihtilafın, tarafsız ya da kurumsallaşmış tanımların hiçbir zaman geliştirilemeyeceği dü-zeyde derinleştiğini ileri süren W. B. Gallie (1955-1956) bu ikilemden çıkışın bir yolunu önerdi. Gallie bu kavramların “özleri gereği ihtilaflı kavramlar” olarak kabul edilmeleri gerektiğini ileri sürdü. Aslında her

SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 19

bir terim, hiçbiri terimin “doğru” anlamı olarak kabul edilemeyen, belli sayıdaki rakip kavramları kuşatmaktadır. Ancak bir kavramın “özü ge-reği ihtilaflı” olduğunu kabul etmek, bu kavramı anlama çabasını terk etmek demek değildir, ama bunun yerine kavramın yarışan versiyonla-rının eşit derecede geçerli olduğunun farkında olmak demektir.

Bununla birlikte, eğer tümünün değilse bile, kavramların çoğunun çok yüzlü ya da “özleri gereği ihtilaflı” oldukları nosyonu, özellikle Te-rence Ball (1988) tarafından, eleştiri konusu olmuştur. Bu konuda iki tartışma hattı gelişmiştir. Birinci tartışma çizgisi, Gallie’nin kavrayışını (örneğin “iktidar” ile ilgili olarak Lukes [2004]) uygulamaya çalışan çok sayıda teorisyenin, bir kavramın, kendilerinin tercih ettiği bir yorumu-nu rakiplerine karşı savunmaya devam ettiklerine işaret etmektedir. Kavramın bütün versiyonlarının eşit derecede geçerli olduklarını kabul etmenin bu reddiyesi, gelecekte belirli bir aşamada, tekil, üzerinde uz-laşılmış bir kavramın doğmasına neden olabilen sürekli bir tartışma ve çatışma üretmektedir. Başka bir anlatımla, hiçbir kavram, rekabet ve uzlaşmazlığın onun doğasının temeli olmaları anlamında “özü gereği” ihtilaflı değildir. İkinci tartışma hattı, Gallie’nin çözümlemesinin tarih-dışı olduğuna dikkat çekmektedir. Bir zamanlar yaygın bir uzlaşmanın konusu olan belli kavramlar şimdi ihtilaflıdırlar. Örneğin şimdilerde “demokrasi”yi kuşatan geniş bir yelpazedeki derin uzlaşmazlıklar, sade-ce 18. Yüzyıl’dan itibaren, yeni ideolojik düşünce biçimleriyle yan yana ortaya çıktı. Sonuç olarak kavramları, “şimdilik” ihtilaf halinde olarak (Birch, 2007) ya da “muhtemelen” ihtilaflı olarak( Ball, 1997) ele almak belki de daha doğrudur.

SÖZCÜKLER VE ŞEYLER

Kavramlarla ilgili son bir sorun kavramlar fetişizmi olarak adlandırılan şeydir. Kavramlar fetişizmi, kavramların, sanki onları kullanan insanlar-dan ayrı bir varlıkları varmış ve belli anlamda insanlara hakimlermiş gibi muamele yapıldığında meydana gelmektedir. Kısacası bu durumda kav-ramlara şeyleri anlamada kullanılan araçlar olmaktan çok şeylerin kendi-leri olarak muamele yapılmaktadır. Max Weber (1864-1920) belirli kav-ramları “ ideal-tipler” olarak sınıflayarak soruna çözüm bulmaya çalıştı. İdeal-tip, başka türlü olsaydı, neredeyse sonsuza dek karmaşık gerçeklik olarak kalacak olan gerçeklikten, mantıksal sınırının gösterilmesi yoluy-la, anlam çıkarma girişiminin yer aldığı zihnî bir inşadır. Dolayısıyla, ide-al-tipler gerçeğe yaklaşım değil, açıklayıcı araçlardır; ideal-tipler “gerçek-liği tüketmedikleri” gibi etik bir ideal de sunmazlar. “Demokrasi”, “insan hakları” ve “kapitalizm” gibi kavramlar betimlemeye çalıştıkları biçimsiz

20 | ANDREW HEYWOOD

gerçekliklerden daha derli toplu ve daha tutarlıdırlar. Weber’in kendisi “otorite” ve “bürokrasiye” ideal-tipler muamelesi yaptı. Belirli kavramla-rı ideal-tipler olarak kabul etmenin önemi, kavramların sadece analitik araçlar olduğunun altını çizmesidir. Bu nedenle de kavramları ya da ide-al-tipleri “doğru” ya da “yanlış” olarak değil, ama sadece, az ya da çok “ya-rarlı” olarak düşünmek daha doğrudur.

Siyasal kavramların olasılıklı doğasını vurgulamak amacıyla post-mo-dern teorisyenler tarafından daha ileri girişimler denenmiştir. Post-mo-dern teorisyenler, herkes tarafından kabul edilebilir nitelikte olan “ge-leneksel” evrensel değerler arayışına, bu arayışın, bilgiye ilişkin bütün değerlerin ve iddiaların yargılanabileceği ahlakî ve rasyonel bir üst noktanın bulunduğunu varsayması nedeniyle saldırmışlardır. Bu üst noktanın konumuna ilişkin temel uzlaşmazlıkların varlığını sürdürme-si gerçeği, meşru bir etik ve siyasal pozisyonlar çoğulculuğunun bulun-duğunu ve dilimizin ve siyasal kavramlarımızın, sadece üretildikleri ve kullanıldıkları bağlam bakımından geçerli olduğunu varsaymaktadır. Ancak kavramlara ilişkin belki de en radikal eleştiri Mahayana Budizm i felsefesi tarafından geliştirilmektedir. Bu felsefe, insanlarda bulunan, kavramları özel bir yönteme kullanma istekliliğine dayalı edebî bir gele-nekten başka bir şey oluşturmayan “geleneksel” doğrularla, gerçekliğin doğrudan deneyimle iyice kavranması ve dolayısıyla kavramsallaştır-mayı açmasını içeren “mutlak” doğrular arasında ayrım yapmaktadır. Bu görüşe göre her tür düşünme, gerçekliğe dayatılan bir öngörüye ve bu nedenle de bir yanılgıya karşılık gelmektedir. Eğer şeylere ait sözcük-lerde hata yaparsak tehlikedeyiz demektir; Zen’in söylediklerinin orta-ya koyduğu gibi, ayın kendisi için ayı suçlama hatasında bulunmaktır.

NEMLERİÖANLAMLARI VEKAVRAMLARANAHTAR

HEYWOOD | SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 23

A A

ADALET [Justice]

Adalet, ödüllerin ya da cezaların ahlakî olarak meşrulaştırılabilir bir dağıtımına ilişkin düşüncedir. Adalet, özetle, her bir kişiye, genellikle “hakkettiği” düşünülen, ona “uygun olanı” vermektir. Bu anlamda ada-let toplumdaki her “iyinin” dağıtımına uygulanabilir: özgürlük, haklar, iktidar, zenginlik , boş zaman vs. Ancak adil dağılımın gerekçeleri olağa-nüstü boyutta değişebileceğinden, adaletin “özü gereği tartışmaya açık” kavramların bir arketipi olarak görülmesi mümkündür. Bununla birlik-te yöntemsel adalet ile öze ilişkin adalet nosyonları arasında ayrım ya-pılabilir. Yöntemsel adalet ya da “biçimsel” adalet sonuca gidilmesini sağ-layan yöntemi ve dolayısıyla insan davranışını ve etkileşimini yöneten kuralları ifade etmektedir. Örneğin herhangi bir spor karşılaşmasının sonucu düşünüldüğünde, bunun, bağımsız olarak hakemlik eden adil kuralların uygulanmasının sonucu olarak elde edilmiş olması, kısacası “eşit şartların oluşturulmuş” olması gerekir. Diğer taraftan, öze ilişkin adalet ya da “somut” adalet, sonuçların kendilerinin özleriyle, yani nihaî noktayla ilgilenir. Özsel adalet yaptırımın suça “uygun olması” gerekti-ği düşüncesinde görülebilir, başka bir anlatımla, cezaların kendilerinin uygun ve meşrulaştırılabilir olmaları gerekmektedir.

Adalet kavramının en yaygın iki uygulaması yasal adalet ve toplum-sal adalettir. Yasal adalet, yaptırım ve ödüllerin, yapılan yanlışlıkların ve özellikle yasa ihlallerinin bir sonucu olduğunu ifade eder. Bu nedenledir ki yargı sistemi, kimi zaman, adaletin yönetimi olarak tanımlanır. An-cak yasa adaletle denk tutulmamalıdır: Yasalar, onları yöneten mahke-me sistemlerinin kendileri gibi, adil olabilirler ya da adil olmayabilirler. Toplumsal adalet, özellikle zenginlik , gelir ve toplumsal statü gibi maddî ya da toplumsal ödüllerin dağıtımının ahlakî bir meşrulaştırılmasını ifa-de eder. Çok sayıda kişi toplumsal adaleti, eşitliği anlatan bir ilke olarak alır ve hatta onu özgün bir sosyalist ilke olarak görür. Ancak toplumsal

24 | ANARŞİ

adalete ilişkin kavramları eşitlikçi olabildikleri gibi eşitsizlikçi de olabi-lirler ve hatta sosyalistler adalet terimini kullandıklarında terim zayıf bir eşitlik biçimini ifade etme eğilimindedir: Sosyalistler in kullandıkları anlamda adalet, genellikle fırsat eşitliği yönünden meşrulaştırılan mad-dî eşitsizlikler in daraltılması.

Önemi

Adalet, siyasal düşüncenin ana kavramı olarak resmedilmiştir. Platon’un (M.Ö. 427-347) ve Aristoteles’in (M.Ö. 384-322) zamanından beri, siya-sal düşünürler “iyi” toplumu “adil” bir toplum olarak görmüşlerdir. Bu yüzden de siyasal teorinin çoğu, “kimin neyi alması gerektiği” etrafındaki bir tartışmadan ibarettir. Yasal adalet bakımından bu sorun, liberal de-mokratik toplumlardaki yasalarla, söz gelişi İslam devletlerinde bulunan Şeriat hukuku arasında önemli özsel farklılıklar olabilmesine rağmen, örneğin yasal danışma ve temsil, yargısal tarafsızlık, kanıt toplama ku-ralları, jürilerin kullanımı gibi yaygın kabul gören yöntemsel kuralların gelişimi yoluyla; büyük ölçüde çözülmüştür.

Buna rağmen toplumsal adalet konusundaki ihtilaflar derin ve sürekli tekrarlanan nitelikte olmuştur. Yeni Sağ’ın destekleyicilerinin de dahil ol-duğu bazıları toplumsal adalet fikrinin kendisini, adalet gibi ahlakî ilkele-ri, zenginlik ve gelir dağılımına uygulamanın uygun olmadığı gerekçesiyle reddetmektedirler; çünkü zenginlik ve gelir dağılımı katı biçimde ekono-mik olan konulardır ve sadece verimlilik ve büyüme gibi kriterlerle değer-lendirilebilirler. Bu bakış açısına göre, yoksulları adaletsizliğin “kurbanla-rı” olarak resmetmek kabaca saçmadır. Sosyalistler ve modern liberaller , tam tersine, toplumsal adalet fikrinin açıkça çekiciliğine kapılmışlardır, çünkü bunlar, ekonomiyi etik ten ayırma konusunda da ve zenginlik ve yoksulluk la ilişkili konuları piyasanın aşırılıklarına terk etme konusunda da isteksizdirler. Bundan dolayıdır ki, toplumsal adalete duyulan sempati ile yönetimin ekonomik ve toplumsal yaşama müdahalesinin desteklen-mesi genellikle elele yürümektedir. Ancak, bu arada, oldukça farklı liberal ve sosyalist toplumsal adalet modelleri bulunmaktadır. Sosyalist modelin kökü kolektivizmde iken ve sosyalizm toplumsal eşitlik ile cemaate daha büyük bir destek gösterirken, liberal modelin kökü bireyciliktedir ve libe-ral model, liyakate bağlılığa dayalıdır.

ANARŞİ [Anarchy]

Anarşi sözlük anlamıyla “yönetim olmaksızın”; üstün ya da egemen iktidarın yokluğu anlamına gelmektedir. İç siyasette anarşi, bireyden (ya da muhtemelen gruptan) daha üst bir otorite olmadığını varsaymaktadır.

HEYWOOD | SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 37

B B

BARIŞ İNŞASI [Peace-Building]

Barış inşası, sürdürülebilir barış için, şiddet içeren çatışmanın de-rin-köklü, yapısal nedenlerine kapsamlı bir biçimde yönelerek, gerekli koşulların yaratılmasını amaçlayan uzun vadeli bir süreçtir. Tam ola-rak söylenirse, barış inşası barış sürecinde, barışın yapılmış ve barışın korunmuş olmasından sonra meydana gelen bir aşamadır. Ancak bu etkinlikler şaşmaz biçimde, az ya da çok örtüşmektedirler çünkü barış inşası, sıklıkla çok-boyutlu barış koruma denen şeye benzemektedir. Uzun dönemli çatışma çözümü olarak barış inşası, geniş kapsamlı bir ekonomik, siyasal, toplumsal ve aynı şekilde askerî stratejiler yelpaze-sini kapsamaktadır. Bu stratejilerden bazıları, ekonomik yeniden yapı-lanmayı, ekonomik ve toplumsal altyapının onarımı ve geliştirilmesini, mayından arındırmayı, eski savaşçıları terhis etmeyi ve yeniden eğit-meyi, yerlerinden edilmiş insanları yeniden bütünleştirmeyi ve cemaat örgütlerini oluşturmayı kapsamaktadır.

Önemi

Klasik ya da “ilk kuşak” BM barış gücünün esasen çatışma sonrası durum-larda barış koruma sürecini gözetleme ve izlemeyi hedeflemedeki sınır-lılıkları kabul edilmiş olduğundan barış inşası nosyonu Soğuk Savaş’ın sonundan beridir, artan bir dikkat çekmiştir. 1992 yılına ait Barış için Gündem başlıklı BM raporundan beridir, “tek başına barışı koruma”nın sürekli barışı güvenceye almak için yeterli olmadığı kabul edilmiştir. Barış inşasına yapılan artan vurgu, bir çatışma tekrarından kaçınmak amacıyla barışı güçlendirmeye ve pekiştirmeye eğilimli yapıları tanımlama ve des-tekleme ve böylece de “pozitif” bir barış kurmaya yardımcı olma konu-sundaki bir arzunun yansımasıdır. Ordu her ne kadar çoğu barış koruma faaliyetinin omurgası olarak kalmaktaysa da, barış inşasının çok sayıda yüzü arasında şimdi idareciler ile ekonomistler, polis görevlileri ile yasal

38 | BARIŞSEVERLİK

uzmanlar, mayın temizleme personeli, seçim gözlemcileri, insan hakları gözetleyicileri, sivil işler ve yönetişim uzmanları bulunmaktadır. An-cak barış inşası faaliyetlerinin BM ve diğer organların gözetimi altında tutulan kayıtları, özellikle Soğuk Savaş sonrası çağın çok fazla sayıdaki çatışma durumunun derin karmaşıklığı ve sürdürülebilir barışın kurum-sallaştırılması için gereksinim duyulabilecek dönüşümlerin alanı ve ölçeği nedenleriyle, en iyi durumda, derme çatma olmuştur. Bu nedenle barış inşası ve “ devlet inşası ” ya da “ulus inşası” arasında ayrım yapmak ola-naklı olmayabilecektir. İç karartıcı tehditler sadece bunlarla sınırlı değil-dir; bazıları bunların, dış müdahalelere rağmen, doğaları gereği öncelikle çözülemeyecek tehditler olduğunu ileri sürmektedirler.

BARIŞSEVERLİK [Pacifism]

Barışseverlik bütün savaşların ahlakî olarak yanlış olduklarına ilişkin inançtır. Bu tür bir duruş iki düşünce çizgisine dayanmaktadır. İlkine göre, savaş yanlıştır çünkü öldürme yanlıştır. Savaşın ve öldürmenin her koşulda ilkeli biçimde reddi, sıklıkla (ama her zaman değil) dinsel inançta kökleşmiş bulunan yaşamın kutsallığına ya da tekliğine ilişkin destekleyici varsayımlara dayanmaktadır. Barışseverlik çabaları Hıris-tiyanlığın içinde, özellikle Quaker ve Plymouth Brethren tarikatlarıyla ilişkisinde; Hinduizm içinde, özellikle Gandi’nin pasif direniş etiğinde ve Budizm ile Jainizmde bulunmuştur. Kimi zaman “olumsal barışse-verlik” olarak da adlandırılan ikinci düşünce çizgisi, insanın iyiliği için pasif direnişin daha geniş ve sıklıkla daha uzun dönemli yararlarına en büyük vurguyu yapmaktadır. Bu bakış açısından şiddet hiçbir zaman çö-züm değildir, çünkü bir nefret, öfke ve intikam psikoloji si geliştirmek yoluyla daha çok şiddet i beslemektedir. Bu düşünce, barışseverliğin ya da pasif direnişin, siyasal bir taktik olarak kullanımına yansımıştır ki bu siyasal taktik, gücünü, çoğu sivil itaatsizlik örneğinde görüldüğü gibi, ahlakî olarak kirletilmemişlikten türetmektedir.

