0 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

1 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

မနးမာႏငးင၌ စစးဘကးဆငးရာ တရာမြတမႈ ရြာေဖျေရစနစး ႏြငး အပညးပညးဆငးရာ တရာရ၌

ၾကာဖတးစမေဆာငးရျကးခကးအမနး႔ အာလကးနာေဖားေဆာငးမႈ အလာအလာတ အေပ၍

ေလလာသသပးခငး၈

အကဥးခပးတငးပခကး

ဿဿ ခႏြစး၇ နးနဝ ရလ (ဿ၀) ရကးေန႔တျငး၇ ဂမးဘယာႏငးငက မနးမာႏငးငအေပ၍စျဆထာေသာ အမႈႏြငးပတးသကး၊ အပညးပညးဆငးရာတရာရ (International Court of Justice-ICJ) က ဂမးဘယာႏငးင ဘကးက အေလေပ၊ လမတ သတးဖတးမႈဆငးရာသေဘာတစာခပး1 အာ ေလစာလကးနာခငးမရြသညး မနးမာႏငးငအေပ၍ မြတးသာေလာကးဘျယးဖစးေသာ အခကးေလခကးပ ၾကာဖတးအစအမေဆာငးရျကးခကး အမနး႔2 တရပးကခမြတးခသညး၈3

ယခကသ႕ အပညးပညးဆငးရာတရာရ (ICJ) က ခမြတးလကးေသာ ၾကာဖတးစမ ေဆာငးရျကးခကးအမနး႔ အေပ၍ လကးရြအပးခပးေနေသာအစရက ရသာစျာ လကးနာေဖားေဆာငး သငးပါသညး၈ ထသ႔လကးနာခငးအာဖငး တရာဥပေဒစမေရက ေဖားေဆာငးႏငးမညး အေခခအတးမစးက ကနဥ တညးေဆာကးႏငးမညးဖစးသညး၈ ထ႔ေနာကး တႏငးငလတျငးဖစးပျာေနသာ၇ အထသဖငး တငးရငးသာ ပညးနယးမာတျငး ဖစးပျာလကးရြသညး ႀကမာေသာပစးမႈႀကမာကလျနးၿပေနာကး လျတးၿငမးချငးရေနေသာ အေခအေနက အဆသတးႏငးလမးမညး ဖစးၿပ၇ စစးမြနးေသာၿငမးခမးေရ ရရြရနးအတျကး ဥတညးသျာႏငးမညး ဖစးသညး၈

ကမေကာငးစျာပငး၇ မနးမာႏငးငအစရသညး အပညးပညးဆငးရာတရာရ (ICJ)၌ ဆဖတးခကးအာ “မြတးတမးတငးထာပါမညး”ဟ၊သာ တ႔ပနးခသညး၈4 လကးနာေဆာငးရျကးပ မညး ဟ အတအက မေပာ၈ 1 လမတသတးဖတးမႈ ကာကျယးခငးႏြငး အပစးေပခငးဆငးရာ ႏငးငတကာသေဘာတစာခပး (၆၁၅)

2 အပညးပညးဆငးရာတရာရဥပေဒ ပဒးမ ၁၈

3 ဿဿ ခႏြစး၇ နးနဝ ရလ (ဿ၀) ရကးေန႔၇ အငးစေဂ တရာရအမနး႔၈ https://www.icj-cij.org/files/case-related/178/178-20200123-ORD-01-00-EN.pdf 4 ဿဿ ခႏြစး၇ နးနဝ ရလ (ဿ၀) ရကးေန႔ ရကးစျ ဖငး ထတးပနးေသာ ႏငးငခာေရဝနး က ာန၌ သတငးထတးပနးခကး၈ “ဂမးဘယာႏငးငက မနးမာႏငးငအေပ၍တရာစျဆထာမႈႏြငးပတးသကး၊ အပညးပညးဆငးရာတရာရက ၾကာဖတးအစအမ ေဆာငးရျကးခကး အမနး႔တရပး ခမြတးသညးအေပ၍ မနးမာအစရအေနဖငး မြတးသာထာပ ေၾကာငး ထတးပနးခကး၈”

2 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

မနးမာစစးတပးနြငး ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညး အစရအေနဖငး အဆပ ဆဖတးခကးအာ လကးနာေဆာငးရျကး ရနး အလာအလာမြာ နညးလျနးလြသညး၈5 ယငးသ႔ဖစးပ မ အပညးပညးဆငးရာတရာရ (ICJ) ၌ ဆဖတးခကးသညး ကမာၻတျငးအဆရျာဆ လ႔အချငးအေရခေဖာကးမႈက ခစာေနရေသာ ရဟငးဂာလထမာ အတျကးသာမက အခာေသာတငးရငးသာလမမာအတျကးပ ယခနြငး အနာဂတးကာလတျငး အကဖစးထျနး နငးေခမရြ၈ ထ႕အပငး ပစးမႈကလျနး ပေနာကးလျတး ငမးချငးရေနသမာက ပစးမႈ ကမာ ဆကးလကးကလျနး နငးရနး ေသခာသေလာကး ဖစးေနေသာေၾကာငး လ႕အသကးအနးတခလအတျငး မေကာငးက သကးေရာကးမႈမာ ပမမာပာလာပ မညး၈ အပညးပညးဆငးရာတရာရ (ICJ) ၌ ဆဖတးခကးအရ မနးမာႏငးငသညး ကမာၻ႕အလယးတျငး ႏငးငဂဏးသက၏ာ ထခကးကဆငးၿပ ဖစးသညး၈ အဘယးေၾကာငးဆေသား ႏငးငသညး လမတသတးဖတးမႈ ကလျနးႏငးေခ ရြသညးအတျကး တာဝနးခရမညးဖစးေသာေၾကာငးပငး၈ တရာရသညး အခာအခကးမာအပငး၇ အေရေပ၍ ၾကာဖတးစမေဆာငးရျကးခကးအမနး႔ ခမြတးရနး လအပးသညး အေခအေနသရပး6 အနကး ခင းလသညး အေၾကာငးအေထာကးအထာမာ (Prima Facie)7 ရြသညးက သသပးေတျ႕ရြရသညးအတျကး မနးမာႏငးငအေပ၍ ထသ႔ ဆဖတးရခငး ဖစးသညး၈ ထ႔ေၾကာငး လမတသတးဖတးမႈအတျကး ႏငးငတခလ အေနဖငး တာနးရြသညးသေဘာ သကးေရာကးသျာသညး၈ အမႈ၌ အရညးအေသျ (merits of the case) က ေနာကးပငးအမႈစစးေဆသညးအခ မာတျငး တငးပနငးသညးအခ ကမြသာလြငး ေနာကးဆတျငး ဆဖတးခကး သညး တမတဖ ပနးေပာငးသျာနငးပ မညး၈ ယငးနြငးစပးလဥး၊ ေမားလငးခကးဖစးနငးေခမြာလညး မာစျာ အာနညး ေနလကးရြသညး၈

တရာရက အငငးပျာမႈက ဖစးသငးသညးအတငး တရာနညးလမးကစျာ စရငးေဆာငးရျကးခသညးမြာ ခကထကးပါသညး၈ သ႔ရာတျငး စငးစစးအာဖငး မြနးကနးမႈမရြေသားလညး ယခအခနး၉ ႏငးငအတျငးေနထငး လကးရြေသာတငးရငးသာပညးသတရပးလ သညး လမတသတးဖတးမႈက ကလျနးသမာ၇ အာေပ ကညသမာ ၇ သ႔မဟတး ႀကရာပါမာအဖစး သတးမြတးခရႏငးသညး အေနအထာသ ကေရာကးလကးရြသညး၈

ဤရႈတးေထျသညး အေခအေနေအာကးတျငး သာမနးပညးသမာအာလ၌ ဂဏးသက၏ာက ညႏျမးေစ လကးရြသညး၈ ၁ငးတ႕ကယးတငး လအချငးအေရခေဖာကးမႈ၌ သာေကာငးမာအဖစးသ႔ ေရာကးရြသျာႏငး ပါသညး၈8 ဤအတငးသာ ေရြ႕ဆကးသျာမညးဆလြငး၇ တရာရဆဖတးခကးသညး ပစအမမႏြငးရြေနေသာ လတဥခငးစခငး ၌ ဆကးဆမႈအေခအေန၇ စပျာေရလပးငနးမာအၾကာ ဆကးဆမႈအေခအေန ႏြငး

5 Thu Thu Aung, “Two Rohingya Women Killed as Myanmar Army Shells Village”Reuters (25 January 2020)

https://www.reuters.com/article/us-myanmar-rohingya/two-rohingya-women-killed-as-myanmar-army-shells-village-mp-idUSKBN1ZO08

6 ပထမအဆငး ၾကညးရမြနြငး ခငးလသညး အေၾကာငးအေထာကးအထာ၇ ဖစးႏငးေခႏြငး အမြနးတကယး ကေရာကးအဆဆ အႏ ရာယး သ႕မဟတး ခကးခငးအေကာငးအထညးေဖားေဆာငးရနး လအပးေသာ အေခအေန၈ 7 ေနာကးဆ စစးေဆစရငးခငးကာလ အမြႏြငးပတးသကး၊ သကးေသပႏငးသညးအခနးးအထ ပထမ တငးပခကးအေပ၍အေခခကာ အမြအာမြနးကနးသညးဟ လကးခထာခငး၈ 8 ကလသမဂ ၐလ႕အချငးအေရ ေၾကငာစာတမး အပဒး - လသာတငးသညး ေမျရာပ လျတးလပးခငးႏြငး ဂ းသက၏ာ ႏြငး အချငးအေရတျငး တနးတညမြမြ ရြသညး၈

3 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ကမာၻအႏြ ရြ ႏငးငမာႏြငးဆကးဆေရအေခအေနမာအေပ၍ ဆရျာေသာ အကသကးေရာကးမႈ ဖစးေပ၍ေစ လမးမညး ဖစးသညး၈ ထ႔အပငး စပျာေရ၇ လမႈေရႏြငးယဥးေကမႈဆငးရာ ႏးငးငတကာ သေဘာတစာခပး9 ၉ ပဌာနးထာသညး လထ၌ အလပးအကငးအချငးအလမး၇ ပညာေရအချငးအလမး ႏြငး အခာအချငးအလမးမာ အေပ၍ ခမးေခာကးလာႏငးပါသညး၈ ထ႔ေၾကာငး ေနရာတျငး ႏငးင၌တာဝနးရြမႈ ႏြငး ႏငးငအတျငး ေနထငးလကးရြေသာ လထမာ၌တာနးရြမႈ ဟသညး အေခအေနႏြစးရပး၌ ကျာခာမႈက ေလလာသငးပါသညး၈ ႏငးင (State) ဆသညး ေဝ၍ဟာရက ႏငးငတကာဥပေဒေအာကးတျငး () အၿမတမးေနထငးေသာ လထ၇ (ဿ) သတးမြတးထာေသာနယးေမ၇ (၀) အပးခပးေသာအစရႏြငး (၁) ႏငးငတကာႏြငးဆကးဆႏငးေသာ အရညးအခငး စသညး အဂ ရပးေလခဖငး အဓပၸာယး ဖျငးဆထာပါသညး၈10 အကယး၊ ႏငးငတခအဖစး သတးမြတးရနးလအပးေသာ အဂ ရပးမာႏြငးပညးစ ပ၇ ႏငးငတကာအသငး အဝနး ၇ အထသဖငး ကမာ ႕ ကလသမဂၐက အသအမြတးပလကးသညးအခ ႏငးင တႏငးငဖစးလာသညး၈ တျငး ႏငးငတကာဥပေဒအရ “အၿမတမးေနထငးေသာလထ” သ႕မဟတး “လထ” က ႏငးင ဆသညးသတးမြတးဖျငးဆခကး၌ ထပးဆေနရာတျငး ထာရြလကးခကငးသ ေၾကာငးေတျ နငးသညး၈ သ႔ရာတျငး မနးမာႏငးင၌ဥပေဒစနစးတခလ၉မ လထ၌ အခနးက႑သညး အရာမေရာကးေသသမး လကးရြသညး၈ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒတျငး လထ၌ အခပးအခာအာဏာပငးမႈအေခခမက အသအမြတးပခငး မရြသညးအပငး၇ ထညးသျငးပ ာနးထာခငးလညး မရြေပ၈ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒအရ အခပးအခာအာဏာ သညး ႏငးငသာမာထမြ ဆငးသကးသညး11 ဟ ထညးသျငးထာေသားလညး ထအခပးအခာအာဏာက ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ၌ အခာပဌာနးခကးမာႏြငးဆကးစပး၊ “ႏငးငေတား” က လကးေတျ႕ကငးသေနခငး ဖစးပါသညး၈ စငးစစးအာဖငး လထသညး နငးငပငး ဖစးသညးဟ၊ ပငးသစးႏငးငတျငး စတငးေပါကးဖျာခသညး အယအဆမသညး မနးမာႏငးငလကးေတျ႕တျငး ရြမေနပါ၈

ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒေအာကး၉ ႏငးငေတား ဆသညးမြာ လထက ကယးစာပခငးမဟတးဘ ဥပေဒပမႈအချငးအာဏာက ေသားလညးေကာငး၇ အပးခပးမႈအချငးအာဏာက ေသားလညးေကာငး ကငးသေသာ အဖျ႕အစညး သ႔မဟတး ပဂၐလးက ဆလသညး၈12 ထ႔ေၾကာငး လ တးေတားတျငးလညးေကာငး၇ မနးမာစစးတပးႏြငး ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညးဥေဆာငးသညး အရပးသာတပငး ပေပါငးဖျ႕စညးထာေသာအစရ 9 မနးမာႏငးငသညး စပျာေရ၇ လမြေရႏြငး ယဥးေကမြဆငးရာ ႏငးငတကာသေဘာတစာခပးက ဿ၂ ခႏြစးတျငး အတညးပ လကးမြတးေရထခသညး၈ 10

မျနးတဗဒယသေဘာတစာခပး ပဒးမ - ႏငးငဆသညးမြာ ေအာကးပ အရညးအခငးမာ ရြေနရမညး၈ (က) အ မတမးေနထငးေသာ လထ၇ (ခ) သတးမြတးထာေသာနယးေမ၇ (ဂ) အပးခပးေသာအစရ (ဃ) ႏငးငတကာႏြငးဆကးဆႏငးေသာ အရညးအခငး၈ Article 1 of the Montevideo Convention,1933. 11

ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ပဒးမ ၁၈ “ႏငးငေတား၌ အခပးအခာအာ ာသညး ႏငးငသာမာထမြ ဆငးသကး ပ ႏငးငေတား တစးဝနးလ၉ တညးသညး၈” 12

ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ပဒးမ ၁၄၈ “ ႏငးငေတားဆသညးမြာ ေရြ႕ေနာကး စကာရပးတ႔၌ အဓပ ာယးက ေထာကး၊ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒအရ ဥပေဒပမႈအချငးအာ ာကေသားလညးေကာငး၇ အပးခပးမႈအချငးအာ ာက ေသားလညးေကာငး ကငးသေသာ အဖျ႕အစညး သ႔မဟတး ပဂၐလးက ဆလသညး၈

4 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

တျငးလညးေကာငး၇ ႏငးငတကာအဆငး ပစးမႈႀကမာအတျကး အထငးအရြာ တာဝနးရြသညး၈ ႏငးငေတား၌ ဥပေဒပေရ၇ အပးခပးေရႏြငး တရာစရငးေရအာဏာက ကငးသေသာအဖျ႕အစညးမာ၌ မညးသညး႔ ပလပးမႈကမဆ ႏငးငေတား၌ ပလပးမႈဖစးသညးဟ ႏငးငတကာဥပေဒအရ မြတးယႏငးသညး၈13 မနးမာႏငးငသညး ယစးကဂငး (jus-cogen) ဟေခ၍ေသာ ခကးခငးလကးနာရမညး ႏငးငတကာဥပေဒသ14 ႏြငး လမတ သတးဖတးမႈက ကာကျယးခငးနြငးအပစးေပခငးဆငးရာ နငးငတကာသေဘာတစာခပး15 အရ ေပ၍ေပါကး လာသညး လကးနာေဖားေဆာငးရမညး ႏငးငတကာတာဝနးရြမႈက မနးမာအစရက ခေဖာကးခခငး ဖစးသညး၈16 ဤစႏႈနးမာက ခေဖာကးလကးခငးသညး နငးငတကာဥပေဒအရ တာဝနးရြမႈက ေလစာလကးနာ ေဖားေဆာငးရနး17 မနးမာနငးငအေနဖငး ရညးရျယးခကးရြရြ ပကးကျကး ခငးဖစးသညး၈ ထသ႔ ပကးကျကးခငးသညး ႏငးငတကာဆငးရာမြာယျငးသညး ပလပးမႈ ကလျနးခငးသ႔ ဥတညးသျာေစပါသညး၈

မနးမာႏငးငတျငး ပစးမႈ ကမာကလျနးရာတျငး ကရာပ အဖစး ပေပ ငးပ ဝငးခသမာမြလျ၊ သာမနးအရပးသာ ပညးသမာတျငး လဝအပစးမရြပ ၈ ထ႕ေၾကာငး တာနးခမႈသညး ႏငးငအေပ၍၉ ရြသညးဟ ဆေသားလညး ထသာမနးပညးသမာတျငး တာနးခရနး အေၾကာငးမရြေပ၈ သ႕ေသားလညး အပးခပးသ အစရက ႏငးငေတားဟသညး ေါဟာရက မမကယးကအတျကး အသပ အမတးထတးေနသညး၈

ထ႕အပငး အပညးပညးဆငးရာတရာရ (ICJ) တျငး ၾကာနာမႈ18 မစတငးမ အခနး၉ အစရအာ ေထာကးခသညး လထေထာကးခပျမာ စစဥးကငးပခၿပ၇ အပညးပညးဆငးရာတရာရ(ICJ)၌ ဆဖတးခကးမခမြ ႏြစးရကးအလတျငး ပညးေထာငးစနးႀက ဥေကားတငးေဆျက ႏငးငသႏငးငသာမာအာလ၇ တငးရငးသာ လကးနကးကငးအဖျ႕အစညးမာႏြငး ႏငးငေရပါတမာအာလအေနဖငး ႏငးငေတားႏြငးအတ ဝနးရၾကပ ရနး အစရကယးစာ လထက ေပ၍ေပ၍ထငးထငး လႈ႕ေဆားစညးရခသညး၈ သညးမြာ “ႏးငးငေတား” ၌ အေရဖစးေၾကာငး ေပာဆခသညး၈19 အရာသညး လဝမြနးကနးခငးမရြပ ၈

ထကသ႔ႀကမာသညး ရာဇတးပစးမႈႀကမာက ကလျနးးရနး ကစညးပငးဆငးေနခစဥးကာလတျငး၇ အမာပညးသ၌ ဆႏ က ေတာငးခရယခငးမ မညးသညးအခါမြ မရြခ၈ ရဟငးဂာလထမာ၌ အေနအထာ အပါအငး ရခငး ပညးနယးတျငး ဖစးေပ၍ခသညး အဖစးအပကးအာ ကငးတျယးေဖရြငးရာတျငးလညး လထ၌ သေဘာထာမာ ေကာကးယခငးမ မရြခ၈ အပးခပးသအစရတာနးရြသမာကသာလြငး ရကးစကးၾကမးၾကတး 13

ႏငးငမာ၌ ႏငးငတကာဆငးရာ တာဝနးရြမႈ ႏငးငတကာသေဘာတစာခပး ပဒးမ ၁ ၈ https://www.law.umich.edu/facultyhome/drwcasebook/Documents/Documents/International%20Law%20Commission%202001

%20Draft%20Articles%20on%20State%20Responsibility.pdf

14 ႏငးငမာ၌ ႏငးငတကာဆငးရာ တာဝနးရြမႈ ႏငးငတကာသေဘာတစာခပး ပဒးမ ဿ၃ ႏြငး ပဒးမ ၁ ()

15 အထကးအမြတးစဥး ()

16 ႏငးငမာ၌ ႏငးငတကာဆငးရာ တာဝနးရြမႈ ႏငးငတကာသေဘာတစာခပး ပဒးမ ဿ၈

17 ႏငးငမာ၌ ႏငးငတကာဆငးရာ တာဝနးရြမႈ ႏငးငတကာသေဘာတစာခပး ပဒးမ ၁ (ဿ) ၈

18 Kyaw Soe Htet,“Tens of Thousands March in Myanmar Ahead of ICJ Hearings”Myanmar Times (10 December 2019)

https://www.mmtimes.com/news/tens-thousands-march-myanmar-ahead-icj-hearings.html

19 အပညးပညးဆငးရာတရာရႏြငး မနးမာႏငးင စကာငး” သတငးႏြငး ပနးၾကာေရနးၾက ာန၇ ဿရကး နးန ရလ ဿဿ၈

<https://www.moi.gov.mm/?q=node/33148>

5 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ေသာ လပးရပးမာႏြငး ႀကမာသညးရာဇတးမႈႀကမာက မမစတးအလရြ ကလျနးခခငးသာဖစးသညး၈ အပညးပညးဆငးရာတရာရ (ICJ) တျငး ဂမးဘယာႏငးငက မနးမာႏငးငအာ ရဟငးဂာမာအေပ၍ လမတသတးဖတးးမႈေၾကာငး တရာစျဆလာသညးအခါမြသာ အစရႏြငး မနးမာစစးတပးသညး ပညးသတရပးလ အာ ဓာစာခအဖစး စနစးတက ေခ ငးခခငးလကးခငး ပငးဖစးသညး၈ ဤကသ႕ လပးေဆာငးမႈသညး တရာမြတမႈမရြ၇ ကငးတးႏြငး မညသညးအပငး တရာလညး မငးေပ၈

ယခအခနးးတျငး အပညးပညးဆငးရာတရာရ (ICJ) က ခမြတးလကးေသာ ၾကာဖတးစမ ေဆာငးရျကးခကးအမနး႔အာ အပးခပးသအစရက ဥပေဒေၾကာငးအရ အပညးအဝ၇ မြနးကနးစျာ ေလစာလကးနာ ေဖားေဆာငးရမညး အခနးဖစးသညး၈ ထ႔ေၾကာငး အစရအေပ၍ ဖအာေပရနးအတျကး ႏငးငအတျငးရြ ပညးသတစးရပးလ၇ ဥပေဒအဖျ႕အစညးႏြငး လ႔အချငးအေရဆငးရာအဖျ႕အစညးမာ၇ လထအသငးအဖျ႕မာ၇ တငးရငးသာ လကးနကးကငးအဖျ႕အစညးမာႏြငး ဒမကေရစအေရ တကးၾကျလႈပးရြာသမာသာမက ကမာ တဝနး လ႔အချငးအေရမြငးတငးရနး မဝ ဒခမြတးေဖားေဆာငးေနသညး ႏငးငတကာဥပေဒဆငးရာႏြငး လ႔အချငးအေရဆငးရာ အဖျ႕အစညးမာအေပ၍တျငးလညး တာဝနးရြပ သညး၈ ၾကာဖတးးစမေဆာငးရျကးခကး အမနး႔ ႏြငးပတးသကး၊ တရာရက ရဟငးဂာမာအေပ၍လမတသတးဖတးမႈ ကလျနးခငးမြ ကာကျယးရနး အမနး႔ခမြတးခသညး၈ ယငးအမနး႔အရ မနးမာႏငးငက ။၌အချငးအာ ာအတျငးမြ ေန၊ လမတသတးဖတးမႈ ကလျနးခငးမြ ကာကျယးရနးအတျကး လအပးသညး အစအမမာ ခမြတးေဆာငးရျကးရမညးဖစးသညး၈20

အပညးပညးဆငးရာတရာရ (ICJ) က ခမြတးလကးေသာ ၾကာဖတးစမေဆာငးရျကးခကးအမနး႔ ဟသညးမြာ မညးသညးအရာမာနညး၈ တရာရက အေသစတး ရြငးလငးထာခငး မရြေသားလညး ၾကာဖတး စမေဆာငးရျကးခကးအမနး႔ႏြငးပတးသကး၊ တရာရ၌ အခာေသာတကးတျနးခကးမာႏြငး ဆကးစပး စဥးစာသငးပါသညး၈

အစရအေနဖငး အၿမေပာဆေနသညး ရဟငးဂာလထမာ ေနရပးပနးႏငးေရအတျကး ေဖားေဆာငး ေနသညး လပးငနးစဥးမာသညး လအပးခကးမာရြေနေၾကာငး တရာရက မေမာငးထပခသညး၈ လကးရြအစရ သညး လမတသတးဖတးမႈက ကာကျယးခငးနြငးအပစးေပခငးဆငးရာ နငးငတကာသေဘာတစာခပးအရ ရဟငးဂာလထမာ တညးရြမႈဆငးရာ အချငးအေရအာ အကာအကျယးေပႏငးသညး စမေဆာငးရျကးခကးမာက တရာရသ႔ ခငးခငးမာမာ တငးပႏငးခငးမရြ ေၾကာငးလညး ေထာကးပခသညး၈21 အကယး၊ ရဟငးဂာလထမာ ေတာငးဆေနခသညး ႏငးငသာဖစးချငး အချငးအေရက ေဖားေဆာငးေပမညး22 ဆဥေတာ၇ မနးမာႏငးင၉ ဥပေဒစမေရ၌ အႏြမးဆ စသတးမြတးခကးမာ23 ကငးမေနပ မ အဆပ နငးငတကာသေဘာတစာခပးအရ

20

အပညးပညးဆငးရာတရာရသညး လမတသတးဖတးမႈသေဘာတစာခပး အပဒး ဿ က ကကာခသညး၈ 21

အပညးပညးဆငးရာတရာရအမနး႔ အမြတးစဥး ဿ ၇ စာပဒး ၄၀ ၈. 22

SM Najmus Sakib, “Rohingya Reject Myanmar‟s „Foreign Citizen‟ Offer: Persecuted Rohingya Reiterated That They Will Not

Return Without Getting Full Citizenship and Ethnic Rights”AA 100 Years, Dhaka Bangladesh (29 July

2019)https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/rohingya-reject-myanmars-foreign-citizen-offer/1544425

23 ဥပေဒစမေရဆငးရာ အနမးဆစသတးမြတးခကးမာထက တခဖစးေသာ”ဥပေဒအထကး၉ မညးသတဥ တေယာကးမြမရြရ၇ ဥပေဒေရြ႕ေမြာကးတနးတ”၇ “တညေသာ အေခအေနေအာကးတျငး တနးတညမြစျာ ဆကးဆခငးခေစရမညး”၇ “ချ ခာဆကးဆခငး မရြရ”၈

6 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

။တ႔အာ ထထေရာကးေရာကး ကာကျယးမႈေပရနး မဖစးႏငးပါ၈ ႏငးငအတျငး တညးရြလညးပတးေနေသာ ႏငးငေတား လၿခေရဆငးရာ တငးပညးအေဆာကးအအမာသညး ပညးတျငးႏြငး ႏငးငတကာအဆငးရြ ပစးမႈႀက မာက ရရတငးတငး ကလျနးၿပ၇ ပစးမႈကလျနးၿပေနာကးလျတးၿငမးချငးရေနေသာအေခအေနက အဆမရြ ရရြခစာေနၾက၊လညးဖစးသညး၈

ထ႔ေၾကာငး အပညးပညးဆငးရာတရာရ (ICJ) က ခမြတးလကးေသာ ၾကာဖတးစမ

ေဆာငးရျကးခကးအမနး႔က အမြနးတကယး လကးနာေဖားေဆာငးရနး ေသခာေစေရအတျကး ဥပေဒစနစးႏြငး လ႔အဖျ႕အစညးအတျငး အေခခအေပာငးအလမာ ေပ၍ေပ ကးလာေအာငး ၾကပမးၾကရပ မညး၈ ပထမအခကး အေနဖငး စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစးက ကၾကပးမညး လျတးလပး၇ ဘကးမလကး၇ ထကးမကးပ လအပးေသာရငးမစးမာဖငး ဖညးဆညးေပခငးခရေသာ အရပးသာတရာစရငးေရ ေပ၍ေပ ကးလာေစရနး ဖစးသညး၈

အထကးပ လပးငနးတာနးက အေထာကးအပဖစးေစရနး ဤစာတမးသညး မနးမာႏငးငတျငး

ကငးသေနေသာ စစးဘကးဆငးရာ တရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစး၌ အာနညးခကးမာက ေလလာသသပး ပ သညး၈ ထ႔အပငး စနစးပပငးေပာငးလမႈအာ ထထေရာကးေရာကး ေဖားေဆာငးနငးေစေရအတျကး စစးဘကးဆငးရာနြငး အရပးဘကးဆငးရာနြစးရပးက လ မးခနငးမညး မနးမာနငးင၌ပစးမႈဆငးရာတရာမြတမႈ ရြာေဖျေရစနစးနြငး ဖကးဒရယးဒမကရကးတစးပညးေထာငးစ ဖျ႕စညးပေပ၍ေပ ကးလာေရ ကသ႔ေသာ အခာ အေၾကာငးရပးမာကလညး ေလလာသသပးထာပ သညး၈ ေနာကးဆတျငး အပညးပညးဆငးရာတရာရ(ICJ)၌ ဆဖတးခကးနြငးစပးလဥး၊ နငးငတျငး လတးတေလာ ဖစးပျာလကးရြေသာ နငးငေရ၇ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ဆငးရာ နြငး စပျာေရဆကးစပးမႈတ႔၌ ရႈေထာငးမာမြလညး ေလလာဆနးစစးထာသညး၈

**********************

7 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

မနးမာနငးင၌ စစးဘကးဆငးရာ တရာမြတမႈ ရြာေဖျေရ စနစးအေပ၍ သသပးခငး

နဒါနး ဿ၆ ခႏြစး ဒဇငးဘာလ ၇ ရကးမြ ဿ ရကးေန႔အထ ပလပးခေသာ အပညးပညးဆငးရာတရာရ

(ICJ)၌ တရာချငးတျငး လမတသတးဖတးမႈကကာကျယးခငးႏြငးအပစးေပခငးဆငးရာ ႏငးငတကာသေဘာတ

စာခပးက မနးမာႏငးငက ခေဖာကးခသညး ဟ၊ မနးမာႏငးငအေပ၍ ဂမးဘယာႏငးငက တရာစျဆထာမႈက

ၾကာနာခသညး၈ ဒဇငးဘာလ (ဿ) ရကးေန႔ ၾကာနာမႈတရာချငး၉ ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညး သညး

ရေတားေရြ႕သ႔ ပနးလညးခခေခပသညးအဆ တငးသျငးခသညး၈ ယငးတျငး သမသညး မနးမာႏငးင၉

လကးေတျ႕အေကာငးအထညးေဖားကငးသလကးရြေသာ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈ ရြာေဖျေရစနစး ၌

