00 bsb9 onsoz icindekiler mizanpaj 1 · ¡ hücre zarı, hücrenin içini çevresinden ayıran bir...

HÜCRE–DIfiSIVI

İçYüzey

Hücre iskeletinin filamentleri

Karbonhidrat

Glikoprotein

Kolesterol

2 CANLILAR DÜNYASI

CANLILIĞIN TEMEL BİRİMİ HÜCRE

BÖLÜM–1 HÜCRE ZARI VEMADDE GEÇİŞİ . . . . . . . . . . . . . . .89

Hücre Zarından Madde Geçişleri . . . . . . . . . .89

Pasif Taşıma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89

Aktif Taşıma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90

Endositoz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91

Ekzositoz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91

Hücre Duvarı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91

Mini Sınavlar (1 – 5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93

Konu Testleri (1 – 5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103

BÖLÜM–2 HÜCRE ORGANELLERİVE ÇEŞİTLERİ . . . . . . . . . . . . . . .113

Hücre Organelleri ve Çeşitleri . . . . . . . . . . . .113

Çekirdek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115

Hücrelerin Karşılaştırılması . . . . . . . . . . . . . .115

Mini Sınavlar (1 – 4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117

Konu Testleri (1 – 5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125

Üniversite Sınav Soruları . . . . . . . . . . . . . . . . .135

CANLILARIN ÇEŞİTLİLİĞİ VE SINIFLANDIRILMASI

BÖLÜM–3 CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI VEPROKARYOT CANLILAR . . . . . .145

Sınıflandırmanın Önemi ve SınıflandırmaBirimleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145

Prokaryot Canlılar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146

Bakteriler Âlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146

Arkeler Âlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148

Mini Sınavlar (1 – 4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149

Konu Testleri (1 – 5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157

BÖLÜM–4 ÖKARYOT CANLILAR VEVİRÜSLER . . . . . . . . . . . . . . . . . .167

Protista Âlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167

Mantarlar Âlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168

Bitkiler Âlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168

Hayvanlar Âlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169

Virüsler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .172

Mini Sınavlar (1 – 5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .175

Konu Testleri (1 – 6) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185

Üniversite Sınav Soruları . . . . . . . . . . . . . . . . .197

Sayfa No Sayfa No

¡ Hücre zarı, hücrenin içini çevresinden ayıran bir yapı olup, hücre ile çevresi ara-sındaki madde alış verişini düzenler.

¡ Hücre zarı ile ilgili geçerli olan model Singer ve Nicholson tarafından 1972 yıl-lında oluşturulmuştur. Akıcı mozaik zar modeli olarak adlandırılan bu modelsabit olmayıp, hareketli yapıdadır.

¡ Hücre zarı lipit, protein ve karbonhidrat moleküllerinden meydana gelmiştir. Zar-daki glikoprotein ve glikolipit moleküllerinin farklı dağılımı ve sayısı hücrenin öz-güllüğünü sağlar.

¡ Hücre zarı canlı ve seçici geçirgendir. Hücre zarından küçük moleküller büyükmoleküllere göre, nötr maddeler iyonlara göre, negatif iyonlar pozitif iyonlaragöre, yağda çözünen maddeler çözünmeyenlere göre, yağı çözen maddelerçözmeyenlere göre daha kolay geçer.

Hücre Zarından Madde Geçişleri

¡ Hücre zarından küçük moleküller pasif ya da aktif taşıma ile büyük moleküllerise endositoz ya da ekzositoz ile geçer.

A. Pasif Taşıma:

¡ Bir molekülün derişiminin fazla olduğu ortamdan az olduğu ortama doğru kendikinetik enerjisini kullanarak geçmesine pasif taşıma denir. Bu olay sırasındaATP harcanmaz. Bu yüzden canlı ve cansız tüm hücrelerde görülebilir. Pasif ta-şıma difüzyon ve ozmoz olmak üzere iki farklı biçimde gerçekleşir.

Küçük moleküllerintafl›n›m›

Hücre zar›ndan madde tafl›n›m›

Endositoz

Fagositoz

Pinositoz

Ekzositoz

Büyük moleküllerintafl›n›m›

Pasif taflıma Aktif taflıma

Difüzyon

Basit difüzyonKolaylaflt›r›lm›fldifüzyon

Ozmoz

89

BÖLÜM

KONU ÖZETI

1 CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

KONU ÖZETI

Plazma zar›n›n yap›s›.

Hidrofobik bölge

Karbonhidrat yan zinciri

ProteinlerFosfolipid

Hidrofilikbölge

Hidrofilikbölge

Hücre içi

Hücre dışı

Çok yoğun

Azyoğun

Hücrezarı

Basit difüzyon

KONU ÖZETI

HÜCRE ZARI VE MADDE GEÇİŞİ


1. Difüzyon:

¡ Bir çözeltideki çözünen moleküllerin derişimlerinin fazla olduğu ortamdan az ol-duğu ortama doğru yayılmasına difüzyon denir. Kandaki oksijenin doku hücre-lerine geçmesi ve şekerin çay içinde erimesi difüzyona örnek olarak verilebilir.

¡ Oksijen, karbondioksit ve alkol gibi maddelerin taşıyıcı bir proteine ihtiyaç duy-madan, fosfolipit tabaka üzerinden kendiliğinden geçmesine basit difüzyondenir. Glikoz, fruktoz ve amino asit gibi moleküllerin taşıyıcı bir protein yardı-mıyla derişimlerinin çok olduğu ortamdan az olduğu ortama ATP harcanmadangeçişine ise kolaylaştırılmış difüzyon denir.

2. Ozmoz:

¡ Suyun yarı geçirgen bir zar aracılığı ile derişimin düşük olduğu ortamdan deri-şimin yüksek olduğu ortama doğru geçişine ozmoz denir.

¡ Hücreler bulundukları ortamın derişimine göre su alır ya da verirler. Hücreyegöre derişimi yüksek olan çözeltilere hipertonik çözelti, hücreye göre derişimidüşük olan çözeltilere hipotonik çözelti, derişimi hücreyle eşit olan çözeltilereise izotonik çözelti denir.

¡ Ozmoz sonucu hücrelerde plazmoliz ve deplazmoliz olayları gerçekleşir. Hi-pertonik çözeltiye bırakılan hücrenin su kaybederek büzülmesine plazmolizdenir. Plazmolize uğramış bir hücrenin su alarak eski konumuna dönmesine de-plazmoliz denir.

¡ Hücrelerde plazmoliz ve deplazmoliz olayları gerçekleşirken turgor basıncı veozmotik basınç ortaya çıkar. Hücreye giren fazla suyun hücre zarına yaptığı ba-sınca turgor basıncı denir. Artan turgor basıncı sonucu hayvan hücrelerininpatlaması ise hemoliz olarak adlandırılır.

¡ Hücre içindeki çözünmüş maddelerin oluşturduğu su alma isteğine ozmotik ba-sınç denir. Hücrelerdeki ozmotik ve turgor basıncı ters orantılı olarak değişip,aralarındaki fark emme kuvveti olarak adlandırılır.

B. Aktif Taşıma

¡ Zardan geçebilecek yoğunlukta olan bir molekülün derişiminin az olduğu kı-sımdan çok olduğu kısıma doğru ATP harcanarak taşınmasına aktif taşımadenir.

¡ Sadece canlı hücrelerde gerçekleşir. Taşıma işleminde enzimler ve taşıyıcı pro-teinler görev alır.

Emme kuvveti = Ozmotik basınç – Turgor basıncı

‹zotonik çözelti

% 0,2 tuz% 0,2 tuz

% 0,2 tuz% 0,3 tuz

% 0,2 tuz% 0,1 tuz

Hipertonik çözelti Hipotonik çözelti

90

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

Kolaylaştırılmış difüzyon

Doku s›v›s› Hücre zar› Sitoplazma

E

MT

T

MM

F

ATP

ADP + P

M maddesinin aktif taşıma ile hücre içinealınması: Şemadaki T, taşıyıcı proteini; E veF ise taşıma olayında kullanılan enzimlerigöstermektedir. Taşıma sırasında ATP harca-nır.

Küçük moleküllerin hücre zarından geçiş biçimleri

C. Endositoz:

¡ Hücre zarından geçemeyen büyük moleküllerin koful oluşturularak hücre içinealınmasına endositoz denir.

¡ Bu yöntemle büyük moleküllü katı maddelerin alınması fagositoz, büyük mo-leküllü sıvı maddelerin alınması ise pinositoz olarak adlandırılır.

¡ Sadece canlı hücrelerde gerçekleşir. Taşıma sırasında hücre zarının yüzey alanıazalır.

D. Ekzositoz:

¡ Hücrede oluşan büyük moleküllerin hücre dışına atılmasına ekzositoz denir.

¡ Sadece canlı hücrelerde gerçekleşir. Taşıma sırasında hücre zarının yüzey alanıartar.

Hücre Duvarı

¡ Bitki, bakteri ve mantar hücrelerinde bulunur. Bitkilerdeki selüloz, bakterilerdekipeptidoglikan, mantarlardaki ise kitin yapılıdır.

¡ Bitkilerin hücre çeperi cansız olup seçici geçirgen özellik göstermez. Üzerindemadde alış verişine olanak sağlayan geçit (plazmadesma) adı verilen bölge-ler bulunur.

Difüzyon Kolaylaştırılmış

difüzyonAktif taşıma

ATP

91

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

1.

Akıcı mozaik zar modeline ait yukarıdaki şemada, numara-landırılmış kısımların isimlerini yazınız.

I. .........................................................................................

II. .........................................................................................

III. .........................................................................................

IV. .........................................................................................

V. .........................................................................................

2. Aşağıda pasif ve aktif taşımaya ait bazı özellikler verilmiştir.Venn diyagramı üzerinde bu özellikleri karşılaştırınız.

1. Moleküller derişimlerinin az olduğu ortamdan çok olduğuortama doğru taşınırlar.

2. Molekül geçişi sırasında iki ortam arasındaki derişim farkıazalır.

3. Canlılığını kaybeden hücrelerde gerçekleşebilir.

4. Monomer taşınımını sağlarken, polimer taşınımındagörev yapamaz.

5. İki ortam arasında bulunan derişim farkının devam etme-sini sağlar.

6. Hücre zarında bulunan taşıyıcı proteinler ATP harcan-masıyla şekil değiştirir.

7. Madde derişimine bağlı olarak aynı maddenin hem hücreiçine hem de hücre dışına doğru taşınmasını sağlar.

8. Hücrelerin izotonik ortamdan madde almasını sağlar.

3.

Bir hayvan hücresindeki madde derişiminin zamana bağlı de-ğişimi yukarıdaki grafikte verilmiştir. N hücrenin normalmadde derişimi olduğuna göre, verilen zaman dilimlerindehücrenin bekletildiği çözelti çeşitlerini (hipotonik, izotonik, hi-pertonik) yazınız.

t1: ............................. t3: .............................

t2: ............................. t4: .............................

4. Aşağıda tek sıralı (I) ve çift sıralı fosfolipit (II) tabakalarınınsuyla olan etkileşimleri verilmiştir.

Bu şemalara göre aşağıdaki soruları cevaplayınız.

a) Hidrofobik ve hidrofilik kavramlarını açıklayınız.

i. Hidrofobik: ...................................................................

ii. Hidrofilik: ......................................................................

b) Fosfolipitlerin hidrofobik ve hidrofilik olan kısımlarını ya-zınız.

............................................................................................

............................................................................................

c) Hücre zarının çift sıralı fosfolipit olduğu bilindiğine göre, Cve D vitaminlerinden hangisinin bu tabakadan geçebile-ceğini nedeni ile beraber yazınız.

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

SU

SU

SU

HAVA Hidrofobikkuyruk

Hidrofilikbafl

I II

FosfolipitFosfolipit

t1 t2 t3 t4Zaman

Hücrenin madde deriflimi

N

Pasif tafl›ma Aktif tafl›ma

I

II

III

IV

V

93

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

Mini Sınav

12 1234

567891011

5. Hücre zarının seçici geçirgen özelliği ile ilgili aşağıdaki ifade-lerden doğru olanların yanındaki kutucuğa “D”, yanlış olanla-rın yanındaki kutucuğa “Y” harfi yazınız.

1. Pozitif iyonlar negatif iyonlara göre hücre zarından

daha kolay geçer.

2. A, D, E ve K vitaminleri B ve C vitaminlerine göre

hücre zarından daha kolay geçer.

3. Yağda çözünen maddeler hücre zarından geçebilirken,

suda çözünen maddeler hücre zarından geçemez.

4. Hücre zarında bulunan glikolipit ve glikoprotein mole-

külleri hücre zarının özgüllüğünü sağlar.

5. Nötr moleküllerin hücre zarından geçiş hızı, iyonik mo-

leküllere göre daha fazladır.

6. Molekülün büyüklüğü arttıkça, hücre zarından geçiş

hızı da artar.

6. Aşağıdaki gibi hazırlanan deney düzeneğinin B koluna iyotçözeltisi, A koluna sükraz enzimi ilave edilip bir süre bekleni-yor.

Bu süreçte gerçekleşen olaylar ile ilgili aşağıdaki ifadelerdendoğru olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” harfiyazınız.

1. B kolundan A koluna glikoz ve fruktoz geçer.

2. Su geçişine bağlı olarak A kolundaki sıvı seviyesi yük-

selir.

3. A kolundaki sıvı mavi renge doğru döner.

4. Deneyin sonunda B kolundaki sıvıda sükraz bulunur-

ken, sükroz bulunmaz.

5. A kolunda enzim – substrat kompleksi oluşamaz.

7. Aşağıda monomer yapıdaki R maddesinin taşınımı şematizeedilmiştir.

Bu şemayla ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.

a) Şemadaki numaralandırılmış bölgeleri yazınız.

I. ...................................................................

II. ...................................................................

III. ...................................................................

b) R maddesi hangi taşıma biçimi ile hücre zarından geç-miştir?

............................................................................................

c) Taşıma sırasında işlev gören E, T ve F moleküllerini ta-nımlayınız.

E : ...................................................................

T : ..................................................................

F : ..................................................................

8. Bitki hücreleri ile ilgili aşağıda verilen olaylardan turgor ba-

sıncını artıranların yanındaki kutucuğa (3) , turgor basıncınıazaltanların yanındaki kutucuğa (X) işaretini koyunuz.

1. Hücrenin, ozmotik basıncı yüksek olan bir ortama ko-

nulması

2. Hücrenin, sitoplazmasındaki çözünmüş maddeleri dış

ortama atması

3. Hücredeki ribozom ve mitokondri gibi organellerin faa-

liyetlerinin artması

4. Hücrenin, madde derişimi sitoplazmasına göre daha

az olan bir çözeltide bekletilmesi

5. Hücreye verilen ışık miktarının artırılması ile fotosentez

olayının hızlandırılması

6. Suyun ozmozla hücre içine girmesi

E

I II III

RT

TRR

F

ATP

ADP + P

%10 niflasta %10 sükroz

Yar› geçirgen zar

A B

94

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

1. Aşağıdaki grafikte bir hücrenin sitoplazma ve bulunduğu çö-zeltideki beş farklı maddenin derişimleri verilmiştir.

Grafiğe göre, ilgili hücrenin bu maddelerden hangilerini aktiftaşıma, hangilerini pasif taşıma ile alabileceğini yazınız.

a) Aktif taşıma ile alınabilecek maddeler:

.....................................................................

b) Pasif taşıma ile alınabilecek maddeler:

......................................................................

2. Aşağıda aktif taşımanın en bilinen örneklerinden biri olan sod-yum – potasyum pompası şematize edilmiştir.

Şemadaki numaralandırılmış basamaklarda meydana gelenolayları yazınız.

1. ............................................................................................

2. ............................................................................................

3. ............................................................................................

4. ............................................................................................

5. ............................................................................................

6. ............................................................................................

3. Tabloda verilen anahtar kelimeleri kullanarak bitki hücrelerin-deki su alış verişine ait aşağıdaki metni tamamlayınız.

Bitki hücreleri ........................ bir ortama konulursa su kaybe-

der ve hücre zarı hücre duvarından uzaklaşır. Bu olay

........................ olarak adlandırılıp, sitoplazmanın hücrenin or-

tasına doğru toplanmasına neden olur. Bu hücre

...................... bir ortama konulursa su olarak eski haline

döner. Bu olay ........................ olarak adlandırılıp, hücre zarı

ve çeperi arasındaki mesafenin azalmasına neden olur. Nor-

mal haline dönen bitki hücresi saf suya konulursa aşırı su ala-

rak ........................ durumuna geçer ve ........................basıncı

azalır.

4.

Sağlıklı bir insanın hipofiz bezi tarafından salgılanan adreno-kortikotropik hormon (ACTH) kan yoluyla bütün dokulara ta-şınmasına rağmen, sadece böbrek üstü bezinin kortekskısmını uyararak hormon salgılanmasına neden olur. Bu du-rumu hücre zarının yapısına bağlı olarak açıklayınız.

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

3 turgor 3 plazmoliz 3 hipertonik

3 hipotonik 3 ozmotik 3 deplazmoliz

S‹TOPLAZMA

3

4

Na+

Na+

Na+

Na+

Na+

Na+ Na+

Na+

Na+

ADP

Pi

PiPi

Pi

Pi

K+

K+

K+

K+

K+

K+

ATP

1

2

5

6

Glikoz

Deriflim

Ya€ asiti B vitamini Laktoz Glikojen

: Sitoplazmadaki deriflim

: Çözeltideki deriflim

95

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

Mini Sınav

12234

567891011

5. Aşağıdaki şemada X, Y ve Z moleküllerinin hücre zarındangeçişi numaralandırılarak gösterilmiştir.

Bu şemaya göre aşağıdaki soruları cevaplandırınız.

a) Numaralandırılmış taşıma biçimlerinin isimlerini yazınız.

I. ...................................................................

II. ...................................................................

III. ...................................................................

b) Sıcaklığın sürekli artırılması hangi taşıma biçimleriniolumsuz etkiler? Nedenini açıklayınız.

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

c) Bu taşıma biçimlerinden hangileri hücre içi ve dışı ara-sındaki yoğunluk farkının azalmasına neden olur?

............................................................................................

6. Memeli bir canlıdan izole edilen K, L ve M hücrelerinin deri-şimleri sırasıyla %10, %20 ve %30ʼdur. Başlangıçta bulun-dukları ortamla ozmotik denge halinde olan bu hücreler t1anında L hücresiyle izotonik bir ortama konulup eşit süreliolarak bekletiliyor. Bu süreçte K, L ve M hücrelerinin su yo-ğunluklarında meydana gelen değişimleri aşağıdaki grafiküzerinde gösteriniz.

7. Bir havuç bitkisinin kökünden izole edilen özdeş hücreler de-

rişimleri birbirinden farklı olan, I, II, III ve IV numaralı sıvı or-

tamlara konulup eşit süreli olarak bekletiliyor. Bu süreçte bitki

hücrelerinde meydana gelen değişimler aşağıdaki şekillerde

gösterilmiştir.

Buna göre bu sıvı ortamlar ve hücre özsuyunun (V) derişim-

lerini çoktan aza doğru sıralayınız.

............................................................................................

8. Aşağıda derişimi %X olan A hücresinin, derişimi %Y olan

B çözeltisinde bekletilmesi sonucu geçirdiği değişim olayı gös-

terilmiştir.

Buna göre aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanındaki

kutucuğa “D”, yanlış olanların yanındaki kutucuğa “Y” harfi

yazınız.

1. B çözeltisi A hücresine göre hipertoniktir.

2. A hücresi B çözeltisinde plazmolize uğramıştır.

3. A hücresinin çözünen madde/su oranı azalmıştır.

4. Deneyin başlangıcında X değeri Y değerinden yük-

sektir.

5. A hücresinde selüloz yapılı bir çeper yoktur.

6. Deneyin sonunda B çözeltisinin madde derişimi azal-

mıştır.

A hücresi

B çözeltisi

Koful

Sitoplazma

I. S›v› ortam› – Turgor

Koful

Sitoplazma

III. S›v› ortam› – Turgor

II. S›v› ortam› – Plazmoliz

Sitoplazma

Koful

Boflluklar

IV. S›v› ortam› – Plazmoliz

Sitoplazma

Koful

Boflluklar

Su yo€unlu€u

Zamant1

K hücresiL hücresiM hücresi

ATP

: X molekülü

: Y molekülü

: Z molekülü

I

III

II

96

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

1.

Yukarıda hücre zarındaki taşıma biçimlerini bulmak için soru-lan üç soru verilmiştir. Bu sorulara verilen cevapları takip ede-rek I, II, III ve IV numaralı taşıma biçimlerini yazınız.