Önemi

Barışseverlik uluslararası siyasette iki yönden önemli bir güç hiz-meti görmüştür. İlk olarak, “yasal barışseverlik” biçiminde, bir uluslararası hukuk sistemi uygulayarak uluslararası ihtilafların barışçı çözümünü sağlamayı amaçlayan Milletler Cemiyeti ve Birleşmiş Mil-letler gibi hükûmetler -arası organların kuruluşuna destek sağlamıştır. İkinci olarak barışseverlik, birbirinden ayrı da olsa, büyüyen bir “barış” hareketinin ortaya çıkmasına çalışılmasına yardımcı olmuştur. Barış ak-tivizmi, ilk olarak nükleer çağın gelişiminde bir cevap olarak, nükleer

HEYWOOD | SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 55

C-Ç C-Ç

CAYDIRICILIK [Deterrence]

Caydırıcılık, cezalandırmanın, başkalarının gelecekteki davranışlarını şekillendirmek amacıyla kullanıldığı bir toplumsal kontrol teorisidir. Kabaca, iki-kişilik bir ilişkidir; A’nın, B’yi, kabul edilemez bir tarzda davranırsa cezalandırmakla tehdit etmesini içermektedir. Bundan do-layı caydırıcılık birkaç özelliğe sahiptir. İlk olarak, korkuyu tetikleme ve zarar verme yeteneğine dayalı olduğundan, caydırıcılık negatif bir top-lumsal kontrol biçimidir. İkinci olarak ilgili taraflar arasındaki eşitsiz bir ilişki temeli üzerinde işlemektedir; şöyle ki (yukarıdaki terminoloji kullanılacak olursa) karşısındakine zarar vermede A, B’den daha büyük bir yeteneğe sahip olmak zorundadır. Üçüncü olarak, A sadece iradesini B’ye dayatma yeteneğine sahip olmakla kalmamalı ama aynı zamanda bunu yapma istekliliğinde de olmalıdır; tehditler inandırıcı olmalıdır. Dördüncü olarak caydırıcılık rasyonel karar yapımına, özellikle B’nin hesap yapabilme yeteneğine ve kendisinin en yüksek çıkarlarına uygun biçimde eylemde bulunmasına dayanmaktadır.

Önemi

Caydırıcılık düşüncesi çocuk yetiştirmeden ceza yargısına kadar bir alan-daki koşullarda uygulanmıştır, ancak en büyük dikkati uluslararası ilişkiler alanında çekmiştir. Uluslararası bir bağlamda caydırıcılık muhtemel as-kerî yanıtın ölçeğine vurgu yaparak saldırıyı önlemeyi tasarlayan bir taktik ya da stratejidir. Dolayısıyla saldırının maliyeti, saldırının sağlayacağı her yarardan fazla olmalıdır. Ancak eğer saldırıyı engellemek için tasarlanmış bu tür bir askerî yığınağın kendisi saldırgan olarak algılanacak olursa, bu tür bir caydırıcılık stratejisi, silahlanma yarışını dürterek ve savaş şansını artırarak ters tepebilir. Bu tür bir olasılık güvenlik ikilemi tarafından ay-dınlatılmaktadır. Caydırıcılık teorisinin bir başka sınırı, uluslararası iliş-

56 | CEMAAT/TOPLULUK

kililerin, her zaman, rasyonel hesaplamalar temeli üzerinde işleyeceğine güvenilememesidir. Sadece uluslararası aktörler, eylemlerinin muhtemel sonuçlarına karşı kör hale getiren yayılmacı ve saldırgan siyasal doktrin-lere kapılmazlar, caydırıcılık da, korkuyu tetikleme yönünde hareket et-tiğinden, politika üreticileri arasında stres ve endişe yaratabilir, böylece onların makûl ve dengeli karar verme yeteneklerine zarar verebilir.

1945’te nükleer silahlar ın ortaya çıkması caydırıcılık hakkındaki tar-tışmalara daha keskin bir odak kazandırdı. Bunun nedeni nükleer silah-lar ın bazen caydırıcılık rolüne özellikle uygun görülmelerinden kaynak-lanmaktadır. Bu, hem bu silahların olağanüstü yıkıcı potansiyele sahip olmaları, hem de savunma silahları olarak oldukça etkisiz olmaları ne-deniyledir. Soğuk Savaş boyunca ABD ve SSCB’nin her ikisi de, hızlıca, kitlesel bir “ilk darbe” nükleer yeteneği geliştirdiler, ama aynı zamanda bir düşman saldırısına karşı durmalarını sağlayacak ve halen önemli stratejik hedefler ile nüfusun bulunduğu merkezleri yok edecek “ikinci darbe” yeteneğini de kazandılar. 1960’ların başlarında her iki süper güç de, nükleer savaşın, karşılıklı kesin yıkımla (mutually assured destruction - MAD) sonuçlanmasını güvenceye alan, zarar verilemez nitelikte olan bir “ikinci darbe” yeteneğine sahipti. Bu caydırıcılık sistemi, bazılarının Soğuk Savaş çağının “uzun barış”ının arkasında anahtar etmen olarak görmüş oldukları bir “ terör dengesi ”ne yol açtı. Bununla birlikte nükleer caydırıcılık teorisi eksikliklere sahiptir. Bu eksiklikler, nükleer silahlar ın dehşet verici yıkıcı gücünün, bunların yaygın biçimde “kullanılamaz” olarak görüldükleri ve dolayısıyla inandırıcı bir caydırıcı olamayacakları anlamına geldiği gerçeğini kapsamaktadır.

CEMAAT/TOPLULUK [Community]

Cemaat, günlük dilde, belirli bir mahaldeki, yani bir köydeki, kasabada-ki, kentteki ya da ülkedeki bir insan topluluğudur. Ancak cemaat terimi, siyasal ya da toplumsal ilke olarak dostluk, sadakat ve görev bağlarına dayanan güçlü bir kolektif özdeşlik sahibi olan toplumsal bir grubu ifa-de etmektedir. Ferdinand Tönnies (1855-1936), tipik olarak gelenek-sel toplumlarda bulunan ve doğal şefkat ile karşılıklı saygıyla nitelenen Gemeinschaft ya da “cemaat” ile daha gevşek, yapay ve sözleşmeye dayalı ilişkilere sahip olup tipik olarak kentli ve sanayileşmiş toplumlarda bu-lunan Gessellchaft ya da “birlik” arasında ayrım yaptı. Émile Durkheim (1858-1917) cemaatin dayalı olduğu toplumsal ve ahlakî kodların ko-runma düzeyine vurgu yaptı. Eğer bu kodlar zayıflayacak olursa, bu du-rum, Durkheim’in intihar olayıyla ilişkilendirdiği anomi’ye, soyutlanma, yalnızlık ve anlamsızlık duygularına neden olmaktadır.

HEYWOOD | SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 73

D D

DAVRANIŞSALCILIK [Behaviouralism]

Davranışsalcılık toplumsal teorilerin, sadece gözlemlenebilen davranış-lar üzerine inşa edilmesi gerektiği inancıdır (bu nedenle insan davra-nışının nihaî olarak koşullu tepkiler ya da reflekslerle açıklanacağını ileri süren psikoloji okulu olan davranışçılığın tersidir). Siyasal anali-ze ilişkin davranışsalcı yaklaşım, pozitivizmin, bilimsel bilginin sadece doğrulanabilir ya da yanlışlanabilir açıklayıcı teoriler temeli üzerinde geliştirilebileceğini ileri süren savını benimsediğinden pozitivizmden kaynaklandı. Davranışsalcı analiz, tipik olarak, araştırma anketleri, is-tatistiksel çözümlemeler yoluyla ölçülebilir verilerin toplanmasını ve öngörü kapasitesi olan görgül teorilerin inşasını kapsamaktadır.

Önemi

1950’lerin “davranışsalcı devrimi”, davranışsalcılığı A.B.D siyaset bilimi-nin hakim gücü haline getirdi ve diğer yerlerde, özellikle de Birleşik Kral-lık’ta güçlü bir etki yaptı. Davranışsalcılığın çekiciliği, siyasal analizin, anayasalarla ve normatif teori ile ilişkisini koparmasına olanak tanıma-sı ve siyaset çalışmasına, belki de ilk kez, güvenilir bilimsel yeterlilik ka-zandırması idi. Bu, David Easton (1979) gibi siyasal analistler tarafından ifade edilen, siyasetin, seçmen davranışı ile yasamacıların, lobicilerin ve yerel politikacıların davranışı gibi alanlarda, niceliksel araştırma yön-temleri kullanımı yoluyla, doğal bilimler in yöntemini uyarlayabileceği-ne ilişkin inancı destekledi. Ancak davranışsalcılık 1960’lardan sonra giderek artan bir baskı altına girdi. İlk olarak doğrudan gözlemlenebilir olanın ötesine geçmeyi engelleyerek siyasal çözümleme alanını önemli ölçüde sınırladı. Davranışsalcı analizler, seçim çalışmaları gibi alanlarda paha biçilmez kavrayışlar üretmişken ve halen üretmeye devam eder-ken, sığ bir ölçülebilir veriler saplantısı, siyaset disiplinini daha değersiz şeylere indirgemekle tehdit etmektedir.

74 | DEMOKRASİ

Dahası davranışsalcılığın bilimsel yeterliliği, objektif, güvenilir ve “de-ğerden bağımsız” olmaya ilişkin savlarının açıkça ifade edilmemiş bir dizi eğilim tarafından tehlikeye atılması nedeniyle sorguya alındı. Örneğin eğer demokrasi gözlemlenebilir davranışlar bakımından yeniden tanımla-nacak olursa, gelişmiş Batı ’daki demokratik siyasal sistemlerde meydana gelen şeyler anlamına gelir ve halk katılımı ile kamusal hesap verebilirlik gibi fikirlerle bağın koparılması sonucunu doğurur. Son olarak, insan davranışı değişken bir psikoloji k, toplumsal, kültürel ve tarihsel koşullar karışımı tarafından şekillenirken, davranışsalcılık insan davranışına, ön-görülebilir ve objektif etmenlerin karşılıklı etkileşimi tarafından belirle-nen bir davranış muamelesi yapması nedeniyle eleştirilmiştir. Şimdilerde daha yaygın post-davranışsalcılık şu bakımdan davranışsalcılıktan fark-lılaşmaktadır: Post-davranışsalcılık, verilere anlam yüklenmesinde, teo-rinin rolünü kabul etme konusunda daha ileri gitmekte ve teorik yakla-şımların, görünüşte objektif olan gözlemleri etkileyebilecekleri bir düzey olduğunu kabul etmektedir.

DEMOKRASİ [Democracy]

Demokrasi sözcük anlamıyla demos ya da halk tarafından yönetim de-mektir (Oysa Yunanlılar demos sözcüğünü, aslen “yoksullar” ya da “çok sayıda olan”ı anlatmak için kullandılar). Ancak “halk tarafından yönetim” biçimindeki basit nosyon belirsizdir ve hayret verici çeşitlilikte yoruma neden olmuştur (Gerçekten de demokrasi, “tartışmaya açık” bir değer ola-rak görülebilir, çeşitli sistemlerin karşılığı olarak da alınabilir). Belki daha yararlı bir çıkış noktası, Abraham Lincoln’ın, 1873’te yaptığı, “halkın, halk tarafından ve halk için yönetimi” olarak adlandırdığı şeyin erdem-lerinin yüceltildiği Gettysburg Söylevi olabilir. Bu ifade, demokrasinin üç temel özelliğinin önemini aydınlatmaktadır. İlk olarak “halka” yapılan vurgu siyasal eşitliği, siyasal iktidar ve etkinin eşit dağılımını ima etmek-tedir. İkinci olarak halk “tarafından” yönetim, halk katılımının önemini vurgulamaktadır. Üçüncü olarak, halk “için” yönetim demokrasinin kamu yararına yönetmeyi gerektirdiği gerçeğini aydınlatmaktadır.

Buna rağmen çok sayıda demokrasi modeli bulunmaktadır. En önemli ayrım doğrudan ve temsilî demokrasi arasındadır. Doğrudan demokrasi, (klasik demokrasi, radikal demokrasi ve katılımcı demokrasiyle örtüşen bir terim) yönetim görevlerine, yurttaşlar ın doğrudan, aracısız ve sürekli katılımına dayanmaktadır. Dolayısıyla doğrudan demokrasi , yönetim ile yönetilenler ve devlet ile sivil toplum arasındaki ayrımı geçersiz kılmakta-dır; demokrasi halkçı bir kendini yönetim sistemidir. Doğrudan demok-rasi eski Atina’da kitlesel toplantı yoluyla işleyen bir yönetim biçimiyle

HEYWOOD | SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 91

E E

EGEMENLİK [Sovereignty]

Egemenlik en basit anlamıyla mutlak ve sınırsız iktidarın ilkesidir. Ancak yasal ve siyasal egemenlik arasında yaygın bir ayrım yapılmaktadır. Yasal egemenlik üstün yasal otoriteyi ifade etmektedir; yani yasal egemenlik, hukuk tarafından tanımlandığı şekliyle karşı gelinemez nitelikte bir riayet talep etme hakkıdır. Siyasal egemenlik ise tam tersine, sınırsız siyasal ikti-darı ifade etmektedir; yani siyasal egemenlik tipik olarak bir zorlayıcı güç tekeli tarafından güvenceye alınan itaati emredebilme yeteneğidir. Ege-menlik terimi genellikle dış egemenlik ve iç egemenlik olarak anlaşılan, birbiriyle ilişkili de olsa, iki ayrı anlamda kullanılmaktadır. Dış egemenlik, uluslararası düzen içinde, devletin yeri ve bağımsız ve özerk bir bütün-lük olarak eylemde bulunma yeteneğiyle ilgilidir. “Ulusal egemenlik” ve “ egemen devlet ” gibi terimlerle kastedilen budur. İç egemenlik ise devlet içinde, devlet toprağının sınırları içindeki bütün yurttaşlar ı, grupları ve kurumları bağlayıcı kararlar alan bir bünyede yerleşmiş bulunan üstün bir iktidar/otorite nosyonudur. Bu, “ parlamenter egemenlik” ve “ halk egemenliği” gibi durumlarda terimin kullanılış biçimidir.

Önemi

Egemenlik kavramı, 16. ve 17. Yüzyıllar’da, modern devletin Avru-pa’daki gelişiminin bir sonucu olarak ortaya çıktı. Katolik Kilisesi ve Kutsal Roma İmparatorluğu gibi uluslar-ötesi kurumların otoritesinin sönümlenmesi nedeniyle, İngiltere, Fransa, İspanya ve başka yerler-deki merkezîleşmiş monarşiler üstün iktidar kullanmayı talep edebile-cek haldeydiler ve bunu yeni bir egemenlik diliyle yaptılar. Jean Bodin (1530-1596) ve Thomas Hobbes’un (1588-1679) eserlerinde, egemen-lik, mutlakıyetçi monarşinin meşrulaştırılmasında kullanıldı. Bodin’e göre yasa, egemenin buyruklarından biraz fazlasına karşılık gelmektey-di ve uyruklar, basit olarak, itaat etmek zorundaydılar. Ancak Bodin,

92 | EGEMENLİK

egemen monarkın, Tanrı nın iradesi tarafından ya da doğal hukuk tara-fından sınırlandığını kabul etmekteyken, Hobbes egemenliği bir cebir iktidarı tekeli olarak tanımladı ve bu iktidarın karşı gelinemez, tek bir yönetimin eline teslim edilmesini savundu. Bodin ve Hobbes tarafın-dan geliştirildiği biçimiyle iç egemenliğin temel meşruiyet gerekçesi, bir devlet içinde bağlılık gösterilecek tek bir odağın ve üstün bir hukuk kay-nağının varlığının, düzen ve istikrarın tek kesin garantisi olduğudur. Özellikle Hobbes, yurttaşlar a mutlakıyetçilik ile anarşi arasında açık bir seçim yapmaları önerisinde bulundu.

İç egemenliğin diğer versiyonlarına gelince: Örneğin Jean Jacques Rousseau’nun (1712-1778) halk egemenliği nosyonu “ genel irade” dü-şüncesinde dile getirildi ve John Austin’in (1790-1859) “parlamentoda monark” ilkesi olarak görülen parlamenter egemenlik doktrini, ege-menliği, sırasıyla, demokrasi ve anayasacılıkla ilişkilendirdi. Bu tür dü-şünürlerin tümünün ortak noktası, egemenliğin belirli bir organa yer-leştirilebileceğine ve yerleştirilmesi gerektiğine inanmalarıydı. Çoğulcu ve demokratik bir yönetim çağında bu “geleneksel” egemenlik doktrini artan biçimde eleştiri almıştır. Geleneksel egemenlik doktrininin muha-lifleri, bu doktrinin ya mutlakıyetçi geçmişiyle ilişkili olduğunu ve eğer böyleyse açıkça istenmeyen bir şey olduğunu ya da artık, denetleme ve denge ağlar ına göre faaliyette bulunan modern yönetim sistemlerine uygulanabilir olmadığını ileri sürmektedirler. Örneğin liberal demok-ratik ilkeler, iktidarın, hiçbiri de anlamlı olarak egemen olduğunu iddia edemeyecek olan birçok kurum arasında dağıtımını savunduklarından, bunların tam da egemenliğin anti-tezi oldukları ileri sürülmüştür. Bu durum özellikle paradoksal nitelik taşıyan paylaşılan egemenlik nosyo-nuna dayalı federalizm örneğinde belirgindir.

