«Türkiye’de İşsizlik Oranı için Öncü Gösterge Arayışı»

Burcu Gürcihan Yüncüler Gönül Şengül Arzu Yavuz

TOBB30 Nisan 2014

2

Motivasyon

İşsizlik verileri üç ay gecikmeli açıklanıyor.

Eş zamanlı göstergelere ihtiyaç var.

Halihazırda kullandığımız göstergelerin öncüleme gücü sistematik

olarak test edilmiş değil

3

Amaç

İşsizlik oranı için eş zamanlı ve öncü göstergeler belirlemek

Kısa dönem işsizlik tahmininde kullanmak üzere bileşik öncü gösterge

oluşturmak

Sonuç: 72 tane seri analiz kapsamında değerlendirildi

Bilgi değeri olan bileşik endeks oluşturuldu Tahmin performansı baz modele (AR(2)) kıyasla daha iyi

4

Yazın

Aday serilerin belirlenmesi

Verinin işlenmesi

Analiz: Öncü ve eş zamanlı göstergelerin belirlenmesi

Granger Nedensellik testi

Bağıntı analizi

Örneklem dışı tahmin performansı

Bileşik öncü gösterge oluşturulması

Tahmin performansının ölçülmesi

Sunum Planı

5

İktisat Yazını

Kılavuz niteliğinde : Marcellino (2006), Gyomai ve Guidetti (2012)

Öncü göstergelerle ilgili çalışmalar 1930’lu yıllarda başlıyor (Burns & Mitchell, 1938) Serilerin kendine özgü döngüleri iş çevrimleri ile karşılaştırılıyor

Odak Dönüm noktalarını tahmin etmek (örn. Neftçi, 1982; Boldin, 1994) Doğrudan hedef değişkenin alacağı değeri tahmin etmek (örn.

Stock & Watson, 1989)

6

İktisat Yazını

Öncü gösterge ve bileşik öncü gösterge belirleme süreci

I. Hedef değişkenin belirlenmesi

Tek değişken: GSYİH, sanayi üretimi (OECD), satış hacmi, istihdam, işsizlik (Boldin, 1994; Chin, Geweke & Miller, 2000)

Birden fazla değişken: Stock & Watson (1989) sanayi üretimi, reel harcanabilir gelir, çalışılan saat ve satış hacmini birlikte kullanıyor.

7

İktisat Yazını

II. Öncü göstergelerin seçilmesi: belirli koşulları sağlamalı (Moore & Shiskin, 1967)

Tutarlı zamanlama (hedef değişkenin dönüm noktalarını öncüleme gücü)

İş çevrimlerinin tepe ve dip noktalarının belirlenmesi «Tanımsal kurallar», «Markov Switching» ( Boldin,

1994; Neftçi, 1982)

İktisadi döngülerle uyum «Granger nedensellik», «marjinal tahmin gücü»

Diğer koşullar : İktisadi anlamlılık, zamanlı yayımlanması ve

çok revize olmaması, bir aydan diğerine değişkenliğinin

sınırlı olması

8

İktisat Yazını

III. Verinin işlenmesi

İktisadi döngüyü nasıl tanımlamalı?

Klasik döngü tanımında serinin seviyesindeki değişime bakılıyor.

Büyüme döngüsü tanımında serinin genel eğilimine göre konumuna bakılıyor.

Mevsimsellikten arındırma, filtreleme, standart hale getirme

9

İktisat Yazını

IV. Bileşik öncü göstergelerin oluşturulması

Modele dayanmayan : basit veya ağırlıklı ortalama (ABD için Conference Board, OECD)

Modele dayanan VAR Faktör modelleri Markov switching

Türkiye için yapılan çalışmalar :

Özatay (1986), Neftçi &Özmucur (1991), Altay ve diğer.(1991) Atabek ve diger. (2005) Altuğ ve Uluceviz (2011) Aruoba ve Sarıkaya (2012) Chadwick ve Şengül (2012)

10

Öncü ya da eş zamanlı gösterge olabilecek farklı kategorilerden

72 tane seriyi değerlendirmeye alıyoruz.