I. taşıma biçimi : ................................................................

II. taşıma biçimi: .................................................................

III. taşıma biçimi: .................................................................

IV. taşıma biçimi: .................................................................

2.

İki saksı bitkisinden birincisi musluk suyuyla, ikincisi ise tuzlusuyla düzenli aralıklarla sulanıyor. Birinci bitkinin normal ola-rak geliştiği gözlenirken, ikinci bitkinin bir süre sonra öldüğügözleniyor. Bu durumun nedenini açıklayınız.

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

3. Aşağıdaki tabloyu kullanarak endositoz ve ekzositoz olayla-rını karşılaştırınız.

4. Glikoz derişimleri eşit olan üç hücrenin konuldukları K, L veM çözeltilerinin derişimleri aşağıda verilmiştir.

Buna göre, aşağıdaki soruları cevaplayınız.

a) Deneyin başlangıcındaki A, B ve C hücrelerinin emmekuvvetlerini büyükten küçüğe doğru sıralayınız.

..........................................................................................

b) Hangi hücreler bulundukları çözeltiden glikoz almak içinATP harcamak zorundadır?

.........................................................................................

c) Hangi hücrelerde turgor basıncı artar?

.........................................................................................

d) Hangi çözeltiler hücreye göre hipertoniktir?

.........................................................................................

e) Deney süresince hangi hücrelerin ozmotik basıncı artar?

.........................................................................................

% 1 glikoz

% 5 glikoz

K çözeltisi

A hücresi

% 5 glikoz

% 5 glikoz

L çözeltisi

B hücresi C hücresi

% 9 glikoz

% 5 glikoz

M çözeltisi

Özellik Endositoz Ekzositoz

Taşıma yönü

(Hücre içine / Hücre dışına)

Taşınan molekül

(Polimer/ Monomer)

Gerçekleştiği hücre çeşidi

(Bitki / Hayvan)

Hücrenin yüzey alanı

(Artar/ Azalır)

Enerji harcanımı

(Var / Yok)

Musluksuyu

1. bitki

Tuzlusu

2. bitki

Tafl›ma s›ras›nda ATP

harcan›r m›?

Evet Hay›r

Hücreye al›nan maddepolimer yap›l› m›d›r?

Tafl›nan madde sumudur?

Evet Hay›r

I. tafl›mabiçimi

II. tafl›mabiçimi

Evet Hay›r

III. tafl›mabiçimi

IV. tafl›mabiçimi

97

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

Mini Sınav

12

34

567891011

5. Daire biçimindeki bir cam boru saf su ile doldurulup hücre zarıve hücre çeperi ile A, B ve C bölmelerine ayrılarak aşağıdakideney düzeneği elde ediliyor.

A bölmesine laktoz molekülleri ve laktaz enzimi, B bölme-sine sükroz molekülleri, C bölmesine amino asitler konulup35ºCʼde hidroliz olaylarının tamamlanması bekleniyor. Bu sü-renin sonunda A, B ve C bölmelerinde bulunan molekül çe-şitlerini yazınız.

A bölmesi → ............................................................................

B bölmesi → .............................................................................

C bölmesi → ............................................................................

6.

Hücre zarının yapısı ile ilgili araştırmalar yapan bir araştırmacıfare ve insandan izole ettiği hücreleri aynı ortama koyarak birsaat beklemiştir. Bu sürenin sonunda yukarıdaki durumu göz-lemleyen araştırmacı zar proteinleri ile ilgili hangi sonuca ulaş-mıştır?

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

7. Aşağıda hücre zarı ve hücre çeperine ait bazı özellikler veril-miştir. Venn diyagramı üzerinde bu özellikleri karşılaştırınız.

1. Seçici geçirgen özelliği ile madde alış verişini denetleme

2. Prokaryot ve ökaryot yapılı tüm hücrelerde bulunma

3. Üzerinde bulunan geçitler ile polimer maddelerin geçişinisağlama

4. Bakteri, mantar ve bitki hücrelerinde bulunma

5. Selüloz, pektin ve lignin gibi molekülleri içerme

6. Enzimatik aktiviteler gerçekleştirebilme

8. Aşağıdaki A sutünunda hücrede meydana gelen madde ta-şınımları, B sütununda ise bunlara ait bazı örnekler veril-miştir. Uygun eşleştirmeleri yapınız.

A B

........ 1. Basit difüzyon

a. Suyun yarı geçirgen bir zararacılığı ile derişimin düşük ol-duğu ortamdan derişimin yük-sek olduğu ortama doğru geçişi

........2. Kolaylaştırılmış

difüzyon

b. Akyuvarların mikroorganiz-maları yalancı ayak oluşturarakhücreye alması

........ 3. Ozmoz

c. Oksijenli solunum sonucuoluşan karbondioksitin fosfolipittabakadan hücre dışına çık-ması

........ 4. Aktif taşımad. Soluk borusunda bulunangoblet hücrelerinin ürettiği mu-kusu hücre dışına göndermesi

........ 5. Fagositoze. Kan yoluyla taşınan hormon-ların hücre zarında oluşan cep-ler yardımıyla hücreye geçmesi

........ 6. Pinositozf. Tatlı su alginin, yaşadığı or-tamdan 1000 kat daha fazlaK+ bulundurması

........ 7. Ekzositoz

g. Hayvan hücrelerinin aminoasitleri zardaki taşıyıcı protein-leri kullanarak çok yoğun or-tamdan az yoğun ortama doğrutaşıması

Hücre zar› Hücre çeperi

Zar proteinleri

Fare hücresi‹nsan hücresi

Hibrit hücre

+1 saatsonra

proteinlerkar›fl›r

Hücre zar›

A B

C

Hücre zar›

Hücre çeperi

98

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

1. Numaralandırılmış kutucuklarda hücre zarındaki taşınma bi-

çimlerinden bazıları verilmiştir.

Kutucuk numaralarını kullanarak aşağıdaki soruları cevapla-

yınız.

a) Polimer maddelerin hücre zarından geçmesini sağlayan

taşıma biçimleri hangileridir?

............................................................................................

b) ATP harcanmadan gerçekleşen taşıma biçimleri hangi-

leridir?

............................................................................................

c) Hayvan hücrelerinde gerçekleştiği halde bitki hücrelerinde

gerçekleşemeyen taşıma biçimleri hangileridir?

............................................................................................

d) Molekülleri derişimi düşük olduğu kısımdan yüksek ol-

duğu kısıma doğru ATP harcayarak taşıyan taşıma bi-

çimleri hangileridir?

............................................................................................

e) Hücre zarında çift yönlü gerçekleşebilen taşıma biçimleri

hangileridir?

............................................................................................

2.

Ökaryot bir hücrede madde taşınımını sağlayan X ve Y olay-ları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanındakikutucuğa “D”, yanlış olanların yanındaki kutucuğa “Y” harfiyazınız.

1. X olayını gerçekleştiren hücrelerde bol miktarda golgi

cisimciği bulunur.

2. Çeper bulunduran hücrelerde X olayı gerçekleşmez-

ken, Y olayı gerçekleşebilir.

3. X ve Y olayları hücre zarının yüzey alanının değişme-

sine neden olur.

4. Y olayı sonucu oluşan kesecikler lizozom organeli ile

birleşerek sindirim kofulunu oluşturur.

5. Canlılığını yitiren hücrelerde Y olayı dururken, X olayı

gerçekleşebilir.

6. Prokaryot yapılı hücrelerde X olayı gerçekleşemez.

3. %10 sükroz içeren üç bağırsak torba aşağıda belirtilen çö-zelti çeşitlerine aynı zamanda konulup eşit süreli olarak bek-letiliyor.

Bu sürenin sonunda iplerdeki gerilme kuvvetini az olandançok olana doğru sıralayınız.

............................................................................................

t1 t2 t3

Hipotonikçözelti

‹zotonikçözelti

Hipertonikçözelti

kesecik

sitoplazma

hücre d›fl›ortam

X Y

1. Ozmoz 2. Endositoz 3. Aktif taşıma

4. Basit difüzyon 5. Kolaylaştırılmış

difüzyon

6. Ekzositoz

99

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

Mini Sınav

12

4567

891011

4. Aşağıdaki grafiklerde tatlı suda yaşayan tek hücreli bir canlıolan paramesyumun hücre içinde (a) ve yaşadığı ortamda(b) bulunan bazı maddelerin derişimleri verilmiştir.

Grafiklerdeki verilere göre aşağıdaki ifadelerden doğru olan-ların yanındaki kutucuğa “D”, yanlış olanların yanındaki ku-tucuğa “Y” harfi yazınız.

1. Paramesyum yaşadığı ortamdaki glikozu alabilmek için

ATP harcamak zorundadır.

2. Paramesyum kendine göre daha yoğun bir ortamda

bulunduğundan kontraktil kofulları faaliyet göstermez.

3. Ortamdaki tuz difüzyonla paramesyum hücresine gire-

bilir.

4. Paramesyum glikozu alabilmek için yalancı ayak oluş-

turmak zorundadır.

5. Paramesyum canlılığını kaybederse sitoplazma ve ya-

şadığı ortamdaki glikoz ve tuz derişimleri eşitlenir.

6. Paramesyum kendine göre hipotonik olan bir ortamda

yaşamaktadır.

5.

Yukarıdaki deney düzeneğini hazırlayan bir öğrenci B kolu-nun mavi renkli, A kolunun renksiz olduğunu gözlemliyor. Buöğrenci karbonhidrat yapıda olmadığı bilinen X ve Y mad-delerinden Xʼi A koluna, Yʼyi B koluna eklediği zaman heriki kolda da kırmızı rengin oluştuğunu gözlemliyor. Buna göreX ve Y maddelerini yazınız (İyot nişasta ile mavi, benedikt çö-zeltisi glikozla kırmızı renk oluşturur).

X : ..........................................................................................

Y : ..........................................................................................

6. Bir bitki hücresinin derişimi bilinmeyen bir çözeltiye konulmasısonucu ozmotik ve turgor basınçlarında meydana gelen deği-şimler aşağıdaki grafikte verilmiştir.

Grafikteki değişimlere göre aşağıdaki ifadelerden doğru olan-ların yanındaki kutucuğa “D”, yanlış olanların yanındaki ku-tucuğa “Y” harfi yazınız.

1. Hücre hipotonik bir çözeltide bekletilmiştir.

2. Hücrenin emme kuvveti azalmıştır.

3. Merkezi kofulun hacmi arttığından hücre zarı hücre çe-

perine yaklaşmıştır.

4. Hücrenin turgor ve ozmotik basınçları doğru orantılı

olarak değişir.

5. Hücrede su kaybına bağlı olarak plazmoliz olayı ger-

çekleşmiştir.

7. Aşağıda glikoz ( ) molekülünün hücre zarındaki taşınımı

gösterilmiştir.

Bu şemaya göre aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanın-daki kutucuğa “D”, yanlış olanların yanındaki kutucuğa “Y”harfi yazınız.

1. Glikozun taşınımı kolaylaştırılmış difüzyon ile gerçek-

leşmiştir.

2. Taşıma sırasında ATP harcanmış ve enzim kullanıl-

mıştır.

3. Taşınımına bağlı olarak hücre içi ve dışı arasındaki gli-

kozun derişim farkı artar.

4. İlgili taşıma biçimi ökaryot hücrelerde gerçekleşebilir-

ken, prokaryot hücrelerde gerçekleşemez.

5. Glikozun taşınımı protein kanallardan ya da fosfolipit

tabaka üzerinden gerçekleşebilir.

a

Glikoz deriflimleri

b

6x

2x

a

Tuz deriflimleri

b

3x

x

Yar› geçirgen zar

A B

Niflasta+

‹yot çözeltisi

t1

Bas›nç

Zaman

: Ozmotik bas›nç

: Turgor bas›nc›

100

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

1. Hücre zarındaki proteinlerin birçok işlevi bulunmaktadır. Aşa-

ğıda verilen şekilleri kullanarak, zar proteinlerinin işlevlerini ör-

nekteki gibi açıklayınız.

2. Aşağıda pasif taşıma çeşitleri olan basit difüzyon ve kolay-laştırılmış difüzyona ait bazı özellikler verilmiştir. Venn diyag-ramı üzerinde bu özellikleri karşılaştırınız.

1. Taşıyıcı proteinler madde ya da iyonların zardan geçme-sine yardım eder.

2. Maddelerin taşınımı sırasında ATP harcanmaz.

3. Kanda çözünmüş olarak taşınan oksijen gibi moleküllerindoku hücrelerine geçmesini sağlar.

4. Zardan geçebilecek büyüklükte olan moleküllerin deri-şimlerinin fazla olduğu ortamdan az olduğu ortama doğrutaşınmasını sağlar.

5. Taşınacak maddeler enzimler yardımıyla taşıyıcı protein-lere bağlanır.

6. Moleküller hücre zarındaki fosfolipit tabakadan sitoplaz-maya geçer.

3.

Metabolik etkinliğini kaybetmiş olan B hücresi kendine görehipertonik olan A çözeltisine konulup bir süre bekleniyor.

Bu süreçte gerçekleşen olaylarla ilgili aşağıdaki ifadelerdendoğru olanların yanındaki kutucuğa “D”, yanlış olanların ya-nındaki kutucuğa “Y” harfi yazınız.

1. B hücresinin ozmotik basıncı artar.

2. A çözeltisinin derişimi azalır.

3. Ozmoz olayı hücre dışına doğru, difüzyon olayı hücre

içine doğru gerçekleşir.

4. B hücresi artan turgor basıncı sonucu hemolize uğrar.

5. B hücresinin laktoz miktarı değişmezken, laktoz deri-

şimi artar.

6. B hücresinin emme kuvveti azalır.

A çözeltisi(%20 laktoz)

B hücresi(%10 laktoz)

Basit difüzyonKolaylaflt›r›lm›fl difüzyon

ATP

(a) (b)

Enzimatik aktivite: Zardakibaz› proteinler enzim olarakifl görür ve baz› metabolikaktiviteleri gerçeklefltirir.

a) b)

c) d)

e) f)

101

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

Mini Sınav

12

567891011

4. Bir öğrenci havuç bitkisinin kökünden aldığı eşit ağırlıktaki dörtparçayı derişimlerini bilmediği eşit hacimli K, L, M, N çözel-tilerinde 1 saat boyunca bekletiyor. Havuç parçalarının ağır-lıklarındaki değişimleri takip ederek aşağıdaki grafikleri çiziyor.

a) Deneyde kullanılan çözeltileri derişimlerini çok olandanaz olana doğru sıralayınız.

............................................................................................

b) Havuç parçalarının içine konuldukları çözelti çeşitlerini ya-zınız.

¡ K çözeltisi : ..............................................................

¡ L çözeltisi : ...............................................................

¡ M çözeltisi : ...............................................................

¡ N çözeltisi : ................................................................

c) Havuç parçalarında kütle değişimine neden olan taşınmabiçimini yazınız.

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

5.

Yukarıdaki gibi hazırlanan deney düzeneğinde,

• t1 anında A çözeltisine 5 ml iyot,

• t2 anında A çözeltisine amilaz ve maltaz enzimleri,

• t3 anında bağırsak torbaya safra suyu

ilave edilip bir süre bekleniyor.

Bu süreçle ilgili aşağıdaki soruları cevaplandırınız.

(Nişasta iyotla mavi, benedikt çözeltisi glikozla kırmızı renkoluşturur; safra suyu yağı yağ damlacıklarına parçalar).

a) t1 – t2 zaman aralığında A çözeltisinin rengi nedir?

............................................................................................

b) Deneyin bitiminde bağırsak torbada hangi moleküller bu-lunur?

............................................................................................

c) t2 – t3 zaman aralığında bağırsak torbada hangi renkgözlenir?

............................................................................................

6. Sağlıklı bir insandan alınan kan örneği santrifüj edilerek alyu-var hücreleri izole ediliyor. Bu hücreler hipertonik bir çözeltidebir süre bekletildikten sonra saf suya bırakılıyor. Bu süreçtegerçekleşen ozmoz olayına bağlı olarak alyuvar hücresindemeydana gelen olayları sırasıyla yazınız.

.................................................................................................

.................................................................................................

Havuç parças›n›na€›rl›€›

Zaman(saat)

K çözeltisi


Zaman(saat)

L çözeltisi1 1


Zaman(saat)

M çözeltisi


Zaman(saat)

N çözeltisi1 1

Ba€›rsak torba– %20 ya€

A çözeltisi– %10 niflasta– 5 mL benedikt çözeltisi

102

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

103

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

TEST – 1

1. Hücre zarının yapısında aşağıdaki moleküllerden hangisibulunamaz?

A) Fosfolipit B) Glikoprotein C) Selüloz

D) Kolesterol E) Glikolipit

2.

Yukarıda üç farklı molekülün hücre zarından geçişi şematizeedilmiştir.

I, II ve III numaralarla gösterilen taşıma biçimleri aşağı-dakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

3. Ozmoz olayı ile ilgili,

I. Suyun yarı geçirgen zar aracılığı ile derişimin düşük ol-duğu ortamdan yüksek olduğu ortama doğru geçmesidir.

II. Canlı hücrelerde gerçekleşirken, cansız hücrelerde ger-çekleşmez.

III. İki ortam arasındaki derişim farkının azalmasına nedenolur.

yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) II ve III

4. Aşağıdaki moleküllerden hangisi difüzyon ile hücre za-rından geçemez?

A) Demir B) Amino asit C) Karbondioksit

D) Vitamin E) Laktoz

5. Ozmotik denge halinde bulunan bir hayvan hücresi t1 anındahipertonik bir çözeltiye bırakılıyor.

Bu süreçle ilgili hücrenin su miktarındaki değişim aşağı-daki grafiklerden hangisinde verilmiştir?

6.

Yukarıdaki şemada gösterilen X ve Y taşıma biçimle-rinde,

I. besin kofulu oluşumu,

II. zar yüzey alanının değişmesi,

III. monomer madde taşınımı,

IV. tek yönlü gerçekleşme

özelliklerinden hangileri ortaktır?

A) I ve II B) I ve IV C) II ve IV

D) I, II ve IV E) II, III ve IV

A)Su miktar›

ZamanZaman

Su miktar›B)

t1 t1 Zaman

Su miktar›C)

t1D)

Su miktar›

ZamanZaman

Su miktar›E)

t1t1

kesecik

sitoplazma

hücre d›fl›ortam

X Y

I II III

A) Kolaylaştırılmışdifüzyon

Basit difüzyon Fagositoz

B) Ozmoz Aktif taşıma Ekzositoz

C) Basit difüzyon Aktif taşıma Kolaylaştırılmışdifüzyon

D) Basit difüzyon Kolaylaştırılmışdifüzyon

Aktif taşıma

E) Kolaylaştırılmışdifüzyon

Basit difüzyon Aktif taşıma

ATPI

III

II

104 1) C 2) D 3) B 4) E 5) C 6) C 7) C 8) A 9) B 10) A 11) C 12) D 13) D

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

7. Aşağıdaki grafikte bir hücrenin ozmotik basıncının zamanabağlı değişimi gösterilmiştir.

Grafikteki değişimlerin gerçekleşebilmesi için hücrenin I,II ve III numaralı zaman aralıklarında aşağıdaki ortamlar-dan hangisinde bulunması gerekir?

8. Aktif taşıma ve kolaylaştırılmış difüzyon olaylarında,

I. taşınım sırasında ATP harcanımı,

II. zardaki taşıyıcı protein ve enzimlerin görev yapması,

III. monomerlerin derişimin az olduğu tarafa doğru taşınması


A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

D) l ve III E) II ve III

9. Birbirinden farklı üç bitki hücresinden,

– X hücresi izotonik,

– Y hücresi hipertonik,

– Z hücresi hipotonik,

çözeltilere bırakılıp eşit süreli bekletiliyor.

Bu süreçle ilgili,

I. X hücresinin yoğunluğu değişmez.

II. Y hücresinin ozmotik basıncı artar.

III. Z hücresinin turgor basıncı azalır.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

10. Sitoplazmasında kloroplast bulunan bir hücrede,

I. hemoliz,

II. fagositoz,

III. ekzositoz,

IV. aktif taşıma

olaylarından hangileri gerçekleşmez?

A) I ve II B) I ve III C) II ve IV

D) I, II ve III E) II, III ve IV

11. Aşağıdakilerden hangisi bitki hücrelerinde bulunan hücreduvarının özelliklerinden birisi değildir?

A) Hücre dayanıklılık kazandırma

B) Hücre zarının dışında bulunma

C) Seçici geçirgen özellikte olma

D) Selüloz yapılı olma

E) Plazmodesma olarak adlandırılan geçitlere sahip olma

12. Aşağıdaki taşınma biçimlerinden hangisinde ATP tüke-timi gerçekleşemez?

A) Kan yoluyla taşınan hormonların hücre içine alınımı

B) Goblet hücrelerinin mukus salgılaması

C) Akyuvar hücrelerinin mikropları yutması

D) Amip hücresinin solunum için gerekli oksijeni alması

E) İnce bağırsaktaki glikozun kana geçmesi

13. Hipertonik tuz çözeltisine bırakılan üç farklı hücrenin tuz deri-şimlerinde meydana gelen değişimler aşağıdaki grafiklerdeverilmiştir.