İç güvenlik hakkındaki sorular, demokratik çağda giderek artan biçim-de modası geçmiş görünürken, dış egemenlik konusu kesinlikle yaşamsal öneme sahip hale gelmiştir. Gerçekten de Arap- İsrail çatışması ndan eski Yugoslavya’daki gerginliklere kadar modern siyasetteki en derin bölün-melerden bazıları bu tür egemenliğe ilişkin tartışmalı iddiaları kapsa-maktadır. Tarihsel olarak dış egemenlik nosyonu, halkçı yönetim müca-delesiyle yakından ilişkili olmuştur; iki fikir, modern “ulusal egemenlik” nosyonunu yaratmak için kaynaşmışlardır. Bu yüzden dış egemenlik, ulusal bağımsızlık ve kendi kendini yönetim ilkelerine vücut kazandır-maya başlamıştır. Bir ulus yalnızca egemen olması halinde, bu ulusun halkı, kendi kaderini kendi özel gereksinimlerine ve çıkarlarına göre bi-çimlendirmeye muktedir olur. Bir ulustan kendi egemenliğinden vazgeç-mesini istemek, bu ulusun halkından özgürlüğünü bırakmasını istemekle

HEYWOOD | SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 101

F F

FAŞİZM [Fascism]

Ana teması, organik olarak bütünleşmiş, “birlikten kuvvet doğar” inan-cı içinde vücut bulmuş ulusal bir cemaat fikri olan faşizm, siyasal bir ideolojidir. Birey gerçek anlamda hiçbir şeydir; birey kimliği cemaatte ya da toplumsal grupta tümüyle soğurulmalıdır. Faşist ideal, görev, onur ve fedakarlıkla güdülenmiş; yaşamını kendi ulusunun ya da ırkının zaferine adamış ve üstün bir lidere sorgusuz itaat eden bir kahraman, bir “yeni insan” idealidir. Faşizm, birçok bakımdan, Fransız Devrimi’nden sonra Batı siyasal düşüncesi tarafından yönlendirilen fikirlere ve değerlere karşı bir başkaldırıdır; İtalyan faşist sloganın sözcükleriye: “1789 öldü”. Rasyonalizm, ilerleme, özgürlük ve eşitlik gibi değerler böylece mücade-le, liderlik, güç, kahramanlık ve savaş gibi adlarla alaşağı edildi. Faşizm büyük ölçüde karşı çıktığı şeylerle tanımlanmıştır: Faşizm anti-rasyonel, anti-liberal, anti-muhafazakar, anti-kapitalist, anti-burjuva, anti-komü-nisttir vs. Faşizm Batı siyasal düşüncesinin daha karanlık olan yönünü temsil etmektedir; Batı siyasal düşüncesinin temel değerleri terkedil-mekten çok dönüştürülmektedir. Faşistlere göre, özgürlük tam itaat demektir; demokrasi diktatörlüğe denktir; ilerleme sürekli mücadele ve savaşı ima etmektedir ve yaratma yıkımla kaynaşmaktadır.

Bununla birlikte faşizm karmaşık bir tarihsel olgudur ve onun temel ilkelerini ya da bir “faşist asgarîsi”ni belirlemek güçtür. Örneğin yorum-cuların çoğu, İtalya’da Mussolini’nin faşist diktatörlüğü ile Almanya’da Hitler’in Nazi diktatörlüğüne faşizmin iki temel dışavurumu muame-lesi yaparken, başkaları faşizm ve Nazizm i ayrık ideolojik gelenekler olarak gördüler. İtalyan faşizmi özünde, “totaliter” bir devlete sorgusuz saygı ve mutlak sadakat temeline dayalı aşırı bir devletçilik biçimiydi. Faşist felsefeci Giovanni Gentile’nin (1875-1944) ortaya koyduğu gibi “her şey devlet için, devlete karşı hiçbir şey, devletin dışında hiçbir şey”.

102 | FAŞİZM

Diğer taraftan Alman Nazizm i büyük ölçüde ırkçılık temeli üzerine inşa edildi. Alman Nazizm inin iki merkezî teorisi, Aryanizm (Alman halkı-nın bir “üstün ırk” oluşturduğuna ve kaderinde dünyaya hükmetmek olduğuna ilişkin inanç) ile Yahudileri doğal olarak kötü olarak resmeden ve onların kökünü kurutmayı amaçlayan anti-Semitizm in öldürücü bir biçimidir. Neo-faşizm ya da “demokratik faşizm”, kendisini karizma-tik lider lik, totalitarizm ve açık ırkçılık gibi ilkelerden uzak tutmuştur. Neo-faşizm, sıklıkla, göçmenlik karşıtı kampanyalarla ilişkilendirilen ve küreselleşme ile uluslar-üstücülüğe bir tepki olarak türemiş, etnik ya da ırksal temelli tecrit edilmiş milliyetçilik biçimlerinin artmasına bağla-nan bir faşizm türüdür.

Önemi

Faşizm fikirleri ve doktrinlerinin izleri 19. Yüzyıl’a kadar geriye götü-rülebilirken, bu fikir ve düşünceler Birinci Dünya Savaşı ve sonrasında, güçlü bir savaş ve devrim karışımıyla birbirlerine karıştılar ve şekillen-diler. Faşizm en çarpıcı biçimde, kendisini sırasıyla Mussolini rejiminde (1922-1943) ve Hitler rejiminde (1933-1945) dışavurarak İtalya’da ve Almanya’da ortaya çıktı. Bazı tarihçiler faşizmi, tarihsel olarak benzer-siz bir dizi koşulla ilişkili, özellikle iki savaş arası bir olgu olarak gör-mektedirler. Bu koşullardan bazıları şunlardır: Birinci Dünya Savaşı’nın yıkım mirası, kalıcı militarizm ve amacına ulaşamamış milliyetçilik; Avrupa’nın çoğu bölümünde, demokratik değerlerin henüz eski, otok-ratik değerleri yerinden edememiş olması olgusu; büyük teşebbüslerin ve örgütlü emeğin büyüyen kudretinin, daha alt düzeydeki orta sınıfla-ra yönelttiği tehdit; Rusya’daki Bolşevik Devrimi’nin, genelde mülksüz sınıflar ve özelde seçkin gruplar arasında yarattığı korku; 1920’lerin, 1930’ların başlarındaki geniş ölçekli dünya ekonomik kriziyle birlik-te derinleşen ekonomik güvensizlik. Bu görüşe göre faşizm, Hitler ve Mussolini rejimlerinin 1945’teki nihaî çöküşüyle birlikte ölmüştür ve o zamandan beridir, bir siyasal istikrar ve ekonomik güvenlik bileşke-si sayesinde sürekli olarak bastırılmıştır. Bununla birlikte 20. Yüzyıl’ın sonları, faşizmin, neo-faşizm biçimindeki bir yenilenişine tanıklık etti. Neo-faşizm özellikle, milliyetçi düşmanlıkları ve ırkçı nefretleri canlan-dırmaya çalıştığı ve komünizmin çöküşünden kaynaklanan siyasal istik-rarsızlık avantajını ele geçirmiş olduğu Doğu Avrupa’da etkili olmuştur. Ancak faşizmin “demokratik” bir çehreyi anlamlı biçimde benimseyip benimseyemeyeceği tartışmalıdır; çünkü demokratik bir çehreyi anlam-lı şekilde benimsemek, çoğulculuk, hoşgörü, bireycilik gibi ilkelerle bağ-daşmayı ifade etmektedir.

HEYWOOD | SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 345

TEMEL SİYASAL DÜŞÜNÜRLER SÖZLÜĞÜ

Theodor Adorno (1903-1969) Alman filozof, sosyolog ve müzikbilimci. Adorno,

Frankfurt Okulu eleştirel teorisinin önde gelen bir üyesidir. En çok tanınan eserleri

arasında Otoriter Kişilik (1950) (Authoritarian Personality) ve Asgari Ahlak (1951) (Mi-

nima Moralia) bulunmaktadır.

Thomas Aquinas (1224-1274) İtalyan Dominikan rahibi, teolog ve filozof. Aquinas,

akıl ile inancın birbiriyle bağdaşabilir olduğunu ileri sürdü ve insani yasa ile Tan-

rı ’nın doğal yasası arasındaki ilişkiyi araştırdı. En bilinen eseri, 1265’te başladığı Te-

olojinin Savunmasıdır (Summa Theologiae).

Hannah Arendt (1906-1975) Alman siyasal teorisyeni ve felsefecisi. Arendt, büyük

oranda modern kitle toplumunun doğası ve insan yaşamında siyasal eylemin öne-

mi gibi konularda yazdı. En iyi bilinen eserleri arasında Totalitarizmin Kökenleri

(1951) (The Origins of Totalitarianism) ve İnsanlık Durumu (1958) (The Human Con-

dition) bulunmaktadır.

Aristoteles (M. Ö. 384-322) Yunanlı bir filozof. Aristo’nun eserleri fizik, metafizik ,

astronomi, meteoroloji, biyoloji, etik ve siyaset alanlarına yayıldı; bu eserler İslam

felsefesinin temeli haline geldi ve sonraları Hristiyan teolojisiyle bütünleşti. En bili-

nen siyasal eseri Siyaset'tir (Politics).

Hippo'lu Augustine (354-430) Bir teolog ve siyaset felsefecisi. Augustine, yeni-Pla-

toncu felsefeye, Hristiyan öğretisine ve İncil tarihine dayanan bir Hristiyanlık savu-

nusu bir geliştirdi. En önemli eseri Tanrı Kenti'dir (413-425) (City of God).

Mihail Bakunin (1814-1876) Rusyalı bir propagandacı ve devrimcidir. Bakunin,

eşitlerden oluşan bir cemaat içindeki özgürlük arzusu içinde ifade ettiği, insanın

toplumsallaşabileceğine ilişkin inanca dayanan kolektivist bir anarşizmi destekledi.

346 | ANDREW HEYWOOD

Jeremy Bentham (1748-1832) İngiliz bir filozof ve hukuk reformcusu. Bentham on-

dokuzuncu yüzyıl İngiltere'sinde yararcılığın kurucusu ve toplumsal idare, yöne-

tim ve ekonomik reformlar üzerindeki en önemli etkileyiciydi. Önemli eserlerinden

bazıları Yönetim Üzerine Cüzler (1776) (Fragments on Government) ve Ahlakın ve

Yasamanın İlkeleri’dir (1789) (Principles of Morals and Legislation).

Jean Bodin (1530-1596) Fransız bir siyaset filozofu. Bodin, “bir devletin mutlak ve

sürekli iktidarı” olarak tanımladığı egemenlik kavramının ilk önemli teorisyenidir.

En önemli eseri, Cumhuriyetin Altı Kitabı’dır (1576) (The Six Books of the Com-

monwealth).

Edmund Burke (1729-1797) Dublin doğumlu İngiliz devlet adamı ve siyasal teoris-

yen. Burke, 'muhafaza için değişim' ilkesini kabul eden Anglo-Amerikan muhafa-

zakar geleneğin babasıydı. En önemli eseri, Fransa’daki Devrim Üzerine Düşünceler

(1790) (Reflections on the Revolution in France) adlı eseridir.

Robert Cox (1926- ) Kanadalı bir uluslararası ekonomist ve eleştirel teorinin öncü

savunucusu. Cox tarihi yaratmada toplumsal güçlerin rolünden, küreselleşme ve

ABD'nin küresel hegemonyasının doğasının dolayımlarına kadar uzanan bir yel-

pazedeki konuları inceledi. Etkileyici eseri Üretim, Güç ve Dünya Düzeni'dir (1987)

(Production, Power and World Order).

Friedrich Engels (1820-1895) Alman bir sosyalist kuramcı ve Marx’ın ömür boyu

dostu ve yardımcısıdır. Engels, ondokuzuncu yüzyılın sonlarında büyüyen sosyalist

hareketin yararına Marx'ın fikir ve teorilerini ayrıntılı olarak inceledi. Önemli eser-

lerinden bazıları Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni (1884) (The Origins of

the Family, Private Property and the State) ile Doğanın Diyalektiği (1925) (Dialectics

of Nature) adlı eserleridir.

Michel Foucault (1926-1984) Bir Fransız felsefecisidir. Foucault, post-yapısalcılık

üzerinde önemli bir etki oluşturdu ve bilginin biçimleri ile insan öznesinin inşasıyla

ilgilendi. En önemli eserleri arasında Delilik ve Medeniyet (1961), (Madness and Ci-

vilisation), Bilginin Arkeolojisi (1969) (The Archaeology of Knowledge) ve Cinselliğin

Tarihi (1976-1984) (History of Sexuality) bulunmaktadır.

Erich Fromm (1900-1980) Almanya doğumlu bir psikanalist ve toplum felsefecisi-

dir. Fromm, Freud'un, Marx'ın ve yaşamının sonlarında Budizm'in fikirlerini karıştı-

rarak bir modern toplum eleştirisi geliştirdi. En iyi bilinen eserleri, Özgürlük Korku-

su (1941) (Fear of Freedom), Makul Toplum (1955) (The Sane Society) ve Sahip Olmak

ya da Olmak (1976) (To Have or To Be?) adlı eserleridir.

Francis Fukuyama (1952- ) ABD'li bir toplum analisti ve siyasal yorumcudur. Fu-

HEYWOOD | SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 353

KAYNAKÇA

Adorno, T. v.d. (1950) The Authoritarian Personality (New York: Hooper).

Almond, G. A. ve Verba, S. (1963) The Civic Culture: Political Attitudes and Democracy in Five Nations (Princeton, NJ: Princeton University Press).

Almond, G. A. ve Verba, S. (1980) The Civic Culture Revisited (Boston, MA: Little, Brown).

Anderson, B. (1991) Imagined Communities: Refl ections on the Origins and Spread of Nationalism (Londra: Verso).

Arblaster, A. (1994) Democracy (Milton Keynes: Open University Press).

Axford, B. (1995) The Global System: Economics, Politics and Culture (Cambridge: Polity Press).

Baggott, R. (1995) Pressure Groups Today (Manchester/New York: Manchester University Press).

Ball, A. ve Millward, F. (1986) Pressure Politics in Industrial Societies (Londra: Macmillan).

Ball, T. (1997) ‘Political Theory and Conceptual Change’, A. Vincent (editör), Political Theory: Tradition and Diversity (Cambridge: Cambridge University Press) içinde.

Ball, T. (1988) Transforming Political Discourse: Political Theory and Critical Conceptual History (Oxford: Basil Blackwell).

Ball, T., Farr, J. ve Hanson, R. L. (editörler) (1989) Political Innovation and Conceptual Change (Cambridge: Cambridge University Press).

Barbalet, J. M. (1988) Citizenship (Milton Keynes: Open University Press).

Barber, B. (2003) Jihad vs McWorld (Londra: Corgi).

Barker, J. (1987) Arguing for Equality (Londra ve New York: Verso).

Barry, B. ve Hardin, R. (editörler) (1982) Rational Man and Irrational Society? (Beverly Hills, CA: Sage).

Barry, N. (1987) The New Right (Londra: Croom Helm).

Barry, N. (1990) Welfare (Milton Keynes: Open University Press).

Batley, R. ve Stoker, G. (editörler) (1991) Local Government in Europe: Trends and Developments (Londra: Macmillan).

Baxter, B. (2000) Ecologism: An Introduction (Edinburgh: Edinburgh University Press).

Beetham, D. (1991) The Legitimation of Power (Londra: Macmillan).

354 | ANDREW HEYWOOD

Beetham, D. (editör) (1994) Defi ning and Measuring Democracy (Londra: Sage).

Bell, D. (1960) The End of Ideology (Glencoe, IL: Free Press).

Bellamy, R. (editör) (1993) Theories and Concepts of Politics: An Introduction (Manchester/New York: Manchester University Press).

Bentham, J. (1948) A Fragment on Government and an Introduction to the Principles of Morals and Legislation (Oxford: Blackwell).

Berlin, I. (1958) Four Essays on Liberty (Oxford: Oxford University Press).

Berman, P. (2003) Terror and Liberalism (New York: W. W. Norton).

Bernstein, E. (1898/1962) Evolutionary Socialism (New York: Schocken).

Berry, C. (1986) Human Nature (London: Macmillan).

Birch, A. H. (1964) Representative and Responsible Government: An Essay on the British Constitution (Londra: George Allen & Unwin).

Birch, A. H. (1972) Representation (Londra: Macmillan).

Birch, A. H. (2007) The Concepts and Theories of Modern Democracy (Londra/New York: Routledge).

Blau, P. ve Meyer, M. (editörler) (1987) Bureaucracy in Modern Society (New York: Random House).

Bobbio, N. (1996) Left and Right (Cambridge: Polity Press).

Bogdanor, V. (1979) Devolution (Oxford: Oxford University Press).

Bogdanor, V. (editör) (1988) Constitutions in Democratic Politics (Aldershot: Gower).

Booth, K. ve Wheeler, N. (2008) The Security Dilemma: Fear, Cooperation and Trust in World Politics (Basingstoke: Palgrave Macmillan).

Bottomore, T. (1985) Theories of Modern Capitalism (Londra: George Allen & Unwin).

Bottomore, T. (1993) Elites and Society (Londra: Routledge).

Boulding, K. (1989) Three Faces of Power (Newbury Park, CA: Sage).

Brandt Report (1980) North-South: A Programme for Survival (Londra: Pan Books).

Brundtland Report (1987) Our Common Future (Londra: Routledge).

Bryson, V. (1995) Feminist Political Theory: An Introduction (Londra: Macmillan).

Buchanan, J. ve Tullock, G. (1962) The Calculus of Consent (Ann Arbor, MI: Michigan University Press).

Bull, H. (1977) The Anarchical Society (Londra: Macmillan).

Bull, H. (2012) The Anarchical Society: A Study of World Order (Basingstoke: Palgrave Macmillan).

Burchill, S. ve Linklater, A. (1996) Theories of International Relations (Londra: Macmillan).

Calvert, P. (1990) Revolution and Counter-Revolution (Buckingham: Open University Press).

Camilleri, J. ve Falk, P. (1992) The End of Sovereignty? The Politics of a Shrinking and Fragmented World (Aldershot: Edward Elgar).

Chalmers, A. F. (1986) What Is This Thing Called Science? (Milton Keynes: Open University Press).

Cicero (2008) The Republic and The Laws (Oxford: Oxford University Press).

Clarke, P. (1979) Liberals and Social Democrats (Cambridge: Cambridge University Press).

Cohen, G. A. (1978) Karl Marx’s Theory of History: A Defence (Oxford: Clarendon Press).

SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 355

Cox, R. (1981) ‘Social Forces, States and World Order: Beyond International Relations Theory’, Millennium, 10 (Haziran): 126–55.

