>> Çözümlü sorular Şİmdİ fen bİlİmlerİ >> …...ÖnsÖz sevgili Öğrenciler,...

Her bölümün başında kısa,pratik bilgilerle konuyu kavramanızı hedefleyen>> Haydi Öğrenelim

Yol gösteren, öğretici>> Çözümlü Sorular

Eğlenerek çözeceğiniz pekiştirici etkinlikler>> Antrenman Zamanı

Kazanım odaklı>> Konu Kavrama Testleri

Bilgilerinizi derinlemesine sorgulayan>> Ünite Tarama Testleri

Okul sınavlarına yardımcı>> Yazılıya Hazırlık Soruları

Yeni sisteme uygun yeni tarz sorular>> Artıbir Sınav Özel

Bu kitapta neler var?

AD, SOYAD:

OKUL:

SINIF:

NUMARA:

ŞİMDİFEN BİLİMLERİDÜNYASINAKAPAK AÇMAZAMANI

Yayını Hazırlayan

Baskı

Karatay/KONYA • Tel: 0.332 342 32 20

Ağustos 2018

10418

ISBN978-605-79830-0-8

FEN BİLİMLERİ DÜNYAM - 5

© Bu k yayın hakları; 1ARTIBİR YAYINLARI’ r. K k ö u,

ya ve yazarının y r k, mek k, fot ya da başkşek çoğaltılması, yayımlanması ve dağıtılması yasaktır.

1ARTIBİR YAYINLARIBüsan Sanayi 10638 Sk. KTM İş Merkezi No: 14 • Karatay / KONYATel: 0332 342 65 64 • Gsm: 0532 546 12 86www.artibiryayinlari.com // [email protected]

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak;

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.

O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;

O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl!

Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl?

Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl.

Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.

Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım!

Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım.

Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.

Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar,

Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var.

Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar,

Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar?

Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın;

Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın.

Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın;

Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın

İSTİKLAL MARŞI

Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı:

Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.

Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:

Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?

Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda!

Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda,

Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.

Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli:

Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli.

Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli-

Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım,

Her cerîhamdan İlâhî, boşanıp kanlı yaşım,

Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na’şım;

O zaman yükselerek arşa değer belki başım.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!

Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.

Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl;

Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet;

Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl!

Mehmet Âkif ERSOY

ÖNSÖZSevgili Öğrenciler,

Bu kitap, tecrübeli yazarlarımız tarafından özverili bir şekilde yazılmış, özgün bir diz-gi/tasarım ile yayına hazırlanmıştır. Kitap hazırlanırken Milli Eğitim Bakanlığı tarafın-dan en son belirlenen Fen Bilimleri müfredat kazanımları dikkate alınmıştır.

Kitapta, konuya ait önemli noktaların vurgulandığı kısa bir konu anlatımının yanı sı-ra, her biri kazanım odaklı pek çok etkinlikle karşılaşacaksınız. Ayrıca zengin test soruları ile test yeteneğinizi geliştirebileceksiniz. Özellikle bursluluk ve özel okul sı-navlarına yönelik hazırladığımız “artıbir özel” testleriyle, sınavlara daha iyi hazırla-nabileceksiniz. Elbette ki okul başarınızda önemli bir pay sahibi olan yazılılarınızı da unutmadık. Yıl içinde gireceğiniz her bir yazılı için birer adet yazılı örneğini sizler için kitabımızın içine yerleştirdik.

Elinizdeki kitapta yer alan her bir ünitede aşağıdaki bölümler bulunmaktadır.

HADİ ÖĞRENELİM: Konunun ana hatlarının kısaca anlatıldığı, konu ile ilgili bir soru-nun çözümü ile birlikte verildiği bölümdür.

ANTRENMAN ZAMANI: Kazanımların kavranması ve konunun daha iyi anlaşılması için farklı etkinlik örneklerinin bulunduğu bölümlerdir.

KONU KAVRAMA TESTİ: Her bölümden sonra, konuyu kavratmayı ve pekiştirmeyi he-defleyen, kazanım odaklı, çoktan seçmeli soruların olduğu bölümdür.

ÜNİTE TARAMA TESTİ: Her ünitenin sonunda, konuları bir bütün olarak ele alan, ko-nu kavrama testlerinden daha kapsamlı, çoktan seçmeli soruların olduğu bölümdür.