İktisadi faaliyete ilişkin göstergeler Beklentileri yansıtan göstergeler İşgücü piyasasına ilişkin göstergeler Dış ekonomilerdeki eğilimi özetleyen göstergeler Krediler

İlk Aşama – Aday Serilerin Belirlenmesi

11

İktisadi faaliyete ilişkin göstergeler : Sanayi üretim endeksi,

Kapasite kullanım oranı, Dahilde alınan katma değer vergisi

(KDV)/GSYİH, İthalattan alınan KDV/GSYİH, Açılan ve kapanan firma

istatistikleri, Reel kur

İlk Aşama – Aday Serilerin Belirlenmesi

Beklentileri yansıtan göstergeler: İktisadi yönelim anketi (gelecek 3 aya ilişkin istihdam, sipariş, üretim ve

ortalama birim ücret beklentisi) Tüketici eğilim anketi (tüketici güven endeksi)

Krediler: Tüketici kredileri/ GSYİH, Ticari krediler (TL ve FX cinsi) / GSYİH ∆Tüketici kredileri/ GSYİH , ∆Ticari krediler (TL ve FX cinsi )/ GSYİH

12

İlk Aşama – Aday Serilerin Belirlenmesi

İşgücü piyasasına ilişkin göstergeler: Hanehalkı İşgücü Anketi (işten çıkarılan ve ayrılanlar, ortalama çalışılan

saat, iş bulma ümidi olmayanlar, ilk kez iş arayanlar). İŞKUR (işsizlik sigortası başvuruları, işsiz başvuruları, açık işler) Kariyer.net (iş başvuruları, yeni iş ilanları, ilan başına başvuru) Markit (PMI istihdam değeri)

Dış ekonomilerdeki eğilimi özetleyen göstergeler: OECD-Avrupa bileşik öncü göstergesi (CLI) OECD CLI, ABD CLI Avrupa ve Almanya iktisadi eğilim endeksleri

13

Verinin işlenmesi Mevsimsellikten arındırma Aykırı gözlemlerin ve düzensiz gürültünün (irregular noise)

arındırılması (Demetra+) Devresel hareketin ayrıştırılması (HP Filter, lambda=814, Alp

ve diğer. (2011) çalışmasından) Verilerin standartlaştırılması

İkinci Aşama- Verinin İşlenmesi

Aylık sıklıkta veri kullanıyoruz. Dönem 2005/1- 2013/3

14

Üçüncü Aşama – Analiz Granger Nedensellik

Aday serinin (s) gecikmeli değerleri işsizlik oranının (u) gecikmeli değerlerinin ötesinde bilgi içeriyor mu?

İki yönlü bakıyoruz

Gecikme derecesinin seçimi:

SIC kriterine dayanan sıralı seçim yöntemi, önce sonra (Hsiao, 𝑚 𝑛1981)

Kullanılan ölçütler Wald test : aday değişkenin gecikmeli değerleri için toplu anlamlılık

testi. Schwartz Information Criteria (SIC) ölçütü (Hsiao, 1981).

15

Aday serilerin 12 aya kadar olan ileri ve gecikmeli değerleri ( , ) ile

işsizlik arasındaki bağıntıya bakıyoruz.

Kullanılan ölçüt En güçlü bağıntı değerinin konumu

Anlamlılık – yüzde 1 anlamlılık düzeyi Tutarlılık – en yüksek 2. ve 3. bağıntı değerleri, en güçlü

bağıntı değerinin komşuluğunda olmalı.