Cox, R. (1987) Production, Power and World Order: Social Forces in the Making of History (New York: Columbia University Press).

Dahl, R. (2006) A Preface to Democratic Theory (Chicago, IL: University of Chicago Press).

Dallmayr, F. ve McCarthy, T. (editörler) (1997) Understanding and Social Inquiry (Notre Dame, IN: University of Notre Dame Press).

Devlin, P. (1968) The Enforcement of Morals (Oxford: Oxford University Press).

Doyle, M. (1986) ‘Liberalism and World Politics’, American Political Science Review, 80.

Dunleavy, P. (1991) Democracy, Bureaucracy and Public Choice: Economic Explanations in Political Science (Hemel Hempstead: Harvester Wheatsheaf).

Dunleavy, P. ve O’Leary, B. (1987) Theories of the State: The Politics of Liberal Democracy (Londra: Macmillan).

Easton, D. (1979) A Framework for Political Analysis (Chicago, IL: University of Chicago Press).

Easton, D. (1953/1981) The Political System (Chicago, IL: University of Chicago Press).

Eatwell, R. ve O’Sullivan, N. (editörler) (1989) The Nature of the Right: European and American Politics and Political Thought since 1789 (Londra: Pinter).

Elgie, R. (1995) Political Leadership in Liberal Democracies (Londra: Macmillan).

Esping-Andersen, G. (1990) The Three Worlds of Welfare Capitalism (Cambridge: Polity Press).

Etzioni, A. (1995) The Spirit of Community: Rights, Responsibilities and the Communitarian Agenda (Londra: Fontana).

Finifter, A. (editör) (1993) Political Science: The State of the Discipline (Washington, DC: American Political Science Association).

Flatham, R. (1980) The Practice of Political Authority (Chicago, IL: Chicago University Press).

Fox, W. (1944) The Super-Powers: The United States, Britain and the Soviet Union – Their Responsibility for Peace (New York: Harcourt, Brace).

Freeden, M. (1991) Rights (Minneapolis, MN: University of Minnesota Press).

Freeden, M. (1996) Ideologies and Political Theory: A Conceptual Approach (Oxford: Clarendon Press).

Friedrich, C. J. ve Brzezinski, Z. (editörler) (1966) Totalitarian Dictatorship and Autocracy (Cambridge, MA: Harvard University Press).

Fromm, E. (1984) The Fear of Freedom (Londra: Ark).

Fukuyama, F. (1989) ‘The End of History?’, National Interest, Yaz.

Fukuyama. F. (1992) The End of History and the Last Man (Harmondsworth: Penguin).

Gallie, W. B. (1955–6) ‘Essentially Contested Concepts’, Proceedings of the Aristotelian Society, 56: 157–97.

Gellner, E. (1983) Nations and Nationalism (Oxford: Basil Blackwell).

Gibbins, J. (editör) (1989) Contemporary Political Culture: Politics in a Postmodern Age (Londra: Sage).

Giddens, A. (1998) The Third Way: The Renewal of Social Democracy (Cambridge: Polity Press).

356 | ANDREW HEYWOOD

Goodin, R. (1995) Utilitarianism as a Public Philosophy (Cambridge: Cambridge University Press).

Goodin, R. E. ve Pettit, P. (1995) A Companion to Contemporary Political Philosophy (Oxford: Basil Blackwell).

Graham, B. D. (1993) Representation and Party Politics: A Comparative Perspective (Oxford: Basil Blackwell).

Gramsci, A. (1929–35/1971) Selections from the Prison Notebooks (Londra: Lawrence & Wishart).

Gray, J. (1995) Liberalism (Milton Keynes: Open University Press).

Gray, T. (1990) Freedom (Londra: Macmillan).

Green, L. (1988) The Authority of the State (Oxford: Clarendon Press).

Griffi n, R. (editör) (1995) Fascism (Oxford/New York: Oxford University Press).

Habermas, J. (1973) Legitimation Crisis (Boston, MA: Beacon).

Hague, R., Harrop, M. ve Breslin, S. (1992) Comparative Government and Politics: An Introduction (Londra: Macmillan).

Hailsham, Lord (1976) Elective Dictatorship (Londra: BBC Publications).

Hall, S. ve Jacques, M. (editörler) (1983) The Politics of Thatcherism (Londra: Lawrence & Wishart).

Hart, H. L. A. (1961) The Concept of Law (Oxford: Oxford University Press).

Harvey, D. (1989) The Condition of Postmodernity: An Enquiry into the Origins of Cultural Change (Londra: Basil Blackwell).

Hay, C. (2002) Political Analysis: A Critical Introduction (Basingstoke: Palgrave Macmillan).

Held, D. (1990) Political Theory and the Modern State (Cambridge: Polity Press).

Held, D. (editör) (1991) Political Theory Today (Cambridge: Polity Press).

Hennessy, P. (1986) Cabinet (Oxford: Blackwell).

Heywood, A. (1998) Political Ideologies: An Introduction (Londra: Macmillan).

Heywood, A. (2015) Political Theory: An Introduction (Basingstoke: Palgrave).

Hindley, F. H. (1986) Sovereignty (New York: Basic Books).

Hirst, P., Thompson, G. ve Bromley, S. (1995) Globalization in Question (Cambridge: Polity Press).

Hitler, A. (1925/1969) Mein Kampf, (çeviri) R. Mannheim (Londra: Hutchinson).

Holden, B. (1993) Understanding Liberal Democracy (Hemel Hempstead: Harvester Wheatsheaf).

Honderich, T. (1989) Violence for Equality: Inquiries in Political Philosophy (Londra: Routledge.

Horton, J. (1992) Political Obligation (Londra: Macmillan).

Huntington, S. (1991) Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century (Norman, OK/Londra: Oklahoma University Press).

Huntington, S. (1996) The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order (New York: Simon & Schuster).

Hutcheon, L. (1989) The Politics of Postmodernism (New York: Routledge).

Johnson, N. (1989) The Limits of Political Science (Oxford: Clarendon Press).

SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 357

Kagan, R. (2008) The Return of History: And the End of Dreams (New York: Alfred A. Knopf).

Kant, I. (1795/1970) Political Writings (Cambridge: Cambridge University Press).

Kegley, C. (editör) (1995) Controversies in International Relations Theory: Realism and the Neoliberal Challenge (New York: St Martin’s Press).

Kegley, C. ve Wittkopf, E. (1995) World Politics: Trend and Transformation (New York: St Martin’s Press).

Kenny, M. (1995) The First New Left: British Intellectuals after Stalin (Londra: Lawrence & Wishart).

Keohane, R. ve Nye, J. (1977) Power and Interdependence: World Politics in Transition (Boston, MA: Little, Brown).

King, P. (1982) Federalism and Federation (Londra: Croom Helm).

Kingdom, J. (1992) No Such Thing as Society? Individualism and Community (Buckingham: Open University Press).

Kirchheimer, O. (1966) ‘The Transformation of the Western European Party Systems’, J. la Palombara ve M. Weiner (editörler), Political Parties and Political Development (Princeton, NJ: Princeton University Press) içinde.

Kolakowski, L. (1979) Main Currents of Marxism, 3 cilt (Oxford: Oxford University Press).

Kuhn, T. (1962) The Structure of Scientifi c Revolutions (Chicago, IL: Chicago University Press).

Kumar, K. (1991) Utopianism (Milton Keynes: Open University Press).

Kymlicka, W. (1990) Contemporary Political Philosophy: An Introduction (Oxford/New York: Oxford University Press).

Kymlicka, W. (1995) Multicultural Citizenship (Oxford: Oxford University Press).

Laclau, E. ve Mouff e, C. (1985) Hegemony and Socialist Strategy (Londra: Verso).

LeDuc, L., Niemi, R. ve Norris, P. (editörler) (1996) Comparing Democracies: Elections and Voting in Global Perspective (Londra: Sage).

Leftwich, A. (editör) (1984) What Is Politics? The Activity and Its Study (Oxford/New York: Basil Blackwell).

Lenin, V. I. (1902/1968) What Is to Be Done? (Harmondsworth/New York: Penguin).

Lewis, B. (2005) The Crisis of Islam: Holy Wars and Unholy Terror (New York: Random House).

Lijphart, A. (1977) Democracy in Plural Societies: A Comparative Exploration (New Haven, CT: Yale University Press).

Lijphart, A. (editör) (1992) Parliamentary Versus Presidential Government (Oxford: Oxford University Press).

Lindblom, C. (1959) ‘The Science of Muddling Through’, Public Administration Review, 19: 79–88.

Linklater, A. (1990) Beyond Realism and Marxism: Critical Theory and International Relations (Londra: Macmillan).

Linklater, A. (1998) The Transformation of Political Community: Ethical Foundations of the Post-Westphalian Era (Cambridge: Cambridge University Press).

Lukes, S. (2004) Power: A Radical View (Basingstoke: Palgrave).

Lyotard, J.-F. (1984) The Postmodern Condition: The Power of Knowledge (Minneapolis, MN: University of Minnesota Press).

358 | ANDREW HEYWOOD

MacCallum, G. (1991) ‘Negative and Positive Freedom’, D. Miller (editör), Liberty (Oxford: Oxford University Press) içinde.

MacIntyre, A. (1981) After Virtue (Notre Dame, IL: University of Notre Dame Press).

Mair, C. (1987) In Search of Stability: Explorations in Historical Political Economy (Cambridge: Cambridge University Press).

Marcuse, H. (1964) One-Dimensional Man: Studies in the Ideology of Advanced Industrial Society (Boston, MA: Beacon).

Marsh, D. ve Stoker, G. (editörler) (1995) Theory and Methods in Political Science (Londra: Macmillan).

Marty, M. E. ve Appleby, R. S. (editörler) (1993) Fundamentalisms and the State: Re-making Polities, Economies, and Militance (Chicago, IL/Londra: University of Chicago Press).

Marx, K. ve Engels, F. (1848/1967) The Communist Manifesto (Harmondsworth: Penguin).

Matchan, T. R. (editör) (1982) The Libertarian Reader (Totowa, NJ: Rowan & Littlefi eld).

McDowell, L. ve Pringle, R. (editörler) (1992) Defi ning Women: Social Institutions and Gender Divisions (Cambridge: Polity Press).

McLellan, D. (1986) Ideology (Milton Keynes: Open University Press).

McLennan, G. (1995) Pluralism (Buckingham: Open University Press).

Mendus, S. (1989) Toleration and the Limits of Liberalism (Londra: Macmillan).

Meny, Y. ve Wright, V. (editörler) (1995) Centre–Periphery Relations in Western Europe (Londra: Croom Helm).

Merleau-Ponty, M. (1993) Adventures of the Dialectic (Londra: Heinemann).

Michels, R. (1911/1962) Political Parties: A Sociological Study of the Oligarchal Tendencies of Modern Democracy (New York: Collier).

Miller, D. (1984) Anarchism (Londra: Dent).

Millett, K. (1970) Sexual Politics (Londra: Virago).

Mills, C. Wright. (1956) The Power Elite (New York: Oxford University Press).

More, T. (1516/1965) Utopia, (çeviri) P. Turner (Harmondsworth: Penguin).

Nairn, T. (1988) The Enchanted Glass: Britain and Its Monarchy (Londra: Picador).

Negrine, R. (1996) The Communication of Politics (Londra: Sage).

Neumann, S. (1956) Modern Political Parties (Chicago, IL: University of Chicago Press).

Neustadt, R. (1980) Presidential Power: The Politics of Leadership from FDR to Carter (New York: John Wiley).

Norton, P. (editör) (1990a) Legislatures (Oxford: Oxford University Press).

Norton, P. (editör) (1990b) Parliaments in Western Europe (Londra: Frank Cass).

Nozick, R. (1974) Anarchy, State and Utopia (Oxford: Basil Blackwell).

Nye, J. (2004) Soft Power: The Means to Succeed in World Politics (New York: PublicAff airs).

Oakeshott, M. (1962) Rationalism in Politics and Other Essays (Londra: Methuen).

Ohmae, K. (1990) The Borderless World: Power and Strategy in the Interlinked Economy (New York: Free Press).

Oilman, B. (1993) Dialectical Investigations (Londra: Routledge).

SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 359

O’Neill, J. (editör) (1993) Modes of Individualism and Collectivism (Londra: Gregg Revivals).

Pakulski, J. (1990) Social Movements: The Politics of Protest (Melbourne: Longman).

Parsons, W. (1995) Public Policy: Introduction to the Theory and Practice of Policy Analysis (Aldershot: Edward Elgar).

Pettit, P. (1997) Republicanism: A Theory of Freedom and Government (Oxford: Oxford University Press).

Pinkney, R. (1990) Right-Wing Military Government (Londra: Pinter).

Przeworski, A. (1991) Democracy and the Market: Political and Economic Reforms in Eastern Europe and Latin America (Cambridge/New York: Cambridge University Press).

Rawls, J. (1971) A Theory of Justice (Londra: Oxford University Press).

Raz, J. (1986) The Authority of Law (Oxford: Clarendon Press).

Regan, T. (2004) The Case for Animal Rights (Oakland, CA: University of California Press).

Rex, J. ve Mason, D. (editörler) (1992) Theories of Race and Ethnic Relations (Cambridge: Cambridge University Press).

Reynolds, C. (1981) Modes of Imperialism (Oxford: Martin Robertson).

Ritterberger, V., Zangl, B. ve Kruck, A. (2012) International Organization: Polity, Politics and Policies (Basingstoke: Palgrave Macmillan).

Rorty, R. (editör) (1967) The Linguistic Turn (Chicago, IL: University of Chicago Press).

Rose, R. (1991) The Postmodern Presidency: The White House Meets the World (New York: Chartham House).

Rose, R. ve Suleiman, E. N. (editörler) (1980) Presidents and Prime Ministers (Washington, DC: American Enterprise Institute).

Rosenau, J. ve Czenpiel, E.-O. (1992) Governance without Government: Order and Change in World Politics (Cambridge: Cambridge University Press).

Ruggie, J. (1993) Multilateralism Matters: Theory and Praxis of an International Form (New York: Columbia University Press).

Ryan, A. (1987) Property (Milton Keynes: Open University Press).

Said, E. (2003) Orientalism (Londra: Penguin).

Sandel, M. (1982) Liberalism and the Limits of Justice (Cambridge: Cambridge University Press).

Sartori, G. (1976) Parties and Party Systems: A Framework for Analysis (Cambridge: Cambridge University Press).

Saunders, P. (1990) Social Class Stratifi cation (Londra: Routledge).

Saunders, P. (1995) Capitalism: A Social Audit (Buckingham: Open University Press).

Schattschneider, E. E. (1960) The Semisovereign People (New York: Holt, Rinehart & Winston).

Schmitter, P. C. ve Lehmbruch, G. (editörler) (1979) Trends towards Corporatist Intermediation (Londra: Sage).

Scruton, R. (1984) The Meaning of Conservatism (Londra: Macmillan).

Sen, A. (1999) Development as Freedom (Oxford: Oxford University Press).

Sil, R. ve Katzenstein, J. (2010) Beyond Paradigms: Analytic Eclecticism in the Study of World Politics (Basingstoke: Palgrave Macmillan).

360 | ANDREW HEYWOOD

Simon, H. (1983) Models of Bounded Rationality (Cambridge, MA: MIT Press).

Smith, A. D. (1991) Theories of Nationalism (Londra: Duckworth).

Tam, H. (1998) Communitarianism: A New Agenda for Politics and Citizenship (Londra: Macmillan).

Taylor, P. ve Groom, A. J. R. (editörler) (1978) International Organisations: A Conceptual Approach (Londra: Pinter).

Thompson, G., Frances, J., Levacic, R. ve Mitchell, J. (1991) Markets, Hierarchies and Networks: The Coordination of Social Life (Londra: Sage).

Tivey, L. (editör) (1980) The Nation-State (Oxford: Martin Robertson).

Tormey, S. (1995) Making Sense of Tyranny: Interpretations of Totalitarianism (Manchester/New York: Manchester University Press).

Verney, D. V. (1959) The Analysis of Political Systems (Londra: Routledge & Kegan Paul).

Vincent, A. (1995) Modern Political Ideologies (Oxford: Basil Blackwell).

Vincent, A. (1997) Political Theory: Tradition and Diversity (Cambridge: Cambridge University Press).

Waltman, J. ve Holland, K. (editörler) (1988) The Political Role of Law Courts in Modern Democracies (New York: St Martin’s Press).

Waltz, K. (1959) Man, the State, and War (New York: Columbia University Press).

Waltz, K. (1979) Theory of International Politics (Reading, MA: Addison-Wesley).

Weaver, R. K. ve Rockman, B. A. (editörler) (1993) Do Institutions Matter? (Washington, DC: Brookings Institution).

Weller, P. (1985) First Among Equals: Prime Ministers in Westminster Systems (Sydney: George Allen & Unwin).

Wendt, A. (1992) ‘Anarchy Is What States Make of It: The Social Construction of Power Politics’, International Organization, 46(2): 391–425.

Wendt, A. (1999) Social Theory of International Politics (Cambridge: Cambridge University Press).

White, J. B. (1984) When Words Lose Their Meaning (Chicago, IL: University of Chicago Press).

Williams, P. (1989) Mahayana Buddhism (Londra ve New York: Routledge).

Wilson, D. ve Game, C. (1994) Local Government in the United Kingdom (Londra: Macmillan).

Wright, A. (1987) Socialisms: Theories and Practices (Oxford/New York: Oxford University Press).

HEYWOOD | SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 361

DİZİN

koyu yazılmış rakamlar detaylı tartışmaların yapıldığı sayfaları gösterir.

