telangana...$

SCERT TELA

NGANA

$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T

$<ë´s¡Tú\÷!

✥ MTs¡+<äs¡÷ <Ûësêfi¯+>∑ #·<äTe>∑\>±*. ‘Ó*dæq <ëì >∑T]+∫ kı+‘·+>± sêj·T>∑\>±*. MT≈£î #·<äTe&É+, sêj·T&É+

sê≈£î+fÒ MT ñbÕ<Ûë´j·TTì kÕj·T+‘√ H˚s¡TÃø√yê*.

✥ MTs¡T H˚s¡TÃø√e\dæq n+XÊ\qT <äèwæº À ô|≥Tºø=ì MTø√düy˚T ‘Ó\T>∑T|ü⁄düÔø±ìï s¡÷bı+~+#ês¡T. á |ü⁄düÔø£+˝À MTs¡T

kÕ~Û+#·e\dæq kÕeTsêú \ >∑T]+∫ ø£ ù|J˝À Ç#êÃs¡T. $<ë´ dü+e‘·‡s¡+ |üPs¡ÔjT´dü]øÏ M{Ïì MTs¡T #j·T>∑\>±*.

yê{Ïì #·<äTyê*.

✥ Á|ü‹ bÕsƒ¡+ yÓTT<ä{À¢ u§eTà / ù|sê / dü+|òüT≥q / |ü<ä +... Ç{≤¢ @<Ó’Hê ñ+≥T+~. yê{Ï >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.

Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T #ÓbÕŒ*. Bìe\¢ MT≈£î bÕsƒ¡+ ñ<›X¯+, H˚|ü<∏ä +, Ç‹eè‘·Ô+ >∑T]+∫ ns¡úeTÚ‘·T+~.

✥ ª$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\Tμ nH˚ >∑&ç Àì dü÷#·q\T #·~$, ns¡ú+ #˚düTø=ì |ü<ë\ nsêú\T ‘Ó\TdüTø√yê*.

✥ ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À #·s¡Ã\T »s¡T>∑T‘·Tqï|ü&ÉT, »≥Tº|üqT\T ìs¡«Væ≤düTÔqï|ü&ÉT MTs¡T bÕ˝§ZHê*. e÷{≤¢&Ü*. nedüs¡yÓTÆ‘

Á|ü•ï+#ê*.

✥ bÕsƒ¡+ ∫es¡ À ªÇ$ #˚j·T+&çμ nH˚ ù|s¡T‘√ nuÛ≤´kÕ\THêïsTT. M{Ïì MTs¡T kı+‘·+>± #˚j·÷*. Á|üX¯ï\≈£î MTπs

Ä˝À∫+∫ kı+‘·+>± »yêãT\T sêj·÷*. m{Ïº |ü]dæú‘·T˝À¢ ¬>’&ÉT¢, düº&û yÓT{°]j·T˝Ÿ, Á|üX¯ï\ u≤´+≈£î\T yÓTT<ä …’q

yê{Ï À #·÷dæ sêj·Te<äT›. ˇø£y˚fi¯ n{≤¢ sêùdÔ bòÕπsà{Ïyé (ìsêàD≤‘·àø£) eT÷˝≤´+ø£q+˝À MT≈£î e÷s¡Tÿ\T Çe«s¡T.

✥ düè»Hê‘·àø£ n+XÊ\qT m{≤¢ #˚j·÷˝Àï ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À MT ñbÕ<Ûë´j·TT&çì n&ç– ‘Ó\TdüTø√yê*. MTs¡T ‘·s¡>∑‹

>∑~˝À sêdæ #·÷bÕ*. Bìô|’q #·s¡Ã »]–q ‘·s¡Tyê‘·H˚ MT H√≥T |ü⁄düÔø±\˝À sêj·÷*.

✥ bÕsƒ¡+˝Àì ÁbÕC…≈£îº|üqT\T, düè»Hê‘·àø£‘·≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|üX¯ï\qT MTs¡T MT $TÁ‘·T\ düVü‰j·T+‘√ #˚j·Te#·TÃ.

M{Ïì m{≤¢ #˚j·÷˝À MT ñbÕ<Ûë´j·TT&çì n&ç– ‘Ó\TdüTø√+&ç. M{Ïì #˚dæq ‘·s¡Tyê‘· MTs¡T m{≤¢ #˚XÊs¡T? @+

#˚XÊs¡T? @+ H˚s¡TÃ≈£îHêïs¡T? yÓTT<ä …’q yê{Ï >∑T]+∫ MTπs kı+‘·+>± #Ó|üŒ>∑\>±*.

✥ nuÛ≤´kÕ\qT MTπs kı+‘·+>± #˚j·T+&ç. #˚j·T Òì yê{Ï >∑T]+∫ e÷Á‘·y˚T ñbÕ<Ûë´j·TT&çì n&ç– ‘Ó\TdüTø√yê*.

✥ nuÛ≤´kÕ\˝À Ç∫Ãq yê´ø£s¡D+XÊ\T MT≈£î ns¡ú+ø±e&ÜìøÏ yÓTT<ä≥ ñ<ëVü≤s¡D\T Ç#êÃs¡T. yê{Ï Ä<Ûës¡+>± MT≈£î

ns¡ú+ nj˚T´˝≤ dü÷Á‘êìï Ç#êÃs¡T. ø±ã{Ïº ñ<ëVü≤s¡D\qT C≤Á>∑‘·Ô>± |ü]o*+∫ yê{Ïì $X‚¢wæ+∫ dü÷Á‘êìï

‘Ó\TdüTø√yê*.

✥ ñ|üyê#·ø£+ bÕsƒê\qT MTπs kı+‘·+>± #·<äTyê*. yê{Ï >∑T]+∫ e÷{≤¢&Ü*. #·]Ã+#ê*. $X‚¢wæ+#ê*.

✥ bÕsƒê\≈£î dü+ã+~Û+∫q Ç‘·s¡ |ü⁄düÔø±\qT bÕsƒ¡XÊ\ Á>∑+<∏ë\j·÷ìøÏ b˛sTT n&ç– rdüTø=ì #·<äTyê*.

✥ MTs¡T ‘·|üŒìdü]>± ì|òüT+≥Te⁄qT ñ|üjÓ÷–+#·Tø√e&É+ n\yê≥T #düTø√yê*. yêsêÔ|üÁ‹ø£\T, e÷´>∑C…’qT¢, ø£<∏ä\|ü⁄düÔø±\T

yÓTT<ä …’q$ #·<äTe&É+ n\yê≥T #˚düTø√yê*.

✥ ø=ìï bÕsƒê\˝À Hê≥ø°ø£s¡D #˚j·T&É+, @ø£bÕÁ‘ê_Ûqj·T+ #˚j·T&É+, π>j·÷\qT sê>∑+‘√ bÕ&É&É+, n_ÛqsTT+#·&É+

|ü<ë´\qT ø£+sƒ¡düú+ #˚j·T&É+ e+{Ï$ ñHêïsTT. M{Ïì MTs¡T ‘·|üŒìdü]>± kÕ<Ûäq #˚j·÷*.

✥ MTs¡T ‘·|üŒìdü]>± yê´kÕ\T, ÒK\T, ìHê<ë\T, ø£s¡|üÁ‘·+, dü+uÛ≤wüD, b˛düºs¡T ‘·j·÷Ø e+{Ï$ sêj·T>∑\>±*.

#˚j·T>∑\>±*. nedüs¡yÓTÆ‘˚ MT ñbÕ<Ûë´j·TT&çì n&ç– ‘Ó\TdüTø√yê*. ‘√{Ïyê] düVü‰j·T+‘√ #˚j·÷*.

✥ düè»Hê‘·àø£‘·≈£î dü+ã+~Û+∫q n+XÊ\qT MTs¡T sêdæq ‘·s¡Tyê‘· ø£ |ü⁄düÔø£ s¡÷|ü+˝À dü+ø£\q+ #˚dæ ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À

Á|ü<ä]Ù+#ê*.

Hê ‘Ó\+>±D

ø√{Ï ‘Ó\T>∑T\ ã+>±s¡T ø=+&ÉÁøÏ+<ä

|üs¡#·Tø=qï{Ïº düs¡düT˝À|ü\ edæ+∫

Ábı<äT›Ábı<äT›q n+<ë\ |üP\T |üPj·TT

Hê ‘Ó\+>±D‘·*¢ ø£+C≤‘·e*¢.

m˝§¢sê >∑TVü≤\+<äTq |ü\¢$+∫

y˚sTTdüÔ+uÛ≤\ >∑T&ç Àq $s¡T\T |üP∫

•*Œ j·TT*eTT≈£îÿ˝À $ø£dæ+∫q{Ïº

Hê ‘Ó\+>±D, ø√{Ï n+<ë\ C≤D.

eT÷&ÉT ø√≥T\ <˚e‘êeT÷s¡TÔ \+<äT

ø√{ÏeT+~ edæ+#Ó&ç Vü‰≥ø±e

˙ eTVü‰K+&É MT s¡eTD°j·TuÛÑ÷$T

Hê ‘Ó\+>±D ÒeT, kÂ+<äs¡ d”eT.

eT÷>∑y√sTTq ø√{Ï ‘·eTTà\ >∑fi≤\

bÕ≥ |ü*øÏ+∫ ø£$‘ê»eeTTà ≈£L]Ã

Hê ø£ ≤q≈£î ã\$T∫Ã q&É|æ q{Ïº

Hê ‘Ó\+>±D ø√{Ïs¡‘êï\ MD.

&Üˆˆ <ëX¯s¡~∏ ø£èwüíe÷#ês¡

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 i

dü+bÕ<ä≈£eT+&É*

ªªHê ‘Ó\+>±D ø√{Ï s¡‘êï\ MDμμ

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·« Á|ü#·Ts¡D, ôV’≤<äsêu≤<é

‘Ó\T>∑T yê#·ø£+ (Á|ü<∏äeTuÛ≤wü)

mì$T<√ ‘·s¡>∑‹

$<ä e\¢ m<ä>±* #·{≤º\qT >ös¡$+#ê*

$qj·T+‘√ yÓT\>±* Vü≤≈£îÿ\qT bı+<ë*

qeedü+‘·+ ` 3

Ä#ês¡´ ø√yÓ\ düTÁ|üdüHêï#ês¡´, $ÁXÊ+‘· Ä#ês¡T´&ÉT, ø±ø£rj·T $X¯«$<ë´\j·T+, es¡+>∑ Ÿ õ˝≤¢.

Ä#ês¡´ mdt. $. sêe÷sêe⁄, $ÁXÊ+‘· Ä#ês¡T´&ÉT, ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.

&Üˆˆ düT+øÏ¬s&ç¶ Hêsêj·TD¬s&ç¶, $ÁXÊ+‘· Á|ü<ÛëHê#ês¡T´&ÉT, Á|üuÛÑT‘·« &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, #·+&É÷s¡T, q\¢>=+&É.

&Üˆˆ <äVü≤>±+ kÕ+ãeT÷]Ô, $ÁXÊ+‘· Á|ü<ÛëHê#ês¡T´&ÉT, ñbÕ<Ûë´j·T $<ë´ ø£fi≤XÊ\ es¡+>∑ Ÿ.

&Üˆˆ mHé. s¡»ì, ‘Ó\T>∑T $uÛ≤>±~Û|ü‹, &Üˆˆ _. ÄsY. n+uÒ<äÿsY kÕs¡«Á‹ø£ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.

<˚X¯|ü‹ lìyêdt, Ä|ò”düsY ÄHé ôdŒwü Ÿ &É÷´{Ï, eTTK´eT+Á‹ ø±sê´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

düTes¡í $Hêj·Tø˘,

ø√`Ä]¶H≥sY,

mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï.,

ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

eTTK∫Á‘·+ : ≈£L¬sfi¢ lìyêdt, Á|ü<ÛëH√bÕ<Ûë´j·TT&ÉT, õ.|ü.ñ.bÕ. ≈£îπsà&ÉT, q\¢>=+&É õ˝≤¢.

&Üˆˆ qq÷ïs¡T ñù|+<äsY ¬s&ç¶,

dü\Vü‰<ës¡T, $<ë´dü+düÿs¡D\T,

bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK,

ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

düeTq«j·T+, $wüj·Tì|ü⁄DT\T

bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø£ Á|ü#·Ts¡D dü$T‹

mdt. »>∑Hêï<∏ä ¬s&ç¶ ¬ø. ø£èwüíyÓ÷Vü≤Hé sêe⁄ _. düT<Ûëø£sY

dü+#ê\≈£î\T, Ábıô|òdüsY, $<ë´Á|üD≤[ø£, dü+#ê\≈£î\T,

sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD≤dü+düú, bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø£ $uÛ≤>∑+, Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø£ eTTÁ<äD≤\j·T+

‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é. sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é.

‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20ii

© Government of Telangana, Hyderabad

First Published 2015New Impression 2016, 2017, 2018, 2019

All rights reserved

No part of this publication may be reproduced,stored in a retrieval system, or transmitted, in anyform or by any means without the prior permission inwriting of the publisher, nor be otherwise circulated inany form of binding or cover other than that in whichit is published and without a similar condition includingthis condition being imposed on the subsequentpurchaser.

The copy right holder of this book is the Director ofSchool Education, Hyderabad, Telangana.

This Book has been printed on 70 G.S.M. MaplithoTitle Page 200 G.S.M. White Art Card

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

Printed in Indiaat the Telangana Govt.Text Book Press,

Mint Compound, Hyderabad,Telangana.SCERT T

ELANGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 iii

eTT+<äTe÷≥

2014 pHé 2e ‘˚Bq ‘Ó\+>±D sêh+ Ä$s¡“¤$+∫+~. ‘Ó\+>±D sêh+ @s¡Œ&çq dü+<äs¡“¤+>± eTq sêh Á|üuÛÑT‘·«+

‘Ó\+>±D dü+düÿ è‹, kÕVæ≤‘· +, #·]Á‘·qT ‘Ó*ù| $<Ûä+>± bÕsƒê\T ñ+&Ü\ì ìs¡ísTT+∫+~. Ç+<äTø√dü+ ø£e⁄\T, s¡#·sTT‘·\T,

uÛ≤cÕy˚‘·Ô\T, πøåÁ‘·kÕúsTT $wüj·Tì|ü⁄DT\‘√ ˇø£ ø£$T{°ì ìj·T$T+∫+~. ø£$T{° düuÛÑT´\T Á|üdüTÔ‘·+ neT˝À¢ ñqï ‘Ó\T>∑T

bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\qT |ü]o*+∫ ‘Ó\+>±D kÕVæ≤‘·´+, dü+düÿ è‹ Á|ü‹_+_+#˚≥≥T¢ bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\qT s¡÷bı+~+#ês¡T. ‘Ó\T>∑T

kÕVæ≤‘· +|ü≥¢ ne>±Vü≤q @s¡Œ&É&ÜìøÏ Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\≈£î #Ó+~q ø£e⁄\T, s¡#·sTT‘·\ bÕsƒê\qT ≈£L&Ü bı+<äT|ü]#ês¡T.

uÛ≤cÕkÕeTsêú \T, düè»Hê‘·àø£‘·, e÷qMj·T $\Te\T ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ M\T>± ‘Ó\T>∑T yê#·ø±\qT s¡÷bı+~+#ês¡T.

Bì <ë«sê |æ\¢ À¢ ne>±Vü≤q #˚düTø=ì Á|ü‹düŒ+~+#˚ kÕeTsêú \‘√bÕ≥T, d”«j·T s¡#·HêX¯øÏÔ ô|+bı+<äT‘·T+~. ‘ê´>∑>∑TD+,

j·÷Á‘êqTuÛÑe+, uÛÑøÏÔ‘·‘·Œs¡‘·, ÁX¯eTkÂ+<äs¡´+, HÓ’‹ø£$\Te\T, dü+düÿ è‹, q~ Á|üX¯+dü, kÕe÷õø£ düŒ èVü≤, ñ<äéTdü÷Œ¤]Ô,

düVü≤»dü+|ü<ä, ¬s’‘·T J$‘·+, »+‘·TÁù|eT yÓTT<ä …’q Ç‹eè‘êÔ\ Ä<Ûës¡+>± ‘Ó\+>±D sêh+˝Àì ø£e⁄\T, s¡#·sTT‘·\ ÁbÕNq,

Ä<ÛäTìø£ kÕVæ≤‘ê´\ qT+&ç bÕsƒê´+XÊ\qT m+|æø£ #˚XÊs¡T. Ç‹Vü‰dü+ (|ü<ä +), j·÷Á‘ês¡#·q, ~«|ü<ä, yê´dü+, X¯‘·ø£+, π>j·T+,

ø£<∏ëìø£, e#·qø£$‘·, ø±e´+, nqTyê<ä ø£<∏ä yÓTT<ä …’q Á|üÁøÏj·T˝À¢ bÕsƒê´+XÊ\T ñHêïsTT. $kÕÔs¡|üsƒ¡Hêì¬ø’ ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+˝Àì

dü÷Œ¤]Ô<ë‘·˝…’q düTs¡es¡+ Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶, c˛j·TãT˝≤¢U≤Hé, |æ.$.qs¡dæ+Vü‰sêe⁄, ∫+<äT uÛ≤>√‘·+ ø£fi≤ø±]DÏ ∫+<äT m\¢eTà,

‘Ó\+>±D C≤q|ü<ä ø£fi¯\T, XÊÅd”Ôj·T |ü]o\qqT ô|+bı+~+|üCÒùd ∫Á‘·Áê+ nH˚ bÕe⁄s¡+ ø£<∏ä yÓTT<ä …’q n+XÊ\qT ñ|üyê#·ø£+>±

ô|{≤ºs¡T. ñ‘·ÔeT e´øÏÔ‘·« ìsêàD≤ìøÏ, ‘Ó\+>±D ø£fi¯\T, ø£fi≤ø±s¡T\|ü≥¢ n_Ûs¡T∫, Ä<äs¡D ø£*–+#·&ÜìøÏ á yê#·ø£+ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+~.

Á|ü‹ bÕsƒ¡+˝À kÕeTsêú \ kÕ<Ûäqø£qT>∑TD+>± ªÇ$ #˚j·T+&çμ o]¸ø£‘√ nuÛ≤´kÕ\THêïsTT. Ä˝À∫+#·&É+, Á|ü‹düŒ+~+#·&É+,

n_ÛÁbÕj·÷\T #Ó|üŒ&É+, ãVüQø√D≤˝À¢ $X‚¢wæ+#·&É+, $_Ûqï ø√D≤˝À¢ Ä˝À∫+#·&É+, düø±s¡D+>± $e]+#·&É+, nq«sTT+#·&É+,

düè»Hê‘·àø£+>±, Á|üX¯+kÕ‘·àø£+>± e´ø°Ôø£]+#·&É+ M{Ï dü«uÛ≤e+. |æ\¢\T bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ |ü]~Ûì <ë{Ï H˚s¡TÃø√e&ÜìøÏ M\T>±

ÁbÕC…≈£îº|üqT\ e+{Ï$ #˚sêÃs¡T. Ç$ dü«j·T+ n<Ûä j·THêìï, n<äq|ü⁄ / |üsêeTs¡Ù Á>∑+<∏ë\qT dü+Á|ü~+#·&Üìï Áb˛‘·‡Væ≤+#˚≥≥T¢

ñHêïsTT. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷\qT ne>±Vü≤q #˚düTø=qT≥≈£î M\T>± dü+<äs√“¤∫‘· nsêú\qT |ü<ä$C≤„q+ ù|s¡T‘√ |ü⁄düÔø£+

∫es¡ #˚sêÃs¡T. M{Ï˝À M\sTTq+‘· y˚Ts¡≈£î ‘Ó\+>±D˝À $ìjÓ÷–+#˚ |ü<äC≤˝≤ìï bı+<äT|ü]#ês¡T.

ñbÕ<Ûë´j·TT\T k˛bÕqÁø£eT+ Á|üø±s¡+ bÕsƒêìï uÀ~Û+#·T≥≈£î M\T>± bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷\qT neTsêÃs¡T. >∑<ä , |ü<ä

bÕsƒê\qT y˚πs«s¡T>± Çe«≈£î+&Ü bÕsƒê\ dü«uÛ≤e+, ì&ç$ Ä<Ûës¡+>± es¡Tdü Áø£eT+˝À ñ+#ês¡T. yê´ø£s¡D dü÷Á‘ê\qT

düT\uÛÑ+>± Äø£[+|ü⁄ #˚düT≈£îH˚≥≥T¢ ñ<ëVü≤s¡D\T bı+<äT|ü]#ês¡T. uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT\T bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï H˚s¡T>±

uÀ~Û+#·≈£î+&Ü bÕsƒê´+X¯+ eTT+<äTqï n+XÊ\‘√ ÁbÕs¡+_Û+#ê*. ‘·sê«‘· bÕsƒê´+XÊìï #·s¡Ã\T, Á|ü‹#·s¡Ã\ <ë«sê ne>±Vü≤q

ø£*Œ+#ê*. Ä˝À∫+|üCÒùd Á|üX¯ï\T n&É>±*. nuÛ≤´kÕ\ô|’ kÕ<Ûäq #˚sTT+#ê*. bÕsƒê´+X¯+˝Àì C≤rj·÷\T, |ü<äã+<Ûë\T,

eTTKýÓTÆq dü+<˚XÊ‘·àø£ yêø±´\T, dü+|òüT≥q\ >∑T]+∫ ˝À‘Ó’q #·s¡Ã<ë«sê ne>±Vü≤q, $eTs¡ÙHê‘·àø£ <äèø£Œ<∏ëìï ô|+bı+~+#ê*.

uÛ≤cÕkÕeTsêú \ kÕ<Ûäq˝À bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø£+ ñbÕ<Ûë´j·TT&çøÏ ˇø£ düVü≤ø±] e÷Á‘·y˚T. |üsêeTs¡Ù Á>∑+<∏ë\qT, bÕsƒ¡XÊ\ Á>∑+<∏ë\j·÷ìï

‘êqT $ìjÓ÷–+#·T≈£î+≥÷ |æ\¢\T $ìjÓ÷–+#·T≈£îH˚≥≥T¢ uÛ≤cÕyê‘êes¡D≤ìï ø£*Œ+#ê*.

‘Ó\+>±D sêh+˝À e∫Ãq ‘=* yê#·ø£+ Ç~. ø±ã{Ïº uÛ≤cÕ|üs¡+>± ˝Ò<ë Ç‘·s¡ n+XÊ\ >∑T]+∫ $E„\T Ç#˚Ã

dü\Vü‰\T, dü÷#·q\qT mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï. d”«ø£]+∫ ‘·>∑T #·s¡ \T #˚|ü&ÉT‘·T+~. bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø±\ s¡÷|üø£\Œqø√dü+ m|üŒ{Ïø£|ü&ÉT

dü\Vü‰\T dü÷#·q\T Ç∫Ã Áb˛‘·‡Væ≤+∫q ‘Ó\+>±D sêh ‘=* eTTKéT+Á‹ >ös¡e˙j·TT\T l ø£\«≈£î+≥¢ #·+Á<äX‚Ks¡sêe⁄

>±]øÏ, $<ë´XÊK |üPs¡« eT+Á‹ l õ. »>∑BXŸ ¬s&ç¶ >±]øÏ, $<ë´XÊU Á|üdüTÔ‘· eT+Á‹ l ø£&çj·T+ lVü≤] >±]øÏ, bÕsƒ¡XÊ\

$<ë´XÊK ø±s¡ <ä]Ù leT‹ s¡+Jyé ÄsY. Ä#ês¡ >±]øÏ, bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK |üPs¡« dü+#ê\≈£î\T l myéT. »>∑BX¯«sY >±]øÏ,

Á|üdüTÔ‘· dü+#ê\≈£î\T l {Ï.∫s¡+Je⁄\T >±]øÏ, Á|üuÛÑT‘·« dü\Vü‰<ës¡T &Üˆˆ ¬ø.$.s¡eTD≤#ê] >±]øÏ Á|ü‘˚ ø£ <Ûäqýê<ë\T. á

yê#·ø£ s¡÷|üø£\Œq˝À bÕ˝§Zqï ø£$T{° düuÛÑT´\T, dü+bÕ<äø£ eT+&É* düuÛÑT´\T, $wüj·T ì|ü⁄DT\T, ñbÕ<Ûë´j·TT\T, ∫Á‘·ø±s¡T\≈£î

<Ûäqýê<ë\T. á yê#·ø£+ |æ\¢˝À¢ uÛ≤cÕ_Ûs¡T∫, kÕVæ≤‘ê´_Û˝≤wü, uÛ≤cÕkÕeTsêú´\qT ô|+bı+~+∫ ñ‘·ÔeT yÓ’Ks¡T\T ø£*Zq

e´≈£îÔ\T>± m<ä>∑&ÜìøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+<äì Ä•düTÔHêï+.

‘˚~ : 31`01`2015 dü+#ê\≈£î\T

düú\+ : ôV’≤<äsêu≤<é. sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é.SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20iv

bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ düMTø£å eT]j·TT n_Ûeè~Δ ø£$T{Ï düuÛÑT´\T

$X¯«$<ë´\j·T kÕúsTT

Ä#ês¡ s¡yê« lVü≤], |üPs¡« ñ|ü≈£î\|ü‹, Á<ä$&É $X¯«$<ë´\j·T+, ≈£î|üŒ+.

Ä#ês¡ mHé. >√|æ, |üPs¡« ñ|ü≈£î\|ü‹, ‘Ó\T>∑T $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.

Ä#ês¡ ø√yÓ\ düTÁ|üdüHêï#ês¡ , $ÁXÊ+‘· Ä#ês¡T´&ÉT, ø±ø£rj·T $X¯«$<ë´\j·T+, es¡+>∑ Ÿ õ˝≤¢.

Ä#ês¡ mdt. $. sêe÷sêe⁄, $ÁXÊ+‘· Ä#ês¡T´&ÉT, ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.

Ä#ês¡ ãqï nsTT\j·T´, ‘Ó\T>∑TXÊK, ø±ø£rj·T $X¯«$<ë´\j·T+, es¡+>∑ Ÿ õ˝≤¢.

&Üˆˆ mdt. s¡|òüTT, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY, ‘Ó\T>∑TXÊK, ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.

&Üˆˆ mHé. s¡»ì, ‘Ó\T>∑T $uÛ≤>±~Û|ü‹, &Üˆˆ _. ÄsY. n+uÒ<äÿsY kÕs¡«Á‹ø£ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.

&Üˆˆ õ. u≤\lìyêdü eT÷]Ô, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY, ‘Ó\T>∑T XÊK, ‘Ó\+>±D $X¯«$<ë´\j·T+, ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢.

$<ëý˚‘·Ô\T, $wüj·Tì|ü⁄DT\T

&Üˆˆ #·Tø±ÿ sêeTj·T´, $<ëý˚‘·Ô, ôV’≤<äsêu≤<é.

&Üˆˆ <äVü≤>±+ kÕ+ãeT÷]Ô, $ÁXÊ+‘· Á|ü<ÛëHê#ês¡T´&ÉT, ñbÕ<Ûë´j·T $<ë´ ø£fi≤XÊ\ es¡+>∑ Ÿ.

&Üˆˆ q+~ì dæ<Ûë¬s&ç¶, $ÁXÊ+‘· ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, Á|üuÛÑT‘·« &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, dæ~Δù|≥, yÓT<äø˘ õ˝≤¢.

&Üˆˆ q*yÓT\ uÛ≤düÿsY, $ÁXÊ+‘· ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, mdt.ÄsY.ÄsY. &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢.

&Üˆˆ düT+øÏ¬s&ç¶ Hêsêj·TD¬s&ç¶, $ÁXÊ+‘· Á|ü<ÛëHê#ês¡T´&ÉT, Á|üuÛÑT‘·« &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, #·+&É÷s¡T, q\¢>=+&É õ˝≤¢.

&Üˆˆ eTT~>∑+{Ï düTC≤‘ê¬s&ç¶, $ÁXÊ+‘· nk˛dæj˚T{Ÿ Ábıô|òdüsY, ÄsY._.$.ÄsY.ÄsY. ø£fi≤XÊ\, ôV’≤<äsêu≤<é.

y˚DT dü+ø√E, $ÁXÊ+‘· ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, Á|üuÛÑT‘·« eTVæ≤fi≤ &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, q\¢>=+&É õ˝≤¢.

dü+–XË{Ïº lìyêdt, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY, Á|üuÛÑT‘·« &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, CÀ–ù|≥, yÓT<äø˘ õ˝≤¢.

<˚X¯|ü‹ lìyêdt, Ä|ò”düsY ÄHé ôdŒwü Ÿ &É÷´{Ï, eTTKéT+Á‹ ø±sê´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

&Üˆˆ mHé. ñù|+<äsY ¬s&ç¶, dü\Vü‰<ës¡T, $<ë´ dü+düÿs¡D\T, bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK, ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

¬ø. ø£èwüíyÓ÷Vü≤Hé sêe⁄, Ábıô|òdüsY, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

B|æø£, ñ|üHê´dü≈£îsê\T, $<ë´ Á|üD≤[ø£ $uÛ≤>∑+, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

düTes¡í $Hêj·Tø˘, ø√`Ä]¶H˚≥sY, $<ë´ Á|üD≤[ø£ $uÛ≤>∑+, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

¬ø.sêCÒ+<äsY ¬s&ç¶, ø√`Ä]¶H˚≥sY, $<ë´ Á|üD≤[ø£ $uÛ≤>∑+, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

‘· ≤¢eCsa

\ eTùV≤XŸu≤ãT, ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, õ˝≤¢ $<ë´ •ø£åD dü+düú, ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢.

πøåÁ‘· kÕúsTT

|ü …¢s¡¢ sêeTyÓ÷Vü≤q sêe⁄, mdt.m. (‘Ó\T>∑T), õ.|ü.ñ.bÕ., y˚eTT\, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢.

$. #Óqïj·T´, mdt.m. (‘Ó\T>∑T), õ.|ü.ñ.bÕ., »>∑~Z] q>∑sY, s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢.

y=»®\ X¯s¡‘Yu≤ãT, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT&ÉT, Á|ü.ñ.bÕ., d”‘ê|òü ŸeT+&ç, ôV’≤<äsêu≤<é.

ne⁄düT\ uÛ≤qTÁ|üø±XŸ, mdt.m. (‘Ó\T>∑T), õ.|ü.ñ.bÕ., ˝Àìø£ ≤Hé, yÓT<äø˘ õ˝≤¢.

ø£+<ë&Ó’ s¡+>∑sêE, mdt.m. (‘Ó\T>∑T), õ.|ü.ñ.bÕsƒ¡XÊ\, s¡+>±|ü⁄s¡+, s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢.

m˝Ÿ.m+.Á|ükÕ<é, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT&ÉT, Á|ü.ñ.bÕ., Væ≤e÷j·T‘Yq>∑sY, dæ.|æ.m˝Ÿ., n+ãsYù|≥, ôV’≤<äsêu≤<é.

|ü*¢ e÷<Ûä$, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´sTTì, uÛ≤s¡rj·T $<ëúÛÑeHé, Ä‘·à≈£L] sêe÷sêe⁄ bÕsƒ¡XÊ\, p_¢Væ≤˝Ÿ‡, ôV’≤<äsêu≤<é.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 v

á bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ >∑T]+∫...

bı<äT› bı&Ée+>∑H˚ uÛÑ÷$T n+‘ê ø±+‹‘√ |ü⁄\ø£]düÔ~. ÁbÕC…≈£îº bÕs¡+>∑H˚ bı˝≤\T |ü#·Ã<äq+‘√ †j·T\TuÀ‘·$. #·+Á<äT&ÉT

sê+>∑H˚ uÛÑ÷MT Äø±X¯+ yÓHÓï\eTj·TyÓTÆ Hê≥´+ CÒdüÔ$. n>√ n≥¢ sêh+ @s¡Œ&É+>∑H˚ ‘Ó\+>±D düø£\ nej·Tyê\‘√ πø]+‘·\T

ø=&ÉT‘·Tqï~. ns¡yÓ’ dü+e‘·‡sê\ n]>√dü qT+∫ u…’≥ã&É¶ Ä‘·à Äq+<ä+‘√ ‘˚*j·÷&ÉT‘·Tqï~. nìï s¡+>±\˝À q÷‘·H√‘ê‡Vü≤+‘√ì

eTT+<äT≈£î eTTqTeTT+<äT≈£î <ä÷düT¬ø\TÔqï~. n{≤¢ $<ë´s¡+>∑+˝À ≈£L&Ü...

>∑‘· düyÓTÆø±´+Á<Ûä bÕ\q˝À e∫Ãq ‘Ó\T>∑T bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø±˝À¢ ‘Ó\+>±D ø£e⁄\T, s¡#·sTT‘·\ ÁbÕ‹ì<Ûä + HêeTe÷Á‘·+>± ñ+&˚~.

‘Ó\+>±D uÛ≤wü eT#·TÃ¬ø’Hê ø£ì|æ+#~ ø±<äT. ‘Ó\+>±D˝À ø£e⁄\T Òsê nì nì|æ+# $<Ûä+>± ñ+&~. Ä bÕsƒê\T #Óù|Œ ñbÕ<Ûë´j·TT\T,

$<ë´s¡Tú\T d”e÷+Á<Ûä kÕVæ≤‘ê´H˚ï yÓTT‘·Ô+ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘· +>± uÛ≤$+#˚yês¡T. d”e÷+Á<Ûä uÛ≤ùw ndü\T uÛ≤wü nì, dü«#·Ã¤yÓTÆq ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü

nì uÛ≤$+#yês¡T. ‘Ó\+>±D uÛ≤wü À e÷{≤¢&É{≤ìøÏ _&çj·T|ü&yês¡T. ‘·eT~ nHê>∑]ø£ uÛ≤wü nì ‘·\#yês¡T. yÓTT‘·Ô+ MT<ä Ä‘·àq÷´q‘·≈£î

˝Àqj˚Týês¡T.

‘Ó\+>±D sêh+ dæ~Δ+∫q+ø£ <äèX´+ e÷]b˛sTT+~. ‘Ó\T>∑T bÕsƒê´+XÊ\˝À ‘Ó\+>±D eTTÁ<ä, ‘Ó\+>±D ‘·q+ ñ{Ïº|ü& $<Ûä+>±

ñ+&Ü\ì ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ uÛ≤$+∫, Ä e÷s¡TŒ\T rdüTø£sêe{≤ìøÏ bÕsƒê´+X ìsêíj·Tø£ ø£$T{°ì ìj·T$T+∫+~. Á|üuÛÑT‘·« Vü≤è<äj·÷ìï,

Á|ü»\ Äø±+ø£åqT Á|ü‹_+_+#˚ $<Ûä+>∑ ø£$T{° ø=‘·Ô bÕsƒê´+XÊ\qT s¡÷bı+~+∫+~. <ë<ë|ü⁄ nìï bÕsƒê\T ‘Ó\+>±D ndæÔ‘ê«ìï,

$•wüº‘·qT #êfÒy˚. ‘Ó\+>±D ø£e⁄\ s¡#·sTT‘·\ s¡#·HêyÓ’uÛÑyêìï ø£fi¯fl≈£î ø£fÒºy˚. M\sTTq+‘·y˚Ts¡≈£î ‘Ó\+>±D ‘Ó\T>∑TqT $ì|æ+#˚y˚. á

8e ‘·s¡>∑‹ bÕsƒê´+XÊ\qT |ü]o*ùdÔ n~ ì»eTì me¬s’Hê ˇ|ü≈£î+{≤s¡T. ªeT+Js¡μ bÕsƒ¡+ ‘Ó\+>±D Jeq<äT˝À¢ ˇø£f…Æq eT+Js¡

q~ $•wüº‘·qT yÓ\¢&çdüTÔ+~. ‘Ó\+>±D bÕ&ç|ü+≥\≈£î q~ m{≤¢ eT÷\yÓ÷ ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. ø£$ }Vü‰XÊ©q‘·qT |ü{ÏºdüTÔ+~. ªdüeTTÁ<äÁ|üj·÷D+μ

ÄHê&ÉT ‘Ó\+>±D $<ë´]ú ñqï‘· $<ä ø√dü+ m+‘· ‘·|üq|ü&Ü¶&√ ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. j·÷Á‘ê#·]Á‘· nH˚ Á|üÁøÏj·TqT >∑T]+N ‘Ó*j·TCÒdüTÔ+~.

ªãdüy˚X¯«s¡T&ÉTμ 12e X‘êã›+˝À ‘Ó\+>±D˝À uÛÑøÏÔ ñ<ä eT+ bÕ<äTø=qïrs¡TqT, uÛÑøÏÔ ‘·‘·Œs¡‘·qT, ÄHê{Ï n#·Ã‘Ó\T>∑TqT, qT&çø±s¡yÓ’uÛÑyêìï

ø£fi¯fleTT+<äT+#·T‘·T+~. ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘ê´ìøÏ ‘Ó\+>±D n+~+∫q ª~«|ü<äμ Á|üÁøÏj·T |òüTq‘·qT ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. ª‘Ó\T>∑T C≤q|ü<äπ>j·÷\Tμ

$T>∑‘ê ‘Ó\T>∑T ÁbÕ+‘ê\‘√bÕ≥T ‘Ó\+>±D˝Àì $$<Ûä s¡ø±\ C≤q|ü<äπ>j·÷\qT >∑T]+∫ ‘Ó*j·TCÒdüTÔ+~. ‘Ó\+>±D C≤q|ü<äT\

ø£\ŒHêXøÏÔøÏ n<ä›+ |ü&ÉT‘·T+~. ªnkÕe÷qT´\Tμ ‘Ó\+>±D |ü …¢ À¢ ø£eTà], ≈£îeTà] yÓTTˆˆ $$<Ûä eè‘·TÔ\qT, Äj·÷ eè‘·TÔ\yê] eè‹ÔHÓ’|ü⁄D≤´ìï

∫Á‹ø£ |ü&ÉT‘·T+~. ªø±|ü⁄_&É¶μ ¬s’‘·T\ ø£wüºqcÕº\qT, yê] Wqï‘ê´ìï, ìwüÿ\àwü‘ê«ìï, Äràj·T‘·qT |ü{ÏºdüTÔ+~. ÄHê&ÉT yê&ÉTø£ À ñqï

‘Ó\T>∑T|ü<ë\ ø£eTà<äHêìï ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. kÕe÷qýÓTÆq ¬s’‘·T_&É¶ |ü<ä s¡#·HêX¯øÏÔì yÓ\¢&ç#˚düTÔ+~. ª∫qï|ü&˚μ nH˚ bÕsƒ¡+ ø£<∏ëìø£ nH˚

Á|üÁøÏj·TqT ‘Ó\T|ü&Éy˚T>±ø£ ‘Ó\+>±D s¡#·sTT‘· s¡#·Hê Á|ü‹uÛÑqT yêdüÔ$ø£ J$‘· ∫Á‘·D $<ÛëHêìï $X¯<ä+ #˚düTÔ+~. ªneTs¡T\Tμ nH˚

bÕsƒ¡+ 1969 Hê{Ï ‘Ó\+>±D sêh ñ<ä eT+˝À $<ë´s¡Tú\, j·TTe≈£î\ bÕÁ‘·qT eTqeTT+<äT ñ+∫, sêhdæ~ΔøÏ ÄHê{Ï ñ<ä eT$T∫Ãq

dü÷Œ¤]Ôì n+<äCÒdüTÔ+~. ªdæ+>∑πsDÏμ nH˚ bÕsƒ¡+, ‘Ó\+>±Dπø ø±<äT <äøÏåD uÛ≤s¡‘·<˚XÊìπø ‘·\e÷ìø£yÓTÆq dæ+>∑πsDÏ >∑qT\ ÁbÕeTTK´‘·qT,

n+<äT˝À |üì#˚ùd y˚ ≤~ ‘Ó\+>±D >∑ìø±]à≈£î\ |üì HÓ’|ü⁄D≤´ìï $X¯<ä|üs¡TdüTÔ+~. ‘Ó\+>±D≈£îqï nH˚ø£ düVü≤» dü+|ü<ä\˝À uÛ≤>∑yÓTÆq

ªdæ+>∑πsDÏμ ‘Ó\+>±D≈£î es¡Á|ükÕ~ì nH˚ $wüj·÷ìï $~‘·+ #˚düTÔ+~.

ªc˛j·TãT˝≤¢U≤Héμ s¡C≤ø±s¡¢qT m+&É>∑{Ïºq kÕVü≤kÕìï ‘Ó*|æ áHê{Ï »s¡ï*wüßº\≈£î dü÷Œ¤]ÔìdüTÔ+~. ª∫+<äTm\¢eTàμ ‘Ó\+>±D˝À

ìeTï≈£î\düTú\˝Àì n<äT“¤‘· ø£fi≤Á|ü‹uÛÑqT yÓ\¢&çdüTÔ+~. ª|æ.$.qs¡dæ+Vü‰sêe⁄μ bÕsƒ¡+ ‘Ó\+>±D e÷DÏø£ + <X+˝À n‘·T´qï‘·yÓTÆq Á|ü<ÛëqeT+Á‹

|ü<ä$ nH˚ •Ksêìï n~Ûs√Væ≤+∫q $<Ûëìï ‘Ó*|æ $<ë´s¡Tú À¢ dü÷Œ¤]Ôì ì+|ü⁄‘·T+~. ªC≤q|ü<äø£fi¯\Tμ nH˚ bÕsƒ¡+ ‘Ó\+>±D˝Àì $$<Ûä

ø£fi≤s¡÷bÕ\ >=|üŒ<äHêìï ‘Ó*|æ eTq+ >∑]«+#˝≤ #düTÔ+~. nsTT‘ ‘Ó\+>±D˝À $ìjÓ÷–düTÔqï ÁøÏj·÷|ü<ë\ $wüj·T+˝À @ø±_ÛÁbÕj·T+

#√≥T#˚düTø√q+<äTq Á|üdüTÔ‘·+ •wüºyêéVü‰]ø£ uÛ≤wüqT $ìjÓ÷–+#·&É+ »]–+~.

yÓTT‘·Ô+ MT<ä á bÕsƒê\T #Óù|Œ ñbÕ<Ûë´j·TT\T, #·~y˚ $<ë´s¡Tú\T ‘·eT sêh >=|üŒ<äHêìï ‘Ó\TdüTø=ì ñ‘Ôõ‘·T\T ø±>∑\s¡ì, Ä

|òüTq‘·qT, yÓ’•cÕº ìï eT]+‘· ‘Ó\TdüTø√e{≤ìøÏ Áù|s¡D bı+<ä>∑\s¡ì $X¯«dædüTÔHêï+.

‘˚~ : 31`01`2015 bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø£ n_Ûeè~Δ ø£$T{Ï,

düú\+ : ôV’≤<äsêu≤<é. ‘Ó\+>±Dsêh+, ôV’≤<äsêu≤<é.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20vi

ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î dü÷#·q\T

♦ ñbÕ<Ûë´j·TT\ |üìuÛ≤sêìï, |üì~Hê\qT <äèwæº˝À ô|≥Tºø=ì Ä#·s¡D≈£î M\T>± bÕsƒê´+XÊ\ dü+K´qT ‘·–Z+∫

s¡÷bı+~+∫q yê#·ø£+ Ç~. ˇø£ HÓ\˝Àì |üì~Hê\qT <äèwæº À ô|≥Tºø=ì e÷düyêØ>± bÕsƒê\qT πø{≤sTT+#ês¡T.

♦ ªeTT+<äTe÷≥, bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø£+ <ë«sê kÕ~Û+#ê*‡q kÕeTsêú μ\qT ‘·|üŒìdü]>± #·<äyê*. ª$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·qμ\qT

eTT+<äT>± MTs¡T #·<äTyê*. yê{Ïì MT |æ\¢\‘√ #·~$+#ê*. yê]øÏ n$ ns¡úyÓTÆHêjÓ÷ Ò<√ |ü]o*+#ê*.

♦ á yê#·ø±ìï 180 ø±˝≤+XÊ\qT <äèwæº À ô|≥Tºø=ì s¡÷bı+~+#ês¡T. M{Ï À 168 ø±˝≤+XÊ\T bÕsƒê´+XÊ\

uÀ<Ûäq≈£î, $T>∑‘ê ø±˝≤+XÊ\T ñ|üyê#·ø£+˝Àì n+XÊ\qT #·]Ã+#·&ÜìøÏ $ìjÓ÷–+#ê*.

♦ ñ|üyê#·ø£bÕsƒê\˝À ˇø=ÿø£ÿ bÕsƒêìøÏ 2 ø±˝≤+XÊ\T $ìjÓ÷–+#ê*.

♦ ñ|üyê#·ø±ìï |æ\¢\‘√ ‘·|üŒø£ #·~$+#ê*. eTTU≤´+XÊ\>∑T]+∫ e÷{≤¢&ç+#ê*. |üsƒ¡Hêe>±Vü≤q≈£î dü+ã+~Û+∫q

nuÛ≤´kÕ\qT s¡÷bı+~+∫ ìs¡«Væ≤+#ê*.

♦ dü>∑≥Tq ˇø=ÿø£ÿ bÕsƒêìøÏ 14 ø±˝≤+XÊ\T nedüs¡eTe⁄‘êsTT.

♦ M{Ï À ª#·<äTe+&ç Ä˝À∫+#·+&ç, H˚|ü<∏ä + / ñ<›X¯+, ø£$|ü]#·j·T+, $<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q˝À¢μ Ç∫Ãq ns¡údü+Á>∑Vü≤D

ø£è‘ê´\≈£î ø£*|æ ¬s+&ÉT ø±˝≤+XÊ\qT $ìjÓ÷–+#·Tø√yê*.

♦ bÕsƒê´+X¯ $wüj·T+ô|’ #·]Ã+∫ ne>±Vü≤q ø£*Œ+#·&ÜìøÏ bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·T+ ì&ç$ì ã{Ïº ¬s+&ÉT qT+&ç Hê\T>∑T

ø±˝≤+XÊ\ es¡≈£î πø{≤sTT+#·Tø√yê*. Ç+<äTø£qT>∑TD+>± bÕsƒêìï $uÛÑõ+∫ s√eTHé n+¬ø˝À¢ dü÷∫+#ês¡T.

♦ ªÇ$#˚j·T+&çμ˝À Ç∫Ãq nuÛ≤´kÕ\˝À $ì ns¡ú+ #˚düTø=ì, Ä˝À∫+∫+∫ e÷{≤¢&É&É+ nuÛ≤´kÕìøÏ 1 ø±˝≤+XÊìï,

<Ûësêfi¯+>± #·<äTe&É+ ` ns¡ú+ #˚düTø=ì Á|ü‹düŒ+~+#·&É+ nuÛ≤´kÕìøÏ 1 ø±˝≤+XÊìï, d”«j·Ts¡#·q nuÛ≤´kÕìøÏ

2 ø±˝≤+XÊ\T, düè»Hê‘·àø£‘· / Á|üX+dü nuÛ≤´kÕìøÏ 1 ø±˝≤+XÊìï, |ü<äC≤\+, yê´ø£s¡D≤+XÊ\≈£î ø£*|æ 2 ø±˝≤+XÊ\T,

ªÁbÕC…≈£îº|üìμì Á|ü<ä]Ù+|üCÒdæ #·]Ã+#·&ÜìøÏ 1 ø±˝≤+XÊìï πø{≤sTT+#·Tø√yê*.

♦ bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À Ç∫Ãq ª#·<äTe+&ç Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&çμ nH˚ n+XÊ\T ñqTàFø£s¡D≈£î dü+ã+~Û+∫q$. M{Ïì

|üP]Ô ‘·s¡>∑‹ ø£è‘· +>± ìs¡«Væ≤+#ê*.

♦ bÕsƒê´+X¯+ ñ<›X¯+ / H˚|ü<∏ä +, bÕsƒ¡ uÛ≤>∑ $esê\T, ø£$|ü]#·j·T+˝Àì n+XÊ\qT |æ\¢\‘√ #·~$+∫ #·]Ã+#ê*.

♦ ª$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\Tμ˝Àì ns¡ú dü+Á>∑Vü≤D ø£è‘ê´\qT e´øÏÔ>∑‘· ø£è‘ê´\T>± ìs¡«Væ≤+#ê*. Ç+<äTø√dü+ ‘·s¡>∑‹

>∑~˝À ‘·|üŒìdü]>± ì|òüT+≥Te⁄\qT n+<äTu≤≥T˝À ñ+#ê*.

♦ bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·T+ |ü≥¢ |æ\¢\≈£î ne>±Vü≤q ø£*Œ+#·&ÜìøÏ #·sêÃ|ü<äΔ‹, Á|üXÀï‘·Ôs¡ |ü<äΔ‹, ø£<∏ëø£<∏äq+, Á|ü<äs¡Ùq

|ü<äΔ‹, Hê≥ø°ø£s¡D e+{Ï |ü<äΔ‘·T\qT Äj·÷bÕsƒê\ dü«uÛ≤yêìï ã{Ïº ñ|üjÓ÷–+#ê*. bÕsƒ¡+ eT<Ûä´˝À

ªÄ˝À∫+#·+&ç #Ó|üŒ+&çμ nH˚ ù|s¡T‘√ >∑&ç À Á|üX¯ï\THêïsTT. M{Ïì bÕsƒ¡+ uÀ~Û+#˚ düeTj·T+˝À n&É>±*. Ä˝À∫+∫

»yêãT\T #Ó|üŒeTHê*.

♦ bÕsƒ¡+ uÀ~Û+#·&ÉeT+fÒ $wüj·÷ìï $e]+#·&É+ e÷Á‘·yT ø±<äT. <ë+{À¢ì $\Te\qT, ø£$ Vü≤è<äj·÷ìï, n+‘·sêsêúìï

|æ\¢\T ns¡ú+ #˚düT≈£îH˚≥≥T¢ #·÷&Ü*. Ç+<äTø√dü+ Ä˝À∫+|üCÒùd Á|üX¯ï\T n&É>±*. |ü<äã+<Ûë\T, C≤rj·÷\T,

Ä˝À#·Hê‘·àø£, dü+<˚XÊ‘·àø£ yêø±´\|ü≥¢ #·s¡Ã<ë«sê, Á|ü•ï+#·&É+ <ë«sê |æ\¢ Ò ne>±Vü≤q bı+<˚≥≥T¢ #˚j·÷*.

|æ\¢\ n_ÛÁbÕj·÷\T #Ó|æŒ+#·&É+, düeTø±©q n+XÊ\‘√ nq«sTT+#·&É+, ãVüQø√D≤˝À¢ $X‚¢wæ+#·&É+e+{Ï$ »s¡>±*.

♦ ªÇ$#˚j·T+&çμ˝Àì nuÛ≤´kÕ\T |æ\¢\ uÛ≤cÕ kÕeTsêú \qT ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ ñ<›•+∫q$. M{Ïì |æ\¢ Ò kı+‘·+>±

sêùd≥≥T¢ #·÷&Ü*.

♦ ˇø=ÿø£ÿ nuÛ≤´kÕìøÏ πø{≤sTT+∫q ø±˝≤+XÊ\˝À |æ\¢\T yê{Ïì m{≤¢ sêj·÷˝À ne>±Vü≤q ø£*Œ+#ê*. |æ\¢\T

sêdæq n+XÊ\qT |ü]o*+∫ dü]~<ë›*.

♦ |æ\¢\T kı+‘·+>± sêj·T&Üìï Áb˛‘·‡Væ≤+#ê*. m{Ïº |ü]dæú‘·T˝À¢ ¬>’fiófl, düº&ûyÓT{°]j·Tfi¯ófl, Á|üX¯ï\ u≤´+≈£î\T e+{Ï$

#·÷dæ sêj·T&Üìï |üP]Ô>± ìùw~Û+#ê*. m+<äTø£+fÒ |üØø£å À¢ |ü⁄düÔø£+˝Àì Á|üX¯ï\T ñqï$ ñqï≥T¢>±H˚ sêe⁄.

Ç{≤¢+{Ï dü«uÛ≤e+ ø£*–q Á|üX¯ï\T ekÕÔsTT. bÕsƒ¡+˝Àì nuÛ≤´kÕ\qT kı+‘·+>± sêj·T>∑*Zq |æ\¢\T e÷Á‘·y˚T M{ÏøÏ

düe÷<ÛëHê\T sêj·T>∑\TZ‘ês¡T.

♦ ª$q&É+ ` e÷{≤¢&É&ÜμìøÏ dü+ã+~Û+∫q Á|üX¯ï\qT |üP]Ô ‘·s¡>∑‹ ø£è‘· +>± ìs¡«Væ≤+#ê*. ª#·<äe&É+ ` ns¡ú+

#˚düTø√e&ÜμìøÏ ñ<›•+∫q nuÛ≤´kÕ\qT e´øÏÔ>∑‘· ø£è‘· +>± ìs¡«Væ≤+#ê*.SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 vii

♦ ªªd”«j·Ts¡#·qμμ nuÛ≤´dü+˝Àì \|òüTTdüe÷<Ûëq Á|üXï\qT bÕsƒ¡+ uÀ~Û+#≥|ü& Ç+{Ï|üì>± Çyê«*. yê´düs¡÷|ü düe÷<Ûëq

Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T&ÜìøÏ |üP]Ô ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À #·s¡Ã ìs¡«Væ≤+#ê*. Ä ‘·sê«‘· e´øÏÔ>∑‘·+>± sêsTT+#ê*.

yê{Ïì #·~$+#ê*. |æ\¢\T sêdæq n+XÊ\qT uÛ≤yê‘·àø£+>± yêø±´\T, |ü<ë\T, nø£ås¡<√cÕ\ |üs¡+>± dü]#˚j·÷*.

♦ düè»Hê‘·àø£‘·/Á|üX¯+dü≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|üX¯ï\≈£î |æ\¢\T düe÷<ÛëHê\T sêj·T&ÜìøÏ ‘·–q ñ<ëVü≤s¡D*∫Ã ne>±Vü≤q

ø£*Œ+#ê*. »≥¢ À sêj·TeTHê*. M{Ïì Á|ü<ä]Ù+|üCÒdæ #·s¡Ã<ë«sê dü]~<ë›*. Ä ‘·s¡Tyê‘· M{Ïì e´øÏÔ>∑‘·+>±

sêj·TeTHê*.

♦ ÁbÕC…≈£îº |üqT\qT ≈£L&Ü Ç<˚$<Ûä+>± ìs¡«Væ≤+#ê*.

♦ ª|ü<äC≤\ $ìjÓ÷>∑+, uÛ≤wüqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+μ˝Àì nuÛ≤´kÕ\qT ñ<ëVü≤s¡D\‘√ ne>±Vü≤q ø£*Œ+#ê*.

♦ bÕsƒ¡+ |üP]Ô ø±e&ÉeT+fÒ ª#·<äTe+&ç Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&çμ nH˚ ñqTàFø£s¡D n+X¯+‘√ yÓTT<ä\Tø=ì bÕsƒ¡+˝À ∫es¡

Ç∫Ãq dü÷øÏÔes¡≈£î nìï n+XÊ\qT Á|üD≤[ø±ã<äΔ+>± ìs¡«Væ≤+∫ ne>±Vü≤q ø£*Œ+#·&É+. Ç+<äTø£qT>∑TD+>±

ñbÕ<Ûë´j·TT\T ‘·j·÷s¡Tø±yê*.

♦ Ç+<äTø√dü+ ñbÕ<Ûë´j·TT\T yê]¸ø£, bÕsƒ¡ Á|üD≤[ø£\T s¡÷bı+~+#·Tø√yê*.

♦ yê]¸ø£ Á|üD≤[ø£ À øÏ+~ n+XÊ\T+{≤sTT.

1) ‘·s¡>∑‹ 2) düu…®≈£îº ($wüj·T+) 3) nedüs¡yÓTÆq ø±˝≤+XÊ\ dü+K´

4) $<ë´dü+e‘·‡s¡+ |üPs¡Ôj˚T´dü]øÏ kÕ~Û+#ê*‡q kÕeTsêú \T

5) e÷düyêØ>± bÕsƒê\ $uÛÑ»q

6) ñbÕ<Ûë´j·TT&ç Á|ü‹düŒ+<äq\T 7) Á|ü<ÛëH√bÕ<Ûë´j·TTì dü\Vü‰\T, dü÷#·q\T

♦ ˇø£ bÕsƒêìï <äèwæº À ô|≥Tº≈£îì bÕsƒ¡ Á|üD≤[ø£qT øÏ+~ $<Ûä+>± s¡÷bı+~+#·Tø√yê*.

1) bÕsƒ¡+ ù|s¡T 2) nedüs¡yÓTÆq ø±˝≤+XÊ\ dü+K´ 3) bÕsƒ¡+ <ë«sê kÕ~Û+#ê*‡q kÕeTsêú \T

4) ø±˝≤+XÊ\ yêØ>± $uÛÑ»q

5) ñbÕ<Ûë´j·TTì ‘·j·÷Ø, n<äq|ü⁄ düe÷#ês¡ùdø£s¡D 6) ñbÕ<Ûë´j·TT&ç Á|ü‹düŒ+<äq\T

♦ Á|ü‹ø±˝≤+X¯+˝À uÛ≤cÕuÀ<ÛäqqT øÏ+~ k˛bÕHê\ Á|üø±s¡+ ìs¡«Væ≤+#ê*. n$`

I. ñb˛<ëÈ‘·+ : |ü\ø£]+|ü⁄, ñqTàFø£s¡D, o]¸ø± Á|üø£≥q, ñ<›X¯+, ø£$|ü]#·j·T+ Ò<ë |ü\ø£]+|ü⁄, |ü⁄qX¯Ãs¡D.

II. bÕsƒê´+X¯uÀ<Ûäq #·s¡Ã ` ne>±Vü≤q : $<ë´s¡Tú\ Á|üø±X¯|üsƒ¡q+, ñbÕ<Ûë´j·TT\ Ä<äs¡Ù|üsƒ¡q+, eTÚq|üsƒ¡q+,

ns¡údü+Á>∑Vü≤D+, bÕsƒê´+X¯ $wüj·T+ô|’ #·s¡Ã ` ne>±Vü≤q.

III. kÕeTsêú \ kÕ<Ûäq ø√dü+ ªÇ$ #˚j·T+&çμ ˝À nuÛ≤´kÕ\T #˚sTT+#ê*.

♦ uÛ≤cÕuÀ<ÛäqqT bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø±\πø |ü]$T‘·+ #j·Tsê<äT. bÕsƒ¡XÊ\ Á>∑+<∏ë\j·÷ìï, n+‘·sê® ≤ìï (Ç+≥¬sï{Ÿ), yT>∑C…’Hé\T,

yêsêÔ|üÁ‹ø£\T, u≤\kÕVæ≤‘· + e+{Ï$ ñ|üjÓ÷–+#·T≈£îH˚≥≥T¢ #·÷&Ü*.

♦ ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À |æ\¢\T ùd«#·Ã¤>± e÷{≤¢&É&É+, Á|ü•ï+#˚ yê‘êes¡D≤ìï ø£*Œ+#ê*.

♦ ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À uÛ≤cÕyê‘êes¡D≤ìï ø£*Œ+#·&ÜìøÏ nedüs¡yÓTÆq ì|òüT+≥Te⁄\T, ø£e⁄\ J$‘· #·]Á‘·\T, <äèX¯ ÁX¯eD

kÕeTÁ– e+{Ï$ düeT≈£Ls¡TÃø=ì $ìjÓ÷–+#ê*.

♦ bÕsƒ¡XÊ\˝À uÛ≤cÕ_Ûeè~ΔøÏ <√Vü≤<ä|ü&˚ ø±s¡ ø£ ≤bÕ\T, uÛ≤c˛‘·‡yê\T, u≤\ø£$düy˚Tàfi¯Hê\T, eø£Ô è‘·«, yê´düs¡#·q

b˛{°\T, yê]¸ø√‘·‡yê\T e+{Ï$ ìs¡«Væ≤+#ê*.

♦ |æ\¢\T sêdæq düè»Hê‘·àø£ n+XÊ\qT dü+ø£\q+ #˚dæ ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À Á|ü<ä]Ù+#ê*.

♦ dæ\ãdt |üP]Ô #˚j·T&ÉeT+fÒ bÕsƒê\qT |üP]Ô#˚j·T&É+ e÷Á‘·y˚Tø±<äT. Ä bÕsƒ¡+ <ë«sê kÕ~Û+#ê*‡q kÕeTsêú \qT

|æ\¢\T kÕ~Û+#·&É+. ø±ã{Ïº bÕsƒ¡+ |üP]Ôø±>±H bÕsƒ¡+ ∫es¡ ñqï ªd”«j·TeT÷˝≤´+ø£qμ ø£è‘· + ìs¡«Væ≤+#ê*. nedüs¡yÓTÆ‘

|ü⁄qs¡uÛ≤´dü+ ø£*Œ+#ê*.

e÷dü+

ù|s¡TuÀ~Û+#˚ bÕsƒ¡+ nedüs¡yÓTÆq ø±˝≤+XÊ\T

nedüs¡yÓTÆq

eqs¡T\T / kÕeTÁ–

ìs¡«Væ≤+#ê*‡q

ø±s¡´Áø£e÷\T, dæ.dæ.Ç.

ø±˝≤+X¯+ dü+K´ uÀ<ÛäHê+X¯+ uÀ<Ûäq eP´Vü≤+ kÕeTÁ– eT÷˝≤´+ø£q+

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20viii

e+<˚e÷‘·s¡+

- ã+øÏ+#·+Á<ä #Û·≥Ø®

e+<˚e÷‘·s¡+, e+<˚e÷‘·s¡+

düT»˝≤+ düT|òü ≤+ eT\j·T» o‘· ≤+

düdü XÊ´eT˝≤+ e÷‘·s¡+— e+<˚e÷‘·s¡+

X¯óÁuÛÑCÀ´‘ê‡ ï |ü⁄\øÏ‘· j·÷$T˙+

|òü⁄\¢≈£îdüT$T‘· Á<äTeT<äfi¯ XÀ_Û +

düTVü‰dæ + düTeT<ÛäTs¡ uÛ≤wæD°+

düTK<ë+ es¡<ë+ e÷‘·s¡+ e+<˚e÷‘·s¡+.

C≤rj·T ^‘·+

- s¡M+Á<äHê<∏é sƒê>∑÷sY

»q>∑DeTq n~ÛHêj·Tø£ »j·TùV≤ !

uÛ≤s¡‘· uÛ≤>∑ $<Ûë‘ê !

|ü+C≤ã dæ+<Ûé >∑T»sê‘· eTsêsƒê,

Á<ë$&É ñ‘·ÿfi¯ e+>± !

$+<Ûä Væ≤e÷#·\ j·Te≠Hê >∑+>±,

ñ#·Ã\ »\~Û ‘·s¡+>± !

‘·e X¯óuÛÑHêy˚T C≤π> !

‘·e X¯óuÛÑ Ä•wü e÷π> !

>±ùV≤ ‘·e »j·T >±<∏ë !

»q>∑D eT+>∑fi¯<ëj·Tø£ »j·TùV≤ !

uÛ≤s¡‘· uÛ≤>∑ $<Ûë‘ê !

»j·TùV≤ ! »j·TùV≤ ! »j·TùV≤ !

»j·T »j·T »j·T »j·TùV≤ !

Á|ü‹»„

- ô|’&çeTÁ] y˚+ø£≥ düTu≤“sêe⁄

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ Hê e÷‘·èuÛÑ÷$T.

uÛ≤s¡rj·≠\+<äs¡÷ Hê düVü≤À<äs¡T\T.

H˚qT Hê <˚XÊìï Áù|$TdüTÔHêïqT.

düTdü+|üqïyÓTÆq, ãVüQ$<ÛäyÓTÆq Hê <˚X¯ yês¡dü‘·« dü+|ü<ä Hê≈£î >∑s¡«ø±s¡D+.

BìøÏ ns¡Ω‘· bı+<ä&ÜìøÏ düs¡«<ë H˚qT ø£èwæ #˚kÕÔqT.

Hê ‘·*¢<ä+Á&ÉT*ï, ñbÕ<Ûë´j·TT*ï, ô|<ä›\+<ä]ï >ös¡$kÕÔqT.

Á|ü‹yê]‘√qT eTsê´<ä>± q&ÉT#·Tø=+{≤qT.

»+‘·Te⁄\|ü≥¢ <äj·T‘√ ñ+{≤qT.

Hê <˚X¯+|ü{¢, Hê Á|ü»\|ü{¢, ùdyêìs¡‹ ø£*– ñ+{≤qì Á|ü‹»„ #˚düTÔHêïqT.

yê] ÁX‚jÓ÷_Ûeè<äTΔ Ò Hê Äq+<ëìøÏ e∂\+.SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 ix

s¡÷|üø£\Œq˝À bÕ˝§Zqïyês¡T

Áo düTes¡í $Hêj·Tø˘, ø√`Ä]¶H˚≥sY,

mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï. ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é.

y=»®\ X¯s¡‘Y u≤ãT, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

Á|ü.ñ.bÕ., d”‘ê|òü ŸeT+&ç, ôV’≤<äsêu≤<é.

|ü*¢ e÷<Ûä$, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´sTTì,

uÛ≤s¡rj·T $<ë´uÛÑeHé, Ä‘·à≈£L] sêe÷sêe⁄ bÕsƒ¡XÊ\,

p_¢Væ≤˝Ÿ‡, ôV’≤<äsêu≤<é.

ne⁄düT\ uÛ≤qTÁ|üø±XŸ, j·Tdt.m. (‘Ó\T>∑T),

õ.|ü.ñ.bÕ., ˝Àìø£ ≤Hé, yÓT<äø˘ õ˝≤¢.

ø£+<ë&Ó’ s¡+>∑sêE, j·Tdt.m. (‘Ó\T>∑T),

õ.|ü.ñ.bÕsƒ¡XÊ\, s¡+>±|ü⁄s¡+, s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢.

|ü …¢s¡¢ sêeTyÓ÷Vü≤q sêe⁄, j·Tdt.m. (‘Ó\T>∑T),

õ.|ü.ñ.bÕ., y˚eTT\, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢.

$. #Óqïj·T´, j·Tdt.m. (‘Ó\T>∑T),

õ.|ü.ñ.bÕ., »>∑~Z] q>∑sY, s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢.

>±E\ s¡M+<äsY, j·Tdt.m. (‘Ó\T>∑T),

Á|ü.ñ.bÕ., dü|üÔ–]ø±\ì, ø£Ø+q>∑sY.

‘· ≤¢e»®\ eTùV≤XŸu≤ãT, ñ|üHê´dü≈£î&ÉT,

õ˝≤¢ $<ë´ •ø£åD dü+düú, ìC≤e÷u≤<é.

&Üˆˆ _.$.j·THé.kÕ«$T, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

õ˝≤¢ $<ë´ •ø£åD dü+düú, ø£Ø+q>∑sY.

&ç.{Ï.|æ., ˝Ò W≥T &çC…’ì+>¥ : Á|ü‹eT bÕ‘·÷], ôV’≤<äsêu≤<é.

m˝Ÿ.m+.Á|ükÕ<é, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

Á|ü.ñ.bÕ., dæ.|æ.m˝Ÿ., n+ãsYù|≥, ôV’≤<äsêu≤<é.

ø=+&ÉT »Hês¡›Hé, j·Tdt.m. (‘Ó\T>∑T),

õ.|ü.ñ.bÕ., bÕsƒ¡XÊ\, eT+∫sê´\, Ä~˝≤u≤<äT õ˝≤¢.

kÕ>∑s¡¢ dü‘·Ôj·T´, j·Tdt.m. (‘Ó\T>∑T),

õ.|ü.ñ.bÕ., ∫qø±|ü]Ô, ∫{≤´\ (eT+), q˝§Z+&É õ˝≤¢.

dü+<äT|ü≥¢ s¡$, j·Tdt.m. (‘Ó\T>∑T), õ.|ü.ñ.bÕ.,

‘êfi¯fl>∑T]C≤\, u…\¢+|ü*¢ (eT+), n~˝≤u≤<é õ˝≤¢.

ø£+<äT\ $wüßí, j·Tdt.m. (‘Ó\T>∑T),

õ.|ü.ñ.bÕ., sê+|ü*¢, ø°düs¡ eT+&É\+, s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢.

yÓ+ø£fÒX¯«s¡T¢ q\¢bÕ{Ï, j·Tdt.m. (‘Ó\T>∑T),

õ.|ü.ñ.bÕ. |ü$Tà, eTT~>=+&É (eT+), KeTà+ õ˝≤¢.

|òüTq|ü⁄s¡+ <˚y˚+<äsY, |æ.õ.{Ï. (‘Ó\T>∑T),

‘Ó\+>±D sêh Ä<äs¡Ù bÕsƒ¡XÊ\, qMù|{Ÿ ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢.

&Üˆˆ m+.\ø°Îqs¡dæ+Vü≤ (X¯s¡à), ‘Ó\T>∑T|ü+&ç‘·T&ÉT,

õ.|ü.ñ.bÕ., •e+ù|≥ (Ä), |ü⁄\ÿ˝Ÿ (eT+), yÓT<äø˘ õ˝≤¢.

ô|~›+{Ï nXÀø˘ ≈£îe÷sY, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

j·TT.|æ.mdt., sêe÷Jù|≥, Ç\¢+‘·≈£î+≥ (eT+) ø£Ø+q>∑sY.

_. øÏc˛sY ≈£îe÷sY,

ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, j·TT.|æ.j·Tdt.,

}≥÷ÿsY, ì&Éàq÷s¡T (eT+),

q\¢>=+&É õ˝≤¢.

∫Á‘ê\T

l ≈£L¬sfi¯¢ lìyêdt,

Á|ü<ÛëH√bÕ<Ûë´j·TT&ÉT, õ.|ü.ñ.bÕ.

≈£îπsà&ÉT, q\¢>=+&É õ˝≤¢.

ø±s¡÷ºqT¢

e&˚¶|ü*¢ yÓ+ø£fÒX¯«s¡T¢,

ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, ÁbÕ.bÕ. k˛eTes¡+,

H˚πs&ÉT#·s¡¢ (eT+), q\¢>=+&É õ˝≤¢.

ø£e⁄\ ∫Á‘ê\T : <ëdæ düT<äs¡ÙHé, Hê>±s¡T®q kÕ>∑sY, q\¢>=+&É õ˝≤¢.

>∑T+&ÉT lìyêdt, $Tsê´\>∑÷&É, q\¢>=+&É õ˝≤¢.

dæ.ôV≤#Y.yÓ+ø£≥s¡eTD, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, fÒ≈£îeT≥¢ (eT+), dü÷sê´ù|≥, q\¢>=+&É õ˝≤¢.SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20x

I. $ì, ns¡ú+ #˚düTø=ì, e÷{≤¢&É&É+

|ü<ë´\T, π>j·÷\T, e#·qø£$‘·... yÓTT<ä …’q yê{Ïì $ì ns¡ú+ #˚düTø√yê*. e÷{≤¢&É>∑\>±*.

|ü<ë´\qT, π>j·÷\qT sê>∑j·TTø£Ô+>±, uÛ≤ej·TTø£Ô+>± bÕ&É>∑\>±*.

@<Ó’Hê ˇø£ $wüj·÷ìï düeT]údü÷Ô, ‘·–q ø±s¡D≤\‘√ $e]+#·>∑\>±*. n_ÛÁbÕj·T+ #Ó|üŒ>∑\>±*.

|ü<ä ‘ê‘·Œsê´\qT, π>j·T kÕsê+XÊ\qT kı+‘·e÷≥\˝À #ÓbÕŒ*. ø£<∏äqT kı+‘·e÷≥\˝À #ÓbÕŒ*.

Ç∫Ãq n+XÊìï >∑T]+∫ e÷{≤¢&É>∑\>±*, #·]Ã+#·>∑\>±*.

II. <Ûësêfi¯+>± #·<äTe&É+ ` ns¡ú+ #˚düTø=ì Á|ü‹düŒ+~+#·&É+

|ü<ë´\qT, π>j·÷\qT, >∑<ä´uÛ≤>±\qT <Ûësêfi¯+>± #·<äTe>∑\>±*.

|ü]∫‘· / n|ü]∫‘ê+XÊìï ns¡ú+ #˚düTø=ì |ü{Ïºø£\T sêj·T&É+, o]¸ø£\T ô|≥º&É+, Á|üX¯ï\T sêj·T&É+, U≤∞\qT

|üP]+#·&É+, ‘·bıŒ|ü\T >∑T]Ô+#·&É+, dü¬s’q düe÷<ÛëHê\T >∑T]Ô+#·&É+, Äj·÷ dü+<äsê“¤\qT >∑T]Ô+#·&É+, b˛*ø£\T

sêj·T&É+ yÓTT<ä˝…’q$ #˚j·T>∑\>±*.

III. d”«j·Ts¡#·q

π>j·T / bÕsƒ¡+ kÕsê+XÊ\qT kı+‘·e÷≥\˝À sêj·T>∑\>±*.

$wüj·÷ìï $X‚¢wædü÷Ô, }Væ≤dü÷Ô, düeT]údü÷Ô, $e]dü÷Ô, ‘·–q ø±s¡D≤\‘√ sêj·T>∑\>±*.

nqTuÛÑ÷‘·T\qT, nqTuÛÑyê\qT, n_ÛÁbÕj·÷\qT kı+‘·e÷≥\˝À sêj·T>∑\>±*.

IV. düèCHê‘·àø£‘· / Á|üX¯+dü

bÕsƒê´+XÊ\qT $$<Ûä kÕVæ≤r Á|üÁøÏj·T\˝ÀìøÏ n+fÒ yê´dü+, ÒK, dü+uÛ≤wüD, ìHê<ë\T, Á|üø£≥q, @ø£bÕÁ‘ê_Ûqj·T+,

Ä‘·àø£<∏ä, Ç+≥s¡÷«´, ø£$‘·, π>j·T+, b˛düºsY, ø£<∏ä yÓTT<ä …’q s¡÷bÕ\˝ÀìøÏ e÷s¡Ã>∑\>±*.

$$<Ûä eè‘·TÔ\ yê]ì, dü+düú\qT, kÕVæ≤ry˚‘·Ô\qT, yê] s¡#·q\qT, Á|üeTTK e´≈£îÔ\qT yê]ùde\qT ø£$ / s¡#·sTT‘·\

XË’*ì, uÛ≤yê\qT, <ëq+ #˚dæq yê]ì, Jeø±s¡TD´+ ø£\yê]ì Á|üX¯+dæ+#· >∑\>±*.

V. |ü<äC≤\+

$$<Ûä dü+<äsê“¤\≈£qT>∑TD+>± uÛ≤wü˝Àì |ü<ë\qT, C≤rj·÷\qT ñ|üjÓ÷–+#·>∑\>±*.

|üsê´j·T|ü<ë\T, HêHêsêú\T, Á|üø£è‹ ` $ø£è‘·T\T, e⁄´‘·Œ‘·Ô ´sêú\T ‘Ó\TdüTø=ì Á|üjÓ÷–+#·>∑\>±*.

ì|òüT+≥Te⁄qT ñ|üjÓ÷–+#·>∑\>±*. |ü<äC≤˝≤ìï dü+<äs√“¤∫‘·+>± $ìjÓ÷–+#·>∑\>±*.

VI. uÛ≤wüqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+

dü+<ÛäT\T, düe÷kÕ\T >∑T]Ô+#·>∑\>±*. dü+~Û dü÷Á‘ê\qT kı+‘·e÷≥\˝À sêj·T>∑\>±*.

yêø£´uÛÒ<ë\qT >∑T]Ô+∫ dü+<äs√“¤∫‘·+>± yêø£´Á|üjÓ÷>∑+ #˚j·T>∑\>±*.

n\+ø±sê\T, #Û·+<ädüT‡ô|’ ne>±Vü≤q ô|+#·Tø=ì >∑T]Ô+#·>∑\>±*. \ø£åD≤\qT düeTq«j·T+ #˚dü÷Ô, ns¡úe+‘·+>±

kı+‘·e÷≥\˝À $e]+#·>∑\>±*.

á bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø£+ <ë«sê $<ë´s¡Tú\T kÕ~Û+#·e\dæq kÕeTsêú \T

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 1

bÕsƒê´+XÊ\T

Áø£.dü+. bÕsƒ¡+ ù|s¡T ø£$/s¡#·sTT‘· Ç‹eè‘·Ô+ Á|üÁøÏj·T e÷dü+ |ü⁄≥

ñ|üyê#·ø£+

3) ∫+<äT m\¢eTà (ôdô|º+ãs¡T)

4) Ç\T¢`Äq+<ë\Vü≤]$\T¢ (nø√ºãs¡T)

1) ∫Á‘·Á^e+ (p …’)

2) c˛j·TãT˝≤¢U≤Hé (Ä>∑wüßº)

5) C≤q|ü<ä ø£fi\T (qe+ãs¡T)

6) |æ.$.qs¡dæ+Vü‰sêe⁄ (&çôd+ãs¡T)

9e ‘·s¡>∑‹ ` $wüj·Tdü÷∫ø£8e ‘·s¡>∑‹ ` $wüj·Tdü÷∫ø£

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

131

1. ‘ê´>∑ìs¡‹ qqïj·T ‘ê´>∑>∑TD+ Ç‹Vü‰dü+ (|ü<ä +) pHé 2

2. düeTTÁ<ä Á|üj·÷D+ eTT<äT› sêeTø£èwüíj·T´ j·÷Á‘êqTuÛÑe+ j·÷Á‘ês¡#·q p˝…’ 10

3. ã+&Ü] ãdüeqï bÕ\Tÿ]øÏ k˛eTHê<∏äT&ÉT uÛÑøÏÔ‘·‘·Œs¡‘· ~«|ü<ä p˝…’ 22

4. nkÕe÷qT´\T ÁXeTkÂ+<äs¡ + yê´dü+ Ä>∑wüßº 30

5. X¯‘·ø£ düT<Ûä X¯‘·ø£ ø£e⁄\T HÓ’‹ø£ $\Te\T X‘·ø£+ Ä>∑wüßº 44

7. eT+Js¡ &Üˆˆ yeTT>∑+{Ï

qs¡dæ+Vü‰#ês¡T´\T

qBÁ|üX+dü π>j·T+ nø√ºãs¡T 68

11. ø±|ü⁄_&É¶ >∑+>∑T\ XÊsTT¬s&ç¶ ¬s’‘·T J$‘·+ ø±e´+ »qe] 108

9. neTs¡T\T Ä#ês¡ ¬ø.s¡T≈£îïB›Hé ñ<ä eTdü÷Œ¤]Ô e#·qø£$‘· qe+ãs¡T 89

10. dæ+>∑πsDÏ düVü≤»dü+|ü<ä yê´dü+ &çôd+ãs¡T 97

12. e÷{≤¢&˚ Hê>∑* bıHé≈£îqï+ e¬sÿjYT

nqTyê<ä+: mHé.y˚DT

>√bÕ\sêe⁄

»+‘·TÁù|eT nqTyê<ä ø£<∏ä |òæÁãe] 118

6. ‘Ó\T>∑T C≤q|ü<ä

π>j·÷\Tyê´dü+ ôdô|º+ãs¡T 56dü+düÿ è‹Ä#ês¡ _s¡T<äTsêE

sêeTsêE

8. ∫qï|ü& kÕe÷õø£düŒ èVü≤ ø£<∏ëìø£ qe+ãs¡T 78e{Ïºø√≥ Äfi≤«s¡TkÕ«$T

|ü<ä$C≤„q+ ` 162

1

>∑eTìø£ : 1. bÕsƒ¡+˝À ✿ |ü⁄e⁄« >∑Ts¡TÔ>∑\ |ü<ë´\T ø£+sƒ¡düú+ #˚j·÷*.

2. $wüj·Tdü÷∫ø£ À >∑Ts¡TÔ>∑\ bÕsƒê\qT ø±+b˛õ{Ÿ ø√s¡T‡yês¡T #·<äTyê*‡q nedüs¡+ Ò<äT.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`202

1‘ê´>∑ìs¡‹

` qqïj·T

<äBÛ∫ eTVü‰ ‘·|üXÊÙ*. #· eq eTVü≤]¸ |ü⁄Á‘·T&ÉT. ø£|ü&ÉT sêø£ådüT\T <e‘·\ nÁkÕÔ\qT

>∑T+Eø=+≥T+&É>± yê{Ïì <ë∫ô|≥TºeTì <äBÛ∫øÏ <e‘·\T Ç∫Ãb˛j·÷s¡T. ø±˙ m+‘·ø±\yÓTÆHê

yês¡T sêø£b˛j˚Tdü]øÏ <äBÛ∫ yê] nÁkÕÔ\qT ˙s¡T>± e÷]Ã ‘ê>±&ÉT. n≥T ‘·sê«‘· <˚e‘·\T

e÷ nÁkÕÔ\T e÷øÏeTàHêïs¡T. n|ü&ÉT Ä nÁkÕÔ\T ‘·q meTTø£\qT |ü{Ïº ñqï+<äTe ¢ jÓ÷>±–ï˝À

‘·q XØsêìï <äVæ≤+#·Tø=ì ndæúø£\qT rdüTø=eTàHêï&ÉT. n{≤¢ <äBÛ∫ meTTø£\ qT+&ç Ç+Á<äTì

eÁC≤j·TT<Ûä+ s¡÷bı+~+~.

#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

1. <äBÛ∫ mes¡T?

2. <äBÛ∫ #˚dæq ‘ê´>∑+ @$T{Ï? m+<äT≈£î?

3. ‘ê´>∑+ n+fÒ @$T{Ï?

4. MT≈£î ‘Ó*dæq ‘ê´>∑eT÷s¡TÔ\ ù|s¡¢qT ‘Ó\T|ü+&ç.

Á|üX¯ï\T:

|üPs¡«ø±\+˝À •_ uÛÑè>∑T‘·T+>∑ |üs¡«‘·+ô|’ j·T»„+ #XÊ&ÉT. n|ü&ÉT Ç+Á<äT&ÉT, n–ï<e⁄&ÉT •_#·Áø£e]Ô

>∑TD>∑D≤\qT |üØøÏå+#ê\qT≈£îHêïs¡T. n–ï bÕe⁄s¡+>± e÷sê&ÉT. Ç+Á<äT&ÉT &>∑s¡÷|ü+ <Ûä]+#ê&ÉT. &>∑+fÒ

uÛÑj·T+‘√ bÕe⁄s¡+ •_#·Áø£e]Ô e<ä›≈£î e∫Ã X¯s¡DT ø√]+~.

bÕsƒ¡+ H˚|ü<∏ä +

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 3

(11e X¯‘êã›+)

sê»eTùV≤+Á<äesêìï sê»<Ûëì>± |ü]bÕ*+∫q sê»sê» qπs+Á<äTì ÄkÕúqø£$

qqïj·T. Ç‘·ìøÏ yê>∑qTXÊdüqT&ÉH˚ _s¡T<äT ñqï~.

yê´düT&ÉT eTVü‰uÛ≤s¡‘êìï dü+düÿ è‘·+˝À sêXÊ&ÉT. qqïj·T eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝Àì

|ü<Ó›ì$T~ |üsê«\˝À Ä~, düuÛ≤ |üsê«\T, ns¡D´|üs¡«+˝À 4e ÄXÊ«dü+˝À

ªXÊs¡<äsêÁ‘·T\Tμ nH |ü<ä + es¡≈£î ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ nqTe~+#ê&ÉT. ªÄ+Á<ÛäXã› ∫+‘êeTDÏμ

nH˚ ‘Ó\T>∑T yê´ø£s¡D Á>∑+<∏ëìï dü+düÿ è‘·+˝À sêXÊ&ÉT. ‘·q ø£$‘·«+˝À ªÁ|üdüqïø£<∏ë

ø£*‘ês¡új·TTøÏÔ, nø£ås¡s¡eT´‘·, HêHês¡T∫sês¡údü÷øÏÔ ì~Û‘·«+μ nH˚ ˝ø£åD≤\THêïj·Tì

#Ó|ü≈£îHêï&ÉT.