Grafiklere göre hangi hücrelerin canlı olduğu kesin ola-rak söylenir?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III


Tuz deriflimi

ZamanZaman

Tuz deriflimi

Zaman

Tuz deriflimi

I II III

I II III

A) Hipotonik İzotonik Hipertonik

B) İzotonik Hipotonik Hipertonik

C) Hipertonik İzotonik Hipotonik

D) İzotonik Hipertonik Hipotonik

E) Hipertonik Hipotonik İzotonik

Ozmotikbas›nç

Zaman

N

I II III

(N: Ozmotik dengeyi göstermektedir.)

1. S.J Singer ve G. Nicholson tarafından 1972 yılında oluş-turulan “akıcı – mozaik zar modeli” ile ilgili,

I. İki sıralı fosfolipit tabakası içerir.

II. Glikoprotein ve glikolipit moleküllerinin farklı dağılımı vesayısı hücrenin özgünlüğünü sağlar.

III. Protein molekülleri zarın dış yüzeyinde bulunurken, iç yü-zeyinde bulunmaz.

IV. Karbonhidrat molekülleri protein ya da yağlara bağlı ola-rak bulunur.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) I ve II B) I ve IV C) II ve III

D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV

2.

Yukarıdaki grafikte bir hayvan hücresinin emme kuvveti, turgorbasıncı ve ozmotik basıncında meydana gelen değişimler ve-rilmiştir.

Grafiğe göre,

I. Hücre hipertonik ortamda bekletilmektedir.

II. Turgor basıncı ve ozmotik basıncın eşit olduğu noktadaemme kuvveti maksimumdur.

III. Emme kuvveti ozmotik basınç ile doğru, turgor basıncı ileters orantılı olarak değişir.


A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

3. Hücre zarından geçebilen,

I. sodyum,

II. su,

III. klor

moleküllerinin geçiş hızları arasındaki ilişki aşağıdakiler-den hangisinde doğru verilmiştir?

A) I > II > III B) II > I > III C) II > III > I

D) III > I > II E) III > II > I

4. Aşağıdaki grafikte farklı ortamlarda bulunan bir hayvan hüc-resinin ozmotik basıncında meydana gelen değişimler göste-rilmiştir.

Grafiğe göre,

I. Hücre t1 ve t5ʼte hipertonik ortamda bekletilmiştir.

II. Hücre t1ʼde ortama su vermiş, t2ʼde ise ortamdan su al-mıştır.

III. Hücre t4ʼte plazmoliz, t5ʼte ise deplazmolize uğra-mıştır.



D) I ve III E) I, II ve III

5. İçerisinde %25ʼlik glikoz çözeltisi bulunan bir kaba ayrı ayrıX ve Y hücreleri konuluyor. Bir süre sonra X hücresinin şiş-tiği, Y hücresinin ise büzüldüğü gözleniyor.

Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) X hücresindeki su yoğunluğu çözeltideki su yoğunluğun-dan fazladır.

B) Y hücresindeki glikoz yoğunluğu %25ʼden fazladır.

C) X hücresi kendinden daha yoğun bir ortama bırakılmıştır.

D) Y hücresi kaptan aktif taşımayla glikoz almıştır.

E) Y hücresinin sitoplazmasındaki glikoz yoğunluğu %25ʼdendaha azdır.

6. Basit difüzyon olayının hızı,

I. ortamın sıcaklığı,

II. molekül büyüklüğü,

III. ATP miktarı,

IV. yoğunluk farkı

faktörlerinden hangilerine bağlı olarak değişebilir?

A) I ve II B) III ve IV C) I, II ve IV

D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV

Ozmotik bas›nç

Zamant1 t2 t3 t4 t5

N

(N: Ozmotik dengeyi göstermektedir).

Em

me

kuvv

eti

Zaman

Ozmotik bas›nç

Turgor bas›nc›

Bas›nç

105

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

TEST – 2

106 1) D 2) B 3) C 4) C 5) E 6) C 7) A 8) E 9) A 10) C 11) D 12) A 13) D

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

7. Hipertonik ortama bırakılan bir bitki hücresinde,

I. koful hacminde artma,

II. zarın çeperden uzaklaşması,

III. sitoplazma derişiminin azalması

değişimlerinden hangilerinin gerçekleşmesi beklenir?



8. Aşağıdakilerden hangisi bir canlının ökaryot hücre yapı-sında olduğunu kanıtlar?

A) Oksijenli solunum ile ATP üretme

B) Hücre zarının dışında hücre duvarı bulundurma

C) Ekzositoz ile sindirim enzimi salgılama

D) Kendine özgü organik madde üretimini gerçekleştirme

E) Fagositoz ile organik besin alma

9. %10 glikoz içeren bir çözeltiye bırakılan üç farklı hücreden,

• X hücresinin plazmolize uğradığı,

• Y hücresinin hacminin değişmediği,

• Z hücresinin turgor durumuna geçtiği

gözleniyor.

Buna göre, bu üç hücrenin başlangıçtaki yoğunluklarınınçoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisindeverilmiştir?

A) Z > Y > X B) X = Z > Y C) X > Y > Z

D) Y > X > Z E) Z > X > Y

10. Ökaryot bir hücrede gerçekleşen aşağıdaki taşıma biçim-lerinden hangisinde ATP harcanmaz?

A) Pinositoz B) Aktif taşıma C) Ozmoz

D) Fagositoz E) Ekzositoz

11. Bir bitkiye ait olan X, Y, Z hücrelerinin yoğunlukları sırasıyla%10, %20 ve %30ʼdur. Bu hücreler Y hücresi ile izotonik olanortamlara ayrı ayrı bırakılıp eşit süreli olarak bekleniyor.

Bu sürenin sonunda bu hücrelerin zar ve çeperleri ara-sındaki mesafenin değişimi aşağıdakilerden hangisindeverilmiştir?

12. Aşağıda glikoz moleküllerinin hücre içine alınımı şematizeedilmiştir.

Bu taşıma biçimi ile ilgili,

I. Maddelerin derişimlerinin düşük olduğu tarafa doğru ta-şınmasını sağlar.

II. Glikozu taşıyan protein amino asit taşınımında da görevalabilir.

III. Taşınım sırasında taşıyıcı protein şekil değişikliğineuğrar.

IV. Basit difüzyon olarak adlandırılan bu olayda enzimlergörev yapmaz.


A) I ve III B) I ve IV C) II ve III

D) I, II ve III E) I, III ve IV

13. Hücre zarındaki proteinler aşağıdaki işlevlerden hangisinigerçekleştiremez?

A) Aynı dokuya ait hücrelerin birbirini tanıması

B) Oluşturdukları kanallarla madde taşınımının sağlanması

C) Hücre zarına gelen hormon gibi moleküllerin tanınması

D) Aktif taşıma için gerekli olan ATPʼnin sentezlenmesi

E) Komşu hücrelerin birbirine tutunması

Glikoz

Tafl›y›c› polen

X Y Z

A) Azalır Değişmez Artar

B) Değişmez Azalır Artar

C) Artar Azalır Değişmez

D) Artar Değişmez Azalır

E) Değişmez Artar Azalır

1. Hücre zarının seçici geçirgen özelliği ile ilgili,

I. pozitif iyonlar negatif iyonlara,

II. küçük moleküller büyük moleküllere,

III. yağda çözünmeyen vitaminler çözünenlere,

IV. nötr maddeler iyonlara göre

daha kolay geçer.

İfadelerinden hangileri doğru değildir?

A) I ve II B) I ve III C) I ve IV

D) II ve IV E) III ve IV

2.

Özdeş yapılı iki hücre derişimleri bilinmeyen iki farklı çözel-tiye konulduğunda yukarıdaki değişimler gözlenmiştir.

Buna göre,

I. B kabındaki çözelti hücreye göre hipertoniktir.

II. A kabındaki çözeltiden hücreye ozmozla su geçişi ol-muştur.

III. Hücre A kabındaki çözeltiye göre hipotoniktir.




3. Bir hayvan hücresinde madde taşınımını sağlayan aşağı-daki yöntemlerden hangisi tek yönlü olarak gerçekleşir?

A) Fagositoz B) Basit difüzyon

C) Aktif taşıma D) Ozmoz

E) Kolaylaştırılmış difüzyon

4.

İçinde bir miktar nişasta ve glikoz çözeltisi bulunan bağırsaktorba saf suyla dolu olan A kabına şekilde gösterildiği gibi bı-rakılıyor. Saf suya 10 ml iyot damlatılıp 15 dakika boyuncabekleniyor.

Bu süreçle ilgili,

I. A kabından bağırsak torbaya su geçişi gerçekleşir.

II. Glikoz molekülleri difüzyonla A kabına geçer.

III. A kabındaki sıvı mavi – mor renge dönüşür.


(Nişasta + iyot mavi–mor renk)



5. Farklı yoğunluklara sahip X, Y ve Z hücreleri eşit yoğunluk-taki çözeltilere bırakılıyor. Bir süre sonra Z hücresinin turgorbasıncının arttığı, X hücresinin plazmolize uğradığı görülür-ken, Y hücresinde herhangi bir değişikliğin olmadığı görülü-yor.

Buna göre bu hücrelerin başlangıç yoğunluklarının çok-tan aza doğru sıralanışı nasıl olmalıdır?

A) X – Y – Z B) X – Z – Y C) Y – X – Z

D) Z – Y – X E) Z – X – Y

6. Hücre içi sodyum yoğunluğu %0,1 olan bir sinir hücresi,

I. %0,2 sodyum,

II. %0,05 sodyum,

III. %0,1 sodyum

içeren çözeltilerden hangilerine konulduğunda sadeceaktif taşıma ile sodyum alabilir?



Saf su

Ba€›rsak torba

Niflasta çözeltisi+

Glikoz çözeltisi

A kab›

A kab› B kab›

107

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

TEST – 3

108 1) B 2) C 3) A 4) B 5) D 6) D 7) B 8) A 9) D 10) C 11) E

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

7.

Yukarıdaki şematize edilen taşınım biçimi ile ilgili,

I. Hücre zarının yüzey alanında azalmaya neden olur.

II. Bitki ve hayvan hücrelerinde ortak olarak gerçekleşir.

III. Polimer maddelerin hücre dışına atılımını sağlar.

IV. ATP harcanımı ile canlı hücrelerde gerçekleşir.



D) I, II ve IV E) II, III ve IV

8. İçlerinde aynı miktarda saf su bulunan üç deney tüpüne aynımiktar ve çeşitte boya damlatılmıştır. Belirli bir süre sonradeney tüplerindeki boya moleküllerinin dağılımının aşağıdakişekillerde olduğu gibi gerçekleştiği görülmüştür.

Boya moleküllerinin deney tüpleri içindeki dağılımlarınınfarklı olması,

I. deney tüplerindeki su sıcaklıklarının,

II. kullanılan boya moleküllerinin çeşidinin,

III. kaplarda bulunan saf su miktarının

özelliklerinden hangilerinin farklı olması ile açıklanabilir?

( → Boya molekülleri)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III

9. Aşağıdaki grafik bir bitki hücresinin değişik zamanlardaki oz-motik ve turgor basıncını göstermektedir.

Buna göre, bu bitki hücresinde ozmotik ve turgor basınçdurumlarıyla ilgili olarak aşağıdaki yorumlardan hangisiyapılamaz?

A) t3 zamanında saf suya bırakılırsa su emme kuvveti enfazla olur.

B) t3 zamanında çözünmüş madde yoğunluğu, t1 zamanınagöre daha fazladır.

C) t4 zamanında emme kuvveti sıfırdır.

D) t2 zamanında saf suya bırakılırsa plazmoliz gerçekleşir.

E) t1 zamanında turgor basıncı, t4 zamanından azdır.

10. Hücrede madde taşınımına ait,

a. ATP harcanımı,

b. hücre zarının yüzey alanının değişmesi,

c. monomer maddelerin taşınımını sağlama

özelliklerinin,

I. aktif taşıma,

II. fagositoz,

III. kolaylaştırılmış difüzyon

taşınma biçimleri ile eşleştirilmesi aşağıdakilerden han-gisinde doğru olarak verilmiştir?

11. Aşağıdaki taşıma biçimlerinden hangisi hücre içine doğrugerçekleşemez?

A) Ozmoz B) Aktif taşıma C) Pinositoz

D) Difüzyon E) Ekzositoz

a b c

A) I ve II I ve II I ve III

B) I, II ve III II ve III I ve II

C) I ve II II I ve III

D) I ve III I II

E) II ve III I ve II II ve III

: Ozmotik bas›nç

: Turgor bas›nc›

t1 t2 t3 t4

A B C

SİTOPLAZMA

Yalancıayak

Besin ya dabaşka bir partikül

HÜCRE DIŞISIVI

Besinkofulu

1. Aşağıdaki şemada A maddesinin aktif taşınımı gösterilmiştir.

Bu şemaya göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru de-ğildir?

A) A maddesi derişimi az olan taraftan çok olan tarafa doğrutaşınmıştır.

B) C ve D molekülleri peptit bağı içerir.

C) Hücrenin canlılığını kaybetmesi sonucu A maddesinin ta-şınım yönü değişir.

D) A maddesi ATP harcanarak hücreye alınmıştır.

E) B molekülü hücre zarında görev yapan taşıyıcı proteindir.

2. İnsan kanından izole edilen bir alyuvar hücresi hipertonik or-tamda bir süre bekletildikten sonra saf suya bırakılıyor.

Bu süreçte alyuvar hücresinde meydana gelen olaylaraşağıdakilerden hangisinde sırasıyla verilmiştir?

A) Plazmoliz – Deplazmoliz – Hemoliz

B) Deplazmoliz – Hemoliz –Plazmoliz

C) Plazmoliz –Hemoliz – Deplazmoliz

D) Deplazmoliz – Plazmoliz – Hemoliz

E) Hemoliz – Plazmoliz – Deplazmoliz

3. Hipofiz bezinden salgılanan tiroit uyarıcı hormon (TSH), kanlatüm vücuda dağıldığı halde sadece ilgili hedef hücreleri tara-fından tanınıp hücre içine alınır.

Bu durum hücre zarındaki,

I. glikoprotein,

II. fosfolipit,

III. kolesterol

moleküllerinden hangilerinin farklılığından kaynaklanır?



4. %20 sükroz içeren eşit ağırlıktaki üç bağırsak torbadan,

I.si %30 sükroz,

II.si %10 sükroz,

III.sü %40 sükroz

içeren ortamlara konularak eşit süreli olarak bekleniyor.

Bu süre içinde bağırsak torbaların ağırlıklarında meydanagelen değişimler aşağıdaki grafiklerden hangisinde veril-miştir?

5. I. akyuvarların bakterileri yutması,

II. saprofit bakterilerin sindirim enzimlerini hücre dışına sal-gılaması,

III. denizlerde yaşayan balıkların kanlarına geçen tuzu denizsuyuna bırakması

Yukarıda meydana gelen olayların gerçekleşmesini sağ-layan taşıma biçimleri aşağıdakilerden hangisinde veril-miştir?

I II III

A) Aktif taşıma Pinositoz Difüzyon

B) Pinositoz Fagositoz Ekzositoz

C) Fagositoz Pinositoz Aktif taşıma

D) Fagositoz Ekzositoz Aktif taşıma

E) Aktif taşıma Ekzositoz Difüzyon

A)Ba€ırsak torbanına€ırlı€ı

ZamanZaman

Ba€ırsak torbanına€ırlı€ı

B)

Zaman


C)

IIII

IIIIII

II

III

III

D)Ba€ırsak torbanına€ırlı€ı

ZamanZaman


E)

II

IIII

III

II

I

C

AB

B

AA

D

ATP

ADP + P

109

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

TEST – 4

110 1) D 2) A 3) A 4) E 5) D 6) B 7) C 8) B 9) C 10) B

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

6. Amip hücresinin fagositoz ile aldığı X molekülü,

I. solunum,

II. sindirim,

III. protein sentezi

olaylarından hangilerinde doğrudan substrat olarak kul-lanılabilir?



7.

Yukarıdaki grafikte “Nitella” bitkisinin hücrelerinde ve yaşadığıortamda bulunan bazı minerallerin derişimleri gösterilmiştir.

Bu bitkinin metabolik faaliyetlerinin durması sonucundahangi minerallerin difüzyonla hücre dışına çıkması bek-lenir?

A) Yalnız K B) Mg ve Na C) K ve Na

D) CI, Mg ve Na E) K, CI ve Mg

8. Hayvansal bir hücrede gerçekleşen aşağıdaki olaylardanhangisi hücrenin canlı olduğunu kanıtlar?

A) Kendinden daha yoğun ortama bırakıldığında su kaybede-rek büzülmesi

B) İzotonik bir çözeltide bulunan glikoz moleküllerini hücreiçine alması

C) Yapısındaki minerallerin difüzyonla hücre dışına çıkması

D) Saf suya bırakıldığında aşırı miktarda su alarak patlaması

E) Kendinden daha yoğun glikoz içeren bir çözeltiden glikozalması

9.

Farklı derişimdeki iki şeker çözeltisi seçici geçirgen bir zar ileayrılarak şekil 1ʼdeki deney düzeneğinde, bir süre sonra şekil2ʼde gösterilen değişim meydana gelmiştir.

Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?

A) Su molekülleri ozmoz ile A kolundan B koluna geçmiş-tir.

B) Seçici geçirgen zar şeker moleküllerinin geçişine izin ver-memiştir.

C) A′ ve B′ kolları arasındaki derişim farkı, A ve B kolları ara-sındaki derişim farkından fazladır.

D) B ve B′ kollarındaki şeker molekülü sayısı aynıdır.

E) B kolundaki çözeltinin ozmotik basıncı A kolundaki çözel-tiden fazladır.

10.

Yukarıdaki olayı gerçekleştiren bir hücreyle ilgili,

I. Prokaryot hücre yapısındadır.

II. Metabolik aktiviteye sahiptir.

III. Kloroplast organeli içeremez.

IV. Hücre çeperi içerir.

yargılarından hangileri kesin olarak doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve IV E) I, II ve IV

SitoplazmaKoful Makromolekül

A′ kolu B′ kolu

fiekil – 2

fiekermolekülleri

Seçicigeçirgen zar A kolu B kolu

fiekil – 1

K

Deriflim

Cl Mg Na

: Hücre içi

: Hücre d›fl›

Mineralçeflidi

1.

Glikoz yoğunlukları aynı olan X ve Y hücreleri, yoğunluklarıbilinmeyen M ve N çözeltilerine konulup eşit süreli olarakbekletiliyor. Bu süreçte X hücresinin sadece difüzyon, Yhücresinin ise önce difüzyon sonra aktif taşıma ile glikoz aldığıbelirleniyor.

Buna göre,

I. Deney başlangıcında N çözeltisinin glikoz yoğunluğu Xhücresinden daha fazladır.

II. X hücresinde metabolik aktivite görülmezken Y hücre-sinde görülür.

III. Deney sonunda Y hücresinin glikoz yoğunluğu X hüc-resinden çoktur.




2. Aktif taşıma ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudeğildir?

A) Maddelerin derişimin fazla olduğu tarafa doğru taşınma-sını sağlar.

B) Canlı olan tüm hücrelerde gerçekleşebilir.

C) Taşınım sırasında zardaki taşıyıcı proteinler ve enzimlergörev yapar.

D) Hücrelerin çevreleri ile polimer madde alış verişini sağlar.

E) Gerçekleşmesi sırasında ATP hidroliz edilir.

3. Bir amip hücresi yalancı ayaklarını,

I. hareket,

II. boşaltım,

III. beslenme

olaylarından hangileri gerçekleştirmek için kullanabilir?



4.

Yukarıdaki grafikte t0 – t1 ve t1 – t2 zaman aralıklarında yo-ğunlukları farklı ortamlarda eşit süreli bekletilen bir bitki hüc-resinin turgor basıncı, ozmotik basıncı ve emme kuvvetindemeydana gelen değişimler gösterilmiştir.

Grafiğe göre aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) Hücre başlangıçta hipertonik ortama konulmuştur.

B) X bitki hücresinin turgor basıncını, Y ise ozmotik basın-cını göstermektedir.

C) t2 anında hücrenin yoğunluğu t0 anındaki yoğunluğunaeşittir.