#11 Eylül 2001 terör saldırıları 71, 82, 199,

262, 296

AAbacha, S. 205

ABD Anayasası (1787) 29, 43, 46, 119

açgözlülük 210, 216, 219, 237, 248

adalet 23–24, 39, 40, 98, 114, 127, 136, 143, 176, 177, 189, 193, 212, 267, 273, 280, 296, 297, 311, 315, 322, 329

adem-i merkeziyet 30, 49, 69, 227, 300, 333, 334

adil pay 59

Adorno, Theodor W. 94, 224, 345

Afganistan 60, 89, 145, 149, 256

Afrika 95, 174, 187, 199, 207

Afrika Ulusal Kongresi (AUK) 134

ağlar 92, 182, 338

ahenk sistemi 52

Ahlakın ve Yasamanın İlkeleri (Bentham, 1789) 311, 346

ahlakî çoğulculuk 65

ahlakî haklar 117

ahlakî kozmopolitçilik 172

ahlakîlik 97, 129, 145, 200

ahlakî sorumluluk 60, 145, 341

ahlakî yükümlülük 180, 341

aile 32, 33, 106, 150, 188, 269, 299

aile değerleri 129

akılcılık Bkz rasyonalizm

akıllı güç 262

aktif yurttaşlık 341

aktörler olarak uluslararası örgüt 313

alanlar olarak uluslararası örgüt 313

Allende, Salvodor 219

Almanya 41, 43, 53, 63, 101, 102, 103, 126, 151, 156, 171, 217, 218, 233, 250, 263, 289, 321, 331, 333

Prusya 53

Weimar Cumhuriyeti 218

Almond, Gabriel A. 269, 270

alternatif oy 257

Altı Gün Savaşı (1967) 256

altsınıf 302

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) 40, 43–47, 52, 53, 56, 61, 70, 71, 78, 79, 94, 103–105, 112, 113, 119, 127, 129, 134, 144, 145, 149, 150, 155–157, 174, 179, 185, 200, 219, 220, 224, 235, 247, 249, 256, 260–263, 266, 269, 270, 273, 289, 290, 302, 314, 322, 330, 331

362 | ANDREW HEYWOOD

Amerikan Devrimi (1776) 83

ampirizm Bkz görgücülük

anarko-kapitalizm 27, 157, 192

anarko-komünizm 26

anarşi 24–26, 26, 77, 88, 92, 112, 163, 183, 248, 315

"anarşik toplum" (Bull) 25, 315

anarşistler 17, 26, 27, 49, 59, 75, 81, 82, 129, 141, 222, 228, 332

anarşizm 25, 26–28, 57, 81, 90, 94, 164, 165, 198, 229, 281, 324, 336

anayasa 28–30, 30, 41, 73, 104, 110, 112, 119, 125, 128, 176, 177, 212, 223, 269, 272, 331, 336, 343

anayasacılık 29, 30–31, 64, 79, 83, 92, 113, 124, 130, 189, 211, 214, 286

anayasal monarşiler 208

anayasal partiler 272

anayasa mahkemesi 28, 119

anomi 56

Anti Dühring (Engels, 1876) 197

Antik Roma 95

Roma Cumhuriyeti 61, 84

Antik Yunan 162, 173, 275, 279

anti-Semitizm 102, 134, 217

anti-siyaset 31–32, 120, 244

antroposentrizm 121, 158

Aquinas, Thomas 202, 279, 345

araçlar olarak uluslararası örgüt 313

Arap dünyası 150, 200

Arap-İsrail çatışması 92, 150, 200

Arendt, Hannah 275, 300, 345

Aristoteles 24, 57, 58, 110, 127, 176, 275, 279, 336, 345

Arjantin 219, 223

Aryanizm 102, 134

arz ve talep 236, 338

askerî diktatörlük 85

askerî yönetim 205, 223, 272

Asya 95, 170, 174, 187, 207

Asyatik değerler 170

aşırı olgusalcılık 177

aşırı yüklenme 67, 172

“aşkın idealizm” (Kant) 135

ataerkillik 32–33, 63, 106, 129, 191, 299

Atina demokrasisi 75

atomist bireycilik 48

atomizm 57

Augustine, St. 202, 279, 345

Augustus Caesar 85

Aum Shinryko 295

Austin, John 92, 127

Avam Kamarası 209, 283

Avrupa 83, 91, 95, 102, 103, 126, 129, 133, 135, 156, 157, 207, 211, 213, 218, 224, 238, 240, 271, 287, 300, 309, 315, 317, 330, 333

Avrupa Adalet Divanı 330

Avrupa Birliği (AB) 28, 69, 103, 105, 132, 183, 309, 320

Avrupa Birliği Antlaşması Bkz Maastricht Antlaşması (1993)

Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) 132

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) 330

Avrupa İnsan Hakları ve Temel Özgürlükler Sözleşmesi (1953) 119, 143

Avustralya 77, 103, 104, 219, 233, 249

Avusturya 53, 103, 126, 171, 224

ayaklanmalar 83, 324

Aydınlanma 173, 241, 245, 246

“azgelişmiş/gelişmekte olan” ülkeler 154

azınlık hakları 34–37, 69, 76, 118, 121, 225, 264

Bbağımlılık 155, 251, 318

bağımsızlık 179

bağlantılı piyasalar 156

Bakunin, Mihail 164, 165, 345

Ball, Terence 19

Barber, Benjamin 305

barış bölgeleri 77

barış hareketi 299

Barış için Gündem 37

barış inşası 37–38, 38

barışseverlik 38–39

basın özgürlüğü 267

baskı grubu 39–41, 62, 236, 265, 268, 271, 299

başbakan 41–43, 45, 153, 208, 233, 343

başkan 41, 43–45, 153, 208, 212, 224, 232, 235, 336, 343

başkanı suçlamak 46

SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 363

başkanlığın atamaları (ABD) 46

başkanlık sistemleri 46, 153, 177, 212, 224, 336, 342

başkanlık yönetimi 43, 45–47, 112

başkanlık yürütmesi 343

Batı Almanya 78, 269

Batı Avrupa 32

Batı dünyası 18, 48, 60, 64, 66, 67, 70, 71, 74, 77, 89, 97, 101, 107, 138, 143, 149, 150, 155, 168, 169, 175, 185, 188, 190, 199, 200, 228, 240, 242, 246, 285, 289, 297, 311, 315

Batı karşıtlığı 175

Batı Marksizmi 198

“bebek” sanayiler 262

“beklemede hükûmet” 212, 272

Belçika 103, 126, 134, 224

belirsizlik 26, 115, 179, 224, 229, 295

Bell, Daniel 138

bencil bireycilik 48, 49

bencillik 25, 210, 219, 248, 268

Bentham, Jeremy 48, 162, 253, 311, 328, 346

benzerlik modeli 295

“beraber yaşama” (Fransa) 47

Berlin, Isaiah 228

Berman, P. 150

Bernstein, Eduard 253

beşerî sermaye 270

Beş Yıllık Plan (SSCB, 1928-) 164

Beveridge Raporu (1942) 250

bırakınız-yapsınlar (laissez-faire) 47–48, 58, 157, 158, 190, 191, 210, 238

bilgi toplumları 240

bilim 243

bilimcilik 277

bilimsel sosyalizm 197, 286, 324

bilimsel yöntem 277

“bir ayaktakımı yönetimi” 75

bireyci anarşizm 26, 27

bireycilik 24, 26, 48–49, 58, 78, 96, 102, 106, 117, 126, 141, 158, 165, 189, 191, 240, 281, 286, 287, 303, 322, 340

bireysel çıkar 165

bireysel sorumluluk 251, 269, 283

birim düzeyli 147

“Birinci Dünya” 155

Birinci Dünya Savaşı (1914-18) 102, 163, 207, 218, 256, 263, 311, 312, 314

Birleşik Krallık Bkz İngiltere

Birleşmiş Milletler (BM) 38, 53, 115, 116, 155, 163, 183, 255, 311, 321

BM İnsan Hakları Beyannamesi (1948) 143

Güvenlik Konseyi 53, 163

bir şeyden özgür olma 228

bir şeyi yapmaya özgür olma 228

Bismarck, Otto von 85

“biyolojik-eşitlik” 121

Blair, Tony 322

Bloch, Ernst 325

Bodin, Jean 91, 92, 214, 346

Bolşevik Devrimi Bkz Rus Devrimi (1917)

Bonapartizm 223

Boulding, Kenneth 139

bölgecilik 49–51

bölgesel güçler 52

bölgeselleştirme 50

Brandt Raporu (1980) 155

Bretton Woods sistemi (1944) 71

Brezilya 104, 171, 219

Brundtland Raporu (1987) 290

Brunei 209

Brzezinski, Zbigniew 303

Buchanan, James 247

Budizm 20, 38, 169

Bull, Hedley 86, 315

burjuva devleti 81

burjuva ideolojisi 118, 123, 138, 191

burjuvazi 157, 301

Burke, Edmund 109, 210, 211, 268, 293, 294, 346

Bush yönetimi (2001-9) 263

“buyurgan güç” 262

bürokrasi 51–52, 169, 176, 235, 251, 271, 338, 342

bürokrasiler 51, 176, 235, 251

bütüncül iktidar 85, 213, 303

bütünleyici milliyetçilik Bkz yayılmacı milliyetçilik

bütünleyici partiler 271

Büyük Britanya Bkz İngiltere

büyük güç 52–55, 112, 179, 249, 257, 289

büyük koalisyon 161

364 | ANDREW HEYWOOD

büyümecilik 290

C-Ç“cadı avı” 224

Carter, Jimmy E. 44, 46

caydırıcılık 55–56, 59, 179, 264

caydırma 59

cazibe 262

cemaat 24, 57, 76, 94, 98, 216, 229, 275, 285, 308, 340

cemaatçiler (komüniteryenler) 49, 58, 118, 143, 173, 191, 342

cemaatçilik/toplulukçuluk (komüniteryanizm) 26, 57, 241, 274, 280, 340

cemaat/topluluk 56–57

ceza hukuku 128

cezalandırılma 341

cezalandırma 55, 59–60, 90, 124, 129, 139

Cezayir 295

Chamberlain, H. S. 135

Churchill, Lord Randolph 302

CIA (Merkezî İstihbarat Teşkilatı, ABD) 219

Cicero 61

cihat 60–61, 149, 200

cinsiyet 58

“cinsiyet”e karşı "toplumsal cinsiyet" 299

Clinton yönetimi (1993-2001) 322

coğrafî belirlenimcilik 152

“coğrafya kaderdir” 152

Comte, Auguste 243

Confucius 169

Cox, Robert 346

Cromwell, Oliver 85

Cumhuriyet (Cicero) 61

cumhuriyetçi liberaller 190

cumhuriyetçilik 61–62

cunta 85, 205

Czempiel, Ernst-Otto 338

çatışma çözümü 37, 86, 275, 322

Çek Cumhuriyeti 43

Çekoslovakya 134

çevre 39, 178, 185, 290, 299, 320, 337

çevreci feminizm 107

çevrecilik 62–64, 121, 138, 158, 274, 282, 290, 324

çıkar grupları 32, 40, 294, 321

çift-meclislilik 30, 64–65, 66, 79

çift-partili sistemler 212, 213, 272

Çin 53, 83, 85, 95, 145, 156, 164, 167, 169, 170, 199, 248

Çin Devrimi (1949) 83

Çin Komünist Partisi 170

“çoğulcu durgunluk” 67

çoğulculuk 65–67, 69, 102, 125, 140, 174, 177, 187, 189, 260

“çoğunluğun tiranlığı" 76

çoğunluk 81

çoğunlukçuluk 66, 67, 224

çoğunlukçu sistemler (seçimler) 257

çok-boyutlu barış koruma 37

çok-düzeyli yönetişim 68–69, 339

çok-kutupluluk 179

çok-kültürlülük 69–70, 130, 134

çoklu etnik haklar 34

çok-partili sistemler 212, 220

çok-tarafl ılık 70–73

çok-tarafl ı yardım 316

"çok-uluslu şirketler"e karşı "uluslar-ötesi şirketler" 317

DDahl, Robert A. 67

Dalai Lama 263

Danimarka 65

Daoizm 169

Darwinizm 135, 217

davranışçılık 243, 270, 280

davranışsalcı devrim 73, 274

davranışsalcılar 312

davranışsalcılık 73–74, 111, 177, 265, 274, 277

“değerlerin buyurgan dağıtımı” (Easton) 276

değer yargıları 16, 17

değişen güç dengesi 111

demokrasi 31, 66, 74–76, 78, 85, 92, 95, 101, 121, 124, 126, 161, 186, 188, 193, 204, 208, 211, 220, 223, 227, 228, 234, 241, 244, 246, 251–254, 258, 259, 270, 293, 302, 322, 332

SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 365

demokrasinin ekonomik teorisi 260

demokratik barış 76–77, 78, 190, 256

demokratik faşizm 102

Demokratik Kongo Cumhuriyeti 88

demokratikleşme 77, 78–79, 89, 181

“demokratikleşme dalgası” (Huntington) 78

"demokratik merkeziyetçilik" (Lenin) 272

demokratik sosyalizm 284, 286

demokratik vekalet 327

denetleme ve denge 29, 31, 79–80, 92, 105, 112, 187, 201, 214, 227

departmanlar (Fransa) 331

derin ekoloji 62, 63, 158

de Tracy, Destutt 137

devlet 26, 28, 49, 52, 66–70, 74, 79, 80–82, 86–88, 91, 94, 99, 101, 103, 110, 111, 114, 115, 119, 122–131, 134, 143–155, 161–167, 170–176, 179–192, 198–206, 209, 210, 215, 218, 222, 223, 226, 227, 235, 237, 247–249, 255, 259–272, 275, 277–280, 284, 287, 290, 291, 295, 303, 308–315, 318–322, 329, 331, 333–335, 339 – 341, 344

devlet başkanlığı 42, 44, 45, 208, 233

devlet dışı aktörler 53, 68, 82, 249, 255, 310

devlet egemenliği 131, 145, 311, 321

“devleti eski haline getirme” 211

“devletin iradesi” 127

devlet inşası 38, 89

devletler sistemi 52, 315

devletler toplumu 315

devlet merkezcilik 82

devlet sosyalizmi 167, 323

Devlin, Patrick 129

devredilebilir tek oy 220

devrim 82–344, 102, 134, 138, 174, 197, 207, 210, 212, 219, 250, 253, 273, 281, 286, 295, 301

devrimci partiler 272

devrimci sosyalizm 175, 253, 286

Dewey, John 243

dış egemenlik 91

dışlama hakkı 215

Dicey, A. V. 129

diğerkâmlık 48, 142, 174, 268, 269, 304

diktatörlük 76, 78, 84–85, 101, 120, 198, 205, 213, 223, 251, 272, 304

dinsel köktencilik Bkz kökten dincilik

diplomasi 86–87, 111, 116, 313, 315

diplomatik dokunulmazlık 86

disiplinler arası 232

Disraeli, Benjamin 210

diyalektik 87, 198, 292

“diyalektik maddecilik/materyalizm” (Plekhanov) 87, 167, 197, 292 Ayrıca bkz tarihsel maddecilik

Diyojen 173

doğa durumu 25, 81, 222

doğal bilimler 73, 231, 243, 273, 277, 278

doğal düzen 89

doğal haklar 127, 142

doğal hukuk 127

“doğal kaynakların güvenliği" 152

doğrudan demokrasi 74, 75, 251

Doğu Asya 80, 156

Doğu Avrupa 102, 126, 157, 167

Doğu Avrupa Devrimleri (1989-91) 15, 127, 157, 164, 168, 198, 287

Doğu Timor 145

Donne, J. 286

Dört Mart Hareketi (1915-19) 170

Durkheim, Émile 56

Dünya Bankası 71, 155, 219, 337

dünya devleti 172

Dünya Mahkemesi 330

Dünya sistemi teorisyenleri 155

Dünya Ticaret Örgütü (WTO) Bkz WTO

dünya yurttaşı 173

düşkün devlet 88–89

düzen 25–28, 44, 49, 53, 63, 77, 80, 82, 86, 88, 89–91, 104, 109, 114, 128, 137, 140, 141, 151, 162, 175, 176, 189, 192, 206, 210, 214, 216, 222, 223, 229, 239, 241, 267, 268, 273, 276, 281, 303, 308, 311–315, 321, 323, 335, 342