ø£$ |ü]#·j·T+

á bÕsƒ¡+ Ç‹Vü‰dü Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. Ç‹Vü‰dü+ n+fÒ ªÇ~ Ç{≤¢

»]–+~μ nì ns¡ú+. Ç‹Vü‰dü+˝À ø£<∏ä≈£î m≈£îÿe ÁbÕ<Ûëq´+ ñ+≥T+~.

á ø£<∏ä\T Á>∑+<∏ädüú+ ø±ø£eTT+<äT yêÁ>∑÷|ü+˝À ñ+&˚$.

uÛ≤s¡‘· sêe÷j·TD≤\qT Ç‹Vü‰kÕ\T n+{≤s¡T.

á bÕsƒêìï leT<ë+Á<Ûä eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝Àì ns¡D´|üs¡«+˝Àì ‘·èrj·T

ÄXÊ«dü+ qT+&ç Á>∑Væ≤+#ês¡T.

bÕsƒ¡ uÛ≤>∑ $esê\T


bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì Á|üy˚•ø£ #·<äTe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.

bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.

yê{Ï nsêú\qT |ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï ª|ü<ä$C≤„q+μ |ü{Ïºø£ À #·÷dæ Ò<ë ì|òüT+≥Te⁄˝À #·÷dæ

‘Ó\TdüTø=+&ç.SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`204

I

Äˆ ìqTï dü‘· <Ûäs¡à ìs¡à\T">± $+<äT

q{Ïº ≈£î u≤&çj·Tj·T´? sTT|ü

&É‹ ãTuÛÑTøÏå‘·T+&ÉHÓ’ j·TTqï Hê≈£î Hê

Vü‰s¡ $|òüTï $T≥Tº ≤#·]+|ü? ... 1

eˆˆ düs¡« uÛÑ÷‘·+ãT\T HêVü‰s¡+ãTq J$+∫ e]Δ\T¢, ì~Hê≈£î, uÛÑø£å +ãT >±ìHê"&ÉT ãTuÛÑTøå±y˚<äq+CÒdæ ÁbÕD

$jÓ÷>∑+ã>∑T, q≥¢sTTq Hê |ü⁄Á‘·TÔ\T uÛ≤s¡ j·TT J$+|üHs¡, s=ø£ÿ ø£b˛‘·+ãT s¡øÏå+∫ ô|≈£îÿ Je⁄\≈£î Væ≤+dü

ùdj·TT≥ <Ûäs¡à$s√<Ûä+ãT ... 2

eTq ÁbÕNqkÕVæ≤‘·´+˝À HÓ’‹ø£$\Te\≈£î m+‘√ ÁbÕ<Ûëq´+ ñqï~. uÛ≤s¡‘·,

sêe÷j·TD≤\T ñ‘·ÔeTT …’q sêE\ ø£<∏ä\qT $e]kÕÔsTT. yê]˝À •_#·Áø£e]Ô ‘ê´>∑>∑TD≤ìøÏ

‘êsêÿD+>± ì\TkÕÔ&ÉT. ‘·qqT ÄÁXsTT+∫q ø£ bÕe⁄sêìï &>∑ qT+&ç s¡øÏå+#·&ÜìøÏ ‘·q

ÁbÕD≤\qT ôd’‘·+ …ø£ÿ#˚j·T&ÉT. n~ m{≤¢H√ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

Á|üy•ø£

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ dü‘·´<Ûäs¡à ìs¡à\T&Éì •_ #·Áø£e]Ôì

m+<äTø£Hêïs¡T?

♦ ªª<Û äs¡Tàe⁄ düs¡«+ãTq≈£î Væ≤‘·+ãT>∑

e\j·TTHéμμ Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·÷ìï

#Ó|üŒ+&ç.

♦ ÄÁ•‘·T\qT m+<äT≈£î $&ç∫ ô|≥ºsê<äT?

♦ @ dü+<äs¡“¤+˝À Ç‘·s¡T\T $TeTà*ï

ÄÁXsTTkÕÔs¡T?

✿ ø£ ˆ <Ûäs¡àE„ …’q |ü⁄s¡Twüß\T

<Ûäs¡Tàe⁄q≈£î u≤<Ûäùdj·TT <Ûäs¡Tàe⁄HÓ’qHé

<Ûäs¡àeTT>± eT~" <ä\"|üs¡T

<Ûäs¡Tàe⁄ düs¡«+ãTq≈£î Væ≤‘·+ãT>∑ e\j·TTHé ... 3

eˆˆ Çø£ÿb˛‘·+ãT Hê≈£î y˚<ä$Væ≤‘·+u…’q j·÷Vü‰s¡+ãT.

ªX‚ Hê' ø£b˛‘êHé U≤<äj·TìÔμ j·TqT y˚<äe#·q+ãT

>∑\<äT >±e⁄q Bì Hê≈£î HêVü‰s¡+ãT>± ìeTàìq

<ëìøÏ •_ sTT≥¢ìjÓT ... 4

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 5

✿ ‘˚ ˆ ÁbÕDuÛÑj·TeTTq e∫Ã sTT|üŒøÏå qqTï

HêÁX¯sTT+#Ó HêÁ•‘·THÓ{Ïº j·T<ÛäeTT"&ÉsTTq

$&ÉTe"&ÉìqqT H˚HÓ≥T¢ $&ÉT‘·T Bì?

HêÁ•‘· ‘ê´>∑$T~ <Ûäs¡Tàe>∑THÓ? #Ó|ü⁄eT ... 5

II

eˆˆ ˙e⁄ |üøÏåej·TT´qT <Ûäs¡àyÓTiÏ+–q≥T¢ |ü*øÏ‹, X¯s¡D≤>∑‘· |ü]‘ê´>∑+ãT ø£+f… $TøÏÿ* j·T<Ûäs¡à+ u§+&Ó~›?

˙j·÷"ø£* Bqqø±ì jÓTT+≥ qT|üX¯$T+|ü<˚? ˙ j·T‘·ï+ u≤Vü‰sês¡ú+ uÒì sTT|ü &çe«q+ãTq eTè>∑

eTVæ≤wü esêVü≤ K>∑ e÷+dü+ãT\T Bìø£+f… $TøÏÿ*>±" u…f…º<ä, ìø£ÿb˛‘·+ãT e\ì j·÷Á>∑Vü≤+ ãT&ÉT>∑TeTT,

Bì H˚HÓ≥T¢qT $&ÉTeμ qìq X‚ q+ _≥¢ìjÓT... ... 6

Äˆ Hê≈£î $Væ≤‘· uÛÑø£åD+_~— sTT|üŒøÏå"

ã÷ì ø±e ˙≈£î ãT~Δj˚Tì

j·Teì Hê<∏ä! Bì j·T+‘· ˙ e÷+dü+ãT

<ä÷∫ Hê≈£î" u…≥Tº ‘=\>∑ øÏ|ü⁄&É ... 7

✿ #· ˆ nìq ªqqTÁ>∑Væ≤+∫‹ eTVü‰ $Vü≤>√‘·ÔeTμ j·T+#·T dü+‘·dü+

ãTq •_ ‘·‘Yø£åD+ã j·Tdæ |ü⁄Å‹Ôø£ Hê‘·àX¯Øs¡ ø£s¡Ôq+

ãq|òüTT"&ÉT ùddæ #˚dæ ‘·q j·T+>∑eTTq+ >∑\ e÷+düyÓT\¢" u…

{ÏºqqT >∑b˛‘·uÛ≤>∑eT ø£&ç+~>∑ &ç+<äT#·T qT+&Ó q‘·TÔ\Hé ... 8

ø£ ˆ <ëìøÏ q#ÓÃs¡Te&ç <Ûäs¡

D° Hê<∏äT"&ÉT ‘·qTe⁄ q+<äT HÓ‘·TÔs¡T <=s¡T">∑+

<ëq ‘·T\ jÓT¬øÿ q+‘·Hé

yêì >∑TD√qï‹øÏ yÓT∫Ã yêdüe <äVü≤qT˝Ÿ ... 9

eˆˆ X‚ qø£b˛‘· s¡÷|ü+ãT\T $&ç∫ ì»s¡÷|ü+ãT\" p|æ ª˙<ÛÓ’s¡ XÖsê´~ >∑TD+ãT \qq´kÕ<Ûës¡D+ãT\T

>±e⁄q ø°]Ô ì‘· +u…’ Xã› ÁãVü≤à+ãT >∑\j·T+‘· ø±\+ãT e]Ô\T¢#·T+&ÉTμeTì •_øÏ es¡+_∫Ã sTT+Á<ë>∑Tï\T

#·ì]. ... 10

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ &>∑ ‘·q Äø£*ì rs¡TÃø√e&ÜìøÏ •_ e÷+kÕìï m+<äT≈£î

ø√]+~?

♦ ªªnqTÁ>∑Væ≤+∫‹ eTVü‰ $Vü≤>√‘·ÔeTμ nì •_#·Áø£e]Ô

nq{≤ìï MT¬s{≤¢ ns¡ú+ #˚düT≈£îHêïs¡T?

♦ •_#·Áø£e]Ô bÕe⁄sêìï s¡øÏå+#·&ÜìøÏ ÁbÕD‘ê´>±ìøÏ

|üPqT≈£îHêï&ÉT ø£<ë! ‘ê´>∑+ ÄeX¯ ø£‘· @$T{Ï?

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`206

‘ê‘·Œsê´\T

I

1. ªªz •_ #·Áø£eØÔ! e⁄ dü‘· <Ûäsêà\qT Ä#·]+#·≥+#˚‘· ø£fi¯+ø£+ Òìyê&çeì $HêïqT. n≥Te+{Ï e⁄ á

düeTj·T+˝À $TøÏÿ* Äø£*‘√ ñqï Hê≈£î ÄVü‰s¡+ <=s¡ø£≈£î+&Ü #˚j·T≥+ Hê´j·Ty˚THê?

2. nìï ÁbÕDT\T ≈£L&Ü ÄVü‰s¡+ eT÷\+>±H˚ Áã‘·T≈£î‘·÷ eè~Δ bı+<äT‘êsTT. á bÕe⁄s¡+ Hê≈£î ÄVü‰s¡+

ø±ø£b˛‘ Äø£*u≤<Ûä‘√ Hê ÁbÕD≤\T b˛‘êsTT. nf…¢Ì‘ Hê |æ\¢\T, uÛ≤s¡ ≈£L&Ü ã‘·Tø£C≤\s¡T. ø£ÿ bÕe⁄sêìï

ø±bÕ&ç Çìï ÁbÕDT\qT Væ≤+dæ+#·≥+ <ÛäsêàìøÏ e´‹πsø£y˚T ø£<ë!

3. <Ûäs¡à+ ‘Ó*dæqyês¡T <ÛäsêàìøÏ ø°&ÉT #ùd m≥Te+{Ï <ÛäsêàHÓ’ïHê <Ûäs¡àeTì eTqdüT‡˝À ‘·\#·Tø√s¡T. <Ûäs¡à+ nH~

nìï+{Ïø° y˚T\TqT ø£*–+#˚~>±H˚ ñ+&Ü*.

4. á bÕe⁄s¡+ Hê≈£î y˚<ä+#˚ ìπs›•+|üã&çq ÄVü‰s¡+. ª&˚>∑\T bÕe⁄sê\qT ‹+{≤sTTμ nH˚ y˚<ä yêø£ + ñqï~.

ø±ã{Ïº Bìì Hê≈£î ÄVü‰s¡+>± Çe⁄«μμeTì n&ç–q &˚>∑‘√ •_ á $<Ûä+>± ã<äT\T |ü*ø±&ÉT.

5. ªªÁbÕDuÛÑj·T+‘√ e∫Ã á bÕe⁄s¡+ qqTï ÄÁXsTT+∫+~. m+‘·{Ï #·T&ÉsTTHê s¡øÏå+|ü⁄eTì e∫Ãq ÄÁ•‘·T&çì

$&ç∫ô|≥º&ÉT. H˚HÓ{≤¢ $&ç∫ô|&É‘êqT? ÄÁ•‘·T\qT $&ç∫ô|≥º&É+ <Ûäs¡à+ m{≤¢ ne⁄‘·T+<√ ˙y˚ #Ó|ü.

II

6. ˙e⁄ |üøÏå$ ◊q|üŒ{Ïø° <Ûäs¡à+ ‘Ó*dæq <ëìe … e÷{≤¢&Üe⁄. s¡øÏå+#·TeTì ø√] e∫Ãq yê]ì $&ç∫ô|≥º≥+

ø£qï n<Ûäs¡à+ eTs=ø£≥T+≥T+<ë? Äø£* á bÕe⁄sêìï ‹+fÒ ø±˙ rs¡<ë? Á|üj·T‘·ï+ ÄVü‰s¡+ ø√düy˚T

nsTT‘˚ Ç|ü&ÉT n&É$˝À mìï »+‘·Te⁄\T Òe⁄? Òfi¯ófl, <äTqï\T, |ü+<äT\T, |ü≈£åî\T yÓTT<ä …’q yê{Ï

e÷+kÕ\T Bì ø£Hêï m≈£îÿe>± ô|&É‘êqT. á bÕe⁄s¡+ MT<ä ø√bÕìï $&ç∫ô|≥Tº. Bìï e÷Á‘·+ H˚qT

$&ÉTeqTμμ nì •_ #Ó|üŒ>± &˚>∑ Ç{≤¢ ã<äT\T |ü*øÏ+~.

7. ªªz sêC≤! á bÕe⁄s¡+ Hê≈£î düVü≤»dæ<äΔ+>± ø£*Œ+#·ã&çq ÄVü‰s¡+. ˇø£y˚fi¯ Bìï ˙e⁄ ø±bÕ&Ü\ì

nqT≈£î+fÒ, <ëì ãs¡Te⁄≈£î ‘·÷–q+‘· e÷+kÕìï ˙ X¯Øs¡+ qT+∫ Hê≈£î ô|≥TºμμeTì n&ç–+~.

8. nq>± dü+‘√wæ+∫q •_ ªª|ü≈£åî\ìï+{Ï À >=|üŒ<ëìyÓ’q e⁄ Hêô|’ <äj·T #·÷bÕe⁄μμ nì #Ó|æŒ yÓ+≥H˚ ∫qï

ø£‹Ô‘√ ‘·q X¯Øs¡+˝Àì e÷+kÕìï ø√dæ ‘·¬øÿ&É À y˚dü÷Ô bÕe⁄s¡+ ãs¡Te⁄‘√ ‘·÷ø£+ y˚XÊ&ÉT. ‘·q <˚Vü≤+˝Àì

yÓTT‘·Ô+ e÷+dü+ y˚dæq|üŒ{Ïø° bÕe⁄s¡+ ñqïyÓ’ù| ‘·¬øÿ&É yÓTT>∑TZ‘·Tqï~.

9. ‘·q X¯Øs¡+ qT+&ç m+‘· e÷+dü+ Ç∫ÃHê bÕe⁄s¡+‘√ dü]‘·÷>∑ø£ b˛e≥+‘√ ÄX¯Ãs¡ |ü&É¶ •_ #·Áø£e]Ô ‘êH˚

‘·¬øÿ&É À ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. Ç≥Te+{Ï Ä‘êàs¡ŒD‘√ ≈£L&çq n‘·ì ‘ê´>∑ >∑TD≤ìï #·÷dæ Ç+Á<äT&ÉT, n–ï <˚e⁄&ÉT

yÓT#·TÃø=ì...

10. &˚>∑, bÕe⁄s¡+ s¡÷bÕ˝À¢ ñqï Ç+Á<äT&ÉT, n–ï yê] ì»s¡÷bÕ\‘√ kÕøå±‘·ÿ]+∫ ªª˙ <ÛÓ’s¡ , XÖs¡ >∑TD≤\T

#ê˝≤ >=|üŒ$. Ç$ Ç‘·s¡T\≈£î kÕ<Ûä +ø±e⁄. ø±e⁄q ˙ ø°]Ô XÊX¯«‘·+>± ñ+≥T+μμ<äì yÓ[flb˛j·÷s¡T.SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 7

Ç$ #˚j·T+&ç

1. ‘ê´>∑+ n+fÒ @$T{Ï? ‘ê´>∑+˝Àì >=|üŒ‘·q+ @$T{Ï?

2. Ç‘·s¡T\ø√dü+, düe÷»+ø√dü+ ‘ê´>∑+ #˚dæq yê] >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.

1. øÏ+~ yêø±´\ Ä<Ûës¡+>± bÕsƒ¡+˝Àì |ü<ä bÕ<ë\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.

n) <Ûäs¡à+ »>∑‘·TÔø£+‘·{Ïø° yT\T #j·÷*

Ä) á |üøÏå Hê≈£î Á|üø£è‹ düVü≤»+>± @s¡Œ&çq ÄVü‰s¡+

Ç) ÄÁX¯sTT+∫q yê]ì $&ç∫ô|≥º&É+ <Ûäs¡àeTe⁄‘·T+<ë #Ó|ü

2. øÏ+~ |ü<ë´ìï #·~$ Ç∫Ãq Á|üX¯ï\≈£î dü]b˛j˚T »yêãTqT >∑T]Ô+#·+&ç.

Áã‹øÏ qìïHêfiófl |òü\eTT *#·TÃf…>±<äT

#·∫Ã>∑÷&É N*ÃsTT#·TÃ ‘·qTe⁄

‘ê´>∑uÛ≤eeTTq≈£î ‘·s¡Te⁄ Ò >∑Ts¡Te⁄\T

\*‘· düT>∑TDC≤\ ‘Ó\T>∑Tu≤\.

n) ª#Ó≥Tºμ nqT |ü<ëìøÏ dü]b˛j˚T|ü<ä+. ( )

m) ‘·s¡Te⁄ _) >∑Ts¡Te⁄ dæ) |òü\+ &ç) >∑TD+

Ä) ‘ê´>±ìøÏ >∑Ts¡Te⁄\T mes¡T? ( )

m) e÷qe⁄\T _) #Ó≥T¢ dæ) |ü≈£åî\T &ç) »+‘·Te⁄\T

Ç) ‘·qTe⁄qT N*Ã sTT#˚Ã$ ( )

m) y˚T|òü÷\T _) q<äT\T dæ) #Ó≥T¢ &ç) |ü≈£åî\T

á) #·#·TÃ≥ |ü<ëìøÏ e´‹πsø±s¡ú+ ( )

m) ô|s¡T>∑T≥ _) ‘·s¡T>∑T≥ dæ) Áã‘·T≈£î≥ &ç) y˚T˝§ÿqT≥

ñ) ô|’ |ü<ë´ìøÏ ‘·–q o]¸ø£ ( )

m) uÛ≤s¡+ _) ÁbÕD+ dæ) jÓ÷>∑+ &ç) ‘ê´>∑+

I. $ì, ns¡ú+#˚düTø=ì, Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É&É+


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`208


1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.

n) Ç‘·s¡T\T ÄVü‰s¡+ ‹H˚≥|ü&ÉT m+<äT≈£î $|òüTï+ ø£*–+#·≈£L&É<√ sêj·T+&ç.

Ä) ªn+<äs¡÷ <Ûäsêàìï Ä#·]+#ê*μ nH˚ $wüj·÷ìï düeT]údü÷Ô sêj·T+&ç.

Ç) Ç‘·s¡T\ ø=i≈£î eTq+ m{≤¢+{Ï ‘ê´>±\qT #˚j·Te#√Ã sêj·T+&ç.

á) ª‘ê´>∑ìs¡‹μ nH˚ o]¸ø£ bÕsƒêìøÏ @$<Ûä+>± ‘·–q<√ sêj·T+&ç.

2. øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î |ü~ yêø±´˝À¢ »yêãT sêj·T+&ç.

n) ‘ê´>∑+ #˚j·T≥+˝À ñqï >=|üŒ‘·Hêìï, nqTuÛÑ÷‹ì $e]+#·+&ç.

IV. düè»Hê‘·àø£‘· / Á|üX¯+dü

1. øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î »yêãTqT düè»Hê‘·àø£+>± sêj·T+&ç.

n) nìï <ëHê˝À¢¬ø\¢ nqï<ëq+ >=|üŒ~. X¯Øs¡+˝Àì nej·Te<ëq+ Ç+ø± >=|üŒ~. nej·Te<ëq+ô|’

Á|ü»\≈£î #Ó’‘·q´+ ø£*–+#·TeTì yêsêÔ |üÁ‹ø£\≈£î ÒK sêj·T+&ç.

V. |ü<äC≤\ $ìjÓ÷>∑+

1. ^‘· dæq |ü<ë\≈£î nsêú\qT sêj·T+&ç.

ñ<ë:ø£b˛‘·eTT\T XÊ+‹øÏ ∫Vü‰ï\ì uÛ≤$kÕÔs¡T.

ø£b˛‘·eTT\T R bÕe⁄s¡eTT\T

n) ÄÁ•‘·T\qT e<ä* y˚j·TT≥ <Ûäs¡Tàe⁄ ø±<äT.

Ä) ñ‘·ÔeTT&ÉT |üs¡T\ Væ≤‘·eTTH˚ ø√s¡‘ê&ÉT.

Ç) m+<äs√ eTVü‰qTuÛ≤e⁄\ |ü]‘ê´>∑+ e\¢H˚ ‘Ó\+>±D≤ sêh+ dæ~Δ+∫+~.

á) <˚X¯+˝À düTKXÊ+‘·T\T e]Δ\T¢>±ø£!

ñ) ãTuÛÑTøÏå‘·T&ÉT s¡T∫ì |ü{Ïº+#·Tø√≈£î+&Ü Äs¡–kÕÔ&ÉT.

2. øÏ+~ yêø±´\˝Àì HêHêsêú\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.

ñ<ë:á dü+e‘·‡s¡+ yêq\T ‘·≈£îÿe>± ñHêïsTT.

es¡+ R dü+e‘·‡s¡+, yêq

n) Hê´j·T+>± Ä˝À∫ùdÔ bÕ\˝À¢ ˙fi¯ófl ø£\|ü&É+ <Ûäs¡à+ ø±<äT.

bÕ&ç : —

Ä) n&É$˝Àì »+‘·Te⁄\≈£î ˙s¡T ø£s¡Tee⁄‘·Tqï~.

eq+ : —

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 9


1. øÏ+~ yêø±´\qT #·<äTe+&ç. n$ m≥Te+{Ï yêø±´˝À >∑T]Ô+∫ »‘·|üs¡#·+&ç.

ñ<ë:˝À|ü\øÏ sêe#·TÃ ` nqTeT‘· s¡úø£ yêø£ +

n) <äj·T#˚dæ $q+&ç ( ) 1. ÄX¯Ãsê´s¡úø£ yêø£ +

Ä) s¡eT #·ø£ÿ>± sêj·T>∑\<äT ( ) 2. Á|üXÊïs¡úø£yêø£ +

Ç) ÄVü‰! m+‘· u≤>∑T+<√ ( ) 3. kÕeTsêú s¡úø£ yêø£ +

á) n\¢] #˚j·Te<äT› ( ) 4. ÁbÕs¡úHês¡úø£ yêø£ +

ñ) –]! mø£ÿ&ÉTHêïe⁄? ( ) 5. ìùw<Ûës¡úø£ yêø£ +

2. øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ dü+~Û ù|s¡T sêj·T+&ç.

n) Ç+Á<ë>∑Tï\T R G R

Ä) ‘ê´>∑$T~ R G R

Ç) ÄVü‰sês¡ú+ R G R

á) HHÓ≥T¢ R G R

ñ) XÖsê´~ R G R

uÛ≤cÕø±s¡ ø£ ≤bÕ\T / ÁbÕC…≈£îº |üì

♦ ‘ê´>∑ãT~Δ ø£*–q Ç<ä›s¡T eTVü≤˙j·TT\ $esê\qT Ò<ë ø£<∏ä\qT Ò<ë dü+|òüT≥q\qT ùdø£]+#·+&ç. ìy~ø£

sêdæ ‘·s¡>∑‹˝À Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.

dü÷øÏÔ‘ê´>∑+ e\¢ dü<ë#ês¡+,

düÁ‘·Œes¡Ôq e\¢ e÷qe»qà

kÕs¡úø£eTe⁄‘êsTT.

1. ‘ê´>∑+˝Àì >=|üŒ<äHêìï kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

2. n|ü]∫‘· |ü<ë´ìï #·~$ ns¡ú+ #˚düTø√>∑\qT. dü¬s’q »yêãT\T ne⁄qT / ø±<äT

>∑T]Ô+#·>∑\qT.

3. ì‘· J$‘·+˝À »]–q ˇø£ dü+|òüT≥q˝Àì ‘ê´>∑uÛ≤yêìï ne⁄qT / ø±<äT

>∑T]Ô+#·>∑\qT.

4. nej·Te<ëq+ô|’ Á|ü»\≈£î #Ó’‘·q´+ ø£*–+#·TeTì yêsêÔ |üÁ‹ø£≈£î ne⁄qT / ø±<äT

ÒK sêj·T>∑\qT.

H˚ì$ #˚j·T>∑\Hê?

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2010

2düeTTÁ<ä Á|üj·÷D+

` eTT<äT› sêeTø£èwüíj·T ¢

|ü&Ée˝À Ç+ø± Ç<ä›s¡T uÛ≤s¡rj·T $<ë´s¡Tú\T+&ç]. yês¡T Hê‘√e÷{≤¢&ÉT‘·÷ ñ+&ç]. düsêÿs¡Tyês¡T yê]ì

kÕÿ\sYwæ|t Ç∫Ã |ü+|æq~. ø=+‘·eT+~ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ ô|’kÕ‘√ e#·TÃ#·T+&ç]. H˚qT m≈£îÿe kÕe÷qT Ò≈£î+&Ü 22

bÂ+&É¢‘√H˚ Ç+>∑¢+&ÉT≈£î ãj·T\T<˚]HêqT. ñìïã≥º\T Hê e<ä› dü]b˛j˚T≥ìï Ò≈£î+&Ó. <Û√‹, |üsTTC≤e÷,

ùwsê«D°‘√H |ü&Ée˝À ‹]π>yêDÏí. <e⁄ì ô|’q uÛ≤s¡+ ydæHêqT. u§+u≤sTT qT+&ç Áπ>{Ÿ Á_≥Hé≈£î ãj·T\T<]HêqT.

Áπ>{ŸÁ_≥Hé |ü&ÉeT{Ï rs¡+ bı&ÉT>∑Tq ñ‘·Ôs¡+ yÓ’|ü⁄ e÷ Á|üj·÷D+ kÕ>∑T#·T+&ÓqT. Áπ>{Ÿ Á_≥Hé uÛÑ÷$T

ø£q|ü&ÉT#·T+&ÓqT. <˚e⁄&ÉT qqTï ‘·T<ä≈£î Áπ>{Ÿ Á_≥Hé #˚]Ãq+<äT≈£î dü+‘√wæ+∫, ø£è‘·»„‘ê e+<äq+#˚dæ‹ì.

1. |ü&Ée˝Àì yêfi¯ófl mø£ÿ&çøÏ Á|üj·÷DyÓTÆb˛‘·THêïs¡T?

2. yêfi¯ófl Á_≥Hé≈£î m+<äT≈£î yÓ[fl ñ+&Ée#·TÃ?

3. |ü&Ée˝À Á|üj·÷DÏ+∫q e´øÏÔ <e⁄&çøÏ ø£è‘·»„‘ê e+<äq+ #Ó|üŒ&ÜìøÏ >∑\ ø±s¡D≤\T @yÓTÆ ñ+{≤sTT?

Á|üX¯ï\T:

¬s+&Ée Á|ü|ü+#· j·TT<äΔø±\+˝À \+&ÉqT≈£î yÓ[fl #·<äTe⁄ø√e&É+ e´j·TÁ|üj·÷dü\‘√ ≈£L&ÉTø=qï|üì. nsTTq|üŒ{Ïø°

ñqï‘· $<ä ø√dü+, ô|<ä›|ü*¢ õ˝≤¢ eT+<∏äì Á>±eT yêdæjÓÆTq eTT<äT› sêeTø£èwüíj·T´ düT<ä÷s¡ <XyÓTÆq Áπ>{Ÿ Á_≥Hé≈£î

düeTTÁ<ä Á|üj·÷D+ #˚XÊ&ÉT. Äj·Tq düeTTÁ<ä Á|üj·÷D nqTuÛÑyê Ò á bÕsƒ¡+ H˚|ü<∏ä +.

ø±s¡ kÕ<Ûä≈£î\T nqT≈£îqï \øå±´ìï kÕ~Û+#·&ÜìøÏ mìï Çã“+<äT\T m<äT¬s’Hê ø£è‘· ìXÃj·T+‘√ <äè&ÛÉdü+ø£\Œ+‘√

|üP]Ô #˚düT≈£îì $»j·÷ìï kÕ~Û+#· >∑\T>∑T‘ês¡ì ‘Ó*j·TCÒj·T&Éy˚T á bÕsƒê´+X¯ ñ<›X¯+.

bÕsƒ¡ + H˚|ü<∏ä +, ñ<›X¯+

#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 11

18`10`1907

21`10`1985

eTT<äT› sêeTø£èwüíj·T´ ô|<ä›|ü*¢ õ˝≤¢ Àì eT+<∏äì Á>±eT+˝À »ìà+#ê&ÉT. M]

‘·+Á&ç eTT<äT› sê»qï, ‘·*¢ eTT<äT› ne÷àsTT. 1946˝À Á_≥Hé Àì ©&é‡ $X«$<ë´\j·T+

qT+&ç j·T+.Ç&ç. |ü{≤º bı+<ë&ÉT. 1951`58 eT<Ûä ø±\+˝À Ädæj·÷, ÄÅùdº*j·÷,

j·T÷s¡|t, nyÓT]ø± K+&Ü\˝Àì |ü\T<˚XÊ\T |üs¡ {Ï+∫, nø£ÿ&ç $<ë´$<ÛëHê\qT

n<Ûä j·Tq+ #˚XÊ&ÉT. eTq <˚X¯|ü⁄ $<ë´s¡+>∑+˝À mH√ï dü+düÿs¡D\T ‘Ó#êÃ&ÉT. n$

H˚{Ïø° Ä<äs¡ÙÁbÕj·÷ …’HêsTT. düeTj·TbÕ\q≈£î Äj·Tq ô|{Ïº+~ ù|s¡T. ìs¡ø£åsêdü ‘·

ìs¡÷à\q ø√dü+ ªá#Y eHé {°#Y eHéμ ñ<ä e÷ìï J$‘· #·s¡e÷+ø£+ es¡≈£î ø=qkÕ–+∫q

>=|üŒ $<ë´y˚‘·Ô.





‘Ó\TdüTø=+&ç.

s¡#·sTT‘· |ü]#·j·T+

ªj·÷Á‘ê #·]Á‘·μ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~qB bÕsƒ¡+. j·÷Á‘·e\¢ ‘·eT≈£î

ø£*–q nqTuÛÑyê\qT $e]dü÷Ô sêùd<˚ j·÷Á‘ê#·]Á‘·. <˚X¯, $<˚XÊ\˝À

HÓ\ø=qï Hê{Ï sê»ø°j·T, Ä]úø£, kÕe÷õø£ dæú‹>∑‘·T\qT ≈£L&Ü Ç$

$e]kÕÔsTT.

á bÕsƒ¡+ eTT<äT› sêeTø£èwüíj·T´ sêdæq ªHê Á|ü<∏äeT $<˚o j·÷Á‘·μ

|ü⁄düÔø£+˝Àì~.


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2012

I

|ü&Ée j·TTHÓ’f…&é øÏ+>¥&ÉyéT≈£î ãj·T\T<]+~. ¬s+&Ée Á|ü|ü+#· j·TT<äΔø±\eTT. j·TT<äΔ+ 1939˝À

yÓTT<ä\sTT+~. n|üŒ{Ï qT+&ç Áπ>{Ÿ Á_≥qT≈£î |ü&Ée\T ‘·s¡T#·T>± b˛e≥+˝Ò<äT. H˚qT yÓ[flq~

ôdô|º+ãsY 8`1944˝À. Áπ>{Ÿ Á_≥qT≈£î #πses¡≈£î @y˚fi¯ ÁbÕD+ b˛‘·T+<√ nH˚ uÛÑj·Ty˚T. ø±ã{Ïº

yÓ[flq|ü&É˝≤¢ ˇø=ÿø£ÿ |ü&Ée yÓfi‚fl~ ø±<äT. ôd’q´|ü⁄ ã+<√ãdüTÔ˝À #ê˝≤ HÍø£\

ªªø±Hê«sTTμμ yÓfi‚fl~.

Á|üj·÷D+ yÓTT<ä\sTT´+~. mø£ÿ&çøÏ b˛yê˝À ‘Ó\e<äT. me]ì ø£\yê˝À ‘Ó\e<äT.

ø±ì, @<Ó’Hê m<äTs=ÿH˚ <ÛÓ’s¡ + ñqï~. J$‘·eT+fÒ n˙ï ñ+{≤sTT. ø£+&É¢ eTT+<äT ø£fÒ

\ø£å +. \ø£å kÕ<ÛäH˚ Hê dæ<ëΔ+‘·+. @<√ ø£ <ë] <=s¡Tø£ø£b˛<äT.

nqT≈£îqï $<Ûä+>± ñqï‘· $<ä |üP]Ô #Ój·÷´*. <˚X¯+ ø√dü+ @<√ ø£{Ï #Ój·÷´*.

@+ #Ój·÷´*? m{≤¢ #Ój·÷´*? |ü] |ü] $<Ûë\T>± Ä˝À∫düTÔqï~ eTqdüT.

Á|üj·÷D+ ø=qkÕ>∑T‘·Tqï~!

nq+‘êø±X¯+˝≤>± |üs¡T#·T≈£îqï kÕ>∑s¡+˝À Ä Á|üj·÷D+ @ rs¡+ #˚s¡T≈£îqï~?

m{≤¢ #˚s¡T≈£îqï~ ..... ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

Á|üy•ø£

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 13

e÷ ø±Hê«jYT˝À 50`60 HÍø£\T ñ+&Ó. Á|ü‹ |ü&Éeô|’q ªLife Boatsμ ñ+&$. |ü&Ée ø±ô|ºHé yÓTT<ä\>∑T Ä|ò”düs¡T¢

e∫Ã, eTeTTà\qT dü]>± ñHêïe÷ nì ÇHé‡ô|øº #˚dæ, ‘·s¡Tyê‘· n+<ä]ì |ü+ù|yês¡T. u§+u≤sTT˝À |ü&Ée møÏÿq

‘·s¡Tyê‘· ≈£L&Ü, ø=ìï~Hê\ es¡≈£î |ü&Ée nø£ÿ&ÉH˚ ñ+&ç+~. eTeTTà\qT ~>∑ìe« Ò<äT. e÷ ø±´_Hé À Äs¡T u…s¡TÔ\T

ñ+&Ó. e÷ |ü&Ée˝Àì nf…+&Ó+≥T¢ uÛ≤s¡rj·TT Ò. yês¡T ñ+&˚ &Óø˘ yπs. yês¡T ‹H˚ &Óø˘ yπs.

|ü&Ée ∫qïB ø±<äT, #ê\ ô|<ä›B ø±<äT. ø=‘·Ô yê]øÏ düeTTÁ<äs√>∑eTT edüTÔ+~. düeTTÁ<ä+ Á|üXÊ+‘·+>± ñ+fÒ á

»ãT“sê<äT. BìøÏ &ÉãT“ rdüTø√≈£î+&ÜH˚ |ü&Éeyês¡T eT+<äT\T ÇkÕÔs¡T. düeTTÁ<ä+ dü]>± Ò≈£î+fÒ á »ãT“ edüTÔ+~.

‘·\ ‹s¡T>∑T‘·T+~. ‘·\ H=düTÔ+~. ø£≈£îÿ edüTÔ+~. ø£+&ÉT¢ ‹s¡T>∑T‘·$. Ä düeTj·T+˝À |üø£ÿô|’q |ü&ÉTø=ì ñ+{≤s¡T.

|ü&Ée˝À Vü‰dæŒ≥˝Ÿ ≈£L&Ü ñ+≥~. &ÉãT“ rdüTø√≈£î+&ÜH˚ kÕe÷q´ s√>±\≈£î eT+<äT\T ÇkÕÔs¡T. s√>∑T\T

Òe Ò≈£î+fÒ &Üø£ºs¡T¢, qs¡T‡\T ø±´_HéøÏ ekÕÔs¡T. eT+<äT\T ø±´_Hé≈£î |ü+|ü⁄‘ês¡T. b˛wüßº Ä|ò”düT ≈£L&Ü ñ+≥T+~.

‘·s¡Tyê‹ πse⁄ sêø£eTT+<˚ b˛düTº À C≤ãT\T y˚j·TeTì H√{°düT ô|≥Tº‘ês¡T. eTq≈£î C≤ãTeùdÔ ø±´_Hé≈£î |ü+|ü⁄‘ês¡T.

f…*Á>±|òt Ä|ò”düT (yÓ’sY …dt) ≈£L&Ü ñ+≥T+~. eTq≈£î

f…*Á>±eTT\T eùdÔ ÇkÕÔs¡T. eTq+ ≈£L&Ü f…*Á>±eTT\T

Çe«e#·TÃ. |ü&Ée˝À ªª]ôd|üHés¡÷+μμ ≈£L&Ü ñ+≥T+~. n~

sêÁ‹ |ü>∑\T KT˝≤¢ ñ+≥T+~. eTq≈£î ø±e\dæq $wüj·÷\˙ï

‘Ó\T|ü⁄‘ês¡T. |ü&Ée˝À <äTø±DeTT ≈£L&Ü ñ+≥T+~. nìï

edüTÔe⁄\T <=s¡T≈£î‘·$.

II

|ü&Éeô|’q πs&çjÓ÷\T Á|ü‹ &Óø˘ ô|’q ˝Ö&ÉT d”Œø£s¡¢‘√ ø£HÓ≈£îº #˚j·Tã&ç ñ+≥$. |ü&Éeyês¡T πs&çjÓ÷ yês¡Ô\T

n|üŒ{Ïø£|ü&ÉT f…Æ|ü⁄ #˚sTT+∫, ôd’ø√¢ôdºÌ Ÿ ø±|”\T ˝≤+CŸ˝À ô|{Ïº+#˚yês¡T. |”]j·÷&çø£ Ÿ‡ ≈£L&Ü ˝≤+CŸ˝À ô|fÒºyês¡T.

˝≤+CŸ˝Àì |òüØï#·sY >=|üŒ <Ûäqe+‘·T\ Ç+&É¢ À ñ+&˚≥≥Te+{Ï$ ñ+≥$. bò ¢s¡T ô|’q >=|üŒ $\TyÓ’q ‹yêd”\T

eT]j·TT eTKà˝Ÿ (yÓ …«{Ÿ) ‹yêd”\T ñ+≥$. ø£+|òüs¡ºãT˝Ÿ k˛bòÕ\T eT]j·TT yÓT‘·Ô{Ï ≈£îØÃ\T ñ+≥$. n+<äs¡÷

≈£Ls=Ãì ùdïVæ≤‘·T\‘√ e÷{≤¢&ÉT‘·÷ ñ+{≤s¡T. ø=+<äs¡T #·<äTe⁄‘·÷ ñ+{≤s¡T.

∫qï |æ\¢\≈£î qs¡‡Ø ôdø£åHé eT]j·TT øÏ+&ÉsY >±¬s¶Hé ôdø£åqT¢ ñ+≥$. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T yÓ+≥ Ò≈£î+&Ü Á|üj·÷D+ #˚ùd

|üdæ |æ\¢\T ≈£L&Ü ñ+&ç]. n≥Te+{Ï |æ\¢\ u≤<Ûä ‘· |ü&Éeyêπs rdüT≈£î+{≤s¡T. |ü&Ée˝À …’ÁãØ≈£L&Ü ñ+~. |ü⁄düÔø±\qT

eTq ø±´_Hé≈£î #·<äTe⁄ø√e{≤ìøÏ Ç#˚Ãyês¡T. W{Ÿ&√sY π>yéT‡ ≈£L&Ü ñ+≥$. |ü&Ée˝À Á|üj·÷D°≈£î\T Ä&ÉT‘·T+&˚yês¡T.

∫e]~q+ ≥÷s¡ïyÓT+{Ÿ‡ ô|{Ïº+∫, ¬>*∫qyê]øÏ ãVüQeT‘·T\T Ç#˚Ãyês¡T. dæ«$Tà+>¥ |üP˝Ÿ‡ ñ+≥$. á‘·\ b˛{°\T

»s¡T>∑T‘·÷ ñ+≥$. &Óø˘ô|’q zô|Hé @sY À sêÁ‹ m+<äs√ |ü&ÉTÿ+&˚yês¡T.

e÷ |ü&Ée˝À bÕXÊÃ‘·T´\T #ê˝≤ ñ+&ç]. uÛ≤s¡rj·TT\T #ê˝≤ ‘·≈£îÿe>± ñ+&ç]. bÕXÊÃ‘·T´\˝À Á_{°wtyêπs

m≈£îÿe>± ñ+&ç]. Á_{Ïwtyês¡T mes¡÷ ø±ì Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT. <ä>∑Zs¡ qT+∫ #·÷&É≥+, yê] <ä>∑Zs¡ n+‘· ø√¢E>±

≈£Ls¡TÃì yê] uÛ≤wü $q≥+ n<˚ yÓTT<ä{ÏkÕ]. yê] ñ#êÃs¡D dü]>± ‘Ó*ùd~ø±<äT. Hê ñ#êÃs¡D yê]øÏ ‘Ó*ùd~

ø±<äT. ø±ì yês¡T uÛ≤s¡‘·<X+˝À ñqïyês¡T ø±ã{Ïº, Hê ñ#êÃs¡D ‘Ó\TdüTø=Hyês¡T. Hê≈£î yê] e÷≥\T ‘Ó\TdüTø√e≥+

#ê˝≤ ÁX¯eT nj˚T´~.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ yêVü≤Hê\T ø±Hê«jYT>± yÓfi¯fl&É+ m|ü&Ó ’Hê

#·÷XÊsê? <˚ì ø=s¡≈£î n{≤¢ yÓfi≤ÔsTT?

♦ ôd’s¡Hé Ò<ë n˝≤s¡+ m+<äT≈£î yÓ÷–kÕÔs¡T?

♦ <ä÷s¡ Á|üj·÷D≤\≈£î m{≤¢ dæ<äΔ+ ø±yê*?

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2014

πs&çjÓ÷ Ç+ ¢wüß uÛ≤wü ≈£L&Ü ‘Ó*j·Tø£bıjT´~. HqT <Û√e‹ X‚sê«˙‘√ ñ+{Ïì. HqT ‘·|üŒ $T>∑‘ê uÛ≤s¡rj·TT\T

bÕXÊÃ‘· Á&Ódt À ñ+&ç]. Hê <ä>∑Z]øÏ #ê˝≤ eT+~ Á_{Ïwt yêfi¯ófl sêø£b˛‘·÷ ñ+&ç]. ◊Hê ø=+‘·eT+~ qqTï

eT+<ä*+#˚yês¡T. Hê <ä>∑Zs¡≈£î e∫Ã ≈£Ls¡TÃ+&ç Hê‘√ e÷{≤¢&˚yês¡T. n+<äT˝À ‘·s¡T#·T>± e÷{≤¢&çq e´øÏÔ C…’|üPsY

eTVü‰sêC≤ >±] ≈£îe÷s¡TìøÏ #·<äTe⁄ #Ó|æŒq e´øÏÔ. n‘·&ÉT #ê˝≤ eT+∫yê&ÉT. uÛ≤s¡‘·<X+˝Àì m+<äs√ sê»≈£îe÷s¡T\T

yê]øÏ •wüß´\T.

Ç+ø=ø£s¡T Ä+>√¢ Ç+&çj·TqT. e´øÏÔ ‘Ó\¢>± Ò≈£î+&Ó.

n‘·ìù|s¡T bòÕ …‡≥Tº. Ç+>±¢+&ÉT≈£î ôd\e⁄ô|’q yÓfiófl‘·÷

ñ+&ÓqT. n‘·ì‘√ Hê≈£î #ê˝≤ ùdïVü≤+ ø£*–+~. n‘·&ÉT

Hê≈£î bÕXÊÃ‘·T´\ n\yê≥¢qT ø±e\dæq yê{Ïì

‘Ó\T|ü⁄‘·÷ ñ+&yê&ÉT. Á_{°wt J$‘·|ü⁄ ø£<∏ä\T ‘Ó\T|ü⁄‘·÷

ñ+&˚yê&ÉT. Á_≥Hé À #·<äTe⁄ø√e&É+ ;<äyê] ‘·s¡+

ø±<äH˚yê&ÉT. y˚sTT\ s¡÷bÕj·T\T ñ+fÒ>±ì Á_≥Hé À

J$‘·+ »s¡T>∑<äT nHyê&ÉT. Á_≥Hé À ñ<√´>∑+ <=s¡Tø£<äT

nHyê&ÉT.

III

&Óø˘ô|’q yÓTT<ä{ÏkÕ] qqTï #·÷dæq|ü&ÉT @<√ sêE>±]øÏ e+≥#˚ùd yêDíì, Hê Á&ÉdüT‡ #·÷dæ nqT≈£îHêï&É≥.

‘·s¡Tyê‘· HqT $<ë´uÛ≤´kÕìøÏ yÓfiófl‘·THêïqì #Ó|æŒHêqT. HqT ;<äyêDÏí. &ÉãT“ Ò≈£î+&Ü yÓfiófl‘·THêïqì yê]øÏ ‘Ó\Te<äT.

H˚qT #Ó|üŒ Ò<äT. Hê <ä>∑Zs¡ &ÉãT“ Ò<äì ‘Ó*ùdÔ qqTï ª&ûb˛s¡Tºμ #˚dæ Ç+&çj·÷≈£î ‹]– |ü+|ü⁄‘ês¡ì Hê uÛÑj·T+. <˚e⁄ìøÏ

‘·|üŒ Ç+¬øe]ø° #Ó|üŒ Ò<äT.

Ç+>±¢+&ÉT≈£î |ü&Ée #s¡>±H, Á_{°wüß πse⁄˝Àì b˛©düT\T, ‘·–q+‘· ô|’kÕ Òì yê]ì &ûb˛s¡Tº #dæ yê|üdüT |ü+|ü⁄‘ês¡ ,

Á_{°wt b˛©düTyês¡T #ê˝≤ Ådæºøº nì bòÕ …‡{Ÿ Hê‘√ nH˚yês¡T. yê] e÷≥\T $ì, qqTï Ç+>∑¢+&ÉT˝À ~>∑ìe«s¡ì eT∞fl

n<˚ |ü&Ée˝À <˚X¯+ yÓfi¯fl>=≥Tº‘ês¡ì À˝À|ü\ uÛÑj·T+ y˚dæ ªªáX¯«sê y˚ ~≈£îÿ, y˚ qqTï ‘·\eì ‘·\+|ü⁄>± rdüTø=ì

edüTÔHêïe⁄. ø£qTø£ ˙y˚ qqTï &ûb˛s¡Tº #˚sTT+#·≈£î+&Ü Ç+>∑¢+&ÉT˝À Á|üy˚X¯ô|≥ºeTì Á|ü‹ ìeTTwü+ yÓTTπøÿyêDÏí.

H˚qT Hê <ä>∑Zs¡ m≈£îÿe kÕe÷qT Ò≈£î+&Ü 22 bÂ+&É¢‘√H˚ Ç+>±¢+&ÉT≈£î ãj·T\T<˚]HêqT. n|ü&ÉT mπø‡Ã+CŸ πs≥T

ˇø£ ôdº]¢+>¥ bÂ+&é≈£î ø£ ≤›s¡T 13 s¡÷bÕj·T\ 6 nD≤\T. ñìï ã≥º\T Hêe<ä› dü]b˛j˚T≥ìï Ò≈£î+&Ó. <Û√‹,

|üsTTC≤e÷, ùwsê«D°‘√H˚ |ü&Ée˝À ‹]π>yêDÏí. <˚e⁄ìô|’q uÛ≤s¡+ y˚dæHêqT. ø£qTø£ Hê≈£î Ç+>±¢+&ÉT˝À @<√ |üì

#·÷|æ+∫ Á<äe´+ dü+bÕ~+# e÷s¡Z+ #·÷|æ qqTï #·~$+∫ ‹]– ‘·|üŒø£ <X+ ‘ÓdüÔ&Éqï qeTàø£+‘√H u§+u≤sTT qT+&ç

Áπ>{ŸÁ_≥Hé≈£î ãj·T\T<]HêqT. e÷ |ü&Ée yÓT\¢>± q&ç#~. |ü&ÉeTs¡ yÓ’|ü⁄≈£î b˛‘·÷ ñ+{Ï$T. ø±ã{Ïº s√p >∑&çj·÷s¡+

yÓqTø£≈£î ‹|üø√yê\˙, mìï ì$TcÕ\T yÓqTø£≈£î ‹bÕŒ˝À |ü&Ée ]ôd|üHé Ä|ò”düT˝À H√{°düT ô|fÒºyês¡T.

Áπ>{ŸÁ_≥Hé #πs es¡≈£î nsTT<äTqïs¡ >∑+≥\T yÓqTø£≈£î ‹|æŒHêeTT. yÓTT<ä{Ï Vü‰˝Ÿº e÷~ Ä&ÉHé (@&ÓHé)˝À. Ä&ÓHé

|ü≥ºDeTT˝ÀìøÏ yÓfi¯fl{≤ìøÏ e÷≈£î |ü]àwüHé Ç∫ÃHês¡T. Hê yÓ+ã&ç ñqï >∑T»sêr |æ\¢\ ã+<ÛäTe⁄\T Ä&ÉHé À ñ+&ç].

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ Ç|ü&ÉT Á|üj·÷D+˝À ø±\πøå|ü+ ø=s¡≈£î Á|üj·÷D°≈£î\T

@yT+ #düTÔ+{≤s√ #Ó|üŒ+&ç.

♦ Á|üj·÷D+ #˚ùd≥|ü&ÉT ‘√{Ï Á|üj·÷D°≈£î\‘√ m{≤¢

ñ+&Ü*? m+<äT≈£î?

♦ ø=‘·Ô Á|ü<XÊìøÏ yÓ[flq|ü&ÉT nø£ÿ&ç uÛ≤wü ns¡ú+ ø±ø£b˛‘

m≥Te+{Ï ∫≈£îÿ …<äTs¡e⁄‘êsTT? n|ü&ÉT MTπs+ #kÕÔs¡T?

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 15

n‘·&ÉT ø±s¡T ‘Ó∫Ã eTeTTà\qT rdüTø=ì yÓ[flHê&ÉT. Ä&ÉHé ÁbÕ+‘·eTT˝Àì #ê]Á‘ê‘·àø£yÓTÆqe˙ï #·÷|æ+∫Hê&ÉT. yê]

Ç+{À¢ eT+∫ XÊø±Vü‰s¡ uÛÀ»q+ ô|{Ïº eTfi≤fl |ü&Éeπse⁄˝À

$&É∫Hê&ÉT. Ä&ÉHé À ñ+&˚yês¡+<äs¡T ns¡;“ eTTdæ¢eTT\T. eTq

ôV’≤<äsêu≤<äT˝Àì eTTdæ¢+\ yÓTTVü≤˝≤¢ ñqï≥Tº ñ+≥T+~.

e÷ |ü&Ée ø=ìï ~Hê\T b˛s¡Tº düsT÷<é À ñ+&ç, eT<Ûä <Ûäsê

düeTTÁ<äeTT˝À Á|üy•+#ÓqT. #ê˝≤ C≤Á>∑‘·Ô>± Á|üj·÷D+ #dæ‹$T.

e÷ yÓ+≥ ñqï j·TT<äΔ $e÷Hê\T e÷ |ü&Éeô|’q m>∑Ts¡T#·T+&ÓqT.

&çÁkÕºj·Ts¡T¢ yÓTÆqT\qT rdæy˚dü÷Ô ñ+&ÓqT. n|ü&É|ü&ÉT &˚+»sY

ñqï<äì y˚TùdCŸ eùdÔ e÷ |ü&Ée\T yÓqTø£≈£î ‹]π>$. ø=+‘·ùd|ü⁄

nsTTq ‘·s¡Tyê‘· e÷s¡Z+ e÷]Ã eT∞fl eTT+<äT≈£î q&ç#$. ªõÁu≤\ºsYμ

πse⁄≈£î #s¡Tø=+{Ï$T.

IV

n{≤¢+{Ïø˘ eTVü‰düeTTÁ<äeTT˝À Á|üy˚•+#˚≥|ü&ÉT düeTTÁ<äeTT #ê˝≤ ªø±eTTμ (Á|üXÊ+‘·+)>± ñ+&ÓqT. j·TT<äΔ

HÍø£\T j·TT<äΔ $e÷Hê\T õÁu≤\ºsY dü+~Ûì ø±bÕ&ÉT#·T+&ÓqT. y˚TeTT ªuÒ Ä|òt _ùdÿμ #˚]‹$T. düeTTÁ<äeTT #ê˝≤

|òüTÀs¡+>± yÓ’ Ÿ¶>± ñ+&ÓqT. yê‘êes¡D+ #·\¢>±, eTãT“\‘√ ì+&çj·TT+&ÓqT. n|ü&˚ Ç+>±¢+&ÉT <ä>∑Zs¡≈£î edüTÔqï<äì,

n+<äs¡÷ ~π> düHêïVü‰\T yÓTT<ä\T ô|{Ïºqs¡T. »s¡àHé u≤+ãT\ qT+&ç Áã‹øÏ ∫es¡≈£î Ç\T¢ #˚s¡Tø=+{ÏeTì Á_{Ïwtyês¡T

dü+‘√wü|ü&ÉT#·T+&ç].

Ç+ ¢wt #êq˝Ÿ˝À e÷ |ü&Ée #˚s¡>±H˚ düeTTÁ<ä+ ªø±+μ (Á|üXÊ+‘·+) nsTT+~. Áπ>{Ÿ Á_≥Hé |ü&ÉeT{Ï rs¡+

bı&ÉT>∑Tq ñ‘·Ôs¡+ yÓ’|ü⁄ e÷ |ü&Ée b˛e⁄#·T+&ÓqT. Áπ>{Ÿ Á_≥Hé uÛÑ÷$T ø£q|ü&ÉT#·T+&ÓqT. <˚e⁄&ÉT qqTï ‘·T<ä≈£î Áπ>{Ÿ

Á_≥Hé #˚]Ãq+<äT≈£î dü+‘√wæ+∫, ø£è‘·»„‘ê e+<äq+ #˚dæ‹ì. ø±ì bÕ …‡{Ÿ >±s¡T Ç‘·s¡ uÛ≤s¡rj·T $<ë´s¡Tú\T, Á_{Ïwt

ø£düº+ yêfi¯ófl |ü&Ée ~π>eTT+<äT &ÉãT“ >∑T]+∫ n&ÉT>∑T‘ês¡ , dü]b˛j˚T≥+‘· &ÉãT“ Òø£b˛‘˚ |ü&Ée ~>∑ìe«s¡ì

e÷{Ïe÷{ÏøÏ >∑{Ïº>± #Ó|ü#·T+&ç]. ø±ã{Ïº qqTï Áπ>{Ÿ Á_≥Hé À ~>∑ìkÕÔs√ Ò<√ nì ˝À˝À|ü\ ∫+‹+#·Tø=+≥÷,

e÷{Ï e÷{ÏøÏ <˚e⁄DÏí X¯s¡DT C§∫Ã‹ì.

n|ü&ÉT H˚qT Hê‘√ bÕ≥T Áπ>{Ÿ Á_≥Hé≈£î Á|üj·÷DÏdüTÔqï ø£Ø+q>∑s¡T õ˝≤¢ m–®≈£L{Ïyé Ç+»˙s¡T >±] nu≤“sTT

düTπsXŸ u≤ãTqT ø£*dæ‹ì. ≈£î¢|üÔ+>± Hê |ü]dæú‹ $e]+∫‹ì. Hê <ä>∑Zs¡ &ÉãT“ Ò<äqï s¡Vü≤dü + me«]ø° #Ó|üŒqì n‘·ì

qT+&ç yê>±›qeTT rdüTø=+{Ïì. Ä |æ\¢yê&ÉT #ê˝≤ eT+∫yê&ÉT. n‘·ì <ä>∑Zs¡ 150/` bÂ+&É¢ Á&Ü|òtº ñ+&Ó. n‘·&ÉT

>∑es¡ïyÓT+{Ÿ kÕÿ\sYwæ|t \¶sY ø±ã{Ïº n‘·ìï &ÉãT“ Á|üXï n&ÉT>∑s¡T. n‘·ìøÏ |ü&Ée~π> |ü]àwüHé ‘=+<äs¡>± <=s¡T≈£î‘·T+<äì

n‘·ì‘√ ªªu≤ã÷! ˙≈£î &ÉãT“ Á|üX¯ï Ò<äT. ìqTï &ÉãT“ $wüj·T+ n&ÉT>∑s¡T. ˙e⁄ >∑es¡ïyÓT+{Ÿ kÕÿ\sYwæ|t ¨\¶s¡Te⁄.

ø£qTø£ ˙ 150 bÂ+&É¢ Á&Ü|òtº À Hê$ q÷s¡T bÂ+&ÉT¢ ñqïe˙, H˚qT ˙≈£î ã+<ÛäTe⁄qT ø±ã{Ïº Ç<ä›] &ÉãT“ πø Á&Ü|òtº À

ñqïeì #Ó|ü. uÛÑj·T|ü&É≈£î. H˚qT ˙ &ÉãT“ rdüTø√qT. ìqTï &ÉãT“ n&ÉT>∑qT. qqTï |ü&Ée ~π>≥≥Tº #·÷&ÉTμμ nì

n+{Ïì. á e÷≥≈£î düTπsXŸu≤ãT ˇ|üø=Hêï&ÉT. Áπ>{Ÿ Á_≥Hé kÕj·T+Á‘·+ #˚]HêeTT. Áπ>{Ÿ Á_≥Hé |ü•ÃeT rs¡|ü⁄

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ $<˚XÊ\≈£î yÓfi‚fl≥|ü&ÉT >∑&çj·÷s¡+˝À

düeTj·÷ìï dü]#˚düTø√yê*. BìøÏ ø±s¡D+

@$T{Ï?

♦ $<XÊ\˝À eTq≈£î ‘Ó*‡qyês¡T, ã+<ÛäTe⁄\T+fÒ

m{≤¢+{Ï kÂø£sê´\T bı+<äe#√Ã #Ó|üŒ+&ç?

♦ ª ªáX¯«sê ˙y ˚ ~≈ £ î ÿ μ μ nì s ¡# ·sTT‘ ·

nqTø√e{≤ìøÏ ø±s¡Dy˚T$T{Ï? MT¬ø<äT¬s’q

n{≤¢+{Ï dü+<äsê“¤ìï #Ó|üŒ+&ç.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2016

kÕÿ{Ÿ˝≤+&é jÓTTø£ÿ >±¢k˛Z

πse⁄|ü≥ºD+ <ä>∑ Zs ¡ |ü&Ée

Ä–+~. nø£ÿ&ç b˛©düTyês¡T,

e÷ |ü&Éeπse⁄≈£î #˚s¡ø£eTT+<˚

| ü& Ée˝Àìø Ï e∫ÃHês ¡ T .

bÕ´dæ+»s¡¢ bÕdtb˛s¡T º\qT

Ç‘ ·s ¡ ø±–‘ê\qT # Óø ˘

#˚j·T≥+ yÓTT<ä\T ô|{ÏºHês¡T.

ø=+<ä]øÏ ~>∑{≤ìøÏ |ü]àwüHé

Çe«˝ Ò< ä T. Hê≈ £ î > ∑ T+& Ó

»\T¢eTqï~. Hê >∑‹ @$T

ne⁄‘·T+<√ nì. bÕ …‡{Ÿ >±s¡T

eTVü‰ dü+‘√wüeTT‘√ ‘·q≈£î

|ü]àwüHé <=s¡T≈£î‘·T+<äì yÓ[flHês¡T. ø±ì yê]øÏ ≈£L&Ü m+<äTø√ |ü]àwüHé <=s¡ø£ Ò<äT. Hê≈£î #·eT≥\T |ü{Ïºq$. ø±ì

ô|’øÏ e÷Á‘·+ <ÛÓ’s¡ +>±H˚ ñHêï, H˚qT ùwsê«˙, ô|’C≤e÷˝À ñHêï. Hê e+‘·T e∫Ã+~. Hê bÕdtb˛s¡Tº #·÷dæq b˛©düT

n~Ûø±] ªªMTs¡T düº&ûdt ø=s¡≈£î e∫ÃHêsê?μμ nì n&ç–Hês¡T. H˚qT ne⁄qì #Ó|æŒHêqT. Ä\dü + Ò≈£î+&Ü, Ç+ø± @MT

n&É>∑≈£î+&ÜH˚ ªª|ü]àf…&éμμ nì kÕº+|ü⁄ y˚dæHês¡T.

HqT ãj·T≥≈£î e∫ÃHêqT. ãj·T≥ Áπ>{Ÿ Á_≥Hé <äèX´+ #·÷dü÷Ô ì\ã&çb˛sTTHêqT. |ü≥ºsêì dü+‘√wü+ e∫Ã+~.

<˚e⁄&ÉT kÕ<Ûä + ø±<äqTø=qï<ëìï kÕ<Ûä + #˚dæHê&ÉT. H˚qT mø£ÿ&É? Áπ>{Ÿ Á_≥Hé≈£î ô|’kÕ Ò≈£î+&Ü sêe≥yÓTø£ÿ&É?

áX«s¡T&ÉT qqTï s¡øÏå+∫Hê&ÉT Á_≥Hé Àì düT+<äs¡ <äèXÊ´\qT #·÷dæ, düMT|ü+˝Àì |ü&Ée\qT #·÷dæ <e⁄ìøÏ ø£è‘·»„‘ê

e+<äHê\T #˚dæ‹ì. bÕ Ò‡{Ÿ >±]øÏ ≈£L&Ü ~>∑{≤ìøÏ |ü]àwüHé <=]øÏ+~. düTπsXŸ u≤ãT≈£î >∑÷&Ü |ü]àwüHé <=]øÏ+~.

düTπsXŸu≤ãT kÕVü‰j·T´+ Ò≈£î+&ÜH n‘·ì &ÉãT“‘√ nedüs¡+ Ò≈£î+&ÜH Hê≈£î |ü]àwüHé <=]øÏq+<äT≈£î n‘·&ÉT ÄXÃs¡ |ü&çHê&ÉT.

yTeTT |ü&ÉeqT+&ç ~π>es¡≈£î dü÷sê´düÔeTj·T+ nsTT+~. qe+ãsY HÓ\. #ê˝≤ #·*. kÕe÷qT ~+|ü{≤ìøÏ ≈£L*yês¡T Òs¡T.

Hê dü+<äT>∑ #ê˝≤ ô|<ä›~. n+<äs¡T ‘·eT ‘·eT kÕe÷qT¢ yÓ‘·T≈£î‘·÷ ñ+&ç]. ø=+<äs¡T uÛ≤s¡rj·T ùdïVæ≤‘·T\T Hê≈£î

kÕVü‰j·T´+ #˚dæ]. Hê kÕe÷qT |ü&Ée ~–+~. áX¯«s¡Tì ø£{≤ø£åeTT e\q e+{≤j·Tq ø=&ÉT≈£îHÓ’q ;<ä {°#·s¡TqT,

dü]|ü&É&ÉãT“ yÓ+≥ Ò≈£î+&Ü 22 bÂ+&É¢‘√, ùwsê«˙ ô|’C≤e÷ ‘=&ÉT>∑Tø=ì Áπ>{Ÿ Á_≥Hé Àì kÕÿ{Ÿ˝≤+&é uÛÑ÷$Tô|’q

n&ÉT>∑Tô|{Ïº‹ì.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ s¡#·sTT‘·≈£î düTπsXŸu≤ãT düVü‰j·T+ Ò≈£î+&ÜH˚ |ü]àwüHé <=s¡ø£&ÜìøÏ

ø±s¡D+ @yÓTÆ ñ+≥T+~?

♦ @jT dü+<äsê“¤ À¢ MTs¡T <e⁄ìøÏ ø£è‘·»„‘·\T ‘Ó\T|ü⁄≈£î+{≤s√ ‘Ó\Œ+&ç.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 17

Ç$ #˚j·T+&ç

1. @<Ó’Hê kÕ~Û+#ê\+fÒ |ü≥Tº<ä\, <äè&ÛÉ dü+ø£\Œ+ nedüs¡+. Bìï düeT]údü÷Ô e÷{≤¢&É+&ç.

1. øÏ+~ yêø±´\T bÕsƒ¡+˝Àì @ ù|sê˝À ñqïy√ >∑T]Ô+∫, ù|sê≈£î o]¸ø£qT ô|≥º+&ç.

2. øÏ+~ ù|sêqT #·~$, Á|üX¯ï\≈£î CyêãT\T sêj·T+&ç.

ôV’≤<äsêu≤<é qT+&ç H˚qT ¬s’\T˝À u≤düs¡ ¬s’ Ò« ùdºwüHé≈£î #˚s¡T≈£îHêïqT. nø£ÿ&ç qT+&ç u≤düs¡ Àì l C≤„q

düs¡dü«r<˚$ Ä\j·÷ìøÏ #˚s¡T≈£îHêïqT. Ä<Ûë´‹àø£‘· $\dæ Ò¢ Á|üXÊ+‘· düT+<äs¡ Á|ü<˚X¯+˝À, >√<ëe]qB

rsêq á düT+<äs¡ Á|üdæ<äΔ |ü⁄D πøåÁ‘·+ ñqï~.

Çø£ÿ&ç düs¡dü«r<$ ôd’ø£‘·eT÷]Ôì yê´düeTVü≤]¸ eT*#ê&Éì Á|üdæ~Δ. á yêπ>›e‘ê düeTø£å+˝À edü+‘·|ü+#·$Ts√E

|æ\¢\≈£î $<ë´uÛ≤´dü+ #sTTùdÔ eT+∫ $<ë´e+‘·T\T ne⁄‘ês¡ì Á|ür‹. <ädüsê |ü+&ÉT>∑ s√E˝À¢ neTàyê]øÏ

qesêÁ‹ ñ‘·‡yê\T »s¡T|ü⁄‘ês¡T. ˇø=ÿø£ÿs√E ˇø=ÿø£ÿ ne‘ês¡ eT÷]Ô>± neTàyê]ì n\+ø£]kÕÔs¡T. á

s√E˝À¢ uÛÑ≈£îÔ\T ‘·+&√|ü‘·+&Ü\T>± e∫Ã neTàyê]ì <ä]Ù+#·T≈£î+{≤s¡T. á |ü⁄D πøåÁ‘·+ ìs¡à˝Ÿ õ˝≤¢ À

ñqï~.

n) u≤düs¡ |ü⁄D πøåÁ‘·+˝Àì <e‘· mes¡T?

Ä) düs¡dü«r<˚$ Ä\j·T+ @ q~ rsêq ñqï~?

Ç) düs¡dü«r<$ ôd’ø£‘·eT÷]Ôì eT\∫q yês¡T mes¡T?

á) qesêÁ‹ ñ‘·‡yê\T m|ü&ÉT »s¡T>∑T‘êsTT?

ñ) ô|’ ù|sê≈£î o]¸ø£ dü÷∫+#·+&ç.

|ü&Ée˝À ]ôd|üHé s¡÷+ ≈£L&Ü ñ+≥T+~

H˚qT <Û√e‹ X‚sê«˙‘√ ñ+{Ïì

@y˚fi¯ ÁbÕD+ b˛‘·T+<√

y˚TeTT |ü&Ée qT+&ç ~π>es¡≈£î dü÷sê´düÔeTj·T+ nsTT+~.

yêø£ + ù|sê dü+K´ o]¸ø£



SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2018



n) <ä÷s¡Á|üj·÷D≤\≈£î b˛j˚T≥|ü&ÉT rdüTø√e\dæq C≤Á>∑‘·Ô\T @$T{Ï?

Ä) s¡#·sTT‘· ñqï‘·$<ä ø√dü+ |ü≥Tº<ä\‘√ Ç+>±¢+&ÉT yÓfi≤fl&ÉT ø£<ë! Bì <ë«sê MTπs+ Á>∑Væ≤+#ês¡T?

Ç) ªñqï‘· \ø£å +‘√ |ü≥Tº<ä\‘√ <˚ìHÓ’Hê kÕ~Û+#·e#·TÃμ $e]+#·+&ç.

á) ˇø£ ø=‘·Ô Á|ü<˚XÊìï <ä]Ù+∫q|ü&ÉT nø£ÿ&É ‘Ó*j·Tì $wüj·÷\qT ‘Ó\T‡ø√e&ÜìøÏ MTπs+#˚kÕÔs¡T?


n) ªnqT≈£îqï~ kÕ~Û+#·≥+˝À ø£*π> ‘·è|æÔ nq+‘·yÓTÆ+~.μ eTT<äT› sêeTø£èwüíj·T´ düeTTÁ<ä Á|üj·÷D+

Ä<Ûës¡+>± $e]+#·+&ç.


1. øÏ+~ yêì˝À ø£<ëìøÏ »yêãTqT düè»Hê‘·àø£+>± sêj·T+&ç.

n) #·<äTe⁄qT ø£wüº+>± uÛ≤$+#·e<äT›. ñqï‘·\ø£å + ô|≥Tºø=ì, Çwüº+>± #·<äTe⁄≈£îì, nqT≈£îqï~ kÕ~Û+#ê\ì

‘Ó\T|ü⁄‘·÷ $TÁ‘·TìøÏ ÒK sêj·T+&ç.

(˝Ò<ë)

Ä) MTs¡T #˚dæq ˇø£ Á|üj·÷D nqTuÛÑyêìï $e]dü÷Ô yê´dü+ sêj·T+&ç.

V. |ü<äC≤\ $ìjÓ÷>∑+

1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ‘· dæq |ü<ëìøÏ ‘·–q nsêúìï >∑T]Ô+#·+&ç.

n) ô|’ #·<äTe⁄≈£î dü]|ü&Ü Á<äe´+ Hêe<ä› Ò≈£î+&Ó. ( )

n) X¯øÏÔ Ä) kÕeTs¡ú + Ç) &ÉãT“ á) edüTÔe⁄

Ä) Hê$TÁ‘·TìøÏ düVü‰j·T|ü&É‘·qì H˚qT yê>±›q+ #˚XÊqT. ( )

n) e÷≥rdüTø=qT Ä) e÷≥sTT#·TÃ Ç) e÷≥ e÷s¡TÃ á) &ÉãT“ sTT#·TÃ

2. øÏ+~ C≤rj·÷\qT kı+‘·yêø±´\˝À sêj·T+&ç.

ñ<ë:` n+<Óy˚dæq #˚sTT

d”dü|ü<ë´\T sêj·T&É+˝À lHê<∏äT&ç~ n+<Óy˚dæq #˚sTT.

n) |ü≥ºsêì dü+‘√wü+SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 19

Ä) <˚e⁄ìô|’ uÛ≤s¡+ y˚j·TT

Ç) >∑T+&Ó»\T¢eTqT

á) #ÓeT≥\T|ü≥Tº


1. øÏ+~ yêø±´\˝À ‘· dæq |ü<ë\T @ düe÷kÕ˝À >∑T]Ô+∫, yê{Ï ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.

n) Ä~X‚wüßìøÏ ysTT‘·\\T.

Ä) ø£ècÕís¡T®qT\T dæ<äΔyÓTÆHês¡T.

Ç) s¡$, sêeTT nqï<äeTTà\T.

á) yêsêìøÏ @&ÉTs√E\T.

ñ) q÷πs+&ÉT¢ J$+#·T.

2. øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ dü+~Ûù|s¡T sêj·T+&ç.

n) $<ë´uÛ≤´dü+ R G R

Ä) yÓTT<ä\sTT+~ R G R

Ç) $<ë´s¡Tú\T R G R

á) @<Ó’Hê R G R

ñ) yês¡+<äs¡T R G R

n‘·Ô «dü+~Û

✷ øÏ+~ |ü<ë\qT |ü]o*+#·+&ç.

n) sêeTj·T´ R sêeT G nj·T´

Ä) y˚Tq‘·Ô / y˚Tqj·T‘·Ô R y˚Tq G n‘·Ô

Ç) ôd\jTs¡T R ôd\ G @s¡T

á) ˇø±H=ø£ R ˇø£ G ˇø£

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2020

|üPs¡«|ü<ä+ ∫es¡ ñqï n#·TÃ @~?

|üs¡|ü<ä+ yÓTT<ä{ ñqï n#·TÃ @~?

|üPs¡«|ü<ä+ ∫e] n#·TÃ≈£î |üs¡|ü<ä+ yÓTT<ä{Ï n#·TÃ ø£*ùdÔ @+ @s¡Œ&ç+~?

ô|’ ñ<ëVü≤s¡D\T #·÷dæq|ü&ÉT yÓTT<ä{Ï |ü<ä+ ∫es¡q ªnμ n#·TÃ ñ+≥T+~. ¬s+&Ée |ü<ä+ yÓTT<ä≥ n, @,

yÓTT<ä …’q n#·TÃ\T ñHêïsTT. dü+~Û »]–q|ü&ÉT yÓTT<ä{Ï |ü<ä+ ∫e] n#·TÃ ªnμ À|æ+∫ ¬s+&√ |ü<ä+ yÓTT<ä{Ï

n#·TÃ e∫Ã #˚]‘˚ øÏ+~ $<Ûä+>± ñ+{≤sTT.

(i) sêeTj·T´ ˝≤+{Ï |ü<ë˝À¢ dü+~Û m|ü&É÷ ne⁄‘·T+~. (ì‘· +)

(ii) y˚Tq‘·Ô, y˚Tqj·T‘·Ô ˝≤+{Ï |ü<ë˝À¢ dü+~Û »s¡>∑e#·TÃ, »s¡T>∑ø£b˛e#·TÃ. (yÓ’ø£*Œø£+)

(iii) ôd\j˚Ts¡T ˝≤+{Ï |ü<ë\T ªôd Òs¡Tμ ˝≤>± e÷s¡≈£î+&Ü ªôd\j˚Ts¡Tμ ˝≤>±H˚ ñ+{≤sTT. (ìùw<Ûä+)

(iv) ˇø±H=ø£ ˝≤+{Ï |ü<ë\T ªˇø=ø£μ˝≤>± e÷s¡≈£î+&Ü eTs√s¡÷|ü+˝ÀøÏ n+fÒ ªˇø±H=ø£μ˝≤>±

e÷s¡T‘êsTT. (nq´ø±s¡ +)

(yÓTT<ä{Ï |ü<ä+ ∫e] n#·TÃ |üPs¡« dü«s¡+. ¬s+&√|ü<ä+ yÓTT<ä{Ï n#·TÃ |üs¡dü«s¡+.)

ªnμ ≈£î n#·TÃ\T (n, Ä, Ç, á, ñ, }, m, @, ◊, ˇ, z, W) |üs¡yÓTÆ‘˚ @s¡Œ&˚ dü+~Û ªn‘·Ô «dü+~Ûμ.

n‘·TÔ ( n‘·TÔ n+fÒ ÁVü≤dü«yÓTÆq ªnμ ) q≈£î n#·TÃ |üs¡yÓTÆq|ü&ÉT dü+~Û ãVüQfi¯eTT>±q>∑T.

3. øÏ+~ |ü<ë\qT ø£*|æ sêj·T+&ç. @+ »]–+<√ #Ó|üŒ+&ç.

ñ<ë : ‘·–q G n+‘· R ‘·–q+‘·

n) #ê*q G n+‘· R

Ä) d”‘· G neTà R

Ç) nø£ÿ&É G Çø£ÿ&É R

á) n+<äø£ G ñ+&ÓqT R

ñ) #Ó|ü≥ G m≥T¢ R

}) sêø£ G @$T R


♦ $$<Ûä |üÁ‹ø£\˝À e#˚Ã j·÷Á‘ês¡#·q\qT #·~$, yê{Ï À ø£ <ëìøÏ ìy˚~ø£ sêj·T+&ç.

dü+~Ûì $&ÉBdæq|ü&ÉT @s¡Œ&˚

¬s+&ÉT |ü<ë\˝À yÓTT<ä{Ï |ü<ëìï

ª|üPs¡«|ü<ä+μ, ¬s+&Ée |ü<ëìï

ª|üs¡|ü<ä+μ nì n+{≤s¡T.

ãVüQfi¯+ :

dü+~Û ì‘· +>±, yÓ’ø£*Œø£+>±,

ìùw<Ûä+>±, nq´ø±s¡´+>±

»s¡T> ∑&Üìï ªãVüQfi¯+μ

n+{≤s¡T.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 21

dü÷øÏÔ

nK+&ÉyÓTÆq zs¡TŒ, <ÛÓ’s¡ +, Á|üj·T‘êï\‘√H˚

ñ‘·ÔyÓ÷‘·ÔeT |òü*‘ê\T dü+ÁbÕ|üÔeTÚ‘êsTT.

` kÕ«$T $y˚ø±q+<ä

1. @<Ó’Hê kÕ~Û+#ê\+fÒ |ü≥Tº<ä\, <äè&ÛÉdü+ø£\Œ+ nedüs¡eTì ne⁄qT / ø±<äT

düeT]údü÷Ô e÷{≤¢&É>∑\qT.

2. n|ü]∫‘· >∑<ä + #·~$ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

3. nqT≈£îqï~ kÕ~Û+#·&É+˝À ñ+&˚ ‘·è|æÔì >∑T]+∫ kı+‘·e÷≥˝À¢ ne⁄qT / ø±<äT

sêj·T>∑\qT.

4. #·<äTe⁄ ø£wüº+>± uÛ≤$+#·ø£, Çwüº+>± uÛ≤$+#ê\ì $TÁ‘·TìøÏ ÒK ne⁄qT / ø±<äT

sêj·T>∑\qT.

H˚ì$ #˚j·T>∑\Hê?

MT≈£î ‘Ó\TkÕ?

1. õÁu≤\ºsY πse⁄ : j·TTHÓ’f…&é øÏ+>¥&É+ (U.K.)˝À ñqï ˇø£ z&Éπse⁄.

2. uÒ Ä|òt _ùdÿ : ôdŒsTTHé Àì Òôddt q>∑sêìøÏ <ä>∑Zs¡ À ñqï~. düeTTÁ<ä¬øs¡{≤\T |üs¡«‘·

kÕqTe⁄\qT &Ûûø=≥º&É+ e\q kıs¡+>∑+ @s¡Œ&ç+~. Ç~ |üsê´≥ø£ πø+Á<ä+>± $\dæ\T¢‘·Tqï~.

3. ôdº]¢+>¥ bÂ+&é : Á_≥Hé <˚X¯|ü⁄ ø£¬s˙‡ (Á<äe´+)

4. bÕdtb˛sYº : $<˚XÊ\≈£î yÓfi‚fl yêfi¯fl≈£î Á|üuÛÑT‘·«+ Ç#˚Ã e´øÏÔ <ÛäèMø£s¡D |üÁ‘·+.

5. Áπ>{Ÿ Á_≥Hé : Ç+>∑¢+&é, kÕÿ{Ÿ˝≤+&é, y˚ Ÿ‡ Be⁄\T, ñ‘·Ôs¡ ◊sê¢+&é\ düeTT<ëj·T+.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2022

3ã+&Ü] ãdüeqï

` bÕ\Tÿ]øÏ k˛eTHê<∏äT&ÉT

>√˝§ÿ+&É bÕ\≈£î&ÉT nãT˝Ÿ Vü≤düHé ‘êHêcÕ. Ç‘·ì bÕ\Hê ø±\+˝À uÛÑÁ<ë#·\+ ‘·Vü≤o˝≤›s¡T>± ø£+#·s¡¢

>√|üqï ñ+&yê&ÉT. Äj·Tq lsêeTuÛÑ≈£îÔ&ÉT. Á|ü»\qT+&ç edü÷\T#dæq düTe÷s¡T Äs¡T\ø£å\ s¡÷bÕj·T\T |üqTï‘√

uÛÑÁ<ë#·\+˝À sêe÷\j·÷ìï ì]à+#ê&ÉT. d”‘êsêeTT\≈£î $\TyÓ’q q>∑\T #˚sTT+#ê&ÉT. Á|üuÛÑT‘·« kıeTTà

<äT]«ìjÓ÷>∑+ #˚XÊ&ÉH˚ HÓ|ü+‘√ >√|üqïqT ø±sê>±s¡+˝À ã+~Û+#ês¡T. >√|üqï ‘·q ø°s¡Ôq\‘√ lsêeTT&çì

y˚&ÉTø=Hêï&ÉT. lsêeTT&˚ ‘êHêcÕ≈£î Ä kıeTTà #Ó*¢+∫ ã+<Ûä$eTTøÏÔ&çì #˚XÊ&ÉT.

#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

1. ø£+#·s¡¢ >√|üqï mes¡T?

2. n‘·ìô|’ yÓ÷|æq n_ÛjÓ÷>∑yT$T{Ï?

3. >√|üqï m{≤¢ ã+<Ûä $eTT≈£îÔ&Éj·÷´&ÉT?

4. >√|üqï e+{Ï uÛÑ≈£îÔ\qT >∑T]+∫ MT≈£î ‘Ó\TkÕ?

Á|üX¯ï\T:

_»®\T&ç ø=\Te⁄˝À ã+&Ü] ãdüeqï <ä+&ÉHêj·T≈£î&ÉT>± ñHêï&ÉT. Ç‘·&ÉT >=|üŒ •euÛÑ≈£îÔ&ÉT.

ˇø£s√E ø£ »+>∑eTj·T´ ãdüeqï <ä>∑Zs¡≈£î e∫Ã ªªHê≈£î á ø£åD+˝À Ç+‘· <Ûäq+ ø±yê*. Òø£b˛‘˚

MT dü|üs¡ \T d”«ø£]+#·qTμμ nHêï&ÉT. n|ü&ÉT ãdüeqï ø√XÊ>±s¡+˝Àì ù|{Ïø£ À¢ ñqï e÷&É\qT

(ã+>±s¡T HêDÒ\T) »+>∑eTj·T´≈£î düeT]Œ+#ê&ÉT. n~ #·÷dæq Ç‘·s¡ eT+Á‘·T\T _»®\T&ç <ä>∑Zs¡≈£î

b˛sTT ãdüeqï sê»Á<√Vü≤+ #˚XÊ&Éì #ÓbÕŒs¡T.

ãdüeqï W<ës¡ ãT~Δ, uÛÑøÏÔ‘·‘·Ô«+ ‘Ó*j·TCÒj·T≥+ á bÕsƒ¡+ ñ<›X¯+.

bÕsƒ¡+ H˚|ü<∏ä +, ñ<›X¯+

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 23

á bÕsƒ¡+ ~«|ü<ä. Ç~ <˚•ø£$‘ê Á|üÁøÏj·T. Ç~ ¬s+&˚dæ bÕ<ë\

#=|üq e÷Á‘ê>∑D≤\‘√ kÕπ>s¡#·q. yÓTT‘·Ô+ ø±yê´ìï ~«|ü<ä #Û·+<ädüT‡˝À

sêùdÔ <ëìï ª~«|ü<ä ø±e´+μ n+{≤s¡T.

