AT

AT

ÜR

K

ÜNİV

ER

SİT

ESİ

ER

ZU

RU

M

Prof.Dr. Ahmet Nezih KÖKAtatürk Üniversitesi

Erzincan Hukuk Fakültesi DekanıTıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı Başkanı

Yüksek Sağlık Şurası Üyesi

Yeni Türk Ceza Kanunu ve Sağlık Personelinin Meslek Uygulaması ile İlgili

Cezai Sorumluluğu

24 Eylül 2005Ankara

HEKİMİN SORUMLULUĞU

İdari SorumlulukHukuki Sorumluluk* Haksız fiil sorumluluğu* Sözleşme sorumluluğuCezai Sorumluluk

HEKİMİN SORUMLULUĞU

Ülkemizde mevcut yasalarda hekim sorumluluğu ile ilgili olarak özel düzenlemeler yoktur. Hekim sorumluluğu genel düzenlemelere göre belirlenmektedir.

Kök Ahmet Nezih

Hekimin Cezai Sorumluluğu

Türk Ceza Kanunu * 765 sayılı yasa / madde 455 ve 459* 5237 sayılı yasa / madde 85-89

Hekimin Cezai Sorumluluğu

Ceza Hukukunda Genel İlkeler* Kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesi M2* Cezaların şahsiliği ilkesi M20

Tarihsel süreç

İnsan Sağlık Tıp Hekim

Toplum Düzen Hukuk Hakim

İnsan Haklarının Tanımı

İnsanın, salt insan olarak dünyaya gelmesi nedeni ile kazandığı

vazgeçilemez, devredilemez ve dokunulamaz olan, kişiliğe sıkı sıkıya

bağlı haklarıdır.

Kök Ahmet Nezih

İnsan Haklarının Sınıflaması

* Negatif Statü Hakları* Pozitif Statü Hakları* Aktif Statü Hakları

Kök Ahmet Nezih

Yaşam Hakkı

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi Md. 3

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Md. 2

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Md. 17

Kök Ahmet Nezih

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Madde 17)(Nasıl bir yaşama hakkı?)

Herkes, yaşama,maddi ve manevi varlığınıkoruma ve geliştirme hakkına sahiptir.Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı hallerdışında,kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz, rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabitutulamaz.Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz,kimse insanhaysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veyamuameleye tabi tutulamaz.

Kök Ahmet Nezih

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu Madde 1

Ceza Kanununun amacı; kişi hak ve özgürlüklerini, kamu düzen ve güvenlğini, hukuk devletini, kamu sağlığını ve çevreyi, toplum barışını korumak, suç işlenmesini önlemektir.

Kök Ahmet Nezih

Sağlık Hakkı Hem iyi işleyen bir organizmanın devamının sağlanmasını hem de hastalığa uğrayan kişinin tedavisinin yapılmasını isteme hakkı” * Bayraktar K.

Ekonomik,Sosyal ve Kültürel Haklar sözleşmesine taraf devletler herkesin erişilebilir ve en yüksek bedensel ve ruhsal sağlık standartlarından yararlanma hakkını tanır.Hastalık durumunda herkese tıbbi hizmet ve bakım sağlayacak koşulların yaratılması için gerekli önlemleri alır.

Yaşama Hakkının temel unsurlarından birisi olan sağlık hakkı negatif statü hakkı olduğu kadar niteliği itibarı ile aynı zamanda pozitif bir statü hakkıdır.

Kök Ahmet Nezih

Hekimin GörevleriTıbbi Görevleri

* Koruyucu hekimlik* Tedavi edici hekimlik* Rehabilitasyon

Adli Görevleri:

Kök Ahmet Nezih

Hekimin Tıbbi Görevleri

Hekimin Tıp Sanatını UygulamasıHak-Yetki-Sorumluluk Kavramlarını Doğurur

Kök Ahmet Nezih

Hekim-Hasta İlişkisinin Etik Boyutu

Sağlık uğraşları sırasında, hekimin hastasına yararlı olmasını öngören bir ilke olup Hipokrat bu ilkeyi“Primum utilis esse” olarak belirtmiştir.

Kök Ahmet Nezih

Primum nihil nocere

HİPOKRAT

Hasta Hakları Yönetmeliği 1 Ağustos 1998 Sayı 23420

Bu yönetmelik, temel insan haklarının sağlık hizmetleri sahasındaki yansıması olan ve başta

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda ve milletlerarası hukuki metinlerde kabul edilen

hasta haklarını somut olarak göstermek, sağlık hizmeti verilen tüm yerlerde ve hallerde insan

haysiyetine yakışır şekilde herkesin hasta haklarından faydalanabilmesine, hak ihlallerinden korunabilmesine ve gerektiğinde hukuki korunma

yollarını fiilen kullanabilmesine dair usul ve esasları düzenlemek amacı ile hazırlanmıştır.