EEaston, David 73, 177, 265, 276

Ebedî Barış (Kant, 1795) 173

egemen devlet 86, 91

366 | ANDREW HEYWOOD

egemenlik 28, 49, 80, 88, 91–93, 95, 103, 131, 143, 208, 213, 233, 294, 313, 319, 320, 331, 333, 334

eğitim 34, 76, 83, 88, 117, 118, 122, 123, 141, 144, 169, 175, 228, 236, 249, 252, 257, 260, 271, 294, 302, 330, 331

eko-anarşizm 63

eko-feminizm 63

ekonomik büyüme 139, 155, 171, 178, 290, 306

ekonomik kalkınma 85, 151, 171, 201, 316

ekonomik küreselleşme 185

ekonomik liberalizm 155

ekonomik süper güç 289

ekonomik teori 191, 246, 260

ekonomi politik Bkz politik ekonomi

eko-sosyalizm 63

ekte olan devletler 80

eleştirel inşacılık 148

eleştirel teori 93–94, 312 Ayrıca bkz diyalektik maddecilik

elitizm Bkz seçkincilik/elitizm

El-Kâide 149, 296

emperyalist aşım 96

emperyalizm 94–96, 97, 135, 143, 246

Engels, Friedrich 87, 166, 197, 292, 346

en kayırılan ulus 71

enternasyonalizm 96–97, 168, 190, 248, 281, 308, 319, 321

epistemoloji (bilgi felsefesi) 110, 279

erkek tarafından yönetim 32

“Ermeni Soykırımı” (1915-1917) 146

Esping-Andersen, Gøsta 249

eşitsizlikler 23–26, 57, 63, 66, 67, 74, 83, 97–101, 98, 101, 106, 118, 121, 129, 142, 143, 157, 164, 165, 187–195, 201, 212, 216, 224, 250, 259, 273, 276, 280, 281, 284, 286, 298, 299, 316, 324

etik 19, 20, 24, 48, 49, 65, 67, 111, 202, 219, 273, 278, 279, 286, 304

etik sosyalizm 284, 286

etnik milliyetçilik 175, 206

etnik temizlik 145, 310

etnisite Bkz ırk / etnisite

Etzioni, Amitai 58

evrensel bencillik 268

evrensel diğerkâmlık 268

evrimci sosyalizm 286

Evrimci Sosyalizm (Bernstein, 1898) 253

eylem yararcılığı 328

FFabian Cemiyeti 253

Falkland Adaları Savaşı (1982) 255

faşizm 58, 85, 101–102, 133, 135, 138, 150, 170, 211, 213, 217, 229, 246, 281, 304, 322

faydacılık Bkz yararcılık/faydacılık

federal Avrupa 103, 104

Federalist Papers, the 66

federalizm 30, 49, 61, 65, 66, 69, 79, 92, 103–105, 132, 224, 333, 334

felsefî anarşistler 342

felsefî maddecilik 136

feministler 18, 33, 58, 82, 105, 107, 108, 129, 130, 188, 191, 240, 276, 292, 299, 336, 341

feminizm 33, 96, 105–109, 138, 159, 165, 198, 274, 280, 282, 298, 312, 324

feodalizm 83, 190

fırsat eşitliği 24, 98, 195, 298

fi kir savaşı 123

"fi lozof-kral" (Platon) 259

Finlandiya 46

FLN (Cezayir) 295

Fordizm / post-Fordizm 302

Foucault, Michel 288, 346

Fox, William T. R. 289

Frankfurt Okulu Bkz eleştirel teori

Fransa 46, 47, 50, 53, 78, 91, 95, 126, 153, 223, 240, 289, 331, 334

Dördüncü Cumhuriyet 126, 234

Fransız Devrimi (1789) 15, 82, 83, 101, 211, 281

Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi (1789) 29

Friedrich, Carl J. 303

Fromm, Erich 229, 300, 346

Fukuyama, Francis 77, 188, 190, 346

fundamentalizm (dinsel) Bkz kökten dincilik

SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 367

GGaller 331

Galler Meclisi 334

Gallie, W. B. 18, 19

Gandi, Mohandas Karamçand 38, 136, 242, 266

GATT (Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Antlaşması) 71, 261

gece bekçisi devlet 80

geçiş devleti 79

gelecekçilik 177, 178

gelecek nesiller/kuşaklar 109, 144, 151, 177, 178, 210, 290

gelenek 25, 50, 57, 62, 95, 96, 101, 106, 109–110, 118, 120, 133, 138, 140, 143, 147, 169, 191, 192, 204, 210, 214, 217, 228, 241, 242, 243, 244, 245, 246, 274, 280–283, 286, 288, 302, 307, 310, 322

geleneksel ahlakîlik 129

geleneksel diktatörlük 85

geleneksel inşacılık 148

geleneksel kurumsalcılık 176

geleneksel muhafazakarlar 49, 57, 67, 195, 229, 244, 298

geleneksel otorite 221

gelir 23, 24, 98, 104, 144, 180, 201, 301, 338

gelişimci bireycilik 48

gelişmekte olan ülkeler 80

gelişmiş ülkeler 154

"genel irade" (Rousseau) 61, 85, 92, 120, 342

genel oy hakkı 77, 98

Gentile, Giovanni 101

gerçekçilik Bkz realizm

gerici ekolojizm 63

Gettysburg Söylevi (1863) 74

gıda dampingi 317

gıda yardımları 317

Gobineau, Arthur J. 135

Goodman, Paul 325

Gosplan (Devlet Planlama Komitesi, SSCB) 164

göçmenlik karşıtı ırksalcılık 135

gölge kabine 212

göreli özerklik 227

“görev yurttaşlığı"na karşı "haklar yurttaşlığı" 340

görgücülük / ampirizm 110–111, 136, 245

“görünmez el" (Smith) 157, 238

Gramsci, Antonio 123, 138, 347

Greenpeace 337

Grotius, Hugo 315

güç 101, 112, 248, 275, 295, 318

güç dengesi 140, 248, 264, 289

"güç istenci" (Nietzsche) 246, 350

güçler ayrılığı 30, 41, 43, 45, 61, 79, 103, 112–114, 232, 330

güç siyaseti 140

güdü yararcılığı 328

Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Antlaşması Bkz GATT

günah 59, 60

gündem belirleme 140

Güney Afrika 134

Güney Amerika 219

Güneydoğu Asya 80

Güney Kore 170

Gürcistan 77

güvenlik 50, 52, 82, 89, 92, 102, 112, 114–115, 144, 156, 162, 189, 210, 229, 248, 256, 262, 296, 298, 300, 340, 342

güvenlik ağı 249

güvenlik ikilemi 26, 55, 114, 115–117, 263

güvensizlik 26, 49, 114, 115, 184, 218, 224, 226

HHabermas, Jürgen 94, 204, 347

“hafi f eşyalarla seyahat etmek” 211

Hailsham, Lord 234

Haiti 88, 145

haklar 23, 27, 33, 34, 46, 48, 57, 93, 98, 106, 117–119, 121, 128, 129, 140, 142, 160, 173, 178, 180, 187, 191, 206, 214, 264, 267, 280, 281, 298–300, 308, 322, 340, 341

haklar bildirgesi 29, 30, 119–120, 268

Haklar Bildirgesi (1689) 29, 119

haklar kültürü 119

“haklar ve sorumluluklar” 341

368 | ANDREW HEYWOOD

Halifelik 148

“halkçı demokrasi” 121

halkçılık 120–121

halk egemenliği 91

“halkın, halk tarafından ve halk için yönetimi” (Lincoln) 74

halk vekaleti 327

Hamas 149

“hantal el” 218

Hapishane Defterleri (Gramsci, 1929-35) 123

Hart, H. L. A. 127

hasarlı poliarşiler 66

hayalî cemaatler (Anderson) 308

Hay, C. 313

hayvan hakları 63, 118, 121–122, 282

hazcılık 305, 329

Hegel, G. W. F. 87, 135, 268, 347

hegemonya 30, 71, 122–123, 138, 161, 179, 204, 242, 270, 288

hepsini yakala partileri 271

“her bir kişinin herkese karşı bir iç savaşı” (Hobbes) 25

hesap verebilirlik 51, 74, 79, 123, 123–124, 188, 194, 213, 214, 220, 222, 258, 282, 321

Hıristiyan demokrasi 126–127

Hıristiyan Demokratik Birliği (CDU) 126

Hıristiyanlık / Hıristiyanlar 126

Hindistan 43, 50, 78, 104, 174, 220, 233

Hinduizm 38, 242

hiper güç 290

Hitler, Adolf 81, 85, 101, 102, 205, 217, 218, 251, 304, 310

hiyerarşi 41, 52, 98, 167, 169, 174, 193, 194, 209, 210, 211, 241, 255, 256, 281, 302, 303, 324, 330, 338

Hizbullah 149

Hobbes, Thomas 25, 48, 80, 81, 90–92, 140, 176, 204, 214, 246, 248, 280, 342, 347

Hollanda 41, 95, 126, 171, 209, 224, 317

Hong Kong 170

Horkheimer, Max 94

hoşgörü 67, 69, 102, 114, 124–126, 189, 223

hukuk 26, 85, 89, 91, 111, 117, 127–129, 150, 174, 292, 310, 335

hukuk devleti 128, 129–130, 330

hukuk ve düzen 90

Hume, David 110

Huntington, Samuel P. 78, 199, 200, 347

hükûmet 41, 64, 153, 178, 220, 282, 322

hükûmet dışı örgüt (NGO) 337–338

hükûmet koalisyonları 161

hükûmetler 38, 43, 51, 65, 153, 162, 233, 234, 252, 258, 283, 294, 295, 318, 344

hükûmetler-arasıcılık 131–133

hükûmet müdahalesi 44, 154, 211

hükûmet politikası 153, 154

Hüseyin, Saddam 205

I-İIMF (Uluslararası Para Fonu) 71, 155, 183,

219

Irak 88, 89, 143, 145, 256, 321

Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD) 149

ırkçılık 96, 102, 121, 165, 207, 217, 277

ırk / etnisite 33, 34, 133–134, 146, 159, 164, 217, 291, 308, 309, 320

ırksalcılık 134–135

iç egemenlik 91

iç piyasalar 236, 339

idare hukuku 128

idareye dayalı federalizm 103

idarî yetki genişliği 334

idealizm 87, 97, 135–136

idealler 17, 29, 40, 83, 84, 136, 148, 176, 181, 205, 262, 285, 303, 310

"ideal-tipler" (Weber) 19, 20

ideoloji 26, 57, 62, 63, 93, 94, 101, 105, 118, 123, 137–139, 140, 142, 150, 165, 167, 170, 189, 192, 198, 206, 210, 217, 240, 241, 244, 254, 259, 270, 271, 285, 289, 296, 303, 324

“ideolojinin sonu” (Bell) 138

ideolojizm 123

ifade özgürlüğü 40, 117, 118, 122, 267

iki-kutupluluk 179

ikili yürütme 45

ikinci dalga feminizm 107

ikinci darbe 56

SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 369

İkinci Dünya Savaşı (1939-45) 47, 71, 126, 146, 163, 207, 217, 248, 256, 289, 314

iki-tarafl ı yardım 316

iklim değişikliği 159, 178

“ikna etme iktidarı” (Neustadt) 44

iktidar 23, 24, 27, 30–34, 39, 41–45, 50, 51, 63–65, 71, 74, 79, 80, 83, 84, 88, 91, 94, 103, 107, 113, 117, 123–127, 136, 139–140, 151, 161, 167, 177, 188, 191, 194, 200, 203, 205, 208, 213, 221, 224, 227, 234–237, 241, 244, 252, 258, 259, 262, 267–271, 282, 285, 288, 289, 295, 300–303, 310, 327, 332, 334, 336, 341–344

"iktidar seçkinleri" (Mills) 260

“iletişim aracı, mesajdır" (McLuhan) 161

ilk dalga feminizm 107

ilk darbe 56

ilk geçen görevi alır 220

İlk Milletler 69

imaj 42, 47, 120, 193, 227, 305, 306, 318, 328, 330

İngiliz Devrimi 83

İngiliz Milletler Topluluğu 131

İngiltere 28, 29, 31, 47, 50, 53, 73, 78, 82, 83, 91, 95, 119, 127–130, 134, 156, 157, 209, 219, 233, 234, 250, 253, 263, 269, 271, 289, 302, 321, 322, 329, 330, 331, 334

insan doğası 26, 48, 81, 90, 128, 141–142, 164, 203, 210, 238, 248, 260, 278, 305, 323, 329

insan hakları 38, 63, 96, 117, 119, 127, 136, 142–143, 145, 159, 172, 180, 182, 249, 267, 311, 314, 329, 337

İnsan Hakları Yasası (İngiltere, 1998) 119

insanî gelişmişlik 143–144, 154, 287

İnsanî Gelişmişlik Endeksi (HDI) 144

İnsanî Gelişmişlik Raporu 144

insanî güvenlik 115

insanî müdahale 144–146, 173, 311, 316

insanî yardım 316

insanlığa karşı suçlar 146–147

inşacılık 147–148, 312

İran 149, 174

İran İslam Devrimi (1979) 149, 174

İrlanda 41, 334, 335

İskoç Parlamentosu 334

İslam 24, 60, 61, 148, 149, 150, 199, 297, 345

İslamcılık 148–150, 174, 200, 296

İslam Milleti 134

İspanya 50, 78, 91, 209, 334

ispiyonlama 225

İsrail 28, 43, 92, 150, 174, 200, 224, 255

İsveç 65, 171, 233, 250, 322

İsviçre 103, 251, 333

isyancı terörizm 295

isyanlar 27, 83

işbirliği 26, 41, 49, 50, 70, 71, 81, 96, 97, 116, 131, 132, 142, 181, 190, 191, 211, 216, 247, 248, 256, 275, 286, 312, 314, 315, 319, 320 Ayrıca bkz uluslararasıcılık

işçiler / işçi sınıfı 40, 137, 158, 168, 271, 272, 286, 287, 300, 301, 318

İşçi Partisi (İngiltere) 271, 322

işgücü 151

işlevselcilik 150–151

işsizlik 60, 200, 302

İtalya 53, 78, 101, 102, 126, 134, 163, 234, 235, 269, 304

JJainizm 38

James, William 243

Japonya 32, 52, 53, 78, 163, 170, 171, 233, 289

jeopolitik 151–153

jihad bis saif 61

Julius Ceasar 85

Junzi 169

junzi (erdemli kişi) 169

jus ad bellum 202, 203

jus in bello 202, 203

K“kaba” Marksizm 198

kabine 42, 43, 45, 153, 153–154, 166, 200, 212, 233, 342, 343

kabine hükûmeti 153

kadın hakları 242, 299

kadınlara oy hakkı 107

370 | ANDREW HEYWOOD

kadınların özgürleşmesi hareketi 160

kadro partisi 271

kalkınma 39, 85, 95, 144, 151, 154–155, 168, 171, 181, 201, 207, 290, 314, 337

kalkınma yardımı 316

kamu görevlisi 342

kamu hukuku 128, 310

kamu/özel ayrımı 324

kamu politikası 41, 58, 124, 212, 213, 239, 251, 284

kamusal ahlak 129

kamusal çıkar grupları 40, 337

kamusal sahiplik 215

kamusal talepler 266

kamu tercihi teorisi 52, 237

Kanada 32, 50, 103, 104, 219, 224, 263

Kant, Immanuel 76, 97, 135, 162, 172, 173, 347

kanunla konan haklar 119

“kan ve toprak” (Nazizm) 63

kapı bekçileri 266

kapitalizm 33, 47, 63, 67, 78, 80, 83, 93, 96, 126, 129, 142, 156–157, 166, 174, 188–190, 194, 197, 205, 215, 218, 223, 236–240, 253, 284, 285, 297–301, 304, 322, 324

“kaplan” ekonomiler 170

“kaplan” kapitalizmi Bkz kolektif kapitalizm

karar alma 103, 104, 131, 139, 166, 239, 240, 321, 342

kâr güdüsü 251

karizma 192

karizmatik lider 79, 85, 102, 120, 205, 304

karizmatik otorite 204, 221, 222

karmaşık karşılıklı bağımlılık 159

karma üyeli nispî temsil sistemi 220

karşılıklı bağımlılık 53, 68, 71, 77, 79, 87, 112, 136, 148, 154, 158–159, 185, 227, 261, 262, 313, 314, 320

karşılıklı kesin yıkım (MAD) 56

“karşılıklı yardım” (Kropotkin) 26, 348

Katar 209

katılımcı siyasal kültür 270

Katolik Kilisesi 91

Kautsky, Karl 197

Kavgam (Hitler, 1925) 217, 218

“kayıp imam” 149

kendi içinde sınıf 301

kendi için sınıf 301

kendi kaderini tayin 206

kendine yardım 87

kendini savunma 39, 114, 143, 145, 202

kendini yönetim hakları 34

Keohane, Robert O. 159, 347

Keynesçi 47, 126, 219, 232, 322

Keynesçilik 284

Keynes, John Maynard 47, 157, 284, 348

kırtasiyecilik 51

kızkardeşlik 299

kimlik siyaseti 159–160

King, Martin Luther 134, 136, 266

Kirchheimer, Otto 271

kişisel çıkar 26, 60, 248

kişisel diktatörlük 85

“kişisel olan siyasal olandır” (slogan) 33, 107

kişisel vekalet 327

kitle iletişim araçları 44, 85, 123, 160–161, 193, 236, 303, 304

kitle partisi 271

kitlesel imha silahları (KİS) 296

kitlesellik 160

klasik anarşizm 26

klasik çoğulculuk 66

klasik liberalizm 189, 190, 192, 218, 329 Ayrıca bkz neo-liberalizm

klasik Marksizm 197

klasik pragmatistler 243

klasik realizm 248

klasik seçkincilik 259

klasik siyasal milliyetçilik 206

koalisyon 41, 42, 112, 161–162, 171, 179, 212, 220, 224, 258, 272, 322

koalisyon hükûmetleri 162, 220

kodifi kasyonu yapılmamış anayasalar 28

kodifi kasyonu yapılmış anayasalar 28

kolektif güvenlik 115, 116, 136, 162–163 Ayrıca bkz güvenlik

kolektif kapitalizm 156

kolektifl eştirme 323

kolektif örgütlenme 164, 165, 167

kolektif sorumluluk 153, 233, 283

"kolektivist anarşizm" (Bakunin) 26, 165

kolektivist devletler 81

SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 371

kolektivizm 24, 48, 164–165, 280, 286, 287 Ayrıca bkz komünizm

komisyon 165–166, 236, 283

komşuya zarar verme 71

Komünist Enternasyonal (Komintern) 97

komünistler 75, 141, 216, 287, 332

Komünist Manifesto (Marx ve Engels, 1848) 166

komüniteryenler 49

komünizm 75, 77, 78, 83, 85, 102, 126, 138, 150, 157, 164, 166–169, 174, 185, 187, 197, 216, 223, 236, 281, 287, 304, 322