ARTIBİR ÖZEL: Milli Eğitim Bakanlığı’nın son dönemde yayınladığı örnek sorulardan faydalanılarak hazırlanan; yorumlama, karşılaştırma, sonuca varma, tablo ve grafik okuma gibi becerileri ölçmeyi ön plana çıkartan yayınımıza özel bölümdür.

YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI: Okuldaki yazılı sınavlarında başarınızı artırmayı he-defleyen, bu sınavlarda çıkabilecek sorulara benzer soruların olduğu bölümdür.

Her bir aşaması ile sizlere artı bir değer katmayı hedefleyen kitabımızı tamamladığı-nızda başarılı olacağınızı umuyoruz.

Öğrenim için ayırdığınız zamanların kalıcı ve eğlenceli olması temennisiyle...

Fen Bilimleri Yayın Kurulu

1. ÜNİTE: GÜNEŞ, DÜNYA VE AY ......................................................... 9 1. BÖLÜM: GÜNEŞ’İN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ ................................................ 10

ANTRENMAN ZAMANI .............................................................................. 11

KONU KAVRAMA TESTİ ........................................................................... 14

2. BÖLÜM: AY’IN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ ....................................................... 16

ANTRENMAN ZAMANI ............................................................................. 17

KONU KAVRAMA TESTİ .......................................................................... 20

3. BÖLÜM: AY’IN HAREKETLERİ VE EVRELERİ ................................................ 22



4. BÖLÜM: GÜNEŞ, DÜNYA VE AY ................................................................. 28

ANTRENMAN ZAMANI ............................................................................ 29


ÜNİTE TARAMA TESTİ ................................................................................... 32

ARTIBİR ÖZEL .............................................................................................. 36

2. ÜNİTE: CANLILAR DÜNYASI .......................................................... 39 1. BÖLÜM: MİKROSKOBİK CANLILAR VE MANTARLAR .................................... 40



2. BÖLÜM: BİTKİLER ................................................................................... 48



İÇİNDEKİLER

İçin

deki

ler 3. BÖLÜM: HAYVANLAR ............................................................................... 56



YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI ................................................................ 64

ÜNİTE TARAMA TESTİ .................................................................................. 66

ARTIBİR ÖZEL ............................................................................................... 70

3. ÜNİTE: KUVVETİN ÖLÇÜLMESİ VE SÜRTÜNME ................................ 73 1. BÖLÜM: KUVVETİN ÖLÇÜLMESİ ................................................................. 74



2. BÖLÜM: SÜRTÜNME KUVVETİ .................................................................. 80




ARTIBİR ÖZEL .............................................................................................. 90

4. ÜNİTE: MADDE VE DEĞİŞİM .......................................................... 93 1. BÖLÜM: MADDENİN HÂL DEĞİŞİMİ ........................................................... 94



2. BÖLÜM: MADDENİN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ ......................................... 100


KONU KAVRAMA TESTİ ......................................................................... 104

3. BÖLÜM: ISI VE SICAKLIK ........................................................................ 106

ANTRENMAN ZAMANI ........................................................................... 107


YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI ................................................................ 112

İçin

deki

ler 4. BÖLÜM: ISI MADDELERİ ETKİLER ............................................................. 114




ARTIBİR ÖZEL ............................................................................................. 122

5. ÜNİTE: IŞIĞIN YAYILMASI ............................................................ 125 1. BÖLÜM: IŞIĞIN YAYILMASI ..................................................................... 126



2. BÖLÜM: IŞIĞIN YANSIMASI .................................................................... 132



3. BÖLÜM: IŞIĞIN MADDEYLE KARŞILAŞMASI ............................................. 138



4. BÖLÜM: TAM GÖLGE .............................................................................. 144



YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI ............................................................... 150

ÜNİTE TARAMA TESTİ ................................................................................. 152

ARTIBİR ÖZEL ............................................................................................. 156

6. ÜNİTE: İNSAN VE ÇEVRE .............................................................. 159 1. BÖLÜM: BİYOÇEŞİTLİLİK ......................................................................... 160