အေရႀကမႈက ေအာကးပါအတငး အေလထာ တငးပခ သညး၈

“ဥက၎ဌႀကႏြငးတရာသႀကမာရြငး မနးမာႏငးငတျငး ၿဗတနးႏငးင သ႕မဟတး အေမရကနးႏငးငမာ ကသ႔ ကျ ပာမႈမရြေသာ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစး ရြပါတယး၈ .................................................................................................................................................... ဥက၎ဌႀကရြငး၇ ကမတ႕ႏငးငရ႕ အရပးဖကးႏြငး စစးဘကးဆငးရာ တရာမြတမႈရြာေဖျေရ စနစးဟာ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒအရ လညးပတးရပါတယး၈ ။သညး မနးမာႏငးင၌လကးရြႏြငး အနာဂတး အတျကး အဓကကေသာ အေခခဖစးပါတယး၈ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈ ရြာေဖျေရစနစး ကငးသေနတ ႏငးငက ပငးပမြေန၊ တရာမြတမႈရြာေဖျရနး ေဆာငးရျကးခငးဟာ မမတ႔စစးတပးက ။တ႕တပးဖျ႕အတျငး မမကယးက ပပငးရနး၇ တတကးရနးး၇ ဖျ႕စညးပ အေခခဥပေဒအရ ေပထာေသာ အမနး႕ညျနးၾကာမႈေအာကးမြ ။တ႕၌လပးငနးတာနးေဆာငးရျကးမႈတျငး ပမ ေကာငးမျနးေသာ လပးေဆာငးမႈ ရြေစရနးအတျကး အေရႀကေသာ အဂၤါရပးအစတးအပငးမာက ဖယးရြာေပလကးသကသ႕ ဖစးသျာေစပါတယး ၈” 24

ဤသညးက ၾကညးခငးအာဖငး ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညးသညး ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒအရ

တညးရြေနေသာ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈ ရြာေဖျေရစနစးက ခခကာကျယးေပာဆသညးအခကးမြာ အငးမတနးးေပ၍လျငးေနသညး၈ ႏငးငေရႏြငး ဥပေဒေၾကာငးအရ သမ၌ရပးတညးခကးသညး ဥပေဒမာအေပ၍ ႏြငး လ႔အချငးအေရက ဥပေဒေၾကာငးအရ ကာကျယးခငးႏြငး မြငးတငးခငးဆငးရာတ႕အေပ၍ အပသေဘာ သ႔မဟတး အပကးသေဘာသ႔ လႊမးမေစေသာ အေၾကာငးရပးတခ ဖစးသျာေစခသညး၈

24 ဂမးဘယာႏငးငႏြငး မနးမာႏငးငအၾကာ၇ လမတသတးဖတးမႈက ကာကျယးခငးႏြငး အပစးေပခငးဆငးရာ ႏငးငတကာသေဘာတ

စာခပး ဆငးရာ အငငးပျာမႈ ႏြငးပတးသကး၊ အပညးပညးဆငးရာတရာရတျငး ဒ ငးဘာလ (ဿ) ရကးေန႔၇ဿ၆ ခႏြစး၇ ၾကာသပေတေန႔၉

ပလပးခေသာ လထၾကာနာမႈ တရာချငး ၈ https://www.icj-cij.org/files/case-related/178/178-20191212-ORA-02-00-BI.pdf

8 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

သမ၌ ခခတငးပေသာအဆမာက ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကးက ရြေထာငးသခဖငး ေလလာ

သသပးပါမညး၈ ပထမရႈေထာငးသညး မနးမာႏငးင၌ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈ ရြာေဖျေရစနစး ႏြငး

ဖကးဒရယးနြငးဒမကေရစစနစးဖငး သျာေနသညး အခာေသာႏငးငမာတျငး ကငးသသညး စစးဘကးဆငးရာ

တရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစး အၾကာကျာခာမႈ၈ ဒတယရႈေထာငးအေနဖငး သမေပာဆခသညး စစးဘကးဆငးရာ

တရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစးတျငး ႏငးငတကာလ႕အချငးအေရဥပေဒမာႏြငး ႏငးငတကာ လသာခငးစာနာ

ေထာကးထာမႈဆငးရာဥပေဒ အေခခေအာကးမြေန၊ အရပးဘကးဆငးရာတရာစရငးေရ၌ ႀကၾကပးမႈ25 က

ကငးသမႈ ရြ၇ မရြ၈ တတယရြေထာငးသညး အေရႀကေသာ အခကးဖစးသညး ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒႏြငး

စစးဘကးဆငးရာ ဆကးစပးဥပေဒမာဖစးေသာ တညးဆ ၆၂၆ ခႏြစး၇ တပးမေတားအကးဥပေဒေအာကးမြ

စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈ ရြာေဖျေရစနစး ေဖားေဆာငးရာ၉ ပစးမႈကလျနးၿပေနာကး

လျတးၿငမးချငးရေနမႈအေခအေနက ဖယးရြာႏငးခငးရြ၇ မရြ၈ တရာမြတမႈ ရြာေဖျေပႏငးမႈ ရြ၇ မရြ၈

တရာဥပေဒစမေရက ေဖားေဆာငး မြငးတငးႏငးမႈ ရြ၇ မရြ ႏြငး တညးတခငးၿမေသာ ၿငမးခမးေရရရြေအာငး

ေဖားေဆာငးႏငး ခငး ရြ၇ မရြ ဆသညးတ႔က ေလလာသသပးထာပါသညး၈

**********************

မနးမာႏငးငႏြငး ၿဗတနးႏငးင၌ စစးဘကးဆငးရာ တရာမြတမႈ ရြာေဖျေရစနစး

ႏႈငးယြဥးမႈ

ၿဗတနးႏငးင၌ လမႈႏငးငေရေနာကးခအေခအေနက ေလလာၾကညးသညးအခါ အခာအခကးမာ အပငး

။တ႔ႏငးင၌ ႏငးငေရတျငး (အပးခပးေရႏြငးဥပေဒပေရက႑ႏြစးခလ၉) စစးတပးက လ ပါဝငးပတးသကးမႈမရြသညးက ေတျ႕ရသညး၈ သ႔ေသား မနးမာႏငးငတျငးမ ၿဗတနးႏငးငႏြငးဆနး႕ကငးကျလျစျာပငး မနးမာစစးတပးက ဤက႑ႏြစးရပးလတျငး ပါငးေနသညးသာမက အေရႀကေသာ အခနးက႑တျငး စမ ခယးလြယးႏငးချငးအာဏာကး ငးေရာကးေနရာယထာၿပ စစးအာဏာရြငးစနစးရြငးသနးေစရနး ဖျ႕စညးပအေခခ ဥပေဒ၉ အခငးအမာထညးသျငး ထာသညးက ေတျ႕ရြရသညး၈26

25 ကမာၻ႕ကလသမဂၐ အေထျေထျညလာခ၇ လ႕အချငးအေရေကာငးစ၇ ဿ၅ၾကမးေမာကး အစညးအေဝ၈ (ဿ၆) ရကးေန႔ ဇနးနါရလ၇ ဿ၂ခႏြစး တျငး ကလသမဂၐလ႕အချငးအေရဆငးရာေကားမရြငးနာမငးၾက၌ စစးခရမာႏြငးပညးစေသာ တရာစရငးေရစနစးမြ တရာမြတမြဆငးရာ စမခနး႕ချ ခငးႏြငးပတးသကးသညး က ျမးကငးသပညာရြငးမာ၌အစရငးခစာအေပ၍ ေဆျ ေႏျညြႏြငးပျ အကဥးခပး၈ 26 ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ပဒးမ - ၃ (ခ)၇ ဿ (စ)၇ ၁၄၇ ၃၇ ၄ (ခ)၇ ၄၁၇ ၆ (ခ)၇ ၁ (ခ)၇ ၃ (ဃ)၇ ဿ၇ ဿ၀ဿ (ခ) (ဿ)၇ ဿ၀ဿ (ဃ)၇ ဿ၀၁ (ဃ)၇ ဿ၃၇ ဿ၃ဿ (က) (ဿ) & (ည)၇ ဿ၄၃ ()၇ ဿ၅၂ (ခ) (၀)၇ ဿ၆၀ (ခ) ၇ ၀ (ဂ)၇ ၀၆၇ ၀၀၅ ၇၀၀၆၇ ၀၁၇ ၀၁၇ ၀၁ဿ၇ ၀၁၀ (ခ)၇ ၀၄၆ (က) (ဂ)၇ ၀၅၇ အခနး ၇ ပဒးမ ၁၀၃၇ ၁၁၀၇ ၁၁၂၇ ၁၁၅၈

9 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

လကးရြၿဗတနးႏငးငတျငး ဿ၃ ခႏြစး၇ လကးနကးကငးတပးဖျ႕မာအကးဥပေဒ (Armed force Act, 2006) ေအာကးတျငး ယခငးက ကငးသခေသာ လကးနကးကငးတပးဖျ႕မာ (ၾကညး၇ ေရ၇ ေလ) အာ သခာစစးေဆစရငးေသာ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစးက လကးနကးကငးတပးဖျ႕ အာလ အတျကး တခတညးေသာ တရာစရငးေရ ထာရြသညးစနစးသ႕ ေပာငးလခသညး၈ ထေပာငးလမႈအရ အရပးဘကးတရာသႀကက စစးဘကးဆငးရာတရာရမာက ဥေဆာငးႏငးၿပ27 အရပးဘကးတရာစရငးေရက စစးဘကးဆငးရာ တရာစရငးေရအေပ၍၉ ႀကၾကပးခငး အေခခအတးမစးကလညး ခမြတးႏငးခေပသညး၈ ၆၃၃ ခနြစးတျငး ဗတနးႏငးင၉ စစးဘကးဆငးရာတရာရမာက ကၾကပးႏငးရနးအတျကး စစးဘကးဆငးရာ အကေဆာငးတရာသ ကခပး (Judge Advocate General) ရာထက က ဖနးတခသညး၈ ။သညး စစးဘကးဝနးေဆာငးမႈဆငးရာတရာရမာ (Service Courts) ၌ အ ကအကလညးဖစးသညး၈ ။တျငး တရာစျဆခငး အပါအငး ခခေခပခငးဆငးရာႏြငးတရာရစမခနး႕ချ ခငးအေပ၍တျငး ႀကၾကပးရမညး ႀကမာသညး အချငးအာဏာ ရြသညး၈28 ။၌ ႀကၾကပးမႈေအာကးတျငး လကးေထာကးစစးဘကးဆငးရာ အကေဆာငးတရာသႀက ႏြငး အခာလကးေအာကးတရာသႀက မာရြသညး၈ လကးေထာကးတရာသႀကႏြငး လကးေအာကး တရာသႀကမာ အာလသညး အရပးသာမာ ဖစးသညး၈ အေတျ႔အႀကရြ ေရြ႕ေနႀကမာ နြငး ဝတးလေတားရမာ ဖစးသညး၈29

မနးမာႏငးငတျငးမ အထကးတျငး တငးပခေသာ ၿဗတနးႏငးင၌ ကငးသမႈႏြငး အလျနးတရာ ကျာခာလကး ရြသညး၈ ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒအရ ကာကျယးေရဥစခပး (လကးရြ ဗလးခပးမြႀက မငးေအာငးလြငး) သညး ေနာကးဆအခနးထ စစးဘကးဆငးရာ တနးပညးစစးမႈထမးတဥ အေနဖငး တာနးယေန သညးအပငး တပးတျငးတရာရမာအာလႏြငး စစးဘကးဆငးရာအယခတရာရ၌ အခပးလညးဖစးသညး၈ စစးဘကးဆငးရာ တရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစး တခလတျငး အရပးသာဥပေဒပညာရြငးမာ က တရာသႀကအဖစး တာနး ထမးေဆာငးႏငးချငး လမရြေပ၈ ကာကျယးေရဥစခပး ဗလးခပးမြႀက မငးေအာငးလြငး၌ ႀကၾကပးမႈ ေအာကးတျငး တာနးထမးေဆာငးလကးရြေသာ စစးအရာရြႀကမာအနကး အေတျ႔အႀကရြေသာ ေရြ႕ေနႀကမာ၇ တရာလႊတးေတား ေရြ႕ေနမာ တစးဥမြ မပါဝငးေခ၈

ၿဗတနးႏငးငတျငးကငးသေနဆဖစးေသာ ဿ၃ ခႏြစး၇ လကးနကးကငးတပးဖျ႕မာအကးဥပေဒ အရ အရပးဘကးတရာသႀကမာသညး စစးဘကးဆငးရာတရာစရငးေရစနစး တခလက ဥေဆာငးမႈ ပရသညး၈ ထသ႔ဥေဆာငးမႈေအာကးတျငး စစးဘကးဆငးရာ မညးသညးအစအဖျ႕တခက၇ သ႕မဟတး အစတးအပငး တရပးကမြ ပညးသတဥတေယာကးက၇ သ႕မဟတး ပညးသမာအေပ၍ ႀကမာသညး မညးသညးရာဇတးမႈကမြ ကလျနးရနးအချငးအေရ မရြၾကေပ၈ မနးမာႏငးငတျငးမ ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခ ဥပေဒေအာကး၉ 27 Louisa Brooke-Holland “ စစးဖကးဆငးရာ တရာမြတမြရြာေဖျေရစနစး၇ မတးဆကး၈ (ၿဗတနးႏငးင အထကးလႊတးေတား ၌

စာၾကညးတကး ၇ ဿ၁၇ ေဖေဖားဝါရလ (၁)၈) https://researchbriefings.parliament.uk/ResearchBriefing/Summary/SN06823

28 တပးမေတား- တရာရမာႏြငး ခရ တရာစရငးေရ၇ ၿဗတနးႏငးင တရာစရငးေရ၈ 'Military‟, Courts and Tribunal Judiciary, Judiciary UK Website, 2019: https://www.judiciary.uk/about-the-judiciary/the-justice-system/jurisdictions/military-jurisdiction/ 29 Ibid.

10 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ရာထအဆငးမငးေသာ စစးေခါငးေဆာငးမာသညးလညးေကာငး၇ ။တ႕၌လကးေအာကးရြ အရာရြမာသညး လညးေကာငး၇ ႀကမာေသာရာဇတးမႈႀကမာက ကလျနးႏငးချငး အချငးအေရက အပညးအ ရရြထာသညး၈ ပစးမႈကလျနးေသာ စစးဘကးဆငးရာပဂၐလးမာသညး အမႈကစရငးဆဖတးေသာ တရာသႀကမာလညး ဖစးလာႏငးသညး၈ ဤသညးမြာ ႀကမာေသာ လ႕အချငးအေရခေဖာကးမႈမာက ကလျနးေသာ စစးသာမာအာ ကာကျယးမႈေပထာသညး သကးေသပငးဖစးသညး၈ မနးမာႏငးင၌ စစးဘကးဆငးရာ တရာမြတမႈ ရြာေဖျေရစနစး တညးရြမႈသညး မနးမာစစးတပး (မနးမာတပးမေတား) ၌ ပစးမႈကလျနးၿပေနာကး လျတးၿငမးချငးရေနမႈအေခအေနက ဖနးတထာ ခငးပငးဖစးသညး၈

ကမၻာကလသမဂၐ၌ လျတးလပးေသာတရာသႀကမာႏြငးေရြ႕ေနမာဆငးရာ အထကယးစာလြယးက

(ဖငးေလႏြငး ၿဗတသြဘရငးမငးမတးႏငးငေတား) (Findlay Vs. The United Kingdom) အမႈက ကကာကာ မြတးခကးခေပာဆခသညးမြာ ၿဗတနးႏငးငႏြငး ေမာကးပငးအငးယာလနးကသ႕ေသာႏငးငမာ၉ပငး ေတျ႕ရြရ သညး စစးဘကးဆငးရာ တပးတျငးတရာရမာ၌ အဓက အာနညးခကးမာမြာ အရပးဘကးဆငးရာ တရာရ တရာသႀကမာသညး စစးဘကးဆငးရာတရာစရငးခငးအေပ၍၉ လေလာကးေသာ လႊမးမႏငးမႈ အၿမတနး မရနငးပါ၈ စစးဘကးဆငးရာတရာရ ဖျ႕စညးသညး အရာရြမာ၌ အခနးက႑ေၾကာငး ဖစးသညး၈30 ဥပေဒေရရာ ကၽျမးကငးေသာ အရပးသာတရာသႀကမာ၌ ပါငးပတးသကးချငး မရြသညး မနးမာႏငးငတျငး ကငးသလကး ရြေသာ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈ ရြာေဖျေရစနစးေအာကးတျငး အဓပၸာယးပညးေသာ အမြနးတရာႏြငး တရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစးက မညးသညးအခါမြ ရရြႏငးမညး မဟတး၈

အထကးတျငးေဖားပခေသာ အေၾကာငးအရာမာသာမက ၿဗတနးႏငးငႏြငး မနးမာႏငးငအၾကာ သသာ ထငးရြာစျာေတျ႕ရြရေသာ ကျ ပာမႈ ေနာကးတခသညး အချငးအေရဆငးရာအေပ၍ ရြမငးမႈ ဖစးသညး၈ ၿဗတနးႏငးငတျငး ၃၅၆ခႏြစးမြ စတငးကာ သာမာနးပညးသပညးသာမာအတျကး အေခခလျတးလပးချငးႏြငး ႏငးငသာဆငးရာအချငးအေရမာက ႏငးငသာတ႕၌ အေခခရပငးချငးမာပဌာနးခကးတျငး ထညး႕သျငး ပဌာနး ထာသညး၈ ယငးႏငးငသာတ႕၌ အေခခရပငးချငးမာပဌာနးခကးသညး စစးဘကးဆငးရာ တရာရမာမြအစ လသာမာ၌အချငးအေရမာက ကာကျယးေပရနးႏြငး မြငးတငးေပရနးအတျကး လႊမးမသညး အခနးက႑တျငး ရြေနခသညး၈ ထ႕ပငး စစးဘကးဆငးရာအမႈထမးမာသညး အေခခရပငးချငးဆငးရာ ပ ာနးခကး၌ ကာကျယး ေပခငးက ရရြခစာရသညးအပငး ၿဗတနးႏငးငသညး လ႕အချငးအေရက မြငးတငးရနး ပဌာနးထာသညး ဥေရာပသမဂၐ၌ လ႔အချငးအေရဆငးရာ သေဘာတညမႈစာခပး (The European Convention on Human Rights) ပါ ပဌာနးခကးမာက ပညးတျငးဥပေဒအဖစး ပနးလညးေရဆျ ပဌာနးသညးကလညး ခစာချငး ရရြ ၾကသညး၈31 30 ကလသမဂၐ အေထျေထျညလာခ၇ လျတးလပးေသာ တရာတရာသၾကမာႏြငး ေရြ႕ေနမာ၈လျတးလပးေသာ တရာသၾကမာႏြငး

ေရြ႕ေနမာဆငးရာ ကလသမဂၐအထကယးစာလြယး၌ အစရငးခစာ၈ ကလသမဂၐအေထျေထျအတျငးေရမြမြတးတမး- အပဒး ၁၇

၃၅ၾကမးေမာကး အစညးအေ၇ ၄ ၾသဂတးလ ဿ၀၈

31 ရစးခတး ေနားသနး တယးလာ- လ႕အချငးအေရဆငးရာဥပေဒေအာကးမြ ၿဗတသြစစးသာမာ အကာအကျယးေပခ- ဂါဒယနးသတငးစာ၇ ၅ ေဖေဖားါရ ဿ၀၈ .https://www.theguardian.com/law/2013/feb/18/british-soldiers-human-rights-court

11 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

မနးမာႏငးငတျငး အဆကးဆကးေသာ အစရမာသညး အချငးအေရအာ ယငးႏြငးဆကးစပးေသာ ပနာမာအတျကး လေလာကးစျာ အဓကမထာၾကေသ၈ လ႕အချငးအေရဟသညး စကာလက ရယးသျမးေသျခငးပငး ပလပးေနဆဖစးသညး၈ ထ႔အပငး မနးမာႏငးငသညး အမာပညးသႏြငး ႏငးငေရဆငးရာ ႏငးငတကာသေဘာတညမႈစာခပး (International Covenant on Civil and Political Rights) ကအတညးပ လကးမြတးေရထခငး မပလပးေသေပ၈ ထ႕ေၾကာငး အချငးအေရထကးပ၊ နငးငေရေၾကျေၾကားသသညး စစးဘကးဆငးရာ တရာရမာလညးပတးခငး အပါအဝငး တနငးငလက လႊမးၿခလကးရြသညး၈ ယငးနငးငေရ ေၾကျေၾကားသမြာ ပညးေထာငးစမၿပကျေရ၇ တငးရငးသာစညးလညညျတးမႈ မၿပကျေရ ႏြငး အခပးအခာအာဏာ တညးတခငးၿမေရ32 တ႔ဖစးသညး၈ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒအရ ပညးသပညးသာ တ႔က လကးနာရမညး တာနးဖစးေၾကာငး က စစးအာဏာရြငးမာက ခမြတးကငးသလကးရြသညး၈33

ၿဗတနးႏငးငတျငး လ႕အချငးအေရကမြငးတငးကာပဌာနးထာသညးဥေရာပသမဂၐ၌ လ႕အချငးအေရ ဆငးရာ သေဘာတညမႈစာခပး (The European Convention on Human Rights) ႏြငး ၆၆၅ လ႕အချငး အေရအကးဥပေဒ (Human Rights Act 1998) အရ စစးဘကးဆငးရာအမႈထမးမာ၌ ခေဖာကးမႈက ခရ ေသာ အရပးသာနစးနာသမာသညး ကာကျယးေရနးႀက (Secretary of Defense or Defense Minister) မြ တဆငး တရာစျဆႏငးသညး၈34 ထ႕ပငး တရာမြတမႈက ဆကးလကးရြာေဖျႏငးရနးအတျကး စစးဘကးဆငးရာ အယခတရာရႏြငး ၿဗတနးႏငးငဗဟတရာရခပးသ႕ ထပးအယခႏငးချငးရြသညး၈ မနးမာႏငးငတျငးမ စစးဘကးဆငးရာပဂၐလးမာက အရပးသာမာအေပ၍ ဆနး႔ကငးကလျနးေသာ ပစးမႈမာအတျကး ကလျနးခရသ မာအေနဖငး အရပးဘကးဆငးရာတရာရသ႔ တရာစျဆႏငးရနး ခကးခလြသညးအပငး၇ စစးအေတာအတျငး ကာလ၉ အရပးသာမာအေပ၍ ဆနး႔ကငးကလျနးေသာ မညးသညးပစးမႈကမြ စစးေဆစရငးႏငးေသာ စရငးပငးချငးအာဏာ မနးမာႏငးင၌ တရာလႊတးေတားခပး၉ မရြသညးက ဆနး႔ကငးကျလျစျာပငး ေတျ႕ရြရသညး၈

**********************

32

ဒ႕တာနးးအေရသပါသညး ရြစးေလလအေရအခငးဟ လသမာေသာ စကးတငးဘာလ ၅ ရကး ၆၅၅ ခႏြစးတျငး ဒမကေရစ ရရြေရအတျကး တပညးလအတငးအတာဖငး လထမာမြ ၿငမးခမးစျာဆႏၵထတးေဖားပျက စစးတပးမြ အငးအာသၿဖချကာ စစး အာဏာသမးၿပေနာကး မနးမာစစးအာဏာရြငးမာထမြ ေဖားထတးလကးေသာ ႏငးငေရေၾကျ ေၾကားသဖစးသညး၈ 33 ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ပဒးမ ၃ (က) (ခ) (ဂ)၈ 34 ယႏကးတကးကငးဒမး- ဆာဒါ မဟာမကး အမြ (အယခတရာရႏြငး ဗဟတရာရခပး ဆဖတးခကး)၇ စစးပျအတျငး ဥပေဒသညး

မညးကသ႕ အကာအကျယးေပသနညး၈ https://casebook.icrc.org/case-study/united-kingdom-case-serdar-mohammed-

court-appeal-and-supreme-court-judgments Neutral Citation Number: [2015] EWCA Civ 843, Case Nos: A2/2014/1862; A2/2014/4084; A2/2014/4086, In the

Court of Appeal (Civil Division), Royal Courts of Justice, Strand, London, WC2A 2 LL, date 30/07/2015

https://www.judiciary.gov.uk/judgments/mohammed-and-others-v-secretary-of-state-for-defence-rahmatullah-v-mod/

12 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

အေမရကနးပညးေထာငးစႏြငး မနးမာႏငးင၌ စစးဘကးးဆငးရာ တရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစး ႏႈငးယြဥးမႈ

အေမရကနးပညးေထာငးစ၌ စစးေသနာပတခပးဖစးေသာ ပညးသ႕ေရျ ေကာကးခ သမၼတ၉

စစးပျအတျငး ရာဇတးမႈကလျနးသမာက စစးေဆစရငးရနးအတျကး တညးရြေသာ စစးဘကးဆငးရာ တရာရမာက ႀကၾကပးသညး အချငးအာဏာအပါအငး စစးဘကးဆငးရာအမနး႔ ေပပငးချငးအာဏာမာ အာလက ရရြထာသညး၈35 ထ႕ပငး သမၼတက အထကးလႊတးေတား၌ အႀကပခကးႏြငး သေဘာတညမႈ ေအာကးတျငး ခနး႕အပးထာသညး အရပးသာကယးစာလြယး ကာကျယးေရနးႀကသညး အေမရကနးစစးတပး အေပ၍ အမနး႔ေပပငးချငးရြသ ကာကျယးေရစစးဥစအဖစး ေယဘယအာဖငး သရြထာသညး၈36

ယေန႕အခနးတျငး ဥပေဒေၾကာငးဆငးရာ႐ႈပးေထျမႈႏြငး ပလပးေဆာငးရျကးမႈဖစးစဥးအရ အငငးပျာ မႈမာရြေနဆ ဖစးေသားလညး အာဏာအကနး႕အသတးကငးသချငးရြေသာ သမၼတသညး ဖျ႕စညးပအေခခ ဥပေဒ အခနး ဿ၈ ပဒးမ ဿ ကခေဖာကးေသာ စစးဘကးဆငးရာအဆငးမငးအရာရြမာက ဖတးႏငးသညး၈37 သကးေသအဖစး ေအာကးတျငးေဖားပထာသညး ကာခပးတျငး မငးေတျ႕ႏငးသညးမြာ အေမရကနး၌ စစးဘကး ဆငးရာအဖျ႕အစညးမာအတျကး အယခတရာရသညး အရညးအခငး ပညးေသာ အရပးသာဥပေဒပညာရြငး မာဖငး ဖျ႕စညးထာသညး အေမရကနးပညးေထာငးစ၌ အမငးဆတရာလႊတးေတားခပး၌ ႀကၾကပးကျပးကမႈ ေအာကးတျငး ရြငးလငးစျာတညးရြသညး၈ ပညးသလထသညး အထျတးအထပးဖစးခငးႏြငး ႀကၾကပးႏငးချငး တ႕ေၾကာငး အေမရကနးႏငးငတျငး စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈ ရြာေဖျေရစနစးက ေကာငးမျနးစျာ အေကာငး အထညး ေဖားႏငးခငး ဖစးသညး၈

ဆနး႕ကငးကျလျစျာပငး မနးမာႏငးငတျငး စစးအရာရြေဟာငးမာသညး အေထျေထျေရျေကာကးပျတျငး ပါငးမႈမရြဘ သမၼတ သ႕မဟတး အနညးဆ ဒတယသမၼတ ဖစးလာႏငးေသာ အငငးပျာဖျယးရာ သမၼတ ေရျ ခယးေရစနစး၉ သမၼတသညး ပညးသမာက တကးရကးေရျ ခယး ခနး႕အပးလကးေသာသ မဟတးေပ၈38 ဖျ႕စညးပအရ သမၼတသညး စစးေသနာပတခပးမဟတး သကသ႕ စစးဘကးဆငးရာမာကစၥႏြငးပတးသကး၊ မညးသညး အချငးအာဏာမြ ကငးသပငးချငး ေပမထာေပ၈ ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခ ဥပေဒေအာကးတျငး အကယး၊ အဆငးမငးစစးအရာရြ ေဟာငးတဥ သမၼတဖစးလာပါမ လကးနကးကငး တပးဖျ႕မာအေပ၍ တစတရာလႊမးမႏငးေသာ အချငးအာဏာ ရြ ႏငးသညး၈ 35 Lisa Schenck ေခတးသစးစစးဘကးဆငးရာတရာမြတမြ၇ အမြမာႏြငး အခကးအလကးမာ၇ အခနး ()၈ Chapter One (3rd

Edition, GWU Law School Public Law Research Paper No. 2019-8, 2019)

P.3:https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3360373 36 Jim Garamone, ‘DOD Official Details Defense Secretary Succession Process’ (US Department of Defense website

9 July 2019) <https://www.defense.gov/Explore/News/Article/Article/1899581/dod-official-details-defense-secretary-succession-process/>; Valerie C. Brannon, ‘The Vacancies Act: A Legal Overview’ (Congressional Research Service 2018) <https://fas.org/sgp/crs/misc/R44997.pdf> 37 Charlie Dunlap, J.D., Can Presidents „fire‟ senior military officers?, Lawfire, Constitutional Law/ Military Policy/Politics/ Presidential

Power, 15 September 2016: https://sites.duke.edu/lawfire/2016/09/15/can-presidents-fire-senior-military-officers-generally-yesbut-its-

complicated/ 38 ပညးေထာငးစမနးမာႏငး ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ပဒးမ ၃၈

13 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ဥပမာအာဖငး စစးဗလးခပးေဟာငး ဥသနးစနးက ဿ- ဿ၂ သကးတမး၉ သမၼတဖစး လာခစဥး သမၼတသညး စစးဘကးဆငးရာကစၥရပးမာတျငး တစတခေသာ အတငးအတာအထ ပါငးပတးသကးချငးရခသညး၈