Konfüçyüsçü bir canlanma 170

Konfüçyüsçülük 169–170

konsensus Bkz uzlaşma

“korporatif devlet” (Mussolini) 170

korporatizm 41, 170–172, 322

koruma sorumluluğu (R2P) 145

Kosova 77, 145

kozmopolitçi küreselleşme 182

kozmopolitçilik 69, 146, 172–173

kökleşmiş haklar bildirgesi 119

köktenci sosyalizm 286

kökten dincilik 96, 138, 159, 173–175, 207, 229, 242

Körfez Savaşı (1991) 321

kriz eğilimleri 204

Kropotkin, Pyotr A. 26, 58, 90, 348

Kuhn, Thomas 231

kural yararcılığı 328

“kurbağa yavrusu felsefesi” (Tawney) 195

kurucu eşitlik 97

kurumsalcılık 176–177

kurumsallaşmış ırkçılık 134

kuşaklar arası adalet 177–178

Kutsal Roma İmparatorluğu 91

kutsal savaş 60

kutuplaşma 53

kutupluluk 112, 178–180, 257

kuvvetler ayrılığı 66

Kuzey Amerika 77

Kuzey Avrupa 217

Kuzey İrlanda Meclisi 334, 335

Küba 164, 167

Küba Devrimi (1959) 83

kültürel çoğulculuk 65

kültürel devrimler 83

kültürel küreselleşme 185

kültürel milliyetçilik 206

kültürel ulus 307

kültürlülük 200

küresel adalet 173, 180–181, 182

“küresel düşün, yerel davran” 63

küresel fi nansal krizi (2007-9) 82, 219

küresel Güney 155, 316

küresel güvenlik 115

küresel hegemon 71

küresel kabileler 320

küreselleşme 28, 50, 64, 68–71, 93, 102, 115, 134, 152, 159, 173, 175, 180, 181, 183, 184–187, 207, 219, 236, 249, 250, 256, 287, 296, 305, 309, 313, 318–321, 338, 344

küreselleşme karşıtı hareket 181

küresel sivil toplum 181–182, 183, 338

küresel yönetişim 68, 87, 173, 181, 182–184, 339

kürtaj 118, 143

Kymlicka, Will 34

Llaissez-faire Bkz bırakınız-yapsınlar

Länder (Almanya) 331

“lastik damgası” 235

Latin Amerika 43, 46, 78, 126, 187, 199, 207 Ayrıca bkz Güney Amerika

Latin Avrupa 32

Leninizm 167, 199

Lenin, Vladimir İlyiç 96, 193, 272, 293, 348

Lewis, Bernard 60, 150

liberal barış 145

liberal bireycilik 26, 58, 117, 165, 351

liberal demokrasi 28, 31, 67, 75, 78, 112, 125, 170, 175, 185, 187–188, 189, 233, 266, 269

liberal feminizm / liberal feministler 33, 106, 299

liberal gerçekçilik (Uİ) 315

liberalizm 26, 31, 48, 58, 69, 76, 96, 125, 138, 143, 148, 155, 158, 160, 189–191, 192, 198, 211, 218, 241, 242, 245, 253, 254, 274, 280, 324, 329, 340

372 | ANDREW HEYWOOD

liberal korporatizm 170, 171

liberaller 24, 49, 57, 67, 75, 77, 80, 81, 90, 112, 114, 118, 125, 128, 137, 141, 148, 157, 159, 179, 184, 189, 190, 193, 200, 215, 218, 219, 222, 227–229, 250, 254, 256, 269, 307, 309, 312, 336

liberal milliyetçilik 206

liberal uluslararası teori 190

liberteryanizm 27, 129, 189, 191–192

liberteryen muhafazakarlık 210

Liberya 88

Libya 88

liderlik 41, 44, 79, 85, 101, 120, 154, 192–194, 235, 343

Lijphart, Arend 224

Lincoln, Abraham 74

Lindblom, Charles E. 240

liyakate dayalı yönetim / meritokrasi 24, 98, 169, 189, 194–197, 298

lobi yemcisi 234

Locke, John 25, 48, 66, 81, 110, 113, 125, 128, 176, 204, 215, 280, 342, 348

Louis Napoléon 223

Lukes, Steven 19, 139

Lüksemburg 224

Lyotard, Jean-François 241

MMaastricht Antlaşması (1993) 333

MacCallum, G. C. 228

Machiavelli, Niccolò 110, 176, 248, 348

MacIntyre, Alisdair 58

Mackinder, Halford 151

Madison, James 66, 348

Magna Carta (1215) 29

mahallî siyasal kültür 270

Mahan, Alfred 151

mahkûmlar ikilemi 247

Maistre, Joseph de 223, 348–360

Mao Zedong 85

Marcuse, Herbert 94, 304, 325, 348

marka imajı 42

marka kültürü 318

Marksistler 41, 52, 67, 81, 83, 118, 129, 137, 138, 143, 161, 188, 191, 205, 240,

269, 270, 276, 287, 292, 301, 312, 336, 341

Marksizm 63, 87, 93, 106, 140, 165, 167, 170, 174, 177, 197–199, 207, 237, 241, 253, 260, 277, 286, 292, 299, 324, 330

Marksizm-Leninizm 170, 330

“Marx’ın Marksizmi” 198

Marx, Karl 87, 93, 123, 137, 138, 157, 166, 167, 168, 197, 198, 199, 238, 273, 276, 280, 292, 301, 324, 349

Mazzini, Giuseppe 308, 349

“McDünyası” (Barber) 305

McLuhan, Marshall 161

medenî haklar 142, 267

medenî/sivil özgürlük 119

medenî ulus 307

medeniyetler çatışması 149, 199–200, 297 Ayrıca bkz kozmopolitçilik

Meksika 104, 171, 269

meritokrasi Bkz liyakate dayalı yönetim

merkez-çevre analizi 65, 96, 104, 134, 155, 201, 262

merkezîleşme 105, 332

merkezî planlama (komünizm) 164, 167

merkeziyet / adem-i merkeziyet 57, 81, 200–201, 272

merkezî yönetim 50, 103, 105, 201, 332, 334, 342

merkezî yürütme 342

meşru iktidar 221

meşruiyet 25, 59, 78, 80, 89, 92, 95, 125, 143, 173, 203–204, 219, 220, 221, 223, 235, 254, 258, 296, 309, 332, 334, 344

“meşruiyet krizi” (Habermas) 204

meşru savaş 202–203

meşru şiddet 80

metafi zik 17, 87, 135, 243, 279

metafi ziksel idealizm 135, 136

meta ideoloji 191

metodolojik bireycilik 48

"metodolojik kolektivizm" (Marksizm) 165

Mısır 95, 149, 256

Michels, Robert 259, 260, 272, 349

militan İslam 60, 148

militarizm 102, 204–205, 264

millet Bkz ulus/millet

SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 373

“milletler cemiyeti” 97, 173

Milletler Cemiyeti 38, 53, 131, 163

Millett, Kate 33, 276, 349

millîleştirme 164, 215, 284

milliyet 33, 308

Milliyetçi Cephe (Fransa) 135

milliyetçilik 50, 68, 93, 96, 102, 134, 135, 159, 165, 175, 205, 206–208, 211, 217, 223, 281, 339

milliyetçi terörizm 295

Mill, James 349

Mill, John Stuart 47, 110, 125, 128, 129, 229, 280, 329, 332, 349

Mills, C. Wright 259, 260

minarşistler 192

minimal devletler 80

modernleşme 155, 168, 170, 175, 209

modern liberalizm 58, 189, 190

modern Marksistler / modern Marksizm 198, 227, 301

modern seçkincilik 259

monarşi 46, 61, 151, 208–209, 213

Montesquieu, Charles-Louis de Secondat 66, 111, 113, 349

More, Thomas 168, 323, 324

Morgenthau, Hans 349

Mosca, Gaetano 259, 260, 350

“muhafaza etmek amacıyla değişmek” 211

muhafazakarlar 17, 49, 57, 75, 82, 97, 118, 141, 143, 157, 161, 210, 211, 215, 222, 229, 250, 268, 271, 308, 309, 340, 342

muhafazakarlık 27, 109, 126, 127, 138, 209–212, 241, 244, 246, 302

muhafazakar milliyetçilik 206

Muhafazakar Parti (İngiltere) 302

muhalefet 212–213, 304

Mussolini, Benito 101, 102, 170, 171, 205, 322

mutlakıyetçilik 91, 92, 190, 208, 213–214, 223

mutlak monarşiler 208

mücahitler 149

“mükemmel demokrasiler” 85

mülkiyet 118, 129, 143, 164, 191, 210, 214–217

mülkiyet hakları 27, 82, 120, 215, 268

“mülkiyet hırsızlıktır” (Proudhon) 26

mülkiyet hukuku 128

Müslüman Kardeşler (Mısır, 1928-) 149

NNapoléon Bonaparte 85

Napoléon, III. 85

Napoléon Savaşları 53

NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü) 77, 115, 162

Nazi Almanyası 163

Nazizm 57, 63, 101, 102, 133, 135, 217, 217–218, 218

negatif haklar 117, 267

negatif hoşgörü 125

negatif özgürlük 189, 191, 228

neo-faşizm 102

neo-idealizm 136

neo-klasik ekonomi 247

neo-klasik liberalizm Bkz neo-liberalizm

neo-liberal devrim 219

neo-liberalizm 47, 218–219

neo-liberal kurumsalcılar 159

neo-Marksizm 93, 198

neo-Marksizm / neo-Marksistler 204, 293

neo-muhafazakarlık 110, 224

neo-Nazizm 217, 218

neo-realizm / neo-realistler 25, 111, 112, 248

nesnellik 278, 292, 330

Neumann 271

Neustadt, Richard 44, 113

“Newtoncu dünya makinesi” 158

NGO Bkz hükûmet dışı örgütler

Nietzsche, Friedrich 193, 246, 350

Nijerya 205

Nikaragua Devrimi (1979) 83

nispî temsil 220–221, 257

Nixon, Richard 44

normatif seçkincilik 259

Norveç 263

Nozick, Robert 350

nüfus büyüklüğü 261

nükleer silahlar 38, 56, 185, 256, 264, 289

Nürnberg Sözleşmesi (1945) 146

Nye, Joseph, Jr. 159, 262

374 | ANDREW HEYWOOD

O-ÖOakeshott, Michael 138, 350

Obama yönetimi (2009-16) 263

OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü) 131

oligarşi 260, 272

"oligarşinin tunç yasası" (Michels) 260, 272, 349

olumlayıcı eylem 34

olumsal barışseverlik 38

Ōmae [Ohmae], Ken'ichi 319

ombudsman 51

OPEC (Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü) 131

operasyonel NGO’lar 337

organik ulus 308

“organizasyon, önyargıların harekete geçirilmesidir” (Schattschneider) 139

organizasyon şemaları 29

Orta Avrupa 77, 300

Orta Doğu 150, 174, 200

ortak iyi siyaseti 58

orta sınıf 301

ortodoks komünizm 167

ortodoks Marksizm 197

"Oryantalizm"(Said) 242

otokrasi 84, 303

otorite 26, 28, 42, 44, 49, 58, 64, 80, 89, 91, 124, 129, 139, 165, 173, 191, 200, 203, 208, 210, 213, 221–222, 223, 227, 228, 234, 281, 282, 324, 331, 341

otoriter kişilik 224

otoriter korporatizm 170

otoriterlik 78

otoriter muhafazakarlık 210

otoriter popülizm 224

otoriteryanizm 75, 84, 85, 222, 223–344, 303

Owen, Robert 58, 350

oydaşmacı demokrasi 224

oydaşmacılık 224–225

oyun teorisi 225–226, 237, 246

oy verme 75, 188, 220, 247, 254, 257, 273

ölçek ekonomileri 261

ölçek ekonomisi 318

“öncü parti” (Lenin) 193

örgütlü çıkarlar 39 Ayrıca bkz baskı grupları

özel çıkar grupları (ABD) 40

özel diğerkâmlık 268

özel hukuk 128

“özel/kamu” ayrımı 268

özelleştirme 62, 155, 161, 216, 218

özel sahiplik 215

özerklik 227

özerk yönetim 334

özgürlük 23, 26, 65, 228–231, 281

“özgürlük korkusu / özgürlükten kaçış” (Fromm) 229, 300

özsel adalet 23

özsel uzlaşma 321

öz yönetim 227

P-QPakistan 174

Papadopoulos, G. 205

paradigma 158, 231–232, 312

paradigma kayması 158, 231

paradigmalar arası tartışma (Uİ) 312

Pareto, Vilfredo 259, 260, 350

parlamenter demokrasi 67, 121, 234

parlamenter egemenlik 91, 92, 214, 233

parlamenter sistemler 64, 103, 114, 177, 220, 232, 233, 234

parlamenter sosyalizm 253

parlamenter yönetim 43, 45, 83, 212, 232–234

parlamenter yürütme 233, 342

parlamento 28, 41, 45, 64, 120, 153, 176, 200, 220, 232, 234–236, 282, 294, 342

“parlamentoda monark” (Austin) 92

parti karşıtı partiler 32, 63, 272

parti listesi sistemi 220, 258

parti sistemleri 162, 176

paternalistik muhafazakarlık 210

paternalizm 58

Peloponez Savaşı 248

"peoplism" 156

Peronizm 223

Pers İmparatorluğu 95

SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 375

Peru 171

Pinochet, Augusto 205

piyasa 24, 27, 47, 82, 156, 159, 218, 236–237, 247, 281, 284, 287, 323, 338

piyasa ekonomisi 47, 158, 236, 238, 323

piyasa güçleri 47, 156, 236, 316

piyasa reformları 219

piyasa sosyalizmi 236

Platon 24, 87, 127, 135, 168, 176, 259, 273, 279, 342, 350

Plekhanov, Georgi 87, 197

Plymouth Brethren 38

politika 111, 153, 171, 177, 205, 212, 235, 238–240, 251, 258, 265, 283, 327, 331, 335, 343

politika ağları 339

politika vekaleti 327

politika yapım süreci 40, 240

politik ekonomi 218, 237–238

Polonya 43

Popper, Karl R. 277, 351

Portekiz 78, 95, 171

post-davranışsalcılık 74

post-feminizm 33, 107, 108

post-komünist devletler 43, 270

“post-liberal” bakış açısı 69

post-maddecilik 300

post-modern feminizm 107

post-modernizm 67, 148, 240–241, 275, 288

post-pozitivizm / post-pozitivistler 148, 312

post-sömürgecilik 70, 242, 312

post-yapısalcılık 241

pozitif ayrımcılık 34, 35

pozitif barış 37

pozitif haklar 117, 267

pozitif hoşgörü 125

pozitif hukuk 127

pozitif özgürlük 228

pozitif-toplamlı oyun 226

pozitivizm 73, 111, 148, 243, 274, 277

pragmatizm 110, 210, 243–245, 271

proletarya diktatörlüğü 85

Protestanlık 126, 305, 335

Proudhon, Pierre-Joseph 26, 351

psikanalitik feminizm 107

psikoloji 38, 73, 74, 89, 93, 140, 141, 175, 222, 224, 229, 242, 260, 269, 305, 307, 319, 339

Quakerlar 38

Rradikal çevreciler 290

radikal demokrasi 61, 74

radikal feminizm 106

radikal İslam 148 Bkz İslamcılık

rasyonalizm 101, 110, 126, 189, 245–246

rasyonel tercih 48, 177, 198, 226, 237, 239, 246–247, 260, 273

rasyonel tercih kurumsalcılığı 176

Rawls, John 181, 194, 274, 351

Reaganizm 219, 322

Reagan, Ronald 219, 289

realistler 77, 86, 112, 114, 116, 148, 184, 190, 248, 312, 314, 315

realizm 25, 97, 111, 136, 140, 189, 248–249, 312

Rechtsstaat 129

refah 165, 228, 249–251

refah devleti 249, 250, 284

refah hakları 117, 341

refah liberalizmi 189

refah Toryizmi 302

referandum 75, 251–252

reform 252–254, 298

reforme edilmiş çoğulculuk 66

reformist sosyalizm 286

Regan, Tom 122

région (Fransa) 331

rekabet 16, 19, 31, 47, 49, 50, 65, 66, 71, 75, 80, 97, 112, 114, 124, 125, 140, 142, 149, 154, 156, 165, 172, 179, 185, 186, 187, 188, 195, 212, 218, 225, 249, 253, 257, 258, 259, 260, 262, 271, 280, 286, 298, 303, 309, 317, 321, 323, 324

rekabet devletleri 186

Ren (“insanlık” ya da “sevgi”) 169

resmî ideolojiler 138

revizyonist sosyalizm 287

rıza 76, 123, 187, 189, 204, 209, 222, 254–255, 286

376 | ANDREW HEYWOOD

Ricardo, David 47, 238, 261

Ritterberger 313

Roma Statüsü 146

Rosenau, James N. 338

Rousseau, Jean-Jacques 92, 120, 176, 280, 342, 351

Ruanda 88, 147, 199

Ruggie, J. 70

Rus Devrimi (1917) 15, 83

Rusya 43, 53, 77, 85, 102, 145

S-Ş“saf” kapitalizm 47

sağ Bkz sol/sağ

sahte bilinç 137

Said, Edward 242

Saint-Simon, Claude Henri de 243

Salazar, Antonio 171

sanayileşme 63, 64, 178, 240, 250, 287, 297, 324

sanayi sonrası toplum 300, 302

Sandel, Michael J. 58

Sartre, Jean-Paul 142

"satyagraha" (Gandi) 266

savaş 38, 55, 76, 78, 86, 114, 115, 159, 179, 186, 202, 255–257, 262, 264

Savaş Sanatı (Sun Tzu) 248

savaş suçları 146, 147

savunuculuk NGO’ları 337

Schattschneider, E. E. 139

Schumpeter, Joseph 260

seçilmiş diktatörlük 234

seçim 27, 75, 176, 187, 251, 257–259, 271, 294, 327

seçim çevreleri 220, 257

seçim koalisyonları 161

seçimli krallık 43

seçkincilik/elitizm 140, 177, 259–260

seçkinler 31, 65, 78, 83, 88, 118, 120, 126, 208, 209, 250, 258, 259, 260, 272, 294, 303