D) t0 – t1 zaman aralığında hücrenin yoğunluğu giderek art-mıştır.

E) t1 – t2 zaman aralığında hücrenin koful hacmi giderek art-mıştır.

5. Aktif taşıma olayında görev yapan enzimler,

I. sitoplazma,

II. hücre zarı,

III. hücreler arası sıvı

kısımlarından hangilerinde bulunur?



Bas›nç

Zamant1 t2t0

Emme kuvveti

X

Y

X hücresi

M çözeltisi

Y hücresi

N çözeltisi

111

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

TEST – 5

112 1) A 2) D 3) D 4) B 5) A 6) E 7) B 8) B 9) D 10) E 11) B

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Zarı ve M

add

e Geçişi

Bö

lüm

–1

6. Bitkisel bir hücrenin üç ayrı ortama konulması sonucunda tur-gor basıncında meydana gelen değişimler aşağıdaki grafiktegösterilmiştir.

Grafiğe göre,

I. Hücrenin ozmotik basıncı Y ortamında artmış, Z orta-mında azalmıştır.

II. X ve Z ortamlarında bekletilen hücre ozmozla su almış-tır.

III. Y ortamı hücreye göre hipertoniktir.

yorumlarından hangileri yapılabilir?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III


7. Özdeş yapıdaki üç hücreden,

– X hipertonik çözeltiye,

– Y hipotonik çözeltiye,

– Z izotonik çözeltiye

bırakılıp eşit süreli olarak bekletildiğinde,

I. X hücresinin turgor basıncının artması,

II. Y hücresinin ozmotik basıncının azalması,

III. Z hücresinde plazmoliz olayının gerçekleşmesi

durumlarından hangilerinin gerçekleşmesi beklenir?



8. Hücre zarındaki madde taşınımı ile ilgili aşağıdaki olay-lardan hangisinin aksaması hücreye madde alınımının dü-zensizleşmesine neden olmaz?

A) Aktif taşıma

B) Ekzositoz

C) Fagositoz

D) Kolaylaştırılmış difüzyon

E) Pinositoz

9.

Yukarıdaki grafikte bir bakteri hücresinin hücre içi ve hücre dı-şındaki glikoz derişiminin zamana bağlı değişimi verilmiştir.

Grafiğe göre bakteri hücresi ile ilgili,

I. t2ʼde fagositoz ile aldığı nişasta moleküllerinin hidrolizinigerçekleştirmiştir.

II. t2ʼde hücre dışındaki glikozu aktif taşıma ile hücre içinealmıştır.

III. t1ʼde hücre içi ve hücre dışı arasındaki yoğunluk farkınıkorumak için ATP harcamıştır.




10. Hipotonik çözeltiye bırakılan bir bitki hücresinde,

I. turgor basıncı,

II. emme kuvveti,

III. ozmotik basınç

niceliklerinden hangilerinin azalması beklenir?



11.

Yukarıdaki gibi hazırlanan bir deney düzeneğinde A ve Bhücrelerinde meydana gelen değişimler ile ilgili aşağıdakiifadelerden hangisi doğrudur?

A) A hücresi hemolize uğrar.

B) B hücresinin derişimi azalır.

C) A hücresinin ozmotik basıncı azalır.

D) B hücresi ozmozla su kaybeder.

E) A hücresi deplazmolize uğrar.

B hücresi

Hipotonikçözelti

A hücresi

Hipertonikçözelti

Turgor bas›nc›

OrtamX Y Z

Glikoz deriflimi

Ortamt1 t2

: Hücre içi

: Hücre d›fl›

Hücre Organelleri ve Çeşitleri:

¡ Ökaryot hücreler hücre zarı, sitoplazma ve çekirdek olmak üzere üç temel kı-sımdan oluşurlar.

Sitoplazma:

¡ Hücre içinin çekirdek dışında kalan kısmına sitoplazma denir.

¡ Sitoplazma organeller ve bunların içinde yer aldığı yarı akışkan bir sıvı olan si-tozolden oluşur. Bu sıvının büyük bir kısmı su, geri kalanı ise bu sıvı içinde çö-zünmüş olarak bulunan organik ve inorganik maddelerden meydana gelir.

Ribozom:

¡ Protein sentezinin gerçekleştiği organeldir.

¡ Ribozomal RNA (rRNA) ve proteinden oluştuğu için nükleoprotein yapıdadır.

¡ Zarsız bir organel olduğundan ökaryot ve prokaryot hücrelerde ortak olarak bu-lunur.

¡ Serbest olarak sitoplazma, mitokondri ve kloroplastta; bağlı olarak endoplaz-mik retikulum ve çekirdek zarında bulunur.

Endoplazmik Retikulum:

¡ Ökaryot hücrelerin çekirdek zarı ile hücre zarı arasında uzanan kanalcık ve bo-rucuklar sistemidir. Hücre içi madde taşınımında görev alır.

¡ Zarı üzerinde ribozom bulunduranları granüllü endoplazmik retikulum, ribozombulundurmayanları granülsüz endoplazmik retikulum olarak adlandırılır.

¡ Granüllü endoplazmik retikulumun miktarı, protein üretimi fazla olan hücrelerdeçoktur. Ribozomda üretilen proteinleri işlenmesi için golgi cisimciğine taşır.

¡ Granülsüz endoplazmik retikulum daha çok lipit ve karbonhidrat sentezindegörev alır. Kas hücrelerinde kalsiyum depolar.

Golgi Cisimciği:

¡ Zarla çevrili disk şeklinde üst üste dizilmiş yassı keselerden oluşur.

¡ E. Rʼden gelen protein, karbonhidrat ve lipit yapılı molekülleri işleyerek, kese-cikler halinde gitmesi gereken bölgelere gönderir. Enzim ve hormon salgılayanhücrelerde bol miktarda bulunur.

113

BÖLÜM

KONU ÖZETI

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

BÖLÜM

KONU ÖZETI

2HÜCRE ORGANELLERİ VEÇEŞİTLERİ

Hayvan hücresi Virüs

Bakteri

Çekirdek

Virüs, bakteri ve ökaryot bir hücrenin büyük-lüklerinin karşılaştırılması

Düz ER Çekirdek zar›

Granüllü ER

Golgicisimciği

Plazma zar›

KofulLizozom

Çekirdek

Kesecik

Hücre organelleri arasındaki ilişkiyi gösterenşema


Lizozom:

¡ Sindirim enzimlerini içeren zarla çevrili keseciklerdir.

¡ Üretiminde sırasıyla ribozom, endoplazmik retikulum ve golgi organelleri görevyapar.

¡ Görevi fagositoz ya da pinositoz ile alınan polimer besinlerin hücre içinde sin-dirimini gerçekleştirmektir.

¡ Ölü ya da yaşlanan hücrelerin lizozomları patlar. Serbest kalan enzimlerin hüc-reyi parçalamasına otoliz denir.

Mitokondri:

¡ Oksijenli solunumla hücrenin metabolik faaliyetleri için gerekli olan ATPʼ yi üre-tir. Bu nedenle hücrenin elektrik santrali olarak kabul edilir.

¡ Biri dışta diğeri içte olmak üzere çift katlı bir zarla çevrilidir. İç zarı kıvrımlı bir ya-pada olup krista olarak adlandırılır. Kıvrımları arasında matriks adı verilen birsıvı bulunur.

¡ Matrikste mitokondriye özgü DNA, RNA ribozom ve solunum enzimleri bulu-nur.

¡ Enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerde, çekirdek DNAʼsının kontrolünde bölünereksayısını artırabilir.

Plastitler:

¡ Bitki ve alglerde bulunan organellerdir. Yapı ve görevlerine göre üç grupta in-celenirler.

a – Kloroplast:

¡ Fotosentez ile bitkinin ihtiyacı olan organik besinleri sentezler.

¡ Çift katlı bir zar ile çevrilidir. İçini dolduran renksiz ara maddeye stroma adı ve-rilir. Bu sıvının içinde DNA, RNA, ribozom ve fotosentez enzimleri bulunur.

¡ Üçüncü zar sistemi olan tilakoitler üst üste dizilerek granumları oluşturur. Ti-lakoit zarın üzerinde klorofil pigmentleri bulunduğundan granumlar yeşil renkli-dir.

¡ Kendine özgü DNAʼsı olduğundan çekirdek DNAʼsının kontrolünde bölünereksayısını artırabilir.

¡ Bitkinin yaprak ve otsu gövde gibi kısımlarında bulunurken, kök ve odunsugövde gibi kısımlarında bulunmaz.

b – Kromoplast:

¡ Bitkilerde yeşil hariç, diğer renkleri veren pigmentlerdir. Ksantofil (sarı), likopen(kırmızı) ve karoten (turuncu) pigmentleri kromoplastlarda bulunur.

c – Lökoplast:

¡ Renksiz plastitlerdir. Daha çok bitkinin kök, tohum ve toprak altı gövdesi gibidepo organlarının hücrelerinde bulunur. Nişasta, protein ve yağ gibi organik be-sinleri depolar.

6CO 6H O C H O 6O2 2 Iflık enerjisiKlorofil

6 12 6 2+ +

C H O 6O 6CO 6H O 38ATP ısı6 12 6 2 2 2"+ + + +

114

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

ATP

EKOS‹STEM

Ifl›k enerjisi

Kloroplastlardakifotosentez

Mitokondridekihücre solunumu

Is› enerjisi

Birçok hücresel ifl için güç sa€lar

CO2 + H2O Organikmoleküller + O2

Mitokondri ve kloroplast organelleri arasın-daki etkileşim.

Koful:

¡ Tek katlı zarla çevrili içi sıvı dolu keseciklerdir. Yapı ve işlevine göre üç gruptaincelenir.

¡ Kontraktil koful, tatlı sularda yaşayan tek hücreli ökaryot canlılarda (amip, ög-lena ve paramesyum gibi) bulunur. Hücreye giren fazla suyu hücre dışına pom-palar.

¡ Besin kofulu, endositoz sonucu oluşur. Hücre içinde lizozomla birleşerek sin-dirim kofullarını oluşturur.

¡ Merkezi koful, bitki hücrelerinde bulunur. Turgor basıncının ayarlanması, bazımaddelerin geçici olarak depolanması gibi olaylarda görev yapar.

Sentrozom:

¡ Hayvan hücrelerinde (olgun alyuvar, sinir ve yumurta hücresi hariç) ve ilkel ya-pılı bitki hücrelerinde bulunurken, gelişmiş yapılı bitki hücrelerinde bulunmaz.

¡ Bir sentrozom bir çift sentriyol içerir. Bu yapılar hücre bölünmesi öncesinde eş-lenerek, hücrenin zıt kutuplarına doğru hareket eder ve aralarında iğ ipliklerioluşur.

Hücre İskeleti:

¡ Protein yapılı bir ağ olup hücrenin şeklinin korunması ve hareketinin sağlan-ması gibi olaylarda görev yapar.

¡ Hücre iskeleti mikrotübül, mikrofilament ve ara filament olarak adlandırılan üç tipliften oluşur.

Çekirdek:

¡ Ökaryot hücrelerin kalıtım ve yönetim merkezidir. Bölünme, büyüme ve onarımgibi metabolik olaylar çekirdek tarafından denetlenir.

¡ Bölünme halinde olmayan bir hücrenin çekirdeği çekirdek zarı, çekirdekçik, çe-kirdek plazması (karyoplazma) ve kromatin olmak üzere dört farklı kısımdanoluşur.

Hücrelerin karşılaştırılması:

¡ Ökaryot hücrelerde DNA çekirdekte yer alırken, prokaryot hücrelerde DNAʼyı

sitoplazmadan ayıran bir zar yoktur. Ayrıca ökaryot hücrelerde zarlı organeller

bulunurken, prokaryot hücrelerde zarlı organeller bulunmaz.

¡ Endosimbiyozis hipotezi ökaryot hücrelerde bulunan mitokondri ve kloroplast

organellerinin oluşumunu açıklamaya çalışmaktadır. Bu hipoteze göre oksijenli

solunum yapan mor bakterinin ökaryot bir hücreye girip yaşama birliği oluştur-

masıyla mitokondri organeli oluşmuştur. Kloroplast organeli ise benzer bir şe-

kilde fotosentez yapabilen siyanobakterilerin ökaryot bir hücreye girmesi sonucu

meydana gelmiştir.

¡ Koloniler bir hücreden çok hücreli canlılara geçişi simgeleyen hücre kümeleri-

dir. Volvoks, pandorina ve eudorina gibi koloni çeşitleri bulunur.

115

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

SentrozomSentriyol çifti

Kardeflkromatitler

Mitoz bölünme sırasında sentrozomlar ara-sında iğ iplikleri oluşur.

1. Aşağıda farklı hücrelerde bulunan bazı yapılar verilmiştir.Venn diyagramı üzerinde bu yapıların bulunduğu hücre çeşit-lerini karşılaştırınız.

1. Plazma zarı 5. Mezozom

2. Kloroplast 6. Ribozom

3. Lizozom 7. Çekirdek

4. Hücre duvarı 8. Mitokondri

2.

Yukarıdaki şemada görev alan kloroplast ve mitokondri orga-nelleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden kloroplasta özgü olanla-rın yanına “K”, mitokondriye özgü olanların yanına “M”, herikisi içinde geçerli olanların yanına “O” harfi yazınız.

1. Işık enerjisi kullanarak inorganik molekülleri organik

maddelere dönüştürme

2. Kendine ait nükleik asit, ribozom ve ETS içerme

3. Biri düz diğeri kıvrımlı olan iki zar tabakası ile çevrili

olma

4. Ökaryot yapılı ototrof ve heterotrof hücrelerde buluna-

bilme

5. Gerekli durumlarda kendini eşleyerek sayısını artırma

6. Halkasal yapıda çift zincirden oluşan DNA içerme

7. Ürettiği ATPʼyi sadece kendine ait metabolik etkinlik-

lerde kullanma

8. Güneş ışığını soğurabilecek pigmentlere sahip olma

3.

Tatlı sularda yaşayan Volvoks kolonisinin tek hücreli canlılarile çok hücreli canlılar arasında geçiş formu olarak kabul edil-mesinin nedenini araştırarak yazınız.

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

4. Kan şekerinin düşürülmesinde görev yapan insülin hormonupankreasın langerhans adacıklarında üretilerek kana verilir.Bu süreçte gerçekleşen aşağıdaki olayları kutucuk numarala-rını kullanarak sıralayınız. ATP

EKOS‹STEM

Ifl›k enerjisi

Kloroplastlardakifotosentez

Mitokondridekihücre solunumu

Is› enerjisi

Birçok hücresel ifl için güç sa€lar

CO2 + H2O Organikmoleküller + O2

Prokaryot hücre Ökaryot hücre

Yemekten sonra kanflekerinin yükselmesi

sonucu pankreashücrelerinin uyar›lmas›

‹nsülin hormonunungolgi cisimci€inde

paketlenmesi

1 2

Genetik flifreye göreribozom organelinde

insülinin sentezlenmesi

Salg› keseci€inin hücrezar› ile birleflmesi

sonucu insülinin kanageçmesi

‹nsülinin granüllüendoplazmik retikulum

ile golgi cisimci€inetafl›nmas›

3 4

5

117

Mini Sınav

12 1234

567891011

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

5.

Yukarıda plastitlerin birbirine dönüşümü şematize edilmiştir.Verilen bilgilere göre I, II ve III numaralı plastit çeşitlerini ya-zınız.

I. ..........................................................................................

II. .........................................................................................

III. ..........................................................................................

6. Endoplazmik retikulum ile ilgili aşağıda verilen özelliklerdengranüllü endoplazmik retikuluma ait olanların yanındaki kutu-cuğa “A”, granülsüz endoplazmik retikuluma ait olanların ya-nıdaki kutucuğa “B” harfi yazınız.

1. Kas hücrelerinde kalsiyum depolar.

2. Zarı üzerinde ribozom bulundurur.

3. Karaciğer hücrelerinde işlevini tamamlayan ilaçları par-

çalar.

4. Pankreas gibi salgı yapan hücrelerde bol miktarda bu-

lunur.

5. Hayvan hücrelerinde glikozun fazlasını glikojen olarak

depolar.

6. Yağ sentezi yapan deri hücrelerin bol miktarda bulu-

nur.

7. Bir bilim insanı bitki hücrelerinden izole ettiği mitokondri (l),

ribozom (n), lökoplast (s), golgi cisimciği (l) ve endoplaz-

mik retikulum (∼) organellerini beş farklı deney tüpüne aşa-

ğıdaki gibi koymuştur.

Bu deney tüplerine DNA ayıracı eklenmesi durumunda hangideney tüplerinde renk değişiminin olması beklenir?

.................................................................................................

8. Tablodaki anahtar kelimeleri kullanarak aşağıdaki metni ta-mamlayınız.

Memelilerin olgun alyuvarları gibi aşırı özelleşmiş hücreler

hariç, oksijenli solunum yapan tüm ökaryot hücrelerde

........................ organeli bulunur. Bu organel ........................

zarla çevrilidir. ...................... olarak adlandırılan zar oldukça

kıvrımlı bir yapıya sahiptir. Bu kıvrımlarda bulunan

........................ elemanları aracılığı ile oksidatif fosforilasyon

ile ATP sentezlenir. Bu organelin iç kısmında ........................

adı verilen bir sıvı bulunur. Bu sıvının içinde halkasal yapılı bir

........................ molekülü, RNA ve ribozom bulunur.

9.

Bitkisel bir hücreye ait numaralandırılmış yapılarla ilgili aşağı-

daki ifadelerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olanların

yanına “Y” harfi yazınız.

1. I nolu yapı prokaryot hücrelerde bulunmaz.

2. II nolu yapı üzerinde ribozom organeli bulunur.

3. Hücredeki tüm metabolik aktivitelerde, III nolu yapının

ürettiği ATP kullanılır.

4. IV nolu yapı canlı olup, seçici geçirgen özelliğe sa-

hiptir.

5. V nolu yapı lipit ve karbonhidrat sentezi yapan hücre-

lerde daha fazla bulunur.

6. İlgili hücrenin yaşlanması durumunda VII nolu yapıda

kalınlaşma görülebilir.

7. VII nolu yapı hiç kesintiye uğramadan hücre zarını

çevreler.

8. VIII nolu yapı bitkinin canlı olan tüm hücrelerinde bu-

lunur.

VII

VIII

VI

VI

II

III

IV

3 DNA 3 matriks 3 çift

3 krista 3 ETS 3 mitokondri

I II III IV V

I

Renksiz

II

Yeflil

III

Sarı

Uzun süreli

ıfl›k uygulamas›

Klorofilin yap›s›n›n

bozulmas›

118

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

1. Kanser tedavisinde kullanılan yöntemlerden biri de kemote-rapidir. Bu tedavide kullanılan ilaçlardan bir grubu sentrozomorganelini işlevsiz hale getirir. Bu durumun kanser tedavisindenasıl bir yarar sağladığını açıklayınız.

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

2.

Tabloda verilen anahtar kelimeleri kullanarak ribozom orga-neli ile ilgili aşağıdaki metni tamamlayınız.

Ribozom ........................ ve ........................ den yapılmış zar-

sız bir organeldir. Bu organelde amino asitler arasında

...................... bağları oluşturularak canlıya özgü olan protein

moleküllerinin sentezi gerçekleşir. Ribozomlar sitoplazmada

tek tek bulunabileceği gibi, protein sentezinin hızlı olduğu hüc-

relerde yan yana dizilerek ........................ ları da oluşturabi-

lirler. Ayrıca ribozomlar serbest olarak ........................ ve

........................ organellerinin içinde bulunduğu gibi

........................ ve ........................ üzerinde bağlı olarakta bu-

lunur.

3.

Yukarıda bazı kısımları numaralandırılarak verilen kloroplastorganeli ile ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.

a) Bu organelde gerçekleşen fotosentez olayının tepkime-sini yazınız.

...........................................................................................

b) Hangi âlemlerde yer alan canlılarda bu organel bulunabi-lir.

............................................................................................

c) Numaralandırılmış kısımların isimlerini yazınız.

I. .....................................................................................

II. .....................................................................................

d) I nolu kısmın yeşil renkli görülmesinin nedenini yazınız.

............................................................................................

..........................................................................................

............................................................................................

..........................................................................................

4. Aşağıda bir bitki hücresinde glikoprotein moleküllerinin üre-timi ve hücre zarının yapısına katılması şematize edilmiştir.

Bu olay sırasında görev yapan numaralandırılmış organelleriyazınız.