İçin

deki

ler 2. BÖLÜM: İNSAN VE ÇEVRE İLİŞKİSİ .......................................................... 168



3. BÖLÜM: YIKICI DOĞA OLAYLARI ............................................................. 176



ÜNİTE TARAMA TESTİ ................................................................................. 180

ARTIBİR ÖZEL ............................................................................................. 184

7. ÜNİTE: ELEKTRİK DEVRE ELEMANLARI .......................................... 187 1. BÖLÜM: DEVRE ELEMANLARININ SEMBOLLERLE GÖSTERİMİ ............... 188



2. BÖLÜM: LAMBA PARLAKLIĞINI ETKİLEYEN DEĞİŞKENLER ...................... 194



YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI .............................................................. 200

ÜNİTE TARAMA TESTİ ................................................................................ 202

ARTIBİR ÖZEL ............................................................................................ 206

CEVAP ANAHTARI ....................................................................................... 209

1. ÜNİTE

Güneş, Dünya ve Ay

HADİÖ ĞRENELİM

1. BÖLÜMGüneş’in Yapısı ve Özellikleri

10

Çözümlü Soru ..

Dünyamız için hayati öneme sahip olan Güneş hakkında araştırma ya-pan Oya, defterine aşağıdaki ifadeleri not alıyor.

1. Geometrik şekli basketbol topuna benzer.

2. Sürekli aynı yüzü Dünya’ya dönüktür.

3. Dünya’ya en yakın yıldızdır.

Oya’nın defterine aldığı notlardan hangileri doğrudur?

A) Yalnız 2 B) 1 ve 2 C) 1 ve 3 D) 1, 2 ve 3

Çözüm..

Güneş, küre şeklindedir ve geometrik şekil olarak basketbol topuna benze-tilebilir.

Güneş, kendi ekseni etrafında döndü-ğü için sürekli aynı yüzü Dünya’ya dö-nük olmaz.

Güneş, Dünyamıza en yakın olan yıl-dızdır.

Cevap C

GÜNEŞ’İN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

Evrende çok sayıda yıldız vardır. Dünyamıza en yakın olan yıldız Güneş’tir. Güneş, gündüz vakti görülebilen orta büyüklükte bir yıldızdır.

Çevresine ısı ve ışık yayan Güneş, bir ateş topu gibi görünür. Güneş’te bulunan hidrojen helyuma dönüşür ve bu sırada sürekli patlamalar meydana gelir. Güneş yüzeyinin sıcaklığı 6000 °C iken iç bölgelerindeki sıcaklık 15 milyon °C’yi bulur.

Güneş’i olduğundan çok daha küçük görürüz. Bunun nedeni Güneş’in Dünya’dan çok uzakta olmasıdır.

150 milyon km

DünyaGüneş

Güneş, Dünya’dan çok büyüktür. Güneş’in içine yaklaşık bir milyon tane Dünya sığabilir. Şekli küreye benze-yen Güneş tıpkı Dünya gibi katmanlardan oluşur.

Güneş yüzeyindeki soğuk bölgelere güneş lekesi denir. Güneş’in yüzeyindeki lekelerin aynı yöne doğru kayma-sı Güneş’in kendi ekseni etrafında dönmesinin bir sonucudur. Güneş, kendi ekseni etrafında saatin tersi yö-nünde döner.

Çıplak gözle ya da herhangi bir gözlem aracı ile Güneş’e bakmak zararlıdır. Bu durum körlüğe bile neden olabilir.

11


ANTRENMANZAMANI

Dünya’nın büyüklüğü pinpon topuna benzetilirse, aşağıda verilenlerden hangilerinin büyüklüğünün Güneş’e benzetilebileceğini işaretleyerek gösteriniz.

Basketbol topu

1

Boncuk

2

Futbol topu

3

Bilye

4

ANTRENMAN // İşaretleme3

Aşağıda verilenlerden Güneş’in geometrik şekline benzeyenleri ile işaretleyiniz.

1 2 3 4 5


Aşağıda verilen metinlerdeki boşlukları uygun sözcüklerle doldurunuz.

ANTRENMAN // Boşluk Doldurma2

a. Güneş’in içine yaklaşık bir milyon tane sığabilir.

sıcaklık Dünya orta 6000

b. Güneş’in merkezine inildikçe artar.

c. Evrendeki sayısız yıldız arasında Güneş büyüklükte bir yıldızdır.

d. Güneş’in yüzeyindeki sıcaklık yaklaşık °C’dir.


ANTRENMANZAMANI

12

a.