ၿငမးခမးေရဖစးစဥးက အေထာကးအပေပႏငးေရအတျကး တငးရငးသာလကးနကးကငး အဖျ႕အစညး

မာက ညလာခမာ ကငးပရနးဖစးေစ၇ အပစးအခတးရပးစရနး ညႊနးၾကာခကးမာ ထတးပနးခသညးအခါ ဖစးေစ၇ မနးမာစစးတပးက တစတရာ လကးနာမႈ ရြခသညးက ေတျ႕ရြရေပသညး၈39 ေနာကးထပးအခာသမၼတႏြစးဥ ဖစးေသာ ယခငးသမၼတေဟာငး ဥထငးေကား ႏြငး လကးရြသမၼတ ဥငးမငးတ႕ သမၼတဖစးလာသညးအခါ စစးဘကးဆငးရာကစၥရပးမာ အတျကးေသားလညးေကာငး၇ ၿငမးခမးေရရြာေဖျမႈ ဖစးစဥးက အေထာကးအကပ ေစမညး ေၾကငာခကးမာ ထတးပနးရနးေသားလညးေကာငး အချငးအာဏာမရြပါ၈ ထ႕အပငး မနးမာႏငးငက လကးမြတးေရထ အတညးပထာသညး ဂနဗာကျနးဗငးရြငး (ႏငးငတကာလသာခငး စာနာေထာကးထာသညး ဥပေဒ၇ သ႔မဟတး ႏငးငတကာစစးဥပေဒ) ပဌာနးခကးမာက ႀကမာပငးထနးစျာ ခေဖာကးေသာ စစးဘကးဆငးရာ ကလျနးသမာက အေရယႏငးရနး မညးသညးအချငးအာဏာမြ မရြၾကေပ၈

မနးမာႏငးင၌သမၼတသညး အေမရကနးသမၼတကသ႕မဟတးပါ၈ မညးသညး စစးဗလးခပးကမြ ဖတးခ ပငးချငး အချငးအာဏာမရြေပ၈40 အကယး၊ လႊတးေတားအတျငး ကာကျယးေရဥစခပးက ခနး႔အပး ေစလႊတးလကးေသာ တပးမေတားသာလႊတးေတားကယးစာလြယးဿ၂%ႏႈနးက41 လႊတးေတားတျငးရြ စစးတပး လႊမးမမႈရြေသာ အခာႏငးငေရပါတမာႏြငး42 စစးတပးေကာေထာကးေနာကးခ ႏငးငေရပါတမာႏြငး လႊတးေတားကယးစာလြယးအမတးမာ၌ ေထာကးခမႈတ႕ဖငး တပးမေတား ကာကျယးေရစစးဥစခပးသညး သမၼတအာ ဖတးခရနး စျခကးတငးႏငးချငးရြသညး၈ 43

မနးမာႏငးင၌ ကာကျယးေရဝနးႀက၇ ပညးထေရဝနးႀကႏြငး နယးစပးေရရာဝနးႀကမာက စစးဘကးဆငးရာ အဆငးမငးရာထ ရယထာလကးရြေသာ စစးဗလးခပးမာအာ တပးမေတားကာကျယးေရ ဥစခပးက ခနး႔ထာသညး၈ ထဝနးႀကမာအာ သမၼတက ခနး႔ထာပငးချငးမရြ၈ ဤကသ႔ေသာ အေခအေနအေၾကာငးတရာမာသညး မနးမာႏငးင၌ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈရြာေဖျေရ စနစးက ပကးစေစခငးဖစးသညး၈

39 ေအာငးလြထျနး၇ ကခငးေတားလြနးေရအဖျ႕ႏြငး အပစးအခတးရပးစေၾကာငး မနးမာအစရသညး ထတးပနးေၾကငာ၈ ရကးတာသတငး၇ ၅ ဇနးနါရ ဿ၀၈ 18 January 2013: https://www.reuters.com/article/us-myanmar-kachin/myanmar-government-announces-ceasefire-with-kachin-rebels-idUSBRE90H0LB20130118 40 ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ပဒးမ ဿ၀ဿ ၇(ခ) ၇(ဿ)၈ 41 ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ပဒးမ ၄၁၇ ၆၇ ၁၈ 42 ပညးေထာငးစၾက႕ခငးေရႏြငး ဖျ႕ၿဖေရပါတ ႏြငး တငးရငးသာစညးလညညျတးေရပါတ၈ 43ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ပဒးမ ၄ (ခ)၈

14 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

Source: Lisa Schenck, Modern Military Justice: Cases and Materials, George Washington Law School Public Law and Legal Theory Paper No. 2019-8, 3rd Edition, 2019, P.7: https://ssrn.com/abstract=3360373

အထကးေဖားပပါကာခပးတျငး အေမရကနးႏငးင၌ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈ ရြာေဖျေရစနစး

အဆငးဆငးက ေဖားပထာသညး၈ စစးဘကးဆငးရာအယခတရာရမာသညး တပးတျငးတရာရမာ အထကး တျငး တညးရြေနသညး၈ အေမရကနး၌ လကးနကးကငးတပးဖျ႕မာအတျကး အယခတရာရမာသညး တတယ အဆငးတျငး တညးရြသညးက ေတျ႕ရသညး၈ ေနာကးဆတျငး အေမရကနးတရာလႊတးေတားခပးသညး တရာရမာအာလ၌ အထကးတျငး တညးရြေနသညး၈ ထ႕ေၾကာငး အေမရကနးႏငးငတျငး စစးဘကးဆငးရာ တရာစရငးေရသညး အရပးသာတရာစရငးေရႏြငးေပါငးစပးေနသညးသာမက အရပးဘကးဆငးရာက စစးဘကး ဆငးရာ တရာစရငးေရက ႀကၾကပးေနေၾကာငးက ေတျ႕ရြရသညး၈ မနးမာႏငးငတျငးမ ဆနး႕ကငးကျလျစျာ ရြေန သညး၈ ဗတနးႏငးင၌ စစးဘကးဆငးရာ အယခတရာရ

ဗတနးႏငးငတျငး စစးဘကးဆငးရာအယခတရာရက အဂ လနးႏြငးေလရြ အရပးဘကးတရာစရငးေရ

တရာရမာမြ တရာသ ကမာဖငး ဖျ႕စညးထာသညး၈ ။တ႕သညး စစးဘကးဆငးရာတရာရမာက

တကးလာေသာ အယခအမႈမာအတျကး အယခစရငးပငးချငးအာ ာက ကငးသသညး၈

15 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

စစးဘကးဆငးရာတရာရသညးလညး ဘရငးတရာရကသ႔ တစးသကးတစးက ျနးေထာငးဒ းခမြတးႏငး သညးအာ ာ ကငးသႏငးသညး၈ အပစးရြေၾကာငးထငးရြာလြငး ပစးမႈဆငးရာအယခတရာရႏြငး အချငး အာ ာတသညး စစးဘကးဆငးရာအယခတရာရသ႔ အယခဝငးႏငးသညး၈ တရာသ ကမာသညး အရပးသာမာဖစးၾက ပ ။တ႔က အခာေအာကးတရာသ ကမာႏြငး ခရငးတရာသ ကမာ ကသ႔ပငး ေလာဒးခနးဆယးလာက ခနး႔ထာခငးဖစးသညး၈ မညးသညးအမႈတျငး မညးသညးတရာသ ကက စစးေဆ မညး ဟသညးက စစးဘကးဆငးရာ အကေဆာငးတရာသ ကခပးက သတးမြတးေပသညး၈44

ၿဗတနးႏြငး အေမရကနးႏငးငမာကသ႔ မနးမာႏငးငတျငးလညး တပးတျငးအယခတရာရႏြငး

စစးဘကးဆငးရာလကးနကးကငးတပးဖျ႕မာအတျကး စစးဘကးဆငးရာအယခတရာရမာ တညးရြကငးသခသညး၈ မနးမာႏငးငတျငးလညး လျတးလပးေရရၿပခနးမြ၊ ၆၃ဿခႏြစး စစးတပးအာဏာမသမးမအခနးထ ၆၁၄ ခႏြစး ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒအရ အရပးသာဖစးေသာ နငးငေတားတရာဝနးႀကခပး၌ ႀကၾကပး မႈေအာကးတျငး စစးဘကးဆငးရာအယခတရာရမာ ဖျ႕စညးတညးရြခသညး၈ နငးငေတားတရာဝနးႀကခပးတျငး ေအာကးေဖားပပါ လပဂၐလးမာဖငးဖျ႕စညးေသာ စစးဘကးဆငးရာအယခ တရာရမာ က ဖျ႕စညးေပႏငးေသာ အချငးအာဏာက ရရြခသညး၈ 45 “ႏငးငေတားတရာဝနးႀကခပးက၇ ဤကစၥအလ႔ငြာ၇

(က) တရာလ တးေတားတရာဝနး ကမာထမြ အခ အာေလားစျာေရျ ခယးေသာ တရာလ တးေတား တရာဝနး ကမာ၇ (ခ) တပးမေတားရြ ဒတယဗလးမြ ကအဆငးေအာကးမနမးေသာ အရာရြမာထမြ အခ အာေလားစျာ ေရျ ခယးေသာ အရာရြမာ၇ ထ႔အပငး (ဂ) အစရအမႈထမးမဟတးသညး ဥပေဒက ျမးကငးသမာထမြ ႏငးငေတားတရာဝနး ကခပးက ခနး႔အပးသမာ၈”

၆၁၄ ခႏြစး ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒအရ အရပးဘကးတရာစရငးေရသညး စစးဘကးဆငးရာ

တရာစရငးေရအေပ၍ ႀကၾကပးႏငးခခငးႏြငး တရာဥပေဒဆငးရာအရညးအခငးမငးမာေသာ အရပးသာ တရာသႀကမာဖငး ဖျ႕စညးထာေသာ တရာလႊတးေတားခပးသညး အမငးဆေသာတရာရ အဖစး တညးရြခသညးမြာ သကးေသဖစးသညး၈ ထ႕ပငး ၆၂၆ တပးမေတားအကးဥပေဒအရ စစးဘကးဆငးရာ အယခတရာရက တရာလႊတးေတားခပး၌ ႀကၾကပးမႈေအာကးတျငး ဖျ႕စညးခရသညး၈ စစးဘကးဆငးရာ အယခတရာရဖျ႕စညးသညးအခါ ဥပေဒအရညးအခငးပညးမေသာ အရပးဘကးတရာသႀကမာႏြငး ဥပေဒေရရာကၽျမးကငးေသာပညာရြငးမာက အမာစအဖစးအဓကအခနးက႑မာတျငး ေနရာယ လႊမးမ ထာခၾကသညး၈ အထကးတျငးေဖားပခေသာ တညးရြခသညးတရာရမာ ဖျ႕စညးတညးေဆာကးမႈအရ စစးဘကးဆငးရာတရာစရငးေရစနစးသညး ပစးမမြ႕မထငးေအာငး ပညး႕စမႈ မရြခေသားလညး ယခထကးမာစျာ ပမေကာငး မျနးခသညးက ေတျ႕ရသညး၈

44 အထကးအမြတးစဥး (ဿ၄) 45 ၆၂၆ တပးမေတားအကးဥပေဒ ပဒးမ ဿ၈

16 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ထစဥးက မနးမာနငးငတျငး တပးတျငးအယခတရာရ၌ ဆဖတးခကးက ေကနပးခငးမရြပ က နစးနာသညးဟ ခစာရသညး အမႈသညးမာက တရာလ တးေတားခပးသ႔ အယခဝငးချငးရြပ သညး၈ ထ႔ေနာကး ေရြ႕ေနခပးက အမႈတျငး အမာပညးသ၌အကစပျာႏြငး ပတးသကးသညး ဥပေဒအငငးပျာမႈမာ ပ ဝငးသညးဟထငးမငးပ က ။၌ ေထာကးခမႈဖငး အမႈသညးမာက ဒတယအ ကမးအယခ ဝငးချငး ရြသညး၈46 သ႔ဖစး၊ မနးမာႏငးငတျငး ပထမအ ကမးႏြငး ဒတယအ ကမး အယခဝငးသညး အဆငးႏြစးဆငးလ၉ အရပး ဖကးတရာစရငးေရက ကၾကပးခသညးက အထငးအရြာေတျ႕ရသညး၈

ကမေကာငးအေၾကာငးမလြစျာပငး၇ ဿ ခႏြစးကတညးက ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ

အသကး ငးလာသညးအခါ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒႏြငးဆနး႔ကငးေသာ တညးဆဥပေဒမာက ပညးေထာငးစ လႊတးေတားက ပယးဖကးခငး၇ ပငးဆငးခငးမာပလပးခသညး၈47 ဿ၅ ဖျ႕စညးပ အေခခဥပေဒ ပဒးမ ၀၁၀ (ခ)တျငး ေအာကးပါ အတငးပဌာနးထာသညး၈

“စစးဘကးတရာစရငးရာတျငး တပးမေတားကာကျယးေရဥစခပး၌အဆအဖတးသညး အၿပအပတး ဖစးသညး၈”

ဤပဌာနးခကးသစးသညး ၆၂၆ တပးမေတားအကးဥပေဒ ပဒးမ ဿ ႏြငး ဆနး႕ကငးလကးရြသညး၈

ယငးတျငး စစးဘကးအယခတရာရဖျ႕စညးချငး အချငးအာ ာသညး တရာလ တးေတားခပး၌ တရာဝနး ကခပး၉ အပးႏြငးထာခငးဖစးသညး၈ အဆပါ ပဌာနးခကးက ေအာကးပါပဌာနးခကးဖငး ပနးလညး အစာထပ ာနး လကးသညးက ေတျ႕ရြရသညး၈

တပးမေတားကာကျယးေရဥစခပးကဖစးေစ၇ တပးမေတားကာကျယးေရဥစခပးက ဤကစၥအလ႕ငြာ အမနး႕စာဖငး အာဏာအပးႏြငးထာေသာ အရာရြတဥဥကဖစးေစ စစးဘကးအယခတရာရက ဗလးမြ ႀကအဆငးေအာကးမနမးသညး အရာရြႀကသဥဖငး အခါအာေလားစျာ ဖျ႕စညးရမညး၈48

ထ႕ေၾကာငး ဿခႏြစးမြစ၊ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစးအေပ၍ အရပးဘကးတရာ စရငးေရမြ ႀကၾကပးသညးစနစးသညး တရာငးပကးပယးသျာသညး၈ စစးဘကးဆငးရာတရာစရငးေရသညး အရပးဘကးဆငးရာတရာတရာစရငးေရ၌ ႀကၾကပးမႈေအာကးမြ ကငးလျတးကာ သခာ တညးရြသျာသညး၈ ယေန႔ မနးမာႏငးငတျငး ပညးတျငးဥပေဒ သ႕မဟတး ႏငးငတကာဥပေဒက ခေဖာကးကလျနးေသာ ရကးစကးၾကမးၾကတးသညး ရာဇတးမႈ ကမာအတျကး တပးမေတားကာကျယးေရဥစခပးအပါအဝငး အခာ စစးဘကးအရာရြႀကမာအာ ဥပေဒေၾကာငးအရ အေရယႏငးသညး တငးပညးအေဆာကးအအ ကငးမ ေနသညး၈

ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒေအာကးတျငး စစးအာဏာရြငးစနစး ခငးမာစျာရပးတညးေနခငးႏြငး စစးတပးအထျဋးအထပးဖစးမႈက ကငးသေဖားေဆာငးႏငးချငး ေပထာသညး၈ စစးဘကးဆငးရာ တရာစရငးေရ စနစးသညး က႕ယ႕ကာယာဖငး ေဖားေဆာငးေနေသာေၾကာငး တရာမြတမႈ၇ ၿငမးခမးမႈႏြငး တတကး

46

၆၂၆ တပးမေတားအကးဥပေဒ ပဒးမ ဿ၄၈ 47

ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ပဒးမ ၁၁၃၈ 48 ဿတျငး ပနးလညးပငးဆငးသညး ၆၂၆ တပးမေတားအကးဥပေဒ ပဒးမ ၀၀၈

17 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ဖျ႕ၿဖေရအတျကး မရြမဖစးလအပးေသာ တရာဥပေဒစမေရက ငငးပယးေနေၾကာငး ေတျ႕ရေပသညး၈ ဿ၅ ဖျ႕ စညးပအေခခဥပေဒက ကကာလကး ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညးက ေအာကးပါကသ႕ ေပာဆခသညးမြာ အေခအမစး မရြ၇ ယတမရြ၇ ရယးသျမးေသျစရာသာ ဖစးေစပါသညး၈

တကယးလ႕ ကမတ႕ဟာ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒႏြငးအညဒမကေရစကငးသသညး တရာဥပေဒ စမေရက အမြနးတကယးေဖားေဆာငးမယးဆလ႕ရြရငး မနးမာႏငးငရ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒက လစးလရြလ႕ မရ၇ ဒါမြမဟတး လစးလမရြသငးပါဘ၈49

************************

မနးမာႏငးငႏြငး အခာႏငးငမာ၌ စစးဘကးဆငးရာတရာစရငးေရစနစး ႏႈငးယြဥးမႈ

ကမၻာတနးကသၾကေသာ ၄၅၆ ပငးသစးေတားလြနးေရမြ ေမျ ဖျာေပလကးသညး လႏြငး ႏငးငသာတ႕၌ အချငးအေရဆငးရာ ပငးသစးေၾကငာစာတမး (France Declaration of the Rights of Man and Citizens) ကေနာကးခထာလကး ပငးသစးႏငးငသညး ကမၻာတျငး ထပးတနးဒမကေရစႏငးင တႏငးင ဖစးလာသညး၈ ပငးသစးႏငးင၌ စစးဘကးဆငးရာတရာစရငးေရစနစးက အေကာငးအထညးေဖားရာ တျငး ကငးသေသာလမးစဥးသညး မနးမာႏငးငႏြငး ေအာကးပါအတငး ကျာခာလကးရြသညးက ေလလာသငး ေပသညး၈

လျနးခေသာႏြစးမာတျငး ပငးသစးစစးဘကးဆငးရာတရာစရငးေရသညး အရပးသာတရာစရငးေရႏြငး တခတညးအဖစးထာကာ တေရျ႕ေရျ႕ဖငးတတကးေသာစနစးသ႕ ဥတညးလာခသညး၈ ဿရာစ အကနးမြ စတငးကာ ပငးသစး စစးဘကးဆငးရာတရာစရငးေရစနစးသညး ဥပေဒပေရဖကးမြ စတငး တတကးေပာငးလမႈ ရြလာခသညး၈ ထေပာငးလမႈသညး တဖညးဖညးန႕ အခ႕ေသာ စစးဘကးဆငးရာတရာစရငးေရစနစးႏြငး အရပးဘကးတရာစရငးေရစနစးက ချခာေပသညး အရာမာက ပယးဖကးခငးမာ ဖစးေပ၍ေစခသညး၈ 50

ဒတယကမၻာစစးအေတာအတျငး ႏငးငတျငးႏြငး ႏငးငပငးပ၉ အငးအာႀကမာ သညး စစးတပးဖငး ႏငးငတကာလကးနကးကငးပဋပက၏က ဥေဆာငးခေသာ ႏငးငမာထမြတခဖစးသညး ဂာမဏႏငးငတျငး

49 အထကးအမြတးစဥး () 50 Edith Palmer, France: စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမြရြာေဖျေရစနစး၇ ကျနးဂရကး လငးဘရ၇ တကမာၻလဆငးရာ

ဥပေဒသေတသနပဌာန (ဿ၀)၈ 2: https://www.loc.gov/law/help/militaryjustice/2013-009589_FR_Final.pdf

18 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

စစးဘကးဆငးရာ တရာစရငးေရအေပ၍ အရပးဘကးတရာစရငးေရ၌ ႀကၾကပးမႈက ကငးသသညး၈51 ဤ အခကးသညး ေလလာရနး အငးမတနးလအပးေပသညး၈ 52

ဂာမဏႏငးင၌ စစးဘကးဆငးရာတရာစရငးေရက ႀကၾကပးသညး စနစးသညး ေရြကာလက ကငးသခသညး စနစးမြ ေပာငးလမႈ အနညးငယးရြခေသားလညး စစးဘကးဆငးရာအမႈထမးမာ ပစးမႈက လျနးလြငး အရပးဘကးတရာရတျငး စစးေဆရမညးဟသညး အေခခစညးမဥးကမ ထပါ ပယးဖကးချငး မရြေပ၈

စစးဘကးဆငးရာတရာရသညး ဥပေဒပညာရြငးတရာသႀကမာႏြငး သာမနးအရပးသာတရာ သႀကမာ (သာမနးအရပးသာတရာသႀကေနရာတျငး စစးတပးအႀကအကအရာရြက ခနး႔အပးလကး ေသာ စစးသာမာလညးပါဝငးခငး) ဖငး ဖျ႕စညးသညး၈ ထတရာရမာက ခမြတးလကး ေသာ ဆဖတးခကးမာက ဖကးဒရယးအပးခပးေရဆငးရာ တရာရတျငး အယခချငးရြသညး၈

၆၄၀ မြ ၆၅၅ ခႏြစး အာဏာရြငးေခါငးေဆာငးေဟာငး ၾသဂတးစတ ပႏေရြလကးထကး ခလႏငးင ၉ ကငးသေသာ စစးဘကးဆငးရာတရာစရငးေရစနစးသညး အခာေသာ ဒမကေရစႏငးငမာႏြငး ကျ ပာသညး၈ ပါလာမာရာ အရဘာန ႏြငး ခလႏငးငအမႈ (Palamara vs. Chile) ၉ ခလႏငးငတျငး ရစကးထာေသာ Inter-American Court of Human Rights ဟေခ၍ေသာ အေမရကတကးႏငးငမာ၌ လ႔အချငးအေရဆငးရာ တရာရ၌ ေတျ႕ရြခကးမြာ ဥပေဒေရရာကၽျမးကငးမႈ မရြေသာ တနးပညးစစးမႈထမးမာႏြငး အထကးအမနး႕ စဆငးမႈအရ အဆငးနမးအရာရြမြ အဆငးမငးအရာရြမာအထ ပါငးခငးဖငး ဖျ႕စညးထာသညး ခလႏငးင၌စစးဘကးဆငးရာတရာစရငးေရစနစး၉ စစးဘကးဆငးရာတရာရ တရာသႀက မာသညး မမတ႕အထကး စစးဘကးဆငးရာအရာရြမာ၌ သေဘာထာဆႏၵႏြငး ဆနး႕ကငးကျလျမႈ ရြေသာ ဆဖတးခကးမာ ခမြတးေသာေၾကာငး ရာထမြ ဖယးရြာမခရ ဟေသာ အာမခခကး မရြေၾကာငး ေတျ႕ရြခ သညး၈53

မနးမာႏငးင၌ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစးသညး ခလႏငးငတျငးရြေသာ အေခအေနႏြငး တညမႈရြသညး၈ စစးတပးတျငး လကးရြတာဝနးထမးေဆာငးေနေသာ ပဂၐလးမာက တရာသႀကမာ၇ တရာစျ အရာရြ၇ တခါတရတရာခအကေဆာငးမာပါဝငး၊ဖျ႕စညးထာေသာ စစးဘကးဆငးရာ တရာရမာက ႀကၾကပးဥေဆာငး စရငးရသညး၈ စစးတပးထသ႔ တာဝနးမထမးေဆာငးမြ အခ႕ေသာသ မာသညး ဥပေဒေကာငးဆငးဖစးေသားလညး ေရြ႕ေနေရြ႕ရပးအေတျ႕အႀကရြေသာသ၇ အစရေရြ႕ေန၇ ေရြ႕ေန သ႔မဟတး ဝတးလေတားရေရြ႕ေန (ေရြ႕ေနမာအၾကာတျငးအဆငးအမငးဆေရြ႕ေန) မာ မဟတးခၾက၈ တရာစရငးေရ တာဝနးယၾကရေသာ စစးဘကးဆငးရာ အရာရြမာအာလသညး စစးတပး၌ အမနး႔စဆငးမႈသေဘာတရာအရ ။တ႔၌ အထကးအရာရြမာ၌ အမနး႔ႏြငးညျနးၾကာခကးမာက လကးနာရသညး၈ စစးဘကးဆငးရာတရာရ

51

ဂာမဏႏငးင ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ပဒးမ ၆၃ (ဿ)- ဖကးဒရယးအစရသညး လကးနကးကငးတပးဖျ႕မာအတျကး စစးဘကးဆငးရာ ရာဇတးမြ တရာရမာ ဖျ႕စညးေပႏငးသညး၈ ယငးတရာရမာသညး ႏငးငေတားက ခခစစးဆငးႏႊေနခနး သ႕မဟတး စစးဘကး ဆငးရာအမြထမးမာသညး ႏငးငပငးပ၉တာဝနးထမးေဆာငးခငး သ႕မဟတး စစးသေဘာၤမာေပ၍တျငး တာဝနးထမးေဆာငး ေနခနးးတျငး ဖစးေပ၍ေသာ ရာဇတးမြဆငးရာ ပစးမြမာ အေပ၍၉သာ စရငးဆဖတးႏငးချငး ရြသညး၈ ဖကးဒရယးအစရက အေသစတး ဥပေဒပ ပဌာနးေပရမညး၈ ဤတရာရမာသညး ဖကးဒရယးအစရ တရာေရနးၾကဌာန၌ ကမကထပမြဖငး တညးရြရမညး၈

52 စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမြရြာေဖျေရစနစး- လငးပငးဆငးရာ ေစားကာခရမြအေပ၍ စရငးဆဖတးခကး၈ Germany‟ (USA Library of

the Congress, 2015) https://www.loc.gov/law/help/militaryjustice/germany.php

53 ၃၅ ၾကမးေမာကးကလသမဂၐ အေထျေထျညလာခ၇ လျတးလပးေသာ တရာသၾကမာႏြငး ေရြ႕ေနမာ၈ ကလသမဂၐ အေထျေထျအတျငးေရမြ မြတးတမး အပဒး ၁၀၇ ၄ ၾသဂတးလ ဿ၀၈

19 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

မာသညး လဝလျတးလပးမႈ ကငးမေနသညးသာမက၇ စစးဘကးဆငးရာတရာရက ႀကၾကပးေဖားေဆာငးေနေသာ တာဝနးရြ စစးဘကးဆငးရာအရာရြမာ၌ စရငးဆဖတးခကးသညး အကယး၊ အထကးအရာရြမာ၌ ညႊနးၾကာမႈႏြငး ကကးညမႈမရြသညးအခါ ။တ႔က အထကးအရာရြက ဖတးခလကးႏငးသညး၈

**********************

အႏၵယႏငးငႏြငးမနးမာႏငးင၌ စစးဘကးဆငးရာတရာစရငးေရစနစး ႏႈငးယြဥးမႈ

အႏၵယႏငးငတျငး ၆၂ ခႏြစး၇ အႏၵယစစးတပးအကးဥပေဒ (1950 India Army Act ) ကလကးနာရမညးသ မညးသမဆ အကယး၊ အရပးသာအေပ၍ လသတးမႈႏြငးမဒမး မႈက ကလျနးပါက ထပစးမႈကလျနးသက စစးဘကးတရာရတျငး စစးေဆစရငးချငးမရြဘ54 အရပးဘကးတရာစရငးေရ၉ တရာစရငးရမညးဖစးသညး၈55 အလာတ ပဌာနးခကးက မနးမာႏငးင၌ ၆၂၆ခႏြစး၇ တပးမေတားးအကးဥပေဒ တျငးလညး ေတျ႕ရြရသညး၈ ဖစးႏငးေခရြသညးမြာ မနးမာႏငးင ႏြငး အႏၵယႏငးင ႏြစးႏငးငလသညး ၿဗတသြကလန အပးခပးမႈေအာကးတျငး အတရြခေသာေၾကာငး ဖစးလမးမညး၈ ေနာကးပငးတျငး ၆၂၆ ခႏြစး၇ တပးမေတားအကးဥပေဒက မနးမာႏငးင လျတးလပးေရရရြၿပသညးေနာကးတျငး ေရဆျခေသားလညး မနးမာႏငးငရြ ဥပေဒပသမာသညး ၆၂ အႏၵယစစးတပးအကးဥပေဒ ပဒးမ ၄ အာ ပနးလညးကယ ပဌာနးခဟနးရြသညး၈ ထပဌာနးခကးသညး တငးပညးတျငး တညးဆဥပေဒ ဖစးေနဆပငး၈ ေအာကးတျငး အနေရာငး စကာလဖငး ေဖားပထာေသာ အေခ၍အေ၍ႏြစးခကသာ ေပာငးလခသညး၈

၆၂၆ ခႏြစး တပးမေတားအကးဥပေဒ ပဒးမ ၄ဿ၈ အကးဥပေဒက လကးနာရသတဥသညး၇ စစးဘကးဥပပေဒက မလကးနာသတဥအာ၇ ေသေစသညး လသတးမႈကေသား။၇ ထသ႔မလကးနာရသ တဥအာ ၇ ေသေစသညး လသတးမႈမေမာကးေသာ ရာ ဝတးပစးဒ းထကးသညး လေသမႈကေသား။၇ ထသ႔မလကးနာရသ တဥအာ၇ မဒမးမႈကေသား။၇ ကလျနးခငးမြာ -

54 ၆၂ အႏၵယတပးမေတားအကးဥပေဒ ပဒးမ ၄၈ အကးဥပေဒက လကးနာရသတဥသညး၇ စစးဘကးဥပပေဒ (ၾကညး၇ ေရ၇ ေလ) က

မလကးနာသ တဥအာ၇ ေသေစသညး လသတးမႈကေသား။၇ ထသ႔မလကးနာရသတဥအာ ၇ ေသေစသညး လသတးမႈမေမာကးေသာ

ရာ ဝတးပစးဒ းထကးသညး လေသမႈကေသား။၇ ထသ႔မလကးနာရသ တဥအာ၇ မဒမးမႈကေသား။၇ ကလျနးခငးမြာ -

(က) တနးပညးစစးမႈထမးခနးတျငး၇ သ႔တညးမဟတး

(ခ) အႏ ယႏငးငပငးပရြ ေနရာတခခတျငး၇ သ႔တညးမဟတး

(ဂ) အႏ ယဗဟအစရက အမနး႔ေၾကားငာစာဖငး၇ ကစ အလ႔ငြ ၇ သခာေဖားပထာေသာ နယးစပးစစးခနးတျငး၇ ကလျနးခငး

မဟတးလြငး၇ အကးဥပေဒအရဖစးေသာပစးမႈတခခက ကလျနးသညးဟ မမြတးယရ၈ ထ႔ပငး ထပစးမႈကလျနးသအာ စစးတရာရ က

စစးေဆစရငးခငးလညး မပရ၈ 55 Taboola, What is court martial?, India NDTV, January 29, 2010: https://www.ndtv.com/india-news/what-is-court-martial-409964

20 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

(က) တနးပည႔းစစးမႈထမးခနးတျငး၇ သ႔တညးမဟတး (ခ) ပညးေထာငးစမနးမာႏငးငပငးပရြ ေနရာတခခတျငး၇ သ႔တညးမဟတး (ဂ) ႏငးငေတားသမၼတက အမနး႔ေၾကားငာစာဖငး၇ ဤကစၥအလ႔ငြါ၇ သခာေဖားပထာေသာ နယးစပး စစးခနးတျငး၇ ကလျနးခငးမဟတးလြငး၇ ဤအကးဥပေဒအရ ဖစးေသာ ပစးမႈတခခက ကလျနးသညးဟ မမြတးယရ၈ ထ႔ပငး ထပစးမႈကလျနးသအာ စစးတရာရက စစးေဆစရငးခငး လညး မပရ၈