á bÕsƒ¡+ bÕ\Tÿ]øÏ k˛eTHê<∏äT&ÉT sêdæq ªãdüe|ü⁄sêD+μ

‘·èrj·÷XÊ«dü+ ˝Àì~.

(}Vü‰∫Á‘·+)

12e X¯‘êã›+

<• dü+Á|ü<ëj·T+˝À s¡#·q\T #dæq yÓTT≥ºyÓTT<ä{Ï ø£$ bÕ\Tÿ]øÏ k˛eTHê<∏äT&ÉT.

‘Ó\T>∑T˝À dü«‘·+Á‘· ø±yê´ìï sêdæq ‘=*ø£$. ãdüy˚X¯«s¡Tì #·]Á‘·qT |ü⁄sêD+>±

ì]à+∫ ~«|ü<ä≈£î ø±e´ >ös¡e+ ø£*–+∫q XË’eø£$. »q>±eT õ˝≤¢ bÕ\≈£î]Ô (bÕ\≈£î]øÏ

/ bÕ\Tÿ]øÏ) k˛eTq »qàdüú\+.

ãdüe|ü⁄sêDeTT, nqTuÛÑekÕs¡eTT, ãdüy√<ëVü≤s¡DeTT, eècÕ~Û|üX¯‘·ø£eTT,

#·‘·Tπs«<äkÕs¡eTT, #ÓqïeT\T¢ d”düeTT\T, |ü+&ç‘êsê<Ûä #·]Á‘·eTT yÓTT<ä\sTTq$ k˛eTq

ø£è‘·T\T. s¡>∑&É, >∑<ä , |ü+#·ø£+, nwüºø£+, ~«|ü<ä, X¯‘·ø£+, ñ<ëVü≤s¡D+ yÓTT<ä\sTTq

kÕVæ≤r Á|üÁøÏj·T\≈£î áj·Tq Ä<äT´&ÉT. dü+düÿ è‘·, ‘·$Tfi, ø£qï&É, eTsêØƒuÛ≤cÕ |ü<ë\qT

j·T<∏#·Ã¤>± ‘·q s¡#·q˝À ñ|üjÓ÷–+∫q ãVüQuÛ≤cÕ ø√$<äT&ÉT. ‘Ó\T>∑T˝À ªeTDÏ

Á|üyêfi¯ XË’*μì yê&çq ‘=*ø£$.


ø£$ |ü]#·j·T+






NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2024

I

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ düTs¡‘·s¡Te⁄, ø£qø±#·\+, düTs¡<ÛqTe⁄,

uÛ Ñø Ï Ô∫+‘êeTDÏ nH˚ |ü<ë\qT

yê&É&É+˝À ø£$ ñ<›X¯+ @$T{Ï?

♦ ªã>∑T‘·T&Üdæ+#·TH˚ |üs¡<ÛäqeTTq≈£îμ

Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·Ty˚T$T{Ï?

dü<äT<›X+‘√ #ùd |üqT\T m|ü&É÷ eTìwæì düNÃ¤\T&ÉT>∑H ì\u…&ÉT‘êsTT. uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT

≈£L&Ü Ç≥Te+{Ï |üqT\qT #ùd yê]ì yÓT#·TÃ≈£î+{≤&ÉT. BìøÏ ñ<ëVü≤s¡D\T |ü⁄sêDÒ‹Vü‰kÕ\˝À

nH˚ø£+ ø£ì|ækÕÔsTT. Ä ø√e˝Àì yê&˚ ã+&Ü] ãdüeqï. n‘·ì J$‘·+˝À »]–q ˇø£

eTVü≤‘·Ôs¡ |òüT≥º+ >∑T]+∫ Ç|ü&ÉT ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

Á|üy•ø£

ã+&Ü] ãdüeq <ä+&ÉHêj·T≈£îì

s¡|æŒ+∫ ªªe÷j·Ts¡ú yÓTT|æŒ+∫ bıeTTà

<äù|Œ$T? kÕ\T" Áã<Ûëì ‘·q+ãT

ª<ä+&ç+|ü sêμ<äqT ‘·\"|ü⁄q ì≥T¢

ã+&Üs¡ eT+‘·j·TT" u≤&ÉT ùddæ‹$

|üs¡<Ûäq+ ã|üVü≤]+|üì u≤dü j·T+Á&ÉT

|üs¡<Ûäq+ u…{§¢ø√ ãdüe! ¬ø’ø=+{Ï

y˚j·TT e÷≥\T H˚\ yÓi‘·TeTT ˙≈£î

e÷j·Ts¡ú yÓTT|æŒ+∫ j·T+‘· qT+&ÉTμμ

eTqe⁄&ÉT" –+∫ Á‘·ŒVü≤dæ‘êdüT´"&É>∑T#·T

»qHê<∏äTq≈£î ãdüeq eT+Á‹ j·TìjÓT

ªªãs¡yTXó uÛÑøÏÔj·THé düTs¡‘·s¡Te⁄+&É

Vü≤s¡TuÛÑøÏÔj·THé ø£qø±#·\+ãT+&É

>±e÷] uÛÑøÏÔ ∫+‘êeTDÏ j·TT+&É

k˛e÷s¡Δ <Ûäs¡T uÛÑøÏÔ düTs¡<ÛqTe⁄+&É

ã>∑T‘·T"&Üdæ+#·TH |üs¡<Ûäq+ãTq≈£î

eTè>∑|ü‹ jÓT<Ó›dü y˚Tj·TTH˚ |ü⁄\T¢?

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 25

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ •e uÛÑ≈£îÔ\qT Vü≤+dü, ∫\Tø£,

#·ø√s¡+, ‘·TyÓTà<ä\‘√ ø£$

m+<äT≈£î b˛*Ã ñ+{≤&ÉT?

♦ ªªˇ&Éj·T\ øÏ∫Ã‹ H=&Éj·T\

<ÛäqeTTμμ nq&É+˝À ns¡ú+ @yÓTÆ

ñ+≥T+~?

II

ø°åsê_Δ ˝À|ü\" Á^&ç+#·T Vü≤+dü

>√s¡TH˚ |ü&çj·T\ ˙s¡T Á<ëe+>∑"?

p‘· |òü\+ãT\T düT+_+#·T ∫\Tø£

Áu≤‹ ã÷s¡T>∑T Áe÷ì |ü+&ÉT¢ >∑H=ZqTHÓ?

sêø±eT\ CÀ´‘·‡ï" Á<ëe⁄ #·ø√s¡

e÷ø±+ø£å ùdj·TTH˚ Nø£{Ï" Á<ëe

$]<ä$Tà yêdüq $Vü≤]+#·T‘˚"{Ï

|ü]>=ì düT&çj·TTH˚ ã_“* $s¡T\?

HÓiT">∑TH˚ j·T\ ~>∑ZCÒ+Á<ä+ãT ø=<äeT

jÓTi|ü+~ #·qT d”ø£? HÓiT">∑e⁄ >±ø£

j·Ts¡T<ä>∑T *+>∑ dü<äs¡Tú\ sTT+&É¢

es¡e⁄&É Hê ø=ø£ düs¡¬øj·Ts¡ú+ãT

|ü⁄&ÉMTX¯! MT<Ûäq+ãTq≈£î" CÒkÕ"|ü

H=&Éj·T\ øÏ∫Ã‹ H=&Éj·T\<ÛäqeTT

bÕ~>∑<äiÏ"–q uÛÑ≈£îÔ+&É">±qT

>±<˚ì eTT&ÉT|ü⁄ …ø£ÿ\T dü÷&ÉTμμ eTqT#·T

<ä≥Tº"&ÉT ãdüeq <ä+&ÉHêj·T"≈£î"&ÉT

ô|f…º\T eTT+<ä≥" u…{Ïº ‘êfi¯eTT\T

|ü⁄#·TÃ&ÉT e÷&É \TbıŒ+>∑T#·T" p&É

q#ÓÃs¡TyÓ’ …ø£ÿ ø£>∑Z\+ãTqï

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2026

Ç$ #˚j·T+&ç

1. ªn#·+#·\ uÛÑøÏÔ bÕs¡eX¯ + ø£*Zq yêfi¯ófl <ÛäHêX¯≈£î ÀqTø±s¡Tμ Bì >∑T]+∫ MT n_ÛÁbÕj·T+ #Ó|üŒ+&ç.

2. ~«|ü<äqT sê>∑j·TTø£Ô+>± bÕ&É+&ç.

kÕsê+X¯+

_»®\T&ÉT <ä+&ÉHêj·T≈£î&Ó’q ã+&Ü] ãdüeqïqT |æ*|æ+#ê&ÉT. ªªe÷ <ÛäHêìï n|üŒ–+∫ b˛e≥+˝À ‘·ù|ŒMT

Ò<äT. Çø£ #ê\T MT Á|ü<Ûëì |ü<ä$. qHÓïes¡T <ä+&ç+#· Òs¡H˚ BÛe÷‘√ KC≤Hê n+‘ê U≤∞ #˚XÊe⁄. Ç‘·s¡T\ <ÛäHêìï

Ä•+#·qì Á|ü‹»„ #˚XÊe⁄ ø£<ë! eT] m{≤¢ <=+–*+#êe⁄? m≈£îÿe e÷≥\T m+<äT≈£î >±˙ ìqTï @eTsTTq

nq&ÜìøÏ Hê≈£î uÛÑj·T+ ø£\T>∑T‘·Tqï~. e÷ kıeTTà e÷øÏ∫Ã MT]ø£ <äj·T#˚j·Te#·TÃμμ nHêï&ÉT. n|ü&ÉT eT+Á‹

ãdüeq ∫s¡Tqe⁄«‘√ ªª|üs¡eT•e⁄ì |ü≥¢ uÛÑøÏÔ nH˚ ø£\Œeèø£å+ e÷≈£î n+&É>± ñ+&É>±, X¯+ø£s¡Tìô|’ uÛÑøÏÔ nH˚ ã+>±s¡T

|üs¡«‘·+ (yTs¡T |üs¡«‘·+) Hê nBÛq+˝À ñ+&É>±, |üs¡yTX«s¡Tì uÛÑøÏÔ nH ∫+‘êeTDÏ Hê #Ó+‘· ñ+&É>±, X+uÛÑTì uÛÑøÏÔ

nH˚ ø±eT<ÛqTe⁄ qqTï ø£ìô|{Ïº ñ+&É>± Hê e+{Ï uÛÑ≈£îÔ&ÉT Ç‘·s¡T\ <ÛäHêìï Ä•kÕÔ&Ü? dæ+Vü≤+ mø£ÿ&Ó’q >∑&ç¶

yTdüTÔ+<ë?

bÕ\ düeTTÁ<ä+˝À Áø°&ç+# Vü≤+dü eT&ÉT>∑T\˝À s¡T ‘ê>∑T‘·T+<ë? e÷$T&ç |ü+&É¢qT ‹H ∫\Tø£ ã÷s¡T>∑T #Ó≥Tº

|ü+&É¢qT ø£HÓï‹Ô ◊Hê #·÷düTÔ+<ë? ì+&ÉT |ü⁄qï$T Hê{Ï yÓHÓï\qT ‘êπ> #·ø√s¡|üøÏå Nø£{Ïì ÄkÕ«~düTÔ+<ë? ‘êeTs¡|üP\

düT>∑+<Ûä+˝À $Vü≤]+#˚ ‘·TyÓTà<ä ñyÓTà‘·Ô |üP\ø√dü+ |üs¡T>∑T\T rdüTÔ+<ë? @qT>∑T |æ\¢ |ü+~ bÕ\T ‘ê>∑&ÜìøÏ

‘·Vü≤‘·Vü≤˝≤&ÉT‘·T+<ë? ≈£î $#·ø£åD Òø£b˛‘ HH+ #j·÷*? •euÛÑ≈£îÔ\ Ç+&É¢ dü+Á|ü<ëj·T+ πø+ ‘Ó\TdüT? kÕ«$T

kıeTTà kÕ«$Tπø Ç#êÃqT. Ç‘·s¡T\ <Ûäq+‘√ Hêπø+ |üì? MT <Ûäq+ ø√dü+ HqT #sTT #ê|üqT. HqT Hê´j·T+ ‘·|üŒqT.

˙≈£î Hê MT<ä qeTàø£+ Òø£b˛‘ kıeTTà …ø£ÿ #·÷düTø√μμ nì |ü*ø±&ÉT. <ÛäHê>±s¡+˝Àì ô|f…º\˙ï ‘Ó|æŒ+∫ ‘êfi≤\T

rdæ _»®\T&ç eTT+<˚ yê{Ï eT÷‘·\T rsTT+#ês¡T. n|ü&ÉT _»®\T&ÉT #·÷düT≈£î+fÒ ô|f…º\ ì+&É e÷&É\T (ã+>±s¡T

HêDÒ\T) ‘·fi¯‘·fi¯ ≤&ÉT‘·THêïsTT. …ø£ÿô|{Ïº #·÷&É>± ñ+&Ée\dæq yê{Ïø£qï m≈£îÿeH˚ ñHêïsTT.

1. bÕsƒ¡+˝À øÏ+~ uÛ≤yê\Tqï bÕ<ë\qT >∑T]Ô+#·+&ç. M{Ïì mes¡T me]‘√ nHêïs√ #Ó|üŒ+&ç.

n) e÷ <ÛäHêìï n|üŒ–+∫ yÓfi¯ófl.

Ä) ‘êeTs¡ |üP\ yêdüq˝À $Vü≤]+#˚ ‘·TyÓTà<ä ñyÓTà‘·Ô |üP\qT m{≤¢ ÄkÕ«~düTÔ+~?

Ç) dæ+Vü≤+ mø£ÿ&Ó’Hê >∑&ç¶y˚TdüTÔ+<ë?



SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 27



n) ã+&Ü] ãdüeqï dü«uÛ≤yêìï sêj·T+&ç.

Ä) ã+&Ü] ãdüeqï sêE‘√ ìs¡“¤j·T+>± e÷{≤¢&Ü&ÉT ø£<ë! Ç{≤¢ m|ü&ÉT ìs¡“¤j·T+>± e÷{≤¢&É>∑\T>∑T‘ês¡T?

Ç) uÛÑ≈£îÔ&ÉT |üs¡<ÛäHêìï Ä•+#·&ÉT. m+<äT≈£î?

á) ªªø°åsê_Δ ˝À|ü\" Á^&ç+#·T Vü≤+dü >√s¡TH˚ |ü&çj·T\ ˙s¡T Á<ëe+>∑μμ nì ãdüeqï nq&É+˝À >∑\

ñ<›X¯+ @$T{Ï?


n) ãdüeì >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! uÛÑ≈£îÔ&çøÏ ñ+&Ée\dæq \ø£åD≤\T @$T{À sêj·T+&ç.



n) ~«|ü<ä s¡÷|ü+˝ÀqTqï á bÕsƒê´+X¯ $wüj·÷ìï dü+uÛ≤wüD s¡÷|ü+˝À sêj·T+&ç.

V. |ü<äC≤\ $ìjÓ÷>∑+

1. ^‘· dæq |ü<ëìøÏ nsêúìï sêj·T+&ç.

n) ø°åsê_Δì eT~∏+∫q|ü&ÉT neTè‘·+ |ü⁄{Ïº+~. R

Ä) ø=+&É >∑TVü≤˝˝À ìedæ+#˚ eTè>∑|ü‹ n&É$øÏ sêE. R

Ç) |ü⁄&ÉMTX¯ó\T Á|ü»\qT #·ø£ÿ>± |ü]bÕ*+#ês¡T. R

2. øÏ+~ |ü<ä + #·<äTe+&ç. U≤∞\qT |üP]+#·+&ç.

>∑+–>√e⁄ bÕ\T >∑]f…&Ó’qqT #ê\T

ø£&çyÓ&Ó’q H˚$T Ks¡eTT bÕ\T

uÛÑøÏÔ>∑\T>∑T ≈£L&ÉT |üf…º&Ó’qqT #ê\T

$X¯«<ë_ÛsêeT $qTs¡y˚eT!

n) Ks¡eTT n+fÒ

Ä) ≈£L&ÉT n+fÒ

Ç) >∑+–>√e⁄ bÕ\qT ‘√ b˛˝≤Ã&ÉT.

á) á |ü<ë´ìï sêXÊ&ÉT.

ñ) á |ü<ä + X¯‘·ø£+˝Àì~.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2028

2. øÏ+~ Á|üø£è‹ $ø£è‹ |ü<ë\qT »‘·|üs¡#·+&ç.

n) ÄXÃs¡ + ( ) m) ã‹Ô

Ä) uÛÑøÏÔ ( ) _) <Ódü

Ç) ~X¯ ( ) dæ) |ü⁄&É$T

á) |üè~∏« ( ) &ç) n#ÓÃs¡Te⁄


1. øÏ+~ |ü{Ïºø£qT |üP]+#·+&ç.

dü+~Û|ü<ä+ $&ÉBdæ sêj·T+&ç dü+~Ûù|s¡T

ñ<ë: ø°åsê_Δ ø°ås¡ G n_Δ dües¡íBs¡Èdü+~Û

1. ø£qø±#·\+

2. ø°åsê_Δ

3. Hê≈£î G ˇø£

4. ø±<äT G @ì

5. n‘·ìøÏ#ÓÃqT

6. |ü⁄{Ïºì\T¢

7. @$T{Ï G Ç~

8. Hêj·TqeTà

>∑TDdü+~Û

2. øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBj·T+&ç.

ñ<ë: sêCÒ+Á<äT&ÉT R sê» G Ç+Á<äT&ÉT ( n G Ç R @ )

n) >∑CÒ+Á<äT&ÉT R G ( )

ñ<ë: |üs¡yTX«s¡T&ÉT R |üs¡eT G áX¯«s¡T&ÉT ( n G á R @ )

Ä) düπs«X«s¡T&ÉT R G ( )

ñ<ë: edü+‘√‘·‡e+ R edü+‘· G ñ‘·‡e+ ( n G ñ R z )

Ç) >∑+>√<äø£+ R G ( )

ñ<ë: <˚e]¸ R <˚e G ãTTwæ ( n G ãTT R nsY )

á) eTVü≤]¸ R G ( )

ô| ’ | ü<ë\qT > ∑eTì+#·+& ç . yê{ Ïì eT÷& É T s ¡ø±\T>± $& ÉBj·T≥+ »]–+~.

eT÷&ÉT dü+<äsê“¤ À¢qT |üPs¡«dü«s¡+ ªnø±s¡+μ ñqï~. |üs¡dü«s¡+ kÕúq+˝À Ç, á, ñ, ãTT \T ñHêïsTT.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 29

dü÷øÏÔ

ªª|ü$Á‘·T\T, eT+∫yê¬s’q e´≈£îÔ\ <ä>∑Zs¡≈£î...

<äT'K+ mqï{Ïø° #˚s¡<äTμμ

` kÕ«$T $y˚ø±q+<ä

1. uÛÑ≈£îÔ\≈£î <ÛäHêX¯ ñ+&É<äH˚ n+X¯+ô|’ n_ÛÁbÕj·T+ #Ó|üŒ>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

2. n|ü]∫‘· |ü<ä + #·~$ U≤∞\qT |üP]+#·>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

3. uÛÑ≈£îÔ&ç \ø£åD≤\qT kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

4. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± dü+uÛ≤wüD\T sêj·T>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

H˚ì$ #˚j·T>∑\Hê?


♦ ãdüeì e+{Ï |üs¡eT uÛÑ≈£îÔ\˝À ø£] ø£<∏äqT ùdø£]+∫, MT kı+‘·e÷≥˝À¢ sêdæ <ëìï ‘·s¡>∑‹˝À #Ó|üŒ+&ç.

♦ ªnμ ø±sêìøÏ ªÇ/áμ ` |üs¡yÓTÆq|ü&ÉT ª@μ ( π )

♦ ªnμ ø±sêìøÏ ªñμ ` |üs¡yÓTÆq|ü&ÉT ªzμ ( √ )

♦ ªnμ ø±sêìøÏ ªãTTμ |üs¡yÓTÆq|ü&ÉT ªnsYμ

ªnμ ø±s¡+ kÕúq+˝À @, z, nsY \T Ä<˚X¯+>± e#êÃsTT. Ç{≤¢ @s¡Œ&çq dü+~Ûì >∑TDdü+~Û n+{≤s¡T.

ªnμ ø±sêìøÏ Ç, ñ, ãTT \T |üs¡yÓTÆq|ü&ÉT Áø£eT+>± @, z, nsY \T Ä<˚X¯+>± ekÕÔsTT.

3. øÏ+~ |ü<ë\qT ø£*|æ, dü+~Û @s¡Œ&çq $<ÛëHêìï ‘Ó\T|ü+&ç.

ñ<ë:eTVü‰ G Ç+Á<äT&ÉT R , G R ( )

n) <˚e G Ç+Á<äT&ÉT R , G R ( )

Ä) >∑D G áX¯ó&ÉT R , G R ( )

Ç) qs¡ G ñ‘·ÔeTT&ÉT R , G R ( )

á) qe G ñ<äj·T+ R , G R ( )

ñ) ÁãVü≤à G ãTTwæ R , G R ( )

nø±s¡eTT n+fÒ ªnμ Ò<ë ªÄμ.

@, z, nsY \qT >∑TD≤\T n+{≤s¡T.

eTùV≤+Á<äT&ÉT Ä Ç @ π

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2030

4 nkÕe÷qT´\T

1. u§eTàqT #·÷&É+&ç, yêfi¯ófl @+

#düTÔHêïs¡T?

2. n{≤¢ #Ó‘·ÔqT m‹Ôb˛ùd yês¡T

Ò≈£î+fÒ @eTe⁄‘·T+~?

3. Ç{≤¢ eTq≈£î ùde\T #˚ùdyês¡T

Ç+ø± me¬ses¡THêïs¡T? yê]

>=|üŒ<äqyT$T{Ï?

Á|üX¯ï\T:

nìï eè‘·TÔ\ düeTwæº düVü≤ø±s¡+‘√ düe÷»+ ø=qkÕ>∑T‘·T+~.

eè‘·TÔ\T düe÷»ùde˝À ‘·eTe+‘·T bÕÁ‘·qT b˛wækÕÔsTT.

<XÊ_Ûeè~ΔøÏ eT÷\düÔ+uÛ≤\T>± ì*∫q$ eè‘·TÔ Ò! nsTTHê yê{ÏøÏ

Ä<äs¡D ø£s¡TyÓ’+~. $$<Ûä eè‘·TÔ\yê]|ü≥¢ >ös¡yêìï, ÁX¯eT

$\TeqT ô|+bı+~+#·&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<›X¯+.

bÕsƒ¡+ ñ<›X¯+

u§eTàqT #·÷&É+&ç. Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 31





‘Ó\TdüTø=+&ç.

á bÕsƒ¡+ yê´düÁ|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~.

eè‘·TÔ\T e´øÏÔ >ös¡yêìøÏ, düe÷C≤_Ûeè~ΔøÏ m{≤¢

‘√&ÉŒ&ÉT‘êjÓ÷ $e]dü÷Ô, ÁX¯eT kÂ+<äsê´ìï

‘Ó*j·TCÒùd yê´dü$T~.


ÁX¯eTJeq kÂ+<äsê´ìï e]í+#·&É+ me]‘·s¡+? ˇø=ÿø£ÿ eè‹Ô ˇø=ÿø£ÿ Á|ü‘˚ ø£‘·qT

dü+‘·]+#·T≈£î+~. nsTTHê nìï eè‘·TÔ\ düeTwæº Jeqy˚T düe÷»+. me] eè‹Ô <Ûäsêàìï

yês¡T ìã<äΔ‘·‘√ ìs¡«Væ≤ùdÔ düe÷»+ düTdü+|üqï+ ne⁄‘·T+~. Á|ü‹ eè‹Ô >ös¡eÁ|ü<äyÓTÆq<!

nìï eè‘·TÔ\ y˚T\Tø£\sTTø£‘√H˚ edüT<ÛÓ’ø£≈£î≥T+ã uÛ≤eq ô|s¡T>∑T‘·T+~. ø=ìï eè‘·TÔ\

$X‚cÕ\qT ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+!

Á|üy•ø£

I

Á|ü‹s√p eTq+ mìï+{ÏH√ #·÷düTÔ+{≤+. yê{Ï À ø=ìï+{Ïì |ü{Ïº+#·Tø√+. eT]ø=ìï+{Ïì >∑T]+∫ Ä˝À∫+#·+.

ø±˙ ø=~›>± <äèwæºô|&ç‘˚ ø=ìï $wüj·÷\˝À ÄX¯Ãs¡ + ø£\T>∑T‘·T+~. eTÁ]$‘·ÔHêìï #·÷XÊsê? m+‘· ∫qï>± ñ+≥T+~!

|ü]o*+∫ #·÷ùdÔ ‘·|üŒ >∑Ts¡TÔ|ü≥º Òq+‘·>± ñ+≥T+~. ø±ì Bì˝À qT+#˚ ô|<ä› eTÁ]#Ó≥Tº edüTÔ+~. n+fÒ n+‘· ∫qï

–+»˝À Ç+‘· >=|üŒ XøÏÔ ñ+<äqïe÷≥. ÇfÒ¢ eTq eT<Ûä H ñqïyêfifl˝À ≈£L&Ü @<√ >=|üŒ‘·qeTT+≥T+~. kÕe÷qT´\T>±

ø£ì|æ+#˚yêfi¯fl˝À nkÕe÷q´yÓTÆq Á|ü‹uÛÑ <ë–ñ+≥T+~. <ëìï >∑T]Ô+#ê*, >ös¡$+#ê*.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2032

ªªÄø±X¯+˝À Vü‰sTT>± m>∑Ts¡>∑*π> $e÷Hêìï mes¡T ø£qTø=ÿHêïs¡T? Á|ü|ü+#·+˝Àì $wüj·÷\qT ø£åD≤\˝À

Á|ü‘· ø£å+>± eTq≈£î #·÷|æ+#˚ {°.M.ì ø£ìô|{Ïº+<Óes¡T? düe÷#ês¡ e´edüú À kÕ+πø‹ø£ $|ü¢yêìï ‘Ó∫Ãq ôd˝Ÿbò Hé

s¡÷|ü•*Œ mes¡T?μμ nì ‘·s¡#·÷ Á|ü•ïdüTÔ+{≤+. ø±ì

á düTU≤\T, $˝≤kÕ\ø£Hêï eTT+<äT J$‘·

nedüsê\qT rs¡TÃø=H e÷s¡Z+ #·÷|æq eTVü‰|ü⁄s¡Twüß\

>∑T]+∫ m|ü&Ó’Hê <äèwæº kÕ]+#êe÷? yêfi¯fl ø£èwæì,

‘ê´>±ìï mqï&Ó’Hê ‘·\#·Tø=+≥THêïe÷?

ªªnqïeTj·TeTT …’q eìï JeeTTà\T ≈£L&ÉT Òø£

Jeø√{Ï Ò<äTμμ nHêï&ÉT b˛‘·T\÷] Ms¡ÁãùV≤à+Á<ä

kÕ«$Tyês¡T. ÄVü‰s¡+ Ò≈£î+fÒ @ ÁbÕD° ã‘·Tø£<äT.

Ç+‘· ÁbÕ<Ûëq´eTTqï ÄVü‰s¡ $wüj·÷\qT >∑T]+∫

eTq≈£î yÓTT<ä≥ ‘Ó*|æqyês¡T Ä~yêdüT\T. n&Ée⁄ Ò

neTà &ç>±, ø=+&Éø√q Ò ‘√&ÉT˙&É>± J$kÕÔs¡T. yêfiófl

πssTT+ãefi¯ófl Á|üø£è‹‘√H˚ ø£*dæ ñ+{≤s¡T. Á|üø£è‹ì

u≤>± |ü]o*kÕÔs¡T. @$ ‹Hê˝À, @$ ‹q>∑÷&É<√

#ÓbÕŒs¡T. n{≤¢ #Ó|üŒ&ÜìøÏ yêfi¯ófl mH√ï Á|üjÓ÷>±\T #˚XÊs¡T. yê{Ïì s¡T∫ #·÷XÊs¡T. Äj·÷ Á|üjÓ÷>±\˝À ø=ìï

dü+<äsê“¤\˝À ø=+<äs¡T ÁbÕD≤\qT ≈£L&Ü e~˝≤s¡T. »+‘·Te⁄\ e÷+dü+ ‹q&ÜìøÏ eTT+<äT Äj·÷ »+‘·Te⁄\qT

|ü]o*+#ês¡T. Ä »+‘·Te⁄\ ÄVü‰s¡|ü⁄ n\yê≥¢ô|’q <äèwæº ô|{≤ºs¡T. Ä‘·s¡Tyê‘· Ç~ ‹qe#·TÃ, Ç~ ‹q>∑÷&É<äì

#ÓbÕŒs¡T. yêfi¯fl |ü]o\q, ÁX¯eT, ‘ê´>∑+ m+‘· >=|üŒy√! ø√j·T\T, >√+&ÉT\T, #Ó+#·T\T yÓTT<ä …’q –]»q C≤‘·T\≈£îqï

Á|üø£è‹ $C≤„q+ m+‘√ >=|üŒ~. #Ó≥¢qT >∑T]+∫ yêfi¯fl≈£î ‘Ó*dæq+‘·>± me]ø° ‘Ó*j·T<äq&É+ n‹X¯jÓ÷øÏÔ ø±<äT.

yêfi¯Sfl XÊÁdüÔE„ Ò. s√>±\ u≤]q |ü&çq|ü&ÉT #Ó≥¢eT+<äT\‘√fÒ Äs√>±´ìï ‹]– bı+<ës¡T. Ç{≤¢ eqeT÷*ø£\‘√

#˚ùd yÓ’<ä y˚T Äj·TTπs«<ä+. Äj·TTwüß¸qT ô|+#˚<˚ Äj·TTπs«<ä+. |üPs¡«+ j·TT<ëΔ\˝À >±j·T|ü&çq yê]øÏ ≈£L&Ü á

Äj·TTπs«<ä yÓ’<ä + #˚ùdyês¡T. á $wüj·÷\˝À >∑Ts¡Te⁄ …’ yês¡T ‘·s¡Tyê‹ ‘·sê\≈£î ‘√e #·÷bÕs¡T.

Ä~yêdüT Ò ø±<äT, |ü …¢‘·*¢ &ç À ã‹πø C≤q|ü<äT\ C≤„q+ ≈£L&Ü ‘·≈£îÿyMT ø±<äT. |ü …¢yê] |üì‘·Hêìï ‘Ó*ù|≥≥T¢>±

$e]+#˚≥≥T¢>± mH√ï bÕ≥\T ≈£L&Ü ÁbÕ#·Ts¡ +˝À ñHêïsTT. Á>±eT+˝Àì $$<Ûä |üqT\T, eè‘·TÔ\T #˚ùdyês¡T ø£]ô|’

ˇø£s¡T m{≤¢ Ä<Ûës¡|ü&ÉT‘ês√ $e]+# |ü …¢ bÕ≥\T eTq≈£î mH√ï n+<äTu≤≥T˝À ñHêïsTT. ì‘· + eTq+ yê&ÉTø=H ø£

edüTÔe⁄ n~ ø£+#·+ ø±e#·TÃ, eT+#·+ ø±e#·TÃ, fÒãT˝Ÿ ø±e#·TÃ, M{Ïì ‘·j·÷s¡T#˚j·÷\+fÒ eÁ&É+–, ø£eTà], Ç‘·s¡

|üqT\yês¡T ø£èwæ #j·Te\dæ ñ+≥T+~.

Ç{≤¢ eè‘·TÔ\˙ï ø£<ëìMT<ä eTs=ø£{Ï Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+{≤j·Tì >∑T]Ô+#·+&ç. nfÒ¢ ø£ÿ ªk˛\μ ‘·j·÷Ø yÓqTø£ m+<äs¡T

eè‹Ô|üìyêfi¯fl ø£wüº+ <ë–ñ+<√ Ä˝À∫+#·+&ç. ø£]ø=ø£s¡T #˚<√&ÉTyê<√&ÉT>± ñ+fÒ ‘·|üŒ düe÷»+ düC≤e⁄>± kÕ>∑<äT.

Á|ü‹ eèrÔ |ü$Á‘·yÓTÆq<˚. Á|ü‹ eè‹Ô|üì˝Àq÷, m+‘√ ø£wüº+, HÓ’|ü⁄D´+, ‘ê´>∑+ ø£\>∑*dæ ñ+{≤sTT. ø±+‹ì #·÷dæ

eTT]dæb˛‘ê+. ø±ì Ä ø±+‹ìe«&ÜìøÏ ø£]–b˛j˚T ø=y=«‹Ôì >∑T]+∫ m|ü&Ó’Hê Ä˝À∫düTÔHêïe÷?

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 33

m+&Üø±\+ e∫Ã+<ä+fÒ #ê\T ≈£î+&É\≈£î, ≈£LC≤\≈£î eTVü‰ –sêø°. n{Ï¬ø\T, >∑Ts¡T>∑T\T eTq nedüsê\qT

rs¡TdüTÔHêïsTT. uÛÑøÏÔJ$‘·+˝À uÛ≤>∑yÓTÆq$ Á|ü$T<ä\T. Çe˙ï #·ø£#·ø± m{≤¢ e#˚ÃdüTÔHêïsTT? ≈£îeTà] #·Áø£+qT+∫ `

ã+ø£eT{ÏºqT+#˚. ã+ø£eT{Ïº }]πø ‘·j·÷s¡e⁄‘·T+<ë? yÓT‘·Ô{Ï eT{Ïº, ã÷&ç<ä Ò<ë s¡+|ü|ü⁄ bı≥Tº, düqï ÇdüTø£qT ø£*|æ

Bìï ‘·j·÷s¡T #˚kÕÔs¡T. á eT÷&ç+{Ïì ø£*|æ ø±fi¯fl‘√ u≤>± ‘=≈£îÿ‘ês¡T. #ÓeT{À&çÃ dæ<äΔ+#˚dæq á ã+ø£eT{Ïºì ã+&ç

#·Áø£+ e+{Ï kÕ¬sMT<ä ô|&ÉT‘ês¡T. #·Áø£+ e÷Á‘·+ }]πø ‘·j·÷¬s’+<ë? ø£eTà], eÁ&É+– yêfi¯fl HÓ’|ü⁄D´+ ø£\>∑*dæ

@s¡Œ&ç+~. Ç+<äT˝À m+‘√ Ç+»˙]+>¥ HÓ’|ü⁄D´+ ‘=+–#·÷düTÔ+~. #·Áø£+ ‘êqT ‹s¡>∑&É+ ø±<äT, düe÷» >∑‹H˚

‹ù|Œdæ+~. Ç<=ø£ n<äT“¤‘· Ä$wüÿs¡D.

#·Áø£+ ‹|ü‘·÷ #·Áø£+MT<ä ô|{Ïºq ã+ø£eT{Ïºì #˚‹y˚fi¯fl

ø=q\‘√ #êø£#·ø£´+>± H=≈£îÿ‘ês¡T. n‘·´+‘· ÄX¯Ãs¡´ø£s¡+>±,

nqT≈£îqïs¡÷bÕ\T ne÷+‘·+>± e#˚ÃdüTÔ+{≤sTT. Ä #˚‘·T˝À¢

Ç+Á<äC≤\ $<ä ñqï<ë? nì nì|æ+#·ø£ e÷q<äT. ‘·j·÷¬s’q

eT{ÏºbÕÁ‘·\qT Äs¡u…&É‘ês¡T. ‘·s¡Tyê‘· ª≈£îeTà] ÄeeTTμ À ô|{Ïº

ãTs¡<äeT{Ïº‘√ ø£ù|ŒkÕÔs¡T. Bìe\¢ ø=*$Tì eT+&çùdÔ nìï bÕÁ‘·\≈£L

Ä y&ç ‘·>∑T\T‘·T+~. bÕÁ‘·\˙ï u≤>± ø±* >∑{Ïº>± ‘·j·÷s¡e⁄‘êsTT.

eTq+ ñ|üjÓ÷–+#·Tø=H eT{ÏºbÕÁ‘·\yÓqTø£ Ç+‘· HÓ’|ü⁄D´eTT+~.

II

q>∑\+fÒ Çwüº+ ÒìyêfiËfle¬s’Hê ñ+{≤sê? yÓT&É À Vü‰sê\T, #‘·T\≈£î ø£&çj·÷\T, >±E\T, #Ó$ø£eTà\T, eTT≈£îÿ|ü⁄\¢,

dæ>∑_fifl, q&ÉTeTT≈£î &Ü¶D+, ø±fifl≈£î ø£&çj·÷\T, >∑C…®\T, yfifl≈£î ñ+>∑sê\T.... Ç{≤¢ mHÓïH√ï ÄuÛÑs¡D≤\T ÄbÕ<äeTdüÔø£+

<Ûä]kÕÔs¡T. ø£|ü&ÉT @&ÉT yêsê\ kıeTTà\T <Ûä]+#yês¡≥. Ä<ÛäTìø£ ø±\+˝À eT¬sH√ï s¡ø±\ edüTÔe⁄\T n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ

e#êÃsTT. ˇø=ÿø£ÿ ÄuÛÑs¡D≤ìï mH√ï s¡ø±\T>± r]Ã~<äT›‘ês¡T. eTT<ä›>± ñqï ã+>±sêìï eTT<äT› §*πø q>∑\T>±

r]Ã~<ä›&É+˝À m+‘· ÁX¯eT <ë–ñqï<√ ‘Ó*ùdÔ

eTT≈£îÿMT<ä y˚\Ty˚düTø=+{≤+. ã+>±s¡+ n+‘·

düT\uÛÑ+>± ø£s¡T>∑<äT. ã+>±sêìï eT÷dü À ô|{Ïº

u§>∑T Z\ ø=*$T˝À ñ+∫ ø£]–kÕÔs¡T. ì|ü

sêCÒj·T&ÜìøÏ, ì|ü\T ø£Dø£D˝≤&˝≤ eT+&É&ÜìøÏ

u≤>± }<ë*. ã+>±s¡+ |üì#ùdyêfiófl (dü«s¡íø±s¡T\T)

Ç{≤¢ }~ }~ nHês√>∑ |ü⁄ u≤]q|ü&çq dü+<äsê“¤\T

mH√ï.

ã+>±s¡y˚Tø±<äT eTq+ ì‘· J$‘·+˝À yê&˚

yÓ+&çedüTÔe⁄\ ‘·j·÷Ø˝À ≈£L&Ü m+‘√ ø£fi≤<äèwæº,

HÓ’|ü⁄D´+ ø£ì|ædüTÔ+~. ã+>±sêìï yÓ+&çì $$<Ûä

Äø£è‘·T\T>± r]Ã~<ä ›&É+˝À>±˙, s¡‘êï\qT

bı<ä>∑&É+˝À>±˙ düTìï‘·yÓTÆq |üì‘·q+ ø£ì|ædüTÔ+~.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ì»J$‘·+˝À MT≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+#˚

dü+|ò üT≥q\T ñHêïj·÷? yê{Ï >∑T]+∫

#·]Ã+#·+&ç?

♦ Á|ü‹ eè‹Ô |ü$Á‘·yÓTÆ+<˚, nì nq&É+˝À

Ä+‘·s¡ + @yÓTÆ ñ+≥T+~?

♦ #·Áø£+ düe÷»>∑‹ì e÷]Ãq~ nì m{≤¢

#Ó|üŒ>∑\e⁄?

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2034

düqïì edüTÔe⁄qT ‘·j·÷s¡T#ùd≥|ü&ÉT yêfifl ø£fiófl rÁeyÓTÆq ‹Ô&çøÏ Àqe⁄‘êsTT. nsTTHê eTq ø£fi¢≈£î Äq+<ëìï#Ã≥≥T¢

ÄuÛÑs¡D≤\qT n+~+#˚≥+<äT≈£î ÁX¯$TdüTÔHêïs¡T.

ÇqTeTT‘√ ì‘· + düVü≤yêdü+#ùd ø£eTàs¡T\T ‘·eT

ÁXeTqT, HÓ’|ü⁄D≤´ìï düe÷»+ø√dü+ ‘ê´>∑+ #düTÔHêïs¡T.

ÇqTeTT‘√ yêfiófl #ùd Hê>∑{Ï ªø£Ás¡Tμ uÛÑ÷$Tì <äTqï&ÜìøÏ

ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~. n{≤¢π> bÕs¡, >=&É¶*, >∑&É¶bÕs¡,

ø=&Ée*, düT‹Ô yÓTT<ä˝…’q$ eékÕj·÷ìøÏ #ê˝≤

nedüs¡yÓTÆq |üìeTT≥T¢. M{Ï‘√u≤≥T ã+&ç #·Áø£|ü⁄ (–Ás¡)

|ü{≤ºqT ≈£L&É ‘·j·÷s¡T#˚ùdyês¡T. Ç<=ø£ >=|üŒ

Ç+»˙]+>¥ Á|üÁøÏj·T. M≥ìï+{Ïø° ñ‘·Œ‹Ôπø+Á<ä+ ø£eTà]

ø=*$T. n~ ì|ü\‘√ ø£Dø£D eT+&ÉT‘·÷ ñ+≥T+~.

Ä ôd>∑qT uÛÑ]dü÷Ô ÇqTeTTqT ø±*Ã düT‘ÓÔ‘√ ø±e\dæq

edüTÔe⁄\ s¡÷bÕ\qT r]Ã~<äT›‘ês¡T. Ç{≤¢ #j·T&ÜìøÏ

#ê˝≤ ø£wüº|ü&Ée\dæ ñ+≥T+~.

Çø£ eÁ&É+>∑T\ |üì‘·Hêìï ˇø£kÕ] #·÷<ë›+. eTq≈£î ÄVü‰s¡+ ø±yê\+fÒ uÛÑ÷$Tì <äTHêï*‡+<˚. n+<äT≈£î

Á|ü<ÛëqkÕ<Ûäq+ Hê>∑*. Bìï s¡÷bı+~+#˚ yêfi¯ófl eÁ&É+>∑T\T. Ç<˚ ø±<äT >∑T+≥Tø£, >=Ás¡T e+{Ï |üìeTT≥T¢ ≈£L&Ü

eékÕj·T+˝À ø°\ø£yÓTÆq$. M{Ïì ‘·j·÷s¡T#˚j·÷\+fÒ @ #Ó≥Tº ø£\|ü dü]b˛‘·T+<√ |ü]o*kÕÔs¡T. ‘ê‘· eTT‘êÔ‘·\

ø±\+˝À yêfi¯ófl m+‘√ |ü]XÀ~Û+#ês¡T. ø=j·T´qT dü¬s’q s¡÷bÕ\˝ÀìøÏ rdüT≈£îsêe&É+ yÓqTø£ m+‘√ ÁX¯eTñ+≥T+~.

#Ó≥Tº ø={≤º*, ø=j·÷´*, #Óø±ÿ*, <äTy√«&É (<ä÷>∑&É) |ü{≤º*, ‘=* (s¡+Á<Ûä+) ø={≤º*, n+<äT˝À _–+#ê*... Ç{≤¢

mHÓïH√ï <äX\T. eÁ&É+>∑T\T düe÷C≤ìøÏ n+~+∫q eTs√

kÂø£s¡ + ã+&ç. Ç~ eékÕj·÷ìπø ø±<äT, Á|üj·÷D≤ìøÏ

≈£L&Ü |üìøÏedüTÔ+~. n+‘ø±ø£ yÓTTqïyÓTTqï{Ïes¡≈£î Ç+&É¢qT

ø£f…º (ø£\|ü) ‘√fÒ ì]à+#ês¡T. <ä÷˝≤\T, yêkÕ\T, øÏ{Ïø°\T,

‘·\T|ü⁄\T Çe˙ï eÁ&É+>∑T\ |üì‘·q+ eT÷\+>±H˚

n+<ä+>± Äø£s¡¸D°j·T+>± ‘·j·÷s¡e⁄‘êsTT. eTq+

yê&ÉTø=H˚ eT+#ê\T, ≈£îØÃ\T, u…+N\T, fÒãTfi¯ófl,

‘·q;“\T... (n\e÷s¡) Ç≥Te+{ÏyÓH√ï eÁ&É+>∑T\ #‘·T˝À¢

s¡÷bı+~qy! n+<äTπø yêfiflqT ª<ës¡T•\TŒ\μì n+{≤s¡T.

Çe˙ï eTq+ &ÉãT“‘√ ø=qTø=ÿ+fÒ edüTÔHêïj·Tì

nqT≈£î+{≤+! nsTT‘˚ M{Ïì ‘·j·÷s¡T#˚dæq|ü&˚ ø£<ë

me¬s’Hê ø=qTø=ÿH˚~! Ç+{ÏkÕeTÁ–, edüTÔkÕeTÁ–,

eékÕj·TkÕeTÁ– e+{Ï$ #·÷düTÔqï|ü&ÉT eÁ&É+>∑T\qT

‘·\#·Tø√e&É+ eTq <Ûäs¡à+. yêfifl HÓ’|ü⁄D≤´˙ï, >=|üŒ<äHê˙ï

>ös¡$+#·&É+ eTq u≤<Ûä ‘·.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 35

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ã+>±sêìπø kÂ+<äs¡ + ‘Ó#Ã dü«s¡íø±s¡T\ J$‘ê\T

m+<äT≈£î ø£fi¯ ‘·|ü‘·THêïjÓ÷ #·]Ã+#·+&ç.

♦ ªø£eTà] |üì ˇø£ Ç+»˙s¡T Á|üÁøÏj·Tμ nì m{≤¢

#Ó|üŒ>∑\e⁄?

♦ edüTÔkÕeTÁ–, Ç+{ÏkÕeTÁ– ‘·j·÷s¡T#˚j·T&É+˝À

eÁ&É+– ÁX¯eT $\TeqT >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.

♦ e´s¡ú |ü<ësêú\qT+&ç bÕ<ë\≈£î s¡ø£åD Ç#Ã #Ó|ü\T

düèwæº+∫q yê] ‘Ó*$ m+‘· >=|üŒ<√ #Ó|üŒ+&ç.

‘Ó\¢yê]q|üŒ{ÏqT+∫ n&ÉT>∑T ãj·T≥≈£î yj·÷\+fÒ #Ó|ü˝À¢

ø±fió¢ ô|{≤º*‡+<. #Ó|ü\ #·]Á‘·qT #Ó|üø=+fÒ Äy<äq, ÄXÃs¡ +

ø£\T>∑T‘êsTT. @<Ó’Hê »+‘·Te⁄ #·ìb˛‘˚ <ëìï #·÷dæ <ä÷s¡+>±

yÓfi≤Ô+. ø±ì ‘√\T |üìyêfi¯ófl Ä »+‘·Te⁄ #·sêàìï ˇ&ÉT|ü⁄>±

ˇ\TkÕÔs¡T. X¯óÁuÛÑ+ #˚kÕÔs¡T. <ëì‘√H˚ #Ó|ü\T ‘·j·÷s¡T#˚kÕÔs¡T.

ˇø£ e´s¡ú|ü<ës¡ú+qT+∫ n+<ä]ø° ñ|üjÓ÷>∑|ü&˚ edüTÔe⁄qT

düèwæº+∫qyê] ‘Ó*$ m+‘√ >=|üŒ~. n+<äT≈£î yêfi¯ófl |ü&˚ ÁX¯eT

n+‘· Ç+‘· ø±<äT. ndü\T BìøÏ yÓ\ø£≥º>∑\e÷? M] W<ësê´ìï

#ê≥T‘·Tqï á |ü<ä + #·<äTe+&ç.

ªªeTT|ü |òüT{Ï+∫ Mì ≈£î\eTTHé, ø£*$THé ø£ã[+∫ <Vü≤eTTHé

|æ|æŒ jÓTTqs¡TÃ ˙ uÛÑs¡‘·Ms¡Tì bÕ<äeTT ø£+<ä≈£î+&É>±

#Ó|ü\T >∑T{Ïº JeqeTT ùdj·TTqT >±ì ìsêø£]+|ü Ò

<Ó|ü&ÉT n|üe&É¶~ düTMT uÛÑs¡‘êeì Mì ùde≈£îHé.μμ

nì >∑Ti¿+ C≤wüße>±s¡T H=øÏÿ eø±ÿDÏ+#ês¡T.

»+‘·T#·sêàìï nH˚ø£ s¡ø±\T>± eT\T#·&É+˝À M] Á|ü‹uÛÑ

ø£ì|ædüTÔ+~. #·s¡à+‘√ ª&É|üμ ≤+{Ï yê<ë´\qT ‘·j·÷s¡T #XÊs¡T.

Ç|üŒ{Ïø° }fi¯fl˝À @<Ó’Hê $wüj·T+ #ê{Ï+|ü⁄y˚j·÷\+fÒ &É|ü

ø={≤º*‡+<˚. ∫es¡≈£î eTìwæì ø±{ÏøÏ |ü+|ü&ÜìøÏ ≈£L&Ü &Éù|Œ

eTT+<äT+≥T+~. ø£|ü&ÉT e´ekÕj·T u≤sTT˝Àì {Ïì ô|’øÏ

‘√&˚ yÓ÷≥≈£î ô|<ä› u§¬øÿq\T+&˚$. yê{Ï ‘=+&Ü\qT ≈£L&Ü

#·s¡à+‘√ Mfi‚fl ‘·j·÷s¡T#˚ùdyês¡T.

düe÷C≤ìøÏ mq Òì ùde\T #˚dæq <ä[‘·T\qT n+≥sêì‘·q+ ù|]≥

<ä÷s¡+>± ñ+#ês¡T. >±+BÛ, n+uÒ<äÿsY e+{Ï Á|üeTTKT\ ø£èwæ |òü*‘·+>±

M]øÏ sêC≤´+>∑ |üs¡yÓTÆq s¡ø£åD \_Û+∫+~. M]|ü≥¢ düe÷»+ Á|ü‘˚ ø£ <äèwæº

kÕ]+#ê*. yê]øÏ düe÷q >ös¡e+ \_Û+#˚+<äT≈£î nìï ø√D≤\˝À ø£èwæ

»s¡>±*.

III

dü+|òüT+˝À ≈£åîs¡≈£î\ ùde\T eTs¡esêì$. (≈£åîs¡eT+fÒ ø£‹Ô,

‘·\yÓ+Á≥Tø£\qT ø£‹Ô]+#˚yê&ÉT ≈£åîs¡≈£î&Éqïe÷≥) Á|ü»\ Äs√>±´ìï

|ü]s¡øÏå+#·&É+˝À yê] uÛ≤>∑kÕ«eT´+ ñqï~. ø£‹Ô, ø£‘ÓÔs¡\‘√ yês¡T #·÷ù|

|üì‘·q+ HêD´yÓTÆ+< ø±<äT, düTìï‘·yÓTÆ+~ ≈£L&Ü. ≈£åîs¡≈£î\≈£î ‘·s¡‘·sê\T>±

‘Ó*dæq eTs=ø£ $<ä <˚oj·TyÓTÆq yÓ’<ä +. #Ó≥¢ y˚fi¯fl‘√, Ä≈£î\‘√, #˚|ü\‘√

#˚ùd eT+<äT\qT >∑T]+∫ ≈£L&Ü Mfi¯fl≈£î #·ø£ÿ{Ï ne>±Vü≤q ñ+≥T+~.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2036

ù|qT ø=s¡ø£&É+, X¯ØsêìøÏ >±≥T¢ |ü&É&É+ e+{Ï dü+<äsê“¤\˝À yê{Ï qT+&ç ãj·T≥|ü&˚ ∫{≤ÿ\T M] <ä>∑Zs¡ nH˚ø£+>±

ñ+{≤sTT. ‘Ó’\+‘√ X¯Øs¡eTs¡›q+ (e÷*wt) #˚j·T&É+˝À >=|üŒ HÓ’|ü⁄D´+ ñ+≥T+~. Ád”Ô\ Á|üdüe düeTj·T+˝À, |ü⁄s¡T&ÉT

b˛j·T&É+˝À, ‘·©¢_&É¶\ dü+s¡ø£åD˝À eT+Á‘·kÕqT\T>± eT+>∑*Ád”Ô\ bÕÁ‘·≈£î m+‘√ ÁbÕ<Ûëq´+ ñqï~. M] ùde\˙ï

Äs√>∑ ø£s¡yÓTÆq düe÷C≤ìøÏ nedüs¡+.

XØsêìï s¡øÏå+#·Tø√yê\+fÒ ã≥º\T ø±yê*. yê{Ïì

ãC≤s¡T≈£î yÓ[fl ø=ì ‘Ó#·TÃ≈£î+≥THêï+. ø±ì n$

‘·j·÷s¡Tø±e&ÜìøÏ |ü]ÁX¯$T+#˚~ H˚‘·|üìyês¡T. yêfi¯ófl

ã≥º\T H˚ùd eT>±Zìï m|ü&Ó’Hê #·÷XÊsê? <ëìyÓqTø£

m+‘√ kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+ ñqï~. eT>∑Z+˝À yêfi¯ófl

<ësê\qT @s¡Œs¡T#·T≈£îqï rs¡T, Hùd≥|ü&ÉT yês¡T #·÷ù|

HÓ’|ü⁄D´+ m+‘√ >=|üŒ~. ˇø£|ü&ÉT eTq <˚X¯+˝À H˚‘·

|üìyês¡T n–Zô|f…º À |üfÒº≥+‘· Ns¡qT HdæHês¡+fÒ ÄXÃs¡ +

ø£\T>∑T‘·T+~. Ç<ä+‘ê ÄcÕe÷w” e´eVü‰s¡+ ø±<äT.

|ü‹ÔqT+∫ <ës¡+ rj·T&É+, s¡+>∑T\<ä›&É+, nedüs¡yÓTÆq

|ü<äΔ‹˝À >∑T&É¶qT ‘·j·÷s¡T#˚j·T&É+... Ç<=ø£ düTBs¡È

Á|üÁøÏj·T.

>=Á¬s\ u§#·TÃ ø£‹Ô]+∫ ñìï<ës¡+ e&çøÏ <ëì‘√

>=+>∑&ç(ø£+ã[)ì ‘·j·÷s¡T#˚ùd ≈£îs¡TeT\ ÁX¯eT m+<ä]ø√ yÓ#·Ã<äHêìï ø£*–düTÔ+~. eTT]øÏ ã≥º\qT X¯óÁuÛÑ+#˚ùd

s¡»≈£î\ ø±j·Tø£wüº+ eTq≈£î Äs√>±´ìï n+~düTÔ+~. X¯óuÛ≤X¯óuÛÑ ø±s¡ Áø£e÷\T M] Á|üy˚Tj·T+ Ò≈£î+&Ü »s¡T>∑e⁄.

á eè‘·TÔ\yês¡+<äs¡÷ #·÷|æq HÓ’|ü⁄D´+ ‘·s¡Tyê‘·

ø±\+˝À n<äT“¤‘·yÓTÆq Ä$wüÿs¡D\≈£î <ë]rdæ+~. Mfi¯fl

Ä˝À#·q, HÓ’|ü⁄D´+ m+<ä]H√ ø£~*+∫+~. M{Ïì Ä<Ûës¡+>±

#˚düTø=ì ø=‘·Ôyê{Ïì ø£qTø√ÿe&ÜìøÏ Áù|s¡D ø£*–+∫+~.

ˇø£ÿs√E ÄVü‰s¡+ ˝Ò≈£î+fÒ ‘·\¢&ç\T¢‘ê+. |æ&ç¬ø&ÉT

yÓT‘·T≈£î\ ø√dü+ |ü&Ésêì bÕ≥T¢ |ü&˚yêfiËfl+<äs√ ñHêïs¡T.

meπs|üì #˚dæHê ø£&ÉT|ü⁄ì+|ü⁄ø√&Üìπø. eTq+ ‹H˚ nqï+,

≈£Ls¡>±j·T\T, |ü+&ÉT¢ e+{Ïy˚M düT\Te⁄>± e∫Ã|ü&˚$ø±e⁄.

#ÓeT{À&çÃ |üì#˚dæq ¬s’‘·T\ ø£èwæ |òü\+. m+&Éqø£, yêqqø£,

πssTT+ã>∑fi¯flqø£ ¬sø£ÿ\T eTTø£ÿ\T #˚düTø=ì ¬s’‘·T ÁX¯$TùdÔH˚

eTq+ Vü‰sTT>± ‹q>∑\T>∑T‘·THêï+. uÛ≤s¡‘·<˚X¯|ü⁄ e÷J

Á|ü<ÛëqeT+Á‹ ≤ ŸãVü≤<ä÷sY XÊÁdæÔ>±s¡T ªC…’ »yêHé, C…’ øÏkÕHéμ

nqï ìHê<ä$T#êÃ&ÉT. düe÷C≤ìøÏ ¬s’‘·T #˚ùd ùde m+‘·

>=|üŒ<√ ‘Ó*ù| á π>j·÷ìï #·<äTe+&ç.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 37

¬s’‘ <XÊìøÏ yÓHÓïeTTø£

n‘·&É*–‘˚ Ò<äT eTq≈£î nqï$Tø£

ø√{Ï$<ä \T nìï ≈£L{Ïø=s¡ø£Hêïs¡T

≈£L&ÉT>√&ÉTqT u≤|ü ¬s’‘·qï\THêïs¡T.

q&ÉTyÓTT+∫ ø£wæº+∫ bÕ&ç|ü+≥\T ô|+∫

bı≥º #·\¢>∑T+&É+>∑ b˛wæ+#·T nqï<ë‘·

‘êHyÓTT |üdüTÔ\T+&ç ‹+&çô|&ÉT‘·THêï&ÉT

düe÷» >∑eTHêìøÏ kÕj·T|ü&ÉT‘·THêï&ÉT

sêÁ‘·qø£ |ü>∑\qø£ ÄÁ‘·+>∑ |üì#˚dü÷Ô

k˛eT]‘·qyÓTT<ä›ì #ê{Ï#Óù|Œ BÛs¡T&ÉT

m+&É≈£î m+&çHê yêq˝À ‘·&çdæHê

#·*˝À eDøÏHê düeTdü \‘√ q*–Hê

dü&É\ì ôdúÌs¡ +‘√ düdü eTT\q+~dü÷Ô

C≤‹ùde˝À |ü⁄˙‘·T&Ó’ ì\∫q ˆ ¬s’‘ˆˆ

Ç{≤¢ #·÷dü÷Ô b˛‘˚ Á|ü‹ ø£ÿ eè‹Ô Àq÷ m+‘√ ø=+‘·

ÁX¯eT, HÓ’|ü⁄D´+ ‘=+–#·÷kÕÔsTT. Á|ü‹ eèrÔ |ü$Á‘·yÓTÆ+<˚.

<˙ï ∫qï#·÷|ü⁄ #·÷&Ü*‡q |üì Ò<äT. me] Ç+{À¢ XóuÛÑø±s¡ +

»s¡>±*‡ñHêï eT+>∑fi¯yê<ë´\T, ≈£î+&É\T, Á|ü$T<ä\T,

ÄuÛÑs¡D≤\T, eÁkÕÔ\T yÓTT<ä\sTTqe˙ï ø±yê*. n+fÒ Çìï

eè‘·TÔ\yêfi¯ófl düVü≤ø£]ùdÔH˚ @ ø±sê´ …’Hê »s¡T>∑T‘êsTT. Ç{≤¢ n+<äs¡÷ |üs¡düŒs¡+ düVü≤ø£]+#·Tø=+fÒH˚ düe÷»+

q&ÉTdüTÔ+~. n+‘˚ø±˙ ªme]øÏ yêπs j·TeTTHê rπsμ nqï≥T¢>± ñ+fÒ düe÷» n_Ûeè~Δ ≈£î+≥Tã&ÉT‘·T+~. Ç+<äT˝À

m≈£îÿe ‘·≈£îÿe ‘˚&Ü\T eTq eTqdüT‡˝À¢ ñ+&É>∑÷&É<äT. X¯Øs¡+˝À ø£fi¯ófl, #Ó$, eTT≈£îÿ, ø±fi¯ófl, #˚‘·T\T... M{Ï À @$

>=|üŒ n+fÒ? n˙ï ø£\dæ ñ+fÒH XØs¡+. n{≤¢π> n+<äs¡÷ ø£\dæ ñ+fÒH düe÷»+. ø£|ü&ÉT Á>±e÷\T dü«j·T+düeTè<äΔ+>±

yÓ*–HêsTT. Á>±eTJeHêìøÏ nedüs¡yÓTÆq edüTÔe⁄\qT nìï eè‘·TÔ\yês¡÷ ø£*dæyÓT*dæ ‘·j·÷s¡T#˚düTø=H˚yês¡T. ˇø£]

nedüsê\≈£î eTs=ø£s¡T #˚<√&ÉTyê<√&ÉT>± ì*#˚yês¡T. ≈£î˝≤\qT |üø£ÿ≈£î ô|{Ïº nø£ÿ, u≤e, e÷eT, n‘·Ô nqï nì

|æ\T#·Tø=H Äràj·Tdü+ã+<Ûä+ yêfifl~. e÷qe‘ê«ìï #ê{Ïq eT<ÛäTs¡Jeq+ yêfifl~. ø£*dæ ñ+&É&É+, ø£]MT<ä ø£s¡T

Ä<Ûës¡|ü&É&É+, ø£]ø=ø£s¡T düVü≤ø£]+#·Tø√e&É+, eTq dü+düÿè‹˝Àì >=|üŒ $\Te\T. M{Ïì n\es¡#·Tø√e&É+, bÕ{Ï+#·&É+,

ø±bÕ&ÉTø√e&É+ eTq+<ä] <Ûäs¡à+.

eTìwæì eTìwæ>± >ös¡$<ë›+. n‘·ì˝À <ë>∑Tqï Á|ü‹uÛÑqT n_Ûq+~<ë›+. Ä >=|üŒ<äHêìï eTq+ n+<äTø√e&ÜìøÏ

Á|üj·T‹ï<ë›+. ªÁX¯eTμ |ü⁄Hê~ô|’H˚ ªn_Ûeè~Δμ uÛÑeq+ Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~. ÁX¯$T+#·&ÜìøÏ mes¡÷ dæ>∑TZ|ü&É>∑÷&É<äT.

k˛eT]‘·q+‘√ ÁX$T+#·ø£b˛‘H dæ>∑TZ|ü&Ü*. ÁXyÓTÆø£ Jeq kÂ+<äsê´ìï #·÷&É>∑\>±*. ÁXeTqT >ös¡e+>± uÛ≤$+#·&É+

H˚s¡TÃø√yê*. ÁX¯eTdü+düÿè‹‘√ J$+#·&É+ H˚s¡TÃø√yê*.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªe÷qe⁄ì kÂ+<äs¡´+ yÓqTø£ ≈£åîs¡≈£îì bÕÁ‘·

ñqï~.μ Bìï düeT]údü÷Ô e÷{≤¢&É+&ç.

♦ n–Zô|f…º À |üfÒº≥+‘· Ns¡qT H˚dæq H˚‘·|üìyê]

|üì‘·Hêìï Á|üX¯+dædü÷Ô e÷{≤¢&É+&ç.

♦ <˚XÊìøÏ nqï+ô|fÒº ¬s’‘·T Jeq+ <äTs¡“¤s¡+>±

m+<äT≈£î e÷]+<√ #·]Ã+#·+&ç.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2038

Vü≤düÔø£fi¯\ ù|s¡T¢ <=]πø ÁbÕ+‘·+ yê{Ï Á|ü‘˚ ø£‘·\T

Ç$ #˚j·T+&ç

1. ªˇø=ÿø£ÿ eè‹Ô <˚ìø£<˚ >=|üŒ~μ Bìì düeT]údü÷Ô e÷{≤¢&É+&ç.


1. øÏ+~ ù|sêqT #·<äTe+&ç. <ëì Ä<Ûës¡+>∑ øÏ+<ä Ç∫Ãq |ü{Ïºø£ À $esê\T sêj·T+&ç.

\ø£ÿ‘√ ‘·j·÷s¡jT´ >±E\≈£î ôV’≤<äsêu≤<äT Á|üdæ~Δ. yê{ÏøÏ n<ä›+eTTø£ÿ\T, |üPdü\T, $\TyÓ’q s¡+>∑Tsêfifl‘√

n\+ø£]kÕÔs¡T. ôV’≤<äsêu≤<é dü+<ä]Ù+#yês¡T M{Ïì ‘·|üŒø£ ø=qT≈£îÿ+{≤s¡T. ø£fi≤‘·àø£ ≈£î≥Tº|üqT\˝À, $$<Ûä

Äø±sê\˝À ñqï ∫qï∫qï n<ä›+eTTø£ÿ\T, |üPdü\T n+<ä+>± r]Ã~<äT›‘ês¡T. <äT|üŒ≥T¢, ~+&ÉT¢, ≈£îwüHéø£es¡T¢,

\+>±\T, C≤¬ø≥T¢ e+{Ï <äTdüTÔ\≈£î n‘· +‘· –sêø° ñqï~. Çø£ ìs¡à Ÿ es¡í∫Á‘ê\T Á|ü|ü+#·+˝À ‘·eTø£+≥÷

Á|ü‘´ø£ kÕúq+ @s¡Œs¡T#·T≈£îqï$. >∑è¨|üø£s¡D≤ …’q ø=j·T´kÕeTÁ–, ‘*ø£bÕ{Ï #Óø£ÿu§eTà\T m+‘√ düè»Hê‘·àø£+>±

‘·j·÷s¡T #˚j·Tã&É‘êsTT.

yÓ+&ç q–w” ø£fi¯qT ªô|ò*Á^μ n+{≤s¡T. ø£Ø+q>∑sY á ø£fi¯≈£î ô|{Ïº+~ù|s¡T. Çø£ÿ&É düqïì yÓ+&ç

<ësê\‘√, Äø£s¡D°j·TyÓTÆq edüTÔe⁄\T ‘·j·÷s¡T#kÕÔs¡T. >∑+<Ûä|ü⁄–HÓï\T, |üfi≤¢\T, ô|f…º\T, >=\TdüT\T, |ü≈£åî\,

»+‘·Te⁄\ u§eTà\T e+{Ï$ ø£fi≤ø±s¡T\T ø£fi≤‘·àø£+>± ‘·j·÷s¡T#kÕÔs¡T. »q>±+ õ˝≤¢ Àì ªô|+ã]Ôμ Á>±eT+

˝ÀVü≤|ü⁄ |üìyês¡\≈£î Á|üdæ~Δ. n|ü⁄s¡÷|üyÓTÆq C≤„|æø£\T, >√&É≈£î ‘·–*+# ∫Á‘ê\T, |üP\≈£î+&û\T, $Á>∑Vü‰\T,

ùdºwüqØ kÕe÷qT\T, ÀVü≤|ü⁄ πs≈£î\‘√ $$<Ûä n+XÊ\ ‘·j·÷Ø, Ç+ø± nHø£ s¡ø±\ n\+ø£s¡D edüTÔe⁄\T M]

#‹˝À ‘·j·÷s¡e⁄‘êsTT.


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 39

V. |ü<äC≤\ $ìjÓ÷>∑+

1. øÏ+~ |ü<ë\≈£î kı+‘· yêø±´\T sêj·T+&ç.

n) #˚<√&ÉT yê<√&ÉT :

Ä) #êø£#·ø£ + :



n) ªÄ~yêdüT\T eTq+<ä]ø° e÷s¡Z<äs¡Ù≈£î\Tμ ` nì m{≤¢ #Ó|üŒ>∑\s¡T? sêj·T+&ç.

Ä) ≈£îeTà] >=|üŒ‘·q+ >∑T]+∫ MTs¡T @eTqT≈£î+≥THêïs√ sêj·T+&ç.

Ç) ª¬s’‘·T\T eTq nqï<ë‘·\Tμ ` düeT]údü÷Ô sêj·T+&ç.

á) ª<˚Vü‰ìøÏ nej·Tyê\T m+‘· eTTK´yÓ÷, düe÷C≤ìøÏ nìï eè‘·TÔ\yêfi¯Sfl n+‘˚ nedüs¡+μ ` Bìï

düeT]údü÷Ô, MT kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.


n) ªÁX¯eT |ü⁄Hê~ô|’H˚ n_Ûeè~Δ nH˚ uÛÑeq+ ì]à+#·ã&ÉT‘·T+~μ ` nì m{≤¢ #Ó|üŒ>∑\s¡T? ø±s¡D≤\T

$e]dü÷Ô sêj·T+&ç.



n) MT Á>±eT+˝Àì ˇø£ eè‹Ô|üìyê] $esê\qT ùdø£]+#·&ÜìøÏ Á|üXÊïe[ì ‘·j·÷s¡T#˚j·T+&ç.

ñ<ëˆˆ 1. qeTkÕÿs¡+! MT ù|πs$T{Ï? 2.

3. 4.

5. 6.

7. 8.

1. dü«s¡íø±s¡T&ÉT

2. ø£eTà]

3. eÁ&É+–

4. ¬s’‘·T

ù|sê˝À Ç∫Ãqyês¡T yê&˚ edüTÔe⁄\T Ò<ë

‘·j·÷s¡T#˚ùd edüTÔe⁄\ ù|s¡T¢

yê{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q

ù|sê dü+K´eè‘·TÔ\TÁø£.dü+

2. Äj·÷ eè‹Ô|üqT\yês¡T ‘·j·÷s¡T#ùd$, yê& edüTÔe⁄\ ù|s¡¢qT bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± $esê\qT |ü{Ïºø£ À sêj·T+&ç.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2040


1. øÏ+~ |ü{Ïºø£ Àì yêø±´\˝À ÁøÏj·÷uÛÒ<ë\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.

yêø£ + ndüe÷|üø£ ÁøÏj·T düe÷|üø£ ÁøÏj·T

dü+•¢wüº yêø£ +

✷ øÏ+~ yêø±´\T #·<äTe+&ç. ø£*|æ sêdæq $<Ûëq+ |ü]o*+#·+&ç.

ñ<ë: ‘· ãC≤s¡T≈£î yÓ[fl+~. ‘· ≈£Ls¡>±j·T\T ø=qï~.

^‘· ãC≤s¡T≈£î yÓ[fl, ≈£Ls¡>±j·T\T ø=qï~.

2. øÏ+~ yêø±´\qT ø£*|æ sêj·T+&ç.

n) $eT\ e+≥ #˚düTÔ+~. $eT\ bÕ≥\T $+≥T+~.

ñ<ë: d”‘· ãC≤s¡T≈£î yÓ[fl, u§eTà ø=qï~. yÓ[fl ø=qï~

1. sêE |ü<ä + #·~$, uÛ≤e+ #ÓbÕŒ&ÉT.

2. yêDÏ u§eTà ^dæ, s¡+>∑T\T y˚dæ+~.

3. ø±e´ yÓT≥T¢ møÏÿ, ô|’øÏ yÓ[fl+~.

4. s¡+>∑j·T´ e∫Ã, yÓfi≤fl&ÉT.

5. yêfi¯ófl nqï+ ‹ì, ˙fi¯ófl ‘ê>±s¡T.

>ö ‹Ô Ä Vü‰ s¡+

s¡ ] ã s¡ e+

e+ ‹ <ä´ s¡ s¡+

Á‹ sê >± $ –

uÛÑ øÏÔ <Ó› eT z

Á|üø£è‹ $ø£è‹

ñ<ë: $<ä´ $<Ó›

n)

Ä)

Ç)

á)

2. øÏ+~ |ü{Ïºø£ Àì Á|üø£è‹, $ø£è‹ |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ y˚s¡T#˚dæ sêj·T+&ç.

3. øÏ+~ yê{ÏøÏ |üsê´j·T|ü<ë\T sêj·T+&ç.

n) #Ó≥Tº :

Ä. bÕ<äeTT :

Ç. XØs¡+ :

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 41

Ä) neTà ìÁ<ä Ò∫+~. neTà eTTK+ ø£&ÉT≈£îÿ+~.

Ç) s¡$ }]øÏ yÓfi≤fl&ÉT. s¡$ e÷$T&ç |ü+&ÉT¢ ‘Ó#êÃ&ÉT.

ô|’ yêø±´\qT ø£*|æ sêdæq|ü&ÉT @+ »]–+<√ #Ó|üŒ+&ç.

yÓTT<ä{Ï yêø£ +˝Àì düe÷|üø£ ÁøÏj·T ndüe÷|üø£ ÁøÏj·T>± e÷]+~. ø£s¡Ô |ü⁄qs¡Tø£Ô+ ø± Ò<äT.

Ç{≤¢ ¬s+&ÉT Òø£ eT÷&ÉT yêø±´\T ø£*|æ sêùd≥|ü&ÉT ∫e] yêø£ +˝Àì düe÷|üø£ ÁøÏj·T n˝≤π> ñ+≥T+~.

eTT+<äT yêø±´˝À¢ì düe÷|üø£ ÁøÏj·T\T, ndüe÷|üø£ ÁøÏj·T\T>± e÷s¡T‘êsTT. ø£s¡Ô |ü⁄qs¡Tø£Ô+ ø±<äT. BìH˚

ªdü+•¢wüº yêø£ +μ n+{≤s¡T.

3. øÏ+~ yêø±´\qT dü+•¢wüº yêø±´\T>± sêj·T+&ç.

n) s¡õ‘· nqï+ ‹qï~. s¡õ‘· ã&çøÏ yÓ[fl+~.

Ä) yêfi¯ófl ¬s’\T ~>±s¡T. yêfi¯ófl Ä{À mø±ÿs¡T.

Ç) sê»qï \&É÷¶\T ‘Ó#êÃ&ÉT. sê»qï n+<ä]ø° |ü+#ê&ÉT.

dü+j·TTø£Ô yêø£ +

✷ øÏ+~ yêø±´\T #·<äTe+&ç. ø£*|æ sêdæq $<Ûëq+ |ü]o*+#·+&ç.

ñ<ë: ¬s’\T e∫Ã+~. #·T{≤º\T sê Ò<äT.

¬s’\T e∫Ã+~ ø±˙ #·T{≤º\T sê Ò<äT.

4. øÏ+~ yêø±´\qT ø£*|æ sêj·T+&ç.

n) esê¸\T ≈£î]kÕsTT. |ü+≥\T u≤>± |ü+&ÜsTT.

Ä) n‘·ìøÏ ø£ì|æ+#·<äT. n‘·&ÉT #·<äTe Ò&ÉT.

ô|’ yêø±´\qT ø£*|æ sêdæq|ü&ÉT @+ »]–+<√ #Ó|üŒ+&ç.

ô|’ yêø±´\qT ø£*|æ sêùd≥|ü&ÉT ÁøÏj·T\˝À e÷s¡TŒsê Ò<äT. yêø±´\eT<Ûä ø=ìï nqTdü+<Ûëq |ü<ë\T

e#êÃsTT. Ç{≤¢ ¬s+&ÉT yêø±´\qT ø£*|æ sêùd≥|ü&ÉT ÁøÏj·T\˝À e÷s¡TŒ Ò≈£î+&Ü eT<Ûä ˝À nqTdü+<Ûëq

|ü<ë\T sêùdÔ n$ ªdü+j·TTø£Ô yêø±´\Tμ ne⁄‘êsTT. nqTdü+<Ûëq |ü<ë\T n+fÒ ø±e⁄q, ø±˙, eT]j·TT,

n+<äTe\¢ yÓTT<ä …’q$.

✷ dü+j·TTø£Ôyêø£ +>± e÷πs≥|ü&ÉT yêø±´˝À¢ e#Ã eT]ø=ìï e÷s¡TŒ\T m{≤¢ ñ+{≤jÓ÷ >∑eTì+#·+&ç.

n) eq» #·Ts¡T¬ø’q~. eq» n+<äyÓTÆq~.

eq» #·Ts¡T¬ø’q~, n+<äyÓTÆq~. ¬s+&ÉT HêeT |ü<ë˝À¢ ø£{Ï À|æ+#·&É+.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2042

dü÷øÏÔ

ªªHÓ’|ü⁄D≤´ìøÏ düVü‰j·T|ü&˚$ ìs¡+‘·s¡ ÁX¯eT

eT]j·TT kÕ<ÛäH˚μμ

` ãTTπ>«<ä+

1. #˚‹ eè‘·TÔ\ >=|üŒ<äq+ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

2. n|ü]∫‘· ù|sêqT #·~$ $esê\ Ä<Ûës¡+>± |ü{Ïºø£ qyÓ÷<äT

#˚j·T>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

3. Ç+≥s¡÷«´ #˚j·T&ÜìøÏ Á|üXÊïe[ì ‘·j·÷s¡T#˚j·T>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

4. eè‹Ô |üìyê] ø£wüºqcÕº\ >∑T]+∫ ìy˚~ø£ sêj·T>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

H˚ì$ #˚j·T>∑\Hê?


♦ $$<Ûä eè‹Ô|üqT\yês¡T bÕ&ÉTø=H bÕ≥\qT ùdø£]+#·+&ç. ø£ bÕ≥ô|’ MT n_ÛÁbÕj·T+ Ä<Ûës¡+>± ìy~ø£

sêj·T+&ç, Á|ü<ä]Ù+#·+&ç. ( Ò<ë)

MT≈£î ‘Ó*dæq eè‹Ô|üìyê]ì ø£\e+&ç. yês¡T m<äTs=ÿ+≥Tqï ø£cÕº\T, düeTdü \ >∑T]+∫ ìy~ø£ sêj·T+&ç.

Ä) ~e´ nø£ÿ, XË’\» #Ó …¢\T.

~e´, XË’\» nø±ÿ#Ó …¢fi¯ófl ¬s+&ÉT HêeT|ü<ë\T πø#√≥ #˚] ∫es¡ ãVüQe#·q+ #˚s¡&É+.

Ç) sêeTj·T´ e´ekÕj·T<ës¡T&Ü? sêeTj·T´ ñ<√´>∑düTÔ&Ü?

sêeTj·T´ e´ekÕj·T<ës¡T&Ü? ñ<√´>∑düTÔ&Ü? ` ¬s+&ÉT HêeTyê#·ø±\˝À ˇø£{Ï ˝À|æ+#·&É+.

á) Äj·Tq &Üø£ºsê? Äj·Tq Ábıô|òdüsê?

Äj·Tq &Üø£ºsê, Ábıô|òdüsê? ¬s+&ÉT düs¡«Hêe÷\˝À ø£{Ï À|æ+#·≥+.

5. øÏ+~ kÕe÷q´ yêø±´\qT dü+j·TTø£Ô yêø±´\T>± e÷]Ã sêj·T+&ç.

n) yês¡T >=|üŒyês¡T. yês¡T ‘Ó*yÓ’qyês¡T.

Ä) düT<Ûä e÷{≤¢&É<äT. düT<Ûä #˚dæ #·÷|ædüTÔ+~.

Ç) yTeTT sêeTT. yTeTT ‘ ÒeTT.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 43

#·<äTe+&ç ` ‘Ó\TdüTø=+&ç

eTVü‰eT+Á‹ e÷<äqï

n~Ûø±sêìï kÕ«s¡ú Á|üjÓ÷»Hê\≈£î ø±≈£î+&Ü düø£\ Á|ü»\ düTKdü+‘√cÕ\¬ø’ $ìjÓ÷–+#·>∑*–qyê&˚

#·]‘ês¡Tú&ÉT, <ÛäqT´&ÉT. Ä ø√e˝Àìyê&˚ eTVü‰eT+Á‹ e÷<äqï. sêEÁX‚j·TdüT‡¬ø’, sê»´ÁX‚j·TdüT‡¬ø’ ‘·q J$‘êH˚ï

düeTs¡ŒD #˚düT≈£îqï Ä<äs¡ÙeT÷]Ô. <äøÏåD uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ù|s¡TÁ|üU≤´‘·T\Tqï sê»´+ >√˝ø=+&Ésê»´+. Bìì

KT‘·TuŸcÕVæ≤ e+X¯düTú\T bÕ*+#ês¡T. á sêC≤´ìøÏ yÓ’XÊ\ý˚Tø±<äT eqs¡T\T ≈£L&Ü m≈£îÿy˚. M{Ïì düeTs¡ú+>±

$ìjÓ÷–+#·Tø=ì kÕÁe÷»ýÓ’uÛÑyêìï q\T~≈£îÿ˝ #ê{≤&ÉT e÷<äqï. Ç‘·ì‘√bÕ≥T nø£ÿqï >∑÷&Ü á sê»´+˝ÀH

ñ<√´–. Mfi¯flqT ªnø£ÿqï e÷<äqï\Tμ nì eTq+ Äràj·T+>± |æ\T#·Tø=+{≤+.

>√\ø=+&É Á|üuÛÑTe⁄>± nãT ŸVü≤düHé ‘êHêcÕ dæ+Vü‰düq+ n~Ûwæ+#·&ÜìøÏ e÷<äqï |üs√ø£åø±s¡≈£î&ÉT. ‘êHêcÕ

e÷<äqï eT+∫‘·Hêìï, ø£s¡Ôe´ìwüqT #·÷dæ Á|ü<ÛëqeT+Á‹>± ìj·T$T+#ê&ÉT. |ü]bÕ\q uÛ≤sêqï+‘· ‘·q

uÛÑT»düÿ+<Ûë\ô|’ y˚düT≈£îHêï&ÉT e÷<äqï. m+‘√ eTT+<äT#·÷|ü⁄‘√ dü+düÿs¡D\≈£î lø±s¡+ #·T{≤º&ÉT.

Á>±e÷\≈£î u≤≥\T y˚sTT+#ê&ÉT. u≤≥≈£î ¬s+&ÉTyÓ’|ü⁄\ #Ó≥¢qTô|+#˚ @sêŒ≥T #˚XÊ&ÉT. u≤≥kÕs¡T\≈£î

düÁ‘ê\T ø£{Ïº+#ê&ÉT. $<ë´\j·÷\≈£î, yÓ’<ë´\j·÷\≈£î m+‘√ Áb˛‘ê‡Vü‰qï+~+#ê&ÉT. eÁC≤\≈£î >∑ìjÓÆTq

>√\ø=+&ÉqT Á|ü|ü+#·+˝À >=|üŒ yêDÏ»´ πø+Á<ä+>± e÷sêÃ&ÉT. n~Ûø±s¡T\˝À \+#·>=+&ç‘·Hêìï ìj·T+Á‹+#ê&ÉT.

Ç+ ¢wüßyês¡T ãVüQeT‘·T\ s¡÷|ü+˝À e÷<äqï≈£î \+#·$Te«p|ü>± ìs¡›«+<ä«+>± ‹s¡düÿ]+#ê&ÉT. m>∑TeT‘·T\≈£î

ÁbÕ<Ûëq´$T#êÃ&ÉT. m>∑TeT‘·T\T #˚ùd≥≥T¢ #·÷XÊ&ÉT.

eÁC≤\ >∑qT\˝À |üì#ùdyê]øÏ J‘·uÛÑ‘ê´\T @s¡Œs¡#ê&ÉT. ‘·eT¬ø’ ø=ìï >∑qT\ qT+#·Tø=H dü+Á|ü<ëj·TeTTqï

Äø±\+˝À e÷<äqï @ >∑ìì ‘·q¬ø’ rdüTø√ Ò<äT. Ç~ n‘·ì ìkÕ‡ «s¡ú|üs¡‘·≈£î ì\TyÓ‘·TÔ kÕø£å +.

sêC≤´ìøÏ s¡ø£åD ôd’ìø£eédüú. Bìï ã˝Àù|‘·+ #XÊ&ÉT. Áø£eT•ø£åD, n+øÏ‘·uÛ≤e+‘√ r]Ã~<ë›&ÉT. n+<äTπø

yÓTT|òüT\T sêE\T ≈£L&Ü >√˝§ÿ+&É ôd’Hê´ìï m~]+#· Òø£b˛j·÷s¡T.