Seçmeler (Konfüçyüs) 169

seçmen 32, 41, 65, 67, 187, 193, 211, 212, 213, 220, 234, 244, 247, 251, 252, 254, 257, 258, 271, 283, 290, 293, 294, 327, 344

seçmen davranışı 73, 327

sekülerizm 174, 175

Selefîlik (Vahabîlik) 149

Sen, Amartya 144

sendikalar 40, 123, 156, 170, 171, 268, 299, 335

serbest piyasa kapitalizmi 156, 322, 324

serbest ticaret 71, 77, 182, 190, 219, 256, 261–262, 316

sert güç 140, 262–263 Ayrıca bkz yumuşak güç

“ses yansıtıcısı” 153

seyahat özgürlüğü 117, 267

“sıfır-toplamlı” oyun 226

sığ ekoloji 63

sınıf bilinci 299, 301

sınırlamalar 290

“sınırları olmayan bir dünya” (Ohmae) 319

sınırlı akılcılık 239

Sırbistan 143

Sibirya 151

silahlanma yarışı 55, 115, 249, 263–264

Simon, H. 240

Singapur 170

sinsi başkanlık 43

sistem 111

sistemik 147

sistem teorisi 150, 177, 264–266, 336

sivil itaatsizlik 38, 266–267

sivil/medenî haklar 107

sivil özgürlük 29, 31, 127, 142, 267–268

sivil toplum 49, 74, 80, 123, 128, 164, 165, 223, 268–269, 272, 303, 341

Siyah Gücü 134

siyahî feminizm 107

siyahîlerin bilinçlenme hareketi 70, 159

siyasal cemaat 268

siyasal çoğulculuk 65

siyasal devrimler 83

siyasal düzen 89

siyasal egemenlik 91

“siyasal hayvanlar” (Aristoteles) 57

siyasal ırksalcılık 135

siyasal idealizm 136

siyasal İslam Bkz İslamcılık

siyasal katılım 31, 32, 41, 76, 144, 252, 270, 332

siyasal kozmopolitçilik 172

SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 377

siyasal kültür 123, 220, 234, 259, 269–270

siyasal küreselleşme 185

siyasal milliyetçilik 206

siyasal parti 27, 44, 62, 161, 212, 220, 236, 257, 265, 271–273, 280, 294, 299, 321, 327, 343

siyasal ulus 307

siyasal yelpaze 98, 280

siyasal yükümlülük 341

siyasal yürütme 153, 342

siyaset 28, 31, 44, 73, 80, 107, 114, 121, 133, 140, 174, 176, 185, 207, 213, 231, 237, 260, 264, 268, 274, 275–277, 277, 285, 292, 294, 299, 308, 319, 321, 330, 336

Siyaset (Aristoteles) 345

siyaset bilimi 73, 142, 203, 243, 265, 273, 277–278, 279, 312, 336

siyasetçiler (profesyonel) 15

siyaset felsefesi 58, 66, 89, 136, 203, 221, 243, 274, 277, 279–280, 324, 336

siyasetin “tutkalları” 240

siyaset teorisi 24, 25, 33, 61, 64, 81, 229, 240, 242, 246, 260, 273–275, 279, 325, 341

Smith, Adam 47, 48, 157, 238, 261, 351

Soğuk Savaş 37, 53, 56, 94, 112, 137, 138, 145, 147, 179, 181, 183, 185, 199, 232, 248, 249, 262, 263, 264, 289, 304, 314

Soğuk Savaş sonrası 38, 71, 179, 290

Sokrates 87, 329

sol/sağ 135, 157, 193, 280–282, 340, 341

Somali 88

sorumlu hükûmet 233, 283

sorumluluk 124, 165, 233, 252, 282–284, 340

sosyal adalet Bkz toplumsal adalet

sosyal bilimler 51, 231, 243, 273, 278

sosyal demokrasi 57, 126, 160, 189, 284, 284–285, 287, 322

sosyal demokrat devletler 80

Sosyal Demokrat Partisi (SPD, Almanya) 271

sosyalist feministler 33, 299

sosyalist feminizm 106

sosyalistler 24, 31, 49, 52, 57, 75, 80, 82, 90, 97, 118, 141, 142, 157, 193, 195,

216, 222, 228, 229, 250, 253, 254, 268, 269, 286, 287, 288, 307, 309

sosyalist liberteryanizm 192

sosyalist yasallık 330

sosyalizm 26, 63, 96, 123, 126, 138, 165, 167, 197, 211, 215, 236, 242, 245, 253, 284, 285–288, 322, 324

“sosyalizmin ölümü” 287

sosyal kapitalizm 156

sosyal liberalizm 189, 190

sosyobiyologlar 340

sosyologlar ve sosyoloji 93, 150, 151, 221, 336

sosyolojik kurumsalcılık 176

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) 53, 56, 81, 95, 130, 134, 147, 164, 167, 185, 207, 289, 292, 304, 330

soykırım 146, 147, 218

Soykırım Sözleşmesi (1948) 146

sömürgecilik 88, 95, 155, 200, 206, 207, 208, 315 Bkz sömürgecilik sonrası

“sönümlenme” 168

söylem 67, 241, 288–289

“söylemsel oluşum” (Foucault) 288

Sri Lanka 174, 295

Stalinizm 93, 167, 199

Stalin, Josef 81, 85, 164, 304

Stormont Parlamentosu 334

Sudan 174

Sulla 85

Sun Tzu 248

Suriye 88, 256

Suudî Arabistan 149, 209

Sünnîlik 149

süper güç 53, 71, 112, 145, 179, 185, 249, 289–290

süper güç çağı 289

süper ideoloji 63

sürdürülebilir kalkınma 154, 290–291

sürtüşme 86

Şanlı Devrim (İngiltere, 1688) 82

şansölye (Almanya) 41

Şeriat 24, 148

şeylerin doğal düzeni 298

şiddet 25, 37, 38, 60, 77, 78, 80, 83, 84, 86, 89, 93, 114, 175, 202, 255, 260,

378 | ANDREW HEYWOOD

266, 276, 295, 296, 321, 322, 324, 334, 337

Şiîlik 149

Şili 205, 219

şok terapisi 219

Ttabula rasa 110

Taiping İsyanı (1850-64) 170

Tâliban 149

tamamlama ilkesi 333

Tamil Kaplanları 295

tam istihdam 80, 250, 284

tam rekabet 47

Tanrı 92, 109, 117, 127, 142, 149, 175, 208, 214

tarafsızlık 120, 278, 291–292, 330

“tarihin sonu” (Fukuyama) 75, 188

tarihsel kurumsalcılık 176

tarihsel maddecilik/materyalizm 136, 150, 197, 292–293

tavsiye niteliğindeki haklar bildirgeleri 119

Tawney, Richard Henry 195, 229, 351

Tayland 170

Tayvan 53

tebaa siyasal kültürü 270

“tek boyutlu toplumlar” (Marcuse) 304, 349

tekçi ya da konu terörizmi 295

tek dünyacılık 97

tek-kutupluluk 179

tek-meclislili 65

tek oynamalı oyun 226

tek-parti devletleri 168, 303

tek-parti sistemleri 272

tekrar oynamalı oyun 226

tektonik plakalar 199

Tek Ulus muhafazakarlığı 210, 302

tek üyeli çoğunluk sistemi 220

temsil 65, 75, 161, 166, 214, 254, 258, 283, 293–295, 327

temsilci partiler 271

temsil hakları 34

temsilî demokrasi 75

temsilî kesit yüzeyi 294

teokrasi 174

terör dengesi 56, 264

teröre karşı savaş 145, 262

terörizm 115, 199, 263, 295–297, 313

teşebbüs kapitalizmi 156

Thatcherizm 219, 224, 322

Thatcher, Margaret 48, 219, 271

Thoreau, Henry David 266

Tibet 95

ticarî liberaller 159, 190

toplulukçuluk Bkz cemaatçilik

“toplum diye bir şey yoktur, sadece bireyler ve onların aileleri vardır” (Thatcher) 48

toplumsal adalet 23, 192, 194, 284, 297–344

toplumsal anarşizm 26

toplumsal bağ 57, 78, 210, 320

toplumsal cinsiyet 33, 96, 106, 298–299, 320

toplumsal devrimler 83

toplumsal ekoloji 63

toplumsal hareket 94, 181, 271, 299–301, 338

toplumsal inşacılık 147

toplumsal mühendislik 99

toplumsal sahiplik 215

toplumsal sınıf 33, 123, 164, 273, 299, 301–302, 320

toplumsal sorumluluk 142, 250, 282

toplumsal statü 23, 169, 180

toplumsal tercih teorisi 237, 246, 247

toplumsal yurttaşlık 341

toplum sözleşmesi 25, 48, 81, 117, 204, 280, 336, 342

Toplum Sözleşmesi (Rousseau, 1762) 351

Tory 57

Toryizm 302–303

totalitarizm 102, 213, 268, 281, 300, 303–304

totaliter demokrasi 304

totaliter devletler 81

totaliter diktatörlük 85

Tönnies, Ferdinand 56

“töre despotizmi” (J. S. Mill) 110

Tracy, Destutt de 137

Tukididis 25, 248

Tullock, Gordon 247

SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 379

“turnanın özgürlüğü küçük balıkların ölümüdür.” (Tawney) 229

tüketimcilik 304–307

tüketim kapitalizmi 304

tüketim toplumu 304

tür ayrımcılığı 121

U-Üultra sosyalizm 26

ultra vires (yetki aşımı) 331

ulusal cemaat 57

ulusalcılık 319

ulusal çıkarlar 51, 86, 131, 140, 148, 170, 314, 317

ulusal devlet 70

ulusal egemenlik 91, 92, 93, 95

ulusal güvenlik 114, 162, 163, 262

ulusal hükûmet 161

ulusal özgürleşme 207

ulus-devlet 25, 50, 97, 131, 134, 183, 184, 206, 308, 308–310, 311, 320, 333

ulus-devletin krizi 309

ulus inşası 38, 207

Uluslararası Adalet Divanı 310

Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International) 337

uluslararası anarşi 25, 77, 163, 183, 315

Uluslararası Bakım Örgütü (Care International) 337

Uluslararası Ceza Mahkemesi 146, 147, 311

uluslararası hukuk 38, 117, 143, 145, 146, 182, 256, 308, 310–311, 315

uluslararası ilişkiler 25, 53, 55, 86, 97, 111, 136, 151, 163, 179, 189, 225, 231, 248, 262, 291, 315

uluslararası örgüt 82, 86, 116, 163, 182, 183, 185, 226, 310, 313–314, 316

Uluslararası Para Fonu Bkz IMF

uluslararası toplum 315–316

uluslararası yardım 316–317, 338

uluslararası yönetimsel örgüt 313

uluslar-ötesi 317

uluslar-ötesi cemaatler 319

uluslar-ötesicilik 319–320

uluslar-ötesi / küresel terörizm 295

uluslar-ötesi şirketler 82, 88, 96, 155, 181, 309, 317–318, 319, 337

uluslar-üstücülük 50, 102, 131, 207, 320–321

ulus/millet 27, 50, 92, 96, 101, 164, 201, 206, 215, 307–308, 319, 339

Utopia (More, 1516) 323

uyuyan köpekler teorisi 270

uzlaşma 66, 162, 220, 250, 276, 321–322

uzlaşma siyaseti 321

uzun barış 56

Übermensch (Nietzsche) 193

ücretler 40, 123, 155, 297, 318

üçüncü dalga feminizm 107

Üçüncü Dünya 155

üçüncü yol 282, 322–323

Ürdün 256

üretim güçleri 167

ürün eşitliği 98

“üstesinden gelme bilimi” (Lindblom) 240

üstün ırk 102, 217

ütopik sosyalizm 286

ütopyacılık 248, 323–327

ütopyacı sosyalizm 57, 324

Vvatandaşlık Bkz yurttaşlık

vatanseverlik Bkz yurtseverlik

Vatikan 209, 263

vekalet 75, 234, 258, 294, 327–328

Verba, Sidney 269, 270

vergi koyma 265, 332

vergi ve sosyal refah hukuku 128

Versailles (Versay) Antlaşması (1919) 207, 218

Vietnam 167

Vietnam Devrimi (1975) 83

Vietnam Savaşı 274

Virginia Ekolü 247

Viyana Halkası 243

Viyana Kongresi (1815) 52

Völksgemeinshaft 57

380 | ANDREW HEYWOOD

WWaltz, Kenneth 111, 351

Washington Uzlaşması 219

Weber, Max 19, 20, 52, 80, 204, 221, 352

Wendt, Alexander 352

Westminster modeli 233

Wilson, Woodrow 76

WTO (Dünya Ticaret Örgütü) 71, 183, 261

Yyağmalama savaşları 255

“yah-boo" siyaseti 213

yansızlık Bkz tarafsızlık

yapısal realizm 25, 248

yararcı genelleme 328

yararcılık/faydacılık 172, 189, 239, 246, 253, 277, 305, 328–329

yargı 112, 119, 128, 130, 176, 271, 291, 329–331, 343

yargı bağımsızlığı ilkesi 112, 268, 330

yarı-başkanlık sistemleri 41, 45, 46, 47, 114

yarı-başkanlık yürütmeleri 343

yasa 23, 80, 119, 214, 266, 268, 329, 341

yasal adalet 23

yasalar çatışması 310

yasaları çiğneme 29

yasaların ihlali ve savaş gelenekleri 146

yasal barışseverlik 38

yasal egemenlik 91

yasal eşitlik 98

yasal haklar 117

“yasal pozitivizm” (Austin) 127

yasal-ussal otorite 221

yasal yükümlülükler 341

yasama organı 64, 104, 112, 114, 310

yasama yetki genişliği 334

yasa önünde eşitlik 98, 129

yaşam hakkı 39, 143

yaşam kalitesi 300

yayılmacı milliyetçilik 206, 207, 208

"yedi eminlik modeli" (Burke) 294

yeni çoğulculuk 66, 67

yeni emperyalizm 95

“yeni” iletişim araçları 160

“yeni insan” (faşist) 101

“yeni” İşçi Partisi 322

yeni korporatizm 170

yeni kurumsalcılık 176

yeni politik ekonomi 237, 238

yeni revizyonist sosyalistler 244

Yeni Sağ 24, 27, 41, 49, 62, 67, 80, 82, 107, 118, 127, 129, 138, 157, 172, 192, 211, 216, 228, 250, 274, 285, 303, 341, 350

“yeni” savaşlar 255

“yeni siyaset” 300

Yeni Sol 27, 94, 274, 300, 325

yeni sosyal demokrasi 284, 285, 322, 341

yeni sömürgecilik 95

yeni toplumsal hareketler 299

Yeni Zelanda 65, 219, 233

yerel yönetim 331–332, 333

yerindelik 333

yerindenlik 333

yerleşik partiler 300

Yeşiller hareketi / partileri 63, 121, 158, 178, 272, 299

yetki 124

yetki devri 65, 334

yetki genişliği 49, 69, 224, 333, 334–335

yetki ikamesi 333

“yetkileri paylaşan ayrı kurumlar” (Neustadt) 113

yoksulluk 24, 60, 89, 90, 98, 115, 144, 180, 200, 237, 250, 287, 317

yoksulluk tuzağı 317

yolsuzluk 84, 150, 317

yozlaşma 194, 273, 314

yönelim modeli 269

yönetici sınıf 81, 123, 137, 211, 260, 286, 302

yönetim 24–30, 47, 49, 51, 61, 66, 68, 74, 77, 80, 84–86, 89, 92, 103, 111, 112, 117–120, 124, 127, 139, 144, 145, 150, 156, 159, 166–172, 176, 185, 187–191, 200–205, 209, 210, 213, 222, 227, 232, 234, 238, 247–251, 258–265, 269, 275, 277, 285, 291–295, 309, 310, 313, 321, 324, 327–334, 335–337, 338, 340, 342

yönetim çıkmazı 79

yönetim dışı örgüt 181

yönetim kördüğümü 46, 113

SİYASETİN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TEMEL KAVRAMLARI | 381

yönetim kurumları 120, 277

yönetimlerarasıcılık 50, 320

yönetim müdahalesi 47, 52, 127, 189, 190, 261

yönetimsiz yönetişim 338

yönetim vekaleti 327

yönetişim 68, 77, 78, 176, 182, 190, 337, 338–339

yönetişim dönemeci 339

yöntemsel adalet 23

yöntemsel mutabakat 321

Yugoslavya 92, 134, 147, 199

yumuşak güç 262–263, 338 Ayrıca bkz sert güç

Yunanistan 78, 205

yurtseverlik 61, 205, 206, 307, 339–340

yurttaşlar 25, 31, 62, 63, 66, 74–80, 88, 91–93, 117, 127–130, 142, 172, 187, 201–204, 215, 249, 250, 270, 283, 294, 321, 333, 336, 340–342

yurttaşlık 62, 142, 270, 308, 340, 340–341, 341

yurttaşlık cumhuriyeti 62

yurttaşlık kültürü 270

Yurttaşlık Kültürünün Yeniden Değerlendirilmesi (Almond ve Verba) 269

yurttaşlık milliyetçiliği 134, 175

yurttaşlık sonrası kuşak 161

yükselen beklentiler devrimi 84

yükümlülük 25, 81, 204, 336, 341–342

yükümsüz ben 57

yürütme 103, 112, 153, 200, 220, 232, 235, 342–344

yürütmenin başı 44, 200

yürütmenin/hükûmetin başı Bkz başbakan

yürütme organı 112, 114, 153

yürütmeye dayalı federalizm 103

Zzaman/alan baskısı 152

zamanla test edilmiş kurumlar 210

zarar ilkesi 128

zayıf devlet Bkz düşkün devlet

Zen 20

zenginlik 23, 24, 47, 126, 154, 156, 157, 177, 180, 188, 192, 194, 209, 237, 284, 301, 305, 316, 322

zorlama 262

zorlayıcı güç / cebir iktidarı tekeli 92

zorlayıcı güç tekeli 91

zorunlu kötü 81