အထကးတျငးေဖားပခေသာ ပဌာနးခကး၌ ပဒးမ ၄ဿ၈ အပဒး (က) တျငး ေဖားပထာေသာ

“တနးပညးစစးမႈထမးခနး” သ႕မဟတး “အခနးပညးစစးမႈထမးသ” ဟသညး အေခ၍အေ၍ႏြငးပတးသကးၿပ

မနးမာႏငးင၉ အဓပၸာယး ရြပးေထျမႈမာ ဖစးေပ၍ေစပ သညး၈ အဘယးေၾကာငးဆေသား ယငးပဌာနးခကးသညး

ဤအကးဥပေဒက လကးနာရမညးသ တဥတေယာကးက လသတးမႈ၇ လသတးမႈမေမာကးေသာ

ရာဇတးပစးဒဏးထကးသညးလေသမႈ ႏြငး မဒမးမႈတ႔က အရပးသာအေပ၍ ကလျနးေသားလညး တရာခဟ

ယဆရသသညး အကယး၊ တနးပညးစစးမႈထမးေနသညး အခနးအတျငး ထပစးမႈ ကလျနးခသညး ဆပါက

ထသက အရပးဘကးတရာရတျငး မဟတးဘ စစးဘကးတရာရတျငးသာ စစးေဆစရငးရမညးဖစးသညး၈

မနးမာႏငးငတျငး ေဖားပသညးအတငး တနးပညးစစးမႈထမးေနခနးဟသညး အေခ၍အေ၍ေအာကး တျငး

စစးသာမာ၌ အရပးသာမာအေပ၍ကလျနးေသာ လသတးမႈ၇ လသတးမႈ မေမာကးေသာ ရာဇတးပစးဒဏး

ထကးသညးလေသမႈႏြငး မဒမးမႈမာက စစးေဆစရငးရနးအတျကး အရပးဘကးတရာရမာသ႕ လႊအပးခငး

မပဘ စစးဘကးဆငးရာတရာရမာ၉သာ ပမြနးစစးေဆ စရငးဆဖတးၾကသညးက ေတျ႕ရသညး၈ ထကသ႕

စစးေဆစရငးမႈေၾကာငး အထသဖငး ပညးတျငးစစးဖစးပျာလကးရြေသာအခနး၉ မနးမာမဟတးေသာ

တငးရငးသာမာေနထငးသညး တငးရငးသာပညးနယးမာတျငး အရပးသာမာအေပ၍ ေဘဒက၏ဆမာ

ကေရာကးေစလကးရြသညး၈

မနးမာႏငးငတျငး တရာလႊတးေတားခပးသညး မမႏြငးအပငးတညးရြလကးရြေသာ စစးဘကးဆငးရာ

တရာရမာ သ႕မဟတး စစးဘကးဆငးရာခရမာအေပ၍ လႊမးမႏငးေသာစရငးပငးချငး အချငးအာဏာ မရြသလ၇

ကငးသရခငးလညးမရြ၈ အလျနးရြာပါသညး အခ႕ေသာအမႈကစၥမာမြလျ၊ တပးမေတားသာမာ၌

အရပးသာမာအေပ၍ ကလျနးသညး ႀကမာေသာ ရာဇတးမႈမာအေပ၍တျငး စစးဘကးဆငးရာတရာရမာ

သညး ။တ႕၌ စရငးပငးချငးအာဏာက ကငးသလကးရြသညး၈

အထကးတျငးေဖားပခသညး ဥပေဒေၾကာငးအရ ရြပးေထျမႈအပငး မနးမာႏငးငတျငး တငးရငးသာ ေဒသမာ၌

နယးေမမာႏြငးဆကးစပးကာ “စစးဖစးေနခနး” ႏြငး “ၿငမးခမးေရရရြေနခနး” ဟေသာ ေါဟာရႏြစးခအေပ၍ တက

ရြငးလငးသညး အဓပၸာယးဖျငးဆထာသညး ဥပေဒေသားလညးေကာငး လႊတးေတားက ထတးပနးခကးမ ေသား

လညးေကာငး မရြေပ၈ ဤသညးမြာ ပငးသစးႏငးငအပါအငး အခာေသာ ဒမကေရစႏငးငမာႏြငး ကျာခာလကး

ရြသညး၈

21 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ပငးသစးႏငးင၉ တကးပျမရြဘ ၿငမးခမးေနသညးကာလတျငး စစးဘကးတရာရ စမခနး႕ချမႈဆငးရာက

စစးဘကးဆငးရာ အထမျမးမသငးတနးမာရယထာၿပေသာ အရပးဘကးတရာရမာက ႀကၾကပး ရသညး၈

စစးဖစးေနသညးကာလတျငး တငးပညး၌ စစးဘကးတရာစရငးမႈ စမခနး႕ချမႈဆငးရာက စစးဘကးတရာရက

အပညးအဝစမရသညး၈ စစးဖစးပျာသညးဟ မြတးယပါက လႊတးေတားသညး ၆၂၅ ပငးသစးႏငးင

ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ပဒးမ၀၂အရ56 စစး ဖစးေၾကာငး က ေၾကငာခကး ထတးပနးေပ ရသညး၈57

မနးမာႏငးငတျငးမ မနးမာစစးတပးတခတညးကသာ တငးပညး၌ မညးသညးေနရာ၇ မညးသညးအပငး

သ႕မဟတး တငးရငးသာပညးနယးမာအာလ၇ သ႕မဟတး မညးမြေသာတငးရငးသာပညးနယးမာတျငး

မညးသညး အခနးကာလအထ ၿငမးခမးမႈရေနခနးဖစးသညး သ႕မဟတး စစးဖစးေနခနးဖစးသညး ဆသညးက

ဆဖတးခကးခသညး၈ ဤကသ႕ လပးေဆာငးမႈမာဖငး မနးမာစစးတပး (တပးမေတား) သညး ။တ႕၌

မတရာေသာ၇ ကငးတးႏြငးမညေသာ၇ သ႕မဟတး တရာမြတမႈမရြေသာ အကစပျာမာက ကာကျယးထာ

ႏငးသညး၈

သာဓကအာဖငး အကယး၊ စစးဖစးေနခနးတျငး နယးေမတေနရာ၉ ပစးမႈတစးခကလျနးသညးဆပါစ႔၈

ထေဒသရြ စစးဘကးဆငးရာအမႈထမးမာအာလက တနးပညးစစးမႈထမးမာ သ႕မဟတး တာနး တရာ

ထမးေဆာငး ေနေသာသမာဟ၊ အဓပၸာယးဖျငးဆနငးသညး၈ ထကာလ တျငး စစးသာတေယာကးသညး ၆၂၆

ခႏြစး တပးမေတားအကးဥပေဒႏြငးသကးဆငးမႈမရြေသာ အရပးသာမာအေပ၍ ရာဇတးမႈကလျနးလကး

ေသားလညး စစးဘကးးတရာရ၉သာ စရငးချငးရြေနသညး၈ အဆတျငး ပစးမႈကလျနးသ ရာဇတးသာက

လႊတးလကးခငး သ႕မဟတး တပးမေတားကာကျယးေရဥစခပးမြ လျတးၿငမးခမးသာချငး ေပလကးခငးမာ

ဖစးလာသညး၈58 တနးပညးစစးမႈထမးဟေသာ ေါဟာရႏြငးပတးသကး၊ အႏၵယႏငးငႏြငး မနးမာႏငးငႏြစးခလ၌

တပးမေတားအကးဥပေဒ ပဒးမ ၀ (က)တျငး ေတျ႕ရြရ သညး၈59

56 အထကးအမြတးစဥး (ဿ၃) 57 အထကးအမြတးစဥး (ဿ၃) 58 ကပါၾကအမြ(စာတမးအေနာကးပငးတျငး ေဖားပထာသညး၈) 59 ၀ (က) “ တနးပညးစစးမြထမး” ဆသညးမြာ ဤအကးဥပေဒက လကးနာရသတဥႏြငး သကးဆငးေစရာ၉ ေအာကးပါအတငး၇ ထသ

ပါငးေဆာငးရျကးေနသညးအခနးကဆလသညး၈

() ရနးသႏြငး ၿပငးဆငးတကးပျဆငးႏႊေနေသာ တပးဖျ႕တဖျ႕တျငး တျဘကးထာသညးအခနး သ႕တညးမဟတး

ပါငးေနသညးအခနး သ႕တညးမဟတး၇

(ဿ) ရနးသက လေသား။၇ တစတးတေဒသေသား။၇ သမးပကးထာေသာ တငးပညးတပညး၉ဖစးေစ၇ ေနရာတခ၉ဖစးေစ၇

တကးပျဆငးႏႊေနသညးအခနး၇ သ႕တညးမဟတး ယငးကသ႕ေသာ တငးပညးတပညး၇ ေနရာတခသ႕ဖစးေစ၇ စစးခတကးရာ၉

ပါငး သညးအခနး၇ သ႕တညးမဟတး၇

(၀) ႏငးငခာႏငးငတခက သမးပကးထာေသာ တပးဖျ႕တဖျ႕တျငး တျဘကးထာသညး႕အခနး၇ သ႕တညးမဟတး

ပါငးသညးအခနး၈

22 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

အထကးတျငး ညႊနးပသညးအတငး မနးမာတပးမေတားမြ ရာထမငးမာေသာ စစးေခါငးေဆာငးမာက

သာလြငး ။တ႕၌ လကးေအာကးတပးသာမာသညး တနးပညးစစးမႈထမးမာ ဟတးသညး၇ မဟတးသညး က

ဆဖတးေပခငးဖစးသညး၈ အဆပါအခကးႏြငး စပးလဥး၊ မနးမာႏငးငတျငး အရပးဘကးတရာစရငးေရ

သ႕မဟတး အရပးဘကးစမအပးခပးေရသညး မညးသညးအခနးက႑တျငးမြ ပါငးချငး မရြေၾကာငးေတျ႕ရသညး၈

ဤအခကးသညး ကမၻာေပ၍တျငး ႀကမာေသာဒမကေရစႏငးင တႏငးငဖစးသညး အႏၵယႏငးင၉ကငးသပ ႏြငး

အနညးငယး ကျာခာမႈရြသညး၈

ပမြနးအာဖငး၇ အႏၵယစစးတပး၉ တာဝနးထမးလကးရြေသာ ဥပမာ- ပမြနးတပးသာမာ၇ ဝရမးအရာရြမာ၇

အငယးတနးေကားမရြငးအရာရြ ႏြငး စစးအရာရြမာက စစးေဆစရငးႏငးရနး စရငးပငးချငးအာဏာသညး

စစးဘကးဆငးရာတရာရ၉ တညးရြသညး၈ ထသမာက စစးေဆစရငးရနး အႏၵယဗဟအစရထမြ

မညးသညး ချငးပခကးမြေတာငးခစရာ မလအပးပါ၈ သ႔ေသား အထကးတျငးေဖားပခသညး

စစးဘကးဆငးရာ တာဝနးထမးေဆာငးလကးရြခငးမဟတးေသာ အခာသမာအေပ၍ တရာစျဆမညး

ဆလြငး အႏၵယဗဟအစရ၌ ချငးပခကး ရယရမညးဖစးသညး၈60

**********************

မနးမာစစးအစရ၌ တရာဥပေဒစမေရ ခဥးကပးခကးသညး အေခခအာဖငး

စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစးႏြငး ၿငမးခမးမႈရြာေဖျေရဖစးစဥးအေပ၍ အကသကးေရာကးမႈ

မနးမာႏငးငတျငး ကငးသလကးရြေသာ စစးဘကးဆငးရာတရာစရငးေရစနစးအာ ေလလာရနး လအပး

လာပ သညး၈ ဥပေဒစမေရရြေထာငးမြခဥးကပးလြငး ယငးသညး အပကးသေဘာ သ႕မဟတး အပသေဘာ

ေဆာငးေသာ အကသကးေရာကးမႈမာ ရြေနႏငးသညး၈

၆၆၁ခႏြစးမြ ဿခႏြစးအထ၇ မနးမာစစးအစရႏြငး ကခငးလျတးလပးေရအဖျ႕(KIO) တ႔အၾကာ ၄ႏြစးတာကာလ ပစးခတးတကးခကးမႈရပးစထာခနးတျငး ကခငးလျတးလပးေရတပးမေတား (KIA) ၌ တပးဖျ႕ငးမာႏြငး ကခငးလထအခ႕က ကခငးပညးနယးအတျငး၉ မနးမာစစးတပးဟ လသမာေသာ စစးအစရ တပးမာက သတးဖတးခသညး၈61 (အရပးသာမာအခ႕အပ အဝငး ေကအငးေအစစးသာမာက ဿ ခႏြစးတျငး စစေပ ငး ဥ၇ ဿဿ ခႏြစးတျငး စစေပ ငး ၁ဥ ႏြငး ဿ၄ ခႏြစးတျငး စစေပ ငး ၃ ဥ အပးစလကး

60

ေဒါကးတာဗငးကကးအငးယာ၇ တးလေတားရေရြ႕ေန၇ အေခခဥပေဒဆငးရာႏြငး မဒယာဥပေဒ ကၽျမးကငးသ ၇ အဂၤလနးႏငးင၌ သသပးခကး၈ 61 ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး၌ ဥပေဒေရရာ သသပးထတးပနးခကး၇ ၿငမးခမးေရရြာေဖျမြဖစးစဥးအေပ၍ တရာဥပေဒစမေရ ရြေထာငးႏြငး လ႕အချငးအေရရြေထာငးမြ သသပးခငး၇ (ဿ) ေကအငးယစစးသာ သတးဖတးခ ရခငးအေပ၍ တရာဥပေဒအရ အေရယ ေဆာငးရျကးမြ ခကးခငးေဖားေဆာငးရနး ေတာငးဆခငး၇ ေအာကးတဘာ ရကး ဿ၁ခႏြစး၈ https://drive.google.com/file/d/1gtt6nomZWSBrsrlV1iIyzJ78mzdl-L77/view?usp=sharing> accessed 20 February 2020

23 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

မနးမာစစးတပးက သတးဖတးခသညး၈) ကမေကာငး အေၾကာငးမလြစျာပငး စစးဘကးဆငးရာတရာစရငးေရ စနစးက ႏြတးဆတးေနခသညး၈ ထရာဇတးမႈမာသညး ႏငးငတကာလသာခငးစာနာေထာကးထာမႈဥပေဒက ခေဖာကးေသာ စစးရာဇတးမႈမာဖစးပျာခေသားလညး ပစးမႈကလျနးသ မညးသညးတပးမေတားသာကမြ စစးဘကးဆငးရာတရာရ၉ မနးမာတပးမေတား အရာရြမာက တရာစျဆခငးက မပခေပ၈

ႏငးငတကာလသာခငးစာနာေထာကးထာမႈဆငးရာ သေဘာတညမႈစာခပး အဖျ႕ငးႏငးငမာသညး ထသေဘာတညမႈစာခပးပါ ပဌာနးခကးမာက လကးနာေဖားေဆာငးရနး တာနး တရာရြသညး၈ ႏငးငမာအာလသညး ယငးစာခပးပါပဌာနးခကးမာက ဓေလထတမးဥပေဒ၌ အစတးအပငးမာ အဖစး ေလစာရမညး ဖစးသညး၈ ဤသညးမြာ ႏငးငတကာဥပေဒဆငးရာ စညးမဥးမာ ဖစးသညး၈ အမြနးတကယးပငး ႏငးငမာသညး ။တ႕၌ ႏငးငတကာဆငးရာခယထာခကးမာက ေလစာရနးႏြငး စာခပးပါပဌာနးခကးမာက အေကာငးအထညးေဖားရနးအတျကး လအပးေသာေဆာငးရျကးခကးမာက ေဖားေဆာငးရနးလညးလအပးသညး၈ အကယး၊ အဖျ႕ငးႏငးငတႏငးငသညး ထကသ႕ အေကာငးအထညး ေဖားေဆာငးရျကးရနး ပကးကျကးခေသာေၾကာငး ဖစးေပ၍လာေသာ အကဆကး ႏြငး မြာယျငးေသာ လပးေဆာငးခကးမာအတျကး သကးဆငးရာႏငးငက တာဝနးခရမညးဖစးသညး၈62

ဥပေဒေၾကာငးဆငးရာ လကးနာမႈမရြခငး၇ ဥပေဒေၾကာငးဆငးရာမာက လစးလရြထာခငးႏြငး အဖျ႕အစညးမာဆငးရာ လျတးလပးမႈမရြခငးသညး အပကးသေဘာေဆာငးေသာ အကသကးေရာကးမႈက ဖစးေပ၍ေစသညးအပငး၇ ၿငမးခမးေရရြာေဖျမႈ ဖစးစဥးအေပ၍ ႀကႀကမာမာ ထခကးေစသညး၈

မနးမာစစးတပး (တပးမေတား) ၌ ႏြပးစကး၇ သတးဖတးခငး ခလကးရေသာ ေကအငးေအ စစးသာ၈ (ဿ ခႏြစး၇ ဓာတးပ)

ဿ ခႏြစး၇ ဇျနးလ ၆ ရကးေန႔တျငး မနးမာစစးတပးသညး စစးဥပေဒဟေခ၍သညး ဂနဗာကျနးဗငးရြငး က

ခေဖာကးသညး ပစးမႈႀကတစးရပး ထပးမကလျနးခသညး၈ ယငးမြာ ေကအငးေအ စစးသာတစးဥက မနးမာ စစးတပးက စစးသ႔ပနးအဖစးဖမးဆခၿပေနာကး ရကးရကးစကးစကးႏြပးစကး သတးဖတးခခငး ဖစးသညး၈

62 Dr. Hans-Peter Gasser, International Humanitarian Law and the Protection of War Victims: Implementation and Scrutiny, ICRC, (30-11-1998): https://www.icrc.org/en/doc/resources/documents/misc/57jm93.htm#gs.rv400l

24 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ထစအတငး ထကသ႔ စစးရာဇဝတးမႈကလျနးခသညး မနးမာစစးသာမာက စစးဘကးဆငးရာ တရာရက ဥပေဒေၾကာငးအရ အေရယခငးမရြခပါ၈ ထသ႔ကလျနးမႈမာသညး ႏြစးဖကးတပးမာ တစးေကာပနး စစးပျမာ ပနးလညးဖစးပျာရခငး၌ အဓက အေၾကာငးအရငး ဖစးသညး၈ စစးပျမာေၾကာငး ဒက၏သညးေပါငး ဿ ေကားထျကးေပခရၿပ63ရာႏြငးခေသာေဒသခပညးသမာအေပ၍ ဆဝါေသာလ႔အချငးအေရ ခေဖာကးမႈမာ ကလျနးခခၾကရသညး၈

ဥပေဒစမေရမရြပါက ပညးတျငးၿငမးခမးေရဖစးစဥးက ေႏြာကးယြကးဖကးဆေနေၾကာငး ကခငး ပညးနယး၉ ဖစးပျာခသညးခေဖာကးမႈမာထမြ ဤမႈခငးသညးသကးေသဖစးေနသညး၈ အလာတ ကရငးပညးနယး၉ ဖစးပျာခေသာ မတသညးမႈခငးမာကလညး ေလလာႏငးပါသညး၈

မနးမာစစးေခါငးေဆာငးမာသညး မနးမာႏးငးငအေရြ႕ေတာငးဖကး၉ရြေသာ မျနးပညးနယးက စစးပဋပက၏ ဖစးပျာရာေနရာ(စစးဇ)အဖစး ေၾကငာထာခငးမရြပါ၈ မျနးပညးနယးအတျငး အဓကစစးေရလႈပးရြာမႈမာ ပလပးေနသညး မျနးပညးသစးပါတသညး ဿဿ ခႏြစး၇ ေဖေဖားဝါရလ ဿ၂ ရကးေန႔တျငး ပညးေထာငးစအဆငး အပစးအခတးရပးစေရ သေဘာတစာခပး ခပးဆခသညး၈64 ထအခနးမြစ၊ ႏြစးဖကးတပးမာ အနညးအကဥး ထေတျ႔ပစးခတးမႈမာ ရြေသားလညး တကးပျႀကမာ ဖစးပျာခငးမရြေတာပါ၈ စစးေရအမငးဖငး အေပ၍ယ သသပး ပါက မျနးပညးနယးသညး ၿငမးခမးသညးအေခအေနေတျငး ရြေနသညး၈ ထအပစးအခတးရပးစထာစဥးကာလ အေတာအတျငး၉ အပစးရပးထာသညးေမပငးအေခအေနႏြငး ပညးသလထတ႔၌ အေခအေနမာက သတငး ယေနေသာ သတငးသမာတဥအေပ၍ မနးမာစစးတပး (တပးမေတား) က စစးရာဇဝတးမႈတျငး အကဝငးေသာ ရကးစကးၾကမးၾကတးသညး လ႔အချငးအေရခေဖာကးမႈႀက တရပးကလျနးခသညး၈

ထသတငးသမာ ကပါႀက (ေခ၍) ေအာငးေကားႏငး သညး ယခငးက ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညး၌ သကးေတားေစာငး အဖစးတာဝနးယခဖသဖစးသညး၈ သသညး ဿ၁ ခႏြစး စကးတငးဘာ ၀ရကးေန႕တျငး တပးမေတား၇ အမြတး (ဿ၅) ေခလငးတပးရငး၌ ဖမးဆခငးက ခခရၿပ65 ေအာကးတဘာ (၁) ရကးေန႔တျငး သတးဖတးခငး ခခရသညး၈66

ယငးအမႈတျငး စစးဘကးဆငးရာတရာရက ကပါႀကက ဖမးဆခေသာစစးသာမာသညး ။တ႔၌ တနးပညးစစးမႈထမးခနးတျငး ပလပးခခငးဖစးေသာေၾကာငး စစးဘကးဆငးရာတရာရ၉ စရငးပငးချငးရြေၾကာငး

63 အထကးအတငး 64မငးေဇားဥ၇ မနးမာႏငးင၌ ၿငမးခမးေရဖစးစဥးအေပ၍ နာလညးခငး၈ အပစးအခတးရပးစေရ သေဘာတညမြ၇ ဆျစးၿငမးခမးေရ၇ ပႏြပး-ရနးကနး၇ မနးမာ၇ ဿ၁၈ https://www.swisspeace.ch/fileadmin/user_upload/Media/Publications/Catalyzing_Reflections_2_2014_online.pdf 65

လမး၇ ၿငမးၿငမး၇ ေကားစမျနး- “ေပာကးဆခငး” မနးမာစစးတပး၌ ထနးသမးေရစခနးတျငး သတငးေထာကး ေသဆသျာခငး၈ ဧရာတသတငးဌာန၇ ဿ၁ ေအာကးတဘာ ဿ၁၈ http://www.irrawaddy.org/burma/missing-reporter-killed-custody-burma-army-report.html#.VEnvINSovUY.facebook 66 ေပါလး မျနးေန- စစးတပးမြ သတးဖတးလကးေသာ မနးမာသတငးေထာကးသညး စၾကညး၌ သကးေတားေစာငး အဖစး တာနး ထမးေဆာငးဖေသာသဖစးးသညး၈ ရကးတာသတငးဌာန၇ ဿ၅ ေအာကးတဘာ ဿ၁၈ https://www.reuters.com/article/us-myanmar-journalist/myanmar-journalist-killed-by-army-was-former-bodyguard-of-suu-kyi-idUSKBN0IH1MD20141028

25 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ဆဖတးခသညး၈67 ဥပေဒေၾကာငးအရ တရာဝငးသညး ဆဖတးခကးမဟတးေသားလညး ထဆဖတးခကးက ရပးသမးရနး မဖစးႏငးေတာသဖငး စရငးခကးဖစးလာခသညး၈ ထ႕ေၾကာငး လ႔အဖျ႕အစညးတခလ၇ အထသဖငး ဌာေနတငးရငးသာမာ၌ေဒသမာႏြငး တငးရငးသာပညးနယးမာတျငး ယငး၌ဆကမာက ခစာေနရလကး ရြသညး၈

ထသ႔ဖစးရခငးမြာ ၾကမးၾကတးရကးစကးသညးရာဇဝတးမႈဖစးေသာ စစးရာဇဝတးမႈမာ၇ လသာဖစးမႈက ဆနး႔ကငးသညးပစးမႈမာ၇ လမတသတးဖတးမႈႏြငး လမေရသတးသငးရြငးလငးသတးဖတးခငး အပါအဝငး အခာပစးမႈမာက မနးမာစစးတပးမြစစးမႈထမးတဥဥက ကလျနးသညးအခါ စစးဘကးဆငးရာတရာရ သ႔မဟတး စစးဘကးဆငးရာခရမာ၉သာ စစးေဆစရငးချငး ရြေနခငး ေၾကာငး ဖစးသညး၈ ထသ႔ ဟနးပ ၇ အတအေယာငးတရာချငးမာ၉ စစးေဆစရငးပပေနာကး ပစးမႈကလျနးသမာက တရာေသလျတးခငး သ႔မဟတး အမႈမြပယးဖကးခငးမာပလပးႏငးသညး၈68

ထ႔ေၾကာငး မနးမာႏငးငတျငး စစးဘကးဆငးရာတရာရတညးရြေနခငးသညး မနးမာတပးမေတားရြ ပစးမႈကလျနးေသာ တပးမေတားသာမာအာ ပစးဒဏးစရငး ခငး မြ ကာကျယးေပရနးအတျကးသာ တညးရြေနခငး ဖစးေၾကာငး ကပါႀကအမႈ အပါအဝငး အခာမႈခငးမာက သကးေသထေနသညး၈ လကးနကးကငးပဋပက၏ ဖစးပျာ ေနသညး တငးရငးသာနယးေမမာသ႔ ကယးတငးသျာေရာကးကာ အပစးအခတးရပးစထာသညး ေမပငး အေခအေနႏြငး ၿငမးခမးေရဖစးစဥး၌ ေကာငးက၇ ဆကမာက ရြာေဖျေဖားထတး စစမးသညး “Investigative Journalism” သညး ကပါႀက၌ ရပးအေလာငးႏြငးအတ မပးႏြခလကးးရသညး၈ ဤကသ႔ ဖစးရခငးမြာ အပးခပးသစစးအစရ၌ တရာဥပေဒစမေရအေပ၍ခဥးကပးမႈ လျမြာေနေသာေၾကာငး ဖစးေပ သညး၈ တရာဥပေဒစမေရ၌ အေခခဝငးရဖစးသညး လျတးလပး၇ ဘကးမလကး၇ ထကးမကးၿပ လအပးသညးရငးမစးမာဖငး ပညးစေသာ တရာစရငးေရက ႀကပမးေဖားေဆာငးရမညးထကး ဿ၅ ဖျ႕စညးပ အေခခဥပေဒေအာကးရြ ၆၂၆ ခႏြစး၇ တပးမေတားအကးဥပေဒအရ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစး တညးရြေနမႈက ကာကနးေပေနသလ ဖစးေနသညး၈

၆၂၆ ခႏြစး၇ တပးမေတားအကးဥပေဒ၌ ပဌာနးခကးအေတားမာမာသညး အရပးသာမာအေပ၍ ကလျနးသညး ႀကေလသညး ရာဇဝတးမႈမာအပါအဝငး တပးမေတားသာမာကလျနးသညး မႈခငး မာက အရပးဘကး တရာရမြ စစးဘကးတရာရသ႔ လႊေပာငးေပႏငးရနး အေထာကးအပပေသာ ပဌာနးခကးမာ ဖစးသညး၈ မနးမာတႏငးငလတျငး ကလျနးခသညး အမႈမာအပါအဝငး ဿ၄ ခႏြစး၇ ရခငးပညးနယး၉ မဆလငးအမသာ () ဥက သတးဖတးခသညး တပးမေတားသာမာက စစးဘကးဆငးရာတရာရက

67 ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး (LAN) ႏြငး ကခငးအမသမမာ အဖျ႕အစညး- ထငးႏငးင (KWAT)- တရာမြတမြရြာေဖျရာ၉ ၾကနး႕ၾကာခငးသညး တရာမြတမြက ငငးပယးခငးဖစးသညး၈- Justice Delayed, Justice Denied (Preliminary Report): မနးမာႏငးင ကခငးပညးနယးတျငး ဖစးေပ၍ခေသာ လငးပငးဆငးရာ အၾကမးဖကးကလျနးခငးႏြငး စစးရာဇတးမြမာအတျကး အမြနးတရာ ရြာေဖျခငး၇ ၀ ႏငးဘာ ဿ၂၈ https://drive.google.com/file/d/15LW2_hq1tNBMiH36OrQPXT6pMrM_b5Md/view 68 အထကးအတငး ၈

26 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ပစးဒဏးခမြတးစရငးခအၿပ၇ ပစးဒဏးမေစမ ပနးလညးလျတးေမာကးလာၾကသဖငး တာဝနးယမႈ၇ တာဝနးခမႈ က ေရြာငးရြာႏငးရနး ထပဌာနးခကးမာအာ အသပေနၾကခငးဖစးသညး၈69

မနးမာႏငးငသညး ၆၆ဿ ခႏြစးကတညးက ဂနဗာကျနးဗငးရြငး အဖျ႕ဝငးႏငးငဖစးသညး၈ ဿဿ ခႏြစးတျငး ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညးသညး ပညးသ႔လႊတးေတားအမတး ဖစးလာခၿပ သမဥေဆာငးေသာ အမသာ ဒမကေရစအဖျ႕ခပး (NLD) သညး ဥပေဒစမေရဟေသာ ေဝါဟာရက ေရျ ေကာကးပျ တေလြာကးလ ေၾကျေၾကားလာခပါသညး၈70 ဥပေဒစမေရဟေသာ ေဝါဟာရက အႀကမးေပါငးမာစျာ ေပာဆေနခေသားလညး သမသညး ယငး၌အေရႀကပက ရြငးပခငး၇ မေမာငးထပခငးမရြသညးအပငး ယငးအယအဆက ႏငးငတကာဥပေဒမာ၇ ႏငးငတကာလ႔အချငးအေရဥပေဒမာႏြငး ႏငးငတကာလသာခငး စာနာေထာကးထာ သညးဥပေဒမာ (ဂနဗာကျနးဗငးရြငး)ႏြငးအည ပညးတျငးဥပေဒမာတျငး ထငးဟပးပဌာနး၊ ကငးသခငးမရြေပ၈