>√˝§ÿ+&ÉqT m{≤¢¬>’Hê ÄÁø£$T+#·Tø=ì <äøÏåD uÛ≤s¡‘·<X+˝À ‘·q |ü]bÕ\qqT düTdæús¡+ #düTø√yê\qTø=Hêï&ÉT

Ws¡+>∑CÒãT. ø±ì BìøÏ Á|ü<Ûëq n&É¶+øÏ Á|ü<ÛëqeT+Á‹ e÷<äqï. á n&ÉT¶qT ‘=\–+#ê\qT≈£îHêï&ÉT.

1686 e÷]Ã 16q n~Ûø±]ø£ u≤<Ûä ‘·\qT ìs¡«]Ô+∫ Ç+{ÏøÏ yÓfi¯ó‘·THêïs¡T nø£ÿqïe÷<äqï\T. Ç+‘· À

»+w”<é Vü≤;¸ nH˚ HÍø£sY Hêj·Tø£‘·«+˝À ø=+<äs¡T <äT+&É>∑T\T ne÷+‘·+>± yê]ô|’ã&ç ‘·\\qT q]øÏy˚XÊs¡T.

á |òüTÀs¡+ sêDÏyêkÕìøÏ m<äTs¡T>±H »]–+~. nø£ÿqï e÷<äqï\ yÓTT+&ÓeTT\qT ø√≥>∑Te÷àìøÏ y˝≤&ÉBXÊs¡T.

yê] ‘·\\qT Ws¡+>∑CÒãT≈£î |ü+bÕs¡T. yê{Ïì #·÷&É>±H˚ ªÇø£ >√˝§ÿ+&É ÄÁø£eTD≈£î nes√<ÛäeTT\T Òe⁄μ nì

qyê«&ÉT #·Áø£e]Ô. á dü+|òüT≥q >√\ø=+&É sê»´+˝À e÷<äqï X¯øÏÔ m+‘·{Ï<√ ‘Ó\T|ü⁄‘·Tqï~.

‘·q J$‘·eT+‘ê Á|üC\ dü+πøåe÷ìøÏ yÓ∫Ã+∫q eTVü‰eT+Á‹e÷<äqï J$‘·+ |üs¡eTøÏsê‘·≈£î\ #˚‹˝À

|ü]düe÷|æÔ ø±e&É+ ô|<ä› $cÕ<ä+. Á|üuÛÑTuÛÑøÏÔ |üsêj·TDT&Ó’, Á|üC≤ùdyê|üsêj·TDT&Ó’q e÷<äqï ªìs¡+‘·s¡ dü÷Œ¤]Ôμ.

‘Ó\T>∑TC≤‹øÏ >∑s¡«ø±s¡D+.

(ø=eTs¡–] y+ø£≥ uÛÑ÷bÕ\sêe⁄>±] ªe÷<äqï eTVü‰eT+Á‹μ |ü⁄düÔø£+ Ä<Ûës¡+>±)SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2044

5X¯‘·ø£ düT<Ûä

` X¯‘·ø£ ø£e⁄\T

j·÷<ä–ØX¯óì y˚&ÉTø=+≥÷ ‹s¡TyêsTTbÕ{Ï y˚+ø£≥ø£$ s¡∫+∫q øÏ+~ |ü<ë´ìï #·<äTe+&ç.

yê<äeTT #˚j·T">± qs¡T\T yêø£ |üs¡T+&Éì jÓT>∑TZ #˚‘·Ts¡THé

yÓ÷<äeTT‘√ uÛÑTõ+#·THÓ&É eTT+<äT>∑" _\TÔs¡T ‹+&çb˛‘·T>±,

@~j·TT" ã\ÿ≈£îqïjÓT&É ˙‘·"&ÉT eT÷>∑ì jÓT+#·T#·T+Á<äT>±,

˙ <äj·T>∑\Z">± düTKeTT H˚s¡TŒqT j·÷<ä–Ø+Á<ä ÁyÓTT¬øÿ<äHé.

` l j·÷<ä–Ø+Á<ä X¯‘·ø£+

#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

1. á |ü<ä + @ X¯‘·ø£+ ˝Àì~? ø£$ mes¡T?

2. á |ü<ë´ìï #·~$q|ü&ÉT MTπs+ Á>∑Væ≤+#ês¡T?

3. ø£e⁄\T X¯‘·ø£|ü<ë´\T m+<äT≈£î sêkÕÔs¡T?

4. á |ü<ä +˝Àì eT≈£î≥+ @$T{Ï?

5. MT≈£î ‘Ó*dæq ø=ìï X¯‘·ø±\ eT≈£î{≤\qT #Ó|üŒ+&ç.

Á|üX¯ï\T:

X¯‘·ø£|ü<ë´\T düe÷»+˝Àì b˛ø£&É\qT ‘Ó\T|ü⁄‘êsTT. yê{Ï Ä<Ûës¡+>± $<ë´s¡Tú À¢ HÓ’‹ø£ $\Te\qT

ô|+bı+~+|üCÒdæ ñ‘·ÔeT bÂs¡T\T>± ‘·j·÷s¡TCÒj·T&Éy˚T á bÕsƒê´+X¯ ñ<›X¯+.


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 45

á bÕsƒ¡+ X¯‘·ø£ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. X¯‘·ø£+ n+fÒ q÷s¡T |ü<ë´\T ø£\~. ø±ì

q÷f…ì$T~ |ü<ë´\T ñ+&É&É+ X¯‘·ø±ìøÏ |ü]bÕ{Ï. á |ü<ë´\≈£î kÕ<Ûës¡D+>± eT≈£î≥+

ñ+≥T+~. |ü<ä + ∫e] |ü<ä+>±ì bÕ<ä+>±ì Òø£ ¬s+&ÉT bÕ<ë\T>±ì nìï |ü<ë´˝À¢

πø $<Ûä+>± ñ+fÒ <ëìï eT≈£î≥+ n+{≤s¡T. eT≈£î≥eT+fÒ øÏØ≥+ nì ≈£L&Ü ns¡ú+.


ø£$ |ü]#·j·T+

1. Hêsêj·TD X¯‘·ø£+ : ªHêsêj·TD≤!μ nqïeT≈£î≥+‘√ eTqdüT‡≈£î ÄVü‰¢<ëìï ø£*–+#˚

n<äT“¤‘·yÓTÆq |ü<ë´\T Ç+<äT˝À ñqï$. Bìì b˛‘·q sêXÊ&ÉT. Ç‘·&ÉT es¡+>∑\T¢

õ˝≤¢ ãyÓTàs¡yêdæ. Ä+Á<Ûä eTVü‰uÛ≤>∑e‘·+, uÛÀ–˙<ä+&Éø£+, Ms¡uÛÑÁ<ä $»j·T+ sêXÊ&ÉT.}Vü‰∫Á‘·+

(15e X¯‘êã›+)

}Vü‰∫Á‘·+

(17e X¯‘êã›+)

2. ∫‘·Ô X¯‘·ø£+ : l|ü‹uÛ≤düÿs¡ ø£$ ª∫‘·Ôe÷!μ nH˚ eT≈£î≥+‘√ |ü<ë´\qT sêXÊ&ÉT.

áj·Tq XË’e |ü+&ç‘· Á‘·j·T+˝À ø£¬s’q l|ü‹ |ü+&ç‘·Tì e+X+ yê&Éì |ü]XÀ<Ûä≈£î\

n_ÛÁbÕj·T+.

3. uÛ≤düÿs¡ X¯‘·ø£+ : e÷s¡<ä yÓ+ø£j·T´ ªuÛ≤düÿsê!μ nH˚ eT≈£î≥+‘√ |ü<ë´\qT sêXÊ&ÉT.

uÛ≤düÿs¡ X¯‘·ø£+˝Àì Á|ü‹ |ü<ä +˝ÀqT yÓTT<ä{Ï, ¬s+&ÉT bÕ<ë\˝À ˇø£ ˙‹ì #Ó|æŒ,

‘·s¡Tyê‹ bÕ<ë\˝À <ëìì düeT]údü÷Ô ˇø£ <äècÕº+‘êìï #Ó|üŒ&É+ á X¯‘·ø£+˝Àì

Á|ü‘´ø£‘·.

}Vü‰∫Á‘·+

(17e X¯‘êã›+)

4. <ëX¯s¡~∏ X¯‘·ø£+ : ø£+#·s¡¢ >√|üqï (uÛÑø£Ô sêeT<ëdüT) KeTà+ õ˝≤¢ H˚\ø=+&É|ü*¢

yêdüÔe⁄´&ÉT. ª<ëXs¡B∏ ø£s¡TD≤|üjÓ÷ìBÛ!μ nH eT≈£î≥+‘√ |ü<ë´\qT sêXÊ&ÉT. uÛÑÁ<ë#·\

sêeTTìô|’ nH˚ø£ ø°s¡Ôq\T sêXÊ&ÉT.

}Vü‰∫Á‘·+

(17e X¯‘êã›+)

X¯‘·ø£+˝Àì Á|ü‹ |ü<ä + <˚ìø£<˚ dü«‘·+Á‘·uÛ≤yêìï ø£*Z ñ+≥T+~.

á bÕsƒ¡+˝Àì |ü<ë´\qT Hêsêj·TD, ∫‘·Ô, uÛ≤düÿs¡, <ëX¯s¡~∏,

qs¡dæ+Vü≤, $X¯«ø£s¡à, l y˚+ø£fÒX¯«s¡, l u≤ø£esê+»H˚j·T

X¯‘·ø±\ qT+&ç rdüT≈£îHêïs¡T.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2046

5. qs¡dæ+Vü≤ X¯‘·ø£+ : á X¯‘·ø£ ø£s¡Ô ø±≈£î‘·‡ú+ X‚wü|üŒø£$. »–‘ê´\ õ˝≤¢

<Ûäs¡à|ü⁄]øÏ #Ó+~qyê&ÉT. ª<äTwüºdü+Vü‰s¡ qs¡dæ+Vü≤ <äT]‘·<ä÷s¡!μ nH eT≈£î≥+‘√

|ü<ë´\qT sêXÊ&ÉT. áj·Tq eTè<ä+>∑+ yêsTT+#·&É+˝À Hs¡Œ]. ‘·q J$‘êìï

l<Ûäs¡à|ü⁄] qs¡dæ+Vü≤ kÕ«$TøÏ n+øÏ‘·+ #˚XÊ&ÉT. áj·Tq qs¡Vü≤], qèπødüØ

X¯‘·ø±\T, <Ûäs¡à|ü⁄Øsêe÷j·TD+ yÓTT<ä\>∑T s¡#·q\T #˚XÊ&ÉT.

7. ly˚+ø£fÒX¯«s¡ X¯‘·ø£+ : q\¢>=+&É õ˝≤¢ eTTq>±\ eT+&É\+ qs¡dæ+Vü‰|ü⁄s¡+

Á>±eT+˝À »ìà+∫q Ädü÷] eT]+>∑+{Ï |ü⁄s¡Tc˛‘·Ôe÷#ês¡T´\T ªy+ø£fÒX«sê!μ

nH eT≈£î≥+‘√ |ü<ë´\qT sêXÊ&ÉT. áj·Tq >√<ë<$, j·÷<ä–] \ø°Îqs¡dæ+Vü≤

X¯‘·ø£+, >√<ëe], dü‘· er kÕ+‘·«q+, e÷s¡T‹ yÓTT<ä\>∑T s¡#·q\T #˚XÊ&ÉT.

áj·Tq ª$<ä«‘Y ø£$μ>± Á|üdæ~Δ bı+<ë&ÉT.

8. l u≤ø£esê+»Hj·T X‘·ø£+ : s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢ X+ø£sY|ü*¢ ìyêdæjÓÆTq y+ø£≥sêe⁄

|ü+‘·T\T, ‘ê+&É÷sY <ä>∑Zs¡ Àì u≤ø£es¡+ Á>±eT+˝À yÓ\dæq Ä+»Hj·TkÕ«$Tô|’

ªu≤ø£esê+»Hj·T! K\uÛÑ+»q! kÕ<ÛäT»HêqTs¡+»Hê!μ nH eT≈£î≥+‘√ |ü<ë´\qT

sêXÊ&ÉT. j·Tø£å>±Hê\T, ø°s¡Ôq\T, π>j·÷\T sêXÊ&ÉT.

(1855`1963)

11`04`1936

09`01`2011

03`02`1937

26`08`1994





‘Ó\TdüTø=+&ç.

}Vü‰∫Á‘·+

(18e X¯‘êã›+)

6. $X¯«ø£s¡à X¯‘·ø£+ : ª$X¯«bÕ\q <Ûäs¡à! l $X¯«ø£s¡à!μ nH˚ eT≈£î≥+‘√ |ü+&ç‘·

sêeTdæ+Vü≤ø£$ ª$X¯«ø£s¡àμ X¯‘·ø±ìï sêXÊ&ÉT. áj·Tq »–‘ê´\ õ˝≤¢ Àì

»–‘ê´\ eT+&É\+ sê|òüTe|ü≥ï+ yêdæ. áj·Tq ÄX¯óø£$. <äTwüº Á|ü|ü+#·

es¡íq, ø£*j·TT>∑ esêíÁXeT <Ûäsêà\T, uÛÑ»q ø°s¡Ôq\T yÓTT<ä\>∑Tq$ Ç‘·ì s¡#·q\T.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 47

I

1. ✿eT. dü‘·‘ê#ês¡eTT dü÷qè‘·+ãT ø£è|üj·TTHé dü‘· +ãTqTHé o\eTTHé

q‹ XÊ+‘·‘·«eTT ∫‘·ÔX¯ó~Δ ø£s¡eTTqï<Ûë´‘·àj·TTHé <Ûë´qeTTHé

<Ûäè‹j·TTHé <Ûäs¡àeTT düs¡«Je Væ≤‘·eTT+ <ä÷s¡+ãT >±≈£î+&É dü

eTà‹øÏ+ CÒs¡Te MT ìyêdü düTKeTTHé e÷Hê<∏ä Hêsêj·TD≤!

Hêsêj·TD X¯‘·ø£+ ãyÓTàs¡b˛‘·q

2. ✿ñ. ;<ä\ ø£qïegeTT\T ù|]à H=dü+>∑TeTT, ‘·T#·Ã¤ kÂK´dü+

bÕ<äq¬ø’ j·Tã<äΔeTT\" ã\ÿ≈£î, yê<äeTT ˝≤&ÉuÀ≈£î, eT

sê´<ä q‹Áø£$T+|ü≈£î, |üs¡düŒs¡yÓTÆÁ‹ yÓT\+>∑T, $T{Ïº yÍ

y˚<äeTT\+#Ós¡T+>∑TeTT, $y˚ø£<Ûäq+_~ qeTTà, ∫‘·Ôe÷!

∫‘·ÔX¯‘·ø£+ l|ü‹ uÛ≤düÿs¡ø£$

$•wüºyÓTÆq kÕVæ≤‘· Á|üÁøÏj·T˝À¢ X‘·ø£+ ø£{Ï. yT*eTT‘ê´˝≤¢+{Ï X‘·ø£ |ü<ë´\qT+&ç

ø=ìï+{Ïì á bÕsƒ¡+ <ë«sê #·<äTe⁄≈£î+<ë+. HÓ’‹ø£ $\Te\qT ô|+bı+~+#·T≈£î+<ë+.

Á|üy•ø£

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ø£$ ñ<›X¯+˝À ì»yÓTÆq düTK+ n+fÒ @$T{Ï?

♦ ª$y˚ø£<Ûäq+μ>± ø£$ y˚{Ïì ù|s=ÿHêï&ÉT?

II

3. ✿#·. #·<äTe~ jÓT+‘·>∑*Zq s¡dü»„‘· sTT+#·Tø£ #ê\≈£îqï Hê

#·<äTe⁄ ìs¡s¡úø£+ãT >∑TD dü+j·TT‘·T …e«s¡T yÓT#·Ã¬s#·Ã≥+

ã<äTqT>∑ eT+∫ ≈£Ls¡ q\bÕø£eTT #˚dæqHÓ’q q+<äT ì+

bı<äyÓ&ÉT qT|ü Òø£ s¡T∫ |ü⁄≥º>∑ H˚s¡TÃq≥j·T´ uÛ≤düÿsê!

uÛ≤düÿs¡ X¯‘·ø£+ e÷s¡<ä yÓ+ø£j·T´

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2048

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ m{≤ ¢+{Ï # ·< äTe⁄ e´s ¡ úeTì

MTs¡qTø=+≥THêïs¡T. m+<äT≈£î?

♦ dü‘·‡+|ü<ä\T n+fÒ @$?

♦ &ÉãT“ ≈£L&Éu…{Ï º <ëq<Û äs ¡ à+

#j·Tìyê&çì ‘HÓ{°>∑‘√ m+<äT≈£î

b˛˝≤Ãs¡T?

5. ✿d”. ‘·*¢ >∑s¡“¤eTT qT+&ç <ÛäqeTT ‘˚&Óe«&ÉT

yÓ[flb˛jÓT&çHê&ÉT yÓ+≥sê<äT

\øå±~Ûø±¬s’q \eDeTqïyÓT ø±ì

yÓTiT>∑T ã+>±s¡+ãT Á$T+>∑"uÀ&ÉT

$‘·Ôe÷s¡®q #˚dæ $i¿M>∑Tf… ø±ì,

≈£L&É" u…{Ïºq kıeTTà" >∑T&ÉTe" uÀ&ÉT

bı+<äT>± eTiT¬>’q uÛÑ÷$T˝À|ü\ô|{Ïº

<ëq<Ûäs¡àeTT Òø£ <ë∫ <ë∫

‘˚. ‘·T<ä≈£î <=+>∑\ øÏ‘·TÔs√? <=s¡\ø£e⁄H=?

‘˚HÓ E+{°>∑*j·T´yê ‘Ós¡Tes¡T\≈£î

uÛÑ÷wüD $ø±dü! l <Ûäs¡à|ü⁄s¡ ìyêdü

<äTwüº dü+Vü‰s¡! qs¡dæ+Vü≤! <äT]‘·<ä÷s¡!

qs¡dæ+Vü≤ X¯‘·ø£+ ø±≈£î‘·ú‡+ X‚wü|üŒø£$

4. ✿ñ. ô|+|ü⁄q<ä*¢yÓ’, ø£\Twüãè+<ä düe÷>∑eT yÓTT+<ä≈£î+&É s¡

øÏå+|üqT <ä+Á&çyÓ’, yÓTsTT edæ+#·T <äX‚+Á~j·T s√>∑eTT˝Ÿ ìyê

]+|üqT yÓE®yÓ’, ø£è|ü>∑TiÏ+∫ |üs¡+ãT ~s¡+ãT>±>∑ dü

‘·‡+|ü<ä ©j·T ˙yÓ>∑‹ <ëX¯s¡B∏! ø£s¡TD≤ |üjÓ÷ìBÛ!

<ëX¯s¡~∏ X¯‘·ø£+ ` ø£+#·s¡¢ >√|üqï

7. ✿ñ. …ø£ÿ≈£îsêì ø√]ø£\ Ø‘·T\˝À ã&ç e÷qe⁄+&ç≥T˝Ÿ

eT≈£îÿe\Hé düèõ+#·T#·T qe÷j·T≈£î&Ó’ düT&ÉT\Hé |ü<˚|ü<˚

j·TTøÏÿ] _øÏÿ¬s’ ‹s¡T>∑T#·T+&ÉTqT>±ì, $•wüº e÷s¡ZeTT˝Ÿ

Á<=≈£îÿ ‘·\+|ü⁄ ÒX¯eTT ≈£î<äTs=ÿq˙j·T&Ó? y˚+ø£fÒX¯«sê!

l y˚+ø£fÒX¯«s¡ X¯‘·ø£+ Ädü÷] eT]+>∑+{Ï |ü⁄s¡Tc˛‘·Ôe÷#ês¡T´\T

III

6. ✿d”. yÓTT<ä≥ ø£s¡›eTeTT+f… yÓTT–*|ü⁄wüŒeTTπø$T?

|üX¯óe⁄\ <√wüeTT˝Ÿ bÕ\πø$T?

ns¡j·T yÓ’<äT´ì ≈£î\+ uÖwü<Ûä+ãTqπø$T?

ø£|üŒ<√wüeTT eTÚøÏÔø£eTT\πø$T?

eèwüuÛÑ+ãT …≥T¢qï ø£èwæø£s¡àeTTqπø$T?

yÓ*jÓÆTq yêì dü~«<ä πø$T?

n|ü$Á‘· <√wü+ãT \–ï¨Á‘·Tqπø$T?

>∑TD<√wüeTT\e\¢ ≈£î\eTTπø$T?

eT*qyÓTÆ #·+<äqeTT |ü]eTfi¯eTT C…&ÉTq

sê‹ø£+≥T >∑T&ÉeTT eT<ÛäTs¡+ãT C…&ÉTq

$qj·TeTT\T C…&É e÷eè‹Ô |òüTq‘· C…&ÉTq

$X¯« bÕ\q <Ûäs¡à! l $X¯« ø£s¡à!

$X¯«ø£s¡à X¯‘·ø£+ |ü+&ç‘· sêeTdæ+Vü≤ø£$

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 49

‘ê‘·Œsê´\T

1. \ø°Î<˚$ uÛÑs¡ÔjÓÆTq z Hêsêj·TDT&Ü! Á|æj·Te#·q+, <äj·T, dü‘· +, eT+∫ dü«uÛ≤e+, $TøÏÿ* XÊ+‘·+,

ìs¡à\yÓTÆq eTqdüT‡, uÛÑ>∑e<ä“¤øÏÔ, <Ûë´q+, <ÛÓ’s¡ +, <Ûäsêà\qT dü<ë Ä#·]dü÷Ô, düs¡«ÁbÕDT\ y˚T\T ø√πsyê&ç>±

MT düìï~Û À ˙ øÏwüºyÓTÆq yê&ç>± ñ+&˚ düTU≤ìï <äj·T#˚sTT (Çe⁄«eTì ns¡ú+).

2. z eTqkÕ! ù|<äyê]øÏ nqï<ëq+, eg<ëq+ n~Ûø£+>± #˚sTT. ˙#·yÓTÆq düTU≤\ø√dü+ nã<ëΔ ≤&É≈£î.

nqedüs¡+>± me]‘√qT yê<äq≈£î ~>∑≈£î. Vü≤<äT›MT] Á|üe]Ô+#·≈£î. n+<ä]‘√ düK´+>± ñ+&ÉT. á dü÷Á‘ê\H

y˚<ë\T>± uÛ≤$+#·T. $y˚≈£î\≈£î á \ø£åD≤ Ò dü+|ü<ä>± uÛ≤dæ\T¢‘êsTT.

3. uÛ≤düÿsê! m+‘· #·<äTe⁄ #·~$Hê, n+<äT˝Àì n+‘·sêsêúìï Á>∑Væ≤+#· Òq|ü&ÉT Ä #·<äTe⁄ e´s¡ú+. n≥Te+{Ï

#·<äTe⁄qT mø£ÿ&Ó’Hê >∑TDe+‘·T\T yÓT#·TÃø√s¡T. m+‘· u≤>± e+≥#˚dæHê <ëì˝À ‘·–q+‘· ñ|ü Òø£b˛‘˚

n~ s¡T∫+#·<äT ø£<ë!

4. <äj·÷ düeTTÁ<ä&ÉyÓ’q sêe÷! ˙e⁄ ô|+|üø£+˝À ‘·*¢$. #Ó&ÉT<ë]q q&ÉTe≈£î+&Ü ø±bÕ&˚ ‘·+Á&ç$. Ç+Á~j·T

(C≤„H˚+Á~j·T, ø£πsà+Á~j·T) s√>±\qT ‘=\–+#˚ yÓ’<äT´&ç$. yÓ÷ø£å+ dæús¡eTj˚T´≥≥T¢>± <äj·T‘√ y˚T …’q

dü+|ü<ä\T Çe«&ÜìøÏ ˙y˚ ~≈£îÿ.

5. l <Ûäs¡à|ü⁄s¡ ìyêdüT&Ü! ÄuÛÑs¡D≤\#˚‘· Á|üø±•+#˚yê&Ü! bÕbÕ\qT <ä÷s¡+ #˚ùdyê&Ü! <äTsêàs¡TZ\qT

bÕs¡<√ Òyê&Ü! z qs¡dæ+Vü‰!

‘·*¢ ø£&ÉT|ü⁄˝À qT+∫ |ü⁄{Ïºq|ü&ÉT me«&É÷ <ÛäHêìï yÓ+≥ rdüTø=ìsê&ÉT. b˛j˚T≥|ü&ÉT yÓ+≥rdüTø=ì

yÓfi¯fl Ò&ÉT. \øå±~Ûø±¬s’Hê ñ|ü‘√ ≈£L&çq ÄVü‰sêH˚ï ø±ì ã+>±sêìï ‹q Ò&ÉT. &ÉãT“ dü+bÕ~+∫ >∑s¡«+

ô|+#·Tø√&ÉyT ø±˙, ‘êqT ≈£L&Éu…{Ïºq kıeTTàqT ‹q&ÉT. <ëìï <ëq+, <Ûäs¡à+ #j·T≈£î+&Ü uÛÑ÷$T˝À <ë∫<ë∫

bÕ‹ô|&ÉT‘·÷ ñ+{≤&ÉT. ‘˚HÓ{°>∑\T ‘˚HÓqT u≤≥kÕs¡T\bÕ\T #˚dæq≥T¢ Ä kıeTTàqT nqTuÛÑ$+#·≈£î+&ÜH˚

∫es¡≈£î <=+>∑\bÕ˝À sêE\bÕ˝À #˚kÕÔ&ÉT.

6. l $X¯«ø£sêà! $XÊ«ìï <Ûäs¡àã<äΔ+>± |ü]bÕ*+#˚yê&É! yÓTT–*|ü⁄e⁄« eT÷˝≤\T ãTs¡<ä À ñqï+‘· e÷Á‘êq

<ëì ÁbÕ<Ûëq´+ m+‘· e÷Á‘·+ ‘·>∑Z<äT. |üX¯óe⁄\ <√cÕ ÒM bÕ\≈£î n+≥Tø√e⁄. Ç#˚Ã eT+<äT\≈£î yÓ’<äT´ì

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ eT+∫e÷s¡Z+˝À q&ç# Ä˝À#·q\T ø£\T>∑ø£b˛e{≤ìøÏ ø±s¡D≤ Ò$?

♦ ª#Ó|ü≥ #˚j·TTfÒø£yÓTÆμ q&Ée≥eT+fÒ @$T{Ï?

♦ ø£$ #Ó|æŒq |ü⁄D´|ü⁄ |üqT Ò$?

8. ✿ñ. Äø£*<ä|ü\Hé eq≥ q+~q yê]øÏ |üf…º&ÉqïyÓ÷

XÊø£yÓTT, s¡yÓ÷ sTT&ç, Á|üXÊ+‘·T\ CÒdæq düs¡«|ü⁄D´eTT˝Ÿ

#˚≈£îs¡T, e⁄yÓT#ÓÃ<äe⁄, ÁX‚j·TeTT, Áù|j·TeT≥+#·T HÓ+‘·j·TTHé

u≤ø£esê+»H˚j·T! K\uÛÑ+»q! kÕ<ÛäT»HêqTs¡+»Hê!

l u≤ø£esê+»H˚j·T X¯‘·ø£+ ` y˚+ø£≥sêe⁄ |ü+‘·T\T

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2050

Ç$ #˚j·T+&ç

1. bÕsƒ¡+˝Àì |ü<ë´\qT sê>∑, uÛ≤e j·TTø£Ô+>± #·<äTe+&ç.

2. X¯‘·ø£ |ü<ë´\T düe÷C≤ìï ns¡ú+ #˚düTø√e&ÜìøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘êsTT #·]Ã+#·+&ç.

1. bÕsƒ¡+˝Àì |ü<ë´\ Ä<Ûës¡+>± øÏ+<ä ‘Ó*|æq |ü<ë\‘√ y{Ïì b˛*ÃHês√ sêj·T+&ç.

n) ñ|ü :

Ä) y<ë\T :

Ç) düT&ç>∑T+&Ü\T :

2. sê»qïdæ]dæ\¢ õ˝≤¢ y˚eTT\yê&É ø£$ e÷$T&ç|ü*¢ kÕ+ã•eX¯s¡à sêdæq øÏ+~ |ü<ë´ìï #·<äTe+&ç. Ç∫Ãq

Á|üX¯ï\≈£î dü¬s’q »yêãTqT >∑T]Ô+#·+&ç.

|üs¡Te⁄ Ò≈£îqï »>∑‹ dü+ãs¡eTT Ò<äT

dü+ãs¡eTT Òø£ nqïy˚T ôd’|üuÀ<äT

nqïy˚T Òø£ j·TTqï k˛j·T>∑eTT düTqï

k˛j·T>∑eTT Òø£ j·TTqï yÓT#·TÃ<äT¬s »qT\T.

n) n+<ä+>± ñ+&Ü\+fÒ Ç~ nedüs¡+ ( )

m) q>∑\T _) s¡+>∑T dæ) nqï+ &ç) eÁkÕÔ\T

≈£î\+‘√ dü+ã+<Ûäy˚T$T ñ+&É<äT. ø£|üŒ\ (eTT‘· |ü⁄ ∫|üŒ\) <√cÕ\e\¢ eTT‘ê´\ eHÓï ø=+#Ó+ ≈£L&Ü

‘·>∑Z<äT. m<äT›\ dü«s¡÷|ü+ m≥T¢Hêï e´ekÕj·÷ìøÏ Çã“+~ sê<äT. eTìwæì yÓ*y˚dæHê n‘·ì $<ä ≈£î

˝ÀfÒ$Tsê<äT. n|ü$Á‘·‘· e\q ø£*π> <√cÕ\‘√ n–ï<˚e⁄ìøÏ dü+ã+<Ûä+ Ò<äT. #·+<äq+ eT*qyÓTÆq+‘·

e÷Á‘êq düTyêdüq\T mø£ÿ&çøÏb˛e⁄. sêsTTøÏ n+{Ïq u…\¢+ r|æ ø=+#Ó+ ≈£L&Ü ‘·>∑Z<äT. Ç‘·s¡T\T >ös¡$+#·q+‘·

e÷Á‘êq n‘·ì eè‹Ô |òüTq‘·≈£î @ uÛÑ+>∑eT÷ ø£\T>∑<äT.

7. z y+ø£fÒX«sê! eTìwæ n~Ûø£yÓTÆq ø√]ø£\≈£î u≤ìôd’ ne÷j·Tø£‘·«+‘√ $$<Ûä nqTã+<Ûë\qT düèwæº+#·T≈£î+≥T

düT&ç>∑T+&Ü\˝À |ü&ç, ñøÏÿ]_øÏÿ¬s’ ‹s¡T>∑T‘·T+{≤&˚ >±ì eT+∫ <ë]˝À q&ç#˚ Ä˝À#·q ø£*π>≥≥T¢>±

#˚j·T&É+ Ò<äT ø£<ë!

8. bÕ|ü⁄\qT q•+|üCÒùdyê&É! kÕ<ÛäT»qT\qT Äq+~+|üCÒùdyê&É! u≤ø£es¡+˝À yÓ\dæq z Ä+»H˚j·÷! Äø£*

<ä|ü\‘√ n\eT{Ï+#˚ yê]øÏ |üf…º&Éqï+>±ì, XÊø£+>±ì, ˙fi¯ófl>±ì Ç∫Ã yê]ì XÊ+‘·|ü]ùdÔ düeTdüÔ

|ü⁄D≤´\T \_ÛkÕÔsTT. Ä $<Ûä+>± uÛÑ≈£îÔ\T #ùdÔ n~ yê]øÏ yT\sTTq<äì, Á|æj·TyÓTÆq<äì e⁄ yÓT#·TÃ≈£î+{≤e⁄.



SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 51



n) ªª‘·T#·Ã¤ kÂK´ dü+bÕ<äq¬ø’ j·Tã<äΔeTT\" ã\ÿ≈£î, yê<äeTT ˝≤&ÉuÀ≈£îμμ nì uÛ≤düÿs¡ø£$ m+<äT≈£î

#Ó|æŒ ñ+{≤&ÉT?

Ä) $y˚ø£e+‘·TìøÏ ñ+&Ée\dæq \ø£åD≤ Ò$?

Ç) ô|+|ü⁄q<ä*¢yÓ’... nH˚ |ü<ä +˝Àì n+‘·sêsêúìï MTπseTì Á>∑Væ≤+#ês¡T?

á) ªø√]ø£\≈£î u≤ìôd’ ñøÏÿ] _øÏÿ] ø±e&É+ ø£+f… $•wüºe÷sêZìï yÓ‘·Tø√ÿe≥+ eT+∫~μ Bìô|’ MT

n_ÛÁbÕj·÷ìï sêj·T+&ç.


n) X¯‘·ø£ø£e⁄\T á $<ÛäyÓTÆq |ü<ë´\qT m+<äT≈£î sêdæ ñ+{≤s√ ø±s¡D≤\T sêj·T+&ç.

Ä) |üs¡Te⁄ n+fÒ ns¡ú+ ( )

m) <Ûäq+ _) >ös¡e+ dæ) |ü+&ÉT>∑ &ç) ÁbÕD+

Ç) dü+‘√wü+>± Òø£b˛e&É+ e\¢ düVæ≤+#·ì~ @~ ( )

m) nqï+ _) #·<äTe⁄ dæ) ÁbÕs¡úq &ç) uÛÑøÏÔ

á) »qT\T yÓT#·TÃø=q{≤ìøÏ ø£ ø±s¡D+ ( )

m) <äTsêàs¡Z+ _) ø√|ü+ dæ) <˚«wü+ &ç) k˛j·T>∑+

ñ) Á|ü|ü+#·+˝À Á|ü‹ eTìwæøÏ ñ+&Ée\dæq~ ( )

m) |üs¡Te⁄ _) dü+ãs¡+ dæ) nqï+ &ç) ô|’e˙ï



n) bÕsƒ¡XÊ\˝À |æ\¢\≈£î ìs¡«Væ≤+#˚ |ü<ë´\ b˛{° À |æ\¢\+<äs¡T bÕ˝§ZHê\ì ø√s¡T‘·÷ ˇø£ Á|üø£≥qqT

sêj·T+&ç. (Á|üø£≥q˝À b˛{° ìs¡«Vü≤D‘˚~, düú\+, düeTj·T+ yÓTT<ä …’q $esê\T+&Ü*.)

V. |ü<äC≤\ $ìjÓ÷>∑+

1. øÏ+~ yêø±´˝˝Àì düe÷Hês¡úø£ |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ ‘· j·T+&ç.

n) Ç‘·s¡T\ <√cÕ\T m+#˚yêfi¯ófl ‘·eT ‘·|ü\T ‘êeTT ‘Ó\TdüTø√s¡T.

Ä) ‘˚HÓ‘Ó≥Tº qT+&ç ‘˚HÓqT ùdø£]kÕÔs¡T. Ä eT<ÛäTe⁄ rj·T>± ñ+≥T+~.

2. øÏ+~ yêø±´˝˝Àì ‘· dæq |ü<ë\≈£î nsêú\T sêj·T+&ç.

ñ<ë:düVü≤è<äj·T‘· >∑\ yê]øÏ düe÷»+˝À >ös¡e+ \_ÛdüTÔ+~.

düVü≤è<äj·T‘· R eT+∫ eTqdüT.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2052


>∑TD+

<√dü+

düTK+

|ü⁄HÓï+

n–ï

yÓE®

<Ûäs¡à+



n) <äX‚+Á~j·T R G G

Ä) \øå±~Ûø±] R G G

Ç) |üf…º&ÉqïeTT R G G

á) sê‹ø£+≥T R G G

ñ) #ê\≈£îqï R G G

2. øÏ+~ $Á>∑Vü≤yêø±´\≈£î düe÷dü|ü<ë\T sêdæ, düe÷dü+ ù|s¡T sêj·T+&ç.

düe÷dü|ü<ä+ $Á>∑Vü≤yêø£ + düe÷dü+ù|s¡T

n) R Äø£*j·TT, <ä|æŒj·TT R

Ä) R nqïeTT, egeTT R

Ç) R <äX dü+K´ >∑\ Ç+Á~j·TeTT\T R

á) R Hê\T¬>’q y<ë\T R

n) |üP\‘√ bÕ≥T <ä+&É Àì <ës¡+ ≈£L&Ü |ü]eTfi≤ìïdüTÔ+~.

|ü]eTfi¯+ R

Ä) dü»®qT\ yÓTÆÁ‹ m|üŒ{Ïø° dü+‘√cÕìïdüTÔ+~.

yÓTÆÁ‹ R

3. øÏ+<ä Çe«ã&çq |ü<ë\˝À Á|üø£è‘·T\≈£î $ø£è‘·T\T, $ø£è‘·T\≈£î Á|üø£è‘·T\T sêj·T+&ç.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 53

#Û·Û·+<ädüT‡ ` \|òüTTe⁄, >∑Ts¡Te⁄

✷ øÏ+~ yêìì #·~$ ‘Ó\TdüTø√+&ç.

|ü<ë´\˝À, π>j·÷\˝À ñ+& e÷Á‘·\T, >∑Ts¡T \|òüTTe⁄\T, >∑D≤\T, j·T‘·T\T, ÁbÕdü\T yÓTT<ä …’q yê{Ïì >∑T]+∫

‘Ó*j·TC…ù|Œ~ #Û·+<ädüT‡.

n) ª\|òüTTe⁄μ ` @ø£e÷Á‘· ø±\+˝À ñ#·Ã]+#˚~. Bìì ª\μ nø£ås¡+‘√ dü÷∫kÕÔs¡T. Bì >∑Ts¡TÔ ªª I μμ(ì\Te⁄^‘·). \|òüTTe⁄\qT m{≤¢ >∑T]Ô+#ê˝À #·÷<ë›+.

(1) BsêÈø£åsê\T ø±ì$. ( ÁVü≤kÕ«ø£åsê\T )

ñ<ë: n ` Ç ` m ` ˇ ` ø£ ` ã ` s¡ ` ø£è ` ø£å

(2) Bs¡È+ Òì ~«‘ê«ø£åsê\T.

ñ<ë:` ø£ÿ, #·Ã, eTà, Ás¡, \¢, ‘·Ô

(3) Bs¡È+ Òì dü+j·TTø±Ôø£åsê\T

ñ<ë:` ø£ï, |òüTï, eT´, ≥Ã, ‘·

Ä) ª>∑Ts¡Te⁄μ ` ¬s+&ÉT e÷Á‘·\ ø±\+˝À ñ#·Ã]+#˚~. Bìì ª>∑μ nH˚ nø£ås¡+‘√ dü÷∫kÕÔs¡T. Bì >∑Ts¡TÔ

ªª U μμ. >∑Ts¡Te⁄\qT m{≤¢ >∑T]Ô+#ê˝À #·÷<ë›+.

(1) BsêÈø£åsê\T

ñ<ë:` Ä, á, }, @, z, ◊, W, ø±, Ø, ‘˚, <˚

(2) ◊, W \‘√ ≈£L&çq Vü≤\T¢\T.

ñ<ë:` ¬ø’, ¬s’, ¬>’, ô|’, sö, HÍ, ‘Í, >ö

(3) düTqï‘√ ≈£L&çq nø£åsê\T.

ñ<ë:` n+, #·+, Ç+, ø£+, eT+, dü+

(4) $düs¡Z‘√ ≈£L&çq nø£åsê\T

ñ<ë:` ø£', eT', j·T', e', X¯'

(5) bı\T¢ Vü≤\T¢‘√ ≈£L&çq nø£åsê\T.

ñ<ë:` ø£Hé, ìHé, <äTsY, $<é,

(6) ~«‘ê«ø£åsê\≈£î eTT+<äTqï nø£åsê\T.

ñ<ë:` nø£ÿ, ø£Ás¡, ∫qï, u§eTà

(7) dü+j·TTø±Ôø£åsê\≈£î eTT+<äTqï nø£åsê\T.

ñ<ë:` |ü<äà, ]ø£Ô, #√≥¢, ~e´

I I I I I I

I I I I I

U I U I U I U I

U I U I U I U I

U U U U U U

U U U U U

U U U U

U U U U U U U U

I I I I I I I I I

U U U U UUU U U U U

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2054

3. øÏ+~ |ü<ë\≈£î >∑Ts¡T\|òüTTe⁄\T >∑T]Ô+#·+&ç.

∫ø£ÿì bÕ\ô|’ <ÛäqeTT #Ó+~q bÕø£eTT |ü+#·<ës¡

eT÷s¡Tâ\T n+<ä+ |ü⁄D´eTT Ÿ qyÓ÷qeT' ¬s’‘·T\T >öØ|ü‹

>∑D≤\T

>∑D+ n+fÒ e÷Á‘·\ düeTT<ëj·T+. n+fÒ >∑Ts¡T \|òüTTe⁄\ düeT÷Vü≤+. á >∑D≤\˝À @ø£ nø£ås¡ ( πø

nø£ås¡+) >∑D≤\T, ¬s+&ÉT nø£åsê\ >∑D≤\T, eT÷&ÉT nø£åsê\ >∑D≤\T ñ+{≤sTT.

✤ @ø£ ( πø) nø£ås¡ >∑D≤\T. Ä πø nø£ås¡+ \|òüTTe⁄ nsTT‘˚ ªIμ n˙, >∑Ts¡Te⁄ nsTT‘˚ ªUμ n˙ >∑Ts¡TÔ

ñ+≥T+~.

IyÓTT

I \

Uπø

U >∑

✤ ¬s+&ÉT nø£åsê\ >∑D≤\T.

✤ eT÷&ÉT nø£åsê\ >∑DeTT\T.

IU|ü<

I U \>∑eTT Ò<ë ªeμ >∑DeTT

I IeT~

I I \\eTT Ò<ë ª˝≤μ

U In+<äT

U I >∑\eTT Ò<ë ªVü≤μ >∑DeTT

U U<√wü+

U U >∑>∑eTT Ò<ë ª>±μ

U I Iô|+|ü⁄q

U I I ªuÛÑμ >∑DeTT

I U I$˙‘·

I U I ª»μ >∑DeTT

I I Udü‘·‘ê

I I U ªdüμ >∑DeTT

U U UÄVü‰s¡+

U U U ªeTμ >∑DeTT

I U Udüe÷»+

I U U ªj·Tμ >∑DeTT

U I Ue÷s¡ZeTT˝Ÿ

U I U ªs¡μ >∑DeTT

U U I|ü<ë´\T

U U I ª‘·μ >∑DeTT

I I I#·<äTe⁄

I I I ªqμ >∑DeTT

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 55

dü÷øÏÔyÓT&É À ã+>±s¡T Vü‰sê\T y˚düTø√e&É+...

ˇ+{Ïô|’ KØ<Ó’q ã≥º\T <Ûä]+#·&É+...

&ÜãT, <äsêŒ\qT Á|ü<ä]Ù+#·&É+ n\+ø±sê\T ø±e⁄...

dü+kÕÿs¡e+‘·yÓTÆq ªe÷fÒμ ì»yÓTÆq n\+ø±s¡+.

1. |ü<ë´\qT bÕ&É>∑\qT. yê{Ï uÛ≤yê\qT kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

2. n|ü]∫‘· |ü<ë´ìï #·~$, Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\qT >∑T]Ô+#·>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

3. X¯‘·ø£ø£e⁄\T X¯‘·ø£ |ü<ë´\qT sêj·T{≤ìøÏ ø±s¡D≤\T $e]+#·>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

4. bÕsƒ¡XÊ\˝À ìs¡«Væ≤+#˚ b˛{°\≈£î Á|üø£≥qqT sêj·T>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

H˚ì$ #˚j·T>∑\Hê?

øÏ+~ |ü<ä bÕ<ë\≈£î >∑Ts¡T\|òüTTe⁄\qT >∑T]Ô+∫ >∑D$uÛÑ»q #˚dæq rs¡T #·÷&É+&ç.

#·<äTe ~jÓT+‘· >∑*Zq s¡dü»„ ‘·sTT+#·T ø£#ê\ ≈£îqïHê

u≤ø£ e sê+»H˚ j·TK\ uÛÑ+»q kÕ<ÛäT» HêqTs¡+ »Hê

4. øÏ+~ |ü<ä bÕ<ë\≈£î >∑Ts¡T\|òüTTe⁄\qT >∑T]Ô+∫ >∑D$uÛÑ»q #˚j·T+&ç.

n) ;<ä\ ø£qï egeTT\T ù|]àH=dü+>∑TeTT ‘·T#·Ã¤ kÂK´dü+

Ä) bı<äyÓ&ÉT qT|ü Òø£ s¡T∫ |ü⁄≥º>∑ H˚s¡TÃq≥j·T´ uÛ≤düÿsê


♦ øÏ+~ ‘·s¡>∑‘·T˝À¢ Ç∫Ãq X‘·ø£ |ü<ë´\ Ä<Ûës¡+>± Ä X‘·ø±\ ù|s¡T¢, yê{Ïì sêdæq ø£e⁄\ ù|s¡T¢ ùdø£]+∫,

|ü{Ïºø£ ‘·j·÷s¡T#˚dæ, ìy˚~ø£ sêdæ ‘·s¡>∑‹˝À Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.

Áø£.dü+ X¯‘·ø£+ ù|s¡T ø£$ ù|s¡T

I I I I U I U I I I U I I U I I U I U I U

U I U I U I I I U I I U I I U I U I U I

SCERT TELA

NGANA

56 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

6

∫≈£îÿ&ÉT|üPùd ∫≈£îÿ&ÉT ø±ùd r>√ Hê>√ ñj·÷´˝À

∫≈£îÿ&ÉT ‘Ó+bÕ myê«s¡T Òs¡÷ r>√ Hê>√ ñj·÷´˝À

∫≈£îÿ&ÉT ‘Ó+bÕd”sêeTT\T Òsê r>√ Hê>√ ñj·÷´˝À

ø=+>∑÷\T|ü{≤º myê«s¡T Òs¡÷ r>√ Hê>√ ñj·÷´˝À

ø=+>∑÷\T |ü{≤º d”‘·eTà Ò<ë r>√ Hê>√ ñj·÷´˝À

;s¡\T |üPùd ;s¡\T ø±ùd r>√ Hê>√ ñj·÷´˝À

;s¡\T ‘Ó+bÕ •ej·T´ Ò&Ü r>√ Hê>√ ñj·÷´˝À

ø=+>∑÷\T |ü{≤º myê«s¡T Òs¡÷ r>√ Hê>√ ñj·÷´˝À

ø=+>∑÷\T |ü{≤º bÕs¡ÔeTà Ò<ë r>√ Hê>√ ñj·÷´˝À

#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

‘Ó\T>∑Tyê] Ä#ês¡ dü+Á|ü<ëj·÷\qT, ‘ê‹Ô «ø£‘·qT, #·]Á‘·qT ‘Ó*ù| ‘Ó\T>∑T C≤q|ü<äπ>j·÷\ >=|üŒ‘·q+,

yÓ’$<Ûë´ìï ‘Ó*j·TCÒj·T&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<›X¯+.


1. á π>j·T+ <ìï >∑T]+∫ #Ó|ü⁄Ô+~?

2. á π>j·÷ìï @eT+{≤s√ ‘Ó\TkÕ?

3. Ç{≤¢+{Ï eT]ø=ìï π>j·÷\T

bÕ&É+&ç.

4. Ç{≤¢+{Ï π>j·÷\ >=|üŒ‘·q+

@$T{Ï?

Á|üX¯ï\T:

‘Ó\T>∑T C≤q|ü<ä π>j·÷\T

` Ä#ês¡ _s¡T<äTsêE sêeTsêE

á bÕsƒ¡+ yê´düÁ|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. á bÕsƒê´+X¯+ Ä#ês¡

_s¡T<äTsêE sêeTsêE sêdæq yê´dü+.


SCERT TELA

NGANA

57‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20





‘Ó\TdüTø=+&ç.

16`04`1925

08`02`2010

‘Ó\T>∑T C≤q|ü<ä kÕVæ≤‘· eTq>±H eTq≈£î >∑Ts¡TÔ≈£îe#Ãyê&ÉT Ä#ês¡ _s¡T<äTsêE

sêeTsêE. es¡+>∑ Ÿ ns¡“Hé õ˝≤¢ <˚e⁄q÷s¡T Á>±eT+˝À áj·Tq »ìà+#ê&ÉT.

ø£$, |ü]XÀ<Ûä≈£î&ÉT, nqTyê<ä s¡#·sTT‘·, dü+bÕ<ä≈£î&ÉT>± Á|üdæ<äTΔ&ÉT. ñkÕàìj·÷

$X¯«$<ë´\j·T+ ‘Ó\T>∑T XÊU≤<Ûä ≈£åî&ÉT>±, &ûHé>± |üì#˚XÊ&ÉT.

ª‘Ó\T>∑T C≤q|ü<ä π>j·T kÕVæ≤‘· +μ áj·Tq |ü]XÀ<Ûäq Á>∑+<∏ä+. #·]Á‘·¬øø£ÿì

#·]‘ês¡Tú\T, Ä+Á<ÛäjÓ÷>∑T\T, eTs¡T>∑Tq|ü&çq e÷DÏø±´\T, ñs¡÷› ‘Ó\T>∑T ì|òüT+≥Te⁄,

‘Ó\T>∑T C≤q|ü<äsêe÷j·TD+, ‘Ó\+>±D |ü …¢bÕ≥\T, ‘Ó\+>±D |æ\¢\ bÕ≥\T

yÓTT<ä …’q$ áj·Tq Ç‘·s¡ s¡#·q\T.

s¡#·sTT‘· |ü]#·j·T+

C≤q|ü<ä kÕVæ≤‘· eTq>±H >∑Ts¡TÔ≈£îe#Ã~ π>j·TyT. |ü<ë\qT, bÕ≥\qT C≤q|ü<äT\T

|æ\T#·T≈£îH˚ \j·÷‘·àø£ s¡#·q\T C≤q|ü<äπ>j·÷\T. á π>j·÷\˝À Äj·÷ ÁbÕ+‘·Á|ü»\

uÛ≤y√<«>∑+, <Ó’q+~q J$‘·+, #·]Á‘·, dü+düÿ è‹, uÛ≤wü yÓTT<ä …’q$ ø£ì|ækÕÔsTT. kÕeT÷Væ≤ø£

Á|ü#ês¡+, düs¡fi¯uÛ≤e+, »qÁ|æj·T‘·«+ M{Ï \ø£åD≤\T. kÕ+düÿ è‹ø£ yês¡dü‘·«+>± e#˚Ã á

C≤q|ü<äπ>j·÷˝À¢ì Wqï‘ê´ìï ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

Á|üy•ø£

SCERT TELA

NGANA

58 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

I

Ç‘·s¡ uÛ≤wü\˝Àì C≤q|ü<äπ>j·÷\˝≤π> ‘Ó\T>∑T C≤q|ü<äπ>j·÷\T ≈£L&Ü $\ø£åDyÓTÆq kÕVæ≤‘· kÕ+düÿ è‹ø£

$\Te dü+‘·]+#·T≈£îHêïsTT. Á|ü»\ H√{ÏqT+&ç nÁ|üj·T‘·ï+>± yÓ\Te&çq á π>j·÷\˝À #·ø£ÿ{Ï •\Œ+ ø±qedüTÔ+~.

á π>j·T dü+|ü<äqT uÛÑÁ<ä|üs¡∫ $X‚¢wæ+∫, |ü]o*+#·&É+ m+‘Ó’Hê nedüs¡+. ‘Ó\T>∑T uÛ≤cÕdü+düÿ è‘·T\ #·]Á‘· m+‘·

ÁbÕNqyÓTÆq<√ ‘Ó\T>∑T C≤q|ü<äπ>j·T #·]Á‘· ≈£L&Ü n+‘· ÁbÕNqyÓTÆq{Ïº~.

á C≤rj·T ø£$‘· Á|ü»\≈£î n‘· +‘· düìïVæ≤‘·+ ø±e&É+ #˚‘· ‘Ó\T>∑T˝Àì •wüº kÕVæ≤‘· +ø£+fÒ C≤q|ü<äπ>j·÷ Ò

‘Ó\T>∑Tyê] dü+düÿ è‹øÏ ñ‘·ÔeT <äs¡ŒD+>± ñHêïsTT.

yêdüÔyêìøÏ C≤q|ü<äπ>j·÷\T XøÏÔì, #Ó’‘·q´dü÷Œ¤]Ôì ‘ÓqT>∑T Á|ü»\ JeqÁdüe+‹ qT+# |ü]Á>∑Væ≤+#êsTT. n+<äTe\¢

eT‘·|üs¡yÓTÆq ñ<ä e÷\T, Ms¡ø£è‘ê´\T, eTVü‰|ü⁄s¡Twüß\ >±<∏ä\T, Ä#ês¡ eéVü‰sê\T dü+Á|ü<ëj·÷\T, $XÊ«kÕ\T,

$H√<ä kÕ<ÛäHê\T, kÂ+<äs¡´+, dü+|ü<ä, $cÕ<äeè‘êÔ+‘ê\T. ˇø£ÿ e÷≥˝À #ÓbÕŒ\+fÒ ‘Ó\T>∑T Á|ü»\ J$‘·+

j·÷e‘·÷Ô C≤q|ü<ä π>j·÷\˝À eT<ÛäTs¡ eT+E\ ÁX¯ó‹˝À Á|ü‹<Ûä«ìdüTÔ+~. ‘Ó\T>∑Tyê] <Ó’q+~q J$‘·+˝À ø£$‘ê

kÂs¡uÛÑ+ >∑TuÛ≤[düTÔ+~. eTH√˝≤¢kÕìøÏ, Äq+<ëìøÏ e÷Á‘·y˚T ø±ø£ á π>j·÷\qT |ü&Éeq&çù|yês¡T, ≈£î|üŒq÷πsÃyês¡T,

bı\+<äTH˚ïyês¡T, ãs¡Te⁄\T yÓ÷ùdyês¡T, ø±j·Tø£wüº+#˚ùd Ç‘·s¡ Á|ü»\T ÁX¯eTqT b˛>=≥Tº≈£îH˚ ì$T‘·Ô+ bÕ&ÉT≈£î+{≤s¡T.

M{Ï À düs¡fi¯yÓTÆq uÛ≤yê\T, Ç‹eè‘·Ô+ ñ+{≤sTT. Ç+<ä* ø£$‘·qT ÄkÕ«~+#˚+<äT≈£î πøe\+ y˚T<ÛädüT‡ø£+fÒ eTè<äT

Vü≤è<äj·T+ nedüs¡+. ‘Ó\T>∑T C≤q|ü<ä ø£$‘· m+‘· dü+|üqïyÓTÆq<√ m+‘· yÓ’$<Ûä + ø£\<√ á yê´dü+˝À #·÷ù|+<äT≈£î

Á|üj·T‹ï+#·&É+ »]–+~.

bÂsêDÏø£ π>j·÷\T

•wüºkÕVæ≤‘·´+˝À e÷~πs C≤q|ü<äπ>j·÷\≈£î ≈£L&Ü |ü⁄sêDÒ‹Vü‰kÕ\ qT+∫ ø£<∏ëedüTÔe⁄ d”«ø£]+#ês¡T.

sêe÷j·TD≤<äT\˝À nqTyê<ë\˝À eT÷\+˝À Òì >±<∏ä\T mH√ï ø±qedüTÔHêïsTT. C≤q|ü<äπ>j·÷\˝À <ë<ë|ü⁄

Á|üdæ<äΔ bÂsêDÏø£ >±<∏ä\˙ï ñHêïsTT. bÂsêDÏø£ >±<∏ä\ô|’q eTq Á>±MTDT\T >=|üŒuÛÑøÏÔ, Áù|e÷_Ûe÷Hê\T #·÷|ü⁄‘ês¡T.

|ü⁄sêD≤\˝Àì neT÷\ýÓTÆq ñ|ü<˚XÊ\qT $<ëé+‘·T\T yê{Ïì #·<äTe⁄≈£îì ns¡ú+ #˚düT≈£î+{≤s¡T. ø±>± bÕeTs¡T\T

yê{Ïì C≤q|ü<äπ>j·÷\ <ë«sê Á>∑Væ≤kÕÔs¡T. bÕeTs¡T\T á ñ|ü<˚XÊ\qT

ns¡ú+#˚düT≈£îH˚ $<Ûä+>± C≤q|ü<ä π>j·÷\˝À bı+<äT|üs¡#ês¡T. sêe÷j·TD,

eTVü‰uÛ≤s¡‘·, uÛ≤>∑e‘ê~ |ü⁄sêD≤\T yê] yê] n;ÛcÕºqT>∑TD+>±

s¡÷|ü⁄<Ûä]+#êsTT. •wüº kÕVæ≤‘· +˝Àe÷~πs Ç‘·s¡ >±<∏ä\ ø£+fÒ sêe÷j·TD

dü+ã+<ÛäyÓTÆq C≤q|ü<äπ>j·÷ Ò n~Ûø£+>± ñHêïsTT.

XÊ+‘êø£ ≤´D+, |ü⁄Á‘·ø±y˚Twæº, lsêeTT\ ñ>∑TZbÕ≥, sê|òüTeø£ ≤´D+,

sêeTT\yê] n\Tø£, düTÁê$»j·T+, n+>∑<äsêj·Tu≤s¡+, \ø£ÎDeT÷s¡Ã¤,

\+ø±j·÷>∑+, lsêeT|ü{≤º_Ûùwø£+, }]àfi≤<˚$ìÁ<ä ‘·~‘·s¡eTT\T

sêe÷j·TD+˝Àì ø=ìï |òüT{≤º\qT $e]düTÔHêïsTT. ‘Ó\T>∑T yê]øÏ eTTK´+>±

Åd”Ô\≈£î d”‘·eTà Äsê<Ûä <Ó’e+. d”‘· |ü⁄≥Tºø£, d”‘êø£fi≤´D+, d”‘·q‘·Ôyê]+{Ïø£+|ü⁄≥,

d”‘·düeTs¡Ô, d”‘·XóuÛÑ>√wæº, d”‘·>∑&çj·T, d”‘·yêeTq>∑T+≥\T, d”‘·eTàyê] n\Tø£,SCERT TELA

NGANA

59‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

d”‘· n–ïÁ|üy˚X¯+, d”‘·#Ós¡, e÷j·T˝Ò&çbÕ≥

eTTqï>∑Tq$ d”‘ê<˚$ì >∑T]+∫q bÕ≥\T.

sêe÷j·TD+ ‘·sê«‘· uÛ≤s¡‘· dü+ã+<ÛäyÓTÆq bÕ≥\T

n~Ûø£dü+K´˝À ñHêïsTT.

II

#ê]Á‘·ø£ π>j·÷\T

C≤q|ü<äπ>j·T yêvàj·T+˝À #ê]Á‘·ø£ π>j·÷\≈£î $•wüº kÕúq+ ñ+~. Ç‹eè‘·Ô+, XË’*, ø£<∏ë ø£<∏äq $<ÛëHê\˝À

‘·øÏÿqyêìø£+fÒ Ç$ _Ûqï+>± ñ+{≤sTT. M{Ï À Ms¡s¡dü+ Á|ü<Ûëq+>± ñ+≥T+~. n+<äT#‘· á π>j·÷\qT Ms¡ ‘ê\ì

e´eVü≤]kÕÔs¡T. Ms¡s¡dü Á|ü<ÛëqyÓTÆq dü+|òüT≥q »]–q yÓ+≥H˚ #ê]Á‘·ø£ Ò<ë Ms¡ ‘·+ ñ<ä“¤$düTÔ+~. n≥Te+{Ï

düìïy˚XÊìï ø£qTï˝≤sê #·÷dæq|ü&ÉT #Óe⁄˝≤sê $qï|ü&ÉT C≤q|ü<äT&ÉT ñ<˚«>∑+‘√ <ëìì >±q+ #˚dæ $ì|ækÕÔ&ÉT.

ÄbÕ≥ Áø£eTÁø£eT+>± bÕøÏb˛‘·T+~. á $<Ûä+>± $düÔ]+#·&É+˝À bÕ≥˝Àì edüTÔe⁄ ø±\Áø£eT+˝À e÷s¡TŒ #Ó+<äT‘·T+~.

Ç{Ïº ^‘ê\T Á|ü‹ uÛ≤wü Àq÷ ñHêïsTT.

Ms¡ ‘ê\ <Û j·T+ y˚s¡T. Ç‘·s¡ C≤q|ü<ä π>j·÷\

<Û˚ j·T+ ys¡T. Ms¡ ‘ê\T πøe\+ $H√<ëìøÏ, ñ˝≤¢kÕìøÏ

e÷Á‘·y˚T ø±<äT. n$ Ms¡‘ê«ìï <˚X¯uÛÑøÏÔì ñ<√“~Û+∫

ñB›|æ+|ü #kÕÔsTT. ‘Ó\T>∑THê&ÉT ‘=*qT+&ç Ms¡d”eT>±

yêdæ¬øøÏÿ+~. á d”eT˝À m+<äs√ Msê~ÛMs¡T\T

»ìà+#ês¡T. Ç#·Ã≥ |ü⁄{Ïºq ∫>∑Ts¡T ø=yÓTÆàHê #e >∑\<.

$Tj·÷kÕuŸ ø£<∏ä, k˛eTHêÁ~ ø£<∏ä, sêy˚TX¯«s¡sêe⁄

ø£<∏ä, sêDÏX¯+ø£s¡eTà ø£<∏ä, dü˝…’ yÓ+ø£≥¬s&ç¶ ø£<∏ä,

dü<ë•e¬s&ç¶ ø£<∏ä, |üs¡«‘ê\eT˝≤¢¬s&ç¶ ø£<∏ä, düsê«sTT bÕ|üì

ø£<∏ä, _\÷¢] ø=+&ÉÁ˝≤j·TTì ø£<∏ä, ≈£îe÷s¡ sêeTTì

ø£<∏ä, ‘Ó\+>±D˝À ãVüQfi Á|ü#ês¡+ bı+~q Ms¡ ‘ê\T,

|ü ≤ï{Ï Ms¡T\ø£<∏ä\T, ø±≥eTsêEø£<∏ä, <•+>∑TsêEø£<∏ä, u§_“*ø£<∏ä, ô|<ë›|ü⁄s¡+ ø√&ç|ü+<\ ø£<∏ä, n\÷¢] d”‘êsêeTsêEø£<∏ä

yÓTT<ä …’q$ Ä+Á<ÛäÁbÕ+‘·eT+‘·{≤ Á|ü#ês¡+ bı+~HêsTT. eTVü‰uÛ≤s¡‘· ø±\+ qT+∫ düeTs¡ ‹ Á|üø±s¡+ <ä«+<ä«j·TT<äΔ+

»]–q|ü&ÉT ø£Ms¡Tì‘√ X¯Á‘·T<äfi¯+ qT+∫ ø£ÿ&ÉT e÷Á‘·y˚T ‘·\|ü&Ü*. n˝≤ø±ø£ ø£ Ms¡Tìô|’ ô|≈£îÿeT+~ ‘·\|ü&ç

n‘·ìì |ü]e÷]Ãq≥¢sTT‘ Á|ü»\ <äèwæº À n~ Ms¡eTs¡D+ ne⁄‘·T+~. ø±\Áø£eT+˝À n‘·ìì C≤q|ü<äT\T <Ó’edüe÷qT&ÉT>±

uÛ≤$kÕÔs¡T. n+‘·{Ï‘√ Ms¡|üP» ÁbÕs¡+uÛÑeTe⁄‘·T+~. ôV’≤<äsêu≤<äT $yÓ÷#·H√<ä eT+˝À ndüTe⁄\T u≤dæq Ms¡T\

>±<∏ä\T Ä+Á<Ûä<˚X¯eT+‘·{≤ Á|ü#ês¡+˝ÀøÏ edüTÔHêïsTT.

bÕs¡e÷]úø£ π>j·÷\T

uÛÑøÏÔ, ø£s¡à, C≤„qe÷sêZ\T eT÷&ÉT yÓ÷ø£åkÕ<ÛäHê\ì uÛ≤s¡rj·TT\ $XÊ«dü+. á eT÷&ç+{Ï À uÛÑøÏÔ e÷s¡Z+ n‘· +‘·

düT\uÛÑyÓTÆq{Ïº~. ‘Ó\T>∑THê≥ XË’eyÓ’wüíyê~ ø°s¡Ôq\T y˚\dü+K´˝À Á|üC≤u≤VüQfi¯´+˝À n~Ûø£ Á|ü#ês¡+ bı+<ësTT.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ‘Ó\T>∑T C≤q|ü<ä π>j·T #·]Á‘· ÁbÕNqyÓTÆq<äì m{≤¢ #Ó|üŒ>∑\+?

♦ bÂsêDÏø£ >±<∏ä\ô|’ Á>±MTDT\≈£î ñ+& uÛÑøÏÔ uÛ≤e+ m{≤¢+{Ï~?

SCERT TELA

NGANA

60 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

n<äèwüºeXÊ‘·÷Ô n‹ ÁbÕNqyÓTÆq uÛÑøÏÔ ‘ê\T ø=ìï eTq≈£î \uÛÑ eTe⁄‘·THêïsTT. á uÛÑøÏÔ ‘ê\T bÕ&ÉT≈£î+≥÷ »+>∑+yês¡T.

Vü≤]<ëdüT\T, ‘·eTJeHêìï kÕ–+#·T≈£î+≥THêïs¡T. n<˚ yê] JeH√bÕ~Û. uÛÑÁ<ë#·\sêeT<ëdüT ø°s¡Ôq\T, ‘·÷eTT

qs¡dæ+Vü≤<ëdüT ø°s¡Ôq\T, |üsê+≈£îX¯<ëdüT, Á|üø±X¯<ëdüT, yÓ+ø£≥<ëdüT ø°s¡Ôq\T, ‘Ó\T>∑Td”eT n+‘·{≤ $qekÕÔsTT.

|ü<äeTT\T, <äs¡Te⁄\T, y˚T\Tø=\T|ü⁄\T, uÛÑ÷bÕfi¯eTT\T, ˝≤*bÕ≥\T, CÀ\bÕ≥\T, eT+>∑fi¯Vü‰s¡‘·T\T Ák ÔÁ‘·eTT\T

‘êsêefi¯ó\T, Hêe÷efi¯ó\T ≈£L&É ø°s¡Ôq\ øÏ+~πø ekÕÔsTT.

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ ‘·‘·«y˚‘·Ô\≈£î |ü⁄{Ïºì\T¢. |ü+&ç‘·T˝Ò ø±ø£

bÕeTs¡T\T ôd’‘·+ y˚<ë+‘· dü‘ê´\qT bÕ&ÉT≈£î+{≤s¡T. yê{Ï

>∑T]+∫ #·]Ã+#·T≈£î+{≤s¡T. M{Ïì ª‘·‘êÔ «\Tμ nì n+{≤+.

dü+|òüTeédüú Àì ≈£î\uÒ<Ûë\qT m≈£îÿe ‘·≈£îÿe\qT á ‘ê\˝À

K+&ç+#ês¡T. es¡\øÏÎbÕ≥, ÁXÊeDX¯óÁø£yês¡|ü⁄ bÕ≥,

‘·T\dæbÕ≥, \ø£åe‘·TÔ\bÕ≥, ø±y˚TX¯«ØbÕ≥ yÓTT<ä˝…’q$

H√eTT\bÕ≥\T, u§&Ó¶eTà bÕ≥, ã‘·Tø£eTàbÕ≥ ‘Ó\+>±D˝À

ãVüQfi¯ Á|ü#ês¡+ bı+~q{Ïº$.

Åd”Ô\ bÕ≥\T

>∑èVü≤Jeq+˝À Åd”ÔøÏ |ü⁄s¡Twüßqø£+fÒ m≈£îÿe ÁbÕ<Ûëq´‘· ñqï~. ø±ã{Ïº dü+kÕs¡ $wüj·÷\≈£î dü+ã+~Û+∫q

ø£$‘·≈£î Ä\+ãq+ Åd”Ô Ò. M{Ïì Åd”Ô\ bÕ≥\T nqe#·TÃ. M{Ï À yêdüÔ$ø£‘·bÕ\T m≈£îÿe. •X¯ó»qq+ |ü⁄s¡düÿ]+#·Tø=ì

nH˚ø£ s¡ø±\ bÕ≥\T bÕ&É‘ês¡T. ≤*bÕ≥\T, CÀ\bÕ≥\T bÕ&ç ìÁ<ä|ü⁄#·TÃ‘ês¡T. ‘·*¢ ‘·q ≈£îe÷s¡TDÏí, sêeTT&ç>±H√,

ø£èwüßí&ÉT>±H√, ‘·q ≈£îe÷¬sÔqT d”‘·>±H√, s¡TøÏàDÏ>±H√ >ö]>±H√ ‘·\#·Tø=ì, á bÕ≥\T bÕ&ÉT‘·÷ Äq+<ä ‘·qàj·T‘·«+

#Ó+<äT‘·T+~.

Åd”Ô J$‘·+˝À $yêVü≤+ n‹ eTTKýÓTÆ |òüT≥º+. ô|+&ç¢øÏ dü+ã+~Û+∫q $$<Ûä Ä#ês¡ eéVü‰sê\T dü+Á|ü<ëj·÷\T,

˝≤+#Û·Hê\T, |ü]Vü‰kÕ\T e]ídü÷Ô, ô|≈£îÿ C≤q|ü<äπ>j·÷\T ñ<ä“¤$+#êsTT. Ç$ ô|+&ç¢bÕ≥\T, Ç$ ø£≥ïeTT\‘√

ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ n|üŒ–+‘·\‘√ eTT>∑TkÕÔsTT. ø£≥ïeTT\

bÕ≥\T, q\T>∑TbÕ≥\T, n\Tø£bÕ≥\T,

‘·\T|ü⁄<ä>∑ Zs ¡ bÕ≥\T, ã+‘·T\ bÕ≥\T,

e<Ûä÷es¡T\ bÕ≥\T, eTTKeTT ø£&ÉT>∑TbÕ≥\T,

ø£{≤ï\bÕ≥\T, n$πsDÏbÕ≥\T, $j·÷´\yê]

bÕ≥\T, n|üŒ–+‘· bÕ≥\T e+{Ïe˙ï

ô|+&ç¢bÕ≥˝Ò. á bÕ≥\ìï{Ï˝À ‘Ó\T>∑Tyê]

kÕ+|ò æTø £, kÕ+düÿ è‹ø£ Jeq+ |üP]Ô>±

Ä$wüÿ è‘·eTe⁄‘·T+~. d”‘·düeTs¡Ô, d”‘·>∑&çj·T,

d”‘·eTàyê] edü+‘·+, d”‘·yêeTq>∑T+≥\T,

düTuÛÑÁ<äkÕ¬s. s¡TøÏàDÏ<˚$ d”eT+‘·+, øödü\´

u≤s¡kÕ\ yÓTT<ä …’q$ n‹ s¡eTD°j·TeTT\T.

SCERT TELA

NGANA

61‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

ÁXÊ$Tø£ π>j·÷\T

ø£$‘·«+ πøe\+ ñ˝≤¢dü+ ø£*–+#˚+<äTπø ø±ø£ ø£wüºìyês¡D ø√dü+ ≈£L&Ü ñ<äsTTdüTÔ+~. Åd”Ô |ü⁄s¡Twüß\T ø±j·Tø£wüº+

#˚düTÔqï|ü&ÉT ÁX¯eT ø£q|ü&É≈£î+&Ü ñ+&˚+<äT≈£î n\dü≥ #Ó+<ä≈£î+&Ü ñ+&˚+<äT≈£î nÁ|üj·T‘·ï+>± yê] H√≥ qT+&ç

≈£Lìsê>±\T yÓ\Te&ÉT‘êsTT. kÕeT÷Væ≤ø£ ø£s¡Ô è‘·«+˝À Ç≥Te+{Ï sê>±\T C≤q|ü<ä π>j·÷\T>± |ü]D$T+∫ Áø£eT+>±

yê´|æÔ #Ó+<äT‘êsTT. |æ+&ç $düTs¡T‘·Tqï|ü&ÉT, Ç\T¢ n\T≈£î‘·Tqï|ü&ÉT, <Ûëq´+ <ä+#·T‘·Tqï|ü&ÉT, Hê>∑*‘√ <äTqTï‘·Tqï|ü&ÉT,

Hê≥T¢ y˚düTÔqï|ü&ÉT bı˝≤ìøÏ ˙s¡T ô|&ÉT‘·Tqï|ü&ÉT,

$‘ · ÔHê\T »\T ¢‘ · Tqï| ü& É T , | ü+≥

q÷s¡TÃ‘·Tqï|ü&ÉT, |ü&Ée˝≤>∑T‘·Tqï|ü&ÉT,

sêfi ¯ ó ¢ ø=& É T‘ · Tqï| ü& É T , ãs ¡ Te ⁄\T

yÓ÷düTÔqï|ü&ÉT, s√&ÉT¶s√\s¡T ≤>∑T‘·Tqï|ü&ÉT,

Ç+{Ïø £| ü\T y ˚d ü T Ôqï| ü& É T , | ü\ ¢ø Ï

yÓ÷düTÔqï|ü&ÉT s¡ø£s¡ø±\ bÕ≥\T bÕ&É‘ês¡T.

á bÕ≥\T bÕ&ÉT‘·÷ |üì#˚j·T&É+ e\¢

Vü≤è<äj·T+˝Àq÷, eTqdüT‡˝Àq÷ ñ+&˚ u≤<Ûä

‘=\–b˛e&Éy˚T ø±ø£, XÊØs¡ø£ÁX¯eT ≈£L&Ü

‘Ó*j·T<äT. ÁXÊ$Tø£ ^‘ê\≈£î edüTÔy˚<Ó ’Hê

ñ+&Ée#·TÃ. eè‹ÔøÏ dü+ã+~Û+∫q bÕ≥\T,

ÁXÊ$T≈£î\T bÕ&ÉT≈£î+{≤s¡T. ÁXÊ$Tø£ π>j·÷\˙ï

kÕ<Ûës¡D+>± yê] |üìbÕ≥¢≈£î nqT>∑TDyÓTÆ

ñ+{≤sTT. ÁXÊ$T≈£î\ X¯Øs¡uÛ≤>±\ ø£<ä*ø£ À

ñ#êÃ¤«dü ìXÊ«kÕ˝À¢ á ^‘ê\≈£î ‘êfi¯\j·T\T

düeT≈£Ls¡T‘êsTT.

III

|æ\¢\ bÕ≥\T

C≤q|ü<äπ>j·÷\+<äT |æ\¢\ bÕ≥\ <=ø£

Á|ü‘˚´ø£ XÊK. |üdæ|æ\¢\ ˝Ò‘·Vü≤è<äj·T+ m+‘·

ìwüÿ|ü≥yÓ÷, ìs¡à\yÓ÷, dü«#·Ã¤yÓ÷, e÷s¡›eyÓ÷ yê]

bÕ≥\T ≈£L&Ü n+‘· ìwüÿ|ü≥+>±qT,

ìs¡à\+>±qT, dü«#·Ã¤+>±qT, e÷s¡›e+>±qT

ñ+{≤sTT. á π>j·÷\T ¬s+&ÉT $<Ûë\T. |æ\¢\

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªÇ#·Ã≥ |ü⁄{Ïºq ∫>∑Ts¡T ø=yÓTÆàHê #˚e>∑\<˚μ ` Bìì

@ dü+<äs¡“¤+˝À yê&Üs¡T. Bìì MT¬s{≤¢ ns¡ú+

#düT≈£îHêïs¡T?

♦ ªMs¡^‘ê\ <Û˚´j·T+ y˚s¡T. Ç‘·s¡ C≤q|ü<äπ>j·÷\

<Û´j·T+ y˚s¡T.μ Bìì $e]+#·+&ç.

♦ ªuÛÑøÏÔ ‘ê\T ø=+<ä]øÏ JeH√bÕ~Û.μ m{≤¢>√ #Ó|üŒ+&ç.

SCERT TELA

NGANA

62 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªìwüÿ|ü≥eTT, ìs¡à\yÓTÆq Vü≤è<äj·T+ ø£*–

ñ+&É&É+ n+fÒ @$T{Ï?

♦ C≤q|ü<äπ>j·÷\T Á|ü#êsêìøÏ n‘·T´‘·ÔeT

kÕ<Ûäq+. Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·T+ #Ó|üŒ+&ç.

♦ C≤q|ü<ä π>j·T dü+|ü<äqT s¡øÏå+#·Tø√e&ÜìøÏ

@+ #˚j·÷*?

ø√dü+ ô|<ä›\T s¡∫+∫ ‘·s¡‘·sê\ qT+&ç edüTÔqï$ ˇø£ s¡ø£+. |æ\¢\T sêdæ ˇø£ ‘·s¡+ qT+&ç eTs√‘·sêìøÏ n+~q$

¬s+&Ée s¡ø£+. ô|<ä›\T sêdæq yê{Ï À¢ |æ\¢\qT ≤*+#˚+<äT≈£î Áyêdæq$ ≤*bÕ≥\T. ìÁ<ä|ü⁄#˚Ã+<äT≈£î Áyêdæq$ CÀ\

bÕ≥\T. á ˝≤*bÕ≥\T, CÀ\bÕ≥\˝Àì uÛ≤yê\T |æ\¢\≈£î ns¡ú+ ø±e⁄. yê{Ï Àì dü+^‘·+, \j·T |æ\¢\qT

˝≤*kÕÔsTT. ìÁ<ä|ü⁄#·TÃ‘êsTT. ô|<ä›\T Áyêdæq bÕ≥\T, |æ\¢\T yÓT≥¢e … Áø£eTÁø£eT+>± ô|]– |æ\¢\T ‘êeTT ‘·*¢<ä+Á&ÉT\

e\¢H√ Ç‘·s¡T\ e\¢H√ $qï bÕ≥\T dü«j·T+>± bÕ&˚≥+‘· es¡≈£î kÕ– Ä–b˛‘êsTT. á bÕ≥\T |æ\¢\≈£î yÓTT<ä≥

Hê<ëeTè‘·+ Á>√\≥+ H˚s¡TŒ‘êsTT. ‘·sê«‘· nqTø£]+∫ #˚‘·T\T ‹|üŒ≥+ ∫es¡≈£î \j·÷qT>∑TD+>± #˚‘·T\T #·s¡#·≥+

H˚s¡TŒ‘êsTT. yÓTT<ä{Ï <äX¯ À Äø£s¡D, ¬s+&Ée <äX¯ À ñ‘ê‡Vü≤+, eT÷&Ée <äX¯ À nuÛ≤´dü+ ø£ì|ækÕÔsTT.

|æ\¢\T bÕ&˚ bÕ≥\˝À ø=ìï ‘·eT kı+‘· s¡#·q\T, eT]ø=ìï ô|<ä›\ s¡#·q\≈£î ‘·eT ø£$‘·«+ ø£*|æ ≈£L]Ãq{Ïº$

ñ+{≤sTT. nqTø£s¡D˝À |æ\¢\T ô|<ä›\ s¡#·q\˝Àì <Ûä«qT\qT, e÷≥\ì Á>∑Væ≤kÕÔs¡T. yê{Ï À ns¡ú+ ñ+&É<äT. yê{Ïì

ªns¡ú+ Òì bÕ≥\Tμ>± e´eVü≤]kÕÔs¡T. u≤\u≤*ø£\T Ä≥\˝À bÕ&˚bÕ≥\T Ç{Ïº ø√e≈£î #Ó+~q{Ïº$. #ÓeTà#Óø£ÿ, _‹Ô,

ø√‹ø=eTà∫Ã, >∑T&ÉT>∑T&ÉT>∑T+#·+, ãT»ãT» πs≈£î\T, >=_“fi¯ó¢, ∫{Ïº∫{Ïº ∫Ás¡ Ç+<äT≈£î ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T.

ø£s¡TDs¡dü π>j·÷\T

ì‘· + J$‘·+˝À düTK+ ø£+fÒ <äT'KyT m≈£îÿe>± ‘ês¡dæ\T¢‘·T+~. n+<äT#‘· ø£s¡TDs¡dü Á|ü<ÛëqyÓTÆq düìïyXÊ\qT

∫Á‹+#˚ C≤q|ü<ä π>j·÷\T ãVüQfi¯+>± ñHêïsTT. ms¡Tø£\ Hê+#ês¡eTà ø£<∏ä, sêeTT\eTà bÕ≥, düs√»qeTà bÕ≥,

eT÷d” bı+π> bÕ≥ eTTqï>∑Tq$ ‘Ó\+>±D≤˝À Á|ü#ês¡+˝À ñqï ø£s¡TDs¡dü π>j·÷\T.

‘Ó\T>∑T C≤q|ü<ä π>j·÷\˝À n~Ûø£ Á|ü#ês¡+ bı+~qyê{Ï dü+Á>∑Vü≤#·]Á‘· Ç~. neTTÁ~‘·yÓTÆq á π>j·÷\T

ndü+U≤´ø£+>± ñHêïsTT. yê{Ïì uÛÑÁ<ä|üs¡#+<äT≈£î ‘·>∑TÁX<äΔ eVæ≤+#·ø£ b˛sTTq≥¢sTT‘ Hê>∑]ø£‘· |ü …¢d”eT\≈£î $düÔ]+∫q

ø=\~ Ç$ Áø£eT+>± n+‘·]+∫b˛‘êsTT. yê{ÏøÏ kÕVæ≤r |üs¡yÓTÆq $\Te e÷Á‘·yT ø±ø£ kÕ+|òæTø£, kÕ+düÿ è‹ø£ , uÛ≤cÕ

$wüj·Tø£ ÁbÕ<Ûëq´‘· ≈£L&É ñqï~. ì|òüT+≥Te⁄˝À Òì mH√ï n+<äyÓTÆq qT&çø±sê\T, |ü<ë\T, Á|üjÓ÷>±\T yê{Ï À

ø£ì|ækÕÔsTT. s¡eTD°j·TyÓTÆq kÕúìø£>±<∏ä\T yê{Ï À n_Ûq]Œ‘ê\j·÷´sTT. Á|ü‹uÛÑ >∑\ ø£e⁄\T yê{Ïì #·ø£ÿ{Ï ø±yê´˝À¢qT

eT\#·e#·TÃqT. $$<Ûä Á|üD≤[ø£\ <ë«sêqT, ãVüQfi≤s¡ú kÕ<Ûäø£yÓTÆq

ÁbÕC…≈£îº\ <ë«sêqT uÛ≤s¡‘· <XÊìøÏ ø=‘·Ô s¡÷|ü⁄πsK\T r]Ã~<›+<äT≈£î

ãèVü≤‘·Ôs¡ ø£èwæ »s¡T>∑T‘·Tqï~. Ç≥Te+{Ï ‘·s¡TD+˝À C≤q|ü<ä π>j·÷\T

ìs¡ø£åsêdüT´ …’q Á|ü»\˝À Á|ü#êsêìøÏ n‘·T´‘·ÔeT kÕ<Ûäq+ ø±>∑\e⁄.