Kök Ahmet Nezih

Hekimliğin Kötü Uygulanması*

Bilgisizlik, deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle hastanın

zarar görmesi*Türk Tabipleri Birliği

Ceza Hukuku Bakımından Tıbbi Personelin Sorumluluğu

Kasten SorumlulukTaksirli Sorumluluk

Tıbbi Personelin Taksirli Sorumluluğunun Doğabilmesi İçin

Gerekli Şartlar

Taksirle işlenilebilen bir suç olması,Hareketin (iradi) istenmiş olması,Neticenin istenmemiş olması,Neden-sonuç ilişkisinin (illiyet bağı) olması,

Suçun Unsurları

Yasal unsur (Tipiklik / Kanunilik)Hukuka aykırılık unsuruMaddi unsur (Hareket / Sonuç / İlliyet bağı)Manevi unsur (Kusurlu irade)

Yasal Unsur

Türk Ceza Kanunu 765 sayılı yasa / madde 455 ve 4595237 sayılı yasa / madde 85-89

Hukuka Aykırılık Unsuru

Aydınlatılmış Onam (Bilgilendirilmiş Rıza)

Maddi Unsur (Hareket)

İcrai veya ihmali bir hareketTanı veya tedavi amacı taşımayan hareketTanı veya tedavi için gerekli olan hareketin yapılmaması

Maddi Unsur (ZARAR)

Hukuken korunan maddi ve manevi değerlerin, bir eylemden önceki ve sonraki durumları arasındaki eksilmedir.

Maddi Unsur (İlliyet Bağı)

Zararla kusurlu davranış arasındaki neden-sonuç ilişkisi.

Manevi Unsur (KUSUR)

Hukuk düzenince kınanan davranıştır.Kınamanın nedeni, başka türlü davranma olanağı varken ve zorunlu iken o şekilde davranmayıp sorumluluğun söz konusu olduğu olaydaki gibi davranmış olmaktır.

Kusur Çeşitleri

Tanı kusurlarıTedavi kusurları

Kusuru belirlemede ölçü

Zararlı sonucu önleme olanağı olan, yapılması gereken ideal davranış ile somut olaydaki davranışın karşılaştırılmasıdır.Yaşam ve meslek deneyimlerine göre normal,orta nitelik ve düzeydeki insanların davranışı temel alınır.

Taksir; dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir.

5237 sayılı T.C.K madde 22 / 2

Kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin meydana gelmesi halinde bilinçli taksir vardır.

5237 sayılı T.C.K madde 22 / 3

Taksir KalıplarıDikkatsizlikTedbirsizlikMeslek ve sanatta acemilikNizamat ve evamir ve talimata riayetsizlik

Dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık

Bilirkişilik

Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu Madde 66Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 63

Ülkemizde Bilirkişilik Kurumları

Yüksek Sağlık ŞurasıAdli Tıp KurumuTürk Tabipleri BirliğiUzmanlık DernekleriÜniversitelerin Adli Tıp Anabilim Dalları ve Enstitüleri

Yüksek Sağlık Şurası

1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu181 sayılı Sağlık Bakanlığı’nınTeşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarz-ı İcrasına Dair KanunYüksek Sağlık Şurası Çalışma Yönergesi

Yüksek Sağlık Şurası(Görev)

Sağlık Bakanlığının sürekli kurulu olup*Önemli sağlık konuları hakkında Sağlık Bakanlığı’na tavsiyelerde bulunmak, * Tababet ve şubeleri sanatlarının ifasından doğan adli konular hakkında adli mercilere görüş bildirmektir.

Yüksek Sağlık Şurası( Üye seçimi)

Sağlık Bakanı,Ülkede insan sağlığı ile ilgili alanlardaki hizmetleri veya eserleri ile tanınmış kişiler arasından bir yıl süre ile görev yapmak üzere 11 üye seçer.* Bakan, Müsteşar, 1.Hukuk Müşaviri,APK Kurulu Başkanı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürü ve Tedavi Hizmetleri Genel Müdürü tabii üyedir.

Yüksek Sağlık Şurası(Toplantı)

* Şura üye tamsayısının salt çoğunluğu ile toplanır.* Şura’nın başkanı Sağlık Bakanı’dır. Bakan’ın bulunmadığısürelerde toplantıya Sağlık Bakanlığı Müsteşarı başkanlık eder.* Şura, yılda en az bir defa olmak üzere olağan olarak toplanır.Bakan’ın daveti ile olağanüstü toplantılar yapılabilir.* Müzakereler yazılı ve sesli olarak kaydedilir. Kararlar bütünüyelerce imzalanıncaya kadar saklanır.* Tutuklu olan meslek mensupları ile ilgili veya daha önce Şura’ cagörüşülmüş olup tekrar görüşe sunulan dosyalara öncelik verilir.