Aşağıda verilen bilgileri doğru (D) ya da yanlış (Y) olarak işaretleyiniz.

b.

c.

d.

e.

f.

ANTRENMAN // Doğru - Yanlış4

Güneş, Dünya’ya çok uzakta olduğu için, Güneş’i olduğundan çok daha küçük görürüz.

Güneş, Dünyamıza en yakın olan yıldızdır.

Güneş, kendi ekseni etrafında saatin tersi yönünde döner.

Güneş’in geometrik şekli küpe benzer.

Güneş’in merkezindeki sıcaklık, yüzeyindeki sıcaklıktan fazladır.

Güneş’in yaydığı ışığın tamamı Dünya’ya ulaşır.

GüneşDünya

a. Geometrik şekli küreye benzer.

c. Kendi ekseni etrafında dönme hareketi yapar.

e. Büyük oranda hidrojen ve helyum gazlarından oluşur.

b. Isı ve ışık kaynağıdır.

d. Katmanlardan meydana gelir.


Aşağıdaki ifadeleri Dünya ve Güneş için değerlendirerek uygun olan kutuyu ile işaretleyiniz.

13


ANTRENMANZAMANI

ANTRENMAN // Eşleştirme6

a

b

c

d

1

4

3

2

Aşağıda verilen cümleleri, uygun şekilde tamamlayan ifadelerle eşleştiriniz.

1. Güneş’in geometrik şekli

2. Güneş yüzeyinde daha soğuk olan bölgelerin adı

3. Yaşadığımız gezegenin adı

4. Dünya’daki yaşamın temel kaynağı olan yıldız

5. Güneş’in büyük bir kısmını oluşturan gazlardan biri

6. 400 yıl önce yaptığı gözlemlerde güneş lekele-rinin aynı yönde hareket ettiğini fark eden bilim insanının adı

6

5

4

2

1

3

ANTRENMAN // Bulmaca7

Aşağıdaki bulmacayı çözünüz.

14

Güneş’in Yapısı ve Özellikleri

KONU KAVRAMA TESTİ

1. Oya, Güneş’in geometrik şeklini göstermek için evde bulunan meyveleri kullanacaktır.

Buna göre Oya’nın aşağıdaki meyvelerden han-gisini kullanması uygun değildir?

A)

C)

B)

D)

3. Güneş yüzeyindeki soğuk bölgelere “gü-neş lekesi” denir.

Güneş’in yüzeyindeki lekeler aynı yöne doğru kayar.

Güneş’in yapısında sıcak gazlar bulunur.

Taner

Oya

Pelin

Yukarıdaki öğrencilerden hangilerinin verdiği bil-giler doğrudur?

A) Yalnız Oya B) Oya ve Pelin

C) Oya ve Taner D) Oya, Taner ve Pelin

2. Pelin; Güneş ve Dünya’nın büyüklüklerini karşı-laştırmak için basketbol, voleybol ve tenis topla-rını kullanıyor.

Buna göre, Pelin’in aşağıda yaptığı karşılaştır-malardan hangisi doğrudur?

A)

B)

C)

D)

Güneş Dünya

4.

Güneş’in fotoğraftaki gibi, olduğundan çok daha küçük görünmesinin nedeni aşağıdaki seçenek-lerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) Uzakta olan cisimler, gerçek boyutlarından da-ha küçük algılanır.

B) Yakında olan cisimler, gerçek boyutlarından daha küçük algılanır.

C) Hareket eden cisimler, gerçek boyutlarından daha küçük algılanır.

D) Işık kaynağı olan cisimler, gerçek boyutların-dan daha küçük algılanır.

15

Güneş’in Yapısı ve Özellikleri

KONU KAVRAMA TESTİ

Nasıl Hissediyorsun?

Mükemmel

İyiyim

Daha iyi olmalıyım

İyi olacağım

5. Güneş’in hareketiyle ilgili aşağıda verilenlerden hangisi doğrudur?

A) Zikzaklı bir yol izler.

B) Dünya’nın çevresinde dolanır.

C) Kendi ekseni etrafında saatin tersi yönünde döner.

D) Hareketi Dünya’dan gözlenemez.

8.

Görseldeki gök cismi için aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Orta büyüklükte bir yıldızdır.

B) Dünyamıza en uzak olan yıldızdır.

C) Isı ve ışık kaynağıdır.

D) Dünya’dan yaklaşık 150 milyon km uzaktadır.