á ~X¯ À e+^j·TT\T, Væ≤+Byês¡T m≈£îÿe |ü⁄s√>∑‹ kÕ~Û+#ês¡T.

yês¡T ‘·eT C≤q|ü<ä π>j·÷\qT C≤Á>∑‘·Ô>± uÛÑÁ<ä|üs¡#·T≈£îHêïs¡T. yê{Ïì

ñ‘·ÔeT+>± $ìjÓ÷–+#·T≈£î+≥THêïs¡T. ‘Ó\T>∑Tyês¡T ≈£L&É yê]ì

nqTdü]+#· >∑\s¡ì Hê $XÊ«dü+.SCERT TELA

NGANA

63‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

Ç$ #˚j·T+&ç

1. ªC≤q|ü<äπ>j·÷ Ò ‘Ó\T>∑Tyê] dü+düÿ è‹øÏ ñ‘·ÔeT<äs¡ŒD+μ #·]Ã+#·+&ç.

2. MT≈£î ‘Ó*dæq C≤q|ü<ä π>j·÷\T bÕ&É+&ç. yê{Ï >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.



1. øÏ+<ä Ç∫Ãq n+XÊ\ ù|sê dü+K´, Ä n+XÊ\≈£î dü+ã+~Û+∫q ø°\ø£ $wüj·÷\qT |ü{Ïºø£ À sêj·T+&ç.

♦ bÂsêDÏø£π>j·÷\T

♦ #ê]Á‘·ø£π>j·÷\T

♦ ÁXÊ$Tø£π>j·÷\T

♦ |æ\¢\bÕ≥\T

n+X+ ù|sê dü+K´ ø°\ø£ (eTTKýÓTÆq) $wüj·÷\T

2. øÏ+~ ù|sê #·<äTe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.

C≤q|ü<äT\ ì»yÓTÆq $<ëúÛ≤´kÕìøÏ, ˝Àø£C≤„HêìøÏ ùV≤‘·Te⁄ yê] kÕVæ≤‘·ý˚T. ã&ç˝À #·~y˚

#·<äTe⁄ ø=+‘˚. düe÷»+ qT+∫ H˚s¡TÃø=H˚ #·<äTe⁄ ø=+&É+‘·. |üdæ |æ\¢\T Ä≥˝≤&É≈£î+fÒ yêfi¯fl eTqdüT‡

#Ó&ÉT‘·T+~.. <˚Vü≤ Äs√>∑ + #Ó&ÉT‘·T+~. XÊØs¡ø£ •ø£åD nqï~ C≤q|ü<äT\T ‘·eT≈£î‘êy˚T düVü≤»+>±

H˚s¡TÃ≈£îqï<˚>±ì ø£s¡T H˚]Œ+~ ø±<äT. |üdæ|æ\¢\≈£î ô|<ä›\T #Óù|Œ ø£<∏ä\e\¢ $H√<äy˚T ø±ø£ $C≤„q+ ≈£L&Ü

\_ÛdüTÔ+~. nH˚ø£ $wüj·÷\qT yês¡T Ä˝À∫+#˚≥≥T¢ #˚kÕÔsTT. Á|ü•ï+#˚ eTqdüÔ‘êÔ «ìï ô|+bı+~kÕÔsTT.

bı&ÉT|ü⁄ø£<∏ä\T C≤q|ü<äT\ ãT~ΔøÏ |ü<äTqTô|fÒº düeTdü \T. eTTø£Ô|ü<äÁ>∑kÕÔ\T |ü<äC≤„HêìøÏ kÕ{Ï nsTT+~

eTs=ø£{Ï Ò<äT. Ç$ C≤q|ü<äT\≈£î mH√ï bÕsƒê\T H˚]ŒkÕÔsTT, yê]ì dü+kÕÿs¡e+‘·T\T>± r]Ã~<äT›‘êsTT.

dü+düÿ è‹øÏ dü+ã+~Û+∫q $wüj·÷\T ø±\>∑s¡“¤+˝À ø£*dæb˛≈£î+&Ü á C≤q|ü<ä kÕVæ≤‘· + ø±bÕ&ÉT‘·T+~.

n) C≤q|ü<äT\T düVü≤»+>± H˚s¡TÃ≈£îqï~ @$T{Ï?

Ä) ô|<ä›\T #Óù|Œ ø£<∏ä\ e\¢ |æ\¢\≈£î ø£*π> Á|üjÓ÷»q+ @$T{Ï?SCERT TELA

NGANA

64 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20



n) C≤q|ü<äπ>j·÷\qT m+<äT≈£î uÛÑÁ<ä|üs¡#ê*?

Ä) C≤q|ü<äπ>j·÷˝À¢ sêe÷j·TD dü+ã+<ÛäyÓTÆq π>j·÷\T m≈£îÿe>± ñ+&É&ÜìøÏ ø±s¡D≤\T @$T{Ï?

Ç) ª>∑èVü≤Jeq+˝À Åd”ÔøÏ |ü⁄s¡Twüßìø£+f… m≈£îÿe ÁbÕ<Ûëq´‘· ñqï~μ ` Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·T+ @$T{Ï?

á) ÁXÊ$Tø£ π>j·÷\ ÁbÕeTTK´‘· @$T{Ï?


n) ªÅd”Ô\ bÕ≥˝À¢ ‘Ó\T>∑Tyê] kÕ+|òæTø£, kÕ+düÿ è‹ø£ Jeq+ |üP]Ô>± ø£ì|ædüTÔ+~μ m{≤¢>√ $e]+#·+&ç.

( Ò<ë )

Ä) ªC≤q|ü<ä π>j·÷\T eTq dü+düÿ è‹ì Á|ü‹_+_kÕÔsTTμ ` Bìï $e]dü÷Ô sêj·T+&ç.



n) yês¡+ s√E\ bÕ≥T $$<Ûä C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\ Á|ü<äs¡Ùq »s¡T>∑T‘·T+~. @ ø£fi≤s¡÷|ü+ @ s√E, @

düeTj·T+˝À Á|ü<ä]Ù+#·ã&ÉT‘·T+<√, mø£ÿ&É Á|ü<ä]Ù+#·ã&ÉT‘·T+<√ yÓTT<ä …’q $esê\‘√ ˇø£ ÄVü‰«q

|üÁ‹ø£qT ‘·j·÷s¡T#j·T+&ç.

V. |ü<äC≤\ $ìjÓ÷>∑+

1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ‘· dæq |ü<ë\≈£î n<˚ ns¡ú+ e#˚Ã eTs√ ¬s+&ÉT |ü<ë\qT sêj·T+&ç.

ñ<ë: eT …¢|üPe⁄ kÂs¡uÛÑ+ yÓ<ä»\T¢‘·Tqï~.

kÂs¡uÛÑ+ R düTyêdüq, |ü]eTfi¯+.

Ç) |æ\¢\T m≈£îÿe #·<äTe⁄ H˚s¡TÃø=H˚~ mø£ÿ&É?

á) C≤q|ü<ä kÕVæ≤‘· + <˚ìøÏ ùV≤‘·Te⁄?

ñ) bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä\T, eTTø£Ô|ü<äÁ>∑kÕÔ\T M{Ï Á|ü‘˚ ø£‘· @$T{Ï?

SCERT TELA

NGANA

65‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

n) >∑èVü≤JeHêìøÏ Åd”Ô Ò Ä\+ãq+.

Ä) uÛÑøÏÔ e÷s¡Z+ yÓ÷ø£å kÕ<Ûäq+.

Ç) ø±j·T ø£wüº+ #˚ùdyês¡T ø=+<äs¡T. ‹H˚~ n+<äs¡÷.

2. øÏ+~ |ü<ë\‘√ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.

n) |ü⁄s√>∑‹ :

Ä) s¡÷|ü⁄πsK\T :

Ç) ≈£Lìsê>±\T :


1. øÏ+~ yêø±´\qT dü+•¢wüº yêø±´\T>± e÷]Ã sêj·T+&ç.

n) e÷eTj·T´ Ç+{ÏøÏ e#êÃ&ÉT. e÷eTj·T´ ø±|ò” ‘ê>±&ÉT.

Ä) ø=eTà $]–b˛sTT+~. ø=eTà øÏ+<ä |ü&ç+~.

Ç) X¯Á‘·Te⁄\T uÛÑj·T|ü&Ü¶s¡T. X¯Á‘·Te⁄\T bÕ]b˛j·÷s¡T.

2. øÏ+~ yêø±´\qT dü+j·TTø£Ô yêø±´\T>± e÷]Ã sêj·T+&ç.

n) •e nqï+ ‹Hêï&ÉT. sêE |ü+&ÉT¢ ‹Hêï&ÉT.

Ä) ÄyÓT |üP\T ‘Ó∫Ã+~. ÄyÓT ø=ã“]ø±j·T ‘Ó∫Ã+~.

Ç) q\¢ìeTãT“\T ø£eTTàø=HêïsTT. es¡+ |ü&É Ò<äT.

‘·‘·TŒs¡Twü düe÷dü+

✤ øÏ+~ yêø£ + #·<äTe+&ç.

ªsê»uÛÑ≥T&ÉT e#êÃ&ÉT.μ

ô|’ yêø£ +˝À e∫Ãq yê&ÉT sêC≤? uÛÑ≥T&Ü? nì #·÷ùdÔ uÛÑ≥T& e#êÃ&Éì ns¡ú+ edüTÔ+~. nsTT‘ Ä uÛÑ≥T&ÉT

sêE≈£î #Ó+~q yê&Éì #Ó|üŒ&ÜìøÏ ªsêE jÓTTø£ÿ uÛÑ≥T&ÉTμ n+{≤+. Ç{≤¢ #Ó|üŒ&Üìï $Á>∑Vü≤yêø£ + n+{≤+.

$Á>∑Vü≤yêø£ + #Óù|Œ≥|ü&ÉT Çø£ÿ&É wüw” $uÛÑøÏÔ Á|ü‘· j·TyÓTÆq ªªjÓTTø£ÿμμ yê&çHê+.SCERT TELA

NGANA

66 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

‹+&ç –+»\T ` ‹+&ç ªø=s¡≈£îμ –+»\T

bÕ|ü;Û‹ ` bÕ|ü+ ªe\μ¢ ;Û‹

ô|’ ¬s+&ÉT yêø±´\qT ≈£L&É >∑eTìùdÔ ¬s+&ÉT |ü<ë\ eT<Ûä $uÛÑøÏÔ Á|ü‘· j·÷\T yê&çHê+. ô|’ $Á>∑Vü≤

yêø±´\T #·÷ùdÔ ñ‘·Ôs¡ |ü<ë …’q uÛÑ≥T&ÉT, –+»\T, ;Û‹øÏ ÁbÕ<Ûëq´‘· Çe«ã&ç+~. Ç{≤¢ ñ‘·Ôs¡|ü<ä ÁbÕ<Ûëq´‘·qT

‘Ó*ù|~ ‘·‘·TŒs¡Twü düe÷dü+.

düe÷dü+˝À ñ+&˚ ¬s+&ÉT |ü<ë\˝À yÓTT<ä{Ï |ü<ä+ |üPs¡«|ü<ä+, ¬s+&Ée |ü<ä+ ñ‘·Ôs¡|ü<ä+.

|üPs¡«|ü<ä+ ∫es¡ ñ+&˚ $uÛÑøÏÔì ã{Ïº yê{Ïì Äj·÷ $uÛÑ≈£îÔ\≈£î #Ó+~q ‘·‘·TŒs¡Twü düe÷kÕ\T>±

>∑T]Ô+#·e#·TÃ.

øÏ+~ |ü{Ïºø£qT #·÷&É+&ç. #·<äTe+&ç.

øÏ+~ yêìì #·<äTe+&ç.

ndü‘· + ` dü‘· + ø±ì~

n<Ûäs¡à+ ` <Ûäs¡à+ ø±ì~

nHê´j·T+ ` Hê´j·T+ ø±ì~

Ç{≤¢ e´‹πsø±s¡ú+ ‘Ó*|æ‘˚ n~ qxŸ ‘·‘·TŒs¡Twü+ (qxŸ n+fÒ e´‹πsø±s¡ú+).

3. øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç. yê{ÏøÏ $Á>∑Vü≤ yêø±´\T sêj·T+&ç. n$ @ ‘·‘·TŒs¡Twü düe÷kÕ˝À sêj·T+&ç.


n) >∑<ë<Ûäs¡T&ÉT R ,

Ä) n–ïuÛÑj·T+ R ,

‘·‘·TŒs¡Twü düe÷dü+ s¡ø±\T $uÛÑ≈£îÔ\T ñ<ëVü≤s¡D

Á|ü<∏äe÷ ‘·‘·TŒs¡Twü+ &ÉT, eTT, e⁄, \T eT<Ûë´Vü≤ïeTT nVü≤ïeTT jÓTTø£ÿ eT<Ûä uÛ≤>∑+

(düe÷dü+˝Àì yÓTT<ä{Ï |ü<ä+ Á|ü<∏äe÷$uÛÑøÏÔ À

ñqï~ ø£qTø£ Á|ü<∏äe÷ ‘·‘·TŒs¡Twü+)

~«rj·÷ ‘·‘·TŒs¡Twü+ ì, qT, \, ≈£L]Ã, >∑T]+∫ »\<Ûäs¡+ ` »\eTTqT <Ûä]+∫q~

‘·èrj·÷ ‘·‘·TŒs¡Twü+ #˚‘·, #˚, ‘√&É, ‘√ ãT~ΔV”≤qT&ÉT ` ãT~Δ #˚‘· V”≤qT&ÉT

#·‘·TØú ‘·‘·TŒs¡Twü+ ø=s¡≈£î, ¬ø’ <ä÷&É>∑&ç¶ ` <ä÷&Éø=s¡≈£î >∑&ç¶

|ü+#·MT ‘·‘·TŒs¡Twü+ e\q (e\¢), ø£+f…, |ü{Ïº <=+>∑uÛÑj·T+ ` <=+>∑e\q uÛÑj·T+

wüw” ‘·‘·TŒs¡Twü+ øÏ, ≈£î, jÓTTø£ÿ, ˝À, ˝À|ü\ sêeTu≤D+ ` sêeTTì jÓTTø£ÿ u≤D+

dü|üÔMT ‘·‘·TŒs¡Twü+ n+<äT, q <˚X¯uÛÑøÏÔ ` <˚X¯eTTq+<äT uÛÑøÏÔ

SCERT TELA

NGANA

67‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

♦ ô|+&ç¢fi¯fl˝À Ò<ë ÁXÊ$T≈£î\≈£î dü+ã+~Û+∫q C≤q|ü<ä π>j·÷\qT ùdø£]+∫ ìy˚~ø£qT sêj·T+&ç.

dü÷øÏÔ

1. C≤q|ü<äπ>j·÷\qT bÕ&É>∑\qT, ‘Ó\T>∑Tyê] dü+düÿ è‹ >∑T]+∫ ne⁄qT / ø±<äT

#·]Ã+#·>∑\qT.

2. Ç∫Ãq n+XÊ\≈£î dü+ã+~Û+∫ ø°\ø£ $wüj·÷\T |ü{Ïºø£ À ne⁄qT / ø±<äT

sêj·T>∑\qT.

3. C≤q|ü<äπ>j·÷\T eTq dü+düÿ è‹ ∫Vü≤ïeTì $e]+#·>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

4. C≤q|ü<äø£fi¯\ Á|ü<äs¡Ùq≈£î ÄVü‰«q|üÁ‹ø£ ‘·j·÷s¡T#˚j·T>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

H˚ì$ #˚j·T>∑\Hê?


Ç) >∑TDV”≤qT&ÉT R ,

á) <ÛäHêX¯ R ,

ñ) <Ó’euÛÑøÏÔ R ,

}) nC≤„q+ R ,

C≤q|ü<ä+ C≤„q|ü<∏ä+.

n~ C≤‹ $ø±kÕìøÏ,

#Ó’‘·Hê´ìøÏ Á|ü‹_+ã+.SCERT TELA

NGANA

68 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

7eT+Js¡

` &Üˆˆ y˚eTT>∑+{Ï qs¡dæ+Vü‰#ês¡T´\T


1. ô|’ u§eTà˝À @y˚T+ ø£ìŒdüTÔHêïsTT? u§eTà˝Àì u≤*ø£ @+ #·÷düTÔqï~?

2. @<Ó’Hê q~ì #·÷dæq|ü&ÉT MT≈£î ø£*–q uÛ≤yê\qT #Ó|üŒ+&ç.

3. MT ÁbÕ+‘·+˝À Á|üeVæ≤+#˚ q<äT\ ù|s¡T¢ #Ó|üŒ+&ç.

4. q<äT\ e\¢ ñ|üjÓ÷>±\T @$T{Ï?

Á|üX¯ï\T:

bÕ&ç|ü+≥\≈£î, dæ]dü+|ü<ä\≈£î q<äT Ò eT÷\+. ‘Ó\+>±D sêh+˝À eT+Jsêq~ô|’ ì]à+∫q

ìC≤+kÕ>∑sY, dæ+>∑÷s¡T, |òüTq|ü⁄s¡+ ÁbÕC…≈£îº\T nqï<ë‘·\≈£î n+&É>± ì\TdüTÔHêïsTT.

Á|ü»\ JeHêìøÏ, |üsê´es¡D≤ìøÏ q<äT\T Á|ü‘·´ø£å+>±qT, |üs√ø£å+>±qT m+‘√ y˚T\TqT

#˚≈£Ls¡TdüTÔHêïj·Tì ‘Ó\T|ü&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<›X¯+.


SCERT TELA

NGANA

69‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

á bÕsƒ¡+ ªπ>j·Tμ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. π>j·T+ / bÕ≥

bÕ&ÉTø√e{≤ìøÏ M\T>± ñ+≥T+~. Ç~ e÷Á‘ê #Û·+<ädüT‡˝À ñ+≥T+~.

á bÕsƒ¡+ &Üˆˆ y˚eTT>∑+{Ï qs¡dæ+Vü‰#ês¡T´\T sêdæq ªeT+Js¡ Hê<ë\Tμ

nH˚ π>j·Tø±e´+˝Àì~.

30`06`1930

29`10`2005

&Üˆˆ y˚eTT>∑+{Ï qs¡dæ+Vü‰#ês¡T´\T dæ~Δù|≥ õ˝≤¢ Àì dæ~Δù|≥˝À sêeTø£ÿ,

s¡+>±#ês¡T´\H˚ <ä+|ü‘·T\≈£î »ìà+#ê&ÉT. ªkÕVæ≤r $ø±dü eT+&É*μ dü+düúqT, ªyÓT<äø˘

õ˝≤¢ s¡#·sTT‘·\ dü+|òüT+μqT kÕú|æ+∫, kÕVæ≤‘· $ø±kÕìøÏ ø£èwæ #˚XÊ&ÉT. ª‹ø£ÿqμ,

ªsêeT<ëdüTμ nH |ü<ä ø±yê´\qT, ªeT+Js¡ Hê<ë\Tμ nH π>j·Tø±yê´ìï, ª$yø£$»j·T+μ

nH˚ ø±e´K+&çø£‘√bÕ≥T 40 |ü⁄düÔø±\T sêXÊ&ÉT. ø£$ ø√øÏ\, ø±e´ø£fi≤ì~Û, $<ä«‘·ÿ$

Äj·Tq _s¡T<äT\T. ‘Ó\T>∑T $X¯«$<ë´\j·T+ y˚eTT>∑+{Ïì >ös¡e &Üø£ºπs{Ÿ‘√

dü‘·ÿ]+∫+~.

yeTT>∑+{Ï s¡#·q\˙ï #·ø£ÿì <Ûës¡‘√ düs¡fiyÓTÆq ‘Ó\T>∑T |ü<ë\‘√ XÀ_Û\T¢‘êsTT.

M{Ï Àì ‘Ó\+>±D uÛ≤wü Ç+|ü⁄, kı+|ü⁄ bÕsƒ¡≈£î\qT |üs¡e•+|üCÒkÕÔsTT.


ø£$ |ü]#·j·T+






NGANA

70 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

I

˙ ø£+ø£Dø£«DeTT

ìq~+∫ q+‘·H

ø£s¡≈£îì Hêπ>\T

ø£<ä* eTT+<äT≈£î kÕ>∑T

˙ #˚‹ #·\Te ∫+

~*bÕ≥T >∑ìq+‘·

ô|’s¡T |ü#·Ã\T ø£qT\

|ü+&ÉTe⁄>∑ $\dæ\T¢

m+‘· #·\¢ì <ëqy˚! ˙e⁄ eT+Js¡!

m+‘· rj·Tì <ëqy˚!

–&Édüu≤]q |ü⁄&É$T

m&É<ä ø£]–+#Ó<äe⁄

#˚<Ó’q H˚\˝À

#Ós¡≈£î |ü+&ç+#Ó<äe⁄

#˚e>∑*–q eT{Ïº

Jeø£DeTT\T ‘Ó∫Ã

bı\eTT≈£î ms¡Te⁄>±

ã\eTT #˚≈£L¬sÃ<äe⁄

m+‘· #·\¢ì <ëqy˚! ˙e⁄ eT+Js¡!

m+‘· rj·Tì<ëqy˚!

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªªô|’s¡T |ü#·Ã\ ø£qTï\ |ü+&ÉTe⁄>∑

$\dæ\T¢μμ nq&É+˝À eT+Js¡ q~≈£îqï

dü+ã+<ÛäyT$T{Ï?

♦ eT+Js¡ q~ì ø£$ ªªm+‘· rj·Tì <ëqy˚μμ

nì nq&É+˝À Ä+‘·s¡ yT$T{Ï?

♦ ªª–&Édü u≤]q |ü⁄&É$T m&É<ä ø£]–+#Ó<äe⁄μμ

nì ø£$ eT+Js¡ >∑T]+∫ m+<äTø£Hêï&ÉT?

»\<Ûës¡\T ÁbÕDÏø√{Ï JeHê<Ûësê\T. n+<äTπø e÷qe JeqeT+‘ê qB |üØyêVü‰˝À¢

$düÔ]+∫+~. eTTK´|ü≥ºD≤\T, rs¡údüú ≤\T n˙ï q<äT\ HêqTø=ì yê´|æ+#êsTT. ∫qT≈£î\T

ø±\Te …’, ø±\Te\T q<äT …’ ‘ê>∑T˙s¡T>± kÕ>∑T˙s¡T>± e÷] eTìwæøÏ ÄVü‰sêìï, Äs√>±´ìï

n+~kÕÔsTT. n+<äTπø q~ |ü$Á‘·yÓTÆq~. |ü⁄D Á|ü<äyÓTÆq~. eTq sêh+˝À Á|üeVæ≤+# eTTK´yÓTÆq

Jeq<äT˝À¢ ªeT+Js¡μ ø£{Ï. Ä qBeT‘·*¢ Á|ükÕúHêìï Vü≤è<äj·T+‘√ <ä]Ù+∫q ø£$ yeTT>∑+{Ï

qs¡dæ+Vü‰#ês¡T´\ s¡#·qqT ÄkÕ«~<ë›+.

Á|üy•ø£

SCERT TELA

NGANA

71‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

II

ÄHê&ÉT ≈£î‘·TãT düT

˝≤ÔqT ì*|æq |ü⁄s¡eTT

uÛ≤>∑ q>∑s¡eTT˝Àq

edæsTT+#·T bÂs¡T\≈£î

|ü+#·<ës¡qT uÀ\T

eT+∫ ˙s=dü¬><äe⁄

m+‘· #·\¢ì <ëqy˚! ˙e⁄ eT+Js¡!


|ü …¢≥÷fi¯flqT ≈£L]à

‘·*¢e … ˝≤*+∫

kÕïqbÕHê<äT\qT

düeT≈£L¬sÃ<äe⁄ ˙e⁄

|ü≥ºDeTTà\qT ‘√

ãT≥Tºe … Áù|$T+∫

<Ûëq´sêdüT\ q+|æ

‘·s¡#·T b˛wæ+#Ó<äe⁄

m+‘· #·\¢ì <ëqy˚! ˙e⁄ eT+Js¡!


Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªeT+Js¡ |ü …¢≥÷s¡¢qT ‘·*¢e … ≤*+∫+~μ

nì ø£$ m+<äTø£Hêï&ÉT?

♦ |ü≥ºD≤\qT eT+Jsêq~ ‘√ãT≥Tºe⁄\e …

Áù|$TdüTÔ+<äì ø£$ m+<äTø£Hêï&ÉT?

♦ ª|ü≥ºD≤\qT eT+Jsêq~ b˛wædüTÔqï~μ

m{≤¢>√ MT e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ+&ç.

SCERT TELA

NGANA

72 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

Ç$ #˚j·T+&ç


1. á π>j·÷ìï sê>∑j·TTø£Ô+>± bÕ&É+&ç.

2. q<äT\e\¢ @j˚T Á|üjÓ÷»Hê\THêïjÓ÷ #·]Ã+#·+&ç.


1. øÏ+~ uÛ≤yêìï#˚Ã yêø±´\T π>j·T+˝À mø£ÿ&É ñHêïjÓ÷ >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.

n) ¬s’‘·T Hê>∑* eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘·T+~.

Ä) ∫qïuÀsTTq H˚\ >∑T+&ÓqT ùd<ärs¡TkÕÔe⁄.

Ç) ôV’≤<äsêu≤<é Á|ü»\≈£î rj·Tì ˙fi¯fl+~kÕÔe⁄.

á) |ü …¢qT ‘·*¢ Áù|eT‘√ ˝≤*kÕÔe⁄.

kÕsê+X¯+

ne÷à! eT+Js¡! m+‘· #·\¢ì <ëqe⁄ qTe⁄«. m+‘· rj·Tì <ëqe⁄ qTe⁄«. {Ï Á|üyêVü≤|ü⁄ düe«&ç, (˙ #˚‹

>±E\ >∑\>∑\\ X¯ã›+) $+fÒ #ê\T ¬s’‘·qï Hê>∑* eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘·T+~. ˙ eT+∫‘·q+ #·÷dæq yÓ+≥H˚

¬s|üŒbÕ≥T˝À |ü#·Ãìô|’s¡T¢ ø£qTï\ |ü+&ÉT>∑>± Á|üø±•kÕÔsTT.

‘·©¢! eT+Js¡! ∫qïuÀsTTq H˚\‘·*¢ Vü≤è<äj·÷ìï ø£]–kÕÔe⁄. #˚<Ó’q H˚\˝À rj·Tì #Ós¡T≈£îqT |ü+&çkÕÔe⁄.

kÕs¡e+‘·yÓTÆq eT{Ïºì rdüT≈£îe∫Ã bı˝≤\≈£î ms¡Te⁄>± n+~+∫ ã˝≤ìïkÕÔe⁄.

ne÷à! eT+Js¡! ≈£î©≈£î‘·TuŸcÕ ì]à+∫q uÛ≤>∑ q>∑s¡ (ôV’≤<äsêu≤<é) yêdüT\≈£î #·¬øÿs¡ e+{Ï rj·Tì ‘ê>∑T˙{Ïì

n+~kÕÔe⁄.

‘·©¢! eT+Js¡! |ü …¢\qT neTà˝≤>∑, Áù|eT>± ˝≤*+∫ kÕïq+, ‘ê>∑T˙s¡T e+{Ï nedüsê\qT rs¡TkÕÔe⁄.

q>∑sê\qT ‘√&ÉãT{Ïºq yêfi¯ófl>∑ Áù|$T+∫ |ü …¢ À¢ |ü+&çq <ÛëHê´ìï |ü+|æ m\¢|ü&ÉT b˛wækÕÔe⁄. ne÷à! eT+Js¡

qTe⁄« m+‘· #·\¢ì <ëqe⁄. m+‘· rj·Tì <ëqe⁄.

SCERT TELA

NGANA

73‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

2. >∑+>±|ü⁄s¡+ Vü≤qTeT#·Ã¤s¡à sêdæq øÏ+~ π>j·T |ü+≈£îÔ\T #·<äTe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.

Á|üeVæ≤+‘·Tyê <äT+<äT;Û e÷d”eT

bÕ\ j˚TiT>∑ <äT+<äT;Û

∫s¡T>±* ¬øs¡{≤\

bıs¡ …‘·TÔ n\\‘√

<äs¡T\+≥T neTè‘·o

ø£s¡eTT˝Ö »\eTT‘√

–s¡T\+{Ï, yêì ì

s¡sas¡T\+{Ï, ô|’ô|’ì

<äs¡T\+{Ï C≤õ Áø=

$«s¡T\ eìïj·T\÷ì Á|üeVæ≤+‘·Tyê`

Á|üX¯ï\T :

n) á π>j·T+ <˚ìï >∑T]+∫ #Ó|æŒ+~?

Ä) <äT+<äT_Û q~ Á|üyêVü‰ìï ø£$ <˚ì‘√ b˛˝≤Ã&ÉT?

Ç) ø£$ <äT+<äT_Û q~ì bÕ\j˚TiT nì m+<äTø£Hêï&ÉT?

á) ª<äs¡T\Tμ ` nH˚ |ü<ëìøÏ ns¡úy˚T$T{Ï?

ñ) <äT+<äT_Û »\+ m{≤¢ ñqï<äì ø£$ ñ<›X¯+?



n) ªq~ bı˝≤ìøÏ ã\+ #˚≈£Ls¡TdüÔ~μ nì ø£$ m+<äTø£Hêï&ÉT?

Ä) uÛ≤>∑ q>∑sêìøÏ eT+Js¡ q~øÏ ñqï dü+ã+<Ûä+ ‘Ó\Œ+&ç.

Ç) eTq+ q<äT\qT m{≤¢ ø±bÕ&ÉTø√yê*?

á) q<äT\T ªHê>∑]ø£‘·≈£î Ä\yê\+μ ` m+<äT≈£î?


n) q<äT˝À¢ ≈£L&Ü ˙fi¯ófl ø£qTeTs¡T>∑j˚T´ |ü]dæú‘·T\T m+<äT≈£î e#êÃjÓ÷ ø±s¡D≤\T $e]+#·+&ç.



n) MT ÁbÕ+‘·+˝Àì Ò<ë MTs¡T #·÷dæq yê>∑T / #Ós¡Te⁄ / q~ì e]ídü÷Ô ø£$‘· / π>j·÷ìï sêj·T+&ç.

SCERT TELA

NGANA

74 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20


V. |ü<äC≤\ $ìjÓ÷>∑+

1. øÏ+~ |ü<ë\≈£î düe÷Hês¡úø£ |ü<ë\qT |ü{Ïºø£ À >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.

n) ¬s’‘·T Ä) #·\¢<äq+ Ç) H˚\ á) ùdïVü≤+ ñ) |ü+|æ }) Á|üø±•+#·T

n+|æ

ø£s¡≈£î&ÉT

uÛ≤wü

$\dæ\T¢

ø£+ø£DeTT

|ü⁄&É$T

#·\Te

k˛|ü‹

Hê>∑*

2. øÏ+~ yêø±´\˝À ‘· dæq |ü<ë\≈£î Á|üø£è‹ |ü<ë\qT sêj·T+&ç.

¬s’‘·T m&É<ä $XÊ\yÓTÆq~. <Ûëq´ sêdüT\‘√ <˚XÊìï düTdü+|üqï+ #˚kÕÔ&ÉT.

3. øÏ+~ yêø±´\˝À ‘· dæq |ü<ë\≈£î nsêú\T sêj·T+&ç.

n) ø±ø£rj·TT\ ø±\+ kÕVæ≤‘· dü+|ü<ä‘√ $\dæ*¢+~. R

Ä) ø£èwüí ≈£î#˚\T\ ≈£L]à >=|üŒ~. R

Ç) |ü⁄&É$T nH˚ø£ dü+|ü<ä\≈£î ì\j·T+. R

1. øÏ+~ U≤∞\qT |üP]+#·+&ç.


d”‘·»&É d”‘· jÓTTø£ÿ »&É wüw” ‘·‘·TŒs¡TwüeTT

#Ó≥Tº jÓTTø£ÿ ˙&É

ejÓ÷eè<äTΔ&ÉT

sêE\˝À ÁX‚wüß˜&ÉT

neT+>∑fi+

‹\ø£eTTqT <Ûä]+∫qyê&ÉT

ñ<ë:

SCERT TELA

NGANA

75‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

n\+ø±s¡+

✷ øÏ+~ <ëìì #·<äTe+&ç.

Ç\T¢, eTìwæ, ô|[fl eT+≥|ü+, |òü+ø£åHéVü‰\T, yêVü≤q+ @<Ó’Hêdüπs n+<ä+>± ø£ì|æ+#ê\+fÒ $$<Ûä s¡ø±\T>±

n\+ø£s¡D #˚kÕÔ+. n{≤¢H˚ s¡#·q\T Äø£s¡D°j·T+>± ñ+&É&ÜìøÏ n\+ø±sê\T ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T.

Ç~ eTqã&ç

nø£åsê\ >∑T&ç

düs¡dü«r <˚$ ˇ&ç

eTq≈£î H˚s¡TŒqT q&Ée&ç

ô|’ ø£$‘· À ª&çμ nH˚ nø£ås¡+ nH˚ø£kÕs¡T¢ sêe&É+ e\¢ ø£$‘· n+<ä+>±, $qkı+|ü⁄>± ñqï~ ø£<ë! á

$<Ûä+>± yêø±´ìøÏ @s¡Œ&É¶ n+<äyT n\+ø±s¡+. Ä n+<ä+ Xã›+ e\¢ e∫Ã+~ ø±ã{Ïº Xu≤›\+ø±s¡+. ns¡ú+

e\¢ n+<ä+ ø£*–‘˚ nsêú\+ø±s¡+ ne⁄‘·T+~. Ç|ü&ÉT ˇø£ X¯u≤›\+ø±s¡+ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

eè‘·Ô ´qTÁbÕkÕ\+ø±s¡+

✷ øÏ+~ yêø±´\T |ü]o*+#·+&ç.

n) >∑&É >∑&É e&É≈£î#·T ‘·&Éã&ç C≤]|ü&ÓqT.

Ä) s¡‘·ÔeTà n‘·ÔeTà ø√dü+ ø=‘·Ô <äT‘·Ô À bÕ\T ‘Ó∫Ã+~.

ô|’ ¬s+&ÉT yêø±´˝À¢ m≈£îÿekÕs¡T¢ e∫Ãq Vü≤\T¢ @~?

ô|’ yêø±´˝À¢ es¡Tdü>± ª&Éμ, ª‘·Ôμ nH˚ nø£åsê\T nH˚ø£kÕs¡T¢ e#êÃsTT ø£<ë! Ç{≤¢ πø Vü≤\T¢ nH˚ø£kÕs¡T¢

sêe&Üìï ªeè‘·Ô´qT ÁbÕdüμ n\+ø±s¡+ n+{≤s¡T.

2. eT]ø=ìï eè‘·Ô qTÁbÕdü n\+ø±sêìøÏ #Ó+~q yêø±´\qT eT]ø=ìï bÕsƒê\˝À yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.

Ä˝À∫+#·+&ç #Ó|üŒ+&ç

1) á ø£$‘· #·<äTe⁄‘·T+fÒ m{≤¢ nì|æ+∫+~?

2) m+<äTø£ì $qkı+|ü⁄>± ñqï~?

3) Bì˝À m≈£îÿekÕs¡T¢ e∫Ãq nø£ås¡+ @~?

SCERT TELA

NGANA

76 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20


♦ ‘Ó\+>±D sêh+˝À Á|üeVæ≤+# q<äT\T, yê{Ïô|’ ì]à+∫q Äqø£≥º\T, Ä q<äT\ rsê\˝À ñqï |ü⁄D πøåÁ‘ê\T,

<äs¡Ù˙j·T düú ≤\qT ‘Ó*j·TCÒùd |ü{Ïºø£qT ‘·j·÷s¡T #˚j·T+&ç. ìy˚~ø£ sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.

Áø£.dü+ q~ ù|s¡T Äqø£≥º |ü⁄D πøåÁ‘·+ <äs¡Ù˙j·T düú\+

1

2

3

.

.

dü÷øÏÔªªq~ bÕ<ä+ yÓ÷|æq Á|ü‹#√≥ H˚\qT

|ü#·Ãã+>±s¡+>± e÷s¡TdüTÔ+~.

n{≤¢π> eTìwæ n&ÉT>∑T ô|{Ïºq Á|ü‹#√≥

e÷qe‘·«+ #Óf…ºÌ ˙&Éìyê« ….μμ

1. Á|üdüTÔ‘·+ q<äT\ dæú‹>∑‘·T\≈£î ø±s¡D≤\T $e]+#·>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

2. n|ü]∫‘· π>j·T+ #·~$ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

3. q<äT˝À¢ ˙s¡T ø£qTeTs¡T>∑j˚T´ |ü]dæú‘·T\≈£î ø±s¡D≤\T sêj·T>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

4. q~ì e]ídü÷Ô ø£$‘· / π>j·T+ sêj·T>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

H˚ì$ #˚j·T>∑\Hê?

SCERT TELA

NGANA

77‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20


n~ 1944e dü+e‘·‡s¡+. dæøÏ+Á<ëu≤<é ù|¢Á>ö+&é »q+‘√ øÏøÏÿ]dæb˛sTT+~.

sêC≤´+>∑ ìsêà‘· ñ|üHê´kÕìï $q{≤ìøÏ Á|ü»\T ‘·+&√|ü‘·+&Ü\T>± e#êÃs¡T. n+uÒ&ÉÿsY

e÷≥\T $Hê\qï ø√]ø£‘√ u§˝≤¢s¡+ qT+&ç >∑Ti¿+ ã Z ø£≥Tºø=ì ù|¢Á>ö+&é≈£î #s¡T≈£îqï~

ˇø£ |ü~ùV≤H˚fi¯fl u≤*ø£. ñ|üHê´dü+ ÄkÕ+‘·+ ÁX¯<äΔ>± $ì ‹]– eT∞fl ˇø£ÿ‘˚ ãd”ÔøÏ

#˚s¡T≈£îqï~. Ä kÕVü≤dü u≤*πø {Ï.mHé. dü<ë\øÏÎ.

dæøÏ+Á<ëu≤<äT u§˝≤¢s¡+˝Àì ø£ ≤dæ>∑÷&É yÓTVü≤‘·sY ãd”Ô À 1928 &çôd+ãsY 25q dü<ë\øÏÎ |ü⁄{Ïº+~.

‘·+Á&ç ø=+&Éj·T´ ‘·*¢ ø£Á¬s >√|üeTà\≈£î ø£*–q ‘=$Tà~eT+~ dü+‘êq+˝À @&Ée_&É¶ dü<ë\øÏÎ. <ä[‘· ñ|ü≈£î\yÓTÆq

yÓTVü≤‘·sY ≈£î\+qT+∫ e∫Ãq dü<ë\øÏÎ ≈£î≥T+ã+ dæøÏ+Á<ëu≤<é ø£+{ÀHÓà+≥T ÁbÕ+‘·+˝À J$+#·&É+e\¢

n+≥sêì‘·q+ yÓ*y‘·≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|ü‹≈£L˝≤+XÊ\T mìï ñHêï ø=ìï nqT≈£L˝≤+XÊ\qT bı+<ä>∑*–+~.

u≤\´+qT+&˚ #·<äTe⁄˝À¢, Áø°&É À¢ n$T‘·yÓTÆq ÄdüøÏÔ #·÷|æ+~. Áø£eT+>± kÕe÷õø£ ùde, dü+|òüTdü+düÿs¡D

ñ<ä e÷˝À¢ #·Ts¡T≈£î>± bÕ˝§Z+≥÷ e∫Ã+~. ÄHê{Ï <ä[‘· ñ<ä eTHêj·T≈£î\T, sê»ø°j·T Á|üeTTKT\qT dü<ë\øÏÎ

e´øÏÔ‘·« Wqï‘· + m+‘·>±H√ Äø£≥Tº≈£î+~. á H˚|ü<∏ä +˝À 1952˝À <˚X¯+˝À yÓTT≥ºyÓTT<ä{ÏkÕ]>± ìs¡«Væ≤+∫q

kÕs¡«Á‹ø£ mìïø£ À¢ ]»sY«&ÉT nuÛÑ ]ú>± ì\ã&ç+~ dü<ë\øÏÎ. m+‘√eT+~ eTVü‰ sê»ø°j·TH˚‘·\T, Hêj·T≈£î\

eT<Ûä áyÓT sêh XÊdüqdüuÛÑ≈£î mìïø£sTT+~. kÕ+|òæTø£ dü+πøåeTXÊK eT+Á‹>±Hø±<äT, <yê<ëj·TXÊK u≤<Ûä ‘·\T

ìs¡«Væ≤+∫q ‘=* <ä[‘· eTVæ≤fi≤eT+Á‹>±, &ç|üP´{Ï d”Œø£sY>± dü<ë\øÏÎ sêh sê»ø°j·Te´edüúô|’ ã\yÓTÆq

eTTÁ<äy˚dæ+~.

1969˝À »]–q Á|ü‘˚ ø£ ‘Ó\+>±D ñ<ä e÷ìøÏ Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤+∫ ∫e]<ëø£ ‘Ó\+>±D ñ<ä eT+

yÓ+≥q&ç∫q ñ<ä eTø±]DÏ dü<ë\øÏÎ. ‘·q ã+>±s¡T, yÓ+&çq>∑\qT ø£]–+∫ n$Tàq &ÉãT“\‘√ ‘Ó\+>±D

sêh+ ø√dü+ ñ<ä e÷ìï q&ç|æ+∫q ìkÕ‡ «s¡ú Hêj·T≈£îsê\T dü<ë\øÏÎ. ˇø£yÓ’|ü⁄ Äs¡ düe÷» nqTj·÷sTT>±,

>±+<Ûj·Tyê~>± ñ+≥÷H˚ nedüs¡yÓTÆq y˚fi¯ ì»yÓTÆq b˛sê≥dü«uÛ≤yêìï #·÷|æ+∫q e´øÏÔ dü<ë\øÏÎ.

ªªHê≈£î nôd+;¢ nsTTHê Ç …¢ÌHê ˇø£ÿfÒ. Hê eT≥Tº≈£î Hê≈£î s¡÷\T‡ ‘·|æŒ‘˚ }s¡Tø√qTμμ n+≥÷ ‘êqT

ø£∫Ã‘·+>± bÕ{Ïdü÷Ô ‘·q kÕ~Ûø±s¡‘·qT, Ä‘·à>ös¡yêìï ø£&É<ëø£ ì\T|ü⁄≈£îqï bÕ\Hê<ä≈£åîsê\T dü<ë\øÏÎ.

ªn&ÉT>∑&ÉT>∑THê Hê≈£î #·]Á‘·μ kÕ~Ûø±]ø£+>± ñqï<äì Á|üø£{Ï+#·T≈£îqï dü<ë\øÏÎ 2004 p …’ 24q ‘·T~XÊ«dü

e~*+~.

(ôV’≤<äsêu≤<é ãTø˘Á≥dtº Á|ü#·T]+∫q ªH˚H˚ã˝≤ìïμ {Ï.mHé.dü<ë\øÏÎ ã‘·T≈£îø£<∏ä kÂ»q´+‘√)

ñ<ä eTB|æø£ {Ï.mHé.dü<ë\øÏÎ

SCERT TELA

NGANA

78 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

8∫qï|ü&˚

` e{Ïºø√≥ Äfi≤«s¡TkÕ«$T

#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

1. ô| ’ u§eT à˝Àì d üìïy ˚X ¯+ mø £ ÿ& É

»s¡T>∑T‘·T+&Ée#·TÃ?

2. MT Á>±eT+˝À Ç{≤¢+{Ï <äèX¯ + m|ü&Ó’Hê

#·÷XÊsê? m|ü&ÉT?

3. e÷{≤¢&ÉT‘·Tqï Hêj·T≈£î&ÉT @+ #Ó|ü‘·THêï&Éì

MTs¡T nqT≈£î+≥THêïs¡T?

4. kÕ«‘·+Á‘√´<ä eT ø±\+˝À Ç{≤¢+{Ï <äèXÊ´\T

}]˝À ø£ì|æ+#˚eì MT≈£î ‘Ó\TkÕ?

Á|üX¯ï\T:

ˇø£|üŒ{Ï ìC≤+ sêh+˝À ‘Ó\T>∑T uÛ≤cÕ dü+düÿè‘·T\T

ñù|ø£ å≈ £î >∑T]ø±e&Üìï ìs¡dædü÷Ô Ä+Á<Û√<ä´eT+

$düÔ]+∫+~. Ä dü+<äs¡“¤+>± düuÛÑ\<ë«sê |üÁ‹ø£\<ë«sê

s¡#·q\ <ë«sê Á|üC≤ #Ó’‘·Hê´ìï m{≤¢ kÕ~Û+#ês√ ‘Ó\Œ&É+

á bÕsƒ¡+ ñ<›X¯+.


SCERT TELA

NGANA

79‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

á bÕsƒ¡+ ø£<∏ëìø£ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. Ç~ J$‘·|ü⁄ eTTK´

düìïy˚XÊ*ï ≈£î¢|üÔ+>± ‘Ó*j·TCÒdüTÔ+~— dü+|òüT≥q\ eT<Ûä dü+ã+<Ûëìï

ø£fi≤‘·àø£+>± ∫Á‹düTÔ+~— Ç≥Te+{Ï e#·q Á|üÁøÏj·TH˚ ªø£<∏ëìø£μ n+{≤s¡T.

ø£<∏äq+, dü+uÛ≤wüD, •\Œ+ Ç$ ø£<∏ëìø£ Àì Á|ü<ÛëHê+XÊ\T. dü+øÏå|üÔ‘ê

\ø£åDy˚T ø£<∏ëìø£ Á|ü‘˚ ø£‘·.

1945˝À MTC≤Hé |üÁ‹ø£ À Á|ü#·T]‘·yÓTÆq Äfi≤«s¡TkÕ«$T ø£<∏ëìø£H˚

Á|üdüTÔ‘· bÕsƒê´+X¯+.


düTÁ|üdæ<äΔ s¡#·sTT‘·, kÕVæ≤ry˚‘·Ô, ‘=*‘·s¡+ ø£<∏ës¡#·sTT‘· e{Ïºø√≥ Äfi≤«s¡TkÕ«$T

q˝§Z+&É õ˝≤¢ Àì #Ós¡Te⁄e÷<ës¡+˝À »ìà+#ê&ÉT. ìC≤+bÕ\q≈£î e´‹πsø£+>± b˛sê&ç

C…’\T≈£î yÓfi≤fl&ÉT. Ä+Á<ÛäeTVü‰düuÛÑ q˝§Z+&Éõ˝≤¢ XÊK≈£î n<Ûä ≈£åî&ÉT>± |üì#XÊ&ÉT. <XÀ<ëΔs¡ø£

Á>∑+<∏äe÷\qT kÕú|æ+∫ 35 |ü⁄düÔø±\qT eTTÁ~+#ê&ÉT. ª‘Ó\+>±Dμ, ª>∑Te÷kÕÔμ\H |üÁ‹ø£\qT

q&ç|æ+#ê&ÉT. ªC…’\T˝À|ü\μ nH ø£<∏ä\ dü+|ü⁄{Ï‘√ bÕ≥T nHø£ ø£<∏ä\T sêXÊ&ÉT. sêeT|üŒs¡uÛÑdü,

‘Ó\+>±D yê´kÕ\T áj·Tq Ç‘·s¡ s¡#·q\T. ôV’≤<äsêu≤<äT dü+kÕúq+˝Àì Á|ü»˝À¢

dü÷Œ¤]Ôì, kÕ+düÿè‹ø£ #Ó’‘·Hê´ìï s¡–*+∫q Äfi≤«s¡TkÕ«$T sêdæq ªÁ|ü»\eTìwæμ, ª>∑+>∑Tμ

qe\\T m+‘√ Á|üC≤<äs¡D bı+<ësTT.

s¡#·sTT‘· |ü]#·j·T+

01`11`1915

05`02`1961





‘Ó\TdüTø=+&ç.

SCERT TELA

NGANA

80 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

I

Ä+Á<ÛäeTVü‰düuÛÑ ø±s¡ ø£s¡Ô yÓ+ø£≥sêe⁄ Hêj·T≈£î\‘√ s¡+>±|ü⁄sêìøÏ ãj·T\T <˚sê&ÉT.

ªªeTq+ H˚s¡T>± }fiÀfløÏ yÓfi¯fl≈£L&É<äT. Á>±MTj·TT\≈£î ìs¡T‘ê‡Vü≤+ ø£\T>∑T‘·T+~. Á>±MTj·TT\T yêsTT<ë´\‘√

m<äTs=ÿì rdüT≈£î yÓfi¯ófl‘ês¡Tμμ nì yÓ+ø£≥sêe⁄ ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT Hêj·T≈£î\qT.

ñ<äj·T+ 12 >∑+≥\ ø±\+. e]ø√‘·\ s√E\T. nsTTHê bı˝≤˝À¢ mes¡÷ Òs¡T. »q+ n+‘ê Hêj·T≈£î\

}πs–+|ü⁄ düHêïVü‰˝À¢ ñHêïs¡T. Hêj·T≈£î\T }]ãj·T≥ yÓ÷≥u≤$ e<ä› ≈£Ls¡TÃHêïs¡T. #Ó≥Tº &ÉqT ≈£Ls¡TÃqï ø£¬s’‘·T

j·TTe≈£î&ÉT ªª<ä+&ÉeT+&˚μμ nì ô|<ä›>=+‘·T‘√ nHêï&ÉT, yÓ+ø£≥sêe⁄yÓ’|ü⁄ #·÷dü÷Ô. $~Û>± Á>±eT nÁ>∑C≤‘·T\ yê]øÏ

ô|fÒº <ä+&É+˝ÀqT, uÛÑj·T+‘√ Á>±eT ô|‘·Ô+<ës¡¢≈£î ô|fÒº <ä+&É+˝ÀqT yÓ+ø£Á{≤e⁄≈£î ô|fÒº <ä+&É+˝ÀqT m+‘√ uÛÒ<ä+

ø£ì|æ+∫+~. $ø£dæ+∫q eTTK+, ñbıŒ+– edüTÔqï dü+‘√wü+, #·qTe⁄ ªª<ä+&ÉeT+&μμ nqï Xã›+˝À q>∑ï+>± ø£ì|æ+∫q$.

yÓ+ø£Á{≤e⁄ Ä+Á<ÛäeTVü‰düuÛÑ ø±s¡ ø£s¡Ô>± düTe÷s¡T ¬s+&ÉT HÓ\¢qT+&ç @ø£ Bø£å‘√ Á>±MTj·TT\ düeTdü \qT rdüT≈£îì |üì

#˚düTÔHêï&ÉT. 90 @+&É¢ eTTdü* yÓTT<ä\T 8 @+&É¢ u≤\Tì es¡≈£L yÓ+ø£Á{≤e+fÒ <Ûäq, e÷q,ÁbÕD s¡ø£å≈£îì>± uÛ≤$kÕÔs¡T.

n&ÉT>∑&ÉT>∑T≈£î Á>±eT ô|‘·Ô+<ës¡T¢ ì+<ä\T, H˚sê\T yÓ÷|æ ˝≤π> \+#ê\T Ò≈£î+&Ü #˚XÊ&ÉT yÓ+ø£Á{≤e⁄. ∫qï, ô|<ä›,

>ös¡e eTsê´<ä Òø£ Á|ü‹yê]ì, Á|ü‹ Ád”Ôì <äTsê“¤wü ≤&É≥+, #·+>± Á|üe]Ô+#·≥+ yÓ+ø£Á{≤e⁄ ø£èwæ |òü*‘·+>± Ò≈£î+&Ü

b˛sTTq$. Á>±eT ô|‘·Ô+<ës¡T¢ <äj·T‘√ Ç#˚Ã ≈£L*‘√, $~Û $sêeT+ Ò≈£î+&Ü J$‘ê+‘·+ |üì #˚sTT+#·Tø√e≥+,

‘·T<ä≈£î |üìyês¡T ø£&ÉT|ü⁄ì+&Ü ‹+&ç Òø£ e÷&ÉT#·T+&É≥+ e÷ì|æ+#ê&ÉT yÓ+ø£Á{≤e⁄. u≤$e<ä› #Ó≥TºÁøÏ+<ä ≈£Ls¡TÃqï

¬s’‘·Tj·TTe≈£î&ÉT u≤≥kÕ]‘√ Ä+Á<Ûä eTVü‰düuÛÑ Hêj·T≈£î\ Ä>∑eTq yês¡ÔqT }fiÀfløÏ ‘Ó ≤Œ&ÉT.

ø=~› ùd|ü{À¢H ø=+<äs¡T u≤\Ts¡T Hêj·T≈£î\T ≈£Ls¡TÃqï yÓ’|ü⁄≈£î e#êÃs¡T. yÓT\¢yÓT\¢>± düMT|ü+˝À ñdæ]#Ó≥Tº e<ä›≈£î

yÓ[fl ñdæ]ø±j·T\T sê\TÃø=ì, CÒãT\T ì+|ü⁄ø=ì qeTT\T‘·÷ yÓT\¢>± Hêj·T≈£î\ Á|üø£ÿ ≈£Ls¡TÃHêïs¡T.

Hêj·T≈£î\T |ü#·Ãì |ü∫Ãø£ô|’ Vü‰sTT>± ≈£Ls¡TÃì e÷{≤eT+r kÕ–+#ês¡T.

yê]˝À ˇø£s¡T ªª˙ù|πs+μμ nì u≤\T&çï Á|ü•ï+#ê&ÉT.

ªª*+>∑j·T´μμ nì yÓT\¢>± nHêï&ÉT. Ä |æ\¢yêì ej·TdüT‡ |ü~@+&ÉT¢ düTe÷s¡T ñ+{≤sTT.

s¡C≤ø±s¡¢ n|òü÷sTT‘ê´\≈£î ô|‘·Ô+<ës¡¢ |”&Éq≈£î e´‹πsø£+>± ‘Ó\+>±D Á|üC≤˙ø£+

‹s¡>∑ã&É¶~. n{≤¢ ‹s¡>∑ã&É{≤ìøÏ Áù|s¡Dì∫Ãqyês¡T ñ<ä eT ø±s¡ ø£s¡Ô\T, Hêj·T≈£î\T.

ÄHê{Ï e÷qe düe÷C≤ìøÏ dü«‘·+Á‘·‘·, e´øÏÔ‘·«+, >ös¡e+, eTsê´<ä, $X«e÷qe kÂÁuÛ≤‘·è‘·«+,

düVü≤qXøÏÔ, |üs¡Væ≤‘·+ e+{Ï ñ‘·ÔeT >∑TD≤\q+~+#≥+<äT≈£î yêfiófl @$<ÛäyÓTÆq Á|üj·T‘·ï+

#˚XÊs¡T? ÄHê{Ï kÕ+|òæTø£ |ü]dæú‘·T …{≤¢ ñ+&˚$? Çe˙ï ø£fi¯fl≈£î ø£{Ïºq≥T¢ $e]+#˚

ø£<∏äq+ø√dü+.. á bÕsƒ¡+ #·<äTe⁄<ë+......

Á|üy•ø£

SCERT TELA

NGANA

81‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

ªª*+>±μ! nì yÓTT<ä\T y˚TeTT |æ*#˚~μμ yÓ+ø£Á{≤e⁄ yÓ’|ü⁄ #·÷|ü⁄‘·÷ ªªdü+>∑+|ü+‘·T\T ã&ç ô|{Ïºq|üŒ{ÏqT+&û

*+>∑j·T´ nì |æ\TdüTÔHêï+μμ nì Ç+ø=ø£ |æ\¢yê&ÉT n+<äT≈£îHêï&ÉT.

Hêj·T≈£î\T ˇø£] eTTK+ ˇø£s¡T #·÷düT≈£îHêïs¡T. yÓ+ø£Á{≤e⁄ Ä˝À∫düTÔqï≥T¢ ‘·\ H˚\≈£î y˚XÊ&ÉT.

ªªMT¬ses¡Tμμ nì ˇø£ Hêj·T≈£î&ÉT Á|ü•ï+#ê&ÉT.

ªªy˚T+ ã≥º\T‘·T≈£î‘ê+μμ nì *+>∑j·T´ #ÓbÕŒ&ÉT.

ªªHêø=ø£ ñdæ]ø±j·T ÇkÕÔePμμ nì ø£ Hêj·T≈£î&ÉT *+>∑j·T´ yÓ’|ü⁄ #˚sTT#êbÕ&ÉT. yÓTT<ä≥ |ü]Vü‰düeTqT≈£îHêï&ÉT

*+>∑j·T´. nsTTHê ‘˚\TÃ≈£î+<ëeTqï≥Tº>± nqTe÷q+‘√ yÓT\¢>± CÒãT˝À qT+&ç ˇø£ ñdæ]ø±j·T rdæ n+~#êÃ&ÉT.

Ä Hêj·T≈£î&ÉT yÓ+≥H˚ n+<äT≈£îì ø=]ø±&ÉT. ø=s¡T≈£î‘·÷ ñ+&É>±H˚ nø£ÿ&É ≈£Ls¡TÃqï |æ\¢\+<äs¡÷ >∑uÛ≤\Tq Ä

Hêj·T≈£îìyÓ’|ü⁄ e∫Ã ‘·eT CÒãT˝À qTqï ø±j·T\˙ï n‘·ì eTT+<äs¡ b˛XÊs¡T.

ªªm+<äTøÏe˙ï, #ê\T, #ê\Tμμ nì Hêj·T≈£î&É+≥T+&É>±H˚ ªªÇ~ u≤>∑T+~. Ç~ u≤>∑T+~μμ nì |æ\¢\+<äs¡÷

‘êeTT uÀ]¢+∫q ø±j·T˝À¢ qT+&ç eT+∫ eT+∫$ @] n+~+#·kÕ>±s¡T.

Ä Hêj·T≈£î&ÉT |ü≥º Òì dü+‘√wü+‘√ n+<ä]ì ‘·q øö–{À¢øÏ rdüTø=ì ø£qï ø=&ÉT≈£î˝≤¢>∑ M|ü⁄\ô|’ #˚‘·T\T

ì$Tsê&ÉT. Ä u≤\Ts¡T n$T‘√‘ê‡Vü≤+‘√ Ä Hêj·T≈£îDÏí #·T{Ïºy˚XÊs¡T.

Ä u≤\Ts¡≈£î, Ä Hêj·T≈£îq≈£î @s¡Œ&çq Ä Áù|eT≈£î m+‘· $\Te >∑≥º>∑\+? Á|ü‹s√E, Á|ü‹edüTÔe⁄ nHê´j·T+>±

Vü≤]+#˚ Á>±eT ô|‘·Ô+<ës¡TDÏí ndüVæ≤´+#·T≈£îH˚ Ä u≤\Ts¡T ‘êeTT dü«j·T+>± Çe«≥y˚T>±ø£ <ëìï Hêj·T≈£î&ÉT

SCERT TELA

NGANA

82 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

n+^ø£]+#·≥+‘√ bı+~q Äq+<ëìøÏ m+‘· $\Te ø£≥º>∑\+?

‘·eT Á>±MTj·TT …’q|üŒ{Ïø° Á>±eT ô|‘·Ô+<ës¡T¢ n+fÒ Vü≤&É*b˛jT Ä

u≤\Ts¡T |üs¡Á>±MTj·TT&ÉT, |ü~ ì$TcÕ\ÁøÏ+<ä |ü]#·j·TT&Ó’q Ä

Hêj·T≈£î&ÉT ∫s¡|ü]∫‘·, nyê´»ã+<ÛäTe⁄>± ‘·\#· ã&Ü¶&É+fÒ yê]øÏ

|üs¡düŒs¡+ @s¡Œ&çq >±&ÛÜ_Ûe÷HêìøÏ m+‘· $\Te ø£≥º>∑\+?

II

ªªM+&É¢+<ä¬ses√ m]πøHê?μμ nì Ä u≤\Ts¡qT yÓ+ø£Á{≤e⁄

Á|ü•ï+#ê&ÉT.

ªªyT yÓT+<äTø=#êÃyÓ÷ #Ó|üμμ nì Hêj·T≈£î˝À¢ ø£s¡&ç>±s¡T.

|æ\¢\T ˇø£] eTTK+ ˇø£s¡T #·÷#·T≈£îHêïs¡T. n+<ä]eTTU≤\T $ø£dæ+∫q$.

ªªeTeTTà\ ã‹øÏ+#·{≤ìøÏμμ nì ˇø£ u≤\T&ÉHêï&ÉT.

ªªMTã‘·T≈£îπøyÓTÆ+~? ˙ #˚‘·T\≈£î yÓ+&çø£&çj·÷\THêïsTT. Ä |æ\¢yêì #Óe⁄\≈£î ã+>±s¡T b˛>∑T\THêïsTT. á

|æ\¢yêìøÏ ã+>±s¡T >∑T+&û\THêïsTTμμ nì ˇø£ Hêj·T≈£î&ÉT |æ\¢\yÓ’|ü⁄ #˚‘·T\T #·÷|ü⁄‘·÷ nHêï&ÉT.

ªªÇ$ ñ+fÒ? ˇø£kÕ] e÷eP]<=s¡ e÷ ãÁ¬sqT ã+<Ó\<=&√¢ ô|{Ïº+#ê&ÉTμμ.

ªªe÷ nqï ø√&Ó<ä÷&É #˚ À ã&É¶<äì e÷eP] |üfÒ\T |ü~s¡÷bÕj·T\T edü÷\T #˚XÊ&ÉTμμ

ªªe÷ <äTqïb˛‘·T ªãTdüT‡μeTqï<ä≥, eTT≈£î‘ê&ÉT Ò<äì eTT|üŒsTTs¡÷bÕj·T\T rdüT≈£îHêï&ÉT e÷*|üfÒ\T.μμ

ªªdüsêÿØ s¡ø£+ ø£≥º Ò<äì e÷ Hêj·Tq≈£î ã+&É …‘êÔs¡T ˇø£kÕ]μμ

ªªyÓ+ø£Á{≤e⁄ |ü+‘·T\T ô|{Ïºq ã&ç ÀøÏb˛‘Ó <Óã“\T ø=&É‘êqì yÓTTqï e÷ <=s¡ >∑Te÷kÕÔ u…~]+#ê&ÉT.μμ

ªªyÓTTqï e÷ neTà ≈£L*øÏb˛sTT edü÷Ô #˝À ø£f…º|ü⁄\¢ Òs¡T≈£î+≥T+fÒ m+<äTπøs¡T≈£îHêïeì e÷ neTàì dæ>∑|ü≥Tºø=ì

ø={≤º&ÉT. e÷ nj·T´ n&É¶+uÀ‘˚ #˚‹ø£Ás¡ Ç]π><ëø± ø={≤º&ÉT <=s¡>±] X‚–<ës¡T.μμ

á $<Ûä+>± |æ\¢yê+&É¢+‘ê ‘·eTø£cÕº\T ≈£î|üŒ\T>± ≈£î]|æ+#ês¡T.

ªªbısTT´˝À ø£f…º\T Òø£b˛‘Ó Äs√E sêÁ‹ ãTyÓ«{≤¢ e+&ç+~ MT neTà?μμ nì ˇø£ Hêj·T≈£î&ÉT Á|ü•ï+#ê&ÉT.

ªªH˚qT |üdüT\Tø±&ÉqT+&ç Ç+{Ïø=#ÓÃes¡≈£L e÷ ne÷à nj·÷´ eT÷\T≈£îÿ+≥÷ |ü+&ÉT≈£îHêïs¡T. Ç+{À¢ ãTe«

ñqï<˚yÓ÷qì ≈£î+&É\˙ï yÓ‘·T≈£î‘·÷+fÒ, e÷ nj·T´ Ò∫ #Ó≥¢bı<ä À¢+∫ ø£f…º\T ‘Ó∫Ã ãTe« e+&ÉT‘·T+fÒ, –sê›es¡T

ãs¡T\≈£î b˛yê\ì ùdø˘dæ+~ ã≥Tºø£b˛sTT+&ÉT, bısTT´MT<ä ãTe«+‘· #Ó&çb˛sTT+~. <ë+≥¢H˚ $Ts¡+, ñ|ü b˛düT≈£îì,

˙fi¯ófl b˛dæø=ì ‹qïμμ nì Ä u≤\T&ÉT »yêãT #ÓbÕŒ&ÉT.

ªªMT¬ses¡u≤“sTT?μμ nì HÓ‹ÔqT+&ç ø±πs≥+‘· q÷HÓ ô|≥Tº≈£îqï ø£ nu≤“sTTì Á|ü•ï+#ê&ÉT ø£ Hêj·T≈£î&ÉT.

ªªH˚qT dü+– XË{Ïº ø=&ÉT≈£îqTμμ

ªªMTπø+ ø£cÕº\THêïsTT #Ó|üμμ nì ‹]– Á|ü•ï+#ê&ÉT Hêj·T≈£î&ÉT.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªe]ø√‘·\ s√E\T. nsTTHê bı˝≤˝À¢ mes¡÷

Òs¡Tμ á yêø±´ìïã{Ïº MTπø$T ns¡úeTsTT+~.

♦ }fiÀfløÏ m<äTs=ÿì rdüTø=ì b˛e&ÉeT+fÒ

@$T{Ï?

♦ ª|æ\¢\T Hêj·T≈£îDÏ í n$T‘√‘ê‡Vü≤+‘√

#·T{ÏºyXÊs¡Tμ ø£<ë! yêfiófl n{≤¢ Á|üe]Ô+#·&ÜìøÏ

ø±s¡D≤\T @yÓTÆ ñ+{≤sTT?

SCERT TELA

NGANA

83‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

ªª@yÓ÷ Hêπø+ ms¡Tø£. e÷ Hêj·Tq¬øs¡Tø£μμ nì eTTK+ ‹bÕŒ&ÉT.

ªª zkÕ] MT neTà |üdüT\ »+>∑ À¢qT+∫ ù|&É ‘Ó∫Ã+<äì b˛©düT |üfÒ\T ÇqT|ü‘·≥º >∑T+Eø√ Ò?μμ nì y˚s=ø£

|æ\¢yê&ÉT C≤„|üø£+ #˚XÊ&ÉT. ªªÇ+ø± Ä ‘·≥º Çe« Ò<äT ≈£L&Éμμ nì XË{Ïº ø=&ÉT≈£î n+<äT≈£îHêï&ÉT.

á $<Ûä+>± Hêj·T≈£î\T düTe÷s¡T ns¡>∑+≥ø±\+ |æ\¢\‘√ >∑&çbÕs¡T.

ªªbÕ|ü+! ∫qï|ü&˚ ≈£î≥T+ã Çã“+<äT\˙ï á |æ\¢\T ‘Ó\TdüTø√yê*‡q >∑‹ ã{Ïº+<ä+fÒ |ü]dæú‘·T\T m+‘·

n<Ûë«qï+>± ñHêïjÓ÷ ‘Ó\TdüTÔqï~μμ nì Hêj·T≈£î˝À¢ ˇø£s¡Hêïs¡T.

ªªeTq+ eTq dü+‘êHêìøÏ ÄdæÔ>± Ç#˚Ã$ n|ü\T, s√>±\T, ø£cÕº Ò>±μμ nì ˇø£ Hêj·T≈£î&ÉHêï&ÉT.

ªªeTq+ á s√E kÕ«s¡ú s¡Væ≤‘·+>±, <ÛÓ’s¡ +>±, |ü≥Tº<ä\‘√ |üì#˚ùdÔ eTq dü+‘êq+ n+‘· Vü‰sTT>± ã‘·T≈£î‘ês¡Tμμ

nì ˇø£ Hêj·T≈£î&ÉHêï&ÉT.

ªªdü«‘·+Á‘·+, e´øÏÔ‘·«+, >ös¡e+, eTsê´<ä, $X¯«e÷qe kÂÁuÛ≤‘·è‘·«+, düVü≤qX¯øÏÔ, |üs¡Væ≤‘·+. Ç<˚ H˚{Ï e÷qe

düe÷C≤ìøÏ eÁ», yÓ’&É÷sê´\T, ~e´uÛÑeHê\T,

q>∑\T, HêD≤´\T, ÄdæÔ, Ä<ëj·T+μμ Ç+ø=ø£

Hêj·T≈£î&ÉHêï&ÉT.

Ç+‘·˝À Á>±eT+˝À yê<ë´\#·|ü ⁄Œ&ÉT

$qã&ç+~., ªªyêfi¯fl‘√ ø£*dæ eTfi≤flekÕÔ+μμ nì

ùdïVæ≤‘·T\‘√ ôd\e⁄ rdüT≈£î+≥Tqï≥Tº #Ó|æŒ Ä

u≤\Ts¡+‘ê |üs¡T¬>‘êÔs¡T.

1. ª∫qï|ü&˚μ ø£<∏ä #·~yês¡T ø£<ë! Bì Ä<Ûës¡+>± kÕ«‘·+Á‘ê´ìøÏ eTT+<äT Á>±e÷˝À¢ |ü]dæú‹ m{≤¢ ñ+&˚<√

}Væ≤+#·+&ç, e÷{≤¢&É+&ç.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ |æ\¢\T #Ó|æŒq $wüj·÷\qT ã{Ïº ÄHê{Ï Á>±e÷\ |ü]dæú‹ì

m{≤¢ ns¡ú+ #˚düT≈£îHêïs¡T.

♦ ªªeTq+ eTq dü+‘êHêìøÏ ÄdæÔ>± Ç#˚Ã$ n|ü\T, s√>±\T,

ø£cÕº Ò>±μμ nì Hêj·T≈£î&ÉT nq&É+˝Àì ñ<›X¯y˚T$T?

Ç$ #˚j·T+&ç



1. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ e÷≥\T mes¡T me]‘√{Ï @ dü+<äs¡“¤+˝À nHêïs√ #·]Ã+#·+&ç.

n) M+&É¢+<ä¬ses√ m]πøHê?

Ä) H˚qT dü+–XË{Ïº ø=&ÉT≈£îqT.

Ç) eTq dü+‘êqeT+‘ê Vü‰sTT>± ã‘·T≈£î‘ês¡T.

SCERT TELA

NGANA

84 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20


n) yÓ+ø£Á{≤e⁄ dü«uÛ≤yêìï ‘Ó\Œ+&ç.

Ä) yÓ+ø£Á{≤e⁄ e+{Ï j·TTe≈£î\ e\¢ ø£*π> Á|üjÓ÷»Hê Ò$?

Ç) yÓ+ø£Á{≤e⁄‘√ H˚{Ï j·TTe‘·qT |ü]o*+∫, b˛\Ã+&ç.

á) ªªeTq+ á s√E kÕ«s¡ú s¡Væ≤‘·+>±, <ÛÓ’s¡ +>±, |ü≥Tº<ä\‘√ |üì#˚ùdÔ, eTq dü+‘êq+ n+‘ê Vü‰sTT>±

ã‘·T≈£î‘ês¡Tμμ nì ˇø£ Hêj·T≈£î&ÉT m+<äT≈£î nì ñ+{≤&ÉT?


n) ª∫qï|ü&μ ø£<∏ä <ë«sê ÄHê{Ï |ü]dæú‘·T\T m{≤¢ ñHêïjÓ÷ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! Hê{Ï |ü]dæú‘·T\T H{Ï

düe÷»+˝À ≈£L&É ñHêïj·÷? ø±s¡D≤\T @$T{Ï?


2. øÏ+~ ù|sê #·<äTe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.

ìC≤+ sêh+˝À kÕ+düÿ è‹ø£+>±, uÛ≤cÕ|üs¡+>± nD∫y˚j·Tã&çq ‘Ó\+>±D Á|ü»˝À¢ yê] e÷‘·èuÛ≤wü,

dü+düÿ è‹ |ü≥¢ >±&ÛÜ_Ûe÷q+ ø£*–+#·≥+˝À ÄHê&ÉT ‘Ó\T>∑T Á>∑+<∏ë\j·÷\T, |üsƒ¡Hê\j·÷\T, ‘Ó\T>∑T |üÁ‹ø£\T

m+‘√ <√Vü≤<ä+ #XÊsTT. ‘Ó\+>±D˝À ‘Ó\T>∑T Á|ü»\≈£î ‘Ó\T>∑T uÛ≤wüô|’, dü+düÿ è‹ô|’ ÄdüøÏÔ ø£*–+#·≥+ <ë«sê

yê] C≤rj·T, kÕ+düÿ è‹ø£ $ø±kÕìøÏ ø£èwæ #˚dæq eTVü≤˙j·TT˝À¢ e÷&ÉbÕ{Ï Vü≤qTeT+‘·sêe⁄, düTs¡es¡+

Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶, nVü≤˝≤´u≤sTT, sêC≤ãVü≤<ä÷›sY yÓ+ø£Á{≤e÷¬s&ç¶, sê$ Hêsêj·TD¬s&ç¶ eTTKT´\T. C≤‹ì #Ó’‘·q´|ü]#

\ø£å´+‘√H˚ e÷&ÉbÕ{Ï Vü≤qTeT+‘·sêe⁄ Ä+Á<Û√<ä´e÷ìï ‘Ó\+>±D≤˝À n+fÒ n|üŒ{Ï ìC≤+ sêh+˝À

ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.

Á|üX¯ï\T :

n) nD∫y˚‘·≈£î >∑T¬s’q yê¬ses¡T?

Ä) yêfi¯ófl @@ $wüj·÷˝À¢ nDÏ∫y˚‘·≈£î >∑T] nj·÷´s¡T?

Ç) ‘Ó\+>±D˝À Ä+Á<Û√<ä eT+ m+<äT≈£î $düÔ]+∫+~?

á) ‘Ó\+>±D Á|ü»˝À¢ uÛ≤cÕdü+düÿ è‘·T\|ü≥¢ n_Ûe÷Hêìï ô|+∫q dü+düú Ò$?

ñ) ‘Ó\+>±D˝À C≤rj·T, kÕ+düÿ è‹ø£ $ø±kÕìøÏ ø£èwæ #˚dæq eTVü≤˙j·TT\T mes¡T?

SCERT TELA

NGANA

85‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ‘· dæq |ü<ë\≈£î nsêú\T ‘Ó\TdüTø=ì sêj·T+&ç.

n) yÓ+ø£Á{≤e⁄≈£î ô|fºÒ <ä+&É+˝À ô|‘·Ô+<ës¡¢≈£î ô|fÒº <ä+&É+˝À ‘˚&Ü ø£ì|æ+∫+~.

Ä) Ä Hêj·T≈£î&ÉT |æ\¢\≈£î nyê´» ã+<ÛäTyÓ’b˛j·÷&ÉT.

Ç) düsêÿØ s¡ø£+ ø£≥º Ò<äì Ä |æ\¢yêì ‘·+Á&çøÏ ã+&É …‘êÔs¡T.

á) Ä ãTe«˝ÀH˚ $Ts¡+, ñ|üb˛düTø=ì |æ\¢yê&ÉT ‹Hêï&ÉT.

ñ) ø£cÕº\ dü+>∑‹ Hêj·Tq≈£î ms¡Tø£.

2. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ‘· dæq |ü<ë\≈£î n<˚ ns¡ú+ e#˚Ã eT] ¬s+&ÉT |ü<ë\qT sêj·T+&ç.

ñ<ë :` }fiÀflì j·TTe≈£î&ÉT yÓ+ø£Á{≤e⁄≈£î <ä+&É+ ô|{≤º&ÉT.

<ä+&É+ R qeTkÕÿs¡+, n+»*

n) |æ\¢\ |ü≥¢ Äj·Tq≈£î >∑\ Áù|eT≈£î $\Te ø£≥º Ò+.

Ä) |æ\¢\T ‘·eT ø£cÕº\qT ≈£î|üŒ\T>± ≈£î]|æ+#ês¡T.

Ç) |æ\¢\+<äs¡÷ >∑uÛ≤\Tq n‘·ì e<ä›≈£î #˚s¡T≈£îHêïs¡T.

á) ˙ #˚‘·T\≈£î yÓ+&ç ø£&çj·÷\THêïsTT.

3. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ‘· dæq |ü<ë\≈£î bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± Á|üø£è‹ |ü<ë\T sêj·T+&ç.

n) Hêj·T≈£î\T ˇø£] yÓTT>∑+ ˇø£s¡T #·÷düT≈£îHêïs¡T.

Ä) n‘·&ÉT |ü≥º Òì dü+‘·dü+ ‘√ |æ\¢\qT <ä>∑Z]øÏ rdüT≈£îHêï&ÉT.

Ç) eTq+ <ÛÓ’s¡ +>± ø£wüº|ü&ç |üì#˚ùdÔ eTq |æ\¢\T düTø£+>± ñ+{≤s¡T.

á) >±s¡e+ bı+<ë\+fÒ eT+∫ |üqT\T #˚j·÷*.


1. øÏ+~ n+XÊ\ >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± sêj·T+&ç.

n) á bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± #˚düTø=ì, MT nqTuÛÑyê\‘√ ˇø£ ∫qï ø£<∏ä sêj·T+&ç.

(˝Ò<ë)

Ä) yÓ+ø£Á{≤e⁄e … Á>±eT+ u≤>∑Tø√dü+ bÕ≥T |ü&ÉT‘·Tqï yêfi¯ófl H˚&ÉT ≈£L&Ü ñ+{≤s¡T. n≥Te+{Ï yê]

ùde\qT Á|üX¯+dædü÷Ô ˇø£ n_Ûq+<äq |üÁ‘·+ sêj·T+&ç.

V. |ü<äC≤\ $ìjÓ÷>∑+

SCERT TELA

NGANA

86 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20


1. øÏ+~ |ü{Ïºø£ Àì U≤∞\qT |üP]+#·+&ç.


$»j·T+ e\¢ >∑s¡«+

ã\sêeTT&ÉTqT, ø£èwüßí&ÉTqT

Áø£eTeTT ø±ì~

sê»´ø±+ø£å

nwüº~≈£îÿ\T

Á|ü»\uÛ≤wü

ÄÁy˚T&ç‘· dü+~Û

✷ øÏ+~ yê{Ïì #·<äTe+&ç.

Wsös¡! m+‘· >=|üŒ|üì #˚XÊe⁄.

ÄVü‰Vü‰! m+‘√ Äq+<ä+ ø£*–+#êe⁄.

ô|’ yêø±´˝À¢ ‘· dæq |ü<ë\qT $&ÉBdæ sêùdÔ

Wsös¡ R Ws¡ G Ws¡

ÄVü‰Vü‰ R ÄVü‰ G ÄVü‰ ` ne⁄‘·THêïsTT ø£<ë!

Çø£ÿ&É πø |ü<ä+ ¬s+&ÉTkÕs¡T¢ e∫Ã+~. n{≤¢ e∫Ãq|ü&ÉT ¬s+&√kÕ] e∫Ãq |ü<ëìï ªÄÁyT&ç‘·+μ n+{≤s¡T.

ô|’ |ü<ë\qT >∑eTìùdÔ ...

Ws¡ R WsY G n

ÄVü‰ R ÄVt≤ G Ä

Ä |ü<ë\ ∫es¡ n#·TÃ\T ø£qã&ÉT‘·THêïsTT. yê{ÏøÏ ÄÁy˚T&ç‘·+ e∫Ã #˚]‘˚ @eTe⁄‘·T+<√ #·÷<ë›+.

Ws¡ G Ws¡ R Wsös¡

W (sYG n) R Ws¡ nì ñ+&É>± nø±s¡+ À|æ+∫ WsY G Ws¡ nì ñ+≥T+~. ÄÁyT&ç‘· |ü<ä+˝Àì ªWμ e∫Ã

#˚] ªWsös¡μ nì nsTT+~.

SCERT TELA

NGANA

87‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

n{≤¢π> ÄVü‰ G ÄVü‰ R Ä (Vt≤ G Ä) G ÄVü‰ R ÄVü‰Vü‰

Bìe\¢ n#·TÃ≈£î ÄÁyT&ç‘·+ |üs¡yÓTÆ‘ dü+~Û »s¡T>∑T‘·T+~. Ç~ ªÄÁyT&ç‘·dü+~Ûμ.

ªªn#·TÃq≈£î ÄÁy˚T&ç‘·+ |üs¡yÓTÆ‘˚ dü+~Û ‘·s¡T#·T>±q>∑T.μμ

2. øÏ+~ |ü<ë\qT ø£*|æ sêj·T+&ç.

n) n|ü&ÉT G n|ü&ÉT R

Ä) @$T G @$T R

Ç) }s¡T G }s¡T R

á) Ç+≥ G Ç+≥ R

ñ) z] G z] R

~«s¡Tø£Ô≥ø±s¡· dü+~Û

✷ á øÏ+~ |ü<ë\qT #·<äTe+&ç.

n) |ü>∑\T G |ü>∑\T R |ü≥º|ü>∑\T

Ä) ∫es¡ G ∫es¡ R ∫≥º∫es¡

ô|’ |ü<ë\T ø£*|æq|ü&ÉT @+ »]–+<√ #Ó|üŒ+&ç.

|ü>∑\T G |ü>∑\T R |ü≥º|ü>∑\T ne⁄‘√+~. n+fÒ yÓTT<ä{Ï |ü<ä+˝Àì |ü>∑\T˝À ª|üμ ‘·sê«‘· ñqï ª>∑\Tμ b˛sTT

<ëìøÏ ã<äT\T>± ª≥ºμ e∫Ã+~. n|ü&ÉT |ü≥º|ü>∑\T nsTT+~. n{¢H˚ ª∫≥º∫es¡μ |ü<ä+ ≈£L&É.

eT]ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T #·÷<ë›+.

n) q&ÉTeT G q&ÉTeT R q≥ºq&ÉTeT

Ä) ø=q G ø=q R ø=≥ºø=q

Ç) ø£&É G ø£&É R ø£≥ºø£&É

ªÄÁyT&ç‘·+μ |üs¡+>± ñ+fÒ q&ÉTeT, ø=q, ø£&É yÓTT<ä …’q Xu≤›\˝À yÓTT<ä{Ï n#·TÃ MT<ä nìï nø£åsê\T b˛sTT

yê{Ï kÕúq+˝À ª≥ºμ edüTÔ+<äì #·÷XÊ+ ø£<ë!

ÄÁy˚T&ç‘·+ |üs¡yÓTÆ‘˚ ø£&Ü<äT\ ‘=* n#·TÃMT~ nìï nø£åsê\≈£î ~«s¡Tø£Ô≥ø±s¡+ edüTÔ+~.

~«s¡Tø£Ô≥ø±s¡eTq>± ª≥ºμ (~«‘·«eTT)

SCERT TELA

NGANA

88 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

3. øÏ+~ |ü<ë\qT ø£*|æ sêj·T+&ç. @+ »]–+<√ #Ó|üŒ+&ç.

n) ãj·T\T G ãj·T\T R

Ä) n+‘· G n+‘· R

Ç) ‘·T<ä G ‘·T<ä R

á) mìï G mìï R


♦ MT ‘ê‘· / neTàeTà / Hêj·TqeTà\qT n&ç– ø£ ø£<∏ä #Ó|æŒ+#·Tø=ì yêfi¯ófl #Ó|æŒq≥T¢>±H˚ sêdæ ìy˚~ø£qT

‘·s¡>∑‹˝À Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.

dü÷øÏÔ

Á|ü»\ jÓ÷>∑πøåe÷\ ø√dü+, m+‘· ô|<ä›

‘ê´>±ì¬ø’Hê yÓqTø±&Éìyê&˚ ì»yÓTÆq

Á|üC≤Hêj·T≈£î&ÉT.

` qπs+Á<ä ø√Vü≤*

1. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± kÕ«‘·+Á‘ê´ìøÏ eTT+<äT, Á>±e÷˝À¢ |ü]dæú‹ ne⁄qT / ø±<äT

m{≤¢ ñ+&˚<√ e÷{≤¢&É>∑\qT.

2. n|ü]∫‘· n+XÊìï ns¡ú+ #˚düTø=ì »yêãT\T sêj·T>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

3. ø£<∏ä Ä<Ûës¡+>± ‘·–q ø±s¡D≤\‘√ H˚{Ï |ü]dæú‘·T\qT >∑T]+∫ ne⁄qT / ø±<äT

sêj·T>∑\qT.