ၾသဂတးလ ရကးေန႔တျငး၇ ကေရာကးေသာ ဂနဗာကျနးဗငးရြငး (Geneva Convention) ႏြစး (၄) ပညး ႏြစးပတးလညးေန႔တျငး ကမာၻ႔ကလသမဂၐလၿခေရေကာငးစအပါအဝငး ႏငးငတကာလ႔အချငးအေရ ကၽျမးကငးသမာသညး ဂနဗာကျနးဗငးရြငးစာခပး (၁) ခအာ လသာခငးစာနာေထာကးထာသညး ဥပေဒအဖစး လကးခကငးသႏငးခငးသညး ႏငးငတကာအသငး အဝငး ၌ အေရႀကဆေသာ ေအာငးမငးမႈ တရပးဖစးေၾကာငး ႀကဆခၾကပါသညး၈ ႏငးငတကာဥပေဒမာက ထသ႔ အတညးပၿပ အရပးသာမာ၇ စစးသ႔ပနးမာ၇ သေဘၤာပကးစခငးႏြငးႀကရသမာ၇ ဖာနာသမာႏြငး ဒဏးရာရသမာ အာ မညးသ႔ ပမဆကးဆသငးေၾကာငး ခမြတးခသညး စႏႈနးမာက ပနးလညး အမြတးရလကး စစးပျဖစးပျာေနသညးအခနးအတျငး စစးေရအရလအပးခကးႏြငး လသာခငးစာနာေထာကးထာမႈတ႔က မြတမႈရြေစရနး ရညးရျယးေၾကာငး ပညာရြငးမာက ေထာကးပခၾကသညး၈71

ပညးတျငးလကးနကးကငး ပဋပက၏အတျငး အချငးအေရခေဖာကးခရသညး အရပးသာမာ သ႔မဟတး၇

စစးသ႔ပနးမာအေပ၍ မညးသညးလကးနကးကငးတပးဖျ႕က ကလျနးသညးဖစးေစ တရာမြတမႈရြာေဖျႏငးသညး ပညးတျငးဥပေဒမာ မနးမာႏငးငတျငး လဝမရြပါ၈ ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညးသညး ဿဿ ခႏြစးကတညးက ဥပေဒပလႊတးေတားအမတး ဖစးခသညးအပငး ဿ၂ ခႏြစး၇ ေရျ ေကာကးပျအႏငးရၿပ အစရထပးပငးေခါငး

69 တရာမြတမြႏြငး လ႕အချငးအေရ ေရြ႕ေန၇ မနးမာႏငးင- ၂ႏြစးရြၿပဖစးေသားလညး သတငးေထာကး ကပါၾက သတးဖတးခရမြ အတျကး

တရာမြတမြက ရြာေဖျမေပႏငးခငးသညး စစးတပး၌ ပစးမြကလျနးၿပေနာကး လျတးၿငမးချငးရေနေသာအေခအေနက အေထာကးအက

ေပေနသညး ၆၂၆ တပးမေတားအကးဥပေဒက ပနးလညးပငးဆငးရနးလအပးေနေၾကာငး မေမာငးထပေနသညး၈ ႏငးငတကာတရာရ၇

ေအာကးတဘာလ ၁ရကး ဿ၆၈ https://www.icj.org/myanmar-five-years-without-justice-for-journalist-ko-par-gyis-

killing-highlights-need-to-reform-1959-law-that-facilitates-military-impunity/

70 အမသာဒမကေရစအဖျ႕ခပး၌ ေရျေကာကးပျေၾကျ ေၾကားသ ၀ရပး- တရာဥပေဒစမမြ ရရြေရ၇ အမသာ ရငးၾကာေစေရႏြငး ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ပငးဆငးေရ၈

71 Security Council, Geneva Conventions More Crucial Than Ever, Humanitarian Experts Stress, as Security Council Marks Seventieth Anniversary of Key Instruments, 8596th Meeting, 13 August 2019: HTTPS://WWW.UN.ORG/PRESS/EN/2019/SC13917.DOC.HTM

27 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ေဆာငးတဥ ဖစးပါလကး ႏငးငတကာလသာခငး စာနာေထာကးထာသညးဥပေဒ (Geneva Convention) ၌ အႏြစးသာရမာက ပညးတျငးဥပေဒမာတျငး လကးေတျ႔ပဌာနးကငးသရနး စတငးလြ႕ေဆားခခငးမရြခသလ၇ ပဌာနးႏငးရနး ႀကစာခခငးလညး မရြခေပ၈

ပညးတျငးဥပေဒမာဖငး အေကာငးအထညးေဖားေဆာငးခငး - Geneva Convention စာခပးႏြငး ယငး၌ ေနာကးဆကးတျစာခပးမာတျငး ပါဝငးသညးပဌာနးခကးမာ လကးေတျ႔အေကာငးအထညး ေပ၍လာရနး စာခပးအဖျ႕ဝငးႏငးငမာက လကးမြတးထၿပသညးႏြငး သကးဆငးရာႏငးငတျငး ဥပေဒမာ ပဌာနး၇ အမနး႔ေၾကငာခကးမာ ထတးပနးရနး လအပးပါသညး၈ သ႔မြသာ အပညးပညးဆငးရာလသာခငး စာနာေထာကးထာသညး ဥပေဒမာအရ ႀကေလသညးစစးရာဇဝတးမႈမာက ကလျနးသမာအာ ပညးတျငးတရာရမာတျငးး စရငးႏငးမညးဖစးသညး၈ ထနညးတစျာ ထငးရြာသညး ႏငးငတကာ အမြတးအသာမာဖစးေသာ ၾကကးေခနတဆပး၇ လခမးတဆပးမာက အလျသစာပပါက ပညးတျငး ဥပေဒအရ အေရယႏငးမညးဖစးပါသညး၈72

ထ႔ပငး ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညးႏြငး သမဥေဆာငးေသာအစရသညး လကးရြတညးးရြေနသညး

စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစး က ပပငးႏငးခငးမရြပါ၈ ယငးစနစးသညး ၿဗတနးႏငးင၇ အေမရကနးႏငးင ႏြငး အခာေသာဒမကေရစႏငးငမာက ကငးသသညး စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈ ရြာေဖျေရစနစးႏြငး လျနးစျာခာနာသညးက ေတျ႔ရပါသညး၈ မနးမာႏငးင၌ လကးရြစစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈ ရြာေဖျေရစနစးက အရပးဘကးတရာလ တးေတားခပး၌ ကၾကပးမႈေအာကး ေပ၍ေပ ကးလာေသာ လျတးလပးသညး စစးဘကးဆငးရာတရာရႏြငး စစးဘကးဆငးရာအယခတရာရမာအဖစး ပပငးႏငးမြသာလြငး စစးဘကးက ကလျနးေသာ ပဂၐလးမာ၌အချငးအေရက ကာကျယးႏငးမညးဖစးသညး၈ ယငးအချငးအေရ သကးသကးအတျကး ပပငးရနးဟေတာ မဆလပ ၈ ထ႔အပငး အမာပညးသႏြငး ႏငးငေရ အချငးအေရဆငးရာ သေဘာတစာခပး အပဒး ၁ ပ ပ ာနးခကးအတငး မြတေသာစစးေဆစရငးမႈက အာမခခငး ၇ အရပးဘကးတရာစရငးေရ၌ ကၾကပးမႈက ခယကငးသခငးႏြငး ႏငးငတကာဥပေဒအရ အထကးအရာရြ၌ တာဝနးယမႈ၇ တာဝနးခမႈက ရြာေဖျႏငးမညး ႏငးငတကာစထာခကးမာကပ အဆပ စစးဘကးဆငးရာတရာရမာတျငး ကငးသရနး လအပးပ သညး၈

သ႔ဖစး၊ မနးမာႏငးင၌ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစးသညး ဗလးခပးမြႀက မငးေအာငးလႈငး အပါအဝငး တပးတျငးမြ အဆငးမငးစစးေခါငးေဆာငးမာ၌ အမးနး႔ေပမႈေအာကးတျငး ကလျနးေသာပစးမႈႀကမာအတျကး ဓာစာခေမစာပငးဖစးခရေသာ ေအာကးေခစစးသာမာ၌ အချငးအေရမာ က ကာကျယးမေပ ႏငးပါ၈ ယငးအခကးက ကမာၻ႕ကလသမဂၐ၌ လျတးလပးေသာ ႏငးငတကာအခကးလကး ရြာေဖျေရမစးရြငး (UN-IIFFM) ကလညး ေဖားထတးခၿပ ဖစးသညး၈

72 Hans-Peter Gasser, ‘International Humanitarian Law and the Protection of War Victims: pt 6 Implementation

and Scrutiny’ (ICRC website 30 November 1998) https://www.icrc.org/en/doc/resources/documents/misc/57jm93.htm#gs.rv400l

28 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

အဓကပစးမႈ ကမာႏြငး ခေဖာကးမႈ ကမာက တပးမေတားႏြငး ။၌ထနးခပးမႈေအာကးရြ တပးဖျ႕ဝငး မာက ကလျနးခေၾကာငး လျတးလပးေသာႏငးငတကာ အခကးအလကးရြာေဖျေရမစးရြငးက ေတျ႕ရြခသညး၈ ထ႔ေၾကာငး တပးဖျ႕အတျငး အမနး႔ေပခငးႏြငးထနးခပးခငးဆငးရာစနစးက ထညးသျငးစဥးစာၿပ သသပးသညး အခါ တပးမေတားအရာရြမာသညး ။တ႔၌စစးသာမာအေပ၍ႏြငး စစးဆငးေရမာအတျငး တာဝနးထမးေဆာငး ခေသာ အခာလကးနကးကငးတပးဖျ႕မာအေပ၍ ထေရာကးစျာ ထနးခပးႏငးမႈရြသညးက ေတျ႕ရြရသညး၈ ဤအအခကးမာေၾကာငး လျတးလပးေသာႏငးငတကာ အခကးအလကး ရြာေဖျေရမစးရြငးသညး တပးမေတားမြအဆငးမငးအရာရြ (၃) ဥ တ႔၌ အမညး မာက လသရြငးၾကာေဖားထတးရနး ဆဖတးခသညး၈ ကခငးပညးနယးႏြငး ရြမးပညးနယး အပါအဝငး ႏငးငအႏြ႔ ပလပးခေသာ အထသဖငး ရခငးပညးနယးတျငး ပလပးခသညး နယးေမရြငးလငးေရစစးဆငးေရမာအတျကး တပးမေတားထပးပငး ဗလးခပးႀကမာတျငး တာဝနးရြသညး၈ ထအဆငးမငးဗလးခပးမာ၌ အမညးမာကေဖားထတးခငးအာဖငး ။တ႔ ကလျနးခေသာ ပစးမႈမာအတျကး တာဝနးရြေၾကာငး အခကးအလကးရြာေဖျေရမစးရြငးက မေမာငးထ ပလခငးဖစးသညး၈73 ေခါငးေဆာငးပငးကစ၊ တာဝနးခမႈရြရမညး၈74

စစးဘကးဆငးရာတရာရမာတျငး စျပးစျခရသအတျကး လကးပါေဆာငးရျကးရနး ေရြ႕ေန ရပငးချငးသညး အေခခအချငးအေရ တရပးမဟတး၇ စစးတရာရခပးႏြငးတငးစစးတရာရအဆငးတျငး ကာကျယးေရဥစခပး သ႔မဟတး စစးတရာရဖျ႕စညးသညး အရာရြ၌ သေဘာဆႏၵရြမြသာ ယငးအချငးအေရက ကငးသချငးရြသညး၈75 သ႔ေသား ယငးထကး အဆငးနမးသညး တပးတျငးတရာရမာ တျငးမ ကငးသချငး မရြ၈

ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒေအာကးတျငး တပးမေတားကာကျယးေရဥစခပး သ႔မဟတး စစးဥစ ခပးမာသညး ဘရငးကသ႔ အၾကျငးမအာဏာ ကငးသႏငးၿပ ႏငးငေရအရ လအပးလာပါက ၆၂၆ တပးမေတား

73 လ႕အချငးအေရေကာငးစ ၀၆ ၾကမးေမာကးအစညးအေ၈ လျတးလပးေသာႏငးငတကာအခကးအလကးရြာေဖျေရမစးရြငး၇ မနးမာႏငးင၌ (ဿ၅ခႏြစး စကးတငးဘာလ ဿရကးေန႕မြ ဿ၅ရကးေန႔) အေသစတးတငးပခကးအစရငးခစာ၈ စာပဒး ၂၂၁၇ ၀၆၈

74အထကး၉ေဖားပခၿပအစရငးခစာ၈ စာပဒး ၂၂၂၇၀၆၈

ဤစာရငးတျငး-

() တပးမေတားကာကျယးေရ ဥစခပး၇ ဗလးခပးမြၾက မငးေအာငးလြငး၇

(ဿ) ဒတယ တပးမေတား ကာကျယးေရဥစခပး၇ ဒတယ ဗလးခပးမြၾက စငး၇

(၀) အမြတး(၀) စစးဆငးေရအထအဖျ႕မြ ဒတယဗလးခပးၾကေအာငးေကားေဇာ၇

(၀) အေနာကးပငးတငးစစးဌာနခပး တငးမြ ဗလးခပးေမာငးေမာငးစ၇

(၁) အမြတး(၀၀) ေခမနးတပးမဌာနခပး တပးမမြ ဗလးမြခပးေအာငးေအာငး၇

(၂) အမြတး (၆၆) ေခမနးတပးမဌာနခပး တပးမမြ ဗလးမြခပးသနးဥ တ႕ဖစးသညး၈

75တပးမေတားကာကျယးေရနညးဥပေဒ ပဒးမ ၆၂ ()- စစးတရာရခပးႏြငး တငးစစးတရာရသ႕ ေရြ႕ေနတကးေရာကးချငး ပသငး သညးဟ ကာကျယးေရဥစခပးကဖစးေစ၇ စစးတရာရဖျ႕စညးသညး အရာရြကဖစးေစ၇ ေကညာလြငး၇ ဤနညးဥပေဒမာႏြငး မဆနး႕ကငးေစဘ၇ တရာလဘကးအမြလကးအရာရြကယးစာ၇ ထ႕ပငး တရာခကယးစာ၇ စစးတရာရခပးႏြငး တငးစစးတရာရတျငး ေရြ႕ေနတကးေရာကးချငး ပရမညး၈ ထ႕ပငး သခာေနရာတခခတျငး ရထငးသညး စစးတရာရခပးအာလႏြငး။၇ တငးစစးတရာရအာလႏြငး။၇ စပးလဥး၊ သ႕တညးမဟတး သခာစစးတရာရခပးတခခႏြငး ဖစးေစ၇ သခာ တငးစစးတရာရတခခ ႏြငးဖစးေစ၇ စပးလဥး၊ ထေကညာခကးက ပလပးႏငးသညး၈ ထ႕ပငး တနးပညးစစးမြထမးခနးတျငး ဖစးသညးအမြမာႏြငးဖစးေစ၇ အခာအမြမာႏြငးဖစးေစ၇ စပးလဥး၊ သငးေလားမညးထငးသညး ချငးခကးမာထာလကး ထေကညာခကးက ပလပးႏငးသညး၈

29 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

နညးဥပေဒအရ အရာရြမာက တပးမြထတးပယးခငး၇ ႏတးထျကးရနး အတငးအၾကပး ဖအာေပခငးမာက ပလပးႏငးသညး၈76 အကယး၊ တပးမေတားအရာရြတဥ၌ လပးေဆာငးမႈက ကာကျယးေရဥစခပး က ေကနပးမႈမရြပါက “ညဖငးခငး သ႔မဟတး ကယးအဂၤါမသနးစျမးခငး” ဟသညး အခကး(ဿ) ခကးက အေၾကာငးပ၊ ထသက စစးတပးမြထတးပယးခငး၇ အတငးအၾကပးႏတးထျကးေစခငးမာ ပလပးႏငးသညး၈77 ယငးသ႔ထတးပယးရနးကစၥက ကာကျယးေရစစးဥစခပးက ႏးငးငေတားသမၼတထ တငးပရမညးဖစးေၾကာငး78 ပဌာနးထာေသားလညး မညးသညးအခ မြ လကးနာခငး မရြပါ၈ ယငးအချငးအာဏာက ကငးသႏငးေသားလညး ႏးငးငေတားသမၼတသညး79 မညးသညးအခါမြ ကငးသချငးမရခပါ၈

ဆကအေနဖငး ေအာကးေခစစးသာမာသာမက ရာထမငးအရာရြမာပါ အထကးအဆငးဆငးက အစဥးအလကးခေပေသာ ညျနးၾကာခကးမာ၇ အမနး႔မာက လကးနာရၿပ၇ ႀကေလသညးပစးမႈမာက ဆကးလကးကလျနးးရနးမြတပါ အခာေရျ ခယးစရာလမးမရြေပ၈ ဤအေခအေနေေအာကးတျငးမညးသညးအခါမြ ဥပေဒစမေရမရြႏငးပါ၈

ဿ ခႏြစး မနးမာစစးတပးႏြငး ကခငးလျတးလပးေရအဖျ႕ (KIO) တ႔ တကးပျမာ ပနးလညးဖစးပျာ သညး အခနးမြစ၊ ကလျနးခေသာ ႏငးငတကာရာဇဝတးမႈႀကမာဖစးသညး စစးရာဇဝတးမႈ၇ လသာဖစးမႈက ဆနး႔ကငးသညးပစးမႈႏြငး လမတသတးဖတးမႈမာအပါအဝငး ရခငးပညးနယးရြ ရဟငးဂာမာအေပ၍ ကလျနး သညး လ႔အချငးအေရခေဖာကးမႈမာသာမက ကခငးပညးနယး၇ ရြမးပညးနယးႏြငး ကရငးနပညးနယးမာတျငး ကလျနးခေသာ အမႈမာက လျတးလပးေသာႏငးငတကာအခကးအလကးရြာေဖျေရမစးရြငး (IIFFM) က သကးေသခပစၥညးမာ၇ အခကးအလကးမာက စနစးတကစေဆာငးႏငးခသညး၈80 ယငးပစးမႈ ကမာက အေရယႏငးရနးအတျကး အရပးဘကးတရာစရငးေရက လဝမစျမးေဆာငးႏငးသညးအပငး မနးမာစစးေခါငး 76 ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒေအာကးတျငး စစးအာဏာရြငးစနစးတညးၿမေနေစရနး ထညးသျငးပဌာနးထာသညး၈ ေရျေကာကးပျ တျငး မညးသညးႏငးငေရပါတမြ မဆႏၵအမာစဖငး ႏငးေသားငာလညး ။သညး အစရဖျ႕ရနးေသားလညးေကာငး၇ အပးခပးရနး ေသားလညးေကာငး မနးမာစစးတပး(တပးမေတား)၌ ေထာကးခမြမရရြဘ မေအာငးမငးႏငး၈ ဿ၂ ေရျေကာကးပျကငးပၿပေနာကး အစရမဖျ႕မြ အမသာဒမကေရစအဖျ႕ခပးႏြငး မနးမာစစးတပးတ႔အၾကာ စစးဖကးဆငးရာအေရကစၥ၉ အငးအယးလးဒအစရက ငးေရာကးစျကးဖကးမြ မရြရနး ဟသညး သေဘာတညမြပလပးထာေၾကာငး ေပ၍လျငးလာသညး၈ အစရသကးတမး ၁ႏြစးရြေနၿပ ဖစးသညး၈ အငးအယးလးဒ အစရသညး စစးဘကးဆငးရာ မညးသညးအေရကစၥတျငးမြ ငးေရာကးစျကးဖကးမြ မရြေခ၈ 77 တပးမေတားနညးဥပေဒ ပဒးမ ၂ () 78 တပးမေတားနညးဥပေဒ ပဒးမ ၂ (ဿ) 79 တပးမေတားနညးဥပေဒ ပဒးမ ၂ (၀) 80 လ႕အချငးအေရေကာငးစ၇ ၀၆ၾကမးေမာကးအစညးအေ၇ ဿ၅ ခႏြစး စကးတငးဘာလ ရကးေန႕မြ ဿ၅ရကးေန႕ထ၇ သသနး႕

လျတးလပးေသာ ႏငးငတကာအခကးအလကးရြာေဖျေရမစးရြငး၌ မနးမာႏငးငဆငးရာ အစရငးခစာ၈ ဂာဆငးအနးအမြ (အပဒး ၁၂

စာမကးႏြာ ၀၅ႏြငး အပဒး ၀၁ စာမကးႏြာ ၄၄) ၈ မငးေခါငးစစးေဘေရြာငးစခနးတျငးေနထငးေသာ စစးေဘေရြာငးႏြစးဥအမြ ( အပဒး ၂၇

၂၀ စာမကးႏြာ ၀၆)၈ လဖငးဂမးအမြ (အပဒး ဿ၁၅ စာမကးႏြာ ၃ဿ) ၈ ဆျမးလျတးရျယးဂာအမြ (အပဒး ဿ၁၆ စာမကးႏြာ ၃ဿ) ၈

တႏငးနယးေမအတျငးမြထျကးချာရနး ရဟတးယာဥးေပ၍မြ သတေပစာမာ ဖနး႕ႀကခေသာအမြ (အပဒး ၀၀ စာမကးႏြာ ၀၃၇ အပဒး ၀၄၇

၀၅၇ ၀၆၇၀၇၀၇၀ဿ စာမကးႏြာ၄၅၇ အပဒး၀၀၇ ၀၁ စာမကးႏြာ၄၆) ၈ Amnesty International, မနးမာ- ရခငးပညးနယးအတျငး

ဆငးႏႊခေသာ နယးေမရြငးလငးေရတကးပျတျငး စစးတပးသညး စစးရာဇတးမြမာက ကလျနးသညး၈ ဿ၆ရကး ေမလ၇ ဿ၆ခႏြစး၈

https://www.amnesty.org/en/latest/news/2019/05/myanmar-military-commits-war-crimes-latest-operation-rakhine-

state/

30 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ေဆာငးမာကလညး ။တ႔ကယးတငးကလျနးခသညး ယငးပစးမႈႀကမာက စစးဘကးဆငးရာတရာစရငးေရ စနစးဖငး စစးေဆစရငးခခငးမရြပါ၈ ထသ႔ ပစးမႈကလျနးၿပေနာကး လျတးၿငမးချငးရေနမႈအေခအေနက ရေနခငးသညး မနးမာစစးတပး (တပးမေတား) အာ ပမဆဝါေသာ ပစးမႈႀကမာကလျနးရနး မသမသာ အာေပရာေရာကးေစသညး၈ ေနာကးဆတျငး ရဟငးဂာမာအေပ၍ လမတသတးဖတးမႈ ကလျနးသညးအထ ဥတညးသျာေစသညး၈

**********************

မနးမာႏငးင၌ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစးႏြငး ပစးမႈကလျနးၿပေနာကး လျတးၿငမးချငးရေနခငး ပနာ

ရခငးပညးနယး၇ ေမာငးေတာၿမ႕နယး၇ အငးဒငးရျာတျငး ရဟငးဂာ () ဥသတးဖတးခခရသညး ကစၥတျငး

မနးမာစစးတပးက ။၌စစးသာမာကလျနးေၾကာငးဝနးခခခငးသညး လ႔အဖျ႕အစညးတခလအာ အအာသငး သျာေစခသညး၈ ထ႔ေၾကာငးပငး မနးမာစစးသာမာသညး အငးဒငးရျာတျငး ဖစးပျာခသညးအမႈ မတငးတျငး လညးေကာငး၇ ေနာကးပငးတျငးလညးေကာငး၇ အလာတပစးမႈႀကမာ ကလျနးႏငးဖျယးရြေၾကာငးေကာကးခကး ခႏငးပါသညး၈81 သ႔ဖစးလြငး မနးမာစစးတပးသညး အဘယးေၾကာငး အငးဒငးရျာအမႈတျငး လသရြငးၾကာ ဝနးခခပါသနညး၈ ယငးသညး ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး၌ (LAN) ဥပေဒေၾကာငးအရ သသပးတငးပထာသညး ထတးပနးခကး82ႏြငး တကးရကးသကးဆငးေနသညး၈ ယငးထတးပနးခကးတျငး အႀကအကအဖစး အမနး႔ေပပငးချငး ရြ ခငး ေၾကာငး တာဝနးခမႈဥပေဒသ83 က မေမာငးထပထာသညး၈

ႏငးငတကာဥပေဒတျငး ကငးသေသာ အထကးလႀကအဖစး/ အမနး႔ေပမႈအရ တာဝနးရြခငး သေဘာ တရာသညး အေရယရနး ပကးကျကးမႈအတျကး တာဝနးရြမႈပစတရပးဖစးသညး၈ ေအာကးအဆငး တာဝနးရြသမာ ပစးမႈကလျနးေၾကာငး သရြပါလြကး ယငးတ႔က တာဆကာကျယးရနးႏြငး အပစးေပအေရယရနး

81 ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး (LAN)- အၾကအကအဖစး အမနး႕ေပပငးချငးရြခငးေၾကာငး တာနးခမြႏြငး အမနး႕စဆငးမြႏြငး လမတသတးဖတးမြကသ႕ အလာသ႑ာနးရြေသာ ၾကမာေသာ ရာဇတးမြၾကမာတျငး မနးမာစစးတပးပါငးေနမြအေပ၍ ဥပေဒေရရာ သသပးခကး၇ ဇနးနါရလ ၅ရကး ဿ၅ခႏြစး၈ https://progressivevoicemyanmar.org/wp-content/uploads/2018/01/01.18.-2018-Commssion-of-Genocide-English-Version.pdf or http://www.legalaidnetwork.org/Statement/(01.18.%202018)%20Commssion%20of%20Genocide%20English%20Version.pdf 82 ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး (LAN) ထတးပနးေၾကငာခကး- ရဟငးဂာလထအာ ရခငးပညးသ႕ ေနရပးပနးႏငးေရႏြငးပတးသကး၊ ထတးပနးခကး၈ ဒဇငးဘာလ ၀ ရကး ဿ၄ ခႏြစး၈ http://www.legalaidnetwork.org/Statement/(12.%2031.%202017)%20On%20Rohingyas%20Repatriation%20Issue.pdf 83 အထကးအတငး၈

31 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ပကးကျကးခပါက ဤသေဘာတရာေအာကးတျငး အထကးအရာရြသညး ပစးမႈဆငးရာဥပေဒအရ တာဝနးခ ရမညး၈84

အထကးအရာရြမာဖစးေသာ မနးမာတပးမေတားမြ အဆငးမငးအရာရြမာသညး မမတ႔ လကးေအာကး ငယးသာမာ၌ ရဟငးဂာမာအေပ၍တျငး ကလျနးခေသာရကးစကးၾကမးၾကတးသညး ပစးမႈႀကမာအာလ အတျကး ပစးမႈေၾကာငးအရ အေၾကာငးအခကး ႏြစးခအေပ၍ တာဝနးခရမညး ဖစးသညး၈ ပထမတခကးမြာ- ။တ႔ကယးတငး ရကးစကးၾကမးၾကတးေသာ ရာဇဝတးမႈႀကမာက ကလျနးရနး အစအစဥးခမြတး အမနး႔ေပ ေစခငးခခငးမရြေစကာမ၇ လမတသတးဖတးမႈကလျနးႏငးေခရြေၾကာငး သတငးရရြထာၿပေနာကး ကာကျယးေပရနး တာဝနးရြပါလကး ပကးကျကးခေသာေၾကာငးဖစးသညး၈ ဒတယတခကးမြာ- တာဝနးရြ အထကးအရာရြမာသညး အငးဒငးရျာအမႈမြလျ၊ ရဟငးဂာမာအေပ၍ ကလျနးသညး အခာရကးစကး ၾကမးၾကတးေသာပစးမႈႀကမာက ကလျနးခသမာအာ အပစးေပအေရယရနး လေလာကးသညး ဥပေဒေၾကာငးအရ အေရယေဆာငးရျကးမႈမာပခေၾကာငး ထငးရြာသညးသကးေသအေထာကးအထာ ယေန႔ခနးအထ မေတျ႕ရေသေပ၈

ပသညး ရဟငးဂာအမသာ () ဥ အသတးခရသညးေနတျငး ရကးကထာေသာ ပဖစးသညး၈ နယးခာေစာငးတပးအရာရြ ေအာငးမငး ရဟငးဂာ တ႔ ဘယးဘကးအစျနး ၇ေနာကးတျငး ရပးေနခသညး၈ ပအာ အသကးအရျယးရငး ဗဒၶဘာသာဝငးတဥထမြရယ ပ ။ကယးတငး သကးေသထျကးဆထာပ သညး၈ https://www.reuters.com/investigates/special-report/myanmar-rakhine-events/

84 Guenael Mettraux, အၾကအကအဖစး အမနး႕ေပပငးချငးရြခငးေၾကာငး တာနးခမြႏြငး အမနး႕စဆငးမြဆငးရာ အယအဆ၇ ၿငမးခမးေရႏြငး တရာမြတမြေဖားေဆာငးခငး၇ ေရာမဥပေဒ (Rome Statute of the International Criminal Court) အာ အေကာငးအထညးေဖားရနး၈ https://www.peaceandjusticeinitiative.org/implementation-resources/command-responsibility

32 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

အငးဒငးရျာအမႈတျငး၇ မနးမာစစးတပးထပးပငးအရာရြမာသညး ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး၌ သသပးခကးကေလလာၿပေနာကး အထကးတျငးေဖားပခသညး အႀကအကအဖစး အမနး႔ေပပငးချငးရြခငးေၾကာငး တာဝနးခမႈဥပေဒသက အလျသစာပခသညးဟ ဆႏငးသညး၈ ။တ႔သညး ။တ႔၌ လကးေအာကး ငယးသာမာက အေရယပလကးခငးဖငး မမ၌တာဝနးခမႈက ဖကျယးရနးႀကစာခသညး၈

ေအာကးတျငးေဖားပထာေသာ စာေၾကာငးသညး ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး၌ အႀကအက အဖစး အမနး႔ေပပငးချငးရြခငးေၾကာငးတာဝနးခမႈ ထတးပနးခကးထတးၿပေနာကး၇ () ရကးအၾကာ၇ ဿ၅ခႏြစး၇ ဇနးနဝါရလ () ရကးေန႔တျငး မနးမာတပးမေတားသတငးမြနးပနးၾကာေရအဖျ႕က ပလပးခသညး သတငးစာရြငးလငးပျမြ ထတးႏတးထာခငးဖစးပါသညး၈ ယငးတျငး အထကးေဖားပပါ သသပးခကး မြနးကနး ေၾကာငး ေဖားပေနသညး၈

“ထ႔ေၾကာငး အမႈတျငး တကးရကးပါဝငးပတးသကးခငး မရြေသားလညး မမလကးေအာကးငယးးသာမာ က ထနးခပးရနးပကးကျကးခေသာ အရာရြမာမာက ေဖားထတးအေရယသျာမညး၈ ထသ႔ အေရယ ၿပလြငး ပနးလညး သတငးထတးပနးသျာမညး၈” 85