I. ..........................................................................................

II. ..........................................................................................

III. ..........................................................................................

IV. ..........................................................................................

I

II

Glikoz

Protein

III IV Glikoprotein Hücre zarı

III

3 çekirdek zarı 3 protein 3 endoplazmik retikulum

3 polizom 3 kloroplast 3 peptit

3 rRNA 3 mitokondri

119

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

Mini Sınav

12234

567891011

5. Lizozom organellerinin parçalanması ile elde edilen özüt, aşa-ğıdaki deney tüplerine ayrı ayrı ilave ediliyor ve hidroliz reak-siyonları tamamlanıncaya kadar bekleniyor.

Bu sürenin sonunda A, B ve C tüplerinde bulunan organikmolekülleri yazınız.

A tüpü : ..................................................................................

B tüpü : ...................................................................................

C tüpü : ...................................................................................

6. Aşağıda I numaralı sütunda hücre çekirdeğine ait bazı yapı-lar, II numaralı sütunda ise bu yapılarla ilgili bazı özellikler ve-rilmiştir. Uygun eşleştirmeleri yapınız.

7.

Ökaryot hücrelerin ortaya çıkmasını açıklayan yukarıdaki mo-dele göre aşağıdaki soruları cevaplayınız.

a) Çekirdek zarı nasıl oluşmuştur?

...........................................................................................

...........................................................................................

b) Mitokondri organeli nasıl oluşmuştur?

............................................................................................

...........................................................................................

...........................................................................................

c) Kloroplast organeli nasıl oluşmuştur?

............................................................................................

...........................................................................................

...........................................................................................

8.

Yukarıdaki organelleri bulunduğu canlı türü sayısına göre çok-tan aza doğru sıralayınız.

............................................................................................

I II

........ 1. Kromatina. Bölünme sırasında kromatin

ipliklerin kısalıp, yoğunlaş-ması ile oluşur.

........ 2. Çekirdek zarıb. İçinde protein, enzim, mine-

ral ve nükleik asitler bulunançekirdek sıvısıdır.

........ 3. Kromozomc. Ribozomal RNAʼnın sentez-

lendiği çekirdek bölümüdür.

........ 4. Çekirdekçikd. Proteinlerle organize olmuş

ipliksi yapıdaki DNAʼdır.

........ 5. Karyoplazmae. Üzerinde protein yapısında

olan porlar bulunur.

I II III

Plazma zar›n›nkatlanmas›

Atasalprokaryot

DNA Plazma zar›

Sitoplazma

Zaman

Mitokondri

Atasalheterotrofökaryot

Mitokondri

Endoplazmikretikulum

Çekirdekzar›

Çekirdek

Çekirde€i veiç zar sistemiolan hücre

Plastit

Atasalfotosentetikökaryot

Mor bakteri

Siyanobakteri

– Nötr ya€– Amino asit– Vitamin

– Gliserol– Niflasta– Maltoz

– Ya€ asiti– Protein– Laktoz

A B C

Özüt Özüt Özüt

120

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

1.

Yukarıda mozaik virüsü tarafından enfekte edilen tütün yap-raklarında oluşan benekler gösterilmiştir. Bu virüs, zarı geçe-rek bir tütün hücresini enfekte ettikten hemen sonra yenioluşan virüsler başka zarları geçmek zorunda kalmaksızın,yapraktaki tüm hücrelere yayılırlar. Bu durumun nasıl gerçek-leştiğini araştırarak yazınız.

. ...............................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

2.

Bitki hücrelerinde bulunan plastit çeşitleri ile ilgili aşağıdaki so-ruları cevaplayınız.

a) Bir havucun kök hücrelerinde hangi plastitler bulunur?

..........................................................................................

b) Hangi plastitlerde nükleik asit bulunur?

.........................................................................................

c) Hangi plastitlerde güneş ışığı yardımıyla organik besinsentezi gerçekleşir?

.........................................................................................

d) Fasulye tohumunda protein, ayçiçeği tohumunda yağ de-polayan plastit çeşitleri hangileridir?

.........................................................................................

3.

Yukarıda ökaryot bir hücrede bulunan A ve B organelleri ara-sındaki madde alış verişi şematize edilmiştir. Bu organeller ileX ve Y maddeleri için aşağıda yapılan eşleştirmelerden

doğru olanların yanına “3”, yanlış olanların yanına “X” işare-tini koyunuz.

4. Hücrelerdeki yıpranan orga-neller lizozom enzimleri tara-fından parçalanır. Budurumun hücreye sağladığıfaydaları yazınız.

...............................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

...............................................................................................

A organeli B organeli X maddesi Y maddesi

........ 1. Ribozom Kloroplast Su Amino asit

........2. Golgi

cisimciğiLizozom Enzim ATP

........ 3. Kloroplast Lökoplast Glikoz Nişasta

........ 4. Lizozom Ribozom Enzim Gliserol

........ 5. Mitokondri KloroplastKarbondiok-sit

Oksijen

........6. Granülsüz

E.RGolgicisimciği

Protein Selüloz

A B

X

Y

I II III

Kloroplast Lökoplast Kromoplast

121

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

Mini Sınav

12

34

567891011

5.

Yukarıda verilen koful çeşitleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerdendoğru olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” harfiyazınız.

1. A yapısı bitki hücrelerinde turgor basıncının ayarlan-

masını sağlar.

2. B yapısı tatlı sularda yaşayan prokaryot ve ökaryot ya-

pılı hücrelerde bulunur.

3. C yapısı hayvan hücrelerinde endositoz sonucu olu-

şur.

4. A ve B yapıları sürekli, C yapısı ise geçici kofullara

örnektir.

5. A yapısında bulunan antosiyanin gibi pigmentler, için-

deki sıvının asit ya da baz oluşuna göre renk değişti-rebilir.

6. A ve B kofulları çift katlı zarla çevrili iken, C kofulu zar-

sızdır.

7. B yapısı enerji harcayarak hücreye giren suyun fazla-

sını dışarıya atarak hücrenin patlamasını engeller.

8. A yapısı genç bitki hücrelerinde büyük, yaşlı bitki hüc-

relerinde ise küçüktür.

6. Hücresel organellere ait aşağıdaki kavramları açıklayınız.

„ Polizom : ............................................................................

.................................................................................................

„ Otoliz : ...............................................................................

................................................................................................

„ Granum : ............................................................................

.................................................................................................

„ Sisterne : ............................................................................

................................................................................................

7. Golgi cisimciği ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanlarınyanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız.

1. Hücre zarının yapısına katılan glikoprotein, glikolipit ve

lipoprotein gibi moleküllerin sentezinde görev yapar.

2. Salgı yapan prokaryot ve ökaryot hücrelerde bol mik-

tarda bulunur.

3. Granüllü endoplazmik retikulumdan ayrılan yassı ke-

seciklerden oluşur.

4. Lizozom organelinin oluşumunda görev yapar.

5. Ürettiği tüm maddeleri ekzositoz ile hücre dışına gön-

derir.

6. Kendine özgü DNAʼsı sayesinde bölünerek sayısını

artırır.

7. Keselerinin sayısı doku tipine ve metabolik faaliyetlere

göre değişir.

8. Hücrede genellikle çekirdeğe ve endoplazmik retiku-

luma yakın yerde bulunur.

8.

Hayvan hücresine ait yukarıdaki şemada numaralandırılmışkısımların isimlerini yazınız.

1. ............................. 6. ..............................

2. ............................. 7. .............................

3. ............................. 8. .............................

4. ............................. 9. ..............................

5. ............................. 10. ..............................

Merkezikoful

Kontraktilkoful

Besinkofulu

A B C

9

8

7

65

4

3

2

110

122

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

1. Amipin hücre dışında bulunan polimer bir besini alıp sindir-

mesi sırasında gerçekleşen aşağıdaki olayları kutucuk numa-

ralarını kullanarak sıralayınız.

2. Bir hücredeki lizozomlardan birkaç tanesi parçalanırsa hücre

zarar görmez. Ancak bir hücredeki lizozomların tamamı par-

çalanırsa hücre kendi kendini sindirir (otoliz). Bu durumun ne-

denini araştırarak yazınız.

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

3.

Mitokondri organeli ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olan-ların yanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız.

1. Oksijenli solunum yapan tüm hücrelerde bulunur.

2. Hücre dışına çıkarıldığında metabolik faaliyetlerini

devam ettirebilir.

3. İç zarının yüzey alanı, dış zarından daha fazladır.

4. Enerji ihtiyacı fazla olan sinir, karaciğer ve kas gibi hüc-

relerde sayısı diğer hücrelere göre daha çoktur.

5. DNAʼsının fiziksel ve kimyasal etkiler ile bozulması

hücre metabolizmasının hızlanmasına neden olur.

6. Kendine özgü olan DNAʼsı ve ribozomları matriks sıvı-

sında bulunur.

4. İnsan hücreleri ile ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.

a) ATP sentezinin gerçekleştiği hücresel yapılar hangileri-dir?

.....................................................................................…

b) Nükleoprotein yapıda olan hücresel yapılar hangileridir?

.....................................................................................…

c) Eşlenerek sayısını artırabilen organeller hangileridir?

.....................................................................................…

d) Lizozom organelinin oluşumunda görev yapan organel-leri sırasıyla yazınız.

.....................................................................................…

e) Hücre iskeletini oluşturan lif tiplerini yazınız.

.....................................................................................…

Fagositoz ilebesin kofulunun

oluflmas›

4

Lizozomenzimlerininpolimeri yap›

tafllar›naparçalamas›

6

Sindirilemeyenorganik at›klar›n

ekzositozlaat›lmas›

5

Besin kofulu ilelizozomunbirleflmesi

1

Oluflanmonomerlerin

sitozole geçmesi

3

Amipin yalanc›ayak oluflturmas›

2

123

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

Mini Sınav

12

4567

891011

5. Rus biyolog C. Mereschkovsky tarafından oluşturulan endo-simbiyotik hipoteze göre ökaryot hücrelerde bulunan mito-kondri ve kloroplast organelleri prokaryot hücrelerden kökenalmaktadır. Mitokondri ve kloroplasta ait bu görüşü destekle-yen üç özellik yazınız.

1. ............................................................................................

............................................................................................

2. ............................................................................................

............................................................................................

3. ............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

6. Aşağıda ökaryot yapılı hücrelerde gerçekleşen bazı metabo-lik olaylar verilmiştir.

Venn diyagramı üzerinde bu metabolik olayların gerçekleştiğihücre çeşitlerini karşılaştırınız.

1. Kloroplast organelinde üretilen glikozun bir kısmının lö-koplastlarda nişasta olarak depolanması.

2. Ribozomda üretilen organik moleküllerin granüllü endo-plazmik retikulum ile golgi cisimciğine taşınması.

3. Hipotonik ortama konulan bir hücrenin su olarak patla-ması.

4. Mitokondride üretilen ATPʼnin hücre zarında gerçekleşenaktif taşıma olayında kullanılması.

5. Golgi cisimciğinde üretilen selüloz moleküllerinin hücre-nin ortasında birikmesi ile sitoplazma bölünmesinin ger-çekleşmesi.

6. İhtiyaç duyulan inorganik maddelerin dış ortamdan hazırolarak alınması.

7. Hücre bölünmesi öncesinde kendini eşleyen sentriyollerinbölünme başladığında kromozomların hareketini sağla-yan mikrotübülleri oluşturması.

7. Aşağıda ökaryot bir hücrede gerçekleşen metabolik olaylaraait grafikler verilmiştir. Grafiklerin altına metabolik olayın ger-çekleştiği organel çeşitlerini yazınız.

8. Numaralandırılmış kutucuklarda canlıların toplandığı altı âlemverilmiştir. Kutucuk numaralarını kullanarak aşağıdaki sorularıcevaplayınız.

a) Hangi âlemlerde bulunan canlılar prokaryot hücre yapı-sındadır?

............................................................................................

b) Hangi âlemlerde bulunan canlılarda mitokondri organelibulunur?

............................................................................................

c) Hangi âlemlerde bulunan canlıların ototrof türleri bulunur?

............................................................................................

d) Hangi âlemlerde bulunan canlıların kitin yapılı hücre du-varları bulunur?

............................................................................................

e) Hangi âlemlerde kloroplast organelini içeren hücre çeşit-leri bulunabilir?

............................................................................................

1. Bakteri 2. Arke 3. Protista

4. Mantar 5. Bitki 6. Hayvan

Selüloz Karbondioksit Protein

Glikoz Oksijen Su

I. ………………… II. ………………… III. …………………

Niflasta Oksijen Nötrya€

Glikoz Klorofil Gliserol veya€ asiti

IV. ………………… V. ………………… VI. …………………

Bitki hücresi Hayvan hücresi

124

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

125

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

TEST – 1

1. Aşağıdaki canlı gruplarından hangisinde çekirdek ve zarlıorganeller bulunmaz?

A) Protista B) Bitkiler C) Hayvanlar

D) Mantarlar E) Arkeler

2. Hücre teorisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudeğildir?

A) Tüm metabolik faaliyetler hücrenin sitoplazmasında ger-çekleşir.

B) Bütün canlılar bir ya da daha fazla hücreden oluşmuştur.

C) Yeni hücreler var olan hücrelerin bölünmesi sonucundameydana gelir.

D) Hücreler canlıların yapısal ve işlevsel birimleridir.

E) İçerdikleri kalıtım materyallerini ana hücreden yavru hüc-reye aktarırlar.

3. Mitokondri organeli ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisiyanlıştır?

A) Katabolik tepkimeleri gerçekleştirir.

B) Sitoplazmadan oksijen alır.

C) Ürettiği ATP hücredeki bazı organellerin faaliyeti sırasındaharcanır.

D) İnorganik maddeleri organik maddeye çevirir.

E) Sitoplazma pHʼının düşmesine neden olur.

4. Kloroplast organeline ait,

I. yassı keseciklerin üst üste dizilmesi ile oluşan yapı,

II. iç kısmı dolduran renksiz ara madde,

III. klorofil pigmentinin üzerinde bulunduğu zar yapısı

kısımlarının adlandırılması aşağıdakilerden hangisindedoğru olarak verilmiştir?

5. Aşağıda bir bitki hücresinin zarında bulunan glikoprotein mo-lekülünün üretimi verilmiştir.

Şemadaki numaralandırılmış organeller aşağıdakilerdenhangisinde doğru olarak verilmiştir?

6. Aşağıdaki tepkimelerden hangisini gerçekleştiren orga-nel çeşidi tüm canlılarda ortak olarak bulunur?

A)

B)

C)

D)

E)

7. Lizozom organelinin oluşumunda,

I. ribozom,

II. golgi cisimciği,

III. endoplazmik retikulum

organelleri hangi sıra ile görev yapar?

A) I – II – III B) I – III – II C) II – III – I

D) III – I – II E) III – II – I

n Glikoz Niflasta n 1 H O2$ + -^ ^h h

H O 2C H OH 2CO 2ATPC6 12 6 2 5 2$ + +

n Amino asit Protein n 1 H O2$ + -^ ^h h

Ya€ 3H O 1Gliserol 3 Ya€ asiti2 $+ +

6CO 6H O C H O 6O2 2 6 12 6 2$+ +

I II III IV

A) Kloroplast Ribozom Endoplazmikretikulum

Golgi cisimciği

B) Mitokondri Kloroplast Golgi cisimciği Endoplazmikretikulum

C) Ribozom Kloroplast Endoplazmikretikulum

Golgi cisimciği

D) Kloroplast Ribozom Lizozom Endoplazmikretikulum

E) Ribozom Kloroplast Golgi cisimciği Lizozom

I

II

Protein

Glikoz

III IV GlikoproteinAmino asit

I II III

A) Granum Stroma Tilakoit

B) Stroma Granum Tilakoit

C) Tilakoit Stroma Granum

D) Granum Tilakoit Stroma

E) Tilakoit Granum Stroma

126 1) E 2) A 3) D 4) A 5) C 6) C 7) B 8) B 9) C 10) B 11) E 12) A 13) C

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

8. Ökaryot bir hücrede gerçekleşen,

I. kasılma için gerekli olan kalsiyumun depolanması,

II. ribozomda üretilen proteinlerin golgi cisimciğine taşın-ması

III. ihtiyaç duyulan lipit ve karbonhidratların üretilmesi

metabolik aktivitelerinin granüllü ve granülsüz endoplaz-mik retikulum ile eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangi-sinde doğru olarak verilmiştir?

9. Hücre metabolizmasına ait olan,

I. mitokondride oksijenli solunum,

II. ribozomda protein sentezi,

III. kloroplastta fotosentez

tepkimelerinin gerçekleştiği hücrelerin sayısına göre çok-tan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde ve-rilmiştir?

A) I – II – III B) I – III – II C) II – I – III

D) II – III – I E) III – II – I

10. Bir hücreli canlılardan çok hücreli canlılara geçiş formuolarak oluşan,

I. pandorina,

II. volvoks,

III. eudorina

kolonilerinin hangilerinde hücreler arası iş bölümü görü-lür?



11. Mitokondri ve kloroplast organellerinin,

I. halkasal yapıda DNA içermeleri,

II. iğ ipliği oluşturmadan bölünmeleri,

III. ribozom büyüklüklerinin 70S olması

özelliklerinden hangileri bu organellerin bakterilerdenköken aldığını savunan endosimbiyozis hipotezini des-tekler?



12. Üç farklı hücreye ait bazı özellikler aşağıdaki tabloda veril-miştir.

Tabloya göre,

I. Y hücresi prokaryot yapıdadır.

II. X hücresi fotosentetik bir canlıya aittir.

III. Z hücresi X hücresinden daha gelişmiştir.

IV. Z hücresi hayvanlar âleminde bulunan bir canlıya aittir.


A) I ve II B) I ve III C) II ve IV

D) I, II ve III E) I, II, III ve IV

13. Canlıların tamamında aşağıdaki metabolik olaylardanhangisi ortak olarak gerçekleşir?

A) Oksijenli solunum ile ATP üretimi

B) Bölünme öncesinde sentriyol eşlenmesi

C) Genetik şifreye göre protein sentezi

D) Besin sentezi sırasında oksijen üretimi

E) Hücrede üretilen makromoleküllerin ekzositoz ile hücre dı-şına atılması

Hücreçeşidi

Organeller

Ribozom Hücre duvarı Çekirdek Kloroplast

X Var Var Var Var

Y Var Var Yok Yok

Z Var Yok Var Yok

Granüllü endoplazmikretikulum

Granülsüz endoplazmikretikulum

A) I ve II I ve III

B) II I ve III

C) II ve III I ve III

D) I ve II III

E) I ve III II ve III

127

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

1. Ribozom organeli ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yan-lıştır

A) Amino asitleri peptit bağı ile bağlayarak protein sentezinigerçekleştirir.

B) Protein sentezinin hızlı olduğu hücrelerde yan yana gele-rek polizomları oluşturur.

C) Ökaryot hücrelerin sitoplazmasında bulunanları prokaryothücrelerde bulunanlara göre daha büyüktür.

D) Nükleoprotein yapıda olduğundan gerekli durumlarda bö-lünerek sayısını artırabilir.

E) Biri büyük diğeri küçük olarak adlandırılan iki alt birimdenoluşur.

2. Lizozom aktivitesi artan bir hayvan hücresinin sitoplaz-masında meydana gelen değişimlerle ilgili,

grafiklerinden hangileri çizilebilir?



3. Mitokondri organelinde aşağıdaki olaylardan hangisi ger-çekleşemez?

A) Oksijen tüketimi

B) ATP sentezi

C) DNA eşlenmesi

D) Karbondioksit tüketimi

E) İnorganik madde oluşumu

4. Yaşlanmakta olan bir bitki hücresinde aşağıdaki nicelik-lerden hangisinin değişmesi beklenmez?

A) Hücre duvarının kalınlığı

B) Merkezi kofulun hacmi

C) Çekirdekte bulunan kromozom sayısı

D) Sitoplazma miktarı

E) Organellerin hücre zarına olan yakınlığı

5. Aşağıda bir bitki hücresinde ait bazı organellerin aynı andayapılan ölçümleri ile elde edilen aktivitelerin oranları verilmiş-tir.

Grafiğe göre bu hücre ile ilgili aşağıdaki yorumlardanhangisi yanlıştır?

A) Ürettiği oksijen miktarı tükettiğinden fazladır.

B) Grafik aydınlık ortamda yapılan ölçümler sonucu çizilmiş-tir.

C) Anabolik tepkimeleri katabolik tepkimelerinden hızlıdır.

D) İlgili hücre bitkinin toprak üstünde bulunan organlarındanbirine aittir.

E) Ürettiği proteinlerin büyük bir kısmını hücre dışına salgıla-mıştır.