9. En içteki katmanı en sıcaktır.

Yaydığı ışınların tamamı Dünya’ya ulaşır.

İçinde sürekli patlamalar meydana gelir.

Ateş topu gibi görünür.

Yukarıda Güneş ile ilgili verilen ifadelerden doğ-ru olanlarının "" ile işaretlenmiş hâli aşağıda-kilerden hangisidir?

A)

B)

C)

D)

6. Güneş’in yapısında sürekli patlamaların meyda-na gelmesinin nedeni,

I. Yapısında sıcak gazların birbirine dönüşmesi

II. Dünya’dan çok uzakta olması

III. Katmanlardan oluşması

verilenlerden hangileri olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II

C) I ve III D) I, II ve III

7. Güneş’e çıplak gözle bakmaya başladığımız an-dan itibaren gözümüzde güneş yanığı oluşmaya başlar. Gözümüzün dışını kaplayan tabakada bu-lunan hücreler ışınlar nedeniyle zarar görür. Göz-lerimizin sulanması ve yanmasının nedeni budur. Bunun yanında Güneş’e bakmaya devam ettiği-mizde gözümüzün bazı tabakaları zarar görmeye başlar. Bunun sonucunda da kör olabiliriz.

Yalnızca yukarıda verilen bilgilerden yola çıkarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Güneş ışınları insanlar için zararlıdır.

B) Güneş’e çıplak gözle bakmak görme kaybına neden olabilir.

C) Güneş, gökyüzündeki en sıcak gök cismidir.

D) Güneş’ten yayılan ışınların tamamı Dünya’ya ulaşır.

HADİÖ ĞRENELİM

2. BÖLÜMAy’ın Yapısı ve Özellikleri

16

Çözümlü Soru ..

Ay atmosferinin yok denecek kadar ince olması bazı durumların gözlen-mesine neden olur.

Aşağıdakilerden hangisi bu durumlardan biri değildir?

A) Gece ile gündüz sıcaklıkları arasındaki farkın çok fazla olması

B) Yüzeyinde çok fazla sayıda krater bulunması

C) Üzerinde canlı yaşamının olmaması

D) Işık kaynağı olmaması

Çözüm..

Ay, Güneş’ten aldığı ısıyı fazla tutamaz ve çabuk soğur. Ay yüzeyine atmosfe-ri olan gök cisimlerine göre çok sayıda meteor düşer ve çukur oluşturur. Ay’da yaşam için gerekli olan hava yoktur. Tüm bunların nedeni Ay’ın atmosferi-nin yok denecek kadar ince olmasıdır.

Gök cisimlerinin çevrelerine ışık yaya-bilmesi, atmosfer tabakaları ile değil iç yapıları ile ilgilidir.

Cevap D

AY’IN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

Dünya’mızın tek doğal uydusu olan Ay, diğer gök cisimlerine göre Dünya’ya çok daha yakındır.

Bir ışık kaynağı olmayan Ay, Güneş’ten aldığı ışınlar sayesinde Dünya’dan görülür.

Ay, Dünya’dan çok daha küçüktür. Dünya’dan bakıldığında Güneş kadar görünmesinin nedeni, Güneş’e göre Dünya’mıza çok daha yakın olmasıdır.

Güneş, basketbol topuna benzetilirse; Dünya nohut, Ay da mercimek tanesine benzetilebilir.

Ay

DünyaAy

Güneş

Ay’da gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı çok fazladır.

Ay’ın atmosferi yok denecek kadar incedir. Belirgin bir atmosfer olmadığından; rüzgar, yağış gibi hava olayları-na Ay’da rastlanmaz.

Ay’ın şekli küreye benzer. Yüzeyi pürüzlüdür. Ay’ın yüzeyi toz tabakası ile kaplıdır. Ay’da; kayalıklar, vadiler ve yüksek dağlar bulunur. Ayrıca Ay yüzeyinde, gök cisimlerinin çarpması sonucu oluşan derin çukurlar vardır. Bu çukurlara krater adı verilir.

Yaşam için gerekli hava, su ve sıcaklık gibi şartlar uygun olmadığından Ay’da yaşam yoktur.

>> Çözümlü sorular Şİmdİ fen bİlİmlerİ >> …...ÖnsÖz sevgili Öğrenciler,...

Documents