တပးမေတားမြ အဆငးမငးအရာရြမာက အစအစဥးတက ကလျနးသညးပစးမႈႀကမာအတျကး လကးေအာကးငယးသာမာႏြငး ေအာကးေခစစးသာမာသညးဓာစာခ ဖစးေနရသညးမြာ ထငးရြာေသာသကးေသ ဖစးေနသညး၈ ထ႔ကသ႔ေသာ အပအမႈသညး ကငးဝတးသက၏ာႏြငး စစးသာမာ၌ဂဏးအဂၤါရပး ႏြငးမညသညး အပငး စစးမြနးေသာဥပေဒစမေရအေခခမမာကလညးဆနး႔ကငးေနပါသညး၈ ဤကသ႔ေသာ အေခအေနမာ ေၾကာငး တႏငးငလတျငး လ႔အချငးအေရမာက ငငးပယးလကးရြသညး၈ အငးဒငးအမႈႏြငးစပးလဥး၊ ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညးသညး ေအာကးပါအတငး ေပာၾကာခ သညး၈86

“ဂမးဘယာႏငးငသညး အငးဒငးအမႈႏြငးပတးသကး၊ ကလျနးသမာက ပစးဒဏးလျတးကငးချငး (Pardon) ေပခသညးကသာ ေထာကးပခၿပ၇ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစး၌ အရညး အေသျကမ ေဖားပခခငး မရြသဖငး မမတ႔စတးမေကာငးဖစးမေၾကာငး၈”

ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညးသညး စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစး၌ အရညးအေသျႏြငး

စပးလဥး၊ မညးသညးအရာကဆလပါသနညး၈ သမ၌ ဆလခငးသညး မနးမာႏငးင၌စစးဘကးဆငးရာ တရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစး၌ အရညးအေသျသညး ၿပပညးစေၾကာငး၇ ထ႔ေၾကာငး ဂမးဘယာႏငးငက ေထာကးပရနး မလအပးေၾကာငး ဟ၊ သေဘာေဆာငးသျာသညး၈ သမ၌ဆလခငးသညး လဝ မြနးကနးမႈ မရြပါ၈ အႀကအကအဖစး အမနး႔ေပပငးချငးရြခငးေၾကာငး တာဝနးခမႈအေပ၍ ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး၌ သသပးခကး ထျကးေပ၍လာၿပေနာကးမြသာ မနးမာစစးေခါငးေဆာငးမာသညး ။တ႔၌ လကးေအာကးငယးသာ မာက ရဟငးဂာ () ဥက သတးဖတးမႈတျငး ပါဝငးခေၾကာငး ဝနးခလာၾကသညးမြာ အထငးအရြာဖစးသညး၈

85 https://www.facebook.com/Cincds/posts/1568727529914773 (This link was cancelled by the military

themselves.) ဘဘစသတငးဌာန၇ ရဟငးဂာအေရအခငး- မနးမာစစးတပး၌ လသတးမြက ကလျနးခငး၇ ဇနးနါရ ဿ၅၈

https://www.bbc.com/news/world-asia-42639418 86 အထကးအမြတးစဥး ()

33 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

မနးမာတပးမေတား၌ ယငးသ႔ဝနးခခငး သညး သမငးတျငး ပထမဥဆဖစးသညး၈ မညးသညးပစးမႈမာက ကလျနးခေၾကာငး လထက ခပခခငးမရြပါ၈ အငးဒငးတျငး ကလျနးခေသာပစးမႈအမအစာသညး စစးရာဇဝတးမႈဖစးၿပ အပညးပညးဆငးရာလသာခငးစာနာေထာကးထာသညး ဥပေဒက ဆရျာစျာခေဖာကး လကးခငးဖစးသညး၈ မနးမာစစးေခါငးေဆာငးမာ၌ ထသ႔ဝနးခခခငးသညး ရရသာသာတာဝနးခမႈကရြာေဖျ ခငး မဟတးပါ၈ မညးသ႔ပငးဆေစကာမ၇ ႏငးငတကာဥပေဒအရ အႀကအကအဖစး အမနး႔ေပပငးချငးရြခငးေၾကာငး တာဝနးခမႈ ဥပေဒသက နာလညးၿပေနာကး ။တ႔၌တာဝနးရြမႈက ဖကျယးရနး လကးေအာကးငယးသာမာက ဓာစာခအဖစး အသခခခငးသာ ဖစးသညး၈

မနးမာႏငးင၌ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈ ရြာေဖျေရစနစး၌ အာနညးခကးကညျနးပေနသညး ေနာကးထပးအေၾကာငးအရာတခသညး အငးဒငးအမႈ၉ စစးရာဇဝတးမႈကလျနးခေသာ တပးမေတားသာ (၄) ဥ အာ စစးဘကးဆငးရာတရာရက ေထာငးဒဏး () ႏြစးစခမြတးခၿပေနာကး၇ ပစးမႈကလျနးသမာအာလက () လ အတျငး ပနးလညးလျတးေမာကးလာၾကခငးဖစးသညး၈ ယငးႏြငးစပးလဥး၊ ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညး သညး “……ပစးဒ းလျတးကငးချငးေပခသညးကသာ ေထာကးပခသဖငး မမတ႔စတးမေကာငးဖစးခရေၾကာငး” ေပာၾကာခသညး၈ ဤတျငး ပစးဒ းလျတးကငးချငးဟေသာ ေဝါဟာရက တာဝနးခမႈကငးမစျာ သႏြနးမညး အစာ သမႏြငး သမ၌ NLD အစရသညး ယငးေဝါဟာရက ဥပေဒေၾကာငးအရ သသပးၿပ ပစးမႈကလျနးၿပေနာကး လျတးၿငမးချငးရေနမႈအေခအေနက အဆသတးသငးသညး၈

ဿ၅ ခႏြစး၇ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒအရ ကာကျယးေရဥစခပးသညး စစးဘကးဆငးရာတရာစရငးေရ တျငး ေနာကးဆအယခ စရငးပငးချငးအာဏာက ကငးသပငးချငးရြသညး၈87 သ႔ေသား ပစးဒဏးလျတးကငးချငး (Pardon) ေပႏငးသညး အချငးအာဏာက ႏငးငေတားသမၼတကသာ ကငးသပးငးချငးရြသညး၈88 သ႔ရာတျငး ၆၂၆ ခႏြစး၇ တပးမေတားအကးဥပေဒတျငးမ လျတးၿငမးခမးသာချငးေပႏငးသညး အချငးအာဏာက သမၼတအပငး ကာကျယးေရဥစခပးကလညး ကငးသချငးေပထာပနးသညး၈89 ထ႔ေၾကာငး ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒႏြငး ၆၂၆ တပးမေတားအကးဥပေဒ တ႔အၾကာ ဆနး႔ကငးကျလျေနေၾကာငးေတျ႔ရသညး၈ အကယး၊ တညးဆဥပေဒတခက ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ႏြငးဆနး႔ကငးေနပါက ယငးတညးဆဥပေဒက ဖကးသမးရမညး၇ သ႔မဟတး ပနးလညးပငးဆငးရမညးဖစးသညး၈90 သ႔ေသားလညး ယေန႔ခနးအထ ပငးဆငးခငး မရြေသပါ၈

ကာကျယးေရဥစခပး ဗလးခပးမြ ကမငးေအာငးလြငးသညး ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒႏြငး ကကးညခငး မရြဘ လျတးၿငမးချငးေပႏငးသညး အာဏာက တပးမေတားအကးဥပေဒအရ ကငးသခသညး၈ ထ႔အပငး ယငးကသ႔ ဥပေဒႏြငးမညသညး အပအမမက ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညးႏြငး သမ၌အစရက ေထာကးခခ ၾကသညး၈ ။တ႔၌ မေလားကနးေသာ ပလပးမႈမာသညး ဥပေဒစမေရအေခခစႏြနးမာက ခေဖာကးရာ ေရာကးပါသညး၈ ဤသညးမြာ ပညးတျငးဥပေဒ ရြေထာငးမြဖစးသညး၈ ပစးဒ းလျတးကငးချငးေပခငးႏြငး

87 ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ပဒးမ ၀၁၀ (ခ) 88 ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ပဒးမ ဿ၁ 89 ၆၂၆ တပးမေတားအကးဥပေဒ ပဒးမ ၅ဿ 90 ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ပဒးမ ၁၁၃

34 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ဆငးေသာပနာက ႏငးငတကာဥပေဒ႐ြေထာငးမြ အနမးဆအာဖငး ေအာကးပါအတငး ခဥးကပးရနး လပါမညး၈

ပစးဒဏးလျတးကငးချငး ေပခငးတျငး အငငးပျာမႈမာ ရြႏငးပါသညး၈ ထသ႔ ပစးဒဏးလျတးကငးချငး ေပရာတျငး ပစးမႈကလျနးသ သ႔မဟတး အကဥးသာတဥခငးစ၌ အကစပျာက တရာမြတမႈႏြငး လ႔အဖျ႕အစညးတခလ၌ အကစပျာတ႔ႏြငးခနးညြလြကး မြတစျာစဥးစာရနး အလျနးအေရႀက ပါသညး၈ ဤကယးပနး႔လြသညး အကစပျာဟဆရာတျငး တာဝနးခမႈလအပးခကးသာမက ကလျနးခရသမာအတျကး တရာမြတမႈ ရရြၿပ ဖစးေစရမညး၈91

မနးမာစစးတပးမြ ပစးမႈကလျနးသ (၄) ဥက လျတးၿငမးခမးသာချငး ေပလကးခငးသညး ပစးမႈကလျနးသမာ၌ အကစပျာႏြငး ။တ႕၌ ကယးကစပျာအတျကးသာဖစးၿပ ၇ တာဝနးခမႈႏြငး ကလျနးခရသမာ၌ အကစပျာကမ လဝလစးလရြထာသညး၈ ထသ ႔ပလပးခငးအာဖငး ပစးမႈကလျနးသ လကးေအာကးငယးသာမာက အာေပသကသ ႔ ဖစးသျာ၊ အနာဂါတးတျငးလညး အမနး႔ေပလာပါက ေနာကးထပး ဆရျာသညး ပစးမႈႀကမာက ကလျနးရနး ဝနးေလမညး မဟတး ေတာေပ၈ အဘယးေၾကာငးဆေသား ကာကျယးေရဥစခပး ဗလးခပးမြႀကမငးေအာငးလြငး သ ႔မဟတး အထကးအရာရြမာ၌ အမနး ႔ေပမႈေအာကးတျငး မညးသညးပစးမႈမဆ ကလျနးေသားလညး ေနာကး ဆတျငး ပစးဒဏးေပခရခငးမြ လျတးေမာကးချငးရေနသညးက လကးေတျ႔ႀကေတျ႔ခၿပ ဖစးေသာေၾကာငး ဖစးသညး၈

**********************

91 Internaltional Committee of the Red Cross (ICRC) Explainer: ႏငးငတကာဥပေဒ၉ စစးရာဇတးမြမာအတျကး လျတးၿငမး ခမးသာချငးက မညးကသ႕ ပဌာနးထာသနညး၈ ဿ၁ ရကးေန႕၇ ေမလ ဿ၆ ခႏြစး တျငး ထတးေသညး ICRC အစရငးခစာ၈ https://reliefweb.int/report/world/icrc-explainer-what-does-international-law-say-about-pardons-war-crimes

35 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

မနးမာႏငးငရြ ႀကေလေသာပစးမႈႀကမာႏြငး အႀကအကအဖစး အမနး႔ေပပငးချငးရြ ခငးေၾကာငး တာဝနးခမႈ92

ရခငးပညးနယးအပါအဝငး တငးရငးသာပညးနယးမာတျငး ဆကးတကးဖစးပျာေနေသာ ပငးထနးဆရျာ သညး လ႔အချငးအေရခေဖာကးမႈမာႏြငး ပတးသကး၊ ႏငးငကယးစာ လ တးေတားမာ93 ႏြငး အစရ အာ ာပငးမာတျငး တာဝနးရြသညး၈ အထသဖငး တငးပညး၌ အမငးဆအာ ာပငးဖစးေသာ (ယခငးသမၼတ ဥထငးေကား ဥက၎ဌအဖစး တာဝနးယခၿပ) ယခလကးရြသမၼတဥဝငးမငး ဥေဆာငးေသာ အမသာ ကာကျယးေရႏြငး လၿခေရေကာငးစ (ကာ/လ) တျငး အဓကတာဝနးရြသညး၈94

အထကးလ ကအဖစး အမနး႔ေပပငးချငးရြခငးေၾကာငး တာဝနးခမႈ ဥပေဒသအရ လကးေတျ႕တျငး အမသာကာကျယးေရႏြငးလ ခေရေကာငးစတျငး သမၼတဥငးမငးးႏြငး ႏငးငေတား၌ အတငးပငးခပဂၐလး ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညးတ႔သညး အထကးလ ကဖစး ပ၇ ဗလးခပးမြ ကမငးေအာငးလႈငးႏြငး ဒတယ ဗလးခပးမြ က စဝငးတ႔သညး လကးေအာကးငယးသာမာဖစးၾကသညး၈ တခနးတညးမြာပငး တပးမေတား ကာကျယးေရဥစခပးရ၉ ဗလးခပးမြ ကမငးေအာငးလႈငး၇ ဒတယဗလးခပးမြ က စဝငး၇ ဗလးခပး က မထျနးဥ95 ၇ ဒတယဗလးခပး က ေအာငးေကားေ ာ96 ႏြငး ဗလးမြခပး ေကားစျာလငး97 ( ယာ တျငး ေဖားပထာသညး အထကးမြေအာကး အစအစဥးအတငး) တ႔သညး အထကးလ ကမာဖစး ပ ဗလးခပးေမာငးေမာငးစ98 သညး လကးေအာကးငယးသာဖစးသညး၈

92 ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး (LAN)- အၾကအကအဖစး အမနး႕ေပပငးချငးရြခငးေၾကာငး တာနးခမြႏြငး အမနး႕စဆငးမြႏြငး လမတသတးဖတးမြကသ႕ အလာသ႑ာနးရြေသာ ၾကမာေသာ ရာဇတးမြၾကမာတျငး မနးမာစစးတပးပါငးေနမြအေပ၍ ဥပေဒေရရာ သသပးခကး၇ ဇနးနါရလ ၅ရကး ဿ၅ခႏြစး၈ 93 ဥပေဒပလႊတးေတား 94 Ibid, (n-6). 95 ဗလးခပးႀက မထျနးဥ၇ ညြႏြငးကျပးကေရမြ (ၾကညး၇ေရ၇ေလ) 96ဒတယဗလးခပးႀက ေအာငးေကားေဇာ၇ ကယးပငးအမြတး ၄၁၁၁၇ စစးတက၎သလးအပတးစဥး ဿ၁ ဗလးေလာငးသငးတနးဆငးအရာရြ၇ ေတာငးပငးတငးစစးဌာနခပး၇ အေနာကးပငးတငးစစးဌာနခပး ႏြငး အေနာကးေတာငးပငးတငးစစးဌာနခပး လကးေအာကးရြ စစးဆငးေရမာက ၾကၾကပးရသ အမြတး ၀ စစးဆငးေရအထအဖျ႕မြ၈ လပးငနးတာနးမရြသညး ေနပညးေတားတငးစစးဌာနခပးအတျငးရြ စစးဆငးေရမာက ၾကၾကပးရသညး အမြတး ၃အထစစးဆငးေရအဖျ႕မြ အဖစး ေပာငးေရႊ႕ခရသညး၈ 97 ဗလးမြခပး ေကားစျာလငး၇ ကယးပငးအမြတး ဿ၂၄၁၇ စစးတက၎သလးအပတးစဥး ၀၂၇၇ တပးမေတားကာကျယးေရ ဥစခပးရ (ၾကညး)၌

စစးဥဗလးမြခပးတာနးးႏြငး အမြတး ၃ စစးဆငးေရကျပးကမြဌာနခပး တပးမြ အဖစး တာနးထမးေဆာငးၿပေနာကး ဿ ဇနးနါရလ

ဿ၅တျငး ဗလးခပးအဖစး အလယးပငးတငးစစးဌာနခပးသ႕ ရာထတမြငး ေပာငးေရႊ႕ခရသညး၈

98 ဗလးခပး ေမာငးေမာငးစသညး ေအာကးတဘာလ ဿ၃တျငး အေနာကးပငးတငးစစးဌာနခပး တငးမြ ဖစးခၿပ ဿ၄ခႏြစး ႏငးဘာလဒတယပတး မြစ၊ ရာထလကးကငးမရြေသာ တပးမေတားအရအငးအာ စာရငးသျငးခထာရသညး၈ ။သညး အေမရကနး ပညးေထာငးစက ဿ၄ ဒဇငးဘာလအတျငးတျငး အေရယ ပတးဆ႕ခရသ အမညးစာရငးတျငး ထညးသျငးခခရသညး၈

36 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ထနညးတပငး ဗလးခပးေမာငးေမာငးစႏြငး ဗလးမြခပး ဆနးနအနး99 တ႔သညး အေနာကးပငးတငး စစးဌာနခပး၌ အႀကအကမာဖစးၾကၿပ၇ ဗလးမြခပးခငးေမာငးစ၇100 ဗလးမြႀကေမာငးေမာငးဝငးႏြငး101 ရမြႀကသရစနးလျငး102 တ႔သညး လကးေအာကးငယးသာမာအဖစးသကသ႔ အဆငးဆငးအမနး႔ေပမႈအရ

99 ဗလးမြခပး ဆနးနအနး၇ ဒတယတငးမြ၇ အေနာကးပငးတငး စစးဌာနခပး၈ 100 ဗလးမြခပး ခငးေမာငးစ၇ တပးမြ(စကခမြ) အမြတး ၂ အရပးသာမာအေပ၍ ရကးစကးဆရျာေသာ ရာဇတးမြမာ ကလျနး သညးဟ စျပးစျခရေသာ ေခမနးတပးရငး အမြတး (၂၃၁)၇ (၂၂)၇ (၀၂ဿ) ႏြငး (၀၁၂)၌ နယးေမရြငးလငးေရ ေမပငး စစးဆငး ေရက ကျပးကရသညး ဘသေတာငးအေခစကး စစးဆငးေရကျပးကမြ ဌာနခပး၈ 101 ဗလးမြၾက ေမာငးေမာငးငး၇ ကယးပငးအမြတး ဿ၄ဿ၀၇ စစးတက၎သလးအပတးစဥး ၀၄၇ ဒ-စကခမြ၇ အမြတး ၂ စစးဆငးေရ ကျပးကမြ ဌာနခပး၇ ဘသေတာငး၈ ဿ၅ ဇနးနါရလ ဿရကးေန႕တျငး အမြတး ၂ စစးဆငးေရ ကျပးကမြဌာနခပး (စစးေတျ)တပးမြအဖစး ဗလးမြခပးရာထ တမြငး ခနး႕အပးခငး ခရသညး၈ 102 ရမြၾက သရ စနးလျငး (ဒတယ ဗလးမြၾကေဟာငး)၇ ဒ-ကျပးကေရမြ (စစးေတျ)၇ ရတပးရငးမာ၇ ဒတယကျပးက မြအဖျ႕မြရ (စစးေတျ)၇ အရပးသာမာအေပ၍ ရကးစကးဆရျာေသာ ရာဇတးမြမာ ကလျနးရာတျငး ပတျပါငး ဟ စျပးစျခရေသာ

37 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

အေနာကးပငးတငးစစးဌာနခပး လကးေအာကးရြ စစးတပး တပးရငးမြမာႏြငး ရတပးရငး တပးရငးမြမာ သညးလညး အလာတပငးဖစးၾကသညး၈ (ဇယာ ဿ တျငး ေဖားပသညးအတငး အထကးမြေအာကး အစအစဥး အတငး)

မနးမာႏငးင၌ လကးနကးကငးတပးဖျ႕မာအတျငး လကးရြကငးသေနသညး အမနး႔စဆငးမႈစနစးအရ မနးမာႏငးငရတပးဖျ႕အပါအဝငး အခာအရပးဘကးဌာနမာသညး ပညးထေရဝနးႀကဌာန၌ စမခနး႔ချမႈေအာကး တျငး ရြေသားလညး၇ တႏငးငလရြ တကးခကးေရရတပးရငး ၃ ခလမြာ သကးဆငးရာ တပးမေတား တငးစစးဌာနခပးအသသ၌ တကးရကးကျပးကမႈေအာကးတျငး ရြေနသညး၈103

နယးေမရြငးလငးမြ စစးဆငးေရမာ လပးေဆာငးခသညး ဘသေတာငး အေခစကး ရတကးခကး ေရ တပးရငး အမြတး (ဿ)ႏြငး အမြတး (၀)တ႕က အမနး႕ေပ ၾကၾကပးရေသာ ရတပးရငးမာ၇ ဒတယကျပးကမြ အဖျ႕မြရ (စစးေတျ)၌ တပးမြ၈ 103 ဤအထ ေလကငးထာေသာ စစးေမပငးရငးဆငးတကးပျ တကးခကးေရ စျမးရညးရြသညး ရတပးရငးမာက ယခငးက လထနးဟ လသမာသညး အဓကရဏးႏြမးႏြငးရတပးဖျ႕ငးမာႏြငး တပးမေတား တပးရငးမာမြ အထေရျခယး ထတးႏြတးထာသမာဖငး စဖျ႕ ထာသညး၈ ရတပးရငးတခတျငး အငးအာ ၂ေကားပါငးၿပ ဆကးသျယးေရႏြငး ေဆတပးဖျ႕ ႏြစးခပါ ပတျေထာကးပ ဖျ႕စညး ထာ

38 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး (LAN)က အစပ၊တငးပခေသာ အႀကအကအဖစး အမနး႔ေပ ပငးချငးရြခငးေၾကာငး တာဝနးခမႈဥပေဒသသညး ပညးတျငးပညးပရြ မနးမာလ႔အချငးအေရ လြပးရြာမႈအဖျ႕မာ အတျငး သသသာသာပ႕ႏြ႕သျာခသညးက ေတျ႔ရပါသညး၈ ထ႔မြမက ကလသမဂၐ သသနး႕လျတးလပးေသာ ႏငးငတကာအခကးအလကးရြာေဖျေရမစးရြငး (UN IIFFM)၌ ထတးပနးထာသညး မနးမာႏငးငဆငးရာ အစရငးခစာတျငးလညး ထညးသျငးေဖားပေပခသညး၈ ယငးသ႔တာဝနးရြမႈႏြငး စပးလဥး၊ ေဖားပထာေသာ ဇယာက UN IIFFM ကသ႔ေသာ ဂဏးသက၏ာရြသညး ႏငးငတကာအဖျ႕အစညးက တငးပထာသညးက ေအာကးပါအတငး ေတျ႔မငးႏငးပါသညး၈104

ကာကျယးေရဥစခပး မငးေအာငးလႈငးေခ ငးေဆာငးေသာ မနးမာစစးတပးသညး ႏငးငတကာ ကလကးခ ထာသညး “အ ကအကအဖစး အမနး႔ေပပငးချငးရြခငးေၾကာငး တာဝနးခမႈ” အယအဆအာ လျမြာစျာ အသခ ေနသညး၈ ယခငးကကလျနးခေသာ ပစးမႈမာအပငး လကးရြဖစးပျာေနသညးကလျနးမႈမာက အစရက

သညး၈ ဤတပးရငးမာ၌ ဖျ႕စညးပမြာ တပးမေတား၌ ေခမနးတပးရငးမာ ဖျ႕စညးပအတငးဖစးၿပ တပးရငးအေခစကးသညး သကးဆငးရာေဒသ စစးတငးမြမာ၌ တကးရကး အမနး႕ေပမြေအာကးတျငး ရြသညး၈

104 https://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/HRCouncil/FFM-Myanmar/A_HRC_39_CRP.2.pdf P-391;

39 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

မေလာငးရာေလပငး ဆကးလကး ဖကျယးထာမညးဆပ က မနးမာစစးတပး၌ ထပးပငးစစးေခ ငးေဆာငးမာက ဟနးပတရာချငးမာက ပမဖနးတလာႏငးဖျယးးရြသညး၈ ယငးတရာချငးမာတျငးလညး ေအာကးေခစစးသာမာ အာ ဓာစာခမာအဖစး အသခခငးဖငး အမြနးတကယး တာဝနးရြသမာက ပစးဒ းေပခရခငးမြ လျတးေမာကးေနမညး သာဖစးသညး၈

လမတသတးဖတးမႈဆငးရာ ႏငးငတကာသေဘာတစာခပးအာ ဆကးလကးခေဖာကးေနခငး၈

မနးမာစစးတပးသညး အပညးပညးဆငးရာတရာရ (ICJ) ၌အမနး႔က လစးလရႈကာ ရဟငးဂာႏြငး ရခငး လမမာေနထငးသညး ေကရျာမာသ႔ အရပးသာႏြငးစစးေရပစးမြတးမချခာဘ လကးနကး ကမာဖငး ဆကးတကး ပစးခတးလကးရြခငးေၾကာငး ရခငး ပညးနယးေမာကးပငး တျငး ေနထငးလကးရြသညး ရဟငးဂာ လထသညး အထစရမးဖျယး အေခအေနဖစးေနသညး၈105 အကဆကးအေနဖငး လေလာကးေသာ အစာ အေသာကးမာႏြငး ကနးမာေရေစာငးေရြာကးမႈမာ မရရြသညးအပငး လျတးလပးစျာ သျာလာချငးမရြသညး အတျကး ပ၊ပငး အေခအေနဆဝ လာေၾကာငးက အတအက မြတးတမးတငးထာခသညး၈106 ထ႔ပငး ဘသေတာငး မ႕နယး ေမာငးေတာ မ႕နယး၇ ရေသေတာငး မ႕နယးႏြငး ေမပ မ႕နယးတ႔တျငး ဿဿ ခႏြစး၇ ေဖေဖားဝ ရလ (၀) ရကး ေန႔မြစ၊ အငးတာနကးလငးမာ ဖတးေတာကးထာခသညး၈ ထအေခအေနမာေၾကာငး ဆဝ ေသာ ရာ ဝတးမႈမာ ကလျနးႏငးသညးအပငး အငးတာနကးဖတးေတာကးထာသညး ကာလအတျငး သကးေသခခကးမာက ဖကးဆေကာငး ဖကးဆပစးႏငးသညး၈107

ထကသ႔ေသာ မသမာမႈမာက ေလြာခႏငးရနးအတျကး အမဘာသာ၇ သာသနာ ကာကျယး ေစာငးေရြာကးသညး ဥပေဒမာဟ လသမာသညး ဿ၂ ခႏြစးတျငးပ ာနးခေသာ ချခာဆကးဆမႈက အေခခေသာ ဥပေဒတ႔က ပနးလညးသသပး၇ ပငးဆငးသငးပ သညး၈ ထ႔ပငး ရဟငးဂာလထတ႔ ထမးမာလကးထပးႏငးရနး အာ ာပငးမာထမြ ချငးပခကးယရသညး ကနး႔သတးမႈမာအပ အဝငး ချခာဆကးဆခငးႏြငး အခာေသာ လမဆနးသညးလပးရပးမာက ရပးတနးမြရပးသငးသညး၈ လမတသတးဖတးမႈ အတျကးအေခခမာ ဖစးနငးသညး မဝ ဒ နြငး လပးရပးမာက ပယးဖကးသငးသညး၈108

105

Laetitia van den Assum သညးလျတးလပးေသာ သတမနးေရရာ ပညာရြငး၇ ကဖအာနနးဥေဆာငးေသာ ရခငးပညးနယးဆငးရာ အ ကေပ ေကားမရြငး၌ အဖျ႕ဝငးဖစး ပ နယးသာလနးႏငးင၌ သအမတးေဟာငးလညး ဖစးသညး၈ “Preventing Genocide is More Than Just Halting Mass Killing” Frontier Myanmar (6 Feb 2020) https://www.frontiermyanmar.net/author/laetitia-van-den-assum 106

အထကးအတငး 107

အထကးအတငး ၈ 108

အထကးအတငး၈

40 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒဆငးရာ သသပးခကး

ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒအရ အစရတျငး အပငးနြစးပငးရြေနသညး၈ တပငး သညး အစရ၌ အေရ ကေသာ ရာထမာက ရယထာသညး လထက ေရျ ေကာကးတငးေမာကးထာခငးမရြေသာ စစးေခ ငးေဆာငးမာ109 ဖစးသညး၈ အခာတပငးသညး အစရ၌ အေရ ကေသာရာထမာက ရယထာႏငးခငး မရြသညး လထကေရျေကာကး တငးေမာကးထာေသာ အရပးသာေခ ငးေဆာငးမာဖစးသညး၈ ကာကျယးေရ ဥစခပးက ခနး႔အပးထာေသာ ကာကျယးေရဝနး က၇ ပညးထေရဝနး ကႏြငး နယးစပးေရရာဝနး ကမာ အပ အဝငး ပညးေထာငးစဝနး ကမာ အာလသညး အရပးသာသမၼတ ဥေဆာငးသညးအစရ ေအာကးတျငး အေရ ကသညးအခနးက မာ၉ တာဝနးထမးေဆာငးၾကရသညး၈110 သ႔ေသား သမၼတတျငး ေဖားပပ ကာကျယးေရဥစခပးက ခနး႔အပးထာသညး ဝနး က (၀) ဥကဖတးခပငးချငးမရြပ ၈ အစရ၌လညးပတးမႈသညး ဥပေဒႏြငးအည ဖစးသညး111 ဟ ဆနငးေသားလညး မနးမာစစးေခ ငးေဆာငးနး ကတာနး ယထာသမာသညး သမၼတ၌အမနး႔ထကးစာလြငး ကာကျယးေရဥစခပး၌ အမနး႔ကသာ နာခၾကရသညး၈ သ႔ဖစး၊ အစရ ဖျ စညးလညးပတးရာတျငး တတကးမႈမရြ၈

ဿဿ ခႏြစး၇ နးနဝ ရလ ဿ၀ ရကးေန႔တျငး အပညးပညးဆငးရာတရာရ (ICJ) က မနးမာႏငးငအပ၍ ၾကာဖတးစမေဆာငးရျကးခကးအမနး႔ ခမြတးခသညး၈ ထသ႔ခမြတး ပေနာကးတျငး ပညးထေရဝနး က ာန၌ အခနးက သညး ယခငးထကးပ၊အေရ ကလာသညး၈ အကယး၊ မနးမာ စစးေခ ငးေဆာငးမာက ၾကာဖတးစမေဆာငးရျကးခကးအမနး႔က ဆနး႔ကငးကာ လမတသတးဖတး ကလျနးမႈမာက ဆကးလကး ဖကျယးထာခငး၇ သ႔မဟတး လကးရြႏြငးယခငးကရရြထာေသာ သကးေသအေထာကးအထာမာ က ဖကးဆရနး ကပမးမညးဆပ က ပညးထေရဝနး က၌ ပေပ ငးေဆာငးရျကးမႈ မရြလြငး လဝဖစးႏငးမညး မဟတးပ ၈

ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညးးႏြငး ပဂၐလးေရအရ ရငးႏြမႈရြသညး ပညးထေရဝနး ကဖစးေသာ ဒတယ

ဗလးခပး ကေကားေဆျက ကာကျယးေရဥစခပးဗလးခပးမြ ကမငးေအာငးလႈးငးက တာဝနးမြ ႏတးထျကးေစခ

သညး၈112 ။၌ေနရာတျငး စစးဘကးဆငးရာ ေထာကးလြမးေရအရာရြခပး ဒတယ ဗလးခပး က စထျ း ဖငး

109

() ဿ၅ ဖျ႔စညးပအေခခဥပေဒ၇ ပဒးမ (ဿ) အရ အမသာကာကျယးေရႏြငး လ ခေရေကာငးစသညး ဥပေဒပေရ၇ အပးခပးေရႏြငး တရာစရငးေရအာ ာက ကငးသႏငးသညး အမငးဆအဖျ႕အစညးဖစးသညး၈ ယငးအဖျ႕အစညးက အရပးသာသမၼတကဥ ေဆာငးေသားလညး အဖျ႕ဝငး () ဥတျငး စစးေခ ငးေဆာငးမာအမာစပ ဝငးသညး၈ (ဿ) ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ၇ ပဒးမ (ဿ၀ဿ)၇ ပဒးမချ (ခ) ႏြငး (ည) (ဿ) အရ ႏငးငေတားသမၼတသညး ပညးေထာငးစ ဝနး ကမာ အဖစးခနး႔အပးရနး ကာကျယးေရဝနး က ာန၇ ပညးထေရဝနး က ာနႏြငး နယးစပးေရရာဝနး က ာနမာအတျကး တပးမေတားကာကျယးေရ ဥစခပးထမြ သငးေလားသညးတပးမေတားသာမာ၌ အမညးစာရငးကရယရမညး၈ 110

ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ၇ ပဒးမ (ဿ)၈ 111

ယငးသညး ဥပေဒစမေရ၌ အေခခစႏႈနးမာထမြ တစးခဖစးသညး၈ 112

https://www.facebook.com/myanmarpresidentoffice.gov.mm/photos/a.813483202032751/2659783834069336/?type=3&theater

41 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

အစာထခသညး၈113 ကမေကာငးစျာပငး၇ ယငးလပးရပးသညး ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒႏြငးအည ဖစးေစကာမ လ႔အဖျ႕အစညးအတျကး အကယတးေစရသာမက အခာေသာတငးရငးသာမာႏြငး

ရဟငးဂာမာအေပ၍ တရာမြတမႈမရြ၇ မငးမစရကးဆနးေသာ ဖႏြပးခငးမာကသာ ဖစးေပ၍ေစပ မညး၈

အကအဆကးအေနဖငး မနးမာစစးေခ ငးေဆာငးမာသညး ဥပေဒေဘာငးအတျငးမြေန၊ ပစးမႈကလျနးမႈမာက

တရာဝငး စတး ကကးကလျနးချငး ရေနမညးဖစးသညး၈

လကးရြမနးမာႏငးငတျငး အရပးသာဝနး က ေဒ ကးတာေဖမငး ဥေဆာငးေသာ ပနးၾကာေရ ဝနး က ာနသညး ရဟငးဂာအေရႏြငး တငးရငးသာပညးနယးမာတျငး ဖစးေပ၍ေနေသာ တငးရငးသာ လမမာ၌ပ နာရပးမာႏြငး ပတးသကး၊ ႏႈတးဆတးေနခသညး၈114 အပညးပညးဆငးရာတရာရ (ICJ) ၌ ဆဖတးခကးက လကးနာမညးဆလြငး၇ ပနးၾကာေရဝနး က ာနသညး ရခငးပညးနယးႏြငး အခာတငးရငးသာ ပညးနယးမာတျငး ဖစးေပ၍ေနေသာ အေခအေနမြနးမာက မြနးကနးစျာ သတငးထတးပနးရနး ပ၊ပငး တာဝနးရြပ သညး၈ ထ႔အပငး သတငးမဒယာမာအာ လမတသတးဖတးမႈဖစးပျာခေသာ နယးေမမာႏြငး ဆကးလကးဖစးပျာႏငးေခရြေသာ နယးေမမာသ႔ သတငး ရယချငး ပရမညးဖစးသညး၈

ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒအရ ကာကျယးေရဥစခပး ဗလးခပးမြ ကမငးေအာငးလႈငးတျငး ပနးၾကာေရဝနး က ာနက တာဝနးယမညး ပနးၾကာေရဝနး ကအာ ။ယၾကညးစတးခရသညး ဝနး ကက ခနး႔အပးႏငးသညး အချငးအာ ာမမရြပ ၈ ယငးအခကးအခကေဖရြငးရနး Tatmadaw True News Information Team ဟေခ၍ေသာ တပးမေတားသတငးမြနးပနးၾကာေရအဖျ႕ (Military Information Team MIT ဟသာေဖားပသျာပ မညး) ကဖျ႕စညးခသညး၈ “True” သတငးမြနး ဟသညးအသ အႏႈနးက သစျထာခငးသညး တပးမေတား သတငးမြနးပနးၾကာေရအဖျ႕က ထတးပနးသညး သတငးမာသာ အမြနးဖစး ပ ပနးၾကာေရဝနး က ာနအပ အဝငး အခာသတငး ာနမာ၌ သတငးမာသညး မြနးကနးခငးမြ မြနးကနးမညး ဖစးေၾကာငး သျယးဝကးဆလခငး ဖစးသညး၈ လကးရြတျငး တပးမေတားသတငးမြနးပနးၾကာေရအဖျ႕က သတငးစာရြငးလငးပျမာ တခ ပတခကငးပခငးဖငး အမာ၌အာရစကးမႈက ရရြေနသညး၈

ဿဿ ခႏြစး၇ ေဖေဖားဝ ရလ ၀ ရကးေန႔တျငးကငးပခသညး စစးတပး၌သတငးစာရြငးလငးပျတျငး ဗလးမြခပးေ ားမငးထျနးက တပးမေတား (မနးမာစစးတပး) သညး ပညးသလထ၌ ကနးမာေရအေခအေနက မြငးတငးေပလကးရြေၾကာငး ထတးေဖားေပာဆခသညး၈ စငးစစးအာဖငး ပညးသ႔ကနးမာေရအတျကး တာဝနးရြသညးမြာ ကနးမာေရဝနး က ာနသာဖစးသညး၈115

113

https://www.facebook.com/myanmarpresidentoffice.gov.mm/photos/a.813483202032751/2672245899489796/?ty

pe=3&theater https://myanmar-now.org/en/news/military-intelligence-chief-to-become-next-home-affairs-minister

114 https://www.moi.gov.mm/moi:eng/

115 https://www.youtube.com/watch?v=PicD3N2cWRw

42 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

အပညးပညးဆငးရာတရာရ၌ ဆဖတးခကးက တ႔ပနးရာတျငး ပနးၾကာေရဝနး က ာနက တာဝနးယရမညးဖစးေသားလညး တပးမေတားသတငးမြနးပနးၾကာေရအဖျ႕က အဓကတာဝနးယ၊ သတငး ထတးပနးလကးရြသညး၈ ရဟငးဂာမာနြငး ဆကးစပးသညး အေရကစ မာသာမက အခာအေရ ကသညး အေၾကာငးအရာမာႏြငးပတးသကး၊လညး အထသဖငး ခခစစးဆငးႏ ေနၾကသညး တငးရငးသာ အဖျ အစညးမာအာ ပစးတငး ႈတးခလကး မနးမာစစးတပး၌ သေဘာထာ၇ ထငးမငးယဆခကးမာကသာ ထတးပနးလကးရြသညး၈ ယခဆလြငး မဒယာမာအာ ရခငး ပညးနယးအတျငး ပ ပက၏ဖစးသညးေဒသမာသ႔ သတငးသျာေရာကးရယချငး ေပမညး မေပမညးက တပးမေတားသတငးမြနးပနးၾကာေရအဖျ႕ကသာ ဆဖတးသညး၈ ဒမကေရစႏငးငမာတျငး အစရေအာကးရြ မညးသညးလကးနကးကငးတပးဖျ႕ကမြ ပနးၾကာေရဝနး က ာန၌ တာဝနးမာက ေဆာငးရျကးႏငးသညး အာ ာမရြပ ၈ တပးမေတားသတငးမြနး ပနးၾကာေရအဖျ႕၌ တညးရြမႈသညး ဥပေဒစမေရထခကးေစသညးသာမက ဥပေဒပ ာနးအပးခပးမႈ ကငးသထာေသာ ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒကပငးလြငး ဆနး႔ကငးလကးရြသညး၈

ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညးႏြငး သမၼတဥဝငးမငး ဥေဆာငးသညး အရပးသာအစရအဖျ႕သညး လကးရြ လညးပတးေနေသာ အစရ၌မြာယျငးသညး လညးပတးမႈ (ပနးၾကာေရနး က ာန လပးရမညး အလပးအာ တပးမေတား သတငးမြနးပနးၾကာေရအဖျ က ငးလပးေနေၾကာငး) သပ လကးႏြငးလစးလရႈေနၾကသညး၈ ။တ႔တျငး တပးမေတားသတငးမြနးပနးၾကာေရအဖျ႕ တညးရြမႈက ဖကးသမးပစးရနး စစးေခ ငးေဆာငးမာ ဥေဆာငးသညး စရအဖျ႕က ဖအာေပရနး တာဝနးရြပ သညး၈ ထသ႔မဟတးပ က စစးေခ ငးေဆာငးမာသညး ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ေအာကးတျငး အရပးသာအစရအဖျ႕ကငးသချငးရြသညး အာ ာက တပးမေတားက ကငးသေၾကာငး တရာဝငးေၾကငာခကးတစးေစာငး ထတးပနးရမညးဖစးသညး၈

ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ေအာကးတျငး အရပးသာအစရသညး ရဟငးဂာႏြငး တငးရငးသာ လမမာအေပ၍ ကလျနးသညး ကေလေသာပစးမႈမာႏြငးသကး၊ ေဖရြငးႏငးခငးမရြသညးသာမက ေဖရြငးရနးဆႏ ပငးမရြေၾကာငး အထကးတျငး ေဖားပခသညးအေခအေနမာက သကးေသပေနသညး၈ ထကသ႔ ပညးတျငးလကးနကးကငး ပ ပက၏အတျငး ကလျနးခေသာ ကေလသညးပစးမႈမာက ႏငးငတကာဥပေဒမာ၇ ႏငးငတကာလသာခငးစာနာေထာကးထာသညးဥပေဒမာႏြငး ႏငးငတကာ လ႔အချငး အေရဥပေဒမာႏြငးအည ကငးတျယးေဖရြငးႏငးခငး မရြေသာေၾကာငး ငမးခမးမႈရြာေဖျေရဖစးစဥးအေပ၍ ထခကးေစသညး သာမက ဥပေဒစမေရက ငငးပယးရာေရာကးေစခသညး၈ ယငးဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ေအာကးတျငး အပညးပညးဆငးရာတရာရက ခမြတးခသညး ၾကာဖတးစမေဆာငးရျကးခကးအမနး႔ (၁) ရပး က အေကာငးအထညးေဖားေဆာငးရျကးရနး ကစာခငးသညး လျနးမငးစျာခကးခေသာ တာနး ဖစးလာပ သညး၈

43 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ရက၏ငးတပးမေတား (AA) ႏြငး ရဟငးဂာပ နာ

ဿ၆ ခႏြစး၇ ဒ ငးဘာ ရကးေန႔တျငး ၾကာနာခေသာ အပညးပညးဆငးရာတရာရ (ICJ)

တရာချငးတျငး ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညးက ရက၏ငးတပးမေတားႏြငးပတးသကး၊ ေအာကးပ အတငး ေပာၾကာ ခသညး၈

“ဥက၎ ကႏြငး တရာသ ကမငးမာရြငး၇ ရခငးပညးနယးႏြငး ရခငးပညးသမာ၌ ပ နာမာသညး သမငးေၾကာငးအရ မညးသ႔ရြေစကာမ၇ လျနးခသညး ရာစႏြစးတခ ကတညးက ဖစးေပ၍ခေသာ ပ နာမာဟာ ပခတ ႏြစးအနညးငယးတျငးပမဆဝ လာပ တယး၈ လကးရြမြာ မနးမာတပးမေတားန႔ ရက၏ငးတပးမေတား (တပးဖျ႕အငးအာ ၂ အထကးရြ ဗဒၶဘာသာဝငးမာန႕ ဖျ႕စညးထာသညး လကးနကးကငးအဖျ႕) တ႔ၾကာ လကးနကးကငးတကးပျမာဖစးပျာလကးရြပ တယး၈ မေန႔တနးကဆ ဒ က ဘယးသမြ ထညးေပာမသျာခပ ဘ116”

“ရက၏ငးတပးမေတားသညး ယခငးက ရခငးဘရငးႏငးငေတားက ပနးလညးအမြတးရလကး ရခငး ပညးနယး လျတးလပးေရ (သ႔) ကယးပငးအပးခပးချငးရရြေရအတျကး ကပမးလကးရြေနတယး၈ ယငးပ ပက၏ ေၾကာငး ေထာငးႏြငးခေသာ ရခငး ပညးသမာ အအမးစျနး႔ချာခၾကရတယး၈ ပ ပက၏ဖစးပျာရာ နယးေမတျငး ေနထငးၾကေသာ ပညးသမာအေပ၍ လ ခေရအရ ကနး႔သတးမႈမာဖစးတ ညမထျကးရအမနး႔ႏြငး စစးေဆေရဂတးမာခမြတး ထာရပ တယး၈117”

အေခအမစးမရြ၇ မခငးလ၇ အမနးတရာအေခခတျငး စပးဆငးမႈ မရြေသာ လပးရပးမာလပးေဆာငးခငးနြငး ေပာဆခငးတ႔သညး ငမးခမးမႈ၇ တရာမြတမႈ၇ တညးငမးမႈနြငး တတကးဖျ႕ဖမႈတ႔က ေကာေထာကး ေနာကးခပေပသညးဥပေဒစမေရအာ ေနြာကးယြကးဖကးဆရာ ေရာကးပ သညး၈

အပညးပညးပညးဆငးရာ တရာရ (ICJ) ၉ မနးမာစစးတပး (တပးမေတား) ႏြငး ။၌ လကးေအာကးရြ အခာေသာလ ခေရတပးဖျ႕ဝငးမာက ရဟငးဂာလမမာအေပ၍ လမတသတးဖတးမႈ ကလျနးခသညး အတျကး လမတသတးဖတးမႈ ကာကျယးခငးႏြငးအပစးေပခငးဆငးရာ ႏငးငတကာသေဘာတစာခပးအရ စျဆထာေသာအမႈက စရငးဆဖတးေနခငးဖစးသညး၈ ထ႔ေၾကာငး တရာရသ႔ ရက၏ငးတပးမေတားႏြငး ပတးသကးေသာ သမ၌တငးပခကးသညး စျဆထာေသာအမႈႏြငးလဝသကးဆငးခငး မရြေပ၈118

ရက၏ငးတပးမေတားသညး မနးမာစစးတပးကသ႔ တငးပညးအေဆာကးအအ (State Institution) တခမဟတး၇ တငးပညးအေဆာကးအအ မဟတးေသာ လကးနကးကငးတပးဖျ႕(Non-state Actor) သာဖစးသညး၈

116

https://www.icj-cij.org/files/case-related/178/178-20191211-ORA-01-00-BI.pdf 117

အထကးအတငး၈ 118

သကးေသခဥပေဒ ပဒးမ (၂) ၈ မညးသညးတရာမမႈ (သ႔) မႈခငးတျငးမဆ အငငးထျကးအေၾကာငးခငးရာအရပးရပးႏြငး ဥပေဒေနာကးပငးတျငး သကးဆငးသညးဟပ ာနးထာေသာ အခာအေၾကာငးအရာမာသာလြငး တညးလကးရြ မရြဆခငးက သကးေသအေထာကးအထာတငးပချငးရြသညး၈

44 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညးအေနဖငး ရက၏ငးတပးမေတားႏြငး မနးမာစစးတပးတ႔အၾကာ ဖစးပျာေသာ ပညးတျငး လကးနကးကငးပ ပက၏ေၾကာငး မတညးမ ငမးဖစး ပ လမတသတးဖတးမႈက ကနး လႈ႔ေဆား ဥတညးေစခသညး ဟ၊ သကးေသမထႏငးခပ ၈ သမသညး တငးပညးအေဆာကးအအမဟတးေသာ လကးနကးကငးတပးဖျ႕ ဖစးသညး ရက၏ငးတပးမေတားက ရဟငးဂာလမမာအေပ၍ လမတသတးဖတးမႈကလျနးႏငးေခရြသညး ဟ၊ လညးေကာငး၇ ရက၏ငးတပးမေတားႏြငး အာဆာ (ARSA) တ႔အၾကာ နညးလမးးတကဆကးသျယးမႈ ရြသညး ဟ၊လညးေကာငး၇ တငးပႏငးခမႈမရြခပ ၈ ရဟငးဂာလမမာအေပ၍ ကလျနးေသာ လမတသတးဖတးမႈ ကလျနးသမာက အပစးေပအေရယရနးႏြငး ကလျနးမႈက ကာကျယးတာဆႏငးရနး အစရ၌ ေဆာငးရျကး ခကးမာက ရက၏ငးတပးမေတားက အေႏြာကးအယြကးေပခသညး ဟသညးကပငး မရညးည နးနငးခ၈

“မေန႔တနးက ေလြာကးလတငးပခသမာက ဒ က ဘယးသမြ ထညးေပာမသျာခဘ” ဟ၊ ဂမးဘယာႏငးငဘကးကကယးစာလြယးမာအာ ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညးက ေဝဖနးခသညး၈ ရက၏ငးတပးမေတား ႏြငးပတးသကး၊ ဂမးဘယာႏငးငဘကးက ေပာဆခခငးမရြသညးမြာ ယခစျဆထာေသာအမႈႏြငး သကးဆငးမႈ မရြခငးေၾကာငး ဖစးသညး၈

ဿဿ ခႏြစး၇ နးနဝ ရလ (ဿ၀) ရကးေန႔တျငး ခမြတးခေသာ အပညးပညးဆငးရာတရာရ၌ ဆဖတးခကးတျငး အဓကအေၾကာငးရပးမာမြာ ေအာကးပ တ ဖစးသညး၈

အမႈလကးခစရနးအတျကး ခငးလသညး အေၾကာငးအေထာကးအထာ (prima facie) အေခခတျငး စရငးပငးချငး၇

ဂမးဘယာ နြငး မနးမာနငးငတ အအၾကာတျငး အငငးပျာမႈ တညးရြခငး၇ ဂမးဘယာအေနဖငး အမႈစျဆးပငးချငးရြမရြ၇ မညးသ၌ အချငးအေရက ကာကျယးရနး ရြာေဖျသညး၇ ယငးအချငးအေရ နြငး ဂမးဘယာက ေတာငးဆသညး ၾကာဖတးစမေဆာငးရျကးခကး အမနး ဆကးစပးမႈ၇

ပပငးကစာ၊ မရနငးေသာ ဆရႈနစးနာနငးေခ နြငး အေရေပ၍အေခအေနရြမရြ၇ စသညးတ႔ဖစးသညး၈

အပညးပညးဆငးရာတရာရ၌ ဆဖတးခကး တခလ၉ ရက၏ငး႔တပးမေတားႏြငး ပတးသကး၊ သမ၌ တငးပခကးက လဝလစးလရြထာခသညး၈ စာေၾကာငးတေၾကာငးမြပ ဝငးလာခငး မရြေပ၈

သမသညး ရက၏ငးတပးမေတားအေပ၍ မလမနးထာ၊ ယငးကသ႔ တငးပခငး ဖစးေကာငးဖစးႏငးသညး၈ သ႔မဟတးလြငး သမသညး အခာအေၾကာငးခကးမာအပငး၇ လမတသတးဖတးမႈဆငးရာ သေဘာတစာခပး အေပ၍ တာဝနးရြမႈကေရြာငးဖယးလသညးအတျကး ရက၏ငးတပးမေတားအာ အဓကပစးမြတးထာ၊ ပစးတငး ေပာဆခငးလညး ဖစးႏငးသညး၈ အနမးဆအာဖငး သမ၌အစရသညး အပညးပညးဆငးရာတရာရ၌ ဆဖတးခကးက အေကာငးအထညးေဖားရာတျငး ရက၏ငးတပးမေတားေၾကာငး ေႏြာငးေႏြရခငး (သ႔မဟတး) မေအာငးမငးရခငးဖစးေၾကာငး အေၾကာငးပခကး ေပေကာငးေပလာႏငးသညး၈

45 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ဿ၆ ခႏြစး ဒ ငးဘာ () ရကးေန႔တျငး အပညးပညးဆငးရာတရာရ (ICJ)၉ ထသ႔တငးပခ ပေနာကး မနးမာစစးတပးက ရက၏ငးတပးမေတား အေပ၍ ဆနး႔ကငးသညး လပးရပးမာ ေပ၍ေပ ကးလာပနးသညး၈

ဿဿ ေဖေဖားါရလ ၀ ရကးေန႕တျငး တပးမေတားသတငးမြနးပနးၾကာေရအဖျ႕က သတငးစာ ရြငးလငးပျတရပးပလပးခစဥး ကငးေတာငးရျာအတျငးသ႕လကးနကးႀကပစးခတးခမႈႏြငး မျတးစလငးအမသမ တဥအာ119 မဒမးကငးခသညး ရာဇတးမႈေမာကးေသာ ကလျနးမႈႏြစးရပးက ရက၏ငးတပးမေတားက ကလျနးခေၾကာငး စျပးစျေပာဆခသညး၈ ထစျပးစျေပာဆခကးအေပ၍ ရက၏ငးတပးမေတားဘကးက ခကးခငး ငငးဆခသညး၈120 မနးမာစစးတပးက အရပးသာႏြငးစစးေရပစးမြတးက ချခာခငးမရြဘ သမးကပစးခတးမႈမာက ပလပးခသညးဟ ႏငးငတကာလျတးၿငမး ခမး သာချငးအဖျ႕ (Amnesty International) ႏြငး သတငး မဒယာအခ႕တ က သတငးထတးပနးးထာသညး၈121

ယငးသတငးစာရြငးလငးပျ၉ တပးမေတားသတငးမြနးပနးၾကာေရအဖျ႕၌ကယးစာ ဗလးမြခပး ေဇားမငးထျနးက ရက၏ငးတပးမေတားအေနဖငးအဆပ ပစးမႈမာက ကလျနးနငးဘျယးရြေၾကာငး ခငးလသညး သကးေသခခကးမာက မတငးနငးခ၈ ၁ငးအစာ အခငးဖစးပျာရာ ေကရျတညးေနရာပမပ၇ ရက၏ငးတပးမေတား တပးဖျ႕ငးမာရြေနသညးေနရာႏြငး မနးမာစစးတပးဘကးက ေနရာယထာသညး ေနရာမာအာ စစးသ ေမပအညျနးက ဖငးသာ ပသနငးခသညး၈ ထသ႔ စျပးစျရာ၉ ရက၏ငးတပးမေတားဖကးက ရျာထသ႕ လကးနကးႀကပစးခတးစဥး ရကးကထာသညး မြတးတမး ဗဒယတခကလညးဘအသပခသညး၈ ထမြတးတမး ဗဒယသညး လပးၾကဖနးတထာခငး ဖစးႏငးေခရြ၊ ယငးက တရာရသ႔တငးသျငးေသားလညးဘ လကးခႏငးဖျယးရာမရြ၈ အဘယးေၾကာငးမ ယငးဗဒယမြတးတမးသညး သကးေသခဥပေဒအရ စာတမးအမြတး အသာသကးေသခခကးတျငး အကဝငးေသားလညး မလသကးေသခခကး သ႕မဟတး တဆငးခသကးေသခခကး ဟသညး သကးေသခအမအစာတျငး မပါငးေသာေၾကာငး ဖစးသညး၈122

အကယး၊ ရက၏ငးတပးမေတားမြ စစးသာ သ႕မဟတး စစးသာမာသညး ရျာထရြ အမသမတဥ အာ မဒမးမႈ ကလျနးးခသညး ဆပါက၇ အဆပါ မဒမးမႈဖစးပျာခသညး အခငးဖစးပျာရာ ေနရာသ႕ ေရာကးရြေနသ မနးမာစစးတပး၌ စစးေၾကာငးမြသညး ကလျနးခရသအမသမအာ ေဆစစးခကးရယႏငးရနး အလ႕ငြာ အနဆေဆရသ႕ ခကးခငးပ႕ေဆာငးေပရနးတာနးရြသညး၈ ထ႕ေနာကး ကလျနးခရသအာ သမေဆကသမႈ

119

အထကးအမြတးစဥး () 120

ရခငးအမသာအဖျ႕ခပး/ရက၏ငးတပးမေတား၇ မနးမာစစးတပး၌ သတငးစာရြငးလငးပျတျငး ရက၏ငးတပးမေတားအာ စျပးစျေပာဆမြသညး မဟတးမမြနးေၾကာငး ထတးးပနးေၾကငာခကး၈ စာအမြတး ၆/ဿဿ၇ ေဖေဖားါရလ ၀ရကး ဿဿခႏြစး၈ 121 တရာနာ ဟာဆနး- ႏငးငတကာလျတးၿငမးခမးချငးအဖျ႕ (AI)၌ ပဋပက၏အေပ၍ တ႕ပနးခငးဆငးရာ ဒါရကးတာ- မနးမာႏငးင၇

ရခငးပညးနယးအတျငး ဖစးပျာေနေသာ စစးဆငးေရအတျငး ခေဖာကးခငးမာအတျကး သကးေသခအသစး၇ ရကး ေဖေဖားါရလ ဿ၆ခႏြစး၈ https://www.amnesty.org/en/latest/news/2019/02/myanmar-fresh-evidence-violations-military-

operation-rakhine-state/

122 သကးေသခဥပေဒ အခနး (၂)၇ ပဒးမ ၃ မြ ၃၂ အထ၈

46 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ခယေနစဥးကာလအတျငး လၿခစတးခရသညး ေနရာတျငးထနးသမးထာရမညးဖစးၿပ၇ စရငးပငးချငးအာဏာ ရြေသာ နယးေမခရစခနးတျငး ပထမ သတငးေပတငးၾကာခငးက ပလပးရမညးဖစးသညး၈ ထ႔ေနာကး ကနးရြေသာ သကးေသခပစၥညးမာဖစးသညး - သာဓက - အရာထမာ၇ ခႏၶာကယးအတျငးမြအရညးမာႏြငး နမနာဓာတးချ စစးေဆရနးအတျကး ေသျ၇ သတးရညး ႏြငး သတးရညးစျနးထငးေနသညးအရာမာ၇ အခာေသာ ဇနမနာမာဖစးသညး တေတျ၇ ဆပငး အစရြသညးသကးေသခပစၥညးမာက စေဆာငးခငးႏြငး ပစးမႈဆငးရာ စစမးမႈမာက ရတပးဖျ႕က ဆကးလကး လပးေဆာငးသျာရမညး ဖစးသညး၈

ကမေကာငးစျာပငး၇ တပးမေတားသတငးမြနးပနးၾကာေရအဖျ႕သညး အထကးပ အတငးေဆာငးရျကးခ ေၾကာငးက သတငးစာရြငးလငးပျ၉ ထတးေဖားေပာဆခခငးမရြခပါ၈ အေရအႀကဆအခကးမြာ အကယး၊ မဒမးမႈ အမြနးတကယး ဖစးပျာခသညးဆပါက မနးမာစစးတပးသညး ပစးမႈကလျနးခရသအေနဖငး မြတေသာ စစးေဆစရငးမႈရပငးချငး ႏြငးအတ နစးနာမႈအတျကး ပနးလညး ကစာမႈ ရပငးချငး အချငးအေရမာက လသ ရြငးၾကာ ငငးပယးလကးခငးပငး ဖစးသညး၈ ဤကသ႕ေသာ အေခအေနမာက ေထာကးရႈပ လြငး မနးမာစစးတပး ကယးစာ တပးမေတားသတငးမြနးပနးၾကာေရအဖျ႕က ရက၏ငးတပးမေတားအေပ၍ အေခအမစးမရြ၇ ခငးလမႈမရြ၇ မလမနးထာေသာစတးဖငးစျပးစျ ခငး ဖစးေၾကာငး ထငးရြာသညး၈

၆၂၆ ခႏြစး၇ တပးမေတားအကးဥပေဒ ႏြငး နညးဥပေဒမာေအာကး တျငး ပစးမႈကလျနးခရသမာ (အရပးသာဖစးေစ၇ အရပးသာမဟတးသဖစးေစ) ႏြငး ပစးမႈကလျနးသမာ (စစးသာ ဟတးသညး ဖစးေစ စစးသာ မဟတးသညးဖစးေစ) ဘကးနြစးဘကးလအတျကး တရာမြတမႈရရြေရမြာ မာစျာ စရမးဘျယး ဖစးသညး၈ ဤကသ႔ ဖစးရခငးသညး အထကးတျငးေဖားပခသညးအေၾကာငးအခကးမာအပငး၇ တပးမေတား သတငးမြနး ပနးၾကာေရအဖျ႕ဝငးမာကသ႔ ဥပေဒအသပညာ လျနးမငးစျာ အာနညးေသာ မနးမာစစးတပး ထပးပငးေခါငးေဆာငးမာဖငး စစးဘကးဆငးရာ တရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစးက လညးပတးေနေသာေၾကာငးလညး ဖစးသညး၈

အကယး၊ ႏငးငတကာစစးရာဇဝတးမႈေမာကးသညး အထကးတျငးေဖားပခသညး ပစးမႈႀကႏြစးခက ရက၏ငးတပးမေတားက ကခလျနးေၾကာငး မနးမာစစးတပးအေနဖငး အခငးအမာယၾကညးပါက၇ ။တ႕သညး ယငးကသ႕ စျပးစျပစးတငးမႈ ပလပးေနမညးအစာ၇ မနးမာႏငးငအတျကး လျတးလပးေသာစစမးစစးေဆမႈယႏရာ (Independent Investigative Mechanism For Myanmar - IIMM) ကသ႕ေသာ ႏငးငတကာ အဖျ႕အစညးမာ၌ ဥပေဒေၾကာငးဆငးရာ အကအညက ရယသငးသညး၈ အကယး၊ IIMM က ထအမႈႏြငးစပးဆငးေသာ အမြနးတရာကေဖားထတးႏငးခမညးဆပါက ရက၏ငးတပးမေတား သ႕မဟတးပ က မနးမာစစးတပးသညး ႏငးငတကာ ပစးမႈဆငးရာ တရာရတျငး အမႈရငးဆငးရမညး ဖစးသညး၈