4. ø£<∏äqT / n_Ûq+<äq |üÁ‘êìï sêj·T>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

H˚ì$ #˚j·T>∑\Hê?

SCERT TELA

NGANA

89‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

9neTs¡T\T

` Ä#ês¡ ¬ø.s¡T≈£îïB›Hé

1. u§eTà˝À @+

»s¡T>∑T‘·Tqï~?

2. dü÷ÔbÕ\qT m+<äT≈£î

ø£{ÏºkÕÔs¡T?

3. dü÷Ô|ü+ e<ä› m+<äT≈£î

ìyêfi¯ó\T n]ŒkÕÔs¡T?

4. neTs¡Ms¡T\≈£î m{≤¢

ìyêfi¯ó\T n]Œ+#ê˝À

MT≈£î ‘Ó\TkÕ ?

Á|üX¯ï\T:

Á|ü‘´ø£ ‘Ó\+>±DqT ø±+øÏådü÷Ô 1969˝À ô|<ä›m‘·TÔq ‘Ó\+>±D Á|ü»\T ñ<ä eT+ #XÊs¡T. Hê{Ï b˛sê≥+˝À

360 eT+~øÏ ô|’>± $<ë´s¡Tú\T, j·TTe≈£î\T ÁbÕD‘ê´>∑+ #XÊs¡T. Ä neTs¡Ms¡T\≈£î Á|ü»\T, ø£e⁄\T, ø£fi≤ø±s¡T\T

‘·eT<Ó’q Ø‹˝À ìyêfió\T n]Œ+#ês¡T. Ä#ês¡ s¡T≈£îïB›Hé neTs¡Ms¡T\≈£î ‘·q ø£$‘· <ë«sê ìyêfió\T n]Œ+#ê&ÉT.

(1969 dü+|òüT≥q≈£î dü+ã+~Û+∫ n|ü&ÉT sêdæq ø£$‘· ø±ã{Ïº bÕsƒ¡+˝À ªªÁ|ü‘˚ ø£ ‘Ó\+>±D≤ u≤Vü‰≥+>±

kÕ~ÛkÕÔ+μμ nì ñqï~. <ëìï >∑eTì+#·+&ç.)

‘Ó\+>±D ñ<ä eT+˝À Hê{Ï qT+&ç H˚{Ïes¡≈£î neTs¡T …’q yê] ‘ê´>±\qT düà]+#·Tø√e&Éy˚T á bÕsƒ¡+

ñ<˚›X¯+.

bÕsƒ¡+ H˚|ü<∏ä +, ñ<›X¯+


SCERT TELA

NGANA

90 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

á bÕsƒ¡+ ªπ>j·Tμ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~.

Ç~ õ. j·÷<ä–], ¬ø.s¡T≈£îïB›Hé sêdæq

ª$|ü¢e &ÛÉ+ø±μ nH˚ ø£$‘ê dü+ø£\q+˝Àì~.

02`05`1947

26`05`2013

kÕe÷õø£düŒ èVü≤ ø£*–q kÕVæ≤ry‘·Ô. Ä#ês¡ ¬ø.s¡T≈£îïB›Hé. áj·Tq Hê>∑sYø£s¡÷ï\T

õ˝≤¢ sê#·÷s¡T Á>±eT+˝À »ìà+#ê&ÉT.

ñkÕàìj·÷ $X«$<ë´\j·T+˝À Ä#ês¡T´&ç>± |üì#XÊ&ÉT. ªC≤q|ü<ä kÕVæ≤‘· +˝À

n\+ø±s¡ $<Ûëq+μô|’ |ü]XÀ<Ûäq Á>∑+<∏ëìï sêXÊ&ÉT. 1969 dü+ˆˆ˝À ª$|ü¢e&ÛÉ+ø±μ

yÓ÷–+#·&É+‘√ yÓTT<ä …’q Ç‘·ì s¡#·Hê yê´dü+>∑+ ‘·T~XÊ«dü es¡≈£î ø=qkÕ–+~.

Á|üj·÷D+, XË*yÓT, dü÷øÏÔdüT<Ûä, øÏHÓïs¡yÓT≥T¢, yÓ÷<äT>∑|üP\T, $X«<äs¡Ùq+ e+{Ï ñ‘·ÔeT

s¡#·q\T #˚XÊ&ÉT. mH√ï kÕVæ≤‘· dü+düú\ qT+&ç |ü⁄s¡kÕÿsê\T n+<äT≈£îHêï&ÉT.


ø£$ |ü]#·j·T+






NGANA

91‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

I

e÷¬ø’ ndüTe⁄\T u≤dæq

e÷qT´˝≤s¡ ! <ÛäqT´˝≤s¡ !

e÷‘·èuÛÑ÷$T ùd«#·Ã¤ ø=s¡≈£î

ã*j·TsTT´q Á|üã\T˝≤s¡ !

‘Ó\+>±D >∑s¡“¤eTTàq

>∑*–q l s¡TÁ<äT˝≤s¡

»qì, düKT\, ùde\¬ø’

‘·qT y=&ç¶q |òüTqT˝≤sê !

kÂVü‰s¡›‘·‘√&É ì#·TÃ

CÀVü‰s¡T\T, CÀVü‰s¡T\T

düø£\»qT\ düeT÷Vü≤eTT\T

düeT]Œ+#·T CÀVü‰s¡T\T

Ä˝À∫+#·+&ç #Ó|üŒ+&ç

♦ ªªe÷¬ø’ ndüTe⁄\T u≤dæqμμ

nq≥+˝À e÷≈£î n+fÒ

mes¡T?

♦ CÀVü‰s¡T\T n+fÒ @$T{Ï?

me]ø Ï CÀV ü ‰s ¡ T\T

düeT]ŒkÕÔ+? m+<äT≈£î

düeT]Œ+#ê*?

e\dü bÕ\q˝Àì $eø£åô|’, ‘·eT ÁbÕ+‘· $eTTøÏÔ ø√dü+, dü«|ü]bÕ\q ø√dü+, düVü≤»eqs¡T\

dü+s¡ø£åD ø√dü+, ‘·eT<Ó’q uÛ≤wü, dü+düÿ è‘·T\qT ø±bÕ&ÉTø√e≥+ ø√dü+ ‘Ó\+>±D Á|ü»\T

ñ<ä e÷\T, #˚XÊs¡T. 1969 ñ<ä eT+˝À ‘·eT ÁbÕD≤\qT ôd’‘·+ …ø£ÿ #˚j·Tø£ ÄX¯j·Tdæ~Δ

ø=s¡≈£î b˛sê&ç neTs¡T …’q Ms¡T\≈£î ø£$ m{≤¢ ìyêfi¯ó\T n]Œ+#ê&√ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

Á|üy•ø£

II

@ ‘·*¢ ø£&ÉT|ü⁄ |ü+≥\ ø=s¡ø√

˙ ‘·*¢ ø£&ÉT|ü⁄ eT+≥\ e÷&ÓqT

@ dü‹ kÂuÛ≤>∑ eTTà\ ø=s¡ø√

˙ dü‹ ≈£î+≈£îeT >√˝ÀŒjÓTqT

Á|ü‘˚ ø£ ‘Ó\+>±D ø=s¡¬ø’

Á|üeVæ≤+∫q ˙ s¡ø£Ô+

bÕbÕ‘·Tà\ |ü]bÕ\q

|ü{≤|ü+#· Ö |üs¡ +‘·+

Áø±+‹ $&É<äT ` XÊ+‘· |ü&É<äTSCERT TELA

NGANA

92 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

MT y=ø=ÿø£ÿ s¡ø£Ô|ü⁄ #·Tπøÿ

˝≤yÓ’q $wüeTTà\ Á>∑πøÿ

á Ms¡T\ ñÁ<˚ø±g+

á Ms¡T\ ñ<√“<Ûës¡ú+

˙ ô|{Ïºq s¡ø£Ô|ü⁄ ‹\ø£+

Hê bÕ*{Ï Bøå± ã+<Ûä+

n~Ûø±sê+<ÛäT\ bÕ*{Ï

s¡T~Ûs¡dæø£Ô j·TeTbÕX¯+

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªªø£&ÉT|ü⁄ |ü+≥\ ø£&ÉT|ü⁄ eT+≥\μμ Bìì

>∑T]+∫ MTπø$T ns¡úeTsTT+~?

♦ ªªbÕbÕ‘·Tà\ |ü]bÕ\qμμ nì nq&É+˝À ø£$

ñ<›X¯+ @yÓTÆ ñ+≥T+~?

III

s¡ø£Ô ‘·s¡ŒDeTàsTTHê

s¡øÏÔ‘√&É sTT#ÃkÕÔ+

MT j·T&ÉT>∑T\ C≤&É À¢

e÷j·T&ÉT>∑T\ qT+#˚kÕÔ+

nq+‘êø±X+

düT$XÊ\ uÛÑ÷e\j·T+

eT<Ûä qTqï z düeTdüÔ ÁbÕDT˝≤sê !

e÷ Á|ü‹q $qT&ÉT

Á|ü‘˚ ø£ ‘Ó\+>±D≤

u≤Vü‰≥+>± kÕ~ÛkÕÔ+ !

eTè‘·Ms¡T\ Ä‘·à\˝À

neTè‘· es¡+ ≈£î]|ækÕÔ+

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ª ªMT j · T& É T> ∑ TC≤& É˝À ¢

e÷j·T&ÉT>∑T\ qT+#kÕÔ+!μμ

Bìì MT ¬s{≤ ¢ ns ¡ ú+

#düT≈£îHêïs¡T?

♦ ªneTè‘·es¡+ ≈£î]|æ+#·&É+μ

n+fÒ @$T{Ï?

SCERT TELA

NGANA

93‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

kÕsê+X¯+

‘Ó\+>±D Á|ü»\ø√dü+, e÷‘·èuÛÑ÷$T$eTTøÏÔ ø√dü+ ÁbÕD‘ê´>∑+ #dæq <Ûäq´Je⁄˝≤sê! MT≈£î CÀVü‰s¡T¢. Ms¡T˝≤sê!

MT J$‘·+ ‘Ó\+>±D uÛÑ÷$T|ü⁄Á‘·T\ ùde\˝ÀH˚ ‘·]+∫+~. á düe÷»eT+‘ê MT≈£î CÀVü‰s¡T¢ n]ŒdüTÔ+~. Çø£ÿ&ç

Á|ü»\ düTKdü+‘√cÕ\ ø√dü+ MTs¡T, MT ≈£î≥T+ãdüuÛÑT´\T mH√ï u≤<Ûä\qT nqTuÛÑ$+#ês¡T. Á|ü‘´ø£ ‘Ó\+>±D kÕ<Ûäq

ø√dü+ bÕ]qs¡ø£Ô+ bÕbÕ‘·Tà\|ü]bÕ\q n+‘·eTj˚T´es¡≈£î $ÁX¯$T+#·<äT. XÊ+‹+#·<äT. MT ˇø=ÿø£ÿ s¡ø£Ô|ü⁄#·T≈£ÿ

‘Ó\+>±D e´‹πs≈£î\ô|’ $wü+ ∫eTTà‘·T+~. MT Äy˚X¯+ Á|ü‘˚ ø£ ‘Ó\+>±D nedüsêìï Á|ü‹ ì$Twü+ Á|üuÀ~ÛdüTÔ+~.

MTs¡T <Ûä]+∫q s¡ø£Ô‹\ø£+ e÷≈£î dü÷Œ¤]Ôq+~düTÔ+~. n~ n~Ûø±s¡ eT<ä+‘√ ã*dæq yê]øÏ j·TeTbÕX¯eTe⁄‘·T+~.

MT n&ÉT>∑T\˝À n&ÉTπ>dü÷Ô e÷ HÓ‘·TÔs¡T <Ûës¡b˛kÕÔ+. s¡ø£Ô‘·s¡ŒD≤\qT #˚kÕÔ+. ì+–, H˚\˝À $düÔ]+∫q düeTdüÔ

ÁbÕDT˝≤sê! e÷ Á|ü‹»„ $q+&ç. u≤Vü‰≥+>±H˚ ‘Ó\+>±DqT kÕ~ÛkÕÔ+. neTs¡T\ Ä‘·à\T XÊ+‹+#˚ $<Ûä+>±

neTè‘·es¡+ ≈£î]|ækÕÔ+.

Ç$ #˚j·T+&ç

1. ‘Ó\+>±D sêhkÕ<Ûäq ø√dü+ »]–q ñ<ä eT+ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.

1. øÏ+~ yêø±´\T #·<äTe+&ç. n$ bÕsƒ¡+˝À mø£ÿ&ÉTHêïjÓ÷ >∑T]Ô+∫, yê{Ï dü+<äs¡“¤+ sêj·T+&ç.

n) düø£\»qT\ düeT÷Vü≤eTT\T.

Ä) Áø±+‹ $&É<äT ` XÊ+‘· |ü&É<äT.

Ç) s¡T~Ûs¡dæø£Ô j·TeTbÕX¯+.

á) neTè‘·es¡+ ≈£î]|ækÕÔ+.

2. øÏ+~ ù|sêqT #·~$ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.

1969 Hê{Ï Á|ü‘˚ ø£ ‘Ó\+>±D ñ<ä eT+ 2009 Hê{ÏøÏ eT¨<ä eTeTsTT+~. á eT*<äX¯ ñ<ä eT+˝À

$<ë´s¡Tú\T, ñ<√´>∑T\T, ø£e⁄\T, ø£fi≤ø±s¡T\T, Hêj·T≈£î\T, |æ\¢\ qT+&ç ô|<ä›\ es¡≈£î düø£\»qT\T bÕ˝§ZHêïs¡T.

ñ<ä eT+ XÊ+‹j·TT‘·+>± q&Éyê\ì ñ<ä eT Hêj·Tø£‘·«+ ø√]+~. ‘Ó\+>±D¬ø’ Á|ü»\+<äs¡T Ä‘·à$XÊ«dü+‘√

b˛sê&Ü\ì, n<ÛÓ’s¡ +‘√ ã*<ëHê\T #˚j·Te<ä›ì #Ó|æŒ+~. Ä ñ<ä e÷\ |òü*‘·+>± 2014 pHé 2e ‘˚Bq

‘Ó\+>±Dsêh+ Ä$s¡“¤$+∫+~. neTs¡Ms¡T\ ÄXj·T+ dæ~Δ+∫+~. Á|üuÛÑT‘·«+ Ä~Ûø±]ø£+>± y&ÉTø£\T ìs¡«Væ≤+∫+~.



SCERT TELA

NGANA

94 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20



n) neTs¡Ms¡T\qT ø£$ ªª‘Ó\+>±D >∑s¡“¤eTTàq >∑*–q l s¡TÁ<äT˝≤sê!μμ nì m+<äT≈£î dü+uÀ~Û+#ê&ÉT?

Ä) neTs¡Ms¡T\ |ü≥¢ eTqyÓT{≤¢+{Ï >ös¡yêìï #·÷bÕ*?

Ç) n~Ûø±sê+<ÛäT\ Á|ües¡Ôq m{≤¢ ñ+≥T+~?

á) ø£$ Á|ü‹»„ Àì $wüj·÷ìï MT¬s{≤¢ ns¡ú+ #˚düT≈£îHêïs¡T?


n) ø£$ Hê&ÉT #˚dæq Á|ü‹»„ H˚&ÉT kÕø±s¡yÓTÆ+~ ø£<ë! BìøÏ bÕ≥Tã&çq yê]ì >∑T]+∫ $e]+#·+&ç.



n) Á|ü‘˚ ø£ ‘Ó\+>±D ñ<ä eT+˝À neTs¡T …’q yê] ‘ê´>±ìï >∑T]+∫ ˇø£ ø£$‘·/π>j·T+ sêj·T+&ç.

V. |ü<äC≤\ $ìjÓ÷>∑+

1. øÏ+~ |ü<ë\≈£î |üsê´j·T|ü<ë\T (n<˚ ns¡ú+ e#˚Ã |ü<ë\qT) sêj·T+&ç.

n) düeT÷Vü≤+ R

Ä) ndüTe⁄\T R

Ç) ùd«#·Ã¤ R

á) düKT\T R

‘Ó\+>±D˝Àì Äu≤\>√bÕ\+ |òüTq+>± dü+ãTsê\T »s¡T|ü⁄≈£îqï~. kÕ~Û+∫q ‘Ó\+>±DqT ã+>±s¡T ‘Ó\+>±D>±

r]Ã~<ä›&ÜìøÏ n+<äs¡+ ø£èwæ #˚j·÷*. n<˚ eTq+ neTs¡Ms¡T\≈£î Ç#˚Ã |òüTqyÓTÆq ìyê[.

Á|üX¯ï\T :

n) ‘Ó\+>±D ñ<ä eT+ m+<äT≈£î »]–+~?

Ä) ñ<ä eT+˝À me¬ses¡T bÕ˝§ZHêïs¡T?

Ç) ñ<ä eT+ |ü{¢ Hêj·Tø£‘ê«ìøÏ ñqï Ä˝À#·q @$T{Ï?

á) Äu≤\>√bÕ\+ n+fÒ ns¡úy˚T$T{Ï?

ñ) neTs¡Ms¡T\≈£î eTq$T#˚Ã ìyê[ @$T{Ï?

SCERT TELA

NGANA

95‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

2. øÏ+~ yêø±´\˝À ‘· dæq |ü<ë\≈£î >∑\ HêHêsêú\T (y˚s¡T y˚s¡T nsêú\T) sêj·T+&ç.

n) á es¡+˝À ≈£î]dæq ô|<ä› es¡+ Ç~.

».

Ä) neTè‘·+‘√ bÕj·Tdü+ #XÊs¡T. neTè‘·+‘√ #‘·T\T ø£&ç>±s¡T.

».

3. øÏ+~ eè‘·Ô+˝À>∑\ Á|üø£è‹, $ø£è‹ |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.

Á|üø£è‹ ` $ø£è‹

Á|ü‹q

Äø±X+

l uÛ≤>∑ +

Äø£dü+ Á|ü‹»„

dæ]

u≤¬>

Z+


dü+<ÛäT\T

1. øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ, dü+~Ûù|s¡T sêj·T+&ç.

n) ñÁ<ø±g+ R G R

Ä) yÓTT≥ºyÓTT<ä\T R G R

Ç) ˝≤yÓ’q R G R

á) nq+‘êø±X+ R G R

ñ) ˇø=ÿø£ÿ R G R

ñ|üe÷\+ø±s¡+

✷ øÏ+~ yêø±´\qT #·<äTe+&ç. ‘˚&Ü #Ó|üŒ+&ç.

ÄyÓT eTTK+ n+<ä+>± ñqï~.

ÄyÓT eTTK+ #·+Á<ä_+ã+ e … n+<ä+>± ñqï~.

ô|’ yêø±´˝À¢ì ‘˚&ÜqT #·÷ùdÔ ªÄyÓT eTTK+ n+<ä+>± ñqï~μ nH˚ <ëìøÏ ã<äT\T ªÄyÓT eTTK+

#·+Á<ä_+ã+ e … n+<ä+>± ñqï~μ nH˚ yêø£ + u≤>± Äø£≥Tº≈£î+≥T+~ ø£<ë! Ç{≤¢ Äø£≥Tº≈£îH˚≥≥T¢

#Ó|üŒ&ÜìøÏ #·+Á<ä_+ã+ nH˚ b˛*ø£qT rdüT≈£îHêï+. Ç{≤¢ #·ø£ÿì b˛*ø£‘√ #Ó|üŒ&ÜH˚ï ªñ|üe÷\+ø±s¡+μ

n+{≤+.ô|’ yêø±´ìïã{Ïº #·÷ùdÔ ñ|üe÷\+ø±s¡+˝À Hê\T>∑T n+XÊ\qT >∑eTì+#·e#·TÃ. n$ :

SCERT TELA

NGANA

96 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20


♦ ‘Ó\+>±D ñ<ä eT+ dü+<äs¡“¤+>± e∫Ãq bÕ≥\qT Ò<ë ñ<ä eTø±\+˝À »]–q ø£ ø±s¡ Áø£eT+ >∑T]+∫

$esê\T ùdø£]+∫ ìy˚~ø£ sêj·T+&ç. ‘·s¡>∑‹˝À Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.

1) ñ|üyTj·T+ ` <˚ìì Òø£ me]ì b˛\TdüTÔHêïyÓ÷ ‘Ó*ù|~. (ÄyÓT eTTK+ ñ|üy˚Tj·T+)

2) ñ|üe÷q+ ` <˚ì‘√ Òø£ me]‘√ b˛\TdüTÔHêïyÓ÷ ‘Ó*ù|~. (#·+Á<ä_+ã+ ñ|üe÷q+).

3) düe÷q<Ûäs¡à+ ` ñ|üy˚Tj·T, ñ|üe÷Hê˝À¢ ñ+&˚ πø $<ÛäyÓTÆq <Ûäs¡à+. (n+<ä+>± ñ+&É&É+ `

düe÷q<Ûäs¡à+).

4) ñ|üe÷yê#·ø£+ ` b˛*ø£qT ‘Ó*ù| |ü<ä+. (e … ` ñ|üe÷yê#·ø£+)

ñ|üe÷q, ñ|üy˚Tj·÷\≈£î #·ø£ÿì b˛*ø£ #Ó|üŒ&Éy˚T ñ|üe÷\+ø±s¡+.

2. øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\T #·<äTe+&ç. <ìì <ì‘√ b˛˝≤Ãs√, yê{Ï Àì düe÷q<Ûäs¡à+ @$T{À #Ó|üŒ+&ç.

n) @ø£\e⁄´&ÉT ns¡T®qT&ç e … >∑T]‘·|üŒì $\Tø±&ÉT.

Ä) ‘√≥˝À |æ\¢\T d”‘êø√ø£∫\Tø£ ≤¢>± n≥÷ Ç≥÷ ‹s¡T>∑T‘·THêïs¡T.

1. ‘Ó\+>±D ñ<ä eT+ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

2. uÛ≤yê\≈£î dü]b˛j˚T π>j·TbÕ<ë\qT >∑T]Ô+∫ dü+<äs¡“¤+ sêj·T>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

3. ‘Ó\+>±D sêhkÕ<Ûäq¬ø’ bÕ≥Tã&çq yê]ì ne⁄qT / ø±<äT

>∑T]+∫ $e]dü÷Ô sêj·T>∑\qT.

4. neTs¡Ms¡T\ô|’ ø£$‘· / π>j·T+ sêj·T>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

H˚ì$ #˚j·T>∑\Hê?

dü÷øÏÔ ªªm+‘·ø±\+ J$+#êeTqï~ ø±<äT. @$T

kÕ~Û+#êeTqï~, m+<ä] Vü≤è<äj·÷\˝À #√≥T

dü+bÕ~+#·T≈£îHêïeTqï~ eTTK´+.μμ ` uÛÑ>∑‘Ydæ+>¥SCERT TELA

NGANA

98 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20





‘Ó\TdüTø=+&ç.

á bÕsƒ¡+ yê´düÁ|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~.

dæ+>∑πsDÏ u§>∑TZ >∑qT\T, u§>∑TZ ñ‘·Œ‹Ô >∑T]+∫

düe÷#êsêìï ‘Ó*ù| yê´dü+.


ˇø£<˚X¯ bÕ]ÁXÊ$Tø£ |ü⁄s√>∑eTHêìøÏ, Ä]úø£ |ü⁄wæºøÏ n‹ Á|ü<ÛëqyÓTÆq eqs¡T˝À¢ u§>∑TZ

ˇø£{Ï. ‘Ó\+>±D sêh+˝À u§>∑TZ ñ‘·Œ‹Ô À ª dæ+>∑πsDÏ ø±\Ødtμ Á|ü<Ûëq uÛÑ÷$Tø£qT b˛wædüTÔqï~.

ªªÁX¯yÓTÆø£ Jeq kÂ+<äsê´ìøÏ düe÷qyÓTÆq~ ÒH˚ Ò<äìμμ ll nHêï&ÉT. Ä<ÛäTìø£

Á|ü|ü+#·+˝À ø±]à≈£î\bÕÁ‘· nyÓ÷|òüTyÓTÆq~. u§>∑TZ ñ‘·Œ‹Ô À ø±]à≈£î\ÁXeT yÓ\ø£≥º Òì~.

Á|ü‹s√p bı+∫ñqï Á|üe÷<ë\qT ≈£L&Ü …ø£ÿ#˚j·T≈£î+&Ü... >∑qT˝À¢ |üì#˚dü÷Ô... ‘·eT

ùd«<ëìï XøÏÔ>± e÷]Ã H\u§>∑TZqT yÓ*øÏ rdüTÔqï dæ+>∑πsDÏ ø±]à≈£î\ J$‘ê\qT Ä$wüÿ]+#

$wüj·÷ìï á bÕsƒ¡+˝À #·<äTe⁄<ë+.

Á|üy•ø£

I

ÁX¯eT Ò≈£î+&É düTK+ Ò<äT. düTU≤ìøÏ eT÷\+ ÁX¯eT. ªªÁX¯eTJy˚ »>∑‹øÏ eT÷\+... #ÓeT{À&ÉÃø£ »s¡T>∑<äT ø±\+μμ

nHêïs¡T ô|<ä›\T. J$‘·+ düTKeTj·T+ ø±yê\+fÒ n+<ä] nedüsê\T rsê*. n+<ä]øÏ kÂø£sê´\T ø£*Œ+#ê*.

kÂø£sê´\T ø±yê\+fÒ ñ‘·Œ‘·TÔ\T ô|s¡>±*.

SCERT TELA

NGANA

99‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªÁXeTJy »>∑‹øÏ eT÷\+...

#ÓeT{À&ÉÃø£ »s¡T>∑<äT ø±\+μ

nqï yêø±´ìï @$<Ûä+>±

ns¡ú+ #düT≈£îHêïs¡T?

♦ H˚\u§>∑TZqT ªq\¢ ã+>±s¡+μ

nì m+<äTø£+{≤s¡T?

♦ ªdüVü≤»dü+|ü<äqT

$ìjÓ÷–+#·Tø=H˚ $C≤„q+

ô|’qH˚ e÷qe Hê>∑]ø£‘·

ì]à+#·ã&ÉT‘·Tqï~μ

#·]Ã+#·+&ç.

ñ‘·Œ‹Ô #˚j·÷\+fÒ @+ nedüs¡+? eTT&ç|ü<ës¡ú+, e÷qeeqs¡T\T, Ä]úø£ eqs¡T\T, ∫qïy√ ô|<ä›y√ |ü]ÁX¯eT\T

ø±yê*. á |ü]ÁX¯eT\T q&ÉTyê\+fÒ @+ ø±yê*? ÄHê&ÉT nìï j·T+Á‘ê\T q&Ée{≤ìøÏ Á|ü<Ûëq Ç+<Ûäq+>± u§>∑TZH˚

ñ|üjÓ÷–+#˚yês¡T. Ä ‘·sê«‘· »]–q mH√ï |ü]XÀ<Ûäq\ e\¢ $<äT´#·Ã¤øÏÔ ø£ìô|≥º&É+ »]–+~. $<äT´‘·TÔqT ñ‘·Œ‹Ô

#˚j·T{≤ìøÏ ≈£L&É u§π>Z nedüs¡eTsTT´+~. u§>∑TZ‘√H˚ á s√E <˚X¯+˝À mH√ï |ü]ÁX¯eT\T q&ÉTdüTÔHêïsTT.

>√<ëe] q~ |üØyêVü≤ø£ ÁbÕ+‘·eT+‘ê <ä≥ºyÓTÆq n&Ée⁄\‘√ ì+&ç ñ+&~. ¬s+&ÉTe+<ä\ $T*j·THé dü+e‘·‡sê\≈£î

|üPs¡«+ n&Ée⁄\T ‘·>∑\ã&ç uÛÑ÷$T MT<äTqï neX‚cÕ\T Áø£eTÁø£eT+>± uÛÑ÷$T˝ÀìøÏ ≈£Ls¡T≈£îb˛sTT, yê{Ï MT<ä eTqTï,

sêfi¯ófl |ü&ç ˝À|ü*øÏ ≈£î~+#·ã&ç n$ u§>∑TZbıs¡\T>± @s¡Œ&çHêj·Tì #Ó|üŒe#·TÃ. Ç{≤¢ @s¡Œ&É¶ u§>∑TZH˚ eTq+ ‘·$«

rdüTÔHêï+. BH˚ï ªH˚\u§>∑TZμ, ªq\¢ã+>±s¡+μ n+≥THêï+. n‘· +‘· X¯øÏÔì#˚Ã á u§π>Z Ç+<Ûäq+>± e÷] |ü]ÁX¯eT\≈£î

eT÷˝≤<Ûës¡eTsTT´+~. s√&ÉT¢ y˚j·T&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷–+#˚ &Ü+ãs¡T (‘ês¡T)qT, bÕ¢dæºø˘qT, eTq+ s√p ‘·\≈£î |üPdüT≈£îH˚

düTyêdüq q÷HÓ\qT, ã≥º\ n<ä›ø±\≈£î y˚düT≈£îH˚ s¡+>∑T\qT á u§>∑TZqT+&˚ ‘·j·÷s¡T#˚düT≈£î+≥THêïeT+fÒ ÄX¯Ãs¡ +

ø£\T>∑T‘·Tqï~ ø£<ë! nìï{Ï ø£+fÒ eTTK´+>± Ç|ü&ÉT eTq+ |ü+≥ bı˝≤\≈£î y˚düTÔqï s¡kÕj·Tìø£ ms¡Te⁄\T ≈£L&Ü á

H˚\u§>∑TZqT+&˚ ‘·j·÷s¡e⁄‘·THêïsTT ‘Ó\TkÕ?

ˇø£ <˚X¯+ ‘·q≈£îqï düVü≤»eqs¡T\qT m+‘· $]$>± ñ|üjÓ÷–+#·T≈£î+fÒ

Ä <˚X¯+ n+‘· y˚>∑+>± n_Ûeè~Δ #Ó+<äT‘·T+~. bÕ]ÁXÊ$Tø£ ñ‘·Œ‘·TÔ À¢ n‘· +‘·

XøÏÔìe«>∑\ eTVü≤‘·TÔ á H\ u§>∑TZ≈£îqï~. Á|üø£è‹ Á|ükÕ~+∫q düVü≤»dü+|ü<äqT

$ìjÓ÷–+#·Tø=H˚ $C≤„q+ ô|’qH˚ e÷qeHê>∑]ø£‘· ì]à+#·ã&ÉT‘·Tqï~. ø£qTø£

mH√ïs¡ø±\ ñ|üjÓ÷>±\qT ø£*– ñqï á H\u§>∑TZqT ‘·$« rj·T{≤ìøÏ n‘· +‘·

ÁX¯<ëΔdü≈£îÔ\qT #·÷|æ+#ês¡T.

eTq<˚X¯+˝À e´ekÕj·T+ e÷~]>± kÕe÷õø£ J$‘·+˝À Á|ü‘˚ ø£ kÕúHêìï

dü+bÕ~+#·Tø=qï |ü]ÁX¯eT˝À¢ dæ+>∑πsDÏ ˇø£{Ï. yÓTT‘·Ô+ <äøÏåD uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À

u§>∑TZ ñ‘·Œ‹Ô#˚ùd @¬ø’ø£ ø£+ô|˙>± ‘Ó\+>±D˝À dæ+>∑πsDÏøÏ $•wüº‘· ñqï~.

n+<äTπø...

ªªdæ]yÓ\T>∑T\T $s¡õy˚Tà dæ+>∑πsDÏ ã+>±s¡+

nDTeDTe⁄q KìC≤ Ò ˙ ‘·qTe⁄≈£î dæ+>±s¡+μμ nHêïs¡T.

dæ+>∑πsDÏ u§>∑TZ >∑qT\≈£î dü+ã+~Û+∫q nH˚ø£ $wüj·÷\T #ê˝≤ eT+~øÏ

‘Ó*j·Te⁄. $kÕÔs¡yÓTÆq u§>∑TZ ìπøåbÕ\≈£î ì\j·TyÓTÆq ‘Ó\+>±D˝À Á>±MTD ù|<ä\≈£î

ñbÕ~Û ø£*Œ+#·&É+ e\¢H˚, yê] kÕe÷õø£, Ä]úø£, dæú‹>∑‘·T˝À¢ nq÷Vü≤´yÓTÆq

e÷s¡TŒqT rdüT≈£îe∫Ã+~. Çø£ÿ&É <=s¡T≈£î‘·Tqï u§>∑TZ ªC≤‹μ dü+|ü<Ó’ Á|ü|ü+#· U≤´‹ì bı+~+<äì #Ó|üŒe#·TÃ.

II

<˚X¯+˝À eTπs Ç‘·s¡ u§>∑TZ dü+düú≈£î Òì Á|ü‘˚ ø£‘· ªdæ+>∑πsDÏ >∑qT\μ ≈£î ñqï~. Ç≥Te+{Ï dü+düú >∑T]+∫ mH√ï

ÄdüøÏÔø£s¡yÓTÆq $wüj·÷\qT ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+...

1841e dü+e‘·‡s¡+˝À KeTà+ õ˝≤¢ Àì Ç\¢+<äT Á>±e÷ìøÏ #Ó+~q Á>±eTdüTú\T ø=+<äs¡T uÛÑ÷$Tì ‘·e⁄«‘·T+&É>±

á ªu§>∑TZ ãj·T≥|ü&ç+~. n|üŒ{Ï es¡≈£î n≥Te+{Ï~ mes¡÷ #·÷dæñ+&Éø£b˛e≥+‘√ yêfi¯ófl ÄX¯Ãs¡ b˛j·÷s¡T.SCERT TELA

NGANA

100 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

á $wüj·T+ ‘Ó\TdüT≈£îqï uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ #Ó+~q uÛÑ÷>∑s¡“¤ |ü]XÀ<Ûäq XÊK Çø£ÿ&É |ü]XÀ<Ûäq\T yÓTT<ä\Tô|{Ïº+~.

ø±ì Ä u§>∑TZ n+‘· ÁX‚wüyÓTÆq~ ø±<äì u§>∑TZ ‘·e«ø±\qT #˚|ü≥º Ò<äT.

n|üŒ{Ï Á|üj·T‘êï\ Ä<Ûës¡+>± 1871˝À &Üø£ºsY øÏ+>¥ nH˚ eTs√ uÛÑ÷>∑s¡“¤ Kì» |ü]XÀ<Ûä≈£î&ÉT ªÇ\¢+<äTμ Á>±eT

|ü]düsê˝À¢ ÁX‚wüyÓTÆq u§>∑TZ ñqï≥T¢ >∑T]Ô+#ê&ÉT. n~ uÛÑ÷$T˝À|ü\ Äs¡T bıs¡ À¢ ìøÏå|üÔyÓTÆ ñqï<äì yÓ\¢&ç+#ê&ÉT.

1886˝À ôV’≤<äsêu≤<é

<äø£ÿHé ø£+ô|˙ *$Tf…&é

dü+dü úyêfi¯ófl Ç\¢+<äT˝À

yÓTT<ä{Ï uÛ Ñ÷>∑s¡“ ¤ >∑ìì

ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. >∑ì˝Àì

øÏ+~ u§>∑TZ bıs¡≈£î ªøÏ+>¥d”yéTμ

nì, ô|’ u§>∑TZbıs¡≈£î ø°«Héd”yéT

nì ù|s¡T ô|{ÏºHês¡T. Çø£ÿ&É

ñ‘·Œ‹Ô #˚düT Ôqï u§>∑T ZqT

s¡yêD≤#j·T&ÜìøÏ &√s¡ïø£ Ÿ

qT+&ç U≤Jù|≥≈£î Áu≤+∫

¬s ’˝ Ò«˝ … ’qT y˚d æ <ëìøÏ

ªdæ+>∑πsDÏ ø±\Ødtμ nì

ù|s¡T ô|{≤ºs¡T.

1921˝À ªôV’≤<äsêu≤<é

<äø£ÿHé ø£+ô|˙ *$Tf…&éμ dü+düú

ªdæ+>∑πsDÏ ø±\Ødt ø£+ô|˙

*$Tf…&é>±μ ù|s¡T e÷s¡TÃ≈£îqï~.

n|üŒ{ÏqT+&ç ªdæ+>∑πsDÏ

ø±\Ødtμ>± dæús¡|ü&ç+~.

1928e dü+e‘·‡s¡+˝À

Ä~˝≤u≤<é õ˝≤¢˝Àì

‘ê+&É÷sY ÁbÕ+‘·+˝À

yÓ÷s¡ZHé‡, 2e Ç+ø£¢sTTHé,

XÊ+‹Kì, ø£fi≤´DÏKì,

>∑qT\qT ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.

n+‘˚>±≈£î+&Ü ø£Ø+q>∑sY,

es¡+>∑\T¢, KeTà+ õ˝≤¢\

qT+&ç Á|üeVæ≤düTÔqï >√<ëe]q~SCERT TELA

NGANA

101‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

|üØyêVü≤ø£ ÁbÕ+‘·+˝ÀH˚ H˚\u§>∑TZ ìπøåbÕ\T $kÕÔs¡+>± ñ+&É≥+‘√ Çø£ÿ&˚ >∑qT\T @sêŒ≥T#˚dæ, u§>∑TZ ñ‘·Œ‹Ôì

ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.

<∏äs¡à˝Ÿ$<äT´‘Y ñ‘·Œ‹ÔøÏ ‘·|üŒìdü]>± nedüs¡yÓTÆq u§>∑TZ, ˙s¡T, uÛÑ÷$T, |üì #˚j·T{≤ìøÏ nedüs¡yÓTÆq e÷qe

eqs¡T\T \_Û+#˚ ÁbÕ+‘ê˝˝À <˚X¯+˝ÀH˚ ‘Ó\+>±DÁbÕ+‘·+ n‹ eTTK´yÓTÆq~. n‘· +‘· ø£wüºyÓTÆq á |üqT\qT

#˚j·T{≤ìøÏ ã‘·T≈£îb˛sê{≤ìøÏ dæ<äΔyÓTÆ ªªãT¬øÿ&ÉT ãTe«ø√dü+μ ‘Ó\+>±D |ü …¢\ qT+&ç yÓqTø£ã&çq esêZ\T, ¬s’‘·T

≈£L©\≈£î #Ó+~q ≈£î≥T+u≤\T u§>∑TZ>∑qT\ ÁbÕ+‘ê\≈£î e\dü e#êÃsTT.

ÄHê&ÉT >∑qT˝À¢ |üì #j·T{≤ìøÏ ãs¡Te⁄\T yÓ÷j·T≥+, >∑T+J\T

rj·T≥+, |üs¡T>∑T\ b˛{°\T ô|{Ïº kÕ<ëd”<ë |üØø£å\‘√ #·<äTe⁄sêì

m+‘√ eT+~ì ô|<ä› dü+K´˝À dæ+>∑πsDÏ ø±]à≈£î\T>± rdüT≈£îH{Àfiófl.

dæ+>∑πsDÏ u§>∑TZ ñ‘·Œ‹Ô À eTTK´yÓTÆq bÕÁ‘·qT b˛wæ+# ø±]à≈£î\+<äs¡T,

‘Ó\+>±D |ü …¢ÁbÕ+‘ê\≈£î #Ó+~qyêfi‚fl. nsTT‘˚ dæ+>∑πsDÏ @s¡Œ&çq

yÓTT<ä{Ï s√E˝À¢ >∑qT˝À¢ |üì#j·T{≤ìøÏ m≈£îÿe eT+~ Çwüº|ü&{Àfiófl

ø±<äT. >∑qT˝À¢ |üì#j·T≥eT+fÒ ÁbÕD≤\≈£î eTT|ü ‘Ó#·TÃø√e≥yTqì

nqT≈£îH˚yêfi¯ófl. ÄHê&ÉT j·÷»e÷q´+ ø±]à≈£î\T |üì#˚ùd düú ≤˝À¢

s¡ø£åD >∑T]+∫ ÁX<äΔ #·÷ù|~ø±<äT. <ëìøÏ ‘√&ÉT J‘ê\T ‘·≈£îÿe>± Ç#Ã{Àfiófl. ã‘·T≈£î‘Ós¡Te⁄ ÒH√fiófl e÷Á‘·yT á |üìøÏ

e#˚Ã{Àfi¯ófl. u§>∑TZ ñ‘·Œ‹Ô À ø±]à≈£î&˚ n‘· +‘· ø°\ø£yÓTÆq |üìeTT≥Tº. Çø£ÿ&ç ø±]à≈£î\T u§>∑TZ>∑qT\qT ªu§>∑TZu≤sTTμ>±

|æ\T#·T≈£î+{≤s¡T. u§>∑TZ u≤e⁄˝À¢ ø±]à≈£î\T eT÷&ÉT ªªã~©μμ˝À¢ |üì#˚düÔs¡T. ã~© n+fÒ ªwæ|òü⁄ºμ nqïe÷≥.

III

ø√&ç≈£L‘·≈£î eTT+<˚ ìÁ<ä Ò∫, ‘·j·÷¬s’ >∑ì˝ÀìøÏ b˛j˚Tyêfi¯ófl ø=+<äs¡T, |ü>∑\T eT÷&ÉT >∑+≥\≈£î b˛j˚Tyêfi¯ófl

eT]ø=+<äs¡T, q&çsêÁ‹ |üìøÏ b˛j˚Tyêfi¯ófl Ç+ø=+<äs¡T. Ç{≤¢ bı<äT›q @&ÉT>∑+≥\≈£î, |ü>∑\T eT÷&ÉT>∑+≥\≈£î, sêÁ‹

|ü<äø=+&ÉT>∑+≥\≈£î eT÷&ÉT wæ|òü⁄º À¢ >∑qT˝À¢ |üì#˚kÕÔs¡T. >∑ì˝ÀìøÏ b˛j˚TeTT+<äT ø±]à≈£î\T ªeTdüºsYμ y˚düT≈£î+{≤s¡T.

eTdüºsY n+fÒ Vü‰»s¡qïe÷≥. ‘·sê«‘· zsYyÓTHé ø±]à≈£î\+<ä]øÏ me¬ses¡T @y˚T$T |üqT\T #˚j·÷˝Àï #Ó|æŒ |üìì

$uÛÑõkÕÔ&Éqïe÷≥. ‘·sê«‘· ø±]à≈£î\T >∑ì˝À|ü\ |üì#˚j·T{≤ìøÏ nqT≈£L\yÓTÆq bı{Ïºìø£ÿsY, ø±fi¯fl≈£î <Óã“\T ‘·>∑T\

≈£î+&Ü ã÷≥T¢, HÓ‹Ôô|’q …’≥T‘√ ñqï{À|æì ô|≥Tº≈£î+{≤s¡T. …’≥T≈£î q&ÉTeTT≈£îqï u≤´≥ØøÏ ø£HÓø£åHé ñ+≥T+~. á

…’≥T düVü‰j·T+‘√ nìï s¡ø±\ |üqT\T #ùd ø±]à≈£î\T >∑ì˝À yÓTÆfifl <ä÷s¡+ q&ç∫ |üì Á|ü<XÊìøÏ #s¡T≈£î+{≤s¡T. düsê›sY

|üì Á|ü<XÊìï |ü]o*+∫, {Ï+ãsY yÓTHé\≈£î #j·Te\dæq |üqT\qT $e]kÕÔ&ÉT. ø√ Ÿø£≥ºsY ñfiófl ø√dæ eT+<äTbÕ‘·s¡\qT

ô|&É‘ê&ÉT. ‘·sê«‘· cÕsYºô|ò’sY yÓTHé yê{Ïì ù|\TkÕÔ&ÉT. Ä ‘·sê«‘· düsê›s¡T Ä ÁbÕ+‘êìï, ô|’ ø£|üqT |ü]o*kÕÔ&ÉT. ô|’ø£|ü

≈£L\≈£î+&Ü, Á|üe÷<ë\T »s¡T>∑≈£î+&Ü #·s¡ \T #˚|ü&ÉT‘ê&ÉT. ø√˝Ÿ |òæ\¢sY\T #ÓeTàdt‘√ u§>∑TZqT ‘·≥º À¢ m‹Ô ≥ãT“\T

ì+|ü⁄‘ês¡T. ≥ãT“\ìï ì+&çq ‘·sê«‘· s√|t düVü‰j·T+‘√ ªVü‰\sYμ yê{Ïì ô|’øÏ #˚s¡TkÕÔ&ÉT.

Ç{≤¢ ùd|ò”º n~Ûø±], n+&ÉsYyTH»sY, düπs«j·TsY, #Ó’HéyÓTHé, zsYyÓTHé, düsê›sY (yÓTTø£<ä›+), cÕsYºô|ò’sY, ø√ Ÿø£≥ºsY, {Ï+ãsY

yÓTHé, …’HéyÓTHé, Á{≤eTsY, Vü‰\sY, ø√˝Ÿ|òæ\¢sY, »qs¡ Ÿ eTp›s¡T\T n+<äs¡÷ ø£*dæø£≥Tº>± |üì#˚ùdÔH˚ u§>∑TZqT ‘·$«

rj·T&É+ kÕ<Ûä eTe⁄‘·T+~.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ª<˚X¯+˝À eTπs Ç‘·s¡ u§>∑TZ dü+düú≈£î Òì

Á|ü‘´ø£‘· dæ+>∑πsDÏ >∑qT\≈£î ñqï~μ m+<äTø√

#·]Ã+#·+&ç.

♦ ªu§>∑TZ ñ‘·Œ‹Ô À ø±]à≈£î& n‘· +‘· ø°\ø£yÓTÆq

|üìeTT≥Tºμ nì m+<äT≈£Hêïs¡T?

SCERT TELA

NGANA

102 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

n‘· +‘· ø£wüºyÓTÆq á |üìì #˚j·T{≤ìøÏ ø±]à≈£î\T ø±*q&Éø£q yÓTÆfi¯fl <ä÷s¡+ q&ÉTkÕÔs¡T. >±*, yÓ\T‘·Ts¡÷

dü]>±Z Òì, Nø£{Ï À }|æsê&Éì dæú‹˝À |üì#j·T≥+ m+‘√ kÕVü≤dü+‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï~. dæ+>∑πsDÏ eTqT>∑&É≈£î eT÷\düÔ+uÛÑyÓTÆq

ø±]à≈£î\T u§>∑TZ ñ‘·Œ‹ÔøÏ m˝≤+{Ï bÕ≥T¢ |ü&ÉT‘·Tqïs√ ˇø£ dæ+>∑πsDÏ >∑ì ø±]à≈£î&ÉT sêdæq á bÕ≥qT ˇø£kÕ]

#·÷&É+&ç.

@jYT! d”~ u≤<˚...

ã‹Ô π> u≤pø˘ s¡Vü≤Hê...

@jYT"... dæø°º‡ ô|ò’yé ˝…yÓ˝Ÿ...

bòÕØº ô|ò’yé &û|t...

@ d”~ u≤<˚...

|ü\¢$ : <Óã“>={Ïº+&ÉT cÕs¡Tº ô|ò’s¡qï

‘·≥º #ÓeTàôd‘·TÔ ˝≤&ûdüqï

ÁbÕD≤\T ø±bÕ&Ó {Ï+ã]+>∑qï

<ë≥Tô|≥ºqï... ~eTàø£≥ºqï ˆˆ <Óã“ ˆˆ

#·s¡D+ : ≥u…“qø£ ≥ãT“ô|≥ºqï... zÁ{≤eTs¡Hêï...

yÓT\¢+>∑ ≥ãT“ ì+|üqï... z |òæ\¢s¡Hêï...

düø£ÿ+>∑ ã]Ô >∑T+»qï... zVü‰\s¡Hêï

n+≥÷ n&ÉT>∑&ÉT>∑Tq ÁbÕD≤\s¡#˚‹˝À ô|≥Tºø=ì |üì#˚düTÔ+≥s¡T ø±]à≈£î\T.

ªªu≤<Ûä …H√ï|ü&ç ã]Ô ì+bÕeTT

dü\¢+>∑ e÷ ã]Ô u≤´+≈£î #˚s¡ÃHêïμμ nì

ø√s¡T≈£î+{≤s¡T. |üì |üP]Ôø±>±H˚ ªVü≤eTàj·T´μ á s√E >∑&ç∫+~. nqT≈£î+{≤s¡T.

ªπsj·Tqø£ |ü>∑\qø£μ >∑&çj·÷s¡+ eTT+&É¢e … uÛÑ÷$Tbıs¡ À¢ |üì#˚düTÔqï ø±]à≈£î\T X¯øÏÔøÏ $T+∫ |üì #˚kÕÔs¡T. yê]

ÁX¯eT yÓ\ø£≥º Òì~. ÁbÕD≤\qT |üD+>±ô|{Ïº, s¡ø£Ôe÷+kÕ\T s¡+>∑]+∫, u§>∑TZ≈£î|üŒ˝À¢ eTdæu≤s¡T‘·÷ |üì#˚düTÔqï

ø±]àø£ Àø±ìøÏ á <˚X¯+ m+‘√ ãTTD|ü&ç ñqï~. mH√ï ø£wüºqcÕº\ ø√s¡TÃø=ì |üì#˚ùd ø±]à≈£î\ J$‘ê\T yÓTT<ä{À¢

m+‘√ <äTs¡“¤s¡+>± ñ+&˚$. e#˚Ã J‘ê\‘√ ø£&ÉT|ü⁄ì+&Ü ‹+&ç <=]πø~ø±<äT. u§>∑TZ‘√ ø£¬s+≥T‘·Œ‹Ô #˚ùd ø±]à≈£î\

Ç+&É¢ À¢ yÓ\T>∑T\T+&˚$ ø±e⁄. >∑qT˝À¢|ü\ >±*, yÓ\T‘·Ts¡T Òì ø±s¡D+>± }|æ]‹‘·TÔ\ düeTdü \T ‘· …‘·Ô&É+, ‘·s¡#·÷

nHês√>∑ + u≤]q |ü&É≥+ »]π>~. m|ü&ÉT @ eT÷\ ≈£L*|ü&ÉT‘·T+<√... @Á|üe÷<ä+ mø£ÿ&É bı+∫ ñ+<√ #Ó|üŒ Òì

dæú‹ ñ+≥T+~ >∑ì˝À. @e÷Á‘·+ ìs¡¢ø£å + #˚dæHê ÁbÕD≤\≈£î eTT|ü‘·|üŒ<äT. Á|ü‹ø£åD+ ø±]à≈£î\T Á|üe÷<ë\ n+#·Tq

ì\ã&ç eTè‘·T´e⁄‘√ b˛sê≥+ #˚düTÔ+{≤s¡T. yÓTTø£ÿy√ì <ÛÓ’s¡ +‘√ mH√ï Á|üj·÷dü\ø√]Ã ø±]à≈£î\T ñ‘·Œ‹Ô #˚düTÔqï á

u§>∑TZ‘√H |ü]ÁXeT …H√ï q&ÉTdüTÔHêïsTT. Äs√>∑ + ø√dü+, J‘·uÛÑ‘ê´\ø√dü+ ø±]à≈£î\T <äXÊu≤›\ bÕ≥T mH√ï b˛sê{≤\T

#˚j·Te\dæ e∫Ã+~. á ñ<ä e÷\ |òü*‘·+>±H˚ yÓTs¡T¬>’q J‘ê\T, s¡ø£åD #·s¡ \T, ø±]à≈£î\ ≈£î≥T+u≤\ dü+πøåe÷ìøÏ

#·s¡ \T kÕ<Ûä yÓTÆHêsTT. n+‘˚ø±≈£î+&Ü dæ+>∑πsDÏ ø±]à≈£î\T sê»ø°j·T+>±, kÕe÷õø£+>± Á|ü‘· ø£å, |üs√ø£å ñ<ä e÷˝À¢

bÕ˝§Zì ‘Ó\+>±D kÕ<Ûäq≈£î yê] e+‘·T düVü≤ø±sêìï n+~+#ês¡T.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ª>∑&çj·÷s¡+ eTT+&É¢e … |üì#düTÔqï ø±]à≈£î\Tμ

nqï yêø±´ìï MT¬s{≤¢ ns¡ú+ #düT≈£îHêïs¡T?

♦ Á|üe÷<ë\ n+#·Tq ì\ã&ç |üì#˚j·T≥+

n+fÒ @$T{Ï?

SCERT TELA

NGANA

103‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

Çø£ÿ&É <=s¡T≈£î‘·Tqï u§>∑TZ m+‘√ ÁX‚wüyÓTÆq~. á u§>∑TZ‘√ uÛ≤s¡‘·<X+˝Àì |üesYVü≤ÖCŸ\T, dæyÓT+≥T ø£sêà>±sê\T,

ÇqTeTT, ñ≈£îÿ ø£sêà>±sê\T yÓTT<ä\>∑T mH√ï |ü]ÁXeT\T q&ÉTdüTÔ+&É≥+ eTq+ #·÷&Ée#·TÃ. BìøÏ Á|üdüTÔ‘·+ sêeT>∑T+&É+˝À

q&ÉTdüTÔqï mHé.{Ï.|æ.dæ.ì ñ<ëVü≤s¡D>± #Ó|üŒe#·TÃ. mH√ï y˚\ eT+~‘√ q&ÉTdüTÔqï ªªdæ+>∑πsDÏ ø±\Ødtμμ ‘Ó\+>±Dπø

‘·\e÷ìø£eTì dü>∑s¡«+>± #ê{Ï #Ó|üŒe#·TÃ.

Çìï n<äT“¤‘ê\qT düèwæºdüTÔqï dæ+>∑πsDÏ ø±]à≈£î\T, q\¢ã+>±s¡yÓTÆq H˚\u§>∑TZqT ñ‘·Œ‹Ô #˚dü÷Ô... ‘Ó\+>±D

n_Ûeè~Δπø ø±ø£ <˚XÊ_Ûeè~ΔøÏ ≈£L&Ü ‘√&ÉŒ&ÉT‘·THêïs¡T. yÓ\T>∑T\qT $s¡õy˚Tà dæ+>∑πsDÏ‘√ ‘Ó\+>±D ã+>±s¡TeTj·T+

ø±yê*. Ä]úø£ Á|ü>∑‹ì kÕ~Û+#ê*. dæs¡T\ e÷>±DÏ nsTTq dæ+>∑πsDÏ q÷‘·q dü+düÿs¡D\‘√ n_Ûeè~Δì kÕ~Û+#ê*.

n+<äs¡T düTK+>± ã‘·ø±*.

MT≈£î ‘Ó\TkÕ?

u§>∑TZu≤e⁄˝À¢ |üì #˚ùd dæã“+~ #˚ùd |üqT\ $esê\T.

yTH»sY ` dü+ã+~Û‘· >∑ìøÏ n~Ûø±].

ùd|ò”º Ä|ò”düsY ` >∑ìøÏ dü+ã+~Û+∫q s¡ø£åD u≤<Ûä ‘·\T #·÷düT≈£îH˚ n~Ûø±].

n+&ÉsY yTH»sY ` ã~© n~Ûø±] (wæ|òü⁄º n~Ûø±]) (u§>∑TZ >∑qT\T eT÷&ÉT wæ|òü⁄º\T |üì#˚kÕÔsTT. ñ<äj·T+,

eT<Ûë´Vü≤ï+, sêÁ‹)

düπs«j·TsY ` u§>∑TZ ìπøåbÕ\Tqï e÷sêZìï dü÷∫+#˚ n~Ûø±].

zsYyÓTHé ` |üìdüú ≤ìï |ü]o*kÕÔ&ÉT (|üqT\qT |üs¡ y˚øÏåkÕÔ&ÉT) düsê›s¡T\≈£î ô|’ n~Ûø±].

düsê›sY (yÓTTø£<ä›+) ` >∑ìs¡ø£åD #·÷kÕÔ&ÉT, Á|üe÷<ë\qT |üdæ>∑{Ïº ôV≤#·Ã]kÕÔ&ÉT.

cÕsYºô|ò’sY ` u§>∑TZ ìπøåbÕ\qT eT+<äTbÕ‘·s¡‘√ ù|\TÃ‘ê&ÉT.

ø√˝Ÿø£≥ºsY ` ñfi¯ófl ø√ùd |üì #·÷kÕÔ&ÉT. \÷E>± ñqï u§>∑TZqT ≈£L ÒÃkÕÔ&ÉT.

{Ï+ãsYyÓTHé ` ô|’ø£|ü≈£î uÀ\Tº\T y˚kÕÔ&ÉT.

Á{≤ø]ù|s¡sY ` ≥ãT“\T Á|üj·÷DÏ+# Á{≤ø\qT ìs¡+‘·s¡+ |ü]o*dü÷Ô ñ+{≤&ÉT. yê{Ï |üø£ÿq ñqï ¬ssTT Ÿ‡qT

>∑eTìdü÷Ô ñ+{≤&ÉT.

Á{≤eTsY ` Vü‰\sY ≥ãT“\ ˝≤π> Á|üÁøÏj·T˝À dæ>∑ï˝Ÿ ÇkÕÔ&ÉT.

Vü‰\sY ` s√|t‘√ ≥ãT“\qT q&ç|ækÕÔÔ&ÉT.

»qs¡ Ÿ eTp›sY ` kÕ<Ûës¡DyÓTÆq ø±]à≈£î&ÉT. nìï |üqT\qT #˚kÕÔ&ÉT.

s√|t Ò»sY ` ãØÔ ‘ê&ÉTqT |ü]o*+#˚yê&ÉT.

|ü+|ü⁄ Ä|üπs≥sY ` ˙fi¯ófl ‘√&˚ |üqT\T #·÷düTÔ+{≤&ÉT.

ø√˝Ÿ |òæ\¢sY ` u§>∑TZqT ‘·≥º À¢ m‹Ô ≥ãT“\T ì+|ü⁄‘ês¡T.

m\Åø°ºwüHé ` $<äT´‘Y |üqT\T #·÷kÕÔ&ÉT.

|òæ≥ºsY ` $TwüqØ |üqT\T #˚düTÔ+{≤&ÉT.

mHé.{Ï.|æ.dæ. ` H˚wüq˝Ÿ <Ûäs¡à˝Ÿ |üesY ùdºwüHé. Ç~ ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢ sêeT>∑T+&É+˝À ñqï~.

(>∑ì˝À qT+&ç u§>∑TZ ãj·T≥≈£î sêe&É+ ø√dü+ ô|’q ‘Ó*|ææq n+<äs¡T n‘· +‘· düeTq«j·T+‘√ s¡ø£åD dü÷Á‘ê\T

bÕ{Ïdü÷Ô |üì#˚kÕÔs¡T.)SCERT TELA

NGANA

104 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

Ç$ #˚j·T+&ç

1. dæ+>∑πsDÏ ø±]à≈£î\T ø±j·Tø£wüº+ #dæ u§>∑TZ rdüTÔHêïs¡T ø£<ë! ø±]à≈£î\ J$‘ê\ >∑T]+∫ MTπø+ ns¡úeTsTT+<√

#Ó|üŒ+&ç.

1. øÏ+~ π>j·÷ìï #·<äTe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.

Çwüº<e‘·≈£î <ä+&É+ô|{Ïº

>∑ì˝ÀìøÏ qTe⁄ n&ÉT>∑Tu…{Ïº

ãfi¯óflq u§>∑TZ ≈£L\T‘· ñ+fÒ

ÁbÕD≤\≈£î yÓqTø±&Éø£ qTe⁄«

s¡ø£Ôe÷+kÕ\T #ÓeT≥>∑ e÷]Ã

≥ãT“˝À¢q u§>∑TZ ì+|ü⁄‘·yé

C≤‹øÏ yÓ\T>∑T\T n+~düTÔ+{e⁄

ªq\¢dü÷s¡T´ìμyÓ’ yÓ\T>=+<äT‘·e⁄.

Á|üX¯ï\T :

n) π>j·T+ me]ì >∑T]+∫ ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~?

Ä) Çwüº<˚e‘·≈£î m+<äT≈£î <ä+&É+ô|&É‘ês¡T?

Ç) ø±]à≈£î&çì ªq\¢dü÷s¡T´&ÉTμ nì m+<äTø£Hêïs¡T?

á) C≤‹øÏ yÓ\T>∑T n+~+#·&ÉeT+fÒ @$T{Ï?

ñ) ‘Ó\+>±D˝À u§>∑TZ>∑qT\T mø£ÿ&ÉTHêïsTT?

2. øÏ+~ ù|sêqT #·<äTe+&ç. nsTT<äT Á|üX¯ï\qT ‘·j·÷s¡T#˚j·T+&ç.

‘Ó\+>±D ªã≥º\ n<ä›ø£+μ $wüj·T+˝À nHê~>± ÁbÕeTTK´‘· eVæ≤+∫q Á|ü<˚X¯+. ˇø£|ü&ÉT Ä

|ü]ÁX¯eT ñqï‘·<äX¯ À ñ+&˚~. ø±ì <˚X¯+˝À e∫Ãq Ä]úø£ ∫≈£îÿ\T á |ü]ÁX¯eTqT ø£wüºqcÕº\≈£î >∑T]

#˚XÊsTT. $<˚XÊ\˝À j·T+Á‘ê\ô|’ ‘·j·÷¬s’q ã≥º\≈£î n\yê≥T|ü&çq áHê{Ï yê]øÏ eTq #˚‹ |üqT\

e\q ‘·j·÷s¡j˚T´ düT+<äs¡ eÁkÕÔ\ >∑T]+∫ H˚{Ï¬ø’Hê ø£qT$|ü ø£*–+~.



SCERT TELA

NGANA

105‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20



n) dæ+>∑πsDÏ ø±]à≈£î\T >∑ì˝À rdüTø√e\dæq C≤Á>∑‘·Ô\qT ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ ˇø£ b˛düºs¡T ‘·j·÷s¡T#˚j·T+&ç.

(˝Ò<ë)

dæ+>∑πsDÏ >∑qT\T / ø±]à≈£î\ >∑T]+∫ ˇø£ bÕ≥ sêj·T+&ç.



n) düVü≤»dü+|ü<ä\qT $ìjÓ÷–+#·T≈£îH˚ $C≤„q+ ô|’q e÷qe Hê>∑]ø£‘· ì]à+#·ã&ÉT‘·T+<äì m{≤¢

#Ó|üŒ>∑\e⁄?

Ä) ªãT¬øÿ&ÉT ãTe«ø√dü+ ã‘·T≈£î b˛sê{≤ìøÏ dæ<äΔyÓTÆHês¡Tμ Bìì MT¬s{≤¢ ns¡ú+ #˚düT≈£îHêïs√ ‘Ó\Œ+&ç.

Ç) |ü>∑\T, πssTT ‘˚&Ü Ò≈£î+&Ü >∑&çj·÷s¡+ eTT+&É¢e … |üì #˚j·T≥+ n+fÒ @$T{Ï? ø±]à≈£î\ |üì‘√

nq«sTT+∫ sêj·T+&ç.

á) &Üø£ºsY øÏ+>¥ |ü]XÀ<Ûäq\ e\¢ ø£*Zq y˚T\T @$T{Ï?


n) dæ+>∑πsDÏ ø±]à≈£î\‘√ Á|ü‘· ø£å dü+ã+<Ûä+ eTq≈£î Òø£b˛e#·TÃ. ø±˙ |üs√ø£å dü+ã+<Ûä+ ñqï~. m{≤¢>√

$e]+#·+&ç.

n)

Ä)

Ç)

á)

ñ)

V. |ü<äC≤\ $ìjÓ÷>∑+

1. øÏ+<ä Ç∫Ãq C≤rj·÷\qT ñ|üjÓ÷–+∫ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.

ñ<ë: ø√&ç≈£L‘·

|ü …¢ Á|ü»\T ø√&ç≈£L‘· ≈£î eTT+<˚ Ò∫ |üqT\T yÓTT<ä\Tô|&É‘ês¡T.

n) #ÓeT{À&ÉTÃ Ä) eT÷\düÔ+uÛÑ+ Ç) ã‘·T≈£îb˛s¡T

á) eTdæu≤s¡T ñ) ‘·\e÷ìø£+

SCERT TELA

NGANA

106 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20


1. øÏ+~ $&ÉBdæq |ü<ë\qT ø£*|æ sêj·T+&ç. dü+~Ûù|s¡T sêj·T+&ç.

n) ø±yê* G n+fÒ R ,

Ä) eT÷\ G Ä<Ûës¡+ R ,

Ç) ÁbÕ+‘·eTT G n+‘ê R ,

á) m|ü&ÉT G m|ü&ÉT R ,

ñ) eTVü‰ G ñ<ä eT+ R ,

2. øÏ+~ $Á>∑Vü≤ yêø±´\≈£î düe÷dü|ü<ä+ sêj·T+&ç. düe÷dü+ ù|s¡T sêj·T+&ç.

n) e÷qe⁄ì jÓTTø£ÿ Hê>∑]ø£‘· R ,

Ä) kÕ<Ûä + ø±ì~ R ,

Ç) s¡ø£ÔeTTqT, e÷+düeTTqT R ,

á) H\˝Àì u§>∑TZ R ,

ñ) eT÷&Ó’q |üP≥\T R ,

ñÁ‘˚Œø£å

✷ øÏ+~ yêø£ + #·<äTe+&ç.

ªá y˚T|òü÷\T >∑Tqï@qT>∑T˝≤! nqï≥Tº ñHêïsTT.μ

<˚ìï <˚ì‘√ b˛˝≤Ãs¡T?

ô|’ yêø£ +˝À ø£ì|ædüTÔqï b˛*ø£ }Væ≤+∫ #Ó|üŒã&ç+~. ô|’ yêø£ +˝À

ñ|üyTj·T+ : yT|òü÷\T

ñ|üe÷q+ : >∑Tqï @qT>∑T\T

2. øÏ+<ä Çe«ã&çq |ü<ë\≈£î |ü{Ïºø£ Àì |ü<ë\ düVü‰j·T+‘√ |üsê´j·T|ü<ë\T sêj·T+&ç.

XØs¡+ |ü⁄&É$T ìo~∏ì düT>∑+<Ûä+

kÂs¡uÛÑ+ sêÁ‹ edüT<Ûä yTqT

<Ûäs¡DÏ <˚Vü≤+ j·÷$Tì |ü]eTfi+

n) ‘·qTe⁄ R

Ä) uÛÑ÷$T R

Ç) πssTT R

á) düTyêdüq R

3. øÏ+~ |ü<ë\≈£î bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± Á|üø£è‹, $ø£è‘·T\qT sêj·T+&ç.

n) n#ÓÃs¡Te⁄ Ä) Kì Ç) »+Á‘·eTT á) ÁbÕD+

SCERT TELA

NGANA

107‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

dü÷øÏÔ|üì#˚j·T&É+ n\yêf…Æ‘˚ Ä ‘·s¡Tyê‘·

n~ Ò≈£î+&Ü ñ+&É&É+

ø£wüºeTe⁄‘·T+~... á Á|ü|ü+#·+˝À Á|ü‹

$wüj·T+ |üìMT<˚ Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~.

1. dæ+>∑πsDÏ ø±]à≈£î\ J$‘·+ >∑T]+∫ #Ó|üŒ>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

2. n|ü]∫‘· >∑<ä + #·~$ Á|üX¯ï\T ‘·j·÷s¡T#˚j·T>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

3. dæ+>∑πsDÏ ø±]à≈£î\T rdüTø√e\dæq C≤Á>∑‘·Ô\ >∑T]+∫ b˛düºsY ne⁄qT / ø±<äT

‘·j·÷s¡T#˚j·T>∑\qT.

4. dæ+>∑πsDÏ‘√ düe÷C≤ìøÏ ñqï dü+ã+<Ûëìï kı+‘·e÷≥˝À¢ ne⁄qT / ø±<äT

sêj·T>∑\qT.

H˚ì$ #˚j·T>∑\Hê?


♦ MT ÁbÕ+‘·+˝Àì ø±]à≈£î\qT / ÁXÊ$T≈£î\qT ø£*dæ, |üì˝À yês¡T bı+~q nqTuÛÑyê\qT, nqTuÛÑ÷‘·T\qT

‘Ó\TdüTø=ì, Ä $esê\qT ìy˚~ø£ s¡÷|ü+˝À sêdæ ‘·s¡>∑‹˝À Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.

n+fÒ yT|òü÷\qT @qT>∑T |æ\¢\e … }Væ≤düTÔHêïeTqïe÷≥

Bìì ã{Ïº b˛*ø£qT }Væ≤+∫ #Ó_‘˚ n~ ªñÁ‘˚Œø£åμ n\+ø±s¡+.

3. øÏ+~ yêø±´˝À¢ <˚ìì <˚ì>± }Væ≤+∫ #ÓbÕŒs√ sêj·T+&ç.

n) eT+&˚ m+&É ì|ü\ø=*e÷! nqï≥T¢ ñqï~.

Ä) Äø±X¯+˝Àì qø£åÁ‘ê\T ø=\qT˝Àì |ü⁄e⁄«˝≤! nqï≥T¢ ñHêïsTT.

SCERT TELA

NGANA

108 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

11ø±|ü⁄_&É¶

` >∑+>∑T\ XÊsTT¬s&ç¶

‘=*»\T¢e∫Ã+~

‘=\ø£]+∫+~

|ü<äy√sTT ¬s’‘·qï

bÕ≥T#˚j·T+>∑!

Vü≤\y˚T eTq kÂuÛ≤>∑

ã\eTqT#·T #ê{Ï

bı\eTT <äTHêï˝ÀsTT

bı*πøø£ u…{Ïº!

ã\eTT ˙y˚ C≤‹

ø£*$T ˙y˚sê!

bÕ‘·s¡\ ã+>±s¡T

|ü+≥ ì+|ü⁄eTTsê!!

#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

1. ‘=*yêq≈ £ î] ùd ø±˝≤ìï

@eT+{≤s¡T?

2. á π>j·T+ me] >∑T]+∫

#Ó|ü⁄‘·T+~?

3. π>j·÷ìøÏ u§eTàøÏ eT<Ûä´>∑\

dü+ã+<Ûä+ @$T{Ï?

4. ã+>±s¡T |ü+≥\qT |ü+&ç+#˚

¬s’‘·T\ >∑T]+∫ MTπø+ ‘Ó\TdüT?

Á|üX¯ï\T:

@ ÁbÕDÏ¬ø’Hê ã‘·ø£{≤ìøÏ ÄVü‰s¡+ nedüs¡+. Ä nedüsêìï

rπsÃ~ e´ekÕj·T+. e´ekÕj·T+ #˚ùdyês¡T ¬s’‘·T\T. yê]ì ø£cÕº\T

ì‘· + yÓ+{≤&ÉT‘·T+{≤sTT. @&Ü~˝Àì eT÷&ÉTø±˝≤˝À¢ m|üŒ{Ï |üqT\T

n|ü& ø±#·Tø=ì ñ+&ç, ¬s’‘·T\qT r]ø£>± ñ+&É j·Te⁄. Äs¡T>±\+

ø£wæº+∫ |üì#dæHê Vü‰sTT>± ã‘·ø£ Òs¡T. ~q~q>∑+&É+, ne÷j·Tø£‘·«+,

nVæ≤+kÕ‘·‘·Ô «+ s¡÷|ü⁄ø£{Ïºq ¬s’‘·T\ ø£&É>∑+&É¢qT $e]+#·&É+,

ÁXÊ$Tø£Jeq+ |ü≥¢ >ös¡yêìï ô|+bı+~+#·&ÉyT á bÕsƒ¡ uÛ≤>∑ ñ<›X+.


SCERT TELA

NGANA

109‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

á bÕsƒ¡+ ªø±e´μ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. es¡íq‘√ ≈£L&çq~ ø±e´+.

Á|üdüTÔ‘· bÕsƒê´+X¯+ >∑+>∑T\XÊsTT¬s&ç¶ s¡∫+∫q ªø±|ü⁄_&É¶μ ø±e´+˝Àì

ªø£s¡ø£ Á|üX¯+düμ nH˚ uÛ≤>∑+˝Àì~. ¬s’‘·T Jeq $<Ûëq+, Jeø±s¡TD´+,

‘ê´>∑ãT~Δ, $sêeT+ ms¡T>∑ì ÁX¯eT Ç+<äT˝À e]í+#·ã&Ü¶sTT.

08`06`1890

04`09`1975

á bÕsƒê´+XÊìï sêdæqø£$ >∑+>∑T\ XÊsTT¬s&ç¶. »q>±eT õ˝≤¢ Àì

ªJ&çø£\T¢μ Á>±eT+ M] »qàdüú\+.

XÊsTT¬s&ç¶ s¡#·q˝À¢ ªø±|ü⁄_&É¶μ ø±e´+‘√bÕ≥T ª‘Ó\T>∑T|ü\T≈£îμ,

ªes¡¸jÓ÷>∑eTTμ, ªeT<ä´bÕqìs√<ÛäeTTμ nH˚$ eTTÁ~‘ê\T. Ç+ø± >∑DÏ‘·

s¡Vü≤dü eTT, Äs√>∑ s¡Vü≤dü + nH˚ neTTÁ~‘· s¡#·q\T ≈£L&Ü ñHêïsTT. XË’*

düs¡fi¯+>±, düT\uÛÑ+>± Á>∑Væ≤+#· >∑*–q~. düVü≤»ø£$>± ù|s¡T bı+~q

ªb˛‘·qμ |ü≥¢ Äsê<ÛäHêuÛ≤e+ >∑\ XÊsTT¬s&ç¶, Äj·TqH˚ Ä<äs¡Ù+>± rdüTø=ì

n≥T Vü≤\+‘√, Ç≥T ø£\+‘√ düe÷q+>± ø£èwæ kÕ–+#ê&ÉT.


ø£$ |ü]#·j·T+






NGANA

110 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

I

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ |üPs¡«+ qT+&ç e´ekÕj·T Á|ü<Ûëq <˚X¯+. Á>±e÷\T |üPs¡«+ ø£Hêï H˚&ÉT

m+‘√ ø=+‘· Ä<ÛäTìø£yÓTÆq$. nsTTHê Á>±e÷˝À¢ e´ekÕj·TyT Á|ü<Ûëq eè‹Ô>± ø=qkÕ>∑T‘·Tqï~.

dü«j·T+>± Vü‰*≈£î& Vü‰*≈£î\ u≤<Ûä\qT @ø£s¡Te⁄ ô|&ç‘ Ä ÄÅs¡›‘· m+‘·{Ï yê]¬ø’Hê Vü≤è<äj·÷ìï

ø£~*düTÔ+~ ø£<ë! ªdü‘·ÿe⁄˝Ÿ Vü‰*≈£î …’q H˚$Tμ nì #Ó|æŒq b˛‘·q yêø±´ìøÏ Ä<ÛäTìø£

ø±\+˝À ø£ ñ<ëVü≤s¡D XÊsTT¬s&ç¶. Çø£ Ä ¬s’‘·Tø£$ s¡#·q˝ÀìøÏ Á|üy˚•<ë›+.

Á|üy•ø£

1. d”. eT+&ÉTy˚dü$jÓT+&É eT+≥˝À"Á>±>∑T#·T

ã÷ìq |üìùdj·TT eTÚqT …es¡T?

yêq˝À HêqT#·T eD≈£î#·T Vü≤\eT÷ì

#·*j·T+<äT <äTHÓï&ç kÕ<ÛäT …es¡T?

i≤fi¯fl˝À q&É$˝À sê‹]+ãe\TqT

‘·&Éu≤≥T Òq{Ïº ‘·|üdüT …es¡T?

‘·\ÁøÏ+<ä #˚sTT&ç >∑T\ø£•\\ ô|’q

yÓ‘· Òø£ H=]–q y˚‘·Ô …es¡T?

^. ø£wüº düTKeTT\ H=ø£Ø‹ >∑&ÉT|ü⁄yês¡T

X¯Á‘·T$TÁ‘·T\ düeTeTT>± ôd’#·Tyês¡T

ôd’]≈£î\T<ä|üŒ q+‘·{Ï XÊ+‘·T …es¡T?

ø±q #˚yÓ÷&çÃ yê] H˚ >ös¡$+‘·T.

2. d”. ø±]Ã#·TÃ˝Àã&ç ø£+≥ø£eTTà\ Á<=øÏÿ

e&É>∑+&É¢ <Óã“\ e&ÉT<äTMe⁄

ô|qT>±* #˚ <äTeTTà ø£qT\+<äT"ã&ÉT#·T+&É

qTiTeTT yÓTiTeTT\˝À qT+<äTMe⁄

eT+#·Tô|’"ã&ÉT#·T+&É e÷|ü⁄o‘·+ãT˝À

|ü∫Ãø£H\ô|’ |ü+&ÉTBe⁄

ø£{Ïø£Nø£{Ï >∑|æŒ jÓT≥T<ë]>±qø£

Hê"ø£* &É|æŒ#˚ q&É\T Be⁄SCERT TELA

NGANA

111‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ¬s’‘·T\e …, Ç‘·s¡ eè‘·TÔ\yês¡T |ü& u≤<Ûä\qT ‘Ó\Œ+&ç.

♦ eT÷&ÉT ø±˝≤˝À¢ ¬s’‘·T\T #˚|üfÒº |üqT Ò$?

♦ ù|<ä¬s’‘·T ø£cÕº\T m{≤¢+{Ï$?

II

3. d”. m+&É\ y˚&çøÏ HÓ‘·TÔy˚T&É\T Òø£

#Ó≥Tº\ ˙&É≈£î" CÒ]Hêe⁄

ø=\~ ∫qT≈£î\πø ø=+|ü+‘· ‘·&çj·T>±

bı<ä]+&É¢ ãTs¡<ä À yÓT<ä*Hêe⁄

>∑&É>∑&É e&É≈£î#·T >∑&ç¶yêeTT\ <ä÷iÏ

#·*ø±\yÓT≥Tº À »]|æHêe⁄

|ü⁄≥º §\Tÿ\ $T≥º ã{Ïºe÷|ü{Ïy˚fi¯

>±&ÛÜ+<Ûäø±s¡eTT >∑&É|æHêe⁄

^. düs¡Œeè•Ãø£ yê´Á|òü÷~ »+‘·Te⁄\≈£î

qTìøÏ |ü≥º>∑T#√≥¢ À eTTqT\uÛÑ+–

‹]– j˚TÁbı<äT› qT+<äTy√ ~e´eT÷]Ô

ø£s¡ø±! #˚‘·T …‹Ô H˚ >ös¡$+‘·Tˆˆ

4. d”. |üìj·TTqï Ò≈£îqï Áu≤V”≤àeTTVüAsêÔq

‘·|üŒø£ Ò#Ó&ç ‘ê|üùd+Á<ä!

‘Ó*dæjÓ÷ ‘Ó*j·Tø√ ~qeTTq ø=ø£kÕ]

‘êq+ãT #˚ôd&ç eTÚì#·+Á<ä!

ñ+&çjÓ÷ Òø£H√ j·TT‘·Ôe÷Vü‰s¡+ãT

#·ø£ÿ>± >∑T&ç#Ó&ç dü+j·TMT+Á<ä

e∫ÃjÓ÷ sêø£H√ e<äs¡TuÀ‘·Te⁄>±ø£

$T‘·uÛ≤wæ‘·eTT ùdj·TT j·T‹≈£î Ò+Á<ä.

^. ÇìïsTT&ÉTeTT\ >∑T&ç∫ ˙ $\T¢CÒs¡

Hê\T|æ\¢\T ≈£L{Ï¬ø’ j·T+>∑ ≤s¡Ã

#·\q$T+‘Ó’q Òì jÓ÷ dü+j·TMT+Á<ä

ø£s¡ø±! ìqTï #˚yÓ÷&çÃ >ös¡$+‘·T.

SCERT TELA

NGANA

112 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

‘ê‘·Œsê´\T

1. eT+≥\T eT+&˚ m+&Éø±\|ü⁄ m+&É\˝À eT–Zb˛‘·÷ ≈£L&Ü #˚|ü{Ïºq |üì ø=qkÕ–+#˚ ãTTwüß …es¡T? yêq˝À

HêqT‘·T #·*˝À eDT≈£î‘·T H˚\qT <äTH˚ï kÕ<ÛäTe⁄ …es¡T? sêÁ‘·qø£, |ü>∑\qø£, sê‹ H˚\˝À¢, n&Ée⁄˝À¢

‘·&Éã&É≈£î+&É ‹]π> ‘ê|üdüT …es¡T? mìï u≤<Ûä\THêï …ø£ÿ#˚j·Tø£, >∑T\ø£sê‹ H˚\MT<äH˚ ‘·\øÏ+<ä #˚sTT

ô|≥Tºø=ì $ÁX¯$T+#˚ $E„ …es¡T? ø£wüºdüTU≤\qT πø $<Ûä+>±, X¯Á‘·T, $TÁ‘·T\qT πø e÷~]>± düVæ≤+#˚

XÊ+‘· dü«uÛ≤e⁄ …es¡T? ¬s’‘·T\T>±ø£! n+<äTπø #˚‘·T\T CÀ&ç+∫ yê]øÏ yÓTTøÏÿ >ös¡$kÕÔqT.

2. z ø£s¡≈£î&Ü! $TøÏÿ* y˚&ç$Tì düVæ≤+∫, eTT+&É¢MT<ä q&ç∫, e&É>∑+&É¢yêq bÕ\e⁄‘êe⁄. >±* <äTeTTà\T

ø£$TàHê, ñs¡TeTT\T yÓTs¡T|ü⁄\‘√ ñHêï #·*+#·e⁄. eT+#·T≈£î]ùd sêÁ‹ y˚fi¯ À¢, #·*˝À, |ü∫Ãø£ H˚\MT<äH˚

ìÁ<äb˛‘êe⁄. m≥÷ <ë] ø±qsêì ø£{Ïø£Nø£{Ï sêÁ‘·T\˝À n|ü&É|ü&ÉT Äø£*<ä|æŒø£\‘√H ø±\+ >∑&É|üe\dæ

edüTÔ+~. Çìï ø£cÕº\qT uÛÑ]+∫ ˙e⁄ Ç+{ÏøÏ #˚]q|ü&ÉT uÛ≤s¡ , |æ\¢\T Äø£*‘√ nHêïì¬ø’ n+>∑ ≤s¡Ã>±

j·TrX¯«s¡Tì e … @ e÷Á‘·eT÷ #·\q+ Ò≈£î+&Ü ñ+&˚ ˙≈£î #˚‘·T\T CÀ&ç+∫ H˚qT qeTdüÿ]kÕÔqT.

^. ≈£î{Ï\q≥qeTT >∑s¡«eTT ø=+f…‘·qeTT

eHÓï∫HÓï\T Òì dü<ä«s¡ÔqT&Ée⁄

á–j·T+<äqTsê–y√ jÓ÷–#·+Á<ä!

ø£s¡ø±! #˚‘·T …‹Ô H˚ >ös¡$+‘·T.

5. d”. |ü#·ÃC§qï>∑≥ø£ |üs¡e÷qïeTTqT >±>∑

#·\¢ πs düT<ÛëkÕs¡eT>∑TqT

e&ÉT≈£î&ÉT|ü⁄\T »] |ü≥Tºã≥º\T >±>∑

ø£+ãfi‚ eÁ»+|ü⁄ ø£e#·eT>∑TqT

e\|ü* #˚ø£i¿ eÁC≤j·TT<ÛäeTT>±>∑

|ü]»qy˚T ≈£î |üX¯óe⁄\>∑TqT

n+<äeTÚô|’s¡T Ò q+<äqeTT\T>±>∑

H˚Ábı<äT›|ü+≥ìπøå|üeT>∑TqT.