6. Yaşlılığa bağlı olarak tükürük salgısının azalması hangiorganelin etkinliğinin azalması ile açıklanabilir?

A) Mitokondri B) Sentrozom

C) Golgi cisimciği D) Lizozom

E) Çekirdek

7. Farklı hücrelerde bulunan bazı kofulların özellikleri aşağıdaverilmiştir.

I. Paramesyum gibi tatlı sularda yaşayan tek hücreli canlı-larda hücreye giren fazla suyun ATP harcanarak atılma-sını sağlar.

II. Bitki hücrelerinden bulunup, hücre içi ozmotik basıncınayarlanmasında görev alır.

III. Amip gibi bazı tek hücreli canlılarda ve bazı hayvansalhücrelerde endositoz sonucu oluşur.

Bu özelliklerin ait olduğu koful çeşitleri aşağıdakilerdenhangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir?

Merkezi koful Besin kofulu Kontraktil koful

A) I II III

B) II I III

C) II III I

D) III I II

E) III II I

Organel çeflidi

Aktiviteoran› : Ribozom

: Kloroplast

: Mitokondri

: Golgi cisimci€i

Zaman Zaman Zaman

Monomermiktarı

Sumiktarı

Yo€unluk

I II III

TEST – 2

128 1) D 2) E 3) D 4) C 5) E 6) C 7) C 8) D 9) C 10) D 11) C 12) A 13) D 14) B

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

8. Omurgalı bir hayvanın sistem elemanları ile ökaryot bir hüc-renin organelleri arasında görev bakımından benzerlik görülür.

Bu benzerlikler ile ilgili aşağıda yapılan eşleştirmelerdenhangisi doğru değildir?

A) Beyin → Çekirdek

B) Damar → Endoplazmik retikulum

C) Hipofiz bezi → Golgi cisimciği

D) Mide → Sentrozom

E) Deri → Hücre zarı

9. Aşağıdaki organellerden hangisinde DNA molekülü bu-lunur?

A) Ribozom B) Golgi cisimciği

C) Plastit D) Endoplazmik retikulum

E) Lizozom

10. Tek hücreli ve çok hücreli canlılar arasında geçiş formuolarak gösterilen volvoks kolonisiyle ilgili,

I. Tüm hücrelerinin işlevleri birbirleriyle aynıdır.

II. Hücreler jelatinimsi bir madde ile birarada kalır.

III. Dokulaşmanın görüldüğü ilk canlı grubudur.

IV. Bazı hücreleri fotosentez ile besin üretir.




11. Bitki ve hayvan hücreleri,

I. depoladıkları karbonhidrat çeşidi,

II. ihtiyaç duydukları besini elde etme yöntemi,

III. sitoplazmada bulunan organel çeşitleri,

IV. bölünme öncesinde DNAʼnın eşlenme mekanizması

özelliklerinden hangilerine bakılarak ayırt edilebilir?

A) I ve III B) II ve IV C) I, II ve lII

D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV

12. Bitki hücrelerinde,

I. besin monomerlerinin oksijen yardımıyla parçalanarakATP üretimi,

II. genetik şifreye göre protein sentezi,

III. suyun parçalanması sonucunda oksijenin açığa çıkması

olaylarının gerçekleştiği hücresel yapılar aşağıdakilerdenhangisinde verilmiştir?

13. Kloroplast ve mitokondri organelleri için,

I. çift zarla çevrili olma,

II. ihtiyaç duyduğu enzimleri sentezleyebilme,

III. ökaryot yapılı tüm hücrelerde bulunma,

IV. hücre DNAʼsının kontrolünde çoğalma


A) I ve II B) I ve III C) II ve III

D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV

14. Bir insanın kas dokusuna ait olan çizgili ve düz kas hüc-relerinde aşağıdakilerden hangisi farklı olamaz?

A) Kullanılan oksijen miktarı

B) Kromozom sayısı

C) Sitoplazma miktarı

D) İçerdikleri protein çeşidi

E) Mitokondri sayısı

I II III

A) Mitokondri Ribozom Kloroplast

B) Sitoplazma Ribozom Kloroplast

C) Ribozom Kloroplast Mitokondri

D) Ribozom Mitokondri Kloroplast

E) Sitoplazma Ribozom Mitokondri

129

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

1. Ökaryot bir hücreye ait olan,

a. granüllü endoplazmik retikulum,

b. lizozom,

c. golgi cisimciği,

organelleri ile ilgili,

I. a organelinden kopan parçalar c organelini oluşturur.

II. aʼda üretilen enzimler c organelinde paketlenir ve b or-ganeli oluşur.

III. a, b ve c organellerinin yapısında DNA ve RNA bulun-maz.




2. Farklı canlılarda gerçekleşen aşağıdaki olaylardan han-gisi lizozom etkinliği ile gerçekleşmez?

A) Görev yapamayan mitokondrilerin parçalanması

B) Kurbağa larvalarının başkalaşım sırasında kuyruklarınınkopması

C) Fruktoz gibi monomerlerin yapı taşlarına parçalanması

D) Kanserleşmiş hücrelerin belirlenerek yok edilmesi

E) İnsanın embriyonik gelişimi sırasında parmak arasındakiperdelerin yok olması

3. Ökaryot bir hücreye ait olan aşağıdaki yapı ya da orga-nellerden hangisi ribozom içermez?

A) Mitokondri B) Golgi cisimciği

C) Sitoplazma D) Kloroplast

E) Granüllü endoplazmik retikulum

4. Bir plastit çeşidi olan kromoplast ile ilgili,

I. Bitkinin toprak altı organlarında bulunamaz.

II. Kloroplast organelinin farklılaşması sonucu oluşabilir.

III. Bitkilerde yeşil dışındaki diğer renkleri veren pigmentleriiçerir.

ifadelerinden hangileri doğru değildir?



5. Aşağıdaki şemada bir bitki hücresinde bulunan üç farklı orga-nel arasındaki ilişki şematize edilmiştir.

X organelinin inorganik maddeleri organik maddelere çe-virdiği bilindiğine göre numaralı moleküller ile ilgili,

I. 1 fotosentez sonucu üretilen amino asit molekülüdür.

II. 2 numaralı molekül inorganik yapılı olamaz.

III. 3 numaralı molekül glikozit bağı içerir.

IV. 4 numaralı molekül genetik şifreye göre üretilir.


A) I ve II B) I ve III C) I ve IV


6. Kolonilere ait,

I. zarlı organeller içerme,

II. özelleşmiş hücrelere sahip olma,

III. her hücrenin solunum yapması,

IV. hücreleri arasında sitoplazmik uzantılara sahip olma

özelliklerinden volvoks ve pandorina kolonilerine ait olan-lar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

7. Bitki ve hayvan hücrelerinde bulunan golgi cisimcikleri,

I. hücre zarının yapısına katılan glikolipit ve glikoprotein,

II. hücre bölünmesinde görev yapan iğ iplikleri,

III. hücre duvarının yapısına katılan selüloz

moleküllerinden hangilerinin üretimini ortak olarak ger-çekleştirilebilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III


Volvoks Pandorina

A) I ve II II ve IV

B) II ve IV I ve III

C) I, II ve IV I, III ve IV

D) I, III ve IV II, III ve IV

E) I, II, III ve IV I, III ve IV

X

Y

Z Glikoprotein1 2

3

4

TEST – 3

8. Aşağıda ökaryot hücrelerde meydana gelen metabolik faali-yetlerden bazıları verilmiştir.

I.

II.

III.

Bu metabolik faaliyetlerin gerçekleştiği organeller içinaşağıdaki özelliklerden hangisi ortaktır?

A) İhtiyaç durumunda eşlenerek sayısını artırma

B) Protein, karbonhidrat ve yağlardan meydana gelen birzarla çevrili olma

C) Prokaryot yapıya sahip hücrelerde de bulunma

D) Metabolik aktivitelerini enzimler denetiminde gerçekleş-tirme

E) Hücrenin ihtiyacı olan ATP moleküllerini sentezleyebilme

9. Hücrelerde, hücre zarı ile çekirdek zarı arasında uzanankanalcık ve borucuklar sistemi olan endoplazmik retiku-lum organeli ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Salgı yapan hücrelerin tamamında bulunur.

B) Bazı koful tiplerinin oluşumunda görev alır.

C) DNA içermediğinden bölünerek sayısını artıramaz.

D) Hücre içinde madde taşınımında görev alır.

E) Zarları üzerinde ribozom bulunup bulunmamasına göre sı-nıflandırılır.

10. Aşağıdaki terimlerden hangisi kloroplast organeli ile ilgilideğildir?

A) Tilakoit zar B) Stroma C) Klorofil

D) Matriks E) Granum

11. Bir bitkinin mitokondri organelinde gerçekleşen,

I. oksijen tüketimi,

II. ATP üretimi,

III. nükleotit tüketimi

olaylarından hangileri aynı bitkinin kloroplast organelindehem gündüz hem de gece gerçekleşebilir?


D) I ve III E) Il ve III

12. Aşağıda üç farklı organelde eş zamanlı olarak yapılan analizsonuçları gösterilmiştir.

X organeli Y organeli

Z organeli

Bu verilere göre X, Y ve Z organelleri ile ilgili,

I. Y organeli prokaryot ve ökaryot yapılı tüm hücrelerde bu-lunur.

II. X, Y ve Z organelleri aynı hücrede bulunabilir.

III. Y organelinin oluşumunda X organeli görev yapar.

IV. Z organelinde üretilen ATP X organelinde kullanılamaz.


A) I ve III B) II ve III C) II ve IV

D) I, II ve III E) II, III ve IV

13. Aşağıda bitki hücrelerinde gerçekleşen bazı metabolik olay-lar verilmiştir.

Numaralandırılmış basamaklarda görev yapan enzim çe-şitlerinden hangileri hayvan hücrelerinde de sentezlenir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve IV

D) II ve III E) I, III ve IV

Glikoz

CO2 + H2O

Niflasta

Glikoz

I II

IV III

Analizno

Glikoz Glikoprotein

1 % 6 % 1

2 % 5 % 2

3 % 4 % 3

Analizno

Oksijen Karbondioksit

1 % 4 % 0,1

2 % 3 % 0,2

3 % 2 % 0,3

Analizno

Amino asit Protein

1 % 3 % 10

2 % 4 % 9

3 % 5 % 8

C H O 6O 6CO 6H O 38 ATP6 12 6 2 2 2$+ + +

n Amino asit Protein n 1 H O2$ + -^ ^h h

6CO 6H O C H O 6O2 2 6 12 6 2$+ +

130 1) D 2) C 3) B 4) A 5) C 6) E 7) A 8) D 9) A 10) D 11) C 12) B 13) C

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

131

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

1. Aşağıda iki farklı bitkideki renk değişimleri verilmiştir.

– Ham iken yeşil olan domatesler olgunlaştığında kırmızırenkli olmuştur.

– Güneş ışığı altında bekletilen patateslerin yüzeyi yeşilrenge dönüşmüştür.

Buna göre, bu bitkilerdeki renk değişimine aşağıdaki dö-nüşümlerden hangisi neden olmuştur?

2. – Zarla çevrili organellere sahip olma.

– Birden fazla hücreden oluşma.

– Hücreleri arasında iş bölümünün görülmesi.

– Farklı görevlere sahip dokuları içerme.

Yukarıda verilen özelliklerin tamamı,

I. volvoks,

II. bakteri,

III. pandorina,

IV. hayvan

organizmalarından hangilerinde görülür?

A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve II

D) I ve IV E) III ve IV

3. Hücre iskeleti mikrofilament, mikrotübül ve ara filament olmaküzere üç temel lif çeşidinden oluşur.

Bu lif çeşitleri ile ilgili,

I. Ara filamentler hücre şeklinin korunması ve sitoplazmikorganellerin sabitlenmesinde görev alır.

II. Mikrotübüller aktin adı verilen proteinlerin üst üste dizil-mesi ile oluşup kas liflerinin hareketini sağlar.

III. Mikrofilamentler mitoz bölünme sırasında kromozomlaratutunarak birbirlerinden uzaklaşmasında görev alır.


A) Yalnız l B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

4.

Yukarıdaki şemada pankreas hücrelerinde üretilen insülin hor-monunun kana verilmesi özetlenmiştir.

Bu şema ile ilgili,

I. X kısmı hücre içi madde taşınımında görev yapan endo-plazmik retikulumdur.

II. Y organelinin üzerinde bulunan ribozomlarda proteinsentezi gerçekleşir.

III. Z yapısı hücre zarı ile birleşerek ekzositoz olayını ger-çekleştirir.




5. Ökaryot bir hücrenin çekirdeğinde aşağıdaki yapılardanhangisi bulunmaz?

A) Kromatin B) Nükleotit C) RNA

D) Mitokondri E) Çekirdekçik

6. Tatlı sularda yaşayan ve tek hücreli bir organizma olanöglenada aşağıdaki organel çiftlerinden hangisinin yeter-siz çalışması sonucunda aşırı su alımına bağlı olarakhücre patlayabilir?

A) Mitokondri – Kontraktil koful

B) Golgi – Lizozom

C) Kloroplast – Mitokondri

D) Kontraktil koful – Ribozom

E) Ribozom – Golgi

X

Y

Hücrezarı

Z

‹nsülin

Domates Patates

A) Lökoplast → Kloroplast Kloroplast → Kromoplast

B) Kloroplast → Kromoplast Lökoplast → Kromoplast

C) Kloroplast → Kromoplast Lökoplast → Kloroplast

D) Kromoplast→ Kloroplast Lökoplast → Kloroplast

E) Kromoplast → Lökoplast Kloroplast → Lökoplast

TEST – 4

7. Bitkisel bir hücrenin mitokondri organelinde üretilen ATPmolekülleri, aşağıdaki metabolik aktivitelerden hangi-sinde kullanılamaz?

A) Ribozom organelindeki protein sentezi

B) Fotosentez için gerekli karbondioksitin alınımı

C) Hipotonik ortamdan hücre içine potasyum alınımı

D) Bölünme öncesinde DNAʼnın eşlenmesi

E) Golgi organelinde glikoprotein üretimi

8. Bir hayvan hücresinde ribozom organelinin metabolik et-kinliğini gerçekleştirebilmesi için hücrede aşağıdaki ya-pılardan hangisinin bulunması zorunlu değildir?

A) Enzim B) ATP C) Amino asit

D) RNA E) Glikoz

9. Karanlık ortamda bulunan bir bitki hücresinde aşağıdakimetabolik olaylardan hangisi gerçekleşemez?

A) Glikozun nişastaya dönüşümü

B) Mitoz bölünme ile yeni hücrelerin oluşumu

C) Elektron taşıma sisteminde ATP üretimi

D) İnorganik maddelerin organik maddeye dönüşümü

E) Genetik şifreye göre protein sentezi

10. 20. yüzyılın başlarında Rus biyolog C. Mereschkvosky ta-rafından oluşturulan endosimbiyozis hipotezi aşağıdakisorulardan hangisine cevap bulmaya çalışmaktadır?

A) İlk hücre nasıl oluşmuştur?

B) Simbiyozis yaşam biçimi nasıl ortaya çıkmıştır?

C) Mitokondri ve kloroplast organelleri nasıl oluşmuştur?

D) Koloni oluşumu nasıl gerçekleşmiştir?

E) Hangi olay canlıların sudan karaya geçişini sağlamıştır?

11. Bir bitki hücresinde selüloz sentezini gerçekleştiren or-ganel ile ilgili,

I. ATP üretimi gerçekleştirir.

II. Hayvan hücresinde de bulunur.

lII. DNA ve RNA içerir.


A) Yalnız II B) Yalnız lII C) I ve II


12. Bir insan hücresinde bulunan,

a. ribozom,

b. golgi cisimciği,

c. mitokondri

organellerinde,

I. karbondioksit üretimi,

II. ATP tüketimi,

III. DNA eşlenmesi

olaylarından hangileri gerçekleşir?

13. Aşağıdaki organel çeşitlerinden hangisi karşısındakimaddeyi kullanamaz?

A) Ribozom – Amino asit

B) Endoplazmik retikulum – Gliserol ve yağ asiti

C) Lökoplast – Glikoz

D) Kloroplast – Karbondioksit

E) Sentrozom – Nişasta

a b c

A) II III I ve III

B) II ve III I ve III I, II ve III

C) I II II ve III

D) II II I, II ve III

E) III I I ve II

132 1) C 2) B 3) A 4) C 5) D 6) A 7) B 8) E 9) D 10) C 11) A 12) D 13) E

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

1.

Bitki metabolizmasına ait yukarıdaki şemada numaralıtepkimelerin tamamlandığı hücre organelleri aşağıdaki-lerden hangisinde verilmiştir?

2. Lizozomlardaki enzimler,

I. fagositoz ile alınan besin,

II. hasar görmüş organel,

III. aktif taşıma ile alınan madde

yapılarından hangilerini parçalayabilme yeteneğine sa-hiptir?


D) Il ve III E) I, II ve III

3. Bazı organellere ait alt birimler sitoplazmada ayrı ayrı bulu-nur. Bu birimler sadece organel metabolik bir etkinliği gerçek-leştireceği zaman birleşir.

Aşağıdaki organellerden hangisi yukarıda bahsedilen du-ruma örnek olarak verilebilir?

A) Mitokondri B) Golgi cisimciğiC) Ribozom D) Endoplazmik retikulum

E) Sentrozom

4. Aşağıdaki tabloda K, L ve M olarak verilen hücresel yapılar-dan biri ribozom diğeri mitokondri diğeri ise kloroplasttır.

(+ : organel var, organel yok)

Tablodaki verilere göre,

I. X hücresi prokaryot, L organeli ribozomdur.

II. Y hücresi ökaryot, M organeli kloroplasttır.

III. Z hücresi ökaryot, K mitokondridir.

ifadelerinden hangileri doğru olabilir?


D) II ve III E) I, lI ve III

5. Aşağıda bir bitki hücresinde bulunan zarlı bir organelin faali-yetine bağlı olarak hücredeki oksijen ve karbondioksit miktar-larında meydana gelen değişimler verilmiştir.

Grafikteki değişimlere göre zarlı organel ile ilgili,

I. Fotosentez yapan tüm hücrelerde bulunur.

II. Kendine ait DNA ve RNAʼsı vardır.

III. İçerdiği klorofil pigmentinden dolayı yeşil renklidir.




6. Tek hücreli bir canlının hücre dışında bulunan polimer birbesini alıp, kullanması sürecinde gerçekleşen aşağıdakiolaylardan hangisi en son gerçekleşir?

A) Besin kofulunun lizozom ile birleşmesi

B) Oluşan monomerlerin sitoplazmaya geçmesi

C) Fagositoz ile besinin alınımı

D) Sindirim kofulunda hidroliz tepkimelerinin gerçekleşmesi

E) Hücre zarında dışarıya doğru yalancı ayakların uzaması

Maddemiktar›

Zaman

Oksijen miktar›

Karbondioksit miktar›

Hücre türüHücresel yapı

K L M

X – + –

Y + + +

Z – + +

I II III

A) Lökoplast Kromoplast Mitokondri

B) Ribozom Kloroplast Lizozom

C) Kloroplast Lökoplast Mitokondri

D) Ribozom Mitokondri Kloroplast

E) Kloroplast Kromoplast Lizozom

CO2 + H2O Glikoz Özümleme niflastas›

III

Glikoz Deponiflastas›

GlikozII

I

133

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

TEST – 5

7. Ökaryot bir hücreye ait yapılar ile ilgili aşağıda yapılan eş-leştirmelerden hangisi doğru değildir?

8. Tiroit bezinde, kalsitonin hormonunun üretilip kana veril-mesi sırasında,

I. golgi cisimciği,

II. endoplazmik retikulum,

III. hücre zarı,

IV. ribozom

yapıları hangi sıra ile görev yapar?

A) II – IV – I – III B) IV – I – II – III

C) II – IV – III – I D) lV – II – lII – I

E) IV – II – I – lII

9. Bitkisel bir hücrenin üç farklı organelinde meydana gelen me-tabolik faaliyetler sonucunda bazı maddelerin miktarlarındameydana gelen değişimler aşağıdaki grafiklerde verilmiştir.

Grafiklerdeki değişimlere göre,

I. K zarlı bir organeldir.

II. M organeli mitokondridir.

III. L organeli sadece ışıklı ortamda görev yapar.



D) II ve III E) I, lI ve lII

10. Ökaryot bir hücreden izole edilen bir doku parçasına aitaşağıdaki özelliklerden hangisi ilgili hücrenin bitkisel ol-madığını kanıtlar?

A) Aktif taşıma ile mineral alması

B) İğ ipliklerinin kromozomlara bağlanması

C) Bol miktarda mitokondri içermesi

D) Plastitlerce zengin olması

E) Karbonhidratların fazlasını glikojene dönüştürmesi

11. Volvoks kolonisine ait hücrelerin tamamında,

I. kendine özgü organik madde sentezi,

II. besin monomerlerinin parçalanması ile ATP üretimi,

III. inorganik maddelerin organik maddeye dönüştürülmesi

IV. sahip olduğu kamçılar ile yer değiştirmesi

olaylarından hangileri ortak olarak gerçekleşir?