၆၂၆ ခႏြစး၇ တပးမေတားအကးဥပေဒတျငး မနးမာစစးတပးက ကလျနးခေသာ စစးရာဇတးမႈမာႏြငး စပးဆငးသညး ပဌာနးခကးတခမြ မပါေပ၈ စစးဘကးဆငးရာ အဆငးမငးအရာရြမာသညး တပးမေတားနညးဥပေဒ (စစးဖကးဆငးရာကငး တး) ပဒးမ ၄၃ အရ မမလကးေအာကးငယးသာမာအေပ၍ စစမးစစးေဆခငးႏြငး

47 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

အေရယခငးမာ လပးေဆာငးႏငးချငး အချငးအာဏာမရြေခ၈123 ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ပဒးမ ဿ၆၀ (ခ) ႏြငး ပဒးမ ၀၆ အရ ဖျ႕စညးထာေသာ လကးရြ စစးဘကးဆငးရာခရသညး စစးရာဇတးမႈ၇ လသာဖစးမႈက ဆနး႕ကငးေသာပစးမႈ၇ လမတသတးဖတးမႈႏြငး မႏျယးစမာကသတးသငးရြငးလငးခငး အစရြေသာ ရကးစကးၾကမးၾကတးသညး ပစးမႈႀကမာ ကလျနးမႈအေပ၍ စရငးႏငးသညး အချငးအာဏာ မရြေပ၈124 ဤကသ႔ဖစးေသာေၾကာငး၇ အစရသညး အဆပါပစးမႈႀကမာကလျနးမႈက ကာကျယးရနးႏြငး အပစးေပႏငးရနး တာဝနးအပညးအဝ ထမးေဆာငးလေၾကာငး သကးေသပလလြငး မနးမာႏငးငအတျကး လျတးလပးေသာ စစမးေဆေရ ယႏ ာရာ၌ အကအညက ရယရမညးဖစးသညး၈

အခာဘကးတဘကးတျငးလညး လကးနကးကငး ပဋပက၏ဖစးပျာေနေသာ တငးရငးသာပညးနယးမာ အာလတျငး သတငးမဒယာမာအာ ငးေရာကးသတငးရယ တငးပႏငးချငးက ချငးပသငးသညး၈ သ႕မဟတး လြငး ရက၏ငးတပးမေတားႏြငး အခာတငးရငးသာေတားလြနးေရအဖျ႕မာအေပ၍ မနးမာစစးတပးက အေခအမစး မရြ၇ မလမနးထာစတးဖငး တရာမဝငး စျပးစျေပာဆသညး လပးရပးမာ ရပးဆငးသငးသညး၈

ရက၏ငးတပးမေတား၌ အေနအထာႏြငး အပညးပညးဆငးရာတရာရ ဆဖတးခကး က အေကာငးအထညးေဖားရနး အခာနညးလမး

အတညးပ၊မရေသာ အစရငးခစာမာအရ ဿ၅ခႏြစးတျငး ရက၏ငးတပးမေတားသညး ။တ႔ စစးသငးတနးယခသညး စစးမကးႏြာပငးဖစးေသာ တရတးပညးနယးစပး၇ မနးမာႏငးင၌ အေရြ႕ေမာကးေဒသမြ အႏ ယႏငးငႏြငး ဘဂ လာေဒရြးႏငးငတ႔ႏြငးထစပးေနေသာ ရခငးပညးနယးႏြငး ခငးပညးနယးအတျငးသ႕ ငးေရာကးေနရာယခသညး ဟဆသညး၈ အစရသညး ရက၏ငးတပးမေတားအာ အၾကမးဖကးအဖျ႕အဖစး သတးမြတးထာေသားလညး ရခငးလထ ၅ ရာခငးႏႈနးေကားက ရက၏ငးတပးမေတားက ေထာကးခၾကေၾကာငး အရငးအမစး အေတားမာမာ ကအတညးပေပာဆသညး၈ ဤသ႕ဖငး ရက၏ငးတပးမေတားသညး လကးရြအစရ အတျကး ႀကမာသညး စနးေခ၍မႈႀကတခ ဖစးလာခသညး၈ ရက၏ငးတပးမေတားတျငး ထခာခကး ၃ ခကးရြသညး၈

၈ ရက၏ငးတပးမေတားသညး မနးမာႏငးင၌ အေနာကးပငး၇ အေရြ႕ေမာကးပငးႏြငး တခါတရတျငး ႏငးငအလယးပငးတျငးလညး စစးဆငးေရမာ ဆငးႏႊႏငးေသာ တခတညးေသာ တငးရငးသာ လကးနကးကငးတပးဖျ႕ဖစးသညး၈

ဿ၈ အကယး၊ ရက၏ငးတပးမေတား၌အာဏာက ရခငးပညးနယးတခလတျငး လႊမးၿခႏငးေအာငး ခ႕ထျငး လကးႏငးမညးဆပါက လကးရြအစရ အထသဖငး မနးမာစစးတပး၌ အကအမတးမာအေပ၍

123

ဥပေဒအေထာကးကပ ကျနးရကး- မနးမာႏငးင တျငး ပစးမြကလျနးသမာ လျတး ငးမးချငး ရေနမြ အဆသတးရနး အတျကး တာနးခမြက ရြာေဖျခငး၇ ဧၿပ ဿ၅၈ http://www.legalaidnetwork.org/Reports%20LAN/Seeking%20Accountability%20for%20Ending%20Impuni.pdf 124

အထကးအတငး။

48 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ႀကမာသညး ခမးေခာကးမႈ ဖစးလာႏငးသညး၈ စပျာေရႏြငး အဓကသယဇာတမာသညး ရခငး ပညးနယးအတျငးရြ ေကာကးဖေရနကးဆပးကမးႏြငး ဆကးစပးလကးရြသညး၈ မနးမာႏငးင၌ အေရြ႕ ေမာကးပငး၇ တရတးႏငးငႏြငး မနးမာႏငးငအၾကာ သျယးတနးေသာ သဘာ ဓ တးေငျ ႔ပကးလငးသညး အေနာကး ေတာငးဖကးတျငး ရက၏ငးတပးမေတားႏြငး စစးမကးဖစးပျာလကးရြေသာ ရခငးပညးနယးမြစ၊ မနးမာပညးအလယးပငးႏြငး ရြမးပညးနယးေမာကးပငးက ဖတးသနးသျာသညး၈

၀၈ အာရက၏နး သ႔မဟတး ရခငးလမအမာစတျငး ရဟငးဂာလထမာအေပ၍ လမေရမနးတမႈ ကယးကယး ပနး႕ပနး႕ရြေနသညး၈ သ႕ေသား ရက၏ငးတပးမေတားသညး ဘဂၤါလ125 ဟေသာ အေခ၍ အေ၍က သစျေသားလညး ရဟငးဂာမာ၌ အေခအေနက နာလညးေပသညး၈ ရက၏ငး တပးမေတားသညး ရခငးလထမာက126 အကာအကျယးေပေရအေပ၍ အဓကထာေသားလညး ရဟငးဂာတ႔အေပ၍တျငးလညး လသာဂ းသက၏ာအရ ကငးတျယးသညး၈ ေနာကးပငးတျငး ရဟငးဂာလထမာအာ ႏငးငသာဖစးချငးေပရနး127 အထ စဥးစာေၾကာငး သရြရသညး၈

၁၈ အပညးပညးဆငးရာတရာရအေနဖငး မနးမာစစးတပးက ရဟငးဂာလထမာအေပ၍ လမတ သတးဖတးမႈ ကလျနးခသညးဟသညးအမႈႏြငး ပတးသကးကာ မနးမာႏငးငအေပ၍ ဥပေဒေၾကာငးအရ အေရယေဆာငးရျကးမႈက ေထာကးခေၾကာငး ရက၏ငးတပးမေတားက တအာနးအမသာ လျတးေမာကးေရတပးမေတားး (TNLA) ၇ မနးမာအမသာ ဒမကရကးတစး မဟာမတး တပးမေတား (MNDAA) တ႕ႏြငးအတ ထတးပနးခသညး၈

၂၈ လ႕အချငးအေရႏြငးလသာခငးစာနာမႈဆငးရာ အယအဆက လကးခထာေသာ ရက၏ငးတပးမေတား ေခါငးေဆာငး ပညာတတးလငယးမာသညး ရခငးပညးနယးရြ ရဟငးဂာလထမာ ႏြငး အခာေသာ တငးရငးသာလမစမာအၾကာ၇ အထသဖငး ရခငးတငးရငးသာမာအၾကာတျငး အမသာ ရငးၾကာေစေရက ေဖားေဆာငးေပႏငးေခ ရြသညး၈

125 စတဗငး ဆငးနးေဖာဒး- မနးမာႏငးင၌ အရကနးစစးတပးသညး အစရက တကးရနး တပးသာသစးစေဆာငးကာ

စစးသငးတနးေပေနသညး- ဗျအေအ သတငးဌာန၇ ၃ရကး ေအာကးတဘာ ဿ၆၈ https://www.voanews.com/east-asia-

pacific/myanmars-arakan-army-recruiting-and-training-fight-government

The Straits times, မနးမာစစးတပးမြ ရျာတျငးသ႕ ပစးခတးလကးေသာ လကးနကးၾကေၾကာငး ရဟငးဂာ

အမသမႏြစးဥေသဆသျာခငး၇ဿ၂ရကး ဇနးနါရလ ဿဿ၈ https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/two-rohingya-

women-killed-as-myanmar-army-shells-village-mp

126 CHRISTIAN BOUCHE-VILLENEUVE, ရက၏ငးတပးမေတား စစးဥစခပးမြ စနးေခ၍လကးခငး၇ မနးမာတငးမး၇ ၀ရကး ဧၿပလ ဿ၆၈ https://www.asiatimes.com/2019/04/article/arakan-army-chief-cries-out-in-myanmar/

127 ရက၏ငးတပးမေတား၌ ထပးပငးေခါငးေဆာငးတဥႏြငး ေမမနးခငး၈

49 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

၃၈ ရက၏ငးတပးမေတားသာ ဆႏ ရြပ က ရခငးပညးေမာကးပငးတျငး ႏငးငတကာဥပေဒအဖျ႕အစညး မာႏြငး ပေပါငးေဆာငးရျကးႏငးသညး အေနအထာရြသညး၈ ရက၏ငးတပးမေတားက သကးေသခ ပစၥညးမာက စေဆာငးခငး၇ ရဟငးဂာလထမာအာ အစလကး အၿပလကး သတးဖတးကာ မႈပးႏြထာသညး ေနရာမာကေဖားထတးခငး တ႔အပ အငး အပညးပညးဆငးရာတရာရက ခမြတးလကးေသာ ၾကာဖတးစမေဆာငးရျကးခကးအမနး႕က ေဖားေဆာငးရာတျငး ေအာငးမငးမႈ ရြေစရနးအတျကး အေထာကးအပေပႏငးသညး၈ ဤအရာမာက ပေမာကးေအာငးမငးႏငးေရ ပပရနး ရက၏ငးတပးမေတားကယးတငး ေၾကငာခကး ထတးပနးခသညး၈128

ဤေနာကးခအေခအေနမာအရ မနးမာႏငးငတျငး ရက၏ငးတပးမေတားသညး လကးရြအစရ၌ အဓက

ပစးမြတး ဖစးလာလကးရြသညး၈

*********************

နဂခပးသသပးခကး

ဿ ခႏြစးတျငး ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညး ေနအမးအကယးခပးမြ လျတးေမာကးလာခသညးအခနး၉ ႏငးငတကာ အသငးအဝငးႏြငး ပညးသလထ တရပးလက တခနကးအာေပေထာကးခခၾကပါသညး၈ အကယး၊မာ ထအခနးကတညးက သမ ဥေဆာငး ပ ႏငးငက ဒမကရကးတစး ဖကးဒရယးပညးေထာငးစ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒအသစးတရပး ထျကးေပ၍လာႏငးေရနြငးအတ၇ အနမးဆအာဖငး လျတးလပး၇ ဘကးမလကး၇ ထကးမကး ပ လအပးသညး ရငးမစးမာဖညးဆညးေပခငးခထာရေသာ အရပးဘကးတရာစရငးေရ၌ ႀကၾကပးမႈေအာကးရြ စစးဘကးဆငးရာတရာစရငးေရစနစးက တနးဖထာေဖား ေဆာငးခမညးဆပ မ ႏငးငအတျငး ဖစးေပ၍ေနေသာ ယခကသ႔ဆဝါသညး အေခအေနမာအာလ ေပာငးပနးဖစးသျာႏငး ပါသညး၈ ဤသညးမြာ ဘကးတဘကးက ဖစးပါသညး၈

အခာတဖကးတျငး ႏငးငေရ၇ လမႈေရႏြငး အခာေသာ အရငးခပနာမာ၌ လႊမးမမႈေၾကာငး ဒမကေရစ၇ ဥပေဒစမေရႏြငး ၿငမးခမးေရရရြရနး မစျမးေဆာငး ႏငးသညးအတျကး သမတဥတညးကသာ အပစးမတငးသငးပါ၈ မြတစျာ စဥးစာသသပးသငး ပါသညး၈

သ႔ရာတျငး လထတရပးလက သမဥေဆာငး၊ ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒေအာကးသ႔ ဥညျတး ဝငးသျာခေစကာမ ယငးဖျ႕စညးပေအာကး တျငး အရပးဘကး ကၾကပးမႈေအာကးရြ စစးဘကးဆငးရာ တရာမြတမႈ 128

ရက၏ငးအမသာအဖျ႕ခပး၇ ရက၏ငးတပးမေတား ၌ အမြတး (၆/ဿဿ) ငငးဆေသာ ထတးပနးေၾကညာခကး၈ မနးမာတပးမေတား၌ သတငးစာရြငးလငးပျအတျငး ရက၏ငးတပးမေတားအေပ၍ စျပးစျခကးမာႏြငးပတးသကး၊ ငငးဆေသာ ထတးပနးေၾကညာခကး၈ <https://www.arakanarmy.net/post/မန-မ-တပ-မ-တ-ရက၏-င-တပ-တ-အ-ပ၍စ-ပ-စ-ခ-က-မ-င-ပတ-သက-ငင-ဆ-သ-ထ-တ-ပန-ၾကည-ခ-က> accessed 20 February 2020.

50 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ရြာေဖျေရစနစးက ေဖားေဆာငးႏငးဖျယးရြခေသသညး၈ ဂနဗာကျနးဗငးရြငးပါ ပဌာနးခကးမာႏြငးအည ပညးတျငးတျငး စစးဘကးဆငးရာဥပေဒတရပး ပဌာနးႏငးေခရြခေသသညး၈ ထသ႔ဥပေဒပဌာနး ခပ မ ႏငးငတကာ ဥပေဒအရ လကးခထာေသာ အႀကအကအဖစးအမနး႔ေပပငးချငးရြခငးေၾကာငး တာဝနးခမႈဥပေဒသ က လကးေတျ႕ ကငးသ၊ ရသျာေအာငး ပလပးႏငးခမညးဖစးသညး၈

ထ႔အပငး လျတးလပး၇ ဘကးမလကး၇ ထကးမကးၿပ လအပးသညး ရငးမစးမာဖညးဆညးေပ ခထာရေသာ တရာစရငးေရဆငးရာ အေခခအတးမစးမာက ခမြတး၊ မနးမာႏငးင၌ စစးဘကးဆငးရာ တရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစးက ပပငးေပာငးလႏ ငးေခရြခေသသညး၈ သ႔ဖစးပ က အနမးဆအာဖငး စစးရာဇဝတးမႈ ကလျနးေသာ စစးတပးမြပစးမႈကလျနးသမာက အပစးေပအေရယႏငးမညး ဖစးသညး၈ အကဆကးအေနဖငး လ႔အချငးအေရက ကာကျယးခငး၇ မြငးတငးခငးႏြငး စစးမြနးသညးၿငမးခမးေရ ေဖားေဆာငးမႈအတျကး အမြနးတကယး မာစျာအေထာကးအကပေပႏငးပါမညး၈ ပစးမႈကလျနးၿပေနာကး လျတးၿငမးချငးရေနမႈအေခအေနက တစတရာ ေလြာခႏငးမညးဖစးၿပ ရဟငးဂာလမမာေပ၍ လမတ သတးဖတးမႈ ကလျနးရနး အစအစဥးမာကလညး တာဆႏငးခမညးဖစးသညး၈ သ႔ရာတျငး ကမေကာငးစျာဖငး သမသညး ထသ႔ေသာ အေခအေနတ ကပငး ဖနးတႏငးခခငးမရြပါ၈

လကးရြအခနးတျငး အဓကစဥးစာသငးသညးမြာ အထကးတျငးေဖားပခသညးအေခအေနမာက ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ ေအာကးတျငး အေကာငးအထညးေဖားႏငးမညး မဟတးေၾကာငး ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညး ႏြငး သမ၌ NLD အစရတ႔ နာလညး သေဘာေပါကးသငးၿပ ဖစးသညး၈ ဿ၅ ဖျကစညးပအေခခဥပေဒ၌ () ႏြစး ေကားသကးတမးတျငး ဥပေဒစမေရ မရရြႏငးေၾကာငး၇ စစးအာဏာရြငးစနစးက အသကးသျငးထာသညး ဖျ႕စညးပ၌ ေကာရကသညး ပဌာနးခကးမာက ပငးဆငးႏငးခငးမရြေၾကာငး၇ ယငးအေခခဥပေဒေအာကးတျငး စစးမြနးသညး ၿငမးခမးေရက မရရြႏငးေၾကာငး တ႔အပငး၇ လ႔အချငးအေရခေဖာကးမႈမာလညး ဆရျာသညးထကး ဆရျာလာသညးမြာ အထငးအရြာ ဖစးသညး၈ ထ႔ေၾကာငး ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒက လဝ ဖကးသမးရနး အခနးေရာကးၿပ ဖစးသညး၈ သ႔ရာတျငး ဤလမးေၾကာငးကလညး ေလြာကးလြမးၾကခငး မရြေသပါ၈

လကးရြအခနးသညး ႏငးငအတျကး အဆရျာဆေသာအေခအေနသ႔ ေရာကးရြေနသညး၈ ထအခနးမြာပငး ဆနး႔ကငးဖကးအေနဖငး၇ သမသညး ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒေအာကး တျငး တညးရြလညးပတးေနသညး ရကးစကး ယတးမာ၊ အာဏာရြငးဆနးေသာ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈ ရြာေဖျေရ စနစးက အပညးပညးဆငးရာတရာရ ေရြ႕ေမြာကးတျငး ကာကျယးေပာဆသျာခသညးမြာ စတးပကးဖျယး ေကာငး လြသညး၈ သမ၌ မြာယျငးေသာ ရပးတညးခကး လႊမးမေနသမြကာလပတးလ၇ ၾကမးၾကတး ရကးစကးေသာ ပစးမႈႀကမာ ႏငးငအႏြ႔ ဆကးလကး ရြေနအမညး ဖစးသညး၈

မနးမာႏငးငသညး လမတသတးဖတးမႈ ကာကျယးခငးႏြငး ပစးဒဏးေပခငးဆငးရာ သေဘာတစာခပး က ခေဖာကးခငးရြ/မရြ ၾကာနာသညး ႏငးငတကာတရာရေရြ႕ေမြာကးတျငး ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညးသညး လကးနကးကငးတပးဖျ႕မာ ႏြငး မနးမာစစးတပး သ႔မဟတး တပးမေတားအာ မမကယးက ပငးဆငးချငး ေပသငးေၾကာငး ေလြာကးထာခသညး၈ တဖကးတျငး သမ၌ေလြာကးထာခကးက အပသေဘာဖငး ရြမငးသငးသညး၈ ယငးမြာ မနးမာစစးတပးက ရဟငးဂာမာအေပ၍ လမတသတးဖတးမႈကလျနးေၾကာငး

51 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

သျယးဝကး၊ ဝနးခသျာခၿပ၇ မမ၌ အမြာက မမကယးက ပငးဆငးချငးပသငးေၾကာငး ေလြာကးထာခ၊ဖစးသညး၈ ထသ႔ ဆလြငး သမ၌ ရသာမႈက အသအမြတးပသငးသညး၈

အခာတဖကးတျငးမ သမ၌ေတာငးဆခကးက ဆနး႔ကငးဖကးရြေထာငးမြ သသပးႏငးပါသညး၈ သမ သညး စစးဘကးဆငးရာ တရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစးက အဓကထာလကး အမြာပငးဆငးခငးက မညးကသ႔ လပးေဆာငးသျာမညးက ရြငးပသျာခငး မရြပါ၈ အကယး၊ မနးမာတပးမေတားက အမြာပငးဆငးခငးက ပညးတျငးႏြငး ႏငးငတကာမြဥပေဒပညာရြငးမာ၇ လ႔အချငးအေရကျၽမးကငးသမာ၌ ႀကၾကပးမႈေအာကးမြ လပးေဆာငးခငးမဟတးဘ မမတဥတညးပငးဆငးသျာမညးဆပါက မနးမာႏငးင၌ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈ ရြာေဖျေရစနစးက ပနးလညး ပငးဆငးခငးသညး မညးသညးအခါမြ ေအာငးမငးႏငးမညး မဟတးပါ၈

ႏငးငတကာလ႔အချငးအေရဥပေဒမာ၇ ႏငးငတကာ လသာခငးစာနာေထာကးထာသညးဥပေဒႏြငး အႀကအကအဖစး အမနး႔ေပပငးချငးရြခငးေၾကာငးတာဝနးခမႈ ႏငးငတကာဥပေဒသမာႏြငးအည အရပးဘကး တရာလႊတးေတားခပး၌ ႀကၾကပးမႈေအာကးလညးပတးေသာ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈ ရြာေဖျေရစနစး ေပ၍ေပါကးလာရနး ေမြားလငးခငးသညး ဿ၅ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒ တညးရြေနသမြကာလပတးလ မညးသညးအခ မြ လကးေတျ႔ဖစးလာႏငးမညး မဟတးပါ၈ ထ႔ေၾကာငး လကးရြဖစးေပ၍ေနေသာ ပနာမာက ေဖရြငးရနး အသငးေတားဆေသာနညးလမးမြာ ႏငးငတကာ၌ ဥပေဒေၾကာငးအရဖအာေပမႈမာက အသခ၊ စစးအာဏာရြငးစနစး လဝ ကငးစငးသညး ဖကးဒရယး ဒမကရကးတစး ပညးေထာငးစ ဖျ႕စညးပအေခခဥပေဒသစး တရပးေပ၍ထျကးလာေရက ႀကပမးသငးၿပ ၇ လကးရြ တညးရြေနေသာ စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈ ရြာေဖျေရစနစးက လဝေပာငးလရမညး ဖစးသညး၈

ေဒ၍ေအာငးဆနးစၾကညးသညး အေမရကနးႏြငး ၿဗတနးႏငးငတ႔တျငး ကငးသလကးရြသညး စစးဘကး ဆငးရာ တရာမြတမႈရြာေဖျေရစနစးတ႔က မနးမာႏငးငႏြငး ႏြငးယြဥးေဖားပခသညး၈ ကမေကာငးစျာဖငး သမသညး စစးဘကးဆငးရာတရာမြတမႈ ရြာေဖျေရစနစး အတျကးသာမက ဥပေဒစမေရရရြရနး အေရႀကသညး ဥပေဒပညာရပး အေခခရြေထာငးမြ ႏြငးယြဥးသျာခငး မရြခပါ၈ အေမရကနး ႏြငး ၿဗတနးႏငးငအပါအဝငး ကမာၻ႔ထပးတနးႏငးငတခ႕ႏြငး ႏြငးယြဥးလြငး မနးမာႏငးင၌ ဥပေဒပညာရပးအဆငးမြာ လျနးစျာမြပငး ႏြမးကေနေသသညး၈ ဤလအပးခကးအာ ထကးထကးမကးမကးႏြငး ထထေရာကးေရာကး လြငးမနးစျာ ကငးတျယးေဖရြငးရေပမညး၈

52 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

ေထာကးခတငးပခကးမာ

၈ ဥပေဒေရရာ အရညး အခငးပညးမြ ေသာ တရာသ ကမာနြငး ဖျ စညးထာပ လျတးလပး၇ ဘကးမလကး၇ ထကးမကးကာ အရငးအမစးမာဖညးဆညးေပခငးခရေသာ အရပးဘကး တရာစရငးေရစနစး ေပ၍ေပါကးလာေစရနးအတျကး လကးရြတရာစရငးေရစနစးက ပနးလညး ပပငးရနး၈

ဿ၈ အရပးဘကးတရာစရငးေရက ႀကၾကပးထနးေကာငးသညး ေအာကးတျငး စစးဘကးတရာ

စရငးေရစနစးက ထာရြလညးပတးသညး စနစးသ ေပာငးလရနး၈ ၀၈ ေအာကးပါ ဥပေဒမာက ပဌာနးေပရနး

(က) ချခာဆကးဆမႈက ဆနး႕ကငးသညး အကးဥပေဒ၇ (ခ) လမတသတးဖတးမႈက ကာကျယးတာဆခငးအကးဥပေဒ၇ (ဂ) စစးဘကးဆငးရာ ဥပေဒ၇ (ဂနဗာကျနးဗငးရြငးပါ အေခခပ ာနးခကးမာက ပညးတျငး စစးဘကးဆငးရာဥပေဒတျငး ထညးသျငးပ ာနးရနး)

၁၈ ႀကမာေသာ ရာဇတးမႈႀကကလျနးခရသမာႏြငး ထသမာဘကးမြ ရပးတညးေပေသာ

အဖျ႕အစညးမာအေနဖငး လျတးလပးစျာထတးေဖားေပာဆချငး အချငးအေရက ခစာႏငးရနး အတျကး ေအာကးပါဥပေဒမာက ပယးဖကးလကးရနး

(က)အလကးထေရာနစး ဆကးသျယးေဆာငးရျကးေရဥပေဒ (ခ) သတငးမဒယာဥပေဒ ပဒးမ ၃၃ (ခ) (ဂ) ၿငမးခမးစျာစေခငးႏြငး ၿငမးခမးစျာစတနးလြညးလညးခငးဆငးရာဥပေဒ (ဃ) မနးမာႏငးငအစရလြ ႕ ြကးခကးအကးဥပေဒ (၆ဿ၀)

၂၈ ပစးမႈႀကမာကကလျနးေၾကာငးစျပးစျခရသ နြငး ကလျနးခရသႏြစးဥႏြစးဖကးလအတျကး

အရပးဘကးတရာစရငးေရႏြငး စစးဘကးတရာစရငးေရတ႕တျငး တရာရငးဆငးေနစဥးအတျငး မြတေသာစစးေဆစရငးမႈ (Fair Trial) အချငးအေရမာ အာမခခကးရြေစရနး ၈

၃၈ တငးပညးအေဆာကးအအဖစးေသာ မနးမာစစးတပးႏြငး တငးပညးအေဆာကးအအ မဟတးေသာ လကးနကးကငးတပးဖျ႕မာအၾကာ (အထသဖငးမနးမာစစးတပးနြငး ရက၏ငးတပးမေတားတ႔အၾကာ) ႏငးငတကာအဆငးရြ ရာ ဝတးမႈ ကမာ ကလျနးေၾကာငး အပနးအလြနး စျပးစျ ပစးတငးခငးအာ ဥပေဒေၾကာငးအရ မြနးကနးစျာႏြငး တရာမြတစျာေဖရြငးႏငးရနး မနးမာႏငးငအတျကး လျတးလပးေသာစစမးစစးေဆမႈယႏ ရာ (Independent Investigative Mechanism for Myanmar- IIMM) အာ ႏငးငအတျငး လာေရာကး စစမးစစးေဆနငးေရ အတျကး ဖတးေခ၍ရနး၈

၄၈ ၆၅ဿ ႏငးငသာဖစးမႈဥပေဒက ဖကးသမးရနးနြငး ဖကးဒရယးဒမကေရစဖျ႕စညးပ အေခခဥပေဒ အသစးတရပး ေပ၍ေပါကးလာရနးႏြငးအတ ႏငးငသာဖစးမႈဆငးရာ ဥပေဒအသစး ပဌာနးရနး၈

53 | P a g e

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး

၅၈ ရဟငးဂာမာအာ ဘဂ လ(သ႔မဟတး) မျတးဆလငးကလာ ဟေသာ အမညးနာမက ေခ၍ဆသမတးခငးဖငး အမနးတရာ ပနး႕ပျာေစရနး ေသျထလႈ ေဆားမႈမာအာ ရပးဆငးရနး၈

၆၈ ဥပေဒဆငးရာ၇ လ႕အချငးအေရဆငးရာႏြငး ပညးတျငးပညးပသတငးမဒယာဆငးရာ အဖျ႕အစညး မာ အေနဖငး ပညးတျငးလကးနကးကငး ပဋပက၏နြငး စပးလဥးေသာ သတငးမြနးသမြအာ မညးသညးေနရာသ႔မဆ အထသဖငး မနးမာမဟတးေသာ တငးရငးသာပညးနယးမာသ႔ သျာေရာကး ရယချငး ပရနး

ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကး ရကးစျ၈ ဿဿ ခႏြစး၇ ေဖေဖားဝ ရလ (ဿ၁) ရကး၈ အေသစတးသလလြငး ဆကးသျယးရနး လကယးတငးေဆျ ေႏျေမမနးလပ က ေအာကးပ ေနရာသ ၾကျေရာကးပ ရနး၈ ဖကးဒရယးဥပေဒအကယးဒမ၇ မငးဂာယာနး မ႕၇ ကခငးပညးနယး၇ မနးမာႏငးင၈

အလကးထေရာနစး ဆကးသျယးေရစနစးက သ၊ ေဆျ ေႏျေမမနးလပ က ဥေအာငးထ၇ လ႕အချငးအေရေရြ႕ေန (ဥပေဒအေထာကးအကပကျနးရကးတညးေထာငးသ)

ေကာငးအပး၇ ဖကးဒရယး ဥပေဒအကယးဒမ၈ တယးလဖနး (၁၃) ၄၃၂၃ ဿ၂ အေမလး legalaidnetwork@gmail.com ကးဘးဆကး www.legalaidnetwork.org ေဖစးဘတး Legal Aid Network & Federal Law Academy