Üçüncü Aşama – Analiz Bağıntı Analizi

16

Tahmin performansı Baz denklemin belirlenmesi

→ İşsizlik modeli : AR(2) Her bir aday seri için optimal gecikme değerinin belirlenmesi Her bir aday seri için ardışık tahmin süreci

Üçüncü Aşama – Analiz Örneklem Dışı Tahmin Performansı

2005/6 2012/3 2012/4 2012/5 2013/3

F1F2

…

12 gözlem için RMSE (root mean square error) hesaplanması

F12

17

Seçilen Seriler

GC Bağıntı Analizi Örneklem Dışı Tahminİktisadi faaliyete ilişkin göstergeler

• Sanayi üretim endeksi• İthalde alınan KDV• Gelişmekte olan

ülkeleri esas alan reel kur

• Sanayi üretim endeksi• İthalde alınan KDV• Açılan firma• Kapasite kullanım oranı • Gelişmekte olan ülkeleri esas alan

reel kur

• Dahilde alınan KDV

Beklentileri yansıtan göstergeler

• İYA (istihdam, üretim, sipariş)

• Tüketici Güven Endeksi• İYA (istihdam, üretim, sipariş, birim

ücret)

• Tüketici Güven Endeksi• İYA (istihdam, üretim,

sipariş)

İşgücü Piyasasına İlişkin göstergeler • Kariyer.net açık işler

• İşsizlik sigortası başvuruları • İŞKUR işsiz başvuruları• Kariyer.net açık işler • Kariyer.net ilan başına başvuru• İşten çıkarılan • İş bulma ümidi olmayanlar

• İŞKUR işsiz başvuruları• İşten çıkarılan • PMI istihdam değeri• Kariyer.net başvuru• Kariyer.net ilan başına

başvuru• İlk kez iş arayanlar• İş bulma ümidi olmayanlar

Dış ekonomilere ilişkin göstergeler

• Bileşik öncü göstergeler (hepsi)

Bileşik öncü göstergeler (hepsi) Bileşik öncü göstergeler (OECD ve USA CLI hariç hepsi)

Krediler • TL cinsi ticari krediler • Tüketici kredileri ve kredi kartları (ÇD)

• Konut kredileri (ÇD)• TL ve YP ticari krediler (ÇD)

• TL ve YP ticari krediler (ÇD)

• TL ve YP ticari krediler

Üçüncü Aşama – Analiz

En az iki kriterin seçtiği göstergeler , ÇD: çeyreklik değişim

18

Bazı Seçilmiş Göstergeler Üçüncü Aşama – Analiz03

05

0905

0306

0906

0307

0907

0308

0908

0309

0909

0310

0910

0311

0911

0312

0912

0313

90

92

94

96

98

100

102

104(A)

OECD-Europe CLIOECD CLIUSA CLI

0305

0905

0306

0906

0307

0907

0308

0908

0309

0909

0310

0910

0311

0911

0312

0912

0313

93949596979899

100101102103

(B)

Non-weighted EPNon-weighted EENon-weighted EONon Agricultural Employment/Labor Force

0305

0905

0306

0906

0307

0907

0308

0908

0309

0909

0310

0910

0311

0911

0312

0912

0313

92

94

96

98

100

102

104(C)

Industrial Production IndexKariyer.net Vacancies/NFLFNon Agricultural Employment/Labor Force

0305

0905

0306

0906

0307

0907

0308

0908

0309

0909

0310

0910

0311

0911

0312

0912

0313

96

98

100

102

104

106

108

110(D)

Kariyer.net Job Application per Vacancy

ISKUR Newly Registered Unemployed/NFLF

Non Agricultural Unemployment Rate

Mev. Arınd. , Filtrelenmiş

19

Bazı Seçilmiş Göstergeler Üçüncü Aşama – Analiz

0305

0905

0306

0906

0307

0907

0308

0908

0309

0909

0310

0910

0311

0911

0312

0912

0313

95

96

97

98

99

100

101

102

103

104(F)

Number of Layoffs/NFLF (right axis)Non Agricultural Unemployment Rate Discouraged Workers/NFLF

0305

0905

0306

0906

0307

0907

0308

0908

0309

0909

0310

0910

0311

0911

0312

0912

0313

94

95

96

97

98

99

100

101

102

103

104(G)