A) I ve II B) II ve IV C) III ve IV

D) I, lI ve III E) II, III ve IV

12. Bir hayvanın karaciğer ve yağ dokularından alınan hüc-relerin toplam DNA miktarlarının aynı olmaması,

I. çekirdek,

II. ribozom,

III. mitokondri,

IV. kloroplast

yapılarından hangilerinin hücrelerdeki sayılarının farklı ol-masıyla açıklanabilir?


D) III ve IV E) I, III ve IV

13. Aşağıdaki hücre çeşitlerinden hangisinde kloroplast vemitokondri organelleri beraber bulunabilir?

A) İnsanın karaciğer hücresi

B) Bitkinin yaprak hücresi

C) Fotosentetik bakteri

D) Mantar hücresi

E) Terliksi hayvan

Zaman Zaman Zaman

Sumiktarı

Niflastamiktar›

Oksijenmiktar›

K organeli L organeli M organeli

A) Sentrozom → Hücre bölünmesi sırasında hayvan hüc-relerinde iğ ipliklerinin üretimini sağlar.

B) Hücre zarı → Hücrenin kontrollü bir biçimde maddealış verişinde görevlidir.

C) Ribozom → Proteinlerin yapıtaşı olan amino asitlerinüretimini sağlar.

D) Hücre iskeleti→ Hücrenin şeklinin korunması ve hareke-tinin sağlanması gibi olaylarda görev alır.

E) Lökoplast → Bitki hücrelerinde glikozun fazlasını ni-şasta olarak depolar.

134 1) C 2) B 3) C 4) A 5) E 6) B 7) C 8) E 9) A 10) E 11) A 12) B 13) B

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E – 2

Hü

cre Org

anelleri ve Ç

eşitleriB

ölü

m – 2

Bulundukları ortamla ozmotik denge halinde bulunanhücreler bir süre sonra içlerindeki glikoz moleküllerini ni-şasta taneciklerine dönüştürdüklerinde aşağıdakilerdenhangisinin olması beklenir?

A) Turgor durumuna geçmesi

B) Fazla basınçtan ölmeleri

C) Hücrelerin büyümeleri

D) Dış ortama su vermeleri

E) Ozmotik dengenin bozulmaması

Aşağıdaki yapılardan hangisinin, karşısındaki olayla iliş-kisi yoktur?

A) Ribozom – Protein sentezi

B) Kloroplast – Fotosentez

C) Mitokondri – Fermantasyon

D) Çekirdek – Mitoz bölünme

E) Hücre zarı – Osmoz

Nötr kırmızı ile boyanmış olan bira mayası süspansiyonu süz-geç kağıdından süzüldüğünde, hücrelerden ayrılan sıvıdarenk verici maddenin hiç kalmadığı görülmüştür.

Bunun nedeni aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A) Bira mayası zarlarının geçirgen olması

B) Boya moleküllerinin küçük olması

C) Difüzyonla boyanın hücre içine girmesi

D) Hücrenin aktif taşınma ile boyayı içine alması

E) Boya moleküllerinin hareket halinde olması

Amip zarından geçebilen bütün maddeler, bir amipin iç vedış çevresinde sürekli olarak aynı konsantrasyonda bu-lunursa bu amipte aşağıdakilerden hangisinin görülmesibeklenir?

A) Şişme

B) Küçülme

C) Hayatsal olayların durması

D) Aktivitenin artması

E) Ozmotik basıncın artması

Aşağıdakilerden hangisi, bitkisel ve hayvansal hücrelerinikisinde de bulunur?

A) Klorofil B) Plastit C) Büyük koful

D) Hücre duvarı E) Hücre zarı

Aşağıdakilerden hangisinin hücrelerinde büyük kofullararastlanır?

A) Kambiyum B) Sürgen doku C) Odun boruları

D) Soğan zarı E) Bitkisel dirim konisi

Öglenanın bir organelinin içeriği üçer dakika arayla analiz edil-miş ve sonuçlar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Bu organelin görevi nedir?

A) Sindirim B) Solunum

C) Fermantasyon D) Boşaltım

E) Fotosentez

AnalizAnaliz sonucu

Nişasta Glikoz

1 % 96 % 4

2 % 22 % 78

3 % 8 % 92

7. (1984–ÖSS)

6. (1983–ÖYS)

5. (1982–ÖYS)

2. (1981–ÖYS)

4. (1982–ÖYS)

3. (1982–ÖYS)

1. (1981–ÖYS)

135

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E –

2

1) D 2) C 3) D 4) C 5) E 6) D 7) A

Terliksi hayvan kültürüne, kongo kırmızısı ile boyanmış biramayası süspansiyonu konuyor. Terliksi hayvanların önce kır-mızı renge boyanan besin kofullarının bir iki dakika sonra ma-vileştiği gözleniyor.

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin meydana geldiğinekanıttır?

(Kongo kırmızısı bazik ortamda kırmızı, asitli ortamda mavirenk alır).

A) Glikojenin glikoza yakılmasına

B) Yağların sentezlenmesine

C) Sakkarozun parçalanmasına

D) Proteinlerin sindirimine

E) Selülozun basit birimlere ayrılmasına

Bir cam kavanozdaki suyun her 50 mlʼsine 5 ml iyot çözel-tisi damlatılıyor. İçinde nişasta çözeltisiyle 20 damla %80ʼlikglikoz çözeltisi bulunan bir bağırsak parçası bu kavanoza dal-dırılıyor.

Bir süre sonra bu deney kabında aşağıdaki değişiklikler-den hangisinin olması beklenir?

A) Bağırsak dışındaki suyun maviye boyanması

B) Nişasta moleküllerinin bağırsak dışına çıkması

C) Bağırsak içinde su konsantrasyonunun azalması

D) Bağırsak dışındaki su konsantrasyonunun çoğalması

E) İyot moleküllerinin bağırsak içine girmesi

Su kaybetmekte olan bir bitki hücresi mikroskopla gözlendi-ğinde, bir hayvan hücresine göre daha az küçüktür.

Bunun nedeni, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hücre zarının esnek olmaması

B) Kofulların büyük olması

C) Hücre zarlarında porların bulunması

D) Hücre çeperinin selüloz olması

E) Sitoplazmanın fazla su tutması

Hayvan ve bitki hücrelerinde görülen mitoz bölünme, aşa-ğıdaki olayların hangisinde birbirinden farklılık gösterir?

A) Kromozomların kalınlaşmasında

B) DNAʼnın eşlenmesinde

C) Sitoplazmasının bölünmesinde

D) Kromatitlerin ayrılmasında

E) Kromozomların dizilmesinde

Saf su dolu kabın içine bir bağırsak parçası daldırılıyor. Ba-ğırsak parçasının içinde, M maddesi ile M maddesini par-çalayan bir enzim bulunuyor. Bir gün sonra kaptaki suinceleniyor ve içinde sadece X maddesi bulunduğu belirtili-yor.

Bu gözlemlere dayanarak, aşağıdakilerden hangisi söy-lenemez?

A) X maddesi M enzimi ile parçalanır.

B) M maddesi bağırsak içerisinde yıkılır.

C) X maddesi M maddesinin yapıtaşıdır.

D) X maddesi bağırsak duvarını geçme özelliği taşır.

E) M maddesinin molekül yapısı, X maddesininkinden bü-yüktür.

10. (1984–ÖSS)8. (1984–ÖSS)

11. (1984–ÖYS)

Camkavanoz

Su

Ba€ırsak

Niflasta çözeltisi iledolu ba€ırsak + %80’likglikoz çözeltisinden20 damla

9. (1984–ÖSS) 12. (1986–ÖSS)

X maddesi M maddesi, M maddesiniparçalayan enzim

Ba€ırsak

Su

136

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E –

2

8) D 9) E 10) D 11) C 12) A

Aktif taşımanın şekildeki gibi olduğu varsayılmaktadır. M, ta-şınan maddeyi; T, taşıyıcı maddeyi; E ve F, enzimleri gös-termektedir.

I, II ve III ile gösterilen yerler aşağıdakilerden hangisinitemsil etmektedir?

Tatlı sularda yaşayan bazı bir hücrelilerdeki kontraktil ko-fulların (vurgan) temel işlevi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Karbondioksitin dışarı atılmasını sağlama

B) Canlının suda hareket etmesini sağlama

C) Fazla suyu difüzyonun tersi yönünde boşaltma

D) Madensel artıkların atılmasını sağlama

E) Sindirim atıklarının atılmasını sağlama

Bir canlının, aynı tip hücrelerden oluşmuş bir dokusundabulunan iki hücresi arasında, aşağıdakilerden hangisifarklı olabilir?

A) Kromozomlarının sayısı

B) Genlerinin sayısı

C) Protein moleküllerinin yapısı

D) Sitoplazmalarının miktarı

E) Enzimlerinin çeşidi

Mikroskopta incelenmekte olan alyuvarların bulunduğuortama aşağıdakilerden hangisinin verilmesi, onların he-molizine (şişerek parçalanmasına) neden olur?

A) Karbonhidratları parçalama özelliğindeki bir maddenin

B) Arı suyun

C) Pıhtılaşmayı hızlandırıcı bir maddenin

D) Tuz çözeltisinin

E) Glikoz çözeltisinin

Gelişmiş organizasyonlu tipik bir bitki hücresinde aşağı-dakilerin hangisinde verilenlerin her ikisi de bulunur?

A) Kromoplast ve sentrozom

B) Ribozom ve mitokondri

C) Pinositoz cebi ve selüloz çeper

D) Lignin ve vurgan koful

E) Glikojen ve lökoplast

13. (1986–ÖYS)

I II III

E

MT

TM F

M

ATP

DP + P

I II III

A) Hücreler arası sıvı Hücre zarı Sitoplazma

B) Hücre zarı Komşu hücre Sitoplazma

C) Hücreler arası sıvı Sitoplazma Komşu hücre

D) Sitoplazma Hücre zarı Hücreler arası sıvı

E) Sitoplazma Komşu hücre Hücre zarı

17. (1988–ÖSS)

15. (1987–ÖSS)

14. (1987–ÖSS)

16. (1987–ÖYS)

137

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E –

2

13) A 14) C 15) D 16) B 17) B

Aşağıdakilerden hangisi, çok hücreli bir canlıdan alınmışve mantar hücresi olmadığı belirlenmiş klorofilsiz bir hüc-renin, bitki hücresi olup olmadığını kesin olarak gösterir?

A) Hücre zarının geçirgen olması

B) Hücrede lizozom bulunması

C) Hücrede nişasta bulunması

D) Sitoplazmadaki karbondioksit miktarının çok bulunması

E) Hücrenin oksijen kullanması

İnsanda alyuvarlara dönüşecek olan genç hücrelerde, he-moglobinin yapısında bulunan “globin” molekülü, bu hüc-relerin aşağıdaki organellerinin hangisinde sentezlenir?

A) Çekirdek zarı B) Ribozom

C) Lizozom D) Çekirdekçik

E) Mitokondri

Bir hücrenin zar yapısına katılacak olan, glikolipid mole-külünün oluşabilmesi için, aşağıdakilerden hangisi zo-runlu değildir?

A) Aktivasyon enerjisi olarak ATP kullanılması

B) Enzim sistemlerinin bulunması

C) DNAʼnın protein sentezini yönetmesi

D) Hücresel solunumun oksijenli olarak yapılması

E) Hücrede bazı metal iyonlarının bulunması

Bir enzimin, hücrede sentezinin başlamasından dışarıyasalgılanmasına kadar geçen olaylarda, aşağıdaki yapı veorganellerden hangisinin doğrudan işlevi yoktur?

A) Ribozom

B) Endoplazmik retikulum

C) Hücre zarı

D) Lizozom

E) Golgi aygıtı

Canlıların tümünde

I. Enzim kullanabilme

II. Mitokondriye sahip olma

III. Nükleotidlere sahip olma

özelliklerinden hangileri bulunur?



Bir hücrenin bir molekülü pasif taşıma (difüzyon) ile içinealamamasının nedeni aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A) Hücrede ATP miktarının az olması

B) Hücrede ilgili enzimin bulunmaması

C) Molekülün hücre içindeki derişiminin az olması

D) Molekülün suda çözünebilir olması

E) Molekülün yapısının büyük olması

Havuç bitkisinin kökünde;

I. Kloroplast

II. Kromoplast

III. Lökoplast

isimli plastitlerden hangileri bulunur?



18. (1989–ÖSS)

19. (1991–ÖYS)

20. (1992–ÖYS)

21. (1993–ÖYS)

24. (1994–ÖYS)

22. (1994–ÖSS)

23. (1994–ÖSS)

138

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E –

2

18) C 19) B 20) D 21) D 22) E 23) E 24) E

Canlıdan alınan bir dokunun, canlılığını bir süre koruya-bilmesi için, aşağıdaki ortamların hangisinde saklanmasıgerekir?

A) Arı suda

B) Glikojen içeren suda

C) Protein içeren suda

D) İzotonik tuz çözeltisinde

E) Alkol çözeltisinde

Suda çözünmeyen bir boya maddesi mikroskopta incelen-mekte olan bir terliksi hayvanın bulunduğu ortama eklenmiş-tir.

Bir süre sonra, terliksi hayvanda boyanın,

I. Boşaltım kofullarıyla dış ortama atılması

II. Besin kofuluna alınması

III. Difüzyonla dış ortama atılması

IV. Sitoplazmanın her yerine yayılması

olaylarından hangileri gerçekleşir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IV

D) II ve III E) II ve IV

Canlılarda görülen,

I. DNAʼsını eşleyerek kendine benzer organizmalar mey-dana getirme

II. Aldığı besini kendine özgü moleküller haline getirme

III. Hücredeki büyük organik molekülleri basit moleküllere ay-rıştırma

olaylarından hangileri hem çok hücreli organizmaların herbir hücresinde hem de bir hücreli organizmalarda ger-çekleşir?



Fotosentez yapan bir bakteride,

I. Ribozom

II. Klorofil

III. Sentrozom

IV. Çekirdekçik

oluşumlarından hangileri bulunur?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III


Bir bitki hücresi, yoğunlukları birbirinden farklı olan, I, II, III, IVnumaralı sıvı ortamlarına, her seferinde normal durumunadönmesi sağlandıktan sonra konulduğunda gözlenen plaz-moliz ve turgor durumlarındaki farklar aşağıdaki şekilde gös-terilmiştir.

Aşağıdakilerin hangisinde bu sıvı ortamları hücre özsu-yunun yoğunluğuna göre, az yoğundan çok yoğunadoğru sıralanmıştır?

A) I < III < Hücre özsuyu < IV < II

B) I < III < Hücre özsuyu < II < IV

C) II < IV < Hücre özsuyu < I < III

D) III < I < Hücre özsuyu < IV < II

E) IV < II < Hücre özsuyu < III < I

Hücreözsuyu

Sitoplazma

III. S›v› ortam› – Turgor

Hücreözsuyu

Sitoplazma

I. S›v› ortam› – Turgor

IV. S›v› ortam› – Plazmoliz

Sitoplazma

Hücreözsuyu

Boflluklar

Sitoplazma

Hücreözsuyu

Boflluklar

II. S›v› ortam› – Plazmoliz

25. (1994–ÖYS) 28. (1996–ÖSS)

27. (1995–ÖSS)

26. (1995–ÖSS)

29. (1996–ÖSS)

139

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E –

2

25) D 26) B 27) D 28) A 29) B

Tatlı sularda normal koşullarda yaşayan, kontraktil ko-fullu ökaryot bir hücrelide,

I. ATP üretiminin azalması

II. Hücre içi madde derişiminin artması

III. Sindirim artıklarının kofullarda birikmesi

durumlarından hangileri, hücrenin aşırı su alarak patla-masına neden olamaz?


D) I ve II E) II ve III

Bitki köklerindeki emici tüyler ile çözünmüş madenseltuzların bulunduğu toprak sıvısı arasında, yoğunluk far-kının olmaması halinde, bitkinin topraktan madde alabil-mesini aşağıdakilerden hangisi sağlar?

A) Osmoz

B) Kök basıncı

C) Difüzyon

D) Odun borularının kılcallığı

E) Aktif taşıma

Birim molekülleri (monomerleri) geçirebilen bir bağırsak zarı,içine su, glikoz, protein, nişasta ve amino asit konulup bağ-lanmış ve izotonik tuz çözeltisi içinde bir süre bekletilmiştir.

Bu sürenin sonunda,

I. glikoz,

II. protein,

III. nişasta,

IV. amino asit,

V. çözünmüş tuz

moleküllerinden, bulunduğu ortamdan diğerine difüz-yonla geçebilenler aşağıdakilerden hangisinde birlikte ve-rilmiştir?

A) I, II ve III B) I, III ve V C) I, IV ve V

D) II, III ve IV E) II, IV ve V

Aşağıdakilerden hangisi, hücrelerde birim zamanda üre-tilen ATP miktarı ile doğrudan ilişkili değildir?

A) Lizozom B) Sıcaklık C) Mitokondri

D) Glikoz E) Enzim

Aşağıda verilenlerden hangisi, kloroplast ve mitokondriorganellerinde görülen ortak özelliklerden biri değildir?

A) Çift zara sahip olma

B) Bağımsız çoğalabilme

C) Kendine özgü yönetici moleküllere sahip olma

D) ATP sentezleyebilme

E) Suyu ayrıştırabilme

Hücrelerinde;

I. Polimerleri sindirebilme

II. Temel amino asitleri sentezleyebilme

III. Kromatitleri sentromerle bağlı tutabilme

IV. Polisakkarit sentezleyebilme

şeklindeki özelliklerden hangilerine sahip olma, çok hüc-reli bitki ve hayvanların ortak özellikleri arasındadır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III

D) I, II ve IV E) I, III ve IV

Tatlı su ortamında yaşayan bir hücreli organizmalar,

I. Solunum ürünü karbondioksitin dış çevreye atılması

II. Enzimlerin sentezlenmesi

III. Dış çevrede iç çevreden daha az bulunan bazı mineral-lerin dışarıdan alınması

olaylarından hangilerini gerçekleştirebilmek için ATPenerjisi kullanmak zorundadırlar?



31. (1996–ÖYS)

30. (1996–ÖSS)

34. (1997–ÖYS)

33. (1997–ÖSS)

32. (1997–ÖSS)

35. (1998–ÖYS)

36. (1999–ÖSS İPTAL)

140 30) C 31) E 32) C 33) A 34) E 35) E 36) E

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E –

2

Belirli bir tür tatlı su alginde yaşadığı ortamda bulunandan1000 kat fazla K+ bulunmaktadır.

Bu tatlı su algiyle ilgili olarak,

I. K+ dengesinin korunmasında ATP harcanır.

II. K+ dengesinin korunmasında ilgili enzimler işlev görür.

III. Algin canlılığını kaybetmesiyle K+ difüzyona uğrar.


A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III


Bir hücrede oksijenli solunum, protein sentezi, fotosentezolaylarının tümünün gerçekleşebilmesi için bu hücrede,

I. ribozomII. kloroplastIII. mitokondriIV. sentrozom

organellerinden hangilerinin bulunması zorunludur?

A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III

D) I, III ve IV E) II, III ve IV

Aşağıdakilerden hangisi, insanda hücre zarında yer alanprotein moleküllerinin işlevlerinden biri değildir?

A) Hücre için özgül olan hormonlara cevap vermeB) ATP sentezlemeC) Hücre içine alınacak maddeleri seçmeD) Diğer hücrelerle ilişki kurmaE) Komşu hücreleri tanıma

Bir osmoz deneyinde, bir patates yumrusundan alınan eşitağırlıktaki dört parça, ayrı ayrı olarak, içinde eşit hacimde,ancak farklı derişimde tuz çözeltileri bulunan I, II, III, IV nu-maralı ölçekli kaplara konmuş ve kapların ağzı kapatılmıştır.Bu dört ortamda bulunan patates parçalarının ağırlıklarında tsüresince saptanan değişmeler aşağıdaki grafiklerde göste-rilmiştir.

Bu grafiklere göre, deneyde kullanılan ortamların, deri-şimi en az olandan en çok olana doğru sıralanışı aşağı-dakilerden hangisidir?

A) I, III, II, IV B) II, I, IV, IIIC) III, I, IV, II D) III, IV, II, I

E) IV, II, III, I

Hücrede gerçekleşen aşağıdaki olaylardan hangisi, enerjikullanılan bir metabolizma olayı değildir?