^. Ç#·TÃ#·T+&ÉTqT X¯«s¡T"&ç+Á<ä |ü<ä$

e#·TÃ#·T+&ÉTqT Á|üø£è‹ ã\«\|ü⁄ #˚‘·

<ëì p&Ée⁄ ø£HÓï‹Ô ‘ê|üùd+Á<ä!

ø£s¡ø±! ìqTïπø …‹Ô >ös¡$+‘·T.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ dü<ä«s¡Ôq≈£î <√Vü≤<ä+ #˚ùd >∑TD≤\T @$?

♦ ¬s’‘·T≈£î uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT Ç+Á<ä|ü<ä$ì ÇdüTÔHêï&Éì

m{≤¢ #ÓbÕÔs¡T?

♦ ¬s’‘·T≈£î, eTTìøÏ >∑\ b˛*ø£\T @$T{Ï?

SCERT TELA

NGANA

113‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

Ç$ #˚j·T+&ç

1. ª¬s’‘˚ <˚XÊìøÏ yÓHÓïeTTø£μ n+{≤s¡T ø£<ë! H˚&ÉT ¬s’‘·T\ |ü]dæú‹ m{≤¢ ñqï~? #·]Ã+#·+&ç.

2. ¬s’‘·T jÓTTø£ÿ Jeq$<Ûëq+ >∑T]+∫, ø£$øÏ ñqï n_ÛÁbÕj·T+ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.

1. øÏ+~ |ü<ä eTTqT #·<äTe+&ç. |ü<ä uÛ≤yêìøÏ #Ó+~q U≤∞\qT |üP]+#·+&ç.

ªø£wüºdüTKeTT\ H=ø£Ø‹ >∑&ÉT|ü⁄yês¡T

X¯Á‘·T$TÁ‘·T\ düeTeTT>± ôd’#·Tyês¡T

ôd’]≈£î\T <ä|üŒ q+‘·{Ï XÊ+‘·T …es¡T?

ø±q #˚yÓ÷&çÃ yê] H˚ >ös¡$+‘·T.

3. z ¬s’‘·Hêï! m‘ÓÔÌq y˚T&É\T Òì e⁄ m+&É y˚&ç$T qT+&ç ø±bÕ&ÉTø√e{≤ìøÏ #Ó≥Tº &É≈£î #˚sêe⁄. ø=~›bÕ{Ï

yêqπø ≈£î]ùd ˙ Ç+{Ïì e~* ãTs¡<äì+&çq >∑TãTs¡T˝À¢H˚ ‘·\<ë#·T≈£î+{≤e⁄. #·*u≤] qT+&ç

‘·|æŒ+#·Tø√e{≤ìøÏ >∑&ç¶yêeTT\qT ÄÁX¯sTTkÕÔe⁄. |üìMT<ä|ü&ç ø£{Ïø£Nø£{Ï sêÁ‘·T\+<äT ≈£L&É |ü⁄≥º\T,

$T≥º\ô|’ dü+#·]düTÔ+{≤e⁄. bÕeTT\T, ‘˚fi¯ófl, |ü⁄\T\ e+{Ï Á≈£Ls¡ »+‘·Te⁄\≈£î ì\j·TyÓTÆq ‘êe⁄˝˝À

eTTqT\e … m\¢y˚fi¯ ≤ ‹s¡T>±&˚ ˙e⁄ ~e´eT÷]Ôy˚. n{≤¢+{Ï ˙≈£î H˚qT #˚‘·T …‹Ô qeTdüÿ]düTÔHêïqT.

4. Vü‰*≈£î&Ü! |üì ñHêï, Ò≈£îHêï ìj·TeT+>± ‘Ó\¢yês¡T C≤eTTq Ò# e⁄ >=|üŒ ‘ê|üdæy. ‘Ó*k˛ ‘Ó*j·Tø£H√

s√Eø=ø£ÿ kÕ¬s’Hê kÕïqe÷#·]+# e⁄ eTTìÁX‚wüßìy. ñ+&√, Òø£H√ m\¢|ü&É÷ kÕ‹«ø±Vü‰s¡yT Á>∑Væ≤+#

˙e⁄ ãTTw”X¯«s¡Tìy˚. ‘Ó*d” ‘Ó*j·Tì‘·q+e\¢ ‘·≈£îÿe>± e÷{≤¢&˚ dü«uÛ≤e+ >∑\ e⁄ j·T‹sêEy˚. ≈£î{Ï\

Á|ües¡Ôq, >∑s¡«+, ø=+f…|üqT\T, Ä&É+ãsê\T Òì eT+∫ q&Ée&ç ˙~. ˙y=ø£ jÓ÷–$. ÁX‚wüß˜&Ée⁄. <ëq

>∑TD+ô|’ eT≈£îÿe >∑\yê&Ée⁄. Çìï düT>∑TD≤\Tqï ˙≈£î Hê e+<äHê\T.

5. z ø£èw”e\T&Ü! ≈£î |ü#·ÃC§qï >∑fÒÿ |üs¡e÷qï+. |ü\T#·ì #·\¢H˚ neTè‘·+. #˚‹‘√ e&ÉøÏq q÷\T ã≥º Ò

|ü≥Tº eÁkÕÔ\T. ø£|ü≈£îH˚ >=+>∑&˚ ≈£î #Ó≈£îÿ#Ó<äs¡ì ø£e#·+. ≈£î&ç #˚‹˝Àì eTT\T¢>∑Ás¡ ≈£î eÁC≤j·TT<Ûä+.

|üX¯ódü+|ü<˚ ˙≈£î |ü]yês¡+. ˙e⁄ ô|+|ü⁄ #˚dæq |ü+≥#˚qT Ò q+<äqeHê\T. |ü+&ç+#˚ |ü+≥H˚ ì~Û

ìπøåbÕ\T. z eTTìÁX‚cÕ! á $<Ûä+>± uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT ≈£î Ç+Á<ä |ü<ä$ì ÇdüTÔHêï&ÉT. Á|üø£è‹ ø±+‘·jT ìqTï

e\∫ e∫ÃHê ÄyÓTqT qTe⁄« ø£HÓï‘ÓÔÌHê #·÷&Éø£ ˙ eè‹ÔH˚ $Tqï>± uÛ≤$kÕÔe⁄. n+<äTπø ˙≈£î #˚‘·T …‹Ô

qeTdüÿ]kÕÔqT.



SCERT TELA

NGANA

114 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20



n) ªÇ+Á<ä|ü<ä$ ø£Hêï ¬s’‘·T »qà >=|üŒ~μ m+<äT≈£î?

Ä) ªC…’ »yêHé! C…’ øÏkÕHé!!μ n+{≤s¡T ø£<ë! ¬s’‘·T≈£î, ôd’ì≈£îìøÏ >∑\ b˛*ø£\T @$T{Ï?

Ç) ¬s’‘·T\≈£î >∑\ ◊<äT düeTdü \qT sêj·T+&ç.

á) ª¬s’‘·T Á|üø£è‹‘√ì eTyÓTÆø£yÓTÆ ñ+{≤&ÉTμ Bìì düeT]ú+#·+&ç.


n) ª¬s’‘·T dü+‘√wü+>± ñ+fÒ düe÷»+ u≤>∑T+≥T+~μ düeT]údü÷Ô sêj·T+&ç.


1. øÏ+~ yêì˝À ø£<ëìøÏ »yêãTqT düè»Hê‘·àø£+>± sêj·T+&ç.

n) bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± ¬s’‘·T Ä‘·àø£<∏äqT sêj·T+&ç.

(˝Ò<ë)

Ä) n+<ä]øÏ nqï+ ô|fÒº ¬s’‘·Tø£èwæì n_Ûq+~dü÷Ô n_Ûq+<äq |üÁ‘·+ sêj·T+&ç.

uÛ≤e+ : ôd’]≈£î\T nq>± . yês¡T \qT $TÁ‘·T\qT

düVæ≤kÕÔs¡T. yê] dü«uÛ≤e+ e\¢H˚ yê]ì H˚qT

#˚‘·T\T CÀ&ç+∫ >ös¡$kÕÔqT.

2. øÏ+~ |ü<ë´ìï #·~$ <ëìøÏ+<ä ñqï Á|üX¯ï\≈£î dü]jÓÆTq düe÷<ÛëHêìï >∑T]Ô+#·+&ç.

ªªm+&Éø±\eTT >∑T&çôd\ HÓ>∑s¡õeTà

‘=\ø£]+∫q es¡eTT ‘=Á≥T|üs¡T|ü

eTTdüTs¡Tô|≥º>± s=+|æ À eT÷\TZ#·Tqï

ø£s¡ø±! ˙<äT |ü …¢qT >±+‘·T¬ses¡T.μμ

n) ªs=+|æμøÏ dü]jÓÆTq nsêúìï >∑T]Ô+#·+&ç. ( )

m) ˙s¡T _) es¡<ä dæ) >±* &ç) ãTs¡<ä

Ä) ªm>∑Ts¡õeTTà≥μ nq>± ( )

m) ø±*b˛e⁄≥ _) >±*øÏ ô|’øÏ $düTs¡T dæ) ≈£L*b˛e⁄≥ &ç) øÏ+<ä|ü&ÉT≥

Ç) ª‘=\ø£]+#·T≥μ n+fÒ ˙≈£î @$T ‘Ó\TdüTÔqï~? ( )

m) |ü\ø£]+#·T≥ _) |ü⁄\ø£]+#·T≥ dæ) esê¸ø±\+ yÓTT<ä\T &ç) m+&Üø±\+ yÓTT<ä\T

á) ªø±+‘·T¬ses¡Tμ nq&É+˝Àì ñ<›X¯+ ( )

m) mes¡T #·÷kÕÔs¡T? _) mes¡T |ü{Ïº+#·T≈£î+{≤s¡T?

dæ) mes¡T n+{≤s¡T? &ç) mes¡T $+{≤s¡T?

SCERT TELA

NGANA

115‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

|üXóe⁄

sêÁ‹

#·+Á<äT&ÉT

>∑s¡TeeTT

Xó∫

ÁãVü≤à

>∑s¡«eTT

|üdüs¡eTT, |üdüTe⁄

sê‹]

∫#·TÃ

u§eTà

#·+<äTs¡T&ÉT

V. |ü<äC≤\ $ìjÓ÷>∑+

1. øÏ+~ |ü<ë\‘√ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.

n) Vü≤\+ :

Ä) ôd’]≈£î\T :

2. øÏ+~ |ü{Ïºø£ Àì Á|üø£è‹ $ø£è‘·T\qT >∑T]Ô+∫ »‘·>± sêj·T+&ç.

3. øÏ+~ yêø±´\˝Àì πø ns¡ú+ >∑\ e÷≥\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.

n) eTÚq+>± ñqï+‘·e÷Á‘êq eTTìø± Ò&ÉT. ‘ê|üdæøÏ Bø£å m≈£îÿe.

( — )

Ä) yêqs¡T\T sêfi¯ófl rdüTø=ì sê>±, Ä •\\‘√ q\T&ÉT düeTTÁ<ä+ô|’ yês¡~Ûì ì]à+#ê&ÉT.

( — )

Ç) e÷|ü⁄y˚fi¯ |ü≈£åî\T >∑÷{ÏøÏ #˚s¡T‘êsTT. nfÒ¢ kÕj·T+ø±\+ Äe⁄\eT+<ä\T Çfi¯fl≈£î #˚s¡T‘êsTT.

( — )



n) ‘ê|üùd+Á<ä R G R

Ä) |üs¡e÷qïeTT R G R

Ç) πø …‹Ô R G R

á) >±&ÛÜ+<Ûäø±s¡eTT R G R

ñ) ø=+|ü+‘· R G R

2. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì n\+ø±sêìï >∑T]Ô+#·+&ç. <ëìì >∑T]+∫ $e]+#·+&ç.

n) ¬s’‘·T eTTìe … ‘Ó\¢yês¡T C≤eTTH˚ ÒkÕÔ&ÉT.

Ä) e+–q #Ó≥Tº ø=eTà, >=&ÉT>∑T |ü{Ïºq≥T¢+<ë! nqï≥T¢ ñqï~.

Ç) nø£ÿ&É Òø£ Çø£ÿ&É Òø£ eT¬sø£ÿ&É ñqï≥T¢?

SCERT TELA

NGANA

116 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

ñ‘·Œ\e÷\

✷ #Û·+<ädüT‡˝À >∑D$uÛÑ»q ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! Ç|ü&ÉT >∑D≤\ Ä<Ûës¡+>± |ü<ä \ø£åD≤\qT ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

…ø£ÿ≈£î sêìø√ ]ø£\ Ø‘·T\ ˝Àã&ç e÷qe⁄+ &ç≥T˝Ÿ

j·TTøÏÿ] _øÏÿ¬s’ ‹s¡T>∑T #·T+&ÉTqT >±ì$ •wüºe÷ s¡ZeTT˝Ÿ

♦ ô|’ bÕ<ë˝À¢ uÛÑ, s¡, q, uÛÑ, uÛÑ, s¡, e

nH >∑D≤\THêïsTT.

♦ yÓTT<ä{Ï nø£åsêìøÏ

… (m) ` Ø (á),

j·TT (ñ) ` #·T+ (ñ)—

10e nø£åsê\≈£î j·T‹

#Ó*¢+~.

♦ ô|’ bÕ<ë\˝À ÁbÕdü>± ø£ÿ`øÏÿ` nH Vü≤\T¢

e∫Ã+~.

♦ ô|’ bÕ<ë˝À¢ 20 nø£åsê\THêïsTT.

♦ ô|’ |ü<ä´ bÕ<ë\T ªñ‘·Œ\e÷\μ eè‘·Ô

|ü<ë´ì$.

ô|’ ñ<ëVü≤s¡D qqTdü]+∫ ªñ‘·Œ\e÷\μ |ü<ä \ø£åD≤\qT á $<Ûä+>± ù|s=ÿqe#·TÃ.

ñ‘·Œ\e÷\ 1) Ç~ eè‘·Ô |ü<ä +.

2) |ü<ä +˝À Hê\T>∑T bÕ<ë\T+{≤sTT.

3) Á|ü‹ bÕ<ä+˝À es¡Tdü>± uÛÑ s¡ q`uÛÑ uÛÑ s¡ e nH˚ >∑D≤\T ekÕÔsTT.

4) Á|ü‹ bÕ<ä+˝À 10e nø£ås¡+ j·T‹ kÕúq+.

5) ÁbÕdü ìj·TeT+ e⁄+≥T+~.

6) Á|ü‹ bÕ<ä+˝ÀqT 20 nø£åsê\T+{≤sTT.

#·+|üø£e÷\

✷ á øÏ+~ |ü<ä bÕ<ë\qT |ü]o*+#·+&ç.

nìq qqTÁ>∑ Væ≤+∫‹ eTVü‰$ Vü≤>√‘·Ô eTj·T+#·T dü+‘·dü+

ãTq• _‘·‘Y ø£å D+ãj·T dæ|ü⁄Å‹Ô ø£Hê‘·à X¯Øs· ø£s¡Ôq+

ô|’ |ü<ä bÕ<ë\˝Àì >∑D≤\qT |ü]o*ùdÔ

Á|ü‹ bÕ<ä+˝ÀqT q`»`uÛÑ »`»`»`s¡ nH˚ >∑D≤\T ñHêïj·Tì ‘Ó\TdüTÔqï~. Ç{≤¢ Á|ü‹ bÕ<ä+˝ÀqT ô|’

>∑D≤\T sêe&É+ #·+|üø£e÷\ |ü<ä \ø£åD+. ô|’ |ü<ä bÕ<ë˝À¢ ªÄμ≈£î ªÄμ‘√, ªãTμ ≈£î ª|ü⁄μ‘√ j·T‹yÓTÆÁ‹

#Ó*¢+~. ÁbÕdü>± ì`q nH˚ Vü≤\T¢\T ñqï$. ô|’ bÕ<ë˝À¢ 21 nø£åsê\THêïsTT.

U I I U I U I I I U I I U I I U I U I UuÛÑ s¡ q uÛÑ uÛÑ s¡ e

U I I U I U I I I U I I U I I U I U I UuÛÑ s¡ q uÛÑ uÛÑ s¡ e

♦ Hê\T>∑T bÕ<ë˝À¢ πø s¡ø£yÓTÆq >∑D≤\T πø es¡Tdü À

ñ+&˚ |ü<ë´ìï ªeè‘·Ô |ü<ä +μ n+{≤s¡T.

♦ |ü<ä bÕ<ë˝À¢ yÓTT<ä{Ï nø£åsêìï ªj·T‹μ n+{≤s¡T. á j·T‹ nø£åsêìøÏ

n< nø£ås¡+>±˙, es¡íyÓTÆÁ‹ ø£*–q eTs√ nø£ås¡+>±˙ n< bÕ<ä+˝À

ìj·T$T‘· kÕúq+˝À sêe&Üìï ªj·T‹ ìj·TeT+μ n+{≤s¡T.

♦ |ü<ä bÕ<ë\˝À ¬s+&Ée nø£åsêìøÏ ªÁbÕdüμ nì

ù|s¡T. |ü<ä bÕ<ë˝À¢ ¬s+&√ nø£ås¡+>± πø Vü≤\T¢

sêe&Üìï ªÁbÕdü ìj·TeT+μ n+{≤s¡T.

I I I I U I U I I I U I I U I I U I U I Uq » uÛÑ » » » s¡

q » uÛÑ » » » s¡ I I I I U I U I I I U I I U I I UI U I U

SCERT TELA

NGANA

117‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

♦ Á|ükÕs¡ e÷<Ûä e÷˝À¢ ({Ï.$./πs&çjÓ÷) e#Ã e´ekÕj·T dü+ã+~Û‘· ø±s¡ Áø£e÷\qT #·÷&É+&ç. yê{Ï $esê\qT,

yê{Ïe\¢ ¬s’‘·T\≈£î ø£*π> Á|üjÓ÷»Hê\qT >∑T]+∫ ìy˚~ø£ sêj·T+&ç.

dü÷øÏÔ

ªªÁX¯yÓTÆø£ Jeq kÂ+<äsê´ìøÏ...

düe÷qyÓTÆq~ ÒH˚ Ò<äTμμ.

1. ¬s’‘·T\ dæú‹ì >∑T]+∫ kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

2. n|ü]∫‘·|ü<ä + #·~$ ns¡ú+ #˚düTø=ì »yêãT\T >∑T]Ô+#·>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

3. ¬s’‘·T\T dü+‘√wü+>∑ ñ+fÒ düe÷»+ u≤>∑T+≥T+<äì ne⁄qT / ø±<äT

düeT]údü÷Ô kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T>∑\qT.

4. ¬s’‘·T Ä‘·àø£<∏äqT sêj·T>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

H˚ì$ #˚j·T>∑\Hê?


#·+|üø£e÷\ 1) Ç~ eè‘·Ô|ü<ä +.

2) |ü<ä +˝À Hê\T>∑TbÕ<ë\T+{≤sTT.

3) Á|ü‹ bÕ<ä+˝À es¡Tdü>± q`»`uÛÑ »`»`»`s¡ nH˚ >∑D≤\T ekÕÔsTT.

4) Á|ü‹ bÕ<ä+˝À 11e nø£ås¡+ j·T‹kÕúq+.

5) ÁbÕdü ìj·TeT+ e⁄+≥T+~.

6) Á|ü‹ bÕ<ä+˝ÀqT 21 nø£åsê\T+{≤sTT.

3. øÏ+~ |ü<ä bÕ<ë\≈£î >∑D $uÛÑ»q #˚dæ @ |ü<ä bÕ<ë˝À >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.

n) ‘·q≈£î |òü\+ãT Ò<äì jÓT<ä+ <ä\b˛j·T&ÉT ø°]Ô>√s¡T Hê

Ä) Äø£* <ä|ü\Hé eq≥ q+~q yê]øÏ |üf…º&ÉqïyÓ÷

SCERT TELA

NGANA

118 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

12e÷{≤¢&˚ Hê>∑*

` eTfij·÷fi eT÷\+:bıHé≈£îqï+ e¬sÿjYT, nqTyê<ä+:mHé. yDT>√bÕ\ sêe⁄

á $X¯«+˝À, á uÛÑ÷eT+&É\+˝À, á Jeq#·Áø£+˝À eTq¬ø+‘· ÁbÕ<Ûëq´eTT+<√ ....z

NeT≈£î, z <√eT≈£î, z á>∑≈£î, z ã÷>∑≈£î, z ‘˚HÓ{°>∑≈£î, z >∑<ä›≈£î ∫es¡≈£î z q‘·Ô≈£L, z |”‘·≈£L

≈£L&É ø±düÔ n≥T Ç≥T>± n+‘˚ ÁbÕ<Ûëq´+ ñ+<äì ‘˚*b˛sTT+~. düeTùd´$T≥+fÒ ñqï‘· Je⁄\+

ø±e≥+‘√ eTq≈£î ‘Ó*$ m≈£îÿeqT≈£î+{≤+. ø±ì Ä ‘Ó*$ì eTq+ $HêXÊìøÏ ñ|üjÓ÷–düTÔHêïeTqTø√+.

Hê{Ï y˚≥ø±\+ qT+N H˚{Ï bÕ]ÁXÊ$Tø£ j·TT>∑+ es¡≈£L eTq+ Ç‘·s¡ Je⁄\q÷ á Á|üø£è‹˝Àì

JeyÓ’$<Ûë´ìï, ø±bÕ&ÉTø√ Òø£b˛‘·THêï+. |òü*‘·+ Ç|ü&ÉT á uÛÑ÷MTà<ä eTq ndæÔ‘·«yT njÓ÷eTj·T+˝À

|ü&ç+~.

#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

1. ô|’ ù|sê <˚ìï >∑T]+∫ ‘Ó\T|ü⁄‘·Tqï~?

2. ‘Ó*$MT]q e÷qe⁄\T @+ #˚düTÔHêïs¡T?

3. M{Ï |òü*‘ê\T m˝≤ ñHêïsTT?

4. JeyÓ’$<Ûë´ìï ø±bÕ&É{≤ìøÏ eTq+ @+ #˚j·÷*?

Á|üX¯ï\T:

ÁbÕDT\≈£î eTTK´+>± ô|+|ü⁄&ÉT »+‘·Te⁄\≈£L dü+y<äq\T+{≤j·T˙, eTq+ #·÷ù| Áù|eT, ÄbÕ´j·T‘·\≈£î

n$ düŒ+~kÕÔj·T˙ #Ó|üPÔ ‘·<ë«sê Jeø±s¡TD´ <äèwæºì ô|+bı+~+|ü#˚j·T≥+ á bÕsƒ¡+ ñ<›X¯+.


SCERT TELA

NGANA

119‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

(1910`2004)

bıHé≈£îqï+ e¬sÿjYT eT\j·÷fi¯ nuÛÑT´<äj·T s¡#·sTT‘·\˝À Á|üeTTKT&ÉT. e¬sÿjYT

u≤\´+ bıHé≈£îqï+˝À >∑&ç∫+~.

ñbÕ<Ûë´j·TT&ç>± J$‘êìï ÁbÕs¡+_Û+∫q e¬sÿjYT ª‹s¡TeTT\ÿ#·Ãμ (1939) nH˚

ø£<∏ëìø± dü+ø£\q+‘√ s¡#·sTT‘·>± |ü]#·j·TeTj·÷´&ÉT. 24 ø£<∏ëìø£ dü+|ü⁄{≤\T, 16

Hê≥ø±\T, 2 ø£$‘ê dü+|ü⁄{≤\T, ø£ yê´dü dü+ø£\q+, Ä‘·àø£<∏ä yÓTT<ä\sTTq$ Ç‘·ì

ø£\+ qT+&ç yÓ\Te&Ü¶sTT.

e÷qedü+ã+<Ûë\T, eTìwæøÏ Á|üø£è‹‘√ ñqï nqTã+<Ûä+ e¬sÿjYT s¡#·q\˝Àì

Á|ü<ÛëHê+XÊ\T. áj·Tq >=|üŒ e÷qe‘êyê~.

s¡#·sTT‘· |ü]#·j·T+

ˇø£ uÛ≤wü À ñqï $wüj·÷ìï y˚s=ø£ uÛ≤wü ÀøÏ e÷]Ã sêdæqf…¢Ì‘˚ <ëìï nqTyê<ä+

(Translation) n+{≤s¡T. ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘· +˝À Bìì ªnqTyê<ä Á|üÁøÏj·Tμ>±

ù|s=ÿq≥+ »s¡T>∑T‘·Tqï~.

kÕVæ≤‘· nø±&ÉMT yês¡T eTTÁ~+∫q ªuÛ≤s¡rj·T kÕVæ≤‘· + ` düeTø±©q

ø£<∏ëìø£\Tμ nH˚ Á>∑+<∏ä+˝Àì eT\j·÷fi¯uÛ≤wü Àì nqTyê<äø£<∏ä Á|üdüTÔ‘· bÕsƒê´+X¯+.

eT\j·÷fi¯uÛ≤wü À bıHé≈£îqï+ e¬sÿjYT sêdæq ø£<∏äqT ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ

mHé.y˚DT>√bÕ˝sêe⁄ nqTyê<ä+ #˚XÊ&ÉT.





yê{Ï nsêú\qT |ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï ª|ü<ä$C≤„q+μ |ü{Ïºø£ À Ò<ë ì|òüT+≥Te⁄˝À #·÷dæ


NGANA

120 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

I

m<äT› dü+>∑‹ e#˚Ãdü]øÏ zôd|òt n˙ï eT]∫b˛‘ê&ÉT. yπs ¬s’‘·T\T n‘·DÏí ªm<äT› |æ#√Ã&ÉTμ nì |æ\TkÕÔs¡T. Ä m<äT›

ù|s¡T ø£qïHé. <ëìï #·÷dæ eTT#·Ã≥|ü&Éì ¬s’‘·T Ò&ÉT. zôd|òt≈£î ø£qïHé ‘√&ç<˚ Àø£+. ã÷&ç<ä s¡+>∑T˝À ã\+>±, bı{Ïº>±,

˝≤yê{Ï +|ü⁄ ‹]–q ø=eTTà\‘√ n~ ÁãVü‰à+&ÉyÓTÆq Äø±s¡+ >∑\ eèwüuÛÑsêE. düT&ç ‹]–q _>∑TyÓ’q #·s¡à+, u…’{ÏøÏ

ñ_øÏqø£fi¯ófl. ndü\T ø£qïHé q&Éø£ ÀH˚ Á|ü‘˚ ø£yÓTÆq Øƒ$ ñ{Ïº|ü&˚~. <äTH˚ï≥|ü&ÉsTTHê, eT¬sø£ÿ&ÉsTTHê zôd|òt eTqdüT˝À

@eTTqï<√ ø£qïHé ‘·|üŒìdü]>± |üdæø£fÒº~. mø£ÿ&ÉsTTHê düπs, kÕe÷qT\ >∑~˝À>±ì, bı\+˝À>±ì Ä m<äT› dü]>±Z

zôd|òt @eTqT≈£î+≥THêï&√ >∑T]Ô+#·>∑*π>~.

ø£qïHéMT<ä zôd|òt ‘·q #Ósêïø√\ HÓqï&É÷ ñ|üjÓ÷–+#· Ò<äT. }]πø #Ósêïø√\ ô|’øÏ Òù| yê&É+‘. yπs ¬s’‘·T\˝≤>∑

n‘·ìøÏ >=+‘Ó‹Ô ‘·q m<äT›qT ‹≥ºe\dæq nedüs¡eT÷ ñ+&˚~>±<äT. ùdïVæ≤‘·T&ç‘√ e÷{≤¢&çqfÒº ø£qïHé‘√ ≈£L&Ü

e÷{≤¢&˚yê&ÉT. nø£ÿ&É ñqï m<äT›\ìï{Ïø° ø£qïHé Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤+#˚~. ø£ eT&ç À <äTqï&É+ nsTTb˛sTTq ‘·sê«‘·,

|üø£ÿ eT&ç ÀøÏ yÓfi≤fl\ì ø£qïHé≈£î #Ó|üŒe\dæq nedüs¡yT Ò<äT. n≥Te+{Ï |üqT\˙ï m|ü&ÉT, m{≤¢ #Ój·÷´˝À ø£qïHé≈£î

‘Ó\TdüT.ø=ìïkÕs¡¢sTT‘˚ ø£qïHé |üø£ÿeT&ç ÀøÏ yÓ[flb˛‘·T+fÒ, zôd|òt ø£ÿø£åD+ $sêeT+ ø±yê\H˚yê&ÉT.

ªªzjYT ` z ø£åD+ Ä>∑T, qqTï bÕHé y˚düTø√˙. #ê˝≤ ùd|üsTT+~.μμ

Ä e÷≥ $q>±H˚ ø£qïHé ì*∫b˛j˚T~. bÕHé qeT\&É+ nsTTb˛>±H˚ zôd|òt ªªVüQ"μμ nH˚ yê&ÉT. ø£qïHé eT∞fl

|üì yÓTT<ä\Tô|fÒº~. ˇø£ eT&ç À+∫ eTs√ eT&ç ÀøÏ yÓfi¯ó‘·Tqï|ü&ÉT Ä ∫qï >∑≥¢MT<ä m+‘· C≤Á>∑‘·Ô>± n&ÉT>∑T\T

y˚ùd<äì! Ä ∫qï ∫qï >∑≥¢MT<ä mø£ÿ&ÉsTTHê ‘·q –≥º ô|fÒº~ ø±<äT. dü]>±Z #·÷dæ ø£ÿ ‘·qTï ‘·+‘˚ >∑≥T¢ ‘Ó–b˛‘êj·Tì

<ëìøÏ ‘Ó\TdüT.

#Ó|æŒq<ä+‘ê ns¡ú+ #düT≈£îH ø£qïHéqT ø£fÒºj·Tqedüs¡+ ñ+&~ø±<äT. <äTqï&É+ nsTTb˛>±H yT‘·≈£î e~ Òùdyê&ÉT.

}]πø e~ Òdü÷Ô ªªùV≤ ` b˛ ø£&ÉT|ü⁄ ì+|ü⁄ø√. ns¡{Ï#Ó≥T¢ e÷Á‘·+ eTT≥Tºø√≈£îμμ nì ôV≤#·Ã]+#˚yê&ÉT zôd|òt. ø£qïHé

m|ü&É÷ ns¡{Ï #Ó≥¢qT >±ì, ø=ã“] yÓTT\ø£\qT>±ì eTT≥Tº≈£îH˚~ ø±<äT. yê{Ïì m+‘√ ÁX¯<äΔ‘√, ÁX¯eT‘√ Hê{≤s¡ì

<ëìøÏ ‘Ó\TdüT. yê{Ïì Hê{Ïqyêfi¯flqT ø=eTTà\‘√ bı&Ée&É+ ø£qï yê{Ïì ‘=πøÿj·T&É+ |òüTÀs¡eTì <ëìøÏ ‘Ó\TdüT.

<äTqï&É+ nsTTb˛>±H, ø£qïHé +{ÏMT<ä ãTs¡<ë eT{°º n+‘ê ø£&çπ>ùdyê&ÉT. zôd|òt≈£î á $wüj·T+˝À e÷Á‘·+ |ü≥Tº<ä\

m≈£îÿe.

ªª≈£î&çø±\T Ç≥TyÓ’|ü⁄ Ò|ü⁄ Ä"!` ‘· …+<äTø£{≤¢ }|ü⁄‘·THêïyé? ø=eTTà\T Hê≈£î ‘·–˝≤j·T+fÒ #·÷düTø√! dü]>±Z

ì+#√ ÒeP... ø£<ä\≈£î...μμ zôd|òt e÷{≤¢&çq á e÷≥˝À¢ Á|ü‹ ˇø£ÿ{° ø£qïHé≈£î ns¡úeTj˚T´~. nsTT‘˚ á uÛ≤wü

<ëìø£+‘·>± q#˚Ã~ ø±<äT. ndü\T ø£&É>∑&É+ n+fÒH˚ <ëìøÏ nsTTwüº+. ø±ì zôd|òt MT<ä ñqï Áù|eTø=B› Á|ü‹kÕØ

á düèwæº Àì Á|ü‹ ÁbÕDÏ À Áù|eT, ÄbÕ´j·T‘·\T ñ+{≤sTT. e÷qe düe÷»+˝À ‘·q

≈£î≥T+ã+‘√ m+‘√ eTyÓTÆø£yÓTÆ düVü≤Jeq+ #düTÔqï eT÷>∑Je⁄\qT nqTø√ì |ü]dæú‘·T\˝À

<ä÷s¡+ #düTø=ì, ‹]– m|ü&√ ø£\TdüT≈£îqï|ü&ÉT eTqdüT‡ m+‘·>± düŒ+~düTÔ+<√ ªzôd|òt

` ø£qïHéμμ <ë«sê ‘Ó\TdüTÔ+~. Ç+‘·≈£L zôd|òt mes¡T? ø£qïHéqT @ $<Ûä+>± #·÷düT≈£îHyê&ÉT

nH˚ $wüj·÷ìï á bÕsƒ¡+ <ë«sê ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

Á|üy•ø£

SCERT TELA

NGANA

121‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

˝§+–b˛jT~. Vü≤è<äj·T+˝Àì Áù|e÷qTsê>±*ï m{≤¢ yê&ÉTø√yê˝À ‘Ó*j·Tì ¬s’‘·T\T ªª@ yÓTT+&ç m<äT›HÓ’Hê rdüT≈£îb˛sTT

ˇø£ÿkÕ] zôd|òt≈£î n|üŒC…|üŒ+&ç. ø£ÿkÕ] ‘·q #‘·T\‘√ ‹ì|æ+#ê&É+fÒ, Ä |üXóe⁄ ø=‘·Ô s¡÷|üyÓT‘·TÔ‘·T+~,μμ nHyêfiófl.

m<äT›\‘√ zôd|òt düVü≤»+>± e÷{≤¢&˚yê&ÉT. s√»+‘ê zôd|òt ‘·q m<äT›≈£î y˚T‘· b π>dü÷ÔH˚ >∑&çù|yê&ÉT. |üX¯óe⁄\ |ü≥¢

Á≈£Ls¡‘ê«ìï e÷Hê\ì ñ|üHê´kÕ\T $+fÒ zôd|òt≈£î ∫Á¬s‘Ô~. ªª|üXóe⁄*ï s¡øÏå+#ê*, |üXóe⁄*ï s¡øÏå+#ê* nì Á|ü‹yê&É÷

ñ|üHê´dü$T#Ãyê&. @ }fiÀflHÓ’Hê Á|üuÛÑT‘·«+ ø£ e]bı˝≤qïsTTHê |üXóe⁄\ø√dü+ e~ Òdæ+<ë? @+? >∑&É¶+ ‹ì|æ+∫

s¡øÏåkÕÔsê |üX¯óe⁄*ï?μμ

ø£qïHé≈£î yT‘· ydæq ‘·sê«‘·H zôd|òt ‘·q Äø£* rs¡TÃ≈£îHyê&ÉT.

<=&√¢ |üX¯óe⁄\T y˚T‘·≈£î e÷&ç‘˚, Ä Ç+{ÏøÏ n]wüº+ <ë|ü⁄]düTÔ+<äì

zôd|òt qeTàø£+. nHêdü Ä≈£î\T ø£qïHé H√{ÏøÏ n+~düTÔHêï&É+fÒ, eTTfifl˙ï

ø£‹Ô]+∫, Ä≈£î\T eTTø£ÿ\T #˚dæ Ç#êÃ&Éqïe÷fÒ.

ø£qïHé bı˝≤˝À¢ ‹]– Ç+{ÏyêøÏ{À¢ n&ÉT>∑T ô|≥º>±H˚, ªªôV≤jYT

ø£qïHé,μμ nì πøπøùd yê&ÉT zôd|òt. Ä >=+‘·T $q>±H m<äT› Ä–b˛jT~.

yÓ÷s¡ ô|’¬ø‹Ô zôd|òt ‘·q <ä>∑Z] ø=#Ães¡≈£L #·÷dü÷Ô ì\ã&~. #‹ì+&Ü

>∑&ç¶|üs¡ø£\‘√H√, ø±dæìï ns¡{Ï ‘=ø£ÿ\‘√H√, @<√ ˇø£ ∫qï ø±qTø£

|ü≥Tº≈£îb˛j˚Tyê&ÉT zôd|òt. ø£qïHé n{≤¢ #˚‘·T˝À¢+#˚ ‹H˚ùd~. zôd|òt

Áù|eT>± <äTe⁄«‘·T+&É>±, ø£qïHé n‘·DÏí Hê≈£î‘·T+&~. zôd|òt m+&çb˛sTTq

#ÓeT≥ ñ|üŒq ø£qïHé≈£î #ê˝≤ Çwüº+>± ñ+&˚~.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ zôd|òtqT ªm<äT›|æ#√Ã&ÉTμ nq&É+ >∑T]+∫

MT n_ÛÁbÕj·T+ @$T{Ï?

♦ $#·ø£åD n+fÒ πøeTs¡úeTsTT+~? ø£qïHéøÏ

$#·ø£åD ñ+<äì MT¬s{≤¢ #Ó|üŒ>∑\s¡T?

♦ kÕ{Ï eTqTwüß\‘√ eTq Áù|e÷_Ûe÷Hê*ï

m{≤¢ e´ø£Ô|üs¡#·e#·TÃ?

SCERT TELA

NGANA

122 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

II

m+‘· >∑T+|ü⁄˝ÀqT+∫ nsTTHê ø£qïHé, zôd|òt >=+‘·T >∑Ts¡TÔ|üfÒºùd~. y˚T|òüT>∑s¡®q $ì |ü⁄] $|æŒq HÓeT*˝≤ n~

Äq+~+#˚~. bı\+˝À zôd|òt Hê>∑* |ü{≤º\ì ≈£L&Ü <ëìøÏ |ü≥Tº<ä\>± ñ+&˚~. Hê>∑* Ç+¬øes¡T |ü{ÏºHê n~ ‘·q

ø=+f…‘·q+ #·÷ô|fÒº~. n~ Ä|ü&ÜìøÏ eT∞fl zôd|òt CÀø£ + #˚düTø√e\dæ e#˚Ã~. ªªø£qïHé e<äT›. eTq ≈£î≥ºù|Œø£<ä÷,

˙≈£î ‘Ó©<ë @+?μμ nH˚yê&ÉT. n{≤¢ zôd|òt XÊ+‹ ≈£î~πsÃyê&ÉT. bı˝≤˝À¢ ¬s’‘·T\≈£î ø£ Ä˝≤|üq ñ+≥T+~. n+<äT˝À

|ü<ë\÷, yêø±´\÷ @MT ñ+&Ée⁄. zôd|òt ≈£L&Ü ª¨μ nì >=+‘Ó‹Ô n+<ä+>± Ä Ä˝≤|üq #˚ùdyê&ÉT. ˇø£{Ï ¬s+&ÉT

ì$TcÕ\ bÕ≥T Ä e÷<ÛäTs¡ + n˝≤ düŒwüº+>± ì*∫ ñ+&˚~. á dü+^‘·+ Áù|eT^‘ê\˝ÀqT, ãè+<ä>±Hê\˝ÀqT

$ì|æ+#˚ eT<ÛäTs¡ dü«sê\≈£î Á>±MTD u≤D° ≤ ñ+&˚~. ãVüQXÊ <ëìï |ü$Á‘· ‘·+>±H√, |üX¯óe⁄\ eT+Á‘·+>±H√

e]í+#·&É+ dü]>± ñ+≥T+<˚yÓ÷. zôd|òt Ä ^‘·+ m‘·TÔ≈£îHêï&É+fÒ, ø£qïHé Ä\dü≥q÷, u≤<Ûäq÷, |üì˙ ≈£L&Ü

eTs¡∫b˛sTT dü+^‘·+˝À eTTì–b˛j˚T~.

yÓT&É Àì >∑+≥\T, H˚\˝ÀøÏ ~>∑T‘·Tqï –≥º\T Ä ^‘êìøÏ ‘êfi¯+ y˚ùd$. z s√E ∫Á‘·yÓTÆq dü+>∑‹ »]–+~.

‘·T+&É‹˝Ÿ πø\Hé ø=&ÉT≈£î |ü#·Hé Hê>∑* ø£{≤º&ÉT. düqï>± ø°fi¯flH=|æŒ e∫Ã zôd|òt Ä s√E Ç+{À¢H˚ |ü&ÉT≈£îHêï&ÉT. zôd|òt

m<äT›\T Ò≈£î+&Ü πø\Hé bı\+|üì Ä s√E |üP]Ôø±<äT. ø£qTø£ ø£qïHéqT, <ëì »‘· m<äT›q÷ rdüT≈£îbıeTàì zôd|òt

#ÓbÕŒ&ÉT. $T>∑‘ê m<äT›\‘√bÕ≥T á ¬s+&É÷ ≈£L&Ü bı\+˝À Á|üy•+#êsTT. Ä eT&ç ø£kÕ] <äTqï&É+ nsTTb˛sTT+~.

¬s+&√ <äTøÏÿ yÓTT<ä\Tô|{≤ºø£ |ü#·Hé≈£î bÕ≥ m‘·TÔø√yê\ì|æ+∫+~. ø£qïHé yÓqø£qT+∫ |ü#·Hé Ä˝≤|üq ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.

ø±ì Á|ü|ü+#·+˝À¬ø˝≤¢ dü+^‘·s¡Væ≤‘·T&Ó’q Ä eTìwæ m+<äT≈£î bÕ&Ü\qT≈£îHêï&ÉT? bÕ&Ü\ì|æ+∫~, bÕ&Ü&ÉT n+‘˚.

Ä <ës¡TDyÓTÆq dü+^‘·+ yÓTT<ä\Tø±>±H˚ ø£qïHé≈£î ndü+‘·è|æÔ ø£*–+~. ‘·\ y˚>∑+>± n≥÷ Ç≥÷ }|æ ‘·q ìs¡düq

Á|üø£{Ï+∫+~. |ü#·Hé≈£î Ç<˚MT mø£ÿ Ò<äT. ‘êqT u≤>± bÕ&ÉT‘·THêïH˚ nqT≈£î+≥THêï&ÉT. ‘·eT bÕ≥ m+‘· |òüTÀs¡+>±

ñqï<√ >±j·T≈£î\T >∑T]Ô+#·ø£b˛e&É+ dü+^‘·+˝À düVü≤»yÓTÆq<. ø±ùd|ü{ÏøÏ ø£qïHé ‘·q ndü+‘·è|æÔì düŒwüº+>±H Á|üø£{Ï+∫+~.

◊Hê |ü#·Hé bÕ≥ Ä|ü Ò<äT. |ü#·Hé ùdïVæ≤‘·T\≈£î Á|ü|ü+#·+˝Àì @ sê>∑yÓTÆHê ˇø£fÒ. ø£qïHé≈£î yêfi¯fl ‘√&ÜŒfÒMT

<=s¡ø£ Ò<äT. |ü#·Hé dü+^‘êìï nee÷ì+#ê&Éì, ø£qïHé ≈£î&çø±*MT<ä ã\+>± ‘·ìï+~. eT÷&ÉT s√E\bÕ≥T Ä

dü+^‘·ø±s¡T&ÉT Ç+{À¢ ñ+&ç ø±|ü&É+ ô|{Ïº+#·Tø√e\dæ e∫Ã+~.

zôd|òt <ä>∑Zs¡ ø£qïHé |üHÓï+&˚fi¯flbÕ≥T $ÁXÊ+‹ Ò≈£î+&Ü |üì#˚dæ+~. á eT<Ûä mH√ï edü+‘ê˝À¢ ••sê˝À¢

|ü+≥\T Ç+{Ïø=#êÃsTT. #Ó≥÷¢, <äTãT“\÷ mH√ï o‘êø±˝≤©ï, m+‘√ eT+#·Tq÷ #·÷XÊsTT. bÕ*‘·T\ eTT+<äT

Á|üuÛÑTe⁄\T #·÷|æq nH˚ø£ dæ+Vü‰düHê\÷, sê»<ä+&Ü\÷ ≈£L*b˛j·÷sTT. ÁãVü‰à+&ÉyÓTÆq e÷s¡TŒ\T »]–b˛‘·THêïsTT.

eTìwæì eTìwæ <√|æ&û #j·T&ÜìøÏ M\T Òì ø=‘·Ôs¡ø£+ bÕ\q ≤+{Ï dü+‘√wüø£s¡yÓTÆq e÷≥\T $qã&Ü¶sTT. ø±ì zôd|òt

‘·q¬ø+‘√ ÇwüºyÓTÆq m<äT›*ï nyÓTàj·T´e\dæe∫Ã+~. n|üŒ{Ïπø n‘·qT ã+>±s¡Tu≤‘·T ≤+{Ï e]bı˝≤ìï ‘êø£≥Tº ô|fÒºXÊ&ÉT.

Çwüº|üPs¡«ø£+>± @MT ø±<äT. ø±ì n+‘·ø£qï >∑‘· +‘·s¡+ Ò<äT. n‘·ìøÏ ô|∞fl&ÉT <ë≥T‘·Tqï ø£ eTT<äT›\ ≈£L‘·Ts¡T ñ+~.

ô|[flø=&ÉT≈£î ≈£î≥T+ã+ ô|’dü≈£î ]ƒø±D≤ Òì< nsTTHê, eT÷&ÉTy\ s¡÷bÕj·T\ ø£≥ï+ n&É>∑&É+‘√ zôd|òt≈£î >∑‘· +‘·s¡+

Òø£b˛sTT+~. bı˝≤ìï |ü~ùV≤qTe+<ä\ s¡÷bÕj·T\≈£î ‘ê≈£≥Tº ô|fÒºXÊ&ÉT. ø£{≤ïìøÏ n~ dü]b˛sTT+~. ô|[fl Ks¡TÃ\≈£î

Ç+ø± &ÉãT“ ø±yê*‡e∫Ã+~. n+<äTø£ì, m<äT›\+fÒ m+‘· Áù|eT ñHêï, yê{Ïì nyÓTàj·T´ø£ ‘·|üŒ Ò<äT.

Çs¡yÓ’ dü+e‘·‡sê\bÕ≥T n‘·qT sêÁ‹+ãefi¯Sfl ø£wüº|ü&ç |üì#˚XÊ&ÉT. n‘·qT n+<ä]ø° ‘Ó*dæq ¬s’‘·T. ø±ì ∫e]øÏ

|òü*‘·+ @$T{Ï? n‘·ì ‘·\ HÓ]dæb˛sTT+~. #·÷|ü⁄ eT+<ä–k Ô+~. ˇfi¢+‘ê eTT&É‘·\T |ü&ç+~. ø°fi¯fl H=|ü\T

yÓTT<ä\j·÷´sTT. |üì‘√ n‘·ì #˚‘·T …{≤¢ ø±j·T>±XÊj·T+fÒ, ø£‹Ô≈£L&Ü ~π>~ø±<äT. @+ #˚kÕÔ&É‘·qT eT]? ◊<äTy˚\

@fi¯fl øÏ+<ä{Ï kÕ<ÛäHê\‘√ |üì #˚düTÔ+&˚yê&ÉT. H˚\˝À kÕs¡eT+‘ê b˛sTT+~. yÓj·T´{≤ìøÏ ms¡Te⁄ ÒMT Òe⁄. ‘·q J$‘·

kÕ<ÛäqeT÷, yÓ÷ø£åkÕ<ÛäqeT÷ nsTTq uÛÑ÷$Tì |ü]s¡øÏå+#·eTì n‘·qT es¡TD<e‘·qT, yT|òü÷\qT, |üs¡«‘ê\qT, yêj·TT<e‘·qT

SCERT TELA

NGANA

123‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. @fi¯flø=B› kÕ–q Ä ÁbÕs¡úq\ ìwüŒ¤\‘·«+qT+∫ n‘·ì+ø± ‘˚s¡Tø√ Ò<äT. ø±ì, <äTø±D≤\÷ ô|]>±sTT,

<√|æ&û |ü<äΔ‘·T\÷ ô|]>±sTT. n‘·qT nee÷q|ü&˚ $wüj·÷\˙ï ô|s¡>∑&É+ yÓTT<ä\sTT+~.

ø£qïHéqT n$Tàq|ü&ÉT zôd|òt nø£ÿ&É Ò&ÉT. Áø£j·T|üÁ‘·+ $wüj·T+˝À n‘·ìøÏ ˇø£ s¡÷bÕsTT s¡TdüTeTT sêyê*‡

ñ+&ç+~. ø±ì mìï s¡÷bÕj·T\sTTHê Ä|ü Òì ø£ ïfifl‘√ n‘·qT nø£ÿ&çï+∫ yÓ[flb˛j·÷&ÉT. Ä Äes¡D e~*b˛yê\+fÒ

ø£qïHé≈£î ø£wüº+ ø£*–+~. ‘·\ ô|’¬ø‹Ô, ‘·q j·T»e÷ì, ‘·q ÁbÕD≤ìøÏ

ÁbÕD+ nø£ÿ&É ñHêï&yÓ÷qì #·T≥÷º #·÷dæ+~. mø£ÿ&√ @<√ bıs¡bÕ≥T

»]–+<äqT≈£î+≥Tqï≥Tº>± ˇø£{Ï ¬s+&ÉT kÕs¡T¢ Ä–b˛sTT+~. Ä

düeTj·÷ìøÏ <äøÏåD+ y˚|ü⁄ |üqdü#Ó≥Tº øÏ+<ä ì\ã&ç zôd|òt eTÚq+>±

ø£ ïfiófl ‘·T&ÉT#·T≈£î+≥THêï&ÉT.

Áù|eT≈£î m|ü&É÷ e÷≥\÷, Á|ü<äs¡Ùq\÷ nedüs¡+ ˝Ò<äT.

Áù|eT+fÒ <äT'K+ ‘Ó*dæq ¬s+&ÉT Vü≤è<äj·÷\ kÕìïVæ≤‘· yT— nsTT‘,

zôd|òt, ø£qïHé\ ø£Hêï ø£]ø=ø£s¡T <ä>∑Zs¡sTTqyêfiófl eT¬ses¡÷ ñ+&És¡T.

yêfi¯ófl ‘·eT ø£cÕº*ï ˇø£]ø=ø£s¡T #Ó|üø√ Ò<äT. n+<äTe\¢ Ä ¬s+&ÉT

Vü≤è<äj·÷\÷ eT]+‘· m≈£îÿe u≤<ÛäqT nqTuÛÑ$+#êsTT.

III

Bøå±~Hê\T eTT–dæb˛sTT ádüºsY |ü+&É>∑ e∫Ã+~. m+‘· ù|<äyêfiflsTTHê düπs, Å¬ø’düÔe⁄\≈£î Ç~ ø£ Äq+<√‘ê‡Vü‰\

~q+. Ä s√Eq Á|ü‹ e+≥>∑~˝À+N |òüTTeT|òüTTeT˝≤&ÉT‘·÷ e÷+dü+ yêdüq˝§kÕÔsTT. eT÷≈£îfifl˝À nbÕŒ\T düTsTT´eTì

#·|ü&ÉT #˚dü÷Ô eT‘ÓÔøÏÿ+#˚ yêdüq*ï yÓ<ä»\T¢‘·T+{≤sTT. y˚&ç e÷+dü+ ≈£Ls¡, ø=ã“] eTTø£ÿ\T, n≥T¢, ø=ìï |üfi‚fl\T

nø£ÿ&É ñ+{≤sTT. nø£ÿ&É m≥T #·÷dæHê dü+‘√wüy˚T. á n<äT“¤‘·yÓTÆq s√Eq Äq+<ä+ Òì Çfi¯ófl+&ÉH˚ ñ+&Ée⁄. ø±ì

zôd|òt <˚ìø√düyÓ÷ m<äTs¡T#·÷dü÷Ô ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. <ä>∑Zs√¢ mes√ bı\+ <äTqTï‘·THêïs¡T. Ä Hê>∑*yê&ç eT<ÛäTs¡dü«s¡+

zôd|òt≈£î $qã&ÉT‘√+~. Ä bÕ≥ n‘·ì˝Àì ¬s’‘·T Vü≤è<äj·÷ìï <äVæ≤+∫y˚k Ô+~. <=&√¢ kÕ …>∑÷fi¯ófl ì+&ç, m‘·TÔ>±

ì\ã&ç ñqï Hê>∑*ì #·÷ùdÔ n‘·ì Vü≤è<äj·T+ u≤<Ûä‘√ ì≥÷ºs¡Tk Ô+~. eT∞fl ‘·q≈£î J$‘·+˝À m|ü&Ó’Hê ø£qïHé ≤+{Ï

z »‘· m<äT›\T, z Hê\T¬>’<Óø£sê\ eT+∫ uÛÑ÷$T e∫Ã á Hê>∑*ì ñ|üjÓ÷–+#·>∑\T>∑T‘ê&Ü? n≥Te+{Ï s√EqT

#·÷ùd n<äèwüº+ ‘·q≈£î+<ë nì zôd|òt ìdü‡Vü‰j·T+>± Ä˝À∫+#ê&ÉT.

ªª@eTjÓ÷´jYT— m+‘·ùd|üì n{≤¢ ≈£L#·T+{≤yé? »]–+<˚<√ »]–b˛sTT+~. ø={≤ºj·T+ yÓfi¯flyê @$T{Ï? <ëìï

πs|ü⁄ n‘êÔ]+{ÏøÏ |ü+|æ+#·yê @+?μμ eTTuÛ≤e+>± ≈£L#·Tqï zôd|òtqT uÛ≤s¡ eT]j·÷ eT+<ä*+∫+~.

≈£L‘·T]ï eTsêï&˚ n‘êÔ]+{ÏøÏ |ü+|æ+#ê*. Ç+ø± ô|{≤º*‡q ã≥º\T ô|≥ºH˚ Ò<äT. zôd|òt≈£î Çwüº+ Òø£ ø±<äT >±ì

#˚‹˝À &ÉãT“\T Òe⁄. eT]j·÷ Çs¡yÓ’ s¡÷bÕj·T\ N{° ø£&ÉT‘√+~. <äTs¡“¤s¡yÓTÆq s√E˝À¢≈£L&Ü ø£&ÉT|ü⁄ ø£≥Tº≈£îì, Á|ü‹

yÓT‘·T≈£L C≤Á>∑‘·Ô>± #·÷düT≈£î+≥÷ yêfi¯ófl Ä N{° ø£&ÉT‘·THêïs¡T.

zôd|òt Ç+ø£ <äTø±D≤ìøÏ yÓfi¯<ëeTì Ò∫ ì\ã&Ü¶&ÉT. ªªHêHêï, s¡$ø£\ >∑T&É¶ ø±düÔ eT+<ä+ ñ+&˚≥Tº #·÷&ÉT,μμ nì

#Ó|æŒ+~ ø£Á‹≈£î{Ïº.

ªªuÛÑ÷$T•düTÔ ø£≥º Ò<äT >∑<ä÷, n~≈£L&Ü ø£{Ïºsê,μμ n+~ eT]j·÷.

zôd|òt #·+ø£ À >=&ÉT>∑T ô|≥Tº≈£îì, uÛÑT»+MT<ä z ‘·T+&ÉT y˚düT≈£îì, u§&√¢ z bÕHé <√|ü⁄≈£îì ãj·T Ò›sê&ÉT.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ dü+^‘êì≈£îqï X¯øÏÔ m{≤¢+{Ï~?

♦ ªÁù|eT+fÒ <äT'K+ ‘Ó*dæq ¬s+&ÉT Vü≤è<äj·÷\

kÕìïVæ≤‘· y˚Tμ ` Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·T+

@$T{Ï?

♦ zôd|òt m<äT›qT n$Tàq|ü&ÉT

MTπøeTì|æ+∫+~? m+<äT≈£î?

SCERT TELA

NGANA

124 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

ádüºsY dü+<ä&ç, Äq+<√‘ê‡Vü‰\T ø={≤ºj·T+˝À @MT ‘·≈£îÿe Òe⁄. Å¬ø’düÔe⁄\ <äTø±D≤\T ˇø£ÿ{Ï ≈£L&Ü rdæ Òe⁄.

ø±ì ã≥º\ <äTø±D≤\T #ê˝≤H˚ ñHêïsTT. zôd|òt ˇø£{Ï ¬s+&ÉT <äTø±D≤\˝ÀøÏ yÓ[fl s¡ø£s¡ø±\ ã≥º\ <Ûäs¡\T, HêD´‘·

ø£qT≈£îÿHêï&ÉT.

ªªnuÀ“ ` m+‘· <Ûäs√!μμ ã≥º\<Ûäs¡ $|üØ‘·+>± ñqï<äì n‘·ì n_ÛÁbÕj·T+. ªª@<˚yÓTÆHê H˚ì+ø√ ¬s+&ÉT eT÷&ÉT

<äTø±D≤˝À¢ ø£qTø√ÿyê*. mø£ÿ&É nD≤ ‘·≈£îÿe≈£î <=s¡T≈£î‘·T+<√ me]øÏ ‘Ó\TdüTμμ nqT≈£îHêï&ÉT. n{≤¢ <äTø±D≤\˙ï

‹]>±&ÉT. n{≤¢ q&ÉTdü÷Ô q&ÉTdü÷Ô eTTìdæ|ü Ÿ uÛÑeq+ eTT+<äT≈£î #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. nø£ÿ&É, >√&É u…’≥H˚, #ê˝≤ m<äT›*ï

es¡dü>± ì\u…{≤ºs¡T. ne˙ï m+‘· ãø£ÿ∫øÏÿ ñHêïj·T+fÒ yê{Ï |üø£ÿf…eTTø£\T …ø£ÿô|{§º#·TÃ. meTTø£\MT<ä ø£|æŒq #·s¡à+

‘·|üŒ eTπsMT Ò<äT. yê{Ï À ø=ìï ∫e] s√E˝À¢ ø=∫Ãq eTTdü*m<äT›\T. ø=ìï{ÏøÏ ‘√ø£\T ‘Ó–b˛j·÷sTT. ø=ìï{ÏøÏ @fi¢

‘·s¡ã&ç ãfi¯ó¢ ˝≤–q >∑Ts¡TÔ>± yÓT&É\T ø±j·T>±dæ ñHêïsTT. ø=ìï{ÏøÏ ø=eTTà\T m<äT>∑T<ä\ Ä–b˛sTT #ê˝≤

s√E\sTTq≥TºHêïsTT. ø=ìï eTìwæ uÛÑ÷‘·<äj·T Ò$Tì Á|üø£{ÏdüTÔHêïsTT. Ä m<äT› À¢ n≥Te+{Ï dü+>∑‘·T …H√ï ø£qã&É‘êsTT.

yê≥ìï{ÏMT<ë eTTìdæbÕ*{° q\¢ì eTè‘·T´eTTÁ<ä y˚dæ+~. yê{Ï À Ç+ø± @eTHêï $T–* ñ+fÒ ádüºsY |üs¡«~Hêq

e÷+dü+>± e÷s¡uÀ‘√+~. n{≤¢ eTTÁ<äyÓj·T´ì |üX¯óe⁄*ï ø√dæ ny˚Tà ø£{Ïø£yêfi¯flMT<ä eTTìdæbÕ*{° ø£]ƒq #·s¡ \T

rdüT≈£î+{À+~. Á|ü»\ Äs√>±´ìï nìï{Ïø£qï $Tqï>± uÛ≤$+#˚ eTTìdæbÕ*{° á |üØø£åqT m|ü&É÷ dü&É*+#· Ò<äT.

zôd|òt nø£ÿ&É ì\ã&ç ø±ùd|ü⁄ ‘˚]bÕs¡ pXÊ&ÉT. n‘·ì <äj·÷Vü≤è<äj·T+ ø£~*b˛sTT+~. n|üŒ{Ïπø nø£ÿ&É yÓTT‘·Ô+

<ë<ë|ü⁄ q\uÛ…’ m<äT›\THêïsTT. Ç+ø± eTTÁ<ä yÓj·T´&ÜìøÏ ¬s’‘·T\T |üX¯óe⁄*ï rdüTø£=dü÷ÔH˚ ñHêïs¡T. zôd|òt yê{Ïe+ø£

eTs¡D•ø£å |ü&çq $TÁ‘·T\y˚|ü⁄ #·÷dæq≥Tº #·÷dæ ñ‘·Ôs¡+ yÓ’|ü⁄ q&Éø£ kÕ–+#ê&ÉT.

Vü≤sƒê‘·TÔ>± n‘·qT eDÏøÏb˛j·÷&ÉT. qeTàX¯ø£ + ø±ì dü+>∑‹. eT+<ä–düTÔqï ø£+{Ï#·÷|ü⁄ yÓ÷dü+ #˚j·T&É+ Ò<äT

>∑<ë nqT≈£îHêï&ÉT. nø£ÿ&É meTTø£\T ‘˚*q z |üX¯óe⁄qT #·÷dæ, Ä eè<äTΔ&ç Vü≤è<äj·T+ ≈£î+–b˛sTT+~. ø£fi¯ófl Nø£≥T¢

ø£e÷àsTT. »\<ä]+|ü⁄ ø£*–+~. WqT, n~ ø£qïH˚.

ªªø£qïHéμμ n+≥÷ >∑T+&Ó À˝À‘·T˝À¢+∫ πøø£yXÊ&ÉT. ø£ÿ >∑+‘·T˝À Ä |üXóe⁄qT #s¡T≈£îHêï&ÉT.

‘·q≈£î kÂU≤´˙ï, ÄX¯q÷ ø£*–+∫q Ä >=+‘·T $ì, |üX¯óe⁄

SCERT TELA

NGANA

125‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

yÓTT<äT›u≤]b˛sTT+~. ø£qïHé n|ü&ÉT Ä ÁãVü‰à+&ÉyÓTÆq uÛÑeq+ eTT+<äs¡ ‘·\~+#·T≈£îì ñ+~. eT∞fl ˇø£kÕ] <ëì

#Óe⁄˝À¢ J$‘·+ Á|ü‹<Ûä«ì+∫+~. ‘·\ ô|’¬ø‹Ô #·T≥÷º #·÷dæ+~.

ªª_&Ü¶, qqTï >∑Ts¡TÔ|ü{≤ºyê? ì˙ï dæú‹˝À #·÷&Ée\dæ e∫Ã+<ë?μ

Áù|eT düŒ+~düTÔqï >∑T+&Ó\≈£î n‘·qT Ä |üX¯óe⁄qT Vü≤‘·TÔ≈£îHêï&ÉT.

<ëì ‘·\MT<ä ì$Tsê&ÉT. Ä #‘·T\ düŒs¡Ù >∑T]Ô+#·>±H n~ ‘√¬ø‹Ô+~.

n~ ‘·q H√{Ï‘√ ø±<äT, Vü≤è<äj·T+‘√ @&çÃ+~. ø£qïHéMT<ä ≈£L&Ü

eTTÁ<ä ñ+<˚yÓ÷qì #·÷XÊ&ÉT zôd|òt. WqT, yÓqTø£ø±fi¯flMT<ä eTTÁ<ä

düŒwüº+>± ñ+~. <ëìï #Ó]ô|j·T´&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#ê&ÉT. ø±ì

eTTìdæbÕ*{° y˚dæq Ä q\¢eTTÁ<äqT #Ós¡|ü&É+ n+‘· düT\uÛÑ+ ø±<äT.

IV

ø£qïHé≈£î ø£&ÉT|ü⁄øÏ+<ä ˇø£ s¡dæ ø±s¡T‘·Tqï |ü⁄+&ÉT ñ+~. <ëì #·T≥÷º á>∑\T

eTTdüTs¡T‘·THêïsTT.

ªªÇ~es¡≈£î á m<äT› ˙<ë?μμ nì n&ç>±&ÉT ˇø£

ø£{Ïø£yê&ÉT.

ªªBìï Çø£ÿ&çøÏ rdüTø=∫Ã+~ qTy«Hê?μμ

nì n‘·DÏí n&ç>±&ÉT zôd|òt.

ªªWqTμμ nHêï&ÉT ø£{Ïø£yê&ÉT.

ø£qïHé ‘·q Á|æj·TyÓTÆq

j·T»e÷ì #ÓeT≥u≤]q +{Ïì

Hêø£&É+ yÓTT<ä\Tô|{Ïº+~. Ä

#ÓeT≥qT #·\¢ãs¡#·&Üìπø n~ ‘·q

J$‘·+˝À n‘· ~Ûø£+ yÓ∫Ã+∫+~. ‘·q J$‘· #·s¡eT<äX˝À

≈£L&É Ä #ÓeTfÒ Hê≈£î‘√+~. Ä #ÓeT≥ s¡T∫ <ëìøÏ u≤>∑T+≥T+~, n~

<ëì J$‘·+˝À uÛ≤>∑+. eTTdü*¬s’‘·T yÓ#·Ãì ø£ ïfiófl ø£qïHé eTTK+MT<ä sê˝≤sTT.

ªªyÓfi¯fl˙, Ç|üŒ{Ïπø Ä\dü yÓTÆ+~. eT<Ûë´Vü≤ï+˝À|ü⁄ á e÷+dü+ <äTø±D≤ìøÏ #˚sêÃ*μμ

ˇø£]‘√ ˇø£s¡T e÷{≤¢&ÉT≈£î+≥Tqï Ä Ç<ä›Øï ñ<›•+∫ nHêï&ÉT <äTø±D<ës¡T. ¬s+&ÉT eT÷&ÉT m<äT›*ï rdüT≈£îì

yÓ[flb˛‘·Tqï yê´bÕs¡T˝À ¢ ˇø£s¡T ø£qïHéqT ≈£L&Ü rdüT≈£îsêyê\ì ôd’>∑#XÊ&ÉT. n+‘

Çø£, z ¬s+&ÉT eT÷&ÉT >∑+≥˝À¢ ø£qïHé ádüºsY

$+< ä T≈ £ î e÷+kÕV ü ‰sêìï

düeT≈£Ls¡TdüTÔ+~.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ <Ûäs¡\ Á|üuÛ≤e+ eTìwæ J$‘êìï @ $<Ûä+>±

Á|üuÛ≤$‘·+ #˚düTÔ+~?

♦ ªuÛÑ÷‘·<äj·Tμ n+fÒ @$T{À $e]+#·+&ç.

♦ ªª_&Ü¶, qqTï >∑Ts¡TÔ |ü{≤ºyê? ì˙ï dæú‹˝À

#·÷&Ée\dæ e∫Ã+<ë?μμ Bì <ë«sê MTπø$T

ns¡úeTsTT´+~?

SCERT TELA

NGANA

126 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

V

Nø£{Ï |ü&ÉT‘√+~. ªªBbÕ\T ô|fÒº À|ü⁄ á ns¡T>∑T }&ÓÃj·T´e÷àμμ zôd|òtø√dü+ m<äTs¡T#·÷düTÔqï eT]j·÷ ≈£L‘·T]øÏ

#Ó|æŒ+~.

ªªHêqïøÏ+‘· Ä\dü eTsTT+<˚$T≥e÷à?μμ n&ç–+~ ø£Á‹.

ªª|üìMT<ä yÓfi≤fl&ÉT>±, sê˙μμ nì eT]j·÷ dü]›#Ó|æŒ+~.

ªªø={≤ºj·T+πø yÓ[fl ñ+fÒ, m|ü&√ sêyê*‡+~μμ ‘·q ã≥º\ø√dü+ m<äTs¡T#·÷düTÔqï ø£Á‹ ndüVü≤q+>± n+~. ÄyÓT

ø£fi¯ófl <ë]MT<äH˚ ñHêïsTT. eT]j·÷ ≈£L&É m<äTs¡T#·÷dü÷ÔH˚ ñ+~. zôd|òt C≤&É Ò<äT. B|ü+ yÓ*–+#ês¡T.

øÏ+<ä ÄyÓT ˇø£ ‘Ó\¢ Äø±sêìï #·÷dæ+~. ªªne÷à, Hêqï e#êÃ&ÉT. WHÍqT, HêH˚ïμμ ø£Á‹ Äq+<ä+>± πøø£\T

y˚dæ+~. HêqïqT ‘êH˚ yÓTT≥ºyÓTT<ä≥ #·÷XÊqì dü+ãs¡+>± ñ+~. ‘·©¢≈£L‘·T[fl<ä›s¡÷ ˇπø Ä˝À#·q‘√ #·÷dü÷Ô

ì\ã&çb˛j·÷s¡T.

ã≥º\ø√dü+ ÄX¯>± m<äTs¡T#·÷düTÔqï Ä j·TTe‹ ø£fi¯fl eTT+<äπs zôd|òt, ø£qïHé‘√ ø£*dæ ˝À|ü*øÏ e#êÃ&ÉT.

ªªzjYT, Ç~ ø£qïHé,μμ ø£Á‹ ÄX¯Ãs¡ +‘√ n+~.

ªªã≥º Ò$? qTe⁄ Bìï ø=qTø=ÿ#êÃyê?μμ n&ç–+~ eT]j·÷. ø£qïHé

‘·q bÕ‘· <=&√¢ Á|üy˚•+∫ dü+‘√wü+‘√ H˚\MT<ä ˇ]–+~.

yêfi¯ó¢ n‘·DÏí yÓsTT´ Á|üX¯ï\‘√ y˚~Û+#ês¡T. >=+‘Ó‹Ô n]#ês¡T. zôd|òt

ˇø£ÿe÷≥ e÷{≤¢&É Ò<äT. n‘·ì fifl+‘ê #ÓeT≥‘√ ‘·&çdæ eTT<ä›sTTb˛sTT+~.

ªªHêHêï! qTe⁄« HêøÏ+‘· |üì #kÕÔeì m|ü&É÷ nqTø√ Ò<äTμμ ø£fiflì+&Ü

˙fi¯fl‘√ n+~ ø£Á‹.

ªª_&Ü¶,μμ ‘·+Á&ç &É>∑TZ‹Ôø£‘√ »yê_#êÃ&ÉT ªªHê≈£î qTyÓ«+‘√ ø£qïHé n+‘.

ø£kÕsTTyêfiófl...μμ ‘·T+&ÉT‘√ ø£fi§fl‘·TÔ≈£îHêï&ÉT. n‘·qT Ä yêø£ + |üP]Ô#Ój·T´ Òø£

b˛j·÷&ÉT.

Ç$ #˚j·T+&ç

1. øÏ+~ n+XÊ\ >∑T]+∫ ‘Ó\T|ü+&ç.

n) á ø£<∏äqT kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ+&ç.

Ä) ªe÷{≤¢&˚ Hê>∑*μ nH˚ ù|s¡T á ø£<∏ä≈£î dü¬s’+<˚Hê? m+<äT≈£î?


Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ø£qïHé ‘·q j·T»e÷ìô|’ n_Ûe÷Hêìï,

Á ù|eTì Á| ü< ä]Ù+∫+<äì m{≤ ¢

#Ó|üŒ>∑\e⁄?

♦ ªªHêHêï! qTe⁄« HêøÏ+‘· |üì #kÕÔeì

m|ü&É÷ nqTø√ Ò<äTμμ ` nH˚ ø£Á‹

e÷≥\qT m{≤¢ ns¡ú+ #düT≈£î+{≤e⁄?

♦ ªªHê≈£î qTyÓ«+‘√ ø£qïHé n+‘μμ Bì

<ë«sê πøeTs¡úeTsTT´+~?

SCERT TELA

NGANA

127‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20



n) zôd|òt kÕúq+˝À MTs¡T+fÒ @+ #˚kÕÔs¡T?

Ä) ª|üX¯óe⁄\|ü≥¢ Á≈£Ls¡‘ê«ìï e÷Hê\ì ñ|üHê´kÕ\T $+fÒ zôd|òt≈£î ∫Á¬s‘Ô~μ m+<äTø£ì?

Ç) Áø£j·T|üÁ‘·+ n+fÒ @$T{Ï? @ dü+<äsê“¤ À¢ Bìï ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T?

á) ø£qïHé‘√ ‹]–e∫Ãq ‘·+Á&çì #·÷dæ ø£Á‹ ªªHêHêï!μμ n+~. n{≤¢ nq&É+˝À ÄyÓT ñ<›X¯+ @yÓTÆ

ñ+≥T+~?

1. øÏ+~ yêø±´\T bÕsƒ¡+˝Àì @ ù|sê˝À ñqïjÓ÷ >∑T]Ô+#·+&ç. Ä yêø±´\ øÏ+<ä ‘· j·T+&ç.

ˇø£kÕ] <ëì #Óe⁄˝À¢ J$‘·+ Á|ü‹<Ûä«ì+∫+~.

n~ ‘·q H√{Ï‘√ ø±<äT— Vü≤è<äj·T+‘√ @&çÃ+~.

2. øÏ+~ ù|sê #·<äe+&ç. U≤∞\T |üP]+#·+&ç.

ˇø£ |ü+&ÉT>∑s√E ÄÁX¯eT+˝À ùde#˚düTÔqï ˇø£ eTTdü\eTà, Vü‰\T≈£î m<äTs¡T>± ñqï >∑&É|ü\øÏ+<ä ñqï

H˚\MT<ä eTT>∑TZ\T y˚düTÔ+~. n~ s¡eTDeTVü≤]¸ ø£+≥ |ü&ç+~. bÕ{°! nì uÛÑ>∑yêHé |æ\Te>± m+‘√

dü+‘√wü+>± uÛÑ>∑yêHé <ä>∑Zs¡≈£î e∫Ã+<ëyÓT. Ç~>√ nyê«! ø£wüº|ü&ç eTT>∑TZ\T ô|&ÉT‘·THêïe⁄ >±ì n~

_j·T´|ü⁄|æ+&˚Hê? nHêïs¡T uÛÑ>∑yêHé. ø±<äT! sê‹eTTπ>Z n+~ Ä ne«. njÓ÷´! NeT\¬ø’Hê ñ|üjÓ÷>∑+

ñ+&É<˚. eTT>∑TZ\T ô|≥º&É+ n+fÒ NeT\≈£î ÄVü‰s¡+ y˚j·T&ÉeTqïe÷≥. Ä <Ûäs¡à+ $&ç∫ô|{Ïº n#·Ã+>±

sê‹eTTπ>Z ô|&ç‘˚ NeT\T Ä |üø£ÿπø sêe⁄. ˇø£y˚fi¯ e∫ÃHê Ä |òü÷≥T≈£î #·∫Ãb˛‘êsTT ≈£L&É. m+<äTø£~?

ø=+#ÓyÓTÆHê _j·T´|ü⁄ |æ+&ç #˚s¡TÃø√+&ç ` nì ôd\$∫ÃHês¡T uÛÑ>∑yêHé. Ä e÷≥\T $qïyês=ø£s¡+<äTø=ì

ªª<ÛäqTsêàdü+˝À eTT>∑TZ\T n~Ûø£+>± ô|≥º&É+ NeT\≈£î ÄVü‰s¡+ yÓj·T´&É+ ø√düyTHê!μμ nHêïs¡T. Ä! ø±ø£b˛‘

eTπs$T? ø=‘·Ô <Ûëq´+ e∫Ãq dü+ãs¡+‘√ s¡+>∑e\T¢\T r]Ã NeT\≈£î ÄVü‰s¡+ y˚kÕÔs¡qïe÷≥. ªô|<ä›\T

ìs¡ísTT+∫q Ä#êsê\˙ï Jeø±s¡TD´+‘√ ≈£L&çqy! Ç|ü&É$ bÕ{Ï+#<Óes¡T? n\+ø±sêìøÏ @<√ #kÕÔs¡+‘μ

nHêïs¡T uÛÑ>∑yêHé.

n) Jeø±s¡TD´+ n+fÒ

Ä) eTT>∑TZ\T ô|≥º&É+˝À n+‘·sês¡ú+

Ç) |üPsê«#êsê\qT bÕ{Ï+#ê … m+<äTø£+fÒ

á) ô|’ ù|sê≈£î o]¸ø£

ñ) ô|’ ù|sê˝Àì ◊<äT eTTK´yÓTÆq |ü<ë\T


SCERT TELA

NGANA

128 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20



n) ªeT÷>∑Je⁄\≈£î H√s=ùdÔ.....μ }Vü‰‘·àø£+>± ˇø£ ø£<∏ä sêj·T+&ç.

V. |ü<äC≤\ $ìjÓ÷>∑+

1. ^‘· dæq |ü<ë\≈£î nsêú\T sêj·T+&ç.

ñ<ë:eèwüuÛÑ+ |üs¡y˚TX¯«s¡T&ç yêVü≤q+.

eèwüuÛÑ+ R m<äT›

n) |æ\¢ eTqdüT˝À @eTT+≥T+<√ ‘·*¢ |üdæø£&ÉT‘·T+~.

Ä) ø£qïHé Øƒ$>± q&ÉTdü÷Ô e⁄+fÒ n+<äs¡÷ eTT]dæb˛j˚Tyês¡T.

Ç) ndüVü≤q+ eTìwæì Çã“+<äT\≈£î >∑T]#˚düTÔ+~.

á) |üX¯óe⁄\T y˚T‘·≈£î e÷&ç‘˚ Ç+{ÏøÏ n]wüº+ <ë|ü⁄]düÔ<äì ¬s’‘·T\ qeTàø£+.

2. øÏ+~ yêø±´\qT #·~$ düe÷Hês¡ú+ e#˚Ã |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫, yê{Ï øÏ+<ä ‘· j·T+&ç.

n) ¬s’‘·T Vü≤è<äj·T+ <äVæ≤+∫+~. ø£qïHé ‘·q m<ä À u≤<ÛäqT <ë#·T≈£îHêï&ÉT. M] m&É<äqT z<ëπsÃ<Óes¡T?

Ä) |ü≈£åî\T Ä≈£*ì rs¡TÃø√e{≤ìøÏ dü+#·]kÕÔsTT. ø±˙ ø=+>∑\T ≈£åî<ë“<Ûä ø√dü+ #Ós¡Te⁄qT ÄÁXsTTkÕÔsTT.

Çø£ Á|ü»\T ãTuÛÑTø£åqT rs¡TÃø√e&ÜìøÏ |üì#˚kÕÔs¡T.

Ç) |ü+≥\T #˚‹ø=∫Ãq+<äT≈£î ¬s’‘·T\T dü+ãs¡|ü&Ü¶s¡T. yê] |æ\¢\T dü+‘√wü+‘√ >∑+‘·T\T y˚XÊs¡T. yê]

≈£î≥T+ãeT+‘ê Äq+<ä+>± >∑&ç|æ+~.

3. øÏ+~ ‘· dæq |ü<ë\≈£î >∑\ yπs«s¡T nsêú\T (HêHêsêú\T) sêj·T+&ç.

n) ‘·÷s¡TŒ ~≈£îÿ yÓfi¯óÔqï uÛÑ≈£îÔ\T e÷≈£î <˚e⁄&˚ ~≈£îÿ n+≥÷ y˚&ÉTø=+≥THêïs¡T.

Ä) sêCÒXŸ ñ‘·Ôs¡+ yÓ’|ü⁄q ñqï b˛kÕº|ò”düT≈£î yÓ[fl ñ‘·Ôs¡+ ‘Ó#êÃ&ÉT. m+<äT≈£î ‘Ó#êÃeì ‘·+Á&ç n&ç–‘˚

‘·–q ñ‘·Ôs¡$T#êÃ&ÉT.

2. øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î |ü<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.

n) eT÷>∑Jyê\|ü≥¢ eTq+ @$<Ûä+>± Á|üe]Ô+#ê˝À á bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± $e]+#·+&ç.

SCERT TELA

NGANA

129‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

4. øÏ+~ Á|üø£è‹ $ø£è‹ |ü<ë\qT »‘·|üs¡#·+&ç.


1) yT|òüT+ ( ) n) n#ÓÃs¡Te⁄

2) Vü≤è<äj·T+ ( ) Ä) Áù|eTT&ç

3) |üXóe⁄ ( ) Ç) sê‹]

4) ÄXÃs¡ + ( ) á) yÓTT>∑eTT

5) dü+‘√wü+ ( ) ñ) nãT“s¡+

6) B|ü+ ( ) }) m<ä

7) Áù|eT ( ) m) |üdüs¡+

8) düVü‰j·T+ ( ) @) yÓTT>∑T\T

9) eTTKeTT ( ) ◊) dü+‘·dü+

10) n<äT“¤‘·+ ( ) ˇ) ~yÓ«

11) sêÁ‹ ( ) z) kÕj·T+


1. øÏ+~ dü+<ÛäT\qT $&ÉBdæ, dü+~Ûù|s¡¢qT sêj·T+&ç.

s¡÷|üeTT $dü+~Û dü+~Ûù|s¡T

1. Áù|e÷qTsê>±\T

2. Äq+<√‘ê‡Vü‰\T

3. Ç+¬øes¡T

4. mø£ÿ&ÉsTTHê

5. @eTTqï~

6. #‘·T …{≤¢

7. ô|’¬ø‹Ô

8. eT¬sø£ÿ&É

9. kÕs¡eT+‘ê

10. Ä\dü eTsTT´+~

11. <äTs¡“¤s¡yÓTÆq

12. sêyTX«s¡+

G

G

G

G

G

G

G

G

G

G

G

G

SCERT TELA

NGANA

130 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

dü÷øÏÔø£|ü≥ e÷qe Áù|eT ø£Hêï . . .

ø£\àwü+ Òì eT÷>∑Je⁄\ nqTã+<Ûä+ $Tqï

1. bÕsƒ¡+˝Àì ø£<∏äqT kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

2. n|ü]∫‘· >∑<ä + #·~$ U≤∞\qT |üP]+#·>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

3. eT÷>∑Jyê\MT<ä m+<äT≈£î Áù|eT #·÷bÕ˝À sêj·T>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

4. eT÷>∑Jyê\≈£î H√s=ùdÔ... ø£<∏äqT }Vü‰‘·àø£+>± sêj·T>∑\qT. ne⁄qT / ø±<äT

H˚ì$ #˚j·T>∑\Hê?


♦ ì‘· J$‘·+˝À »+‘·Te⁄\T, |ü≈£åî\ô|’q Áù|eT #·÷|æ+#˚ dü+|òüT≥q\T MTs¡T #·÷dæq$ Ò<ë $qïyê{Ï

>∑T]+∫ ìy˚~ø£ sêj·T+&ç. ( Ò<ë)

$$<Ûä »+‘·Te⁄\T / |ü≈£åî\ ô|+|üø£+<ës¡T\ e<ä›≈£î yÓ[fl, Äj·÷ »+‘·Te⁄\ / |ü≈£åî\ ô|+|üø£+˝À m˝≤+{Ï

ÁX¯<äΔ ø£qãs¡TdüTÔHêïs√ ‘Ó\TdüTø=ì ìy˚~ø£ sêj·T+&ç.

2. øÏ+~ düe÷kÕ\≈£î $Á>∑Vü≤yêø±´\T sêdæ, düe÷dü+ ù|s¡T sêj·T+&ç.