Yüksek Sağlık Şurası(Karar)

Kararlar açık oylamayla oy çokluğu ile alınır. Oyların eşitliği halinde Başkan’ın taraf olduğu görüş kabul edilmiş sayılır.Üyeler çekimser kalamazlar.Kararlara muhalif kalan üyeler muhalefet şerhi yazarlar.

Yüksek Sağlık Şurası Kararları Bilirkişi görüşü niteliğinde

olduğundan yargıç bu görüşle bağlı değildir.

İncelenen İlk 100 Dosya Verileri

Gönderen Mercii

Ceza MahkemesiHukuk Mahkemesi

79 % 7921 % 21

79 Olgunun Meydana Geldiği Kurumlara Göre

DağılımıDevlet HastanesiSSK HastanesiÖzel KuruluşlarSağlık OcağıAskeri HastaneFakülte Hastanesi

29 % 36.7024 % 30.3815 % 18.997 % 8.873 % 3.801 % 1.26

---------------------------79 % 100.00

79 OlgununTıp Dallarına Göre DağılımıKadın H. ve DoğumGenel CerrahiPediatriOrtopediBeyin CerrahisiAnesteziyolojiDahiliyeDiğerleriTOPLAM

27 % 34.179 % 11.408 % 10.127 % 8.877 % 8.876 % 7.594 % 5.06

11 % 13.92 79 % 100.00

Tıbbi Metodoloji

AnamnezFizik muayeneÖn tanıLaboratuarKesin tanıTedavi

79 Olguda Sağlık PersonelininMeslek Unvanlarına Göre

DağılımıUzmanPratisyenEbeHemşireAsistanTeknisyenDiş hekimiHastabakıcıEczacıTOPLAM

76 % 55.48 22 % 16.0615 % 10.958 % 5.846 % 4.384 % 2.912 % 1.462 % 1.462 % 1.46

137 % 100.00

İddia Edilen Suç

Ölüme sebebiyetYaralanmaya sebebiyetGörevi suiistimalAdli görevi savsaklama

--------------------------------Toplam

51 % 64.5518 % 22.796 % 7.604 % 5.06

---------------------79 %100.00

Ölüme Sebebiyet Vermekle Suçlanan 51 Olguda Yapılan Adli Tıbbi İşlemlerin Dağılımı

Otopsi VarÖlü Muayenesi ve Otopsi YokÖlü Muayenesi VarFethi Kabir

---------------------------------------------Toplam

31 % 60.7911 % 21.577 % 13.722 % 3.92

---------------------51 %100.00

79 Olguda Suçlanan Sağlık Personelinin Kusur Durumuna Göre Dağılımı

KusurluKusursuzGörüş Belirtilmeyen

39 % 28.46 78 % 56.9320 % 14.59

---------------------------137 % 100.00

Dosya İncelemeleri Sonucu Tespit Edilen Genel sorunlar

Sağlık personelinin eğitimine yönelik (Tıpta uzmanlık sınavı,uzmanlık eğitimi gibi)Sağlık hizmetlerinin işleyişine yönelik

(İcapçı hekim kavramı, ebenin görev tanımı, özellikle özel sağlık kuruluşlarının denetimi gibi)Adli hekimlik hizmetlerinin işleyişine yönelik

Kasten SuçlarResmi belgede sahtecilik 204 ve Resmi belge hükmünde belgeler 210 / 2Gerçeğe aykırı bilirkişilik veya tercümanlık 276Sağlık mesleği mensuplarının suçu bildirmemesi 280

Meslek ve Sürekli Uğraşıları Sebebiyle Tanıklıktan Çekinme

5271 s. CMK md 46 / 1b - 1412 s. CMUK md 48Hekimler,diş hekimleri,eczacılar,ebeler ve bunların yardımcıları ve diğer bütün tıp meslek veya sanatları mensuplarının, bu sıfatları dolayısıyla hastaları ve bunların yakınları hakkında öğrendikleri bilgiler.5271 s. CMK md 46 / 2 - 1412 s. CMUK md 48Yukarıdaki fıkranın (a) bendinde belirtilenler dışında kalan kişiler,ilgilinin rızasının varlığı halinde tanıklıktan çekinemez.

Her insan hekim olamaz,

Ancak; hekim de dahil her insan hasta olabilir.