Non Agricultural Employment/Labor Force QC commercial credit denominated in FX/Quarterly NGDP QC commercial credit denominated in TL/Quarterly NGDP

0305

0905

0306

0906

0307

0907

0308

0908

0309

0909

0310

0910

0311

0911

0312

0912

0313

9495

969798

99100

101

102103104

( E)

Value Added Tax on Imports/NGDPTurkish Consumer Confidence IndexNon Agricultural Employment/Labor Force

Mev. Arınd. , Filtrelenmiş

20

Ortalama alıyoruz. Ağırlıklı ortalama sonuçları değiştirmiyor Her bir yöntem için iki tane endeks oluşturduk

GC I : GC testini geçen tüm seriler GC II : iki yönlü nedensellik hariç GC-I Corr-I : öncü ve eş zamanlı seriler Corr-II : sadece öncü niteliği olan seriler Tahmin performansı iyi olan seriler (kriter: RMSE)

Benzer eğilimleri ölçen serilerden sadece bir tanesini alıyoruz ( Örn.

açılan firma sayısı, net açılan firma sayısı)

Son Aşama- Bileşik Gösterge Oluşturulması

21

Bileşik Öncü Göstergeler ve Tahmin Performansı

Bileşik Öncü Göstergelerin Tahmin Performansı Bileşik endeksler R2 RRMSE

Baz Model 0.864 1

GC-I 0.892 1.038

GC-II 0.898 1.068

Corr-I 0.888 1.126

Corr-II 0.889 1.088

Tahmin performansı(TP)

0.892 0.833

Baz model AR(2), RMSE değeri 0.223 Gecikmeli değer yapısı (u, endeks)=(2,1)

22

Bileşik Öncü Göstergeler

Bileşik Öncü Göstergeler

0306

0906

0307

0907

0308

0908

0309

0909

0310

0910

0311

0911

0312

0912

0313

99

100

101

102

103

GC-II Corr-II TP

Hedef ve Tahmin Performansı En Yüksek Olan Bileşik Öncü Gösterge

0306

0906

0307

0907

0308

0908

0309

0909

0310

0910

0311

0911

0312

0912

0313

97

98

99

100

101

102

103

104

target TP

23

Bileşik Göstergeler ve Bağıntı Analizi

t-6 t-5 t-4 t-3 t-2 t-1

t

t+1

t+2

t+3

t+4

t+5

t+6

-0.50

-0.30

-0.10

0.10

0.30

0.50

0.70

0.90

GC-II Corr-II TP GC-I Corr-I

Bağıntı Fonksiyonu

24

Serilerin ve Bileşik Göstergelerin Tahmin Performansı: Tahminlerin Birleştirilmesi

Tahmin hatalarının karesi - karşılaştırma

2012q1 2012q2 2012q3 2012q4 2013q1 2013q2 2013q3 2013q40.00

0.05

0.10

0.15

0.20

0.25

0.30

0.35

Baz TP

Farklı Modellerin RMSE Değerleri (2012ç1-2013ç4)

Ort

.

Med

yan

Ağır.

Ort

.

Baz

En iy

i 10 TP

GC 1

GC 2

Corr

1

Corr

2

ort L

I

Bileşik Endeksler

0.00

0.05

0.10

0.15

0.20

0.25

0.30

0.35

0.40

0.30

0.23

Farklı bir yaklaşım: serileri toplulaştırıp tahmin almak yerine ayrı ayrı

tahmin alıp toplulaştırmak

25

Sonuç

Granger nedensellik testi, bağıntı analizi ve örneklem dışı tahmin performansına bakarak tarım dışı işsizlik oranı için öncü niteliği olan seriler bulabiliyoruz.

Tahmin performansı iyi olan serilerin basit ortalamasını alarak oluşturan bileşik endeks işsizlik oranı tahmin performansını iyileştiriyor.

Aynı analizi tarım dışı istihdam oranı için yapmayı planlıyoruz.