ø°fiflH=|ü\T

‘·©¢≈£L‘·TfiSfl

<äj·÷Vü≤è<äj·T+

uÛÑ÷$T•düTÔ

sêÁ‹+ãefiSfl

|ü~dü+e‘·‡sê\T

q\T~≈£îÿ\T

n)

Ä)

Ç)

á)

ñ)

})

m)

SCERT TELA

NGANA

131‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20


‘Ó\T>∑T kÕyÓT‘·\T

1) |ü+&ÉT¬>’q+ø£ n\T¢&É∫Ãq≥T¢

2) |ü+~ø=≈£îÿ ‘·qøÏ+~πø <√düT≈£î+≥~

3) |ü+&çq #Ó≥Tº MT<äH˚ ã+&É\T |ü&˚~

4) Hêj·T≈£î&ÉT Òø£ Hê≥ø£e÷&çq≥T¢

5) q&ç#˚ m<äT›qT bı&ç∫q≥T¢

6) ‘Ó–q u§¬øÿq q÷‹˝≤›ø£

7) ‹≥¢≈£î˙e⁄ ‹+&çøÏH˚qT

8) >=Á¬s\T ~HÓ{À&ÉT b˛‘Ó ãÁ¬s\T ‹HÓ{À&É#ÓÃ

9) dü+ø£\ |æ\¢qT ô|≥Tºø=ì n+>∑&É+‘· yÓ~øÏq≥T¢

10) ñ+&É &çùdÔ |ü+&É eT+#·eT&ç–q≥T¢

11) e÷≥\T H˚]Ãq ≈£îø£ÿ ñk˛ÿ n+fÒ ñk˛ÿ

nqï<ä≥

12) n&ÉT‘·ì HÓ‹Ô ãT&É‘·&ÉT >=&ÓÔ ãT&É‘·ì HÓ‹Ô

ã÷<˚$ >={Ïº+<ä≥

13) Ç+{À¢ á>∑\ yÓ÷‘· ãj·T≥ |ü\¢ø°\yÓ÷‘·

14) ÇfÒ≥Ts¡eTà+fÒ Ç\¢+‘ê Hê<˚ nqï&É≥

15) $T+>∑ yÓT‘·T≈£î Ò<äT ø±ì MTkÕ\≈£î

dü+ô|+>∑q÷HÓ

16) <äTwüßºyêfi¯fl≈£î b˛#·eTà uÛÑj·T|ü&É‘·<ä≥

17) |ü{Ïº|ü{Ïº |ü+>∑Hêe÷\T u…&ç‘˚ >√&ÉkÕ≥T≈£î

y√sTT ‘·T&ÉTdüT≈£îqï≥T¢

18) >√s¡T#·T≥ºMT<ä s√ø£{Ïb˛≥T

19) ô|q+ MT+∫ bısTT˝À |ü&É¶≥T¢

20) }|æ] ÒH√&ÉT ñs¡ÿy√‘Ó bÕq+ ÒH√&ÉT

|ü≥ºy√sTT+&ÉT

‘Ó\T>∑T C≤rj·÷\T

C≤rj·T+ dü+<äs¡“¤+

1) ã+&ÉMT~ sê‘· ` XÊX¯«‘·+

2) e+&çq≈£î+&É ` dæ<äΔ+>± ñqï~

3) ø£|üŒqT~qï bÕeTT ` n#˚‘·q+, eTãT“

4) ≈£îø£ÿãT~Δ ` dæús¡+>±

ñ+&Éø£b˛e&É+

5) ≈£îø£ÿã‘·T≈£î ` me]ø° |ü≥ºì~

6) >√&É≈£î #Ó|æŒq≥T¢ ` $ì|æ+#·Tø√ø£b˛e&É+

7) <äTqïb˛‘·TMT<ä yêq

` düŒ+~+#·ø£b˛e&É+

8) ãTs¡<ä\ bÕ‹q >∑T+»

` qeTà<ä>∑ì~

‘Ó\+>±D |ü<äC≤\+

>∑+E ` ô|<ä›–HÓï

ø£+#·+ ` |üfiË¢+

eTT+‘· ` #Ó+ãT

nÁs¡, $T<Ó› ` >∑~

\>∑Z+ ` ô|[fl

ns¡TdüTø√e&É+ ` eTsê´<ä#˚j·T&É+

zeT ` yêeTT

ã÷>∑ ` ‘·÷˙>∑

≈£î˝≤¢ ` {À|æ

<Û√e‹ ` |ü+#Ó

#ÓøÏÿ ` –]ï, eTs¡

#Ó<ä›s¡T ` <äT|üŒ{Ï

‘Ó\+>±D≈£î dü+ã+~Û+∫q$...

SCERT TELA

NGANA

132 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

|ü~ \ø£å\ »HêuÛ≤ ñ+<äì eTq+ #Ó|ü≈£îH˚ ø√˝Ÿø£‘ê eTVü‰q>∑s¡+˝À ø£ dü+ Çs¡yÓ’ \ø£å\ bÕe⁄sê\T ñ+{≤sTT.

Á|ür eT÷&√ ≈£îÁsê&ç <ä>∑Zs¡ ø£ dü+ ˇø£ &É»qT yês¡Ô\T yÓ÷ùd bÕe⁄sê\T, –]ø°\ bÕe⁄sê\÷, |æ–* |æ≥º\÷, ã+‹

bÕe⁄sê\÷ ñ+&É≥+ ø£<äT›. bÕe⁄sê\qT eT∫Ãø£ #Ój·T´&É+ nqï ø£fi y˝≤~ dü+e‘·‡sê\T>± uÛ≤s¡‘·<X+˝À ø=qkÕ>∑T‘√+~.

Ä ø£fi¯ |ü⁄Dé÷ nì |ü≈£åî\qT Áù|$T+#˚yê]ì n\]+#˚ |æ–*|æ≥º, ã+‹ bÕe⁄s¡+ nqï ¬s+&ÉT $•wüºyÓTÆq bÕe⁄sê\

C≤‘·T\qT uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ Á|ü|ü+#êìøÏ n+~+∫+~. mH√ï X¯‘êu≤›\qT+N sêE\÷, j·TTesêE\÷, sêDT\÷,

j·TTesêDT\÷ ‘·eT‘·eT #·\Tesê‹ eT+~sê\˝Àq÷ kÕe÷qT´\÷, ìs¡Tù|<ä\÷ ‘·eT ‘·eT Çfi¯Sfl,

|üP]fi¯fl˝Àq÷`bÕe⁄sê\ MT<ä Áù|eT, ÄbÕ´j·T‘·\qT ≈£î]|ædü÷ÔH˚ ñHêïs¡T. ÁX¯<ëΔdü≈£îÔ\qT #·÷|ædü÷ÔH˚ ñHêïs¡T.

>=|üŒyêfi¯fl |üP<√≥\÷, bòÂ+f…q÷¢ >±ìe«+&ç, kÕe÷qT´\ |üP\eT&ÉT\÷, |üfi¯fl #Ó≥÷¢ >±ìe«+&ç ne˙ï s¡ø£s¡ø±\

s¡+>∑T s¡+>∑T\ bÕe⁄sê\‘√q÷, ˙*ø£fi¯fl‘√ ≈£îe≈£îe˝≤&˚ >∑Te«\‘√q÷ ì+&ç ñ+&É&É+ ø£<äT›.

á Hê{Ïø° $<˚oj·TT …e¬s’Hê eTq eTVü‰q>∑sê\≈£î e∫Ãq≥ºsTT‘˚ yêfi¯fl≈£î ñ˝≤¢düø£s¡yÓTÆq #·\¢ì>±*˝À –]ø°\T

ø=fÒº bÕe⁄sê\ ãè+<ë\T ø£ì|ækÕÔsTT. Ä ô|+|ü⁄&ÉT bÕe⁄sê\≈£î ‘·eT ‘·eT &Üu≤ Çfi¯flMT<ä ì\ã&ç ‘Ó\¢C…+&Ü\T

}|ü⁄‘·÷ dü+πø‘ê\T n+~+#˚ ndü+U≤´ø£yÓTÆq ≈£îÁsêfi¯ófl ø£qã&É‘ês¡T. Ä ˙˝≤ø±X¯+˝À bÕe⁄sê\ >∑T+|ü⁄\T ô|qT

y˚T|òü÷\˝≤>± kÕ–b˛e&É+ ø£ì|ædüTÔ+~. yÓTT<ä≥ n$ ∫qï ∫qï ãè+<ë\T>± @s¡Œ&ç ‘·eT ‘·eT j·T»e÷qT\ Çfi¯fl

MT<ä z Çs¡yÓ’ ì$TcÕ\bÕ≥T #Óø£ÿs¡T¢ ø=&É‘êsTT. Ä ‘·sê«‘· n$ Áø£eTÁø£eT+>± ô|’ô|’øÏ kÕ–b˛‘êsTT. $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\

qT+∫ yÓ\Te&çq y˚s¡T y˚s¡T ãè+<ë\˙ï yÓT\¢>± ø£\>∑*dæb˛‘êsTT. ˇø£ ãèVü≤‘·Ôs¡ düeT÷Vü≤+>± s¡÷bı+<äT‘êsTT.

ø£qT#·÷|ü⁄≈£î n+<äq+‘· m‘·TÔ≈£î m–dæb˛‘êsTT. n˝≤ ø£\>∑*dæ, m>∑dæ >∑+≥\ ‘·s¡ã&ç m–sêø£ ‹]– n˙ï $&ç$&ç>±

‘·eT ‘·eT j·T»e÷qT\ Çfi¯fl≈£î #˚s¡Tø=+{≤sTT. q>∑s¡+˝Àì Çfi¯ófl >∑T˝≤;, |üdüT|üP, }<ë, ‘Ó\T|ü⁄˝≤+{Ï s¡ø£s¡ø±\

s¡+>∑T˝˝À ñHêï! dü÷ú\+>± yê{Ï ô|’ø£|ü\T πø |ü]e÷D+˝À, πø Äø£è‹˝À ñ+{≤sTT. nsTTHê eT] Ä y˚ ≤~

ñ|üyê#·ø£+1. ∫Á‘·Áê+

eT÷\+ : <Ûäq>√bÕ˝Ÿ eTTKØ®

|üøÏå Á|ü|ü+#·+˝À ¬s+&ÉT <äèXÊ´\T eTH√Vü≤s¡yÓTÆq$. >∑T&ÉT¶

ã<ä›\T ø={Ïº ‘·*¢|üøÏå |æ\¢|üøÏåì á Á|ü|ü+#·|ü⁄ yÓ\T>∑T˝ÀøÏ

rdüTø=ìsêe&É+ yÓTT<ä{Ï~. n{≤¢ e∫Ãq |æ\¢|üøÏå H√{ÏøÏ

ÄVü‰s¡+ n+~dü÷Ô ‘·*¢|üøÏå ô|+|üø£+ ø=qkÕ–+#·&É+

¬s+&Ée~. Ç+‘·≈£î ∫Á‘·Áê+ mes¡T? <ëì ô|+|üø£+

m{≤¢ kÕ–+~? n~ m{≤¢ m>∑s¡&É+ H˚s¡TÃ≈£îqï~? nH˚

$wüj·÷\qT bÕsƒ¡+ #·~$ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

SCERT TELA

NGANA

133‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

bÕe⁄sê\T mHÓïH√ï <ä÷sê\T ø£*dæyÓT*dæ m–]Hêø£, ‹]–

ø £∫Ã‘ ·+>± ‘ ·eT ‘ ·eT Çfi ¯ fl≈ £L, > ∑÷fi ¯ fl≈ £ î m˝≤

#˚s¡Tø√>∑\T>∑T‘·THêïsTT nqï~ ÄX¯Ãs¡ + ø£*–+#˚ $wüj·Ty˚T.

ìC≤ìøÏ bÕe⁄sê\≈£î n<äT“¤‘·yÓTÆq ~XÊ|ü]C≤„q+ ñ+≥T+~.

@qT>∑T\T, bÕe⁄sê\ø£Hêï ‘·eT ‘·eT j·T»e÷qT\|ü≥¢ m≈£îÿe

$XÊ«dü+ Á|ü<ä]Ù+#˚ ÁbÕDT\qT H˚ì+‘·es¡≈£L #·÷&É Ò<äT. á

¬s+&ç{Ï‘√q÷ Hê≈£î düìïVæ≤‘· |ü]#·j·T+ ñ+~. eqd”eT˝Àì

>∑»sêE\T>±ìe«+&ç, q>∑s¡ d”eT\˝Àì bÕe⁄sê\T >±ìe«+&ç,

n$ ‘·eT j·T»e÷qT\+fÒ ÁbÕD+ô|&É‘êsTT. s√»+‘ê

mø£ÿ&Óø£ÿ&É ‹]–Hê, @ >∑>∑q d”eT˝À¢ m–]Hê ∫es¡øÏ n$

‘·eT≈£îqï n<äT“¤‘·yÓTÆq n+‘·' Áù|s¡D≤ã\+‘√ ‘·eT $TÁ‘·T&É÷,

düVü≤#·s¡T&É÷ nsTTq e÷qe⁄&ç |ü+#·≈£î #˚s¡T≈£î+{≤sTT.

Hê ô|+|ü⁄&ÉT @qT>∑T ù|s¡T ªø£]μ, Hêø√ ô|+|ü⁄&ÉT bÕe⁄s¡+

≈£L&Ü ñ+~. <ëì ù|s¡T ª∫Á‘·Á e+μ ª∫Á‘·μ n+fÒ ñ˝≤¢düuÛÑ]‘·yÓTÆq

s¡+>∑T\‘√ ì+&çq ` nì ns¡ú+. ªÁê+μ n+fÒ ø£+sƒ¡+. Hê

bÕe⁄s¡+ yÓT&É ∫Á‘· $∫Á‘· es¡íuÛÑ]‘·+ nqï e÷≥. n|ü&É|ü&ÉT

n+<äTπø e÷ bÕe⁄sêìï ªVü≤]$\T¢ yÓT&É>±&ÉTμ nì eTT<äT›>±

|æ\TdüTÔ+{≤qT.

∫Á‘·Áê+ ø£<∏äqT H˚qT yÓTT≥ºyÓTT<ä{Ïï+N yÓTT<ä …&É‘êqT. eTT+<äT <ëì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ >∑T]+∫ #Ó|üø=+<ë+.

<ëì ‘·+Á&ç|üøÏå z –]ø°\ yÓTTq>±&ÉT. ‘·*¢|üøÏå z yês¡Ô\ bÕe⁄s¡+. Ä s√E˝À¢ n~ n‹ düT+<äs¡yÓTÆq ≈£î©q e+XÊìøÏ

#Ó+~q bÕe⁄s¡+. Ä ¬s+&ÉT $•wüºyÓTÆq bÕe⁄sê\÷ »‘·>∑{ÏºHêsTT. >∑T&ÉT¢ ô|{ÏºHêsTT. yê{ÏøÏ |ü⁄{Ïºq ∫Á‘·Áê+ n+<äTe\¢H

‘·sê«‹s√E˝À¢ j·TT<äΔs¡+>±˝À¢q÷ XÊ+‹ düeTj·÷˝À¢q÷ nyÓ÷|òüT+>± |üì#Ój·T´>∑\ yêsêÔVü≤]jÓÆTq bÕe⁄s¡+>±

s¡÷bı+~+~. ‘·*¢|üøÏå qT+&ç ‘Ó*$‘˚≥\T dü+bÕ~+#·T≈£îqï~. ‘·+Á&ç|üøÏå qT+&ç y˚>∑+, #·Ts¡T≈£î<äq+, kÕVü≤dü+

dü+‘·]+#·T≈£îqï~. n˝≤ düeT≈£Ls¡TÃ≈£îqï XøÏÔj·TT≈£îÔ\ |ü⁄Dé÷ nì n~ mH√ïkÕs¡T¢ XÁ‘·Te⁄\ <ë&ç qT+∫ ÄK]ø£åD+˝À

Ä <ë&ç #˚düTÔqï &˚>∑\ ‘·\\MT<ä qT+#˚ –]ø°\T ø={Ïº ‘·|æŒ+#·Tø√>∑*–+~. Ä eTT#·Ã≥T¢ düeTj·TeT÷ dü+<äs¡“¤eT÷

dü]≈£L&çq|ü&ÉT eTs√kÕ] #Ó|üø=+<ë+.

Ç+ø± >∑T&ÉT¶ À ñqï|ü&˚ ∫Á‘·Áê+ z Á|üe÷<ä+ ˝À+∫ Á‘·T{Ï À m˝≤ ‘·|æŒ+#·T≈£î+<√ eTT+<äT #Ó|ü⁄‘êqT. Ä

s√EqT H˚qT m|üŒ{Ïø° eTs¡∫b˛ ÒqT. ‘·*¢ bÕe⁄s¡+ ô|{Ïºq ¬s+&ÉT>∑T&É¢ À ø£<ëìï bıs¡bÕ≥Tq C≤s¡$&ç∫ |ü>∑\>={Ïºq

s√»~. Ä ‘Ó*$e÷*q |üìøÏ H˚qT áHê{Ïø° dæ>∑TZ|ü&ÉT‘·÷ ñ+{≤. u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷ ñ+{≤. H˚qT |ü>∑\>={Ïºq Ä ¬s+&√

>∑T&ÉT¶ À Á|ü|ü+#·+˝À¬ø˝≤¢ n‹ $•wüºyÓTÆq bÕe⁄s¡+ ñ+&˚<˚yÓ÷ me]øÏ ‘Ó\TdüT! Ä <äTs¡È≥q Ç˝≤ »]–+~.

e÷~ Hê\T>∑+‘·düTÔ\ y˚T&É. Ä y˚T&É MT<ä bÕe⁄sê\ >∑÷fi¯ófl ñ+&˚$. ‘·*¢bÕe⁄s¡+ >∑T&É¢qT bı<äT>∑T‘·Tqï >∑÷{Ïì

H˚qT z s√E X¯óÁuÛÑ+ #˚<ë›eTì yÓfi≤flqT. ‘·*¢|æ≥ºqT eTè<äTe⁄>± Ò|æ rdæ z |üø£ÿq ñ+#êqT. ‘·sê«‘· ˇø√ÿ >∑T&ÉT¶H˚

j·T<∏ëkÕúq+˝À ñ+#êqT. ¬s+&√ >∑T&ÉT¶ MT<ä yÓT\¢>± <äè&ÛÉ+>± H˚ #˚‹ì ñ+∫q ø£åD+˝À »]–+<ë Á|üe÷<ä+. H˚Hê

SCERT TELA

NGANA

134 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

>∑T&É¢ e÷]Œ&ç À ñqï|ü&ÉT Ç+{Ï ô|’ø£|üqT ‘·TbòÕqT m>∑Ts¡>={Ïºq≥Tº>± Hê yÓTTVü‰ìï @<√ ã\+>± ‘êøÏ+~. rsê

#·÷ùdÔ n~ ‘·+Á&çbÕe⁄s¡+. ¬sø£ÿ\‘√ ã\+>± Hê yÓTTVü‰ìï yÓ÷<äT‘√+~. Ç+ø± <ës¡TD+ @eT+fÒ Hê eTT≈£îÿ MT<ä ‘·q

>√fi¯flqT ≈£L&Ü ~>∑y˚dæ+<ä~. Ä H=|”Œ Ä >∑>∑TsêŒ≥÷ ` yê{Ï |ü⁄Dé÷ nì ¬s+&√ >∑T&ÉT¶qT Hê≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚

m|ü&ÉT e~ ÒkÕH√ e~ ÒXÊqT. n‹ø£wüº+ MT<ä Ä ‘·+Á&ç|üøÏåì <ä÷s¡+>± ‘·]y˚Tj·T>∑*>±qT. á À|ü\ »s¡>∑e\dæq

Á|üe÷<ä+ »s¡>∑H˚ »]–+~. ¬s+&√ >∑T&ÉT¶ |ü–* ∫ÛHêï_ÛqïyÓTÆ Hê ø±fi¯fl <ä>∑Zs¡ |ü&ç ñqï~. Hê MT<ë, Ä ~≈£îÿe÷*q

‘·+Á&ç|üøÏå MT<ë Hê≈£î fiófl ‘Ó*j·Tì ø√|ü+ e∫Ã+~. Hê MT<ä Hê¬ø+<äT≈£î ø√|ü+ e∫Ã+B n+{≤sê ‘·+Á&ç bÕe⁄s¡+

qT+∫ n˝≤+{Ï <ë&ç »s¡>∑e#·Ãì HqT }Væ≤+∫ ñ+&Ü*>∑<ë... C≤Á>∑‘·Ô|ü&ç ñ+&Ü*>∑<ë. HH<√ >∑T&É¢ì dü+Á>∑Væ≤+#·&ÜìøÏ

e#êÃqqTø=+<ë ‘·+Á&ç|üøÏå. Ä nC≤„q+‘√ n~ ÁbÕD≤\≈£î ‘Ó–+∫ eTØ Hê MT<ä <ë&ç #˚dæ+~. >∑T&É¢qT m‘·TÔ≈£î

b˛≈£î+&Ü Ä|ü⁄<ëeTqTø=qï~. bı<äT>∑T\ ø±\+˝À >∑÷fiflqT XóÁuÛÑ|üs¡#≥|ü&ÉT nìï s¡ø±\ dü+|òüT≥q\≈£L, <ë&ÉT\≈£L

eTq+ dæ<äΔ|ü&ç ñ+&Ü*.

düπs eTfi≤fl eTq ø£<∏ä <ä>∑Zs¡≈£î e<ë›+. >∑T&ÉT¶ ô|’ ô|+≈£îqT eTT≈£îÿ‘√ bı&ç∫ |æ\¢|üøÏåì á Á|ü|ü+#·+˝ÀøÏ m|ü&ÉT

rdüT≈£îsêyê˝À ‘·*¢|üøÏåøÏ ø£∫Ã‘·+>± ‘Ó\TdüT. ‘·+Á&ç|üøÏå ≈£L&Ü n&ÉbÕ<ä&ÉbÕ >∑T&É¢MT<ä ≈£Ls=Ãì bı~π>e÷≥ ì»yT>±ì

bı<ä>∑≥+ nqï |üìì eT÷&ç+≥ ¬s+&ÉTe+‘·T\T ìs¡«Væ≤+#˚~ ‘·*¢|üπøå. Ä $T–*q eT÷&√e+‘·T bı~π>~ ‘·+Á&ç|üπøå

nsTTHê |æ\¢|ü≈£åî*ï Á|ü|ü+#·+˝ÀøÏ m|ü&ÉT rdüT≈£îsêyê* nqï $wüj·T+ <ëìøÏ ‘Ó*j·T<äT. Ä |ü]C≤„q+ ‘·*¢|üøÏå kı‘·TÔ.

>∑T&ÉT¶ Àì |ü#·Ãkıq, ‘Ó\¢kıq ø£\>∑\dæ ÁbÕD+ b˛düTø=ì |æ\¢|üøÏå>± s¡÷bı+~ Á|ü|ü+#·+˝ÀøÏ n&ÉT>∑Tô|≥º{≤ìøÏ

dü+dæ<äΔeTj˚T´ X¯óuÛÑeTTVüAs¡Ô+ e∫Ã+<äì ‘·*¢|üøÏåøÏ n+‘· ø£∫Ã‘·+>± m˝≤ ‘Ó\TdüTÔ+B nqï~ eTq }Vü≤ø£+<äì

$wüj·T+. n˝≤π> ô|’ ô|+≈£î MT<ä @ #√≥Tq m+‘· ã\+‘√ eTT≈£îÿ‘√ ‘êø±˝À ≈£L&Ü ‘·*¢|üøÏåøÏ ≈£åîDí+>± ‘Ó\TdüT.

|æ\¢|üøÏåøÏ @ >±j·TeT÷ ‘·>∑\≈£î+&Ü dü¬s’q Á|ü<˚X¯+˝À dü¬s’q düeTj·T+˝À eTT≈£îÿ‘√ >∑T&ÉT¶qT ã<ä›\T>=≥º&É+, |æ\¢|üøÏåì

Á|ü|ü+#·+˝ÀøÏ ÄVü‰«ì+#·&É+ Çe˙ï Hê≈£î n<äT“¤‘· eTì|ækÕÔsTT.

∫Á‘·Áê+ |ü⁄≥º≥+ ≈£L&Ü dü]>±Z H˚qT ô|’q $e]+∫q≥Tº>±H˚ »]–+~. >∑T&É¢qT bı<ä>∑≥+ yÓTT<ä˝…{Ïºq

Çs¡ejÓ÷´ s√Eq ‘·*¢|üøÏå >∑T&ÉT¶ MT<ä ≈£Ls√Ãe&É+ e÷H˚dæ |üø£ÿ |üø£ÿq ‘êsê&É≥+ >∑eTì+#êqT. ‘·+Á&ç|üøÏå y˚T&ÉMT~

|æ≥º>√&ÉMT+∫ ~–e∫Ã >∑T&ÉT¶qT bı<ä>∑&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+∫q Á|ü‹kÕØ ‘·*¢|üøÏå Ä ‘·+Á&ç|üøÏåì eTT≈£îÿ‘√ bı&ç∫ <ä÷s¡+>±

‘·]y˚Tùd~. ªªqHÓï+<äTøÏ ≤ ‘·]y˚TdüTÔHêïyé?μμ nqï≥Tº>± Ä ‘·+Á&ç|üøÏå ≈£îe≈£îe˝≤&˚~. ªªyÓfi¯flej·÷´ yÓfi¯ófl. m+‘√

eTTKýÓTÆq |üì˝À ñHêïqT. Çã“+~ ô|≥º≈£î+&Ü |üø£ÿ≈£î yÓfi¯óflμμ nqï≥Tº>± ‘·*¢|üøÏå ‘·+Á&ç|üøÏåì eT]ø±düÔ <ä÷s¡+>±

HÓfÒºùd~. ∫e]øÏ ‘·+Á&ç|üøÏåøÏ nø£ÿ&ÉTï+∫ yÓfi¯flø£ ‘·|üŒ Ò<äT.

n<ä+‘ê #·÷dæ Hê≈£î ø£+>±s¡T yÓTT<ä\sTT+~. >∑T&ÉT¢ bı<ä>∑&É+ |üPs¡Ôyê«\˙, |æ\¢|üøÏå ÁbÕD+ b˛düTø=ì

>∑T&ÉT¶ À+∫ ãj·T≥|ü&ç‘˚ #·÷&Ü\˙ Hê≈£î eTVü‰ ÄÁ‘·+>± ñqï~. eT] ‘·*¢|üøÏå Á|ües¡Ôq #·÷ùdÔ $∫Á‘·+>± ñ+<ëj˚T!

Ä+<√fiq‘√, ÄdüøÏÔ‘√, ÄÁ‘·+>± >∑÷{Ïπødæ #·÷&ÉkÕ>±qT. z >∑+≥ >∑&ç∫+~. |ü]dæú‹˝À e÷s¡TŒ Ò<äT. eTs√ eTTbÕŒe⁄>∑+≥

>∑&ç#êø£ ‘·*¢|üøÏå yÓT&É n≥÷ Ç≥÷ ‹|ü‘·÷ ÁX¯<äΔ>± @<√ $qkÕ–+~. ãVüQXÊ >∑T&ÉT¶ À|ü\ ø£<ä*ø£\ X¯u≤›\sTT

ñ+&Ü\$. yÓT\¢>± ‘·*¢|üøÏå X¯Øs¡+˝À düŒ+<äq yÓTT<ä\sTT+~. <ëì X¯Øs¡eT+‘ê @<√ rÁe Á|üø£+|üq bÕ≈£î‘√+<ë

nì|æ+∫+~. ‘·*¢|üøÏå À @<√ ~e´ dü+ø£\Œ+ #√≥T#düT≈£îqï≥Tº nì|æ+∫+~. ‘·\ ìøÏÿ+∫ >∑T]#·÷dæ+~. ¬s+& ¬s+&ÉT

eTT≈£îÿb˛≥¢‘√ >∑T&ÉT¶qT |ü>∑\>={Ïº+~. |æ\¢|üøÏå ãj·T≥|ü&ç+~. ˇfi¢+‘ê eTT≈£îÿ... ∫qï bÕ{Ï X¯Øs¡+. dü«\Œ+>±

ø£+|ædüTÔqï X¯Øs¡+. ªÇHêïfi¯Sfl ‘êqT ÁX¯eT|ü&ç+B, m<äTs¡T#·÷düTÔqïB Ç˝≤+{Ï ã\V”≤qyÓTÆq ìdü‡Vü‰j·TyÓTÆq ns¡“¤ø£yÓTÆq

|æ\¢|üøÏå ø√düe÷?μ nì ‘·*¢|üøÏå ÄX¯Ãs¡ |ü&çq≥T¢ nì|æ+∫+~. nsTTHê |æ\¢|üøÏå ìdü‡Vü‰j·T‘·qT >∑eTì+∫q eTs¡Tø£åD+

‘·*¢|üøÏå <ëìì ‘·q s=eTTà˝Àì ˙* áø£\e÷≥Tq bı<äe⁄ø=+~.

SCERT TELA

NGANA

135‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

|üøÏå Á|ü|ü+#·+˝À ¬s+&ÉT <äèXÊ´\T n‹ eTH√Vü≤s¡yÓTÆq$. >∑T&ÉT¶ ã<ä›\T>={Ïº ‘·*¢|üøÏå |æ\¢|üøÏåì á Á|ü|ü+#·|ü⁄

yÓ\T>∑T˝ÀøÏ rdüT≈£îsêe&É+ n+<äT˝À yÓTT<ä{Ï~. n˝≤ e∫Ãq |æ\¢|üøÏå H√{ÏøÏ ÄVü‰s¡+ n+~dü÷Ô ‘·*¢|üøÏå ô|+|üø£+

ø=qkÕ–+#·&É+ ¬s+&√~. ∫Á‘·Áê+ ô|+|üø£+ m+‘√ nqTsê>∑+‘√ kÕ–+~. eTq+ ∫qï |æ\¢*ï m‘·TÔø=ì ˝≤*ùdÔ Ä

|æ\¢\≈£î m˝≤+{Ï Vü‰sT÷ kÂKéT÷ \_ÛkÕÔjÓ÷ ∫Á‘·Á^yêìøÏ ‘·q ‘·+Á&ç|üøÏå, ‘·*¢|ü≈£åî\qT+∫ n˝≤+{Ï yÓ#·Ã<äq+

\_Û+∫+~.

#·+{Ï|ü≈£åî\T m~– e#˚Ã düeTj·T+˝À yê{Ï >∑÷fi¯fl˝À eTØ m≈£îÿe>± yÓT‘·Ô{Ï <ä÷B, |”#·T ˝≤+{Ï |ü<ësêú\qT

ñ+#·>∑÷&É<äT. yê{Ïì ‘·>∑T yÓ÷‘ê<äT˝ÀH˚ ñ+#ê*. Òø£b˛‘˚ >∑÷&ÉT eTØ yÓ#·ÃHÓ’b˛‘·T+~. ns¡ø=s¡ C≤„q|ü⁄ bÕe⁄sê\

ô|+|üø£+<ës¡T\T |æ\¢|ü≈£åî\T m~π> düeTj·T+˝À ‘·eT XØs¡+qT+# #ê˝≤ yÓ÷‘ê<äT˝À yÓ#·Ã<äHêìï $&ÉT<ä\ #kÕÔj·Tqï

$wüj·T+ Á>∑Væ≤+#·s¡T. á düeTj·T+˝À bÕe⁄sê\ >∑÷fi¯flqT eTØ ‘·s¡#·T>± X¯óÁuÛÑ+ #Ój·T´≥+ ≈£L&Ü eT+∫~>±<äT.

‘·*¢|üøÏå, ‘·+Á&ç|üøÏå Ä∫‘·÷∫ >∑÷{Ï À ñ+#˚ Á|ü‹ edüTÔeP |æ\¢|üøÏå düTKkÂø£sê´\≈£î <√Vü≤<ä+ #˚kÕÔsTT.

|ü⁄{Ïºq ¬s+&√Hê{Ï qT+# ∫Á‘·Áê+ ‘·q ‘· À¢ ‘·+Á&√ >∑÷{ÏøÏ e∫Ãq Á|ü‹kÕØ ‘·q eTT≈£îÿ ‘Ós¡∫ ‘·q >∑T˝≤;s¡+>∑T

ˇ+{Ïì ã+‹˝≤ ñ_“+#·&É+ Hê≈£î düŒwüº+>± >∑Ts¡TÔqï~. u≤sê¢ ‘Ós¡∫q |æ\¢|ü≈£åî\ H√fi¯fl˝À¢ ô|<ä› |ü≈£åî\T ‘êeTT

dü+bÕ~+∫q <Ûëq´|ü⁄–+»\ qT+∫ ñ‘·Œ‹Ô #˚dæq bÕ\qT b˛kÕÔsTT. n˝≤ b˛dæq Ä |ü<ës¡ú+ m+‘√ yÓT‘·Ô>±

ñ+≥T+~. ô|<ä›|ü≈£åî\T eTT+<ädüTÔ>± ‘êeTT dü+bÕ~+∫q –+»©ï $‘·ÔHê©ï ‘·eT ø£+sƒ¡+˝À ø±ùd|ü⁄ Hêqì∫Ã yÓT‘·Ôãs¡TkÕÔsTT.

Ä ‘·sê«‘˚ Ä ÄVü‰sêìï |æ\¢\≈£î n+~kÕÔsTT. |æ\¢|ü≈£åî\≈£î HÓ\s√E\ ej·TdüT e∫Ãq|ü⁄&ÉT ≈£L&Ü ô|<ä›|ü≈£åî\T ‹qï>±

–+»*ï n+~+#·e⁄. eTT+<äT ‘·eT ø£+sƒ¡+˝À yÓT‘·Ôã]∫q+ø£ n+~kÕÔsTT.

e÷ ∫Á‘·Á^yêìøÏ Äø£* m≈£îÿe. ø£ ô|<ä›|üøÏå ‘·q <ä>∑Zπs ñ+&ç ≤*dü÷Ô ‘·q u≤>√>∑T\T #·÷dü÷Ô ñ+&É>±, ¬s+&√

|üøÏå ‘·q ø√dü+ ÄVü‰s¡ùdø£s¡D˝À ìeT>∑ïyÓTÆ ñ+&˚ ≤ #˚ùd~ ∫Á‘·Áê+. ‘·*¢‘√ dü]düe÷q+>± ‘·+Á&ç ≈£L&Ü ∫Á‘·Áê+

u≤>√>∑T\T dü]#·÷&É&É+˝Àq÷, ÄVü‰s¡+ n+~+#·&É+˝Àq÷ bÕ\T|ü+#·Tø=+<äì Hê n+#·Hê. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ ÁX¯eT, ÁX¯<äΔ

|ü⁄Dé÷ nì ∫Á‘·Áê+ eTVü‰ @|ü⁄>± m~–+~. >∑T˝≤;s¡+>∑T e÷] |üdüT|ü⁄ ø£*dæq ‘Ó\T|ü⁄s¡+>∑T e∫Ã+~.áø£\T

sêqTHêïj·Tq&ÜìøÏ á s¡+>∑T e÷s¡TŒ yÓTT<ä{Ï dü÷#·q. ‘·sê«‘· ∫qï ∫qï u§&çô|˝≤¢ eTTfi¢|ü+~ eTTfi¢ ≤+{Ï áø£\T

e#êÃsTT. <ëì ø£fi¯fl <ä>∑Zs¡, H√{Ï <ä>∑Zs¡ n|üŒ{Ï<ëø± y˚ ≤&ÉT‘·÷ ñqï |üdüT|ü⁄|ü#·Ãì #·sêà\T sê*b˛sTTHêsTT.

bı&Éyê{Ï, >∑{Ïº, dü÷~˝≤+{Ï eTT≈£îÿ s¡÷|ü⁄ ~<äT›≈£îqï~. m+‘·ã\yÓTÆq eTTø√ÿ... z dü+|òüT≥q #Ó|ü⁄‘êqT.

∫Á‘·Á^yêìøÏ eT÷&ÉTyêsê\ ej·Tdü|ü&ÉT <ëì >∑÷{Ï ÀøÏ ˇø£ NeT bÕøÏ+~. >∑÷{Ï n+#·Tq ≈£Ls=Ãì ñqï

∫Á‘·Áê+ me] ñ|ü<XeT÷ Ò≈£î+&ÜH Ä NeTqT ≥≈£îÿq ‘·q eTT≈£îÿ‘√ bı&ç∫+~. n|üŒ{Ï<ëø± @ø£K+&É+>± kÕ–q

Ä NeT ø£ÿ <Óã“‘√ ¬s+&ÉT eTTø£ÿ …’b˛sTT+~. ‘·q eTT≈£îÿ‘√ Ä NeT ‘·Tqø£\qT ø£~|æ #·÷dæ ‘êqT #˚dæq |òüTqø±s¡ +

@$T{À ns¡ú+ #düT≈£îH Á|üj·T‘·ï+ #dæ+~ ∫Á‘·Áê+. n~ @<√ ‹H edüTÔe⁄ nqTø=ì ‘·eT bÕe⁄sê\ C≤‹øÏ $TÁ‘·T&Ó’q

Ä ne÷sTTø£|ü⁄ q\¢NeTqT ∫Á‘·Áê+ bı&ç∫ #·+|æ+<äq&É+˝À dü+<˚Vü≤+ Ò<äT. ‘êqT #˚dæq |üì #·÷dæ ∫Á‘·Áê+

|üXÊÃ‘êÔ|ü|ü&ç+<ä eTq+ nqTø√e#·TÃ. @<˚yÓTÆHê ∫Á‘·Áê+ eTfi≤fl m|ü&É÷ ‘·q J$‘·+˝À eTs√kÕ] NeTqT

#·+|ü Ò<äT.

|ü⁄{Ïºq ◊<√ yêsêìø£ ≤¢ ∫Á‘·Áê+ ‘·qT |ü⁄{Ïºq >∑÷{ÏqT+∫ u…’≥≈£î ¬>+‹ bÕe⁄sêfi¯fl >∑÷fi¯fl <ä>∑Zs¡ ñ+∫q eT{Ïº

eT÷≈£îfi¯fl˝À+∫ eT+∫˙fi¯ófl ‘êπ> kÕúsTTøÏ #˚s¡T≈£îqï~. s√p kı+‘·+>± ÄVü‰s¡+ dü+bÕ~+#·T≈£îH˚ Á|üj·T‘êï\T

#düTÔqï|üŒ{Ïø° ∫Á‘·Áê+ dü÷ú\+>± ‘·q ÄVü‰s¡+ø√dü+ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ MT< Ä<Ûës¡|ü&ç ñqï~. Hê eTT+CÒ‹ MT<ä ≈£Ls=ÃìSCERT TELA

NGANA

136 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

ns¡#˚‹˝À –+»*ï ˇø=ÿø£ÿ{Ï>± bı&ÉT#·T≈£î ‹H˚~. >±s¡&ûyê&ÉT #·eT‘êÿs¡+>± ã+‘·T\qT >±*˝ÀøÏ m>∑πsdæ |ü≥Tºø=H˚

$<Ûä+>± ∫Á‘·Áê+ –+»\qT ‘·q >=+‘·T˝À ô|’ø° øÏ+<äø° Ä&ç+∫ Ä ‘·sê«‘· ≥≈£îÿq $T+π>~. n˝≤ $T+–q Á|ü‹kÕØ

Hêπødæ #·÷dæ ªuÛÑ Ò u≤>± #˚düTÔHêïqT >∑<ä÷! e÷ neTà Hêqï ô|’ø£|üMT<ä #·*ø±>∑T‘·THêïs¡T >∑<ë... yêfi¯ófl ~–e#êÃø£

H˚HÓ+‘· #·Ts¡T¬ø’q <ëH√ï yêfi¯fl≈£î #Ó|ü⁄‘êe⁄>∑<ä÷!μ nqï≥Tº>± Hêπødæ #·÷ùd~. ø±˙ @e÷≥ø±e÷≥ #Ó|üø=+<ë+.

X¯øÏÔj·TT≈£îÔ\T ô|+bı+~+#·Tø√e&É+˝À Hê <ä>∑Zs¡ ñqï bÕe⁄sê\T nìï{À¢øÏ ∫Á‘·Áêy˚T eT+<äø=&ç.

Ä s√E˝À¢H˚ H˚H√ $wüj·T+ ø£ìô|{≤ºqT. >±* <äTe÷sê˝À¢, ø£fi¯ófl eT÷düT≈£îb˛j˚T <äTeT÷à Çdüø£ À¢ bÕe⁄sê\T

ìsê≥+ø£+>± m˝≤ m>∑s¡>∑\T>∑T‘êjÓ÷ Hê≈£î n|üŒ{Ï<ëø± ‘Ó*j·T<äT. s√Es√Eø° ô|]– ô|<ä›<äe⁄‘·Tqï ∫Á‘·Á^yêìï

<ä>∑Zs¡ qT+&ç >∑eTì+#˚ Áø£eT+˝À z s√E <ëì ø£fi¯fl MT<ä≈£î düqïbÕ{Ï #·s¡à|ü⁄ bıs¡ kÕ– sêe&É+ >∑eTì+#êqT. <ëì

ø£+{Ï #·÷|ü⁄>±˙ b˛e&É+ Ò<äT>∑<ë nì uÛÑj·T|ü&ç eT]ø±düÔ |üØø£å>± #·÷&É≥+ø√dü+ ∫Á‘·Á^yêìï Hê yÓTTVü≤+ <ä>∑Zs¡≈£î

˝≤≈£îÿHêïqT. n˝≤ ˝≤>∑>±H˚ ∫Á‘·Áê+ ‘·q ã+>±s¡T s¡+>∑T ø£fi¯ófl $bÕŒ]Ã >∑÷{Ï À yÓq≈£îÿ yÓq≈£îÿ yÓ[flb˛sTT+~.

nsTTHê #ÓsTTĆ≤∫ |ü≥Tºø=ì y˚T&ÉMT<ä≈£î rdüT¬øfi≤flqT. Ä y˚T HÓ\ eT+&ÉTf…+&É À <ëì ø£qT¬s|üŒ*ï |ü]o*+#êqT.

n|ü&ÉT ø£ì|æ+∫+<ä~: <ëì ø£qT¬s|üŒ\≈£î nqTã+<Ûä+>± eTs√ |ü\Ãì #·s¡à|ü⁄bıs¡ ñqï~. H˚qT <ëì yÓTTVü‰ìï

dü÷s¡T´ìπødæ ‹|æŒq Á|ü‹kÕØ ∫Á‘·Áê+ ‘·q ã+>±s¡T ø£fi¯flMT<ä≈£î Ä #·s¡à|ü⁄ bıs¡qT kÕ>∑ ≤π>~. n~ ø£fi¯fl≈£î s¡ø£åD

ø£*–+#˚ #·s¡à|ü⁄bıs¡ n˙, <ëì kÕj·T+‘√ bÕe⁄sê\T >±*<äTe÷sê˝À¢>±˙, ‹qï>± dü÷s¡T´ì ~X¯>± >±˙ @ Çã“+B

Ò≈£î+&Ü m>∑s¡>∑\e˙ uÀ<Ûä|ü&ç+~.

eTs√ ¬s+&ÉTyêsê\T >∑&ç#˚dü]ø£ ≤¢ ∫Á‘·Áê+ m>∑s¡&É+ H˚s¡TÃ≈£î+~. |ü⁄{Ïº+~ |üøÏå |ü⁄≥Tºπø nsTTHê Ä m>∑s¡&É+

H˚s¡«&É+ nqï~ n+‘· düT\uÛÑ+>± »s¡>∑ Ò<äT. eTq |æ\¢>±fi¯fl≈£î ˙fi¯fl+fÒ Çwüºy˚T>±e#·TÃ. ø±˙ á‘· H˚s¡TÃø√yê\+fÒ

eTTì– ‘˚\&ÉeT÷ ˙fi¯ófl $T+>∑&ÉeT÷ ‘·|üŒe⁄ >∑<ë... n˝≤π> |æ\¢bÕe⁄sê\T ≈£L&Ü m+‘√ ø£wüº|ü&ç‘˚>±˙ m>∑s¡&É+

H˚s¡TÃø√ Òe⁄. ∫Á‘·Á^yêìøÏ ‘·q ¬sø£ÿ\T $|üŒ&É+ $wüj·T+˝À @<√ dü+ø√#·+ ñqï≥Tº+~. >∑+≥\ ‘·s¡ã&ç y˚T&É MT<ä

u≤>± >±* e#˚Ã#√≥ ≈£Ls¡TÃHêï ¬sø£ÿ\T $|æŒ m>∑s¡&É+ $wüj·T+˝À e÷Á‘·+ <ëì <Û√s¡DÏ ìeTà≈£î ¬s‹Ôq≥Tº ñ+&˚~.

á dü+>∑‹ düŒwüº+ ne&É+ø√dü+ MT≈£î e÷ y˚T&É m˝≤ ñ+≥T+<√ #Ó|ü⁄‘êqT. e÷~ Hê\T>∑+‘·düTú\ Ç\T¢. y˚T&ÉMT<ä

#·T≥÷º |ü<ëï\Tπ>fi¯fl |æ ≤¢&É+‘· m‘ÓÔÌq ã*wüyÓTÆq ø±+Áø°≥T |æ≥º>√&É. y˚dü$ø±\+˝À sêÁ‹|üP≥ y˚TeT+‘ê y˚T&ÉMT<˚

|ü&ÉT≈£îHyêfifl+. n˝≤+{Ï düeTj·÷˝À¢ me¬s’Hê bıs¡bÕ≥Tq ìÁ<ä À q&ÉT#·T≈£î+≥÷ yÓ[flHê yT&ÉMT+∫ yêfiófl ne÷+‘·+>±

|ü&çb˛≈£î+&Ü n&ÉT¶ø=H˚+‘· m‘·TÔ ñqï |æ≥º>√&É n~.

∫Á‘·Á^yêìï s√E rdüT¬ø[fl Ä |æ≥º>√&É MT<ä e~ Òyê&çì. nø£ÿ&É Ä >±\T˝À¢ n~ n˝≤ >∑+≥\ ‘·s¡ã&ç

≈£Ls=Ãì ñ+&˚~. n+‘˚ ‘·|üŒ m>∑s¡&É+ –>∑s¡&É+ nqï |üqT ÒM ô|≥Tºø=H˚~ >±<äT. Ç˝≤ ø±<äì ø£s√E |æ≥º>√&É øÏ+<ä

ø±dæì XËq>∑–+»\T b˛kÕqT. øÏ+<äøÏ ~–e∫Ã Ä –+»*ï ‹ì bıeTàì ∫Á‘·Á^yêìï |æ*#êqT. ª@${° dü+>∑‹?μ

nqï≥Tº>± ø±ùd|ü⁄ #·÷dæ+~. HqT rdüT≈£îyÓ[fl ‘·q≈£î Ä –+»*ï ‹ì|æ+#·uÀe&É+ Ò<äì düŒwüºeTj·÷´ø£ n~ |æ≥º>√&ÉMT<

n≥÷ Ç≥÷ |ü#ês¡T¢ #Ój·T´&É+ yÓTT<ä\Tô|{Ïº+~. n&ÉbÕ<ä&ÉbÕ yÓT&ÉìøÏÿ+∫ Hê\T>∑&ÉT>∑T\T øÏ+<äqTqï –+»*ï

#·÷&É≥+ e÷Á‘·+ e÷q Ò<äT. n˝≤ Ä ìsêXÊuÛÑ]‘·yÓTÆq Hê≥ø£+ z bÕe⁄>∑+≥ <ëø± ø=qkÕ–+~. ∫≥º∫es¡≈£î n~

dü+ø√#êìï n~Û>∑$T+∫ |æ≥º>√&ÉMT+∫ øÏ+<ä≈£î <ä÷ø£H˚ <ä÷øÏ+~. <ëì ø±fi¯ófl H˚\qT ‘êπø düeTj·T+˝À n|üŒ{Ï<ëø±

@Hê&É÷ ‘Ós¡#·Tø=ì ñ+&Éì <ëì ¬sø£ÿ\T ` n~ –+»\MT<ä yê* u≤ …qT‡ #˚düT≈£îH˚ Á|üÁøÏj·T˝À nÁ|üj·T‘·ï+>±

Vü≤sƒê‘·TÔ>± #·ø£ÿ>± $|ü≈£îHêïsTT. m+‘·{Ï |òüTq $»j·T+!SCERT TELA

NGANA

137‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

Ä s√E˝À¢H˚ <ëì áø£\ s¡+>∑T e÷s¡&É+ >∑eTì+#êqT. n+‘·>± Äø£≥Tºø√ Òì ã÷&ç<äs¡+>∑T ø£\dæq *es¡í|ü⁄

áø£\≈£î ã<äT\T>± <ëì fi¢+‘ê düeTTÁ<ä|ü⁄ *s¡+>∑T áø£\‘√ <Ûä>∑<Ûä>± yÓTs¡ekÕ–+~. <ëì yÓT&ÉÁbÕ+‘·+ dü÷s¡ ø±+‹˝À

Ç+Á<Ûä<ÛäqTdüT‡ esêí\ |üPdü\>=\TdüT˝≤ XÀ_Û\¢kÕ–+~.

m>∑s¡&É+ nqï eTVü≤‘·Ôs¡yÓTÆq |òüT{≤ºìøÏ #s¡T≈£îqï~ ∫Á‘·Áê+. <ëì ‘·©¢, ‘·+Á&û, ∫Á‘·Á^yêìøÏ m>∑s¡&É+ H]ŒkÕÔj·Tì

m<äTs¡T#·÷XÊqT. á ˝À|ü\ Hê≈£î #˚‘·qsTTq Ø‹˝À Hê e+‘·T Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊqT. s√p ∫Á‘·Á^yêìï eTDÏø£≥Tº

MT<ä ñ+#·Tø=ì ø=~› ì$TcÕ\bÕ≥T #˚‹ì ô|’ø° øÏ+<äø° |ü<˚ |ü<˚ ø£~ù|yê&çì. n˝≤ ø£~|æq|ü&ÉT ∫Á‘·Áê+ u≤ …qT‡

ì\<=≈£îÿø√e&É+ ø√dü+ ¬sø£ÿ\T $|üŒ&É+ eTT&Ée&É+ #˚ùd~. n˝≤ <ëìøÏ ¬sø£ÿ\T eTT&Ée&É+ $|üŒ&É+ n\yê≥sTT+~.

ø±˙ m>∑s¡&É+ n+fÒ Ç+ø± #ê˝≤ ‘·‘·+>∑+ ñ+~ ø£<ë... Ä $T–*q bÕsƒê\T H˚s¡Œ&É+ Hê |ü]~Û À Ò<äT >∑<ë...

ndü\T m+<äTø° ÄÁ‘·+ nì MTs¡T nqTø√e#·TÃ. ‘√{Ï bÕe⁄sê\‘√ b˛*ùdÔ ∫Á‘·Áê+ m>∑s¡&É+ $wüj·T+˝À yÓqø£ã&ç

ñ+&É≥+ <ëìøÏ ø£ ø±s¡D+. nB ø±≈£î+&Ü pHéHÓ\ e#Ãdæ+<ä+fÒ esê¸\T n+<äTø=+{≤sTT. esê¸\T yÓTT<ä\j·÷´sTT

n+fÒ |ü≈£åî\≈£î <ä÷sê\T m>∑s¡&É+ nkÕ<Ûä eTe⁄‘·T+~. n+#˚‘· esê¸ø±\+ eTT+#·Tø=#˚ÃeTT+<äT>±H˚ ∫Á‘·Á^yêìøÏ

m>∑s¡&É+ HπsŒj·÷* nqTø=HêïqT.

y˚T HÓ\ Ç+ø± ø=~› s√E˝À¢H˚ eTT>∑TdüTÔ+Æ~ nq>± ‘·+Á&ç|üøÏå ∫Á‘·Á^yêìøÏ m>∑s¡&É+ HπsŒ |üì #˚|ü{Ïº+~. Ä s√E

n|üŒ{Ï<ëø± ã\+>± M∫ }s¡TqT #·\¢ãs¡∫q ñ‘·Ôs¡|ü⁄ >±* düqï–*¢ eT+Á<ä+>± kÕ>∑T‘√+~. Äø±X¯+ ø£&ç–q

˙*eTT‘· +˝≤ ìs¡à\+>± ñqï~. <äTeTTà <Ûä÷∞ Ò≈£î+&Ü yê‘êes¡D+ dü«#·Ã¤+>± ñqï~. }fiÀflì Çfi¯fl ô|’ø£|ü\÷,

<ä÷sêq ñqï |ü+≥bı˝≤\÷ ` n˙ï düŒwüº+>± ø£ì|ædüTÔHêïsTT. eT<Ûë´Vü≤ï+ eT÷&ÉT>∑+≥\y˚fi¯. ∫Á‘·Áê+ y˚T&É

|æ≥º>√&ÉMT<ä ≈£Ls=Ãì ñqï~. n|üŒ{Ï<ëø± #·T≥Tº|üø£ÿ\ –]ø°\T ø=&ÉT‘·Tqï ‘·+Á&ç |üøÏå e∫Ã m+&Éø±>∑T‘·Tqï ∫Á‘·Áê+

|üø£ÿq yê*+~. yê* ∫Á‘·Áê+ πødæ z #·÷|ü⁄ #·÷dæ+~. ªª@+ yêjYT ã&ÉT<ëΔjYT. eT÷&ÉTHÓ\\T ì+&ÜsTT. Ç+ø±

m–πs Á|üj·T‘êï Ò+ Òyê? uÛÑj·Te÷? ndü\T qTe⁄« bÕe⁄sêìyê, yêqbÕeTTyê?μμ nqï≥Tº>± ∫Á‘·Áê+ πødæ #·÷dæ+~.

∫Á‘·Áê+ ñ\T≈£L |ü\T≈£L Ò≈£î+&Ü >∑+;Ûs¡+>± ñ+&çb˛sTT+~. ‘·+Á&ç |üøÏåøÏ ∫Á¬s‘·TÔø=∫Ã+~ >±uÀ\T ` bÕe⁄sê\

|òüø°ÿ˝À ≈£îe≈£îyê ≈£Ldü÷Ô ∫Á‘·Á^yêìï >∑~›+#·kÕ–+~. Ä >∑~›+|ü⁄\ »&çyêqqT+∫ ‘·|æŒ+#·T≈£î+<ëeTì ∫Á‘·Áê+

|üø£ÿ|üø£ÿ≈£î »s¡>∑kÕ–+~. ‘·+Á&ç|üøÏå |ü≥Tº $&Ée≈£î+&Ü ≈£L‘·\T ô|&ÉT‘·÷ ¬sø£ÿ\T ≥|ü≥|ü ≤&çdü÷Ô ‘·q÷ »s¡>∑kÕ–+~.

∫Á‘·Áê+ Ç+ø± Ç+ø± »]–+~. ‘·+Á&ç|üø°å »s¡>∑≥+ ø=qkÕ–+∫+~. ∫≥º∫e]øÏ ∫Á‘·Áê+ |æ≥º>√&É n+#·T≈£î

#˚]+~. Ç+ø±düÔ »]–‘˚ øÏ+<ä|ü&˚ dæú‹øÏ #˚s¡T≈£î+~. ñqï≥Tº+&ç ‘·+Á&ç |üøÏå ‘·q uÛ≤sêqï+‘ê ∫Á‘·Áê+ MT<ä

yÓ÷ùddæ+~. ∫Á‘·Áê+ >√&ÉMT<ä qT+∫ C≤s¡H C≤]+~. n˝≤ ø£ n&ÉT>∑T C≤]+<√ Ò<√ d”«j·Ts¡ø£åDø√dü+ ndü+ø£*Œ‘·+>±

¬sø£ÿ\T $bÕŒ]Ã >±*˝À ‘˚*+~. e÷ dü+‘√cÕìøÏ ne<ÛäT\T Òe⁄. n|üŒ{Ï<ëø± øÏ+<ä n+‘·düTÔ Àì ˙fi¯fl ≈£î+&û\˝À

»\ø±˝≤&ÉT‘·Tqï ‘·*¢ |üøÏå yÓT≥¢MT<äT>± y˚T&ÉMT~øÏ #˚s¡T≈£îì ‘·q÷ ∫Á‘·Á^yêìøÏ kÕj·T+>± m>∑s¡kÕ–+~. n˝≤ n$

¬s+&É÷ m+‘· Ò<äHêï |ü~ ì$TcÕ\bÕ≥T m–sêsTT. Äø±X+˝À –]ø°\T ø={Ïº e∫Ã øÏ+<ä≈£î yê˝≤sTT. n˝≤ yê Ò≥|ü&ÉT

‘·*¢|üøÏå ¬sø£ÿ\T eTT&ç∫ j·T<∏ë˝≤|ü+>± ‘êqT yê\<ä\∫q Á|ü<˚X¯+˝À X¯óÁuÛÑ+>± yê*+~. ∫Á‘·Áê+ e÷Á‘·+ HêHê

bÕ≥T¢ |ü&ç+~. ˇø£fÒ ø£+>±s¡T. ˇfi¯fl+‘ê eDT≈£î. yê Ò ø£åD+˝À <ëì ø±fi¯ófl H˚\qT sêdüT≈£î+≥÷ b˛j·÷sTT. n˝≤

H˚\qT sêdüT≈£î+≥÷ yÓfi¯ó‘·÷, ¬sø£ÿ*ï ø£+>±s¡T ø£+>±s¡T>± ≥|ü≥|ü ≤&çdü÷Ô, ‘·qqT ‘êqT u≤ …qT‡ #˚düT≈£î+≥÷ u≤>±

eTT+<äT≈£î kÕ– Ä–+~. n˝≤ Ä–q|ü&ÉT <ëì s=eTTà >√&ÉqT ‘êøÏ+~. >∑ãT≈£îÿq ¬sø£ÿ\T eTT&ç#˚dæ+~. m˝≤¬>’‘˚H˚+

πøåeT+>± yê* Ä–+~ ø£<ë! ∫Á‘·Áê+ ñ‘Ô»+‘√ s=|üŒkÕ–+~. ‘·*¢|üøÏå <ëì|üø£ÿ≈£î #˚] eTT≈£îÿ‘√ ì$T]+~. <ëì

s=eTTà≈£î ‘·q s=eTTà ‘êøÏ+∫+~. ∫qï |æ ≤¢&çì ≤*+∫q≥Tº>± ≤*+∫+~. ‘êqT #˚|ü{Ïºq ø±s¡ + $»j·Te+‘·+>±

eTT–j·T≥+ >∑eTì+∫q ‘·+Á&ç|üøÏå »\ø±˝≤&É≥+ ø√dü+ øÏ+~ n+‘·düTÔ Àì fifl≈£î+&û\ <ä>∑Zs¡≈£î #·ø±ÿ m–]b˛sTT+~.SCERT TELA

NGANA

138 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

Ms¡»qì l uÛ≤s¡‘·e÷‘·qT

eTVü‰eTVüQ+&É>∑T eTVü‰‘·à>±+~Ûì

»qe+~‘·T&É>∑T »eVü≤sY ≤\TqT

|üP»˙j·TT&É>∑T uÀdüTu≤ãTqT

e+<ä j·TT&É>∑T e\¢uÛŸ uÛ≤sTTì

|ü]|ü] $<ÛäeTT\ uÛ≤s¡‘· Ms¡T\

Á|üdüTÔ‹+‘·T Hê uÛ≤eeTT ˝À|ü\q÷ ‘·+<ëq ‘êq

ÄdæÔø£‘·«eTTq Äq+<äeTT‘√q÷ ‘·+<ëq ‘êq

‘·+<ëq uÛ≤sTT sê»e+<äHêq ‘·+<ëq ‘êq

Vü‰dü + : nπs uÛ≤sTT j˚T<Ó’Hê ø£<∏ä yÓTT<ä\T ô|fÒº≥|ü&ÉT eT÷\|ü⁄s¡Twüß …’q ÁãVü≤à, $wüßí, eTùV≤X¯«s¡T\H√ Òø£

$ù|òTïX«s¡TH√ï Á>±eT<e‘·H√ ‘·\+#·T{§|ü>±ì uÛ≤s¡‘·e÷‘· q≥, eTVü‰‘êà>±+BÛj·T≥, »Vü‰«s¡T˝≤\≥

á Áø=‘·ÔÁø=‘·Ô <˚e‘· …es√ ø±ì H˚q$ $ì jÓTs¡T+>∑ Ò<äT.

ø£<∏ä : z¨! ˙$+ø± ìÁ<ä À qT+&ç ø£\\T>∑+≥THêïeqïe÷≥. ô|’q ù|s=ÿqï yês¡\T eTq uÛ≤s¡‘·<˚X¯|ü⁄

<ëdü X¯è+K\eTT\ $&ÉBj·TT≥¬ø’ nH˚ø£ ø£wüºqwüºeTT\ ø√]Ã ø±sê>±sê\ πø– ÁbÕDeTT\ ã*H=dü+–

kÕ«‘·+Á‘· eTT >∑\T>∑ CÒdæq dü‘·TŒs¡Twüß\T. M]ì >±ø£ Ç+¬øe]ì düTÔ‹+#·>∑\eTT.

Vü‰dü + : n≥T …’q düπs ø±ì ˙$|ü⁄&ÉT #Ó|üŒ<ä\#·T≈£îqï ø£<∏$T{À #Ó|üŒsê<ë.

ñ|üyê#·ø£+2. c˛j·TãT˝≤¢U≤Hé

eT÷\+ : #Ó]«sê\ u≤>∑j·T´

|üÁ‹ø£\ô|’ Á|üuÛÑT‘·«+ ñ≈£îÿbÕ<ä+ yÓ÷|ü⁄‘·Tqïø±\+.

Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ e´‹πsø£+>± yêsêÔ Á|ü#·Ts¡D #˚j·T&ÜìøÏ

kÕVü≤dæ+#·ì |ü]dæú‘·T\T. nsTTq|üŒ{Ïø° ‘·q ªÇÁyÓ÷Eμ

|üÁ‹ø£<ë«sê ìC≤+ Á|üuÛÑT‘·« $<ÛëHê\qT, s¡C≤ø±s¡¢

<äTX¯Ãs¡ \qT m+&É>∑{Ïºq ø£\+ jÓ÷<ÛäT&ÉT. dü‘· Á|üø£≥q

‘·q J$‘êìøÏ #·s¡eT^‘·+ bÕ&ÉT‘·T+<äì ‘Ó*dæHê

yÓqTø£+»y˚j·Tì BÛXÊ*. ìC≤ìï ìs¡“¤j·T+>± sêdæ

s¡C≤ø±s¡¢ #˚‹˝À ã˝…’q neTs¡T&ÉT c˛j·TãT˝≤¢U≤Hé

J$‘ê<Ûë´j·÷ìï#·<äTe⁄<ë+.

SCERT TELA

NGANA

139‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

ø£<∏ä : #Óô|Œ<ä $qTeTT.

sêeTsêeDT\ j·TT<äΔeTT >±<√sTT ‘·+<ëq ‘êq

øös¡e bÕ+&Ée ø£<∏äsTT~ >±<√sTT ‘·+<ëq ‘êq

|üPs¡« sêE\ #·]Á‘· sTT~ >±<ä÷ ‘·+<ëq ‘êq

‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘êq


Vü‰dü + : düπs! e⁄ C…|üq~ u≤>±H j·TTqï~. Ä ø£<∏ä >±<äT á ø£<∏ä >±<äT. @ ø£<∏ä >±ø£b˛‘ e⁄ C…|üŒ<ä\#·T≈£îqï

ø£<∏$T{À #Óô|Œ<äyê? }s¡ø£ ø±\j·÷|üq CÒôd<äyê?

ø£<∏ä : $qTeTT. Hì|ü⁄&ÉT #Ó|üŒuÀjT ø£<∏ä eTVü‰‘êà>±+~ÛøÏ n‘· +‘· Á|æj·TuÛÑ≈£îÔ&ÉTqT, <X ùdyê <äTs¡+<Ûäs¡T&ÉTqT,

ìwüŒø£åbÕ‘· Vü≤è<äj·TT+&ÉTqT n>∑T c˛j·TãT˝≤¢U≤HéqT <äTsêàs¡TZ\T @ $<Ûä+>± Vü≤‘· >±$+∫ j·TT+&çs√

á Á|üC≤˙ø£eTTq≈£î ø£<∏ës¡÷|üø£eTT>± <Ó*j·TCÒj·TTyê&ÉqT.

Vü‰dü + : nu≤“ jÓT+‘·e÷≥ qT&ç$‹$sê. Ä e÷≥ $ìq ‘√&ÉH˚ Hêe+{Ï À qT+&ÉT s¡ø£ÔyÓT\¢qT ˙s¡jÓT´qT.

H√≥ <ä&çj·÷¬sqT. >∑T+&Ó\$dæb˛jÓTqT. düπs ø±ìeTTà.

ø£<∏ä : $qTeTT

uÛ≤s¡‘êeì˝À uÛ≤>∑ q>∑s¡eT+<ä÷ ‘·+<ëq ‘êq

e÷qTø√≥ ‘ê\÷ø£ j·T+<äTq ‘·+<ëq ‘êq

X¯óÁuÛÑyê&ÉT j·THÓ ∫qï Á>±eTeT+<ä÷ ‘·+<ëq ‘êq

SCERT TELA

NGANA

140 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

eTVü≤eTàBj·TT&ÉT Vü≤;ãT˝≤¢ U≤qT ‘·+<ëq ‘êq

|ü‹Áe‘·j·T>∑T ‘·q uÛ≤s¡ ‘√q >∑÷&ç ‘·+<ëq ‘êq

@&ÉT>∑T] _&É¶\ >∑qïyê&Éj·T´ ‘·+<ëq ‘êq

nsTTqqT ˇø£ÿ _&É¶ Áã‘·Tø£ Ò<äT ‘·+<ëq ‘êq

|üPs¡«|òü\+ãTì u§>∑T\T #·T+&çs¡j·÷´ ‘·+<ëq ‘êq

n+‘· ÀH˚ uÛÑ>∑e+‘·Tì <äj·T e˝≤¢ ‘·+<ëq ‘êq

Vü≤;ãT˝≤¢U≤qTì sTT˝≤¢\T ‘·+<ëq ‘êq

eTs¡\ #·÷\T <ë …Ãq÷ ‘·+<ëq ‘êq

‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘êq


Ç≥T¢+&É>± düTe÷s¡T 29 dü+ˆˆ\ ÁøÏ‘·eTT ˇø£Hê&ÉT $X¯«e+<ä u≤|üPJ $»j·Tyê&É≈£î yÓfi¯ó¢#·THêï&ÉT. <ë]˝À

nq>± e÷qTø√≥ ùdºwüH√¢ Vü≤;ãT˝≤¢U≤Hé >±s¡T b˛©dt ÇqôdŒø£ºs¡T>± ñHêïs¡T. u≤|üPJì ‘·<˚ø£ <äèwæº‘√ #·÷XÊs¡T.

yÓ+≥H˚ Vü≤;ãT˝≤¢U≤Hé n‘· +‘· uÛÑøÏÔ‘√ yê]øÏ qeTdüÿ]+#ê&ÉT. n+‘· u≤|üPJ ~e´eT+>∑fi¯ $Á>∑Vü≤eTT ‘·q ø£qTï\˝À

ì+&çb˛sTTq~. n≥T |æeTà≥ Ç+{ÏøÏ #˚]q Vü≤;ãT˝≤¢ U≤qT≈£î |ü⁄Á‘√<äj·TeTT ø£*Z+<äH˚ yês¡Ô $ì |üs¡T>∑Tq yÓ[¢ ‘·q

|ü⁄Á‘·T&çì #·÷dæ dü+‘√wæ+#ê&ÉT. |ü⁄{Ïºqyê&ÉT n+‘ê >±+BÛ ≤>±H˚ ñHêï&ÉqTø=Hêï&ÉT. Ç≥T¢ u≤\c˛j·TãT˝≤¢U≤qT&ÉT

X¯óø£¢|üø£å#·+Á<äTìy√ … ~q~Hê_Ûeè~Δ C…+<äT#·T ‘·q e∫Ãsêì e÷≥˝‘√ eè<äΔ »q˙»q≈£î\‘√ eTT<äT›>=\TŒ#·T

‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘êq


c˛j·TãT˝≤¢U≤qT &ÉeTàj·÷´ ‘·+<ëq ‘êq

$y˚ø£eT‘·ì˝À yÓTT\Tø£ …‘ÓÔqj·÷´ ‘·+<ëq ‘êq

<˚X¯ùdej˚T <˚e⁄ì ùde+#·÷ ‘·+<ëq ‘êq

‘·q eT~˝À|ü\ <ä\#·T #·T+&Óqj·÷´ ‘·+<ëq ‘êq

$X¯«e÷qe ÁuÛ≤‘·è‘·«+ãj·÷´ ‘·+<ëq ‘êq

m+‘· <ë∫q <ë>∑≈£î+&Óqj·÷´ ‘·+<ëq ‘êq

eTãT“˝À¢ì #·+Á<äTì Ø‹>∑q÷ ‘·+<ëq ‘êq

Á|üø±X¯ e÷q+ã>∑T#·T+&˚qj·÷´ ‘·+<ëq ‘êq

‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘êq


n+‘· ø=Hêïfi¢≈£î WC≤ nH˚ ÄyÓT‘√ $yêVü≤eTT »]¬>qT.

uÛÑfi≤H√sTT uÛ≤sTT ‘·eTTà&Ü ôd’ <˚X¯ã˝≤H√sTT <ë<ëHê

u≤|üPJøÏ |üs¡eTuÛÑ≈£îÔ&ÉT

uÛ≤s¡‘·Ms¡T\ |üs¡e÷qT#·s¡T&ÉTSCERT TELA

NGANA

141‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

dü‘· nVæ≤+dü\ Á|ü#ês¡≈£î&ÉT

˝ÀuÛÑ‘·«eTTq≈£î ˝§+>∑ì yê&ÉT

Á|üC≤πøåeTy˚T >√¬s&ÉT yê&ÉT

c˛j·TãT˝≤¢ U≤qT&ÉeTàj·÷´

uÛÑfi≤H√sTT uÛ≤sTT ‘·eTTà&Ü ôd’ <˚X¯ ã˝≤H√sTT <ë<ëHê.

Ç≥T¢+&É ôV’≤Á<ëu≤<äT Á|üuÛÑT‘·«eTT eT‘· Áù|s¡D CÒj·TT#·T s¡C≤ø±s¡¢HÓ&ÉT <äTwüºX≈£îÔ\ uÀwæ+#·T#·T, yÓTT‘·ÔeTT sêheT+‘·{≤

\÷{°\T, >∑èVü≤<äVü≤Hê\T, Vü≤‘· \T, e÷quÛÑ+>∑eTT\T eTTqï>∑T ;uÛÑ‘·‡eTT\T u≤Vü‰≥eTT>± j·÷ s¡C≤ø±s¡T¢ CÒj·TT#·T+&ç].

n|üŒ{À¢ eTq c˛j·TãT˝≤¢U≤qT&ÉT ‘êJ« nH˚ ñs¡÷› |üÁ‹ø£ <ë«sê Ä s¡C≤ø±s¡T¢ yê] Hêj·T≈£î&É>∑T U≤dæ+s¡J« Á≈£Ls¡

ø£è‘· eTT\qT K+&ç+#·T#·T e#ÓÃqT. c˛j·TãT˝≤¢U≤qT&ÉT ‘·eT C≤‹ yê&ÉsTT´ ≈£L&Ü ‘·eT≈£î $s¡T<äΔ+>± q&É#·Tø=qT≥

U≤dæ+s¡J«πø>±ø£ ôV’≤Á<ëu≤<äT˝ÀqT+&ÉT düeTdüÔ eTVü≤eTàBj·TT\ øÏwüºeTT Ò≈£î+&ÓqT. n+<äTe\¢ Ä |üÁ‹ø£ ‘˚.21

npsYdüHé 1357 |òüdü© s√Eq Ä|æyj·Tu&ÓqT. n≥T |æeTà≥ c˛j·TãT˝≤¢U≤qT≈£î C≤rj·T ñs¡T<äT |üÁ‹ø£ Òø£b˛jÓTqì

eTH√y˚<äq >∑*– Ä ø=s¡‘· Bs¡TÃ≥¬ø’ <Ó’HÓ\ düHé 1357 |òüdü©Hê&ÉT ªªÇÁyÓ÷CŸμμ nqT ~q|üÁ‹ø£qT ÁbÕs¡+_Û+#ÓqT. eTq

c˛j·TãT˝≤¢U≤qT C≤rj·Tyê~, >±+BÛ>±] dæ<ëΔ+‘·eTT\H˚ Ä#·]+#·Tyê&ÉT, eTVü‰<ÛÓ’s¡ XÊ*. <ÛÓ’s¡ eTT‘√ |üÁ‹ø£ <ë«s¡

C≤rj·T uÛ≤eeTT\ yÓ\¢&ç+#·T#·T, #·ø£ÿì $eTs¡Ù\T CÒj·TT#·T ì»yÓTÆq yês¡Ô\qT Á|üø£{Ï+#·T#·T+&ÓqT.

uÛÑfi≤H√sTT uÛ≤sTT ‘·eTTà&Ü ôd’ <˚X¯ ã˝≤H√sTT <ë<ëHê

c˛j·TãT˝≤¢U≤qTìô|’ ˙

Á|üuÛÑT‘·«MTs¡ ´ uÛ≤e+ãT #˚‘·

ø±–‘·$T#·TÃ≥ ã+<äT CÒdæØ

yÓ+≥H˚ j·T|ü&ÉT ôdHê‡sY ô|{Ïº]

nH˚ø£ ∫≈£îÿ\T >∑\T>∑ CÒdæ]

nsTTqqT sTT+#·Tø£ uÛÑj·T|ü&É Ò<äT

‘·q j·T‘·ï+ãT ‘·|üŒHÓ Ò<äT

Hê´j·TyÓT qìï{Ï »j·TyÓTTdü+>∑Tqì

nqTø=ì j·TT+&ÓqT c˛j·TãT˝≤¢U≤Hé

uÛÑfi≤H√sTT uÛ≤sTT ‘·eTTà&Üôd’ <˚X¯ ã˝≤H√sTT <ë<ëHê

Ç≥T¢+&É>± eTVü‰‘·Tà&ç nø±\eTs¡Dyês¡Ô nø£kÕà‘·TÔ>± c˛j·TãT $Hêï&ÉT. ìsêÈ+‘·|ü&Ü¶&ÉT. Ç+≥ ‘·q>∑~˝À

yÓøÏÿyÓøÏÿ j˚T&ÉTdüTÔHêï&ÉT. ã\yÓTÆq n‘·ì X¯Øs¡+ <äT'U≤y˚X¯+‘√ eDÏøÏ b˛e⁄#·Tqï~. H√s¡T ô|ø£\≥+ Ò<ë‘·ìøÏ.

Ç+‘· À ‘·q ‘·*¢ e∫Ã Hêj·Tq @&Ée≈£îeTT. Äj·Tq eTVü‰‘·Tà&ÉT n‘·ìøÏ n+‘ê düe÷qy˚T. #êe⁄Áã‘·T≈£î˝À¢ Äj·Tq≈£î

uÛÒ<ä+ Ò<äT. Væ≤+<ä÷, eTTdæ¢+\˝À k˛<äs¡ uÛ≤yêìï ô|+bı+~+#·T≥¬ø’ Äj·Tq eT¨‘·ÿ èwüºyÓTÆq ùde CÒXÊ&ÉT. ˙e⁄

<äT'œ+#·T≥ e÷qTeTT. Hêj·THê? @~ ø£kÕ] qe⁄«eTT. nì Bq+>± Áã‹e÷\T‘·Tqï ‘·q ‘·*¢ìpdæ c˛j·TãT˝≤¢U≤qT&ÉT

ne÷à! πs|ü⁄ ˙ø=&ÉT≈£î kÕ«‘·+Á‘· eTT ø=s¡≈£î ã …’‘˚ ˙e⁄ <äT'œ+#·yê j·Tì j·T&ç–Hê&ÉT.

Ä e÷≥\≈£î Ä c˛j·TãT˝≤¢U≤qTì ‘·*¢, Hêø=&ÉTπø n+‘·{Ï uÛ≤>∑ e+‘·T&Ó’ Á|üC≤ùde˝À ÁbÕD≤\T $&çùdÔ dü‘· +

Á|ü#ês¡+˝À neTs¡T&Ó’‘˚ ì»+>± H˚qT qe⁄«‘êqT. ‘·+Á&ç sTT~ eTTe÷à{ÏøÏ ì»eTT nì ‘·*¢C…|æŒq <ÛÓ’s¡ e#·Hê\≈£î

dü+‘√wæ+∫Hê&ÉT. <äT'KeTTqT b˛>=≥Tº≈£îHêï&ÉT. Ç≥T¢+&É ‘·ìô|’ ø=+<äs¡T e´‹πs≈£î\≈£î eT]+‘· $wüeTT ‘·\¬ø≈£îÿ#·TH

SCERT TELA

NGANA

142 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

j·TTqï~. |ü~ HÓ\\ qT+&ç ‘·q dü+bÕ<äø°j·T yê´düeTT\T yê]H˚ >±ø£ Á|üuÛÑT‘·«eTTqT >∑÷&É >∑&É>∑&É eDÏøÏ+∫q$.

ì»y˚T á˝≤+{Ï <˚X¯uÛÑ≈£îÔ\qT p∫ U≤d”+s¡J« }s¡Tø√>∑\&Ü! 19`08`1948 s√Eq »ÁeTT‘·T eTVü≤\T˝À düuÛÑCÒdæ

jTeTHêï&É+fÒ


Væ≤+<ä÷>±ì eTTdæ¢+>±ì

Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ e´‹πsø£+>±

Á|ü#ês¡eTTqT >±$+∫q#√

|ü{Ïºyêìï ÁbÕD≤˝Ÿ Bj·TT&û

ã]Ã˝≤‘√ u§&É∫ y˚j·T+&û

yê] #˚‘·T\T q]øÏ y˚j·T+&û

H˚qT+&É>∑ MTπø$T uÛÑj·TeTT

nì sTT≥T j·T≥T e …qT Kd”+ s¡J«

s¡C≤ø±s¡T\H˚ sêø£ådü eT÷ø£qT

|ü+|æyôdqT eT#·Ãs¡+ãT‘√


c˛j·TãT˝≤¢U≤qT≈£î n~es¡πø sT÷ ìXÊ#·s¡T\T ‘·q Á|ües¡ÔqqT e÷s¡TÃø=eTàì C≤ãT\T sêXÊs¡T. n≥T¢

e÷s¡TÃø=q≈£î+&çq#√ ÁbÕDeTT\T <ä≈£ÿeì jÓTH√ï rs¡¢ u…<ä]+∫Hês¡T. nsTTq|üŒ{ÏøÏì dü‘· eTTq≈£î bÕ≥T|ü&É¶ eTq

c˛j·TãT j·÷ u…~]+|ü⁄\≈£î »+ø£ Ò<äT. ‘·qqT Ç+#·T¬ø’qqT e÷s¡TÃø√ Ò<äT. Ç≥T¢+&É 20`08`1948 Hê&ÉT ø£ ù|s¡T

ePs¡T Òì ñ‘·Ôs¡+ ˇø£{Ï e∫Ã+~. n+<äT˝À ªª˙e⁄ >±+BÛ ø=&ÉT≈£îyêμμ C≤Á>∑‘·Ô &=ø£ÿ N*Ã y˚kÕÔ+. Ç~es¡ø° ≤{ÏyÓH√ï

ñ‘·Ôsê\T sê Ò<ë! nqTø=Hêï&ÉT. ‘·q |üÁ‹ø±\j·TeTT˝À ø±+Á¬>düT Hêj·T≈£î\T sêeTø£ècÕísêe⁄, s¡+>±¬s&ç¶ yÓTT<ä\>∑T

c˛j·TãT $TÁ‘·T\T j·÷ u…<ä]+|ü⁄ ñ‘·Ôs¡eTT\qT >∑÷]Ã #·]Ã+#ês¡T. lj·TT‘· sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T c˛j·TãT Hêe÷≥

˙e⁄ ‘·|ü>± uÛ≤$+#·e<äT›, m+<äTø£+fÒ sêø£ådü s¡C≤ø±s¡T¢ ˙MT<ä ø£ø£åô|+#·T≈£îHêïs¡T. m|ü&Ó’Hê @yÓTÆHê »s¡T>∑e#·TÃ.

˙e⁄ C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&ÉTeTT nì #Ó|æŒq|üŒ{ÏøÏìï c˛j·TuŸ ‘·q $XÊ«düeTTqT e<ä\ Ò<äT. eTiTHê&ÉT 21`08`1948

s√Eq ‘·q ø±sê´\j·TeTT˝À sêÁ‹ 12.30 es¡≈£î 22`08`1948 ‘êØ≈£î |üÁ‹ø£¬ø’ ªªH{Ï uÛ≤yê\Tμμ nqT o]¸ø£‘√ H=ø£

yê´düeTTqT sêdæ nø£ÿ&çqT+&ç ãj·T\T<˚] >±&ÛÜ+<Ûäø±s¡eTT˝À $»j·÷ìï bı+~q ôd’ì≈£îìe … düMT|üeTT˝ÀqTqï ‘·q

sTT+{ÏøÏ edüTÔHêï&ÉT eTq c˛j·TãT. sTT+‘· À


‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘êq


‘·\T|ü⁄ #·|ü&ÉT CÒj·TT#·T+&ÓqT

n+‘· ÀHÓ ‘·q yÓqø£ yÓ’|ü⁄q

yÓ+ã&çã&É¶ y˚≥≈£îø£ÿ\T

s¡J« ã+≥T¢ sêø£ådü eT÷ø£\T

>∑TDV”≤qT\TqT ø=s¡$ <äj·T´eTT\T

SCERT TELA

NGANA

143‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

eTs¡àeTT <Ó*j·Tì <äTsêàs¡TZ\TqT

Á|ü»\ bÕ*{Ï ã\T |æXÊ#·eTT\T

<√|æ&ç <=+>∑\T <äTwüºX¯≈£îÔ\T


eTq c˛j·TãT˝≤¢U≤HéqT ‘·TbÕ≈£î\‘√ &ÛÜ+ &ÛÜ+ &ÛÜ+ nì ø±*ÃHês¡T. n‘·&ÉT H˚\ ≈£L*Hê&ÉT. Ä øÏsê‘·≈£î\ ø£dæ

n+‘·‘√ Bs¡ Ò<äT. @ #·\¢ì #˚sTT ‘·q »qT\ H√<ë]Ã dü‘· nVæ≤+dü, BÛs¡, k˛<äs¡‘·« Á|ü#êsêìï #˚dæ+<√, @ Ms¡Vü≤düÔ+

X¯Á‘·Te⁄\qT, ìC≤+ nsê#·ø£‘ê«ìï, <Ís¡®Hê´\ì ìs¡“¤j·T+>± $eT]Ù+∫+<√. j˚T ø£s¡ø£eT\eTT ªÇÁyÓ÷CŸμ |üÁ‹ø±

ø£q´qT r]Ã~~› n\+ø£]+∫ kÕVæ≤‘· e÷‘·èy=&çì dü+‘·è|æÔ |üs¡∫+<√ n{Ïº c˛j·TãT ≈£î&ç #˚sTTì <äT+&É>∑T\T

q]øÏy˚dæHês¡T. c˛j·TãT u≤eeT]› yÓqTø±\ qT+&ç edü÷Ô n]#ê&ÉT. Äj·Tq≈£î ≈£L&Ü >∑T+&ÉT <Óã“ ‘·–*+~.

|ü&çb˛j·÷&ÉT. ¬s+&ÉT #˚‘·T\T eTDÏø£≥Tº es¡≈£î rXÊs¡T. $T≈£îÿ≥eTT>± ns¡#·T≥#˚ Á|üø£ÿyês¡T |üs¡T¬>‘·TÔø=ì e#êÃs¡T.

>∑T+&Ü\T |üs¡T¬>‹ÔHês¡T. ‘·\T|ü⁄ ‘Ós¡T#·Tø=ì c˛j·TãT uÛ≤s¡ , ‘·*¢<ä+Á&ç ≈£îÿeTà&ç ô|’qã&Ü¶s¡T. øö–*+#·Tø=Hêïs¡T.

‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘êq


#·T≥Tº Á|üø£ÿ\ yês¡T e∫ÃHês¡T ‘·+<