A) Karbondioksit difüzyonu

B) Glikozdan glikojenin oluşturulması

C) ADPʼnin ATPʼye dönüştürülmesi

D) Klorofil taşıyan bir hücrede glikoz oluşması

E) Hücre zarında yıpranmış bölümlerin moleküler yapılarınınyenilenmesi

37. (2002–ÖSS)

38. (2003–ÖSS)

39. (2004–ÖSS)

Patates parçasınına€ırlı€ı

ZamanI.ortam t


ZamanII.ortam t


ZamanIII.ortam t


ZamanIV.ortam t

40. (2004–ÖSS)

41. (2005–ÖSS)

14137) E 38) C 39) B 40) B 41) A

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E –

2

Aşağıdaki tabloda I, II, III, IV olarak numaralandırılan bak-teri, mantar, bitki ve hayvan hücrelerinin bazı yapısal özellik-leriyle ilgili bilgiler verilmiştir.

Buna göre, I, II, III, IV numaralı hücrelerin ait olduğu can-lılar aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

Aşağıdakilerden hangisi turgor basıncı yüksek olan birbitki hücresinin turgor basıncının azalmasını sağlar?

A) Hücrenin izotonik bir ortama konması

B) Hücrenin, sitoplazmasındaki çözünmüş maddeleri dış or-tama atması

C) Hücrenin hipotonik bir ortama konması

D) Hücrenin, ozmotik basıncı yüksek bir ortama konması

E) Hücrenin ATP kullanarak suyu içine alması

Normal çevre koşullarında, bitkilerin kloroplastlarındaaşağıdaki olaylardan hangisi gerçekleşmez?

A) Enzimlerin kullanılması B) ATP üretimi

C) DNAʼnın eşlenmesi D) Organik madde üretimi

E) Yağ depolanması

U şeklindeki bir borunun M ve N kolları bir bağırsak zarıylaşekildeki gibi ayrılmıştır. M koluna glukoz çözeltisiyle nişasta,N koluna ise iyot çözeltisi konmuştur. (İyot nişasta ayracıdırve nişasta taneciklerini maviye boyar).

Bu deneyin sonunda aşağıdakilerden hangisi beklen-mez?

A) M kolunda çözelti yoğunluğunun değişmesiB) M kolunda nişasta miktarının aynı kalmasıC) N kolunda sıvı renginin maviye dönüşmesiD) N kolunda iyot yoğunluğunun azalmasıE) Kollardaki glukoz yoğunluğunun eşitlenmesi

Hücre zarından madde alışverişiyle ilgili olarak,

I. moleküllerin, derişimlerinin az olduğu ortamdan çok ol-duğu ortama taşınması,

II. hücredeki büyük moleküllü atık maddelerin dışarı atıl-ması,

III. difüzyonla alınamayacak kadar büyük moleküllerin hücreiçine alınması,

IV. suyun hipotonik ortamdan hücre içine geçmesi,V. moleküllerin kolaylaştırılmış difüzyonla hücre içine alın-

ması

olaylarından hangilerinin gerçekleştirilmesi için ATPenerjisi kullanılır?

A) I ve V B) II ve IV C) I, II ve III

D) I, III ve IV E) II, III ve V

42. (2005–ÖSS)

Hücreler

Hücresel yapılar

Kloroplast Çekirdek zarıHücre duvar yada hücre çeperi

I Yok Var Var

II Var Var Var

III Yok Var Yok

IV Yok Yok Var

Bakteri Mantar Bitki Hayvan

A) I II IV III

B) II III II IV

C) III IV I II

D) IV I II III

E) IV II III I

43. (2006–ÖSS Fen – 1)

44. (2006–ÖSS FEN –1)

Glukoz çözeltisi+ niflasta ‹yot çözeltisi

M kolu N kolu

Ba€ırsak zarı

46. (2008–ÖSS Fen – 1)

45. (2007–ÖSS Fen – 1)

142 42) D 43) D 44) E 45) C 46) C

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E –

2

Endosimbiyotik hipotez, ökaryotlardaki mitokondri ve kloro-

plast organellerinin, prokaryotlardan köken aldığını savunur.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi “Endosimbiyotik Hipo-

tez”i desteklemek amacıyla kullanılamaz?

A) Mitokondri ve kloroplastların halkasal DNA ya sahip ol-

maları

B) Mitokondri ve kloroplastların çoğalma şeklinin bakterilerin-

kine benzerlik göstermesi

C) Prokaryotlarla ökaryotların protein sentezinde aynı amino-

asitleri kullanmaları

D) Mitokondri ve kloroplast ribozomlarının, prokaryotların ri-

bozomlarına benzerlik göstermesi

E) Günümüzde bir hücreli ökaryot canlılarda simbiyotik ola-

rak yaşayan prokaryot canlıların bulunabilmesi

Ökaryotik bir hücrede, salgılanmak üzere sentezlenen birprotein aşağıdaki yollardan hangisini izler?

A) Golgi aygıtı – Granülsüz endoplazmik retikulum – Hücre

zarı

B) Golgi aygıtı – Granüllü endoplazmik retikulum – Hücre zarı

C) Granüllü endoplazmik retikulum – Hücre zarı – Golgi ay-

gıtı

D) Granüllü endoplazmik retikulum – Golgi aygıtı – Hücre zarı

E) Granülsüz endoplazmik retikulum – Golgi aygıtı – Hücre

zarı

Hücre zarının,

I. elektrik yüklü olması,

II. zar lipitlerinin iki tabakalı dizilmesi,

III. zar lipitlerinin hareket hâlinde olması,

IV. yüzey proteinlerine karbonhidratların eklenmesi

özelliklerinden hangileri özgüllüğünü sağlar?

A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve III

D) II ve III E) III ve IV

Bir hücrenin,

I. ribozom,

II. hücre duvarı,

III. mitokondri

yapılarından hangilerine sahip olması ökaryot hücre ol-duğuna karar vermek için kullanılabilir?


D) I ve II E) II ve III

47. (2008–ÖSS Fen–2)

48. (2009–ÖSS Fen–1)

49. (2010–YGS/ Fen)

50. (2010–LYS2/BİYO)

14347) C 48) D 49) B 50) C

CA

NL

ILA

R D

ÜN

YAS

IÜ

NİT

E –

2

226

ÜNİTE–2 Canlılar Dünyası

1. I. Glikoprotein

II. Fosfolipit

III. Kolesterol

IV. Glikolipit

V. Protein

2.

3. t1: Hipertonik

t2: Hipotonik

t3: İzotonik

t4: Hipotonik

4. a) İ: Hidrofobik: Suyu sevmeyen kısımdır. Suya temasetmez.

İİ: Hidrofilik: Suyu seven kısımdır. Suya temas eder.

b) Fosfolipitlerin gliserol başları hidrofilik, yağ asitlerindenoluşan kuyrukları ise hidrofobiktir.

c) D vitamini yağda çözündüğü için fosfolipit tabakasındangeçebilir. C vitamini suda çözündüğü ve iki fosfolipit ta-baka arasında su bulundamadığı için, fosfolipit tabaka-sından geçemez.

5. 1) Y, 2) D, 3) Y, 4) D, 5) D, 6) Y

6. 1) Y, 2) Y, 3) D, 4) Y, 5) D

7. a) I: Doku sıvısı

II: Hücre zarı

III: Sitoplazma

b) Aktif taşıma

c) E: Taşınacak maddenin (R) taşıyıcı proteine (T) bağlan-masını sağlayan enzim

T: R maddesini taşıyan protein

F: Taşınan maddenin taşıyıcı proteinden ayrılmasını sağ-layan enzim

8. 1) X, 2) ✔, 3) ✔, 4) ✔, 5) X, 6) ✔

1. a) Aktif taşıma ile alınabilecek maddeler: Glikoz ve B vita-mini

b) Pasif taşıma ile alınabilecek maddeler: Yağ asiti

2. 1) Sitoplazmadaki Na+ zarda kendine özgü proteine bağ-lanır.

2) ATP harcanması ile zardaki protein şekil değişikliğineuğrar.

3) Şekil değiştiren protein Na+ʼu hücre dışına bırakır.

4) Na+ʼu bırakan taşıyıcı protein hücre dışındaki K+ʼa bağ-lanır ve K+ʼun bağlanması proteinin yapısındaki fosfatgrubunun ayrılmasını kolaylaştırır.

5) Fosfatını kaybeden taşıyıcı protein başlangıçtaki şeklinegeri döner.

6) Taşıyıcı proteinden ayrılan K+ hücre içine girer.

3. Bitki hücrelerindeki su alış verişine ait olan metindeki boşluk-lara gelecek anahtar kelimeler sırasıyla; hipertonik, plazmo-liz, hipotonik, deplazmoliz, turgor ve ozmotik şeklindeolmalıdır.

4. Hücre zarının bir bileşeni olan glikoprotein molekülleri hücre-lerin birbirini tanımasında, hücre zarının seçici geçirgenliğindeve hormonların hücreye alınmasında görevlidir. ACTH ile il-gili glikoproteinler (reseptör) sadece böbrek üstü bezinin kor-teks kısmındaki hücrelerin zarlarında bulunduğundan, buhormon sadece bu bölgede etkili olur.

5. a) I: Basit difüzyon

II: Kolaylaştırılmış difüzyon

III: Aktif taşımab) Sıcaklığın sürekli artırılması II ve III numaralı taşıma bi-

çimlerini olumsuz etkiler. Çünkü bu taşınımlar sırasındakullanılan enzim ve taşıyıcı proteinler yüksek sıcaklıktadenatüre olur ve görev yapamaz.

c) I ve II

6.

7. II > IV > V > I > III

8. 1) D, 2) D, 3) Y, 4) Y, 5) D, 6) D

Su yo€unlu€u

Zamant1

K hücresiL hücresiM hücresi

Mini SınavBölüm 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi

2

Pasif tafl›ma Aktif tafl›ma

2, 3 4, 7 1, 5, 6, 8


1

Mini Sınav Çözümleri

1. I. taşıma biçimi: EndositozII. taşıma biçimi: Aktif taşımaIII. taşıma biçimi: OzmozIV. taşıma biçimi: Difüzyon

2. Bitkilerin kök hücreleri ozmotik basıçları sayesinde topraktanaldıkları su ve mineralleri ksilem boruları ile yapraklara taşır-lar. Yaprak hücreleri bu suyu fotosentezde kullanarak organikbesinleri üretir ve bitki canlılığını devam ettirir. Birinci bitki buişlemleri yapabildiği için canlı kalmıştır. İkinci bitkinin topra-ğına dökülen tuzlu su, toprağın ozmotik basıncını artıdığın-dan, bitki köklerindeki su ozmozla toprağa geçer. Sukaybeden bitki fotosentez yapamadığı için bir süre sonra ölür.

3.

4. a) A > B > C b) A ve B c) A d) M e) C

5. A bölmesi: Glikoz, galaktoz, laktaz ve amino asit

B bölmesi: Glikoz, galaktoz, sükroz ve amino asit

C bölmesi: Glikoz, galaktoz, sükroz ve amino asit

6. Bir saat sonra fare ve insana ait hücrelerin proteinlerin karışıkhale gelmesi, proteinlerin hücre zarındaki konumlarının sabitolmadığını kanıtlar. Proteinler hücre zarında hareket edebil-mektedir. Bu durum “akıcı – mozoik” zar modelinin akıcı özel-liğini gösterir.

7.

8. 1) c, 2) g, 3) a, 4) f, 5) b, 6) e, 7) d

1. a) 2 ve 6

b) 1, 4 ve 5

c) 2

d) 3

e) 1, 3, 4 ve 5

2. 1) D, 2) Y, 3) D, 4) D, 5) Y, 6) Y

3. t3 < t2 < t1

4. 1) D, 2) Y, 3) Y, 4) Y, 5) D, 6) D

5. X: Benedict çözeltisi

Y: Nişastayı monomerlerine sindiren enzimler

6. 1) D, 2) D, 3) D, 4) Y, 5) Y

7. 1) Y, 2) D, 3) D, 4) Y, 5) Y


4

Hücre zar› Hücre çeperi

1, 2, 6 4 3, 5

Özellik Endositoz Ekzositoz

Taşıma yönü (Hücere içine/Hücre dışına)

Hücre içine Hücre dışına

Taşıma molekül(Polimer / Monomer)

Polimer Polimer

Gerçekleştiği hücre çeşidi(Bitki / Hayvan)

Hayvan Bitki ve hayvan

Hücrenin yüzey alanı(Artar / Azalır)

Azalır Artar

Enerji harcanımı(Var / Yok)

Var Var


3

227227

Mini Sınav ÇözümleriÜNİTE–2 Canlılar Dünyası

228


1. b) Taşıma: Zar proteinleri bazı moleküllerin aktif ve pasif ta-şıma ile geçişini sağlar.

c) Sinyal iletimi: Bazı proteinler hormon gibi molekülleri ta-nıyıp, mesajları hücre içine iletir.

d) Hücreler arası bağlantı: Komşu hücrelerin birbirine tutun-masını sağlar.

e) Hücrelerin birbirini tanıması: Zarda bulunan glikoprote-inler komşu hücrelerin birbirini tanımasını sağlar.

f) Hücre iskeleti ve hücre dışı iskelete bağlanma: Bu pro-teinler hücrenin şeklinin korunmasını sağlar.

2.

3. 1) D, 2) D, 3) Y, 4) Y, 5) D, 6) Y

4. a) M > N > K > L

b)• K çözeltisi: İzotonik

• L çözeltisi : Hipotonik

• M çözeltisi: Hipertonik

• N çözeltisi: Hipertonik

c) Havuç parçalarında kütle değişimine neden olan taşıma bi-çimi ozmozdur. L parçasının ağırlığı ozmozla su aldığı için art-mış, M ve N parçalarının ağırlıkları ozmozla su kaybettikleriiçin azalmıştır.

5. a) Mavi

b) Yağ damlacıkları, safra suyu, glikoz, iyot ve benedikt çö-zeltisi

c) Kırmızı

6. Plazmoliz → Deplazmoliz → Turgor → Hemoliz

1.

2. 1) K, 2) O, 3) M, 4) M, 5) O, 6) O

7) K, 8) K

3. Volvoks kolonisinde üreme, fotosentez ve hareket gibi olay-lardan sorumlu özelleşmiş hücre kümeleri bulunur. Hücreleriarasında iş bölümü (özelleşme) görüldüğü için tek hücreli veçok hücreli canlılar arasında geçiş formu olarak kabul edilir.

4. 2 – 5 – 3 – 1 – 4

5. I: Lökoplast

II: Kloroplast

III: Kromoplast

6. 1) B, 2) A, 3) B, 4) A, 5) B, 6) B

7. I ve III

8. Verilen metindeki boşluklarara gelecek anahtar kelimeler sı-rasıyla; mitokondri, çift, krista, ETS, matriks ve DNA şeklindeolmalıdır.

9. 1) D, 2) Y, 3) Y, 4) D, 5) D, 6) D7) Y, 8) Y

Prokaryot hücre Ökaryot hücre

5 1, 4, 6 2, 3, 7, 8

Mini SınavBölüm 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri

1Mini SınavBölüm 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi

5

Basit difüzyonKolaylaflt›r›lm›fl difüzyon

3, 6 2, 4 1, 5


1. Hücre bölünmesi sırasında sentrozom organeli tarafından üre-tilen mikrotübüller kromozomların ayrılarak zıt kutuplara ha-reket etmesini sağlar. Kemoterapide kullanılan ilaçların birkısmı sentrozomu işlevsiz hale getirerek, mikrotübül oluşu-munu engeller. Böylece kanserli hücrelerin bölünmesi durdu-rulmuş olur.

2. Ribozom organeli ile ilgili olan metindeki boşluklara gelecekanahtar kelimeler sırasıyla; rRNA, protein, peptit, polizom, mi-tokondri, kloroplast, çekirdek zarı ve endoplazmik retikulumşeklinde olmalıdır.

3. a)

b) Protista ve bitkiler

c) I: Granum

II: Stroma

d) Granumda klorofil pigmenti bulunur. Bu pigment mavi vekırmızı ışığı emerken, yeşil ışığı büyük oranda yansıtır.Bu nedenle granum yeşil renkli görünür.

4. I Kloroplast

II Ribozom

III Granüllü endoplazmik retikulum

IV Golgi cisimciği

5. A tüpü: Gliserol, yağ asiti, amino asit, vitamin ve enzim

B tüpü: Glikoz, gliserol ve enzim

C tüpü: Glikoz, galaktoz, amino asit, yağ asiti ve enzim

6. 1→ d 2→e 3→a 4→c 5→b

7. a) Hücre zarının içeriye doğru yaptığı katlanmalar kalıtımmateryalini çevreleyerek çekirdek zarını oluşturmuştur.

b) Ökaryot bir hücrenin oksijenli solunum yapan mor bir bak-teri yutması ve ortak bir yaşama birliği oluşturması so-nucu mitokondri organeli oluşmuştur.

c) Ökaryot bir hücrenin fotosentez yapan siyanobakteriyiyutması ve ortak bir yaşama birliği oluşturması sonucukloroplast organeli oluşmuştur.

8. I – II – III

1. Bir bitki hücresine giren mozaik virüsünün üremesi ile oluşanyeni virüsler, hücre duvarında bulunan plazmodesmalar (ge-çitler) aracılığı ile komşu hücrelere geçebilir.

2. a) II ve III

b) I, II ve III

c) I

d) II

3. 1) ✔, 2) X, 3) X, 4) X, 5) ✔, 6) X

4. Lizozomlar yıpranan organelleri küçük bir sitozol parçası ileberaber yutarlar. Lizozom enzimleri yuttukları organelin etra-fındaki zar ile içindeki polimerleri parçalayarak organik mono-merleri açığa çıkarırlar. Böylece bu moleküllerin hücretarafından tekrar kullanımını sağlamış olurlar.

5. 1) D, 2) Y, 3) D, 4) D, 5) D, 6) Y

7) D, 8) Y,

6. ★ Polizom: Protein sentezinin hızlı olduğu hücrelerde birçok ribozomun yan yana dizilmesi ile oluşan yapıya denir.

★ Otoliz: Yaşlanan ya da ölen hücrelerde lizozomların zar-larının parçalanması ile hücrenin kendi kendini sindirmesiolayıdır.

★ Granum: Kloroplast organelinde bulunan tilakoit zarlarınüst üste dizilmesi ile oluşan yeşil renkli yapıya denir.

★ Sisterne: Golgi cisimciğini oluşturan yassılaşmış zarsıkeseciklerdir.

7. 1) D, 2) Y, 3) Y, 4) D, 5) Y, 6) Y

7) D, 8) D,

8. 1. Granülsüz E.R 6. Mitokondri

2. Granüllü E.R 7. Hücre zarı

3. Sentrozom 8. Golgi cisimciği

4. Hücre iskeleti 9. Ribozom

5. Lizozom 10. Çekirdek


3

CO H O Glikoz O6 6 6fl›I k enerjisi

Klorofil2 2 2+ +


2

229229

Mini Sınav ÇözümleriÜNİTE–2 Canlılar Dünyası

230


1. 2 – 4 – 1 – 6 – 3 – 5

2. Lizozom enzimleri pHʼı 5 olan asidik ortamda faaliyet gös-terir. Bir kaç lizozomun parçalanması ile serbest kalan en-zimler nötral pHʼtaki (pH = 7) sitoplazmada etkinlikgösteremez. Bir hücredeki lizozomların tamamının parçalan-ması durumunda sitoplazmanın pH değeri düşeceği için et-kinlik gösteren enzimler hücreyi parçalar.

3. 1) Y, 2) Y, 3) D, 4) D, 5) Y, 6) D,

4. a) Sitoplazma ve mitokondri

b) Ribozom ve kromozom

c) Mitokondri ve sentrozom

d) Ribozom, granüllü endoplazmik retikulum, golgi cisimciği

e) Mikrotübül, mikrofilament, ara filament

5. 1) Mitokondri ve kloroplastlarda bakteri gibi halkasal DNAbulunur.

2) Mitokondri ve kloroplast organelleri, bakteriler gibi iğ ipliğioluşturmadan bölünür.

3) Ökaryot hücrelerin ribozomları büyüktür (80S).Mitokondri, kloroplast ve bakteri ribozomları küçüktür(70S).

6.

7. I. Golgi cisimciği IV. Lökoplast

II. Mitokondri V. Kloroplast

III. Ribozom VI. Granülsüz E.R

8. a) 1 ve 2 b) 3, 4, 5 ve 6 c) 1, 2, 3 ve 5

d) 4 e) 3 ve 5


4 Bitki hücresi Hayvan hücresi

1, 5 2, 4, 6 3, 7


00 bsb9 onsoz icindekiler mizanpaj 1 · ¡ hücre zarı, hücrenin içini çevresinden ayıran bir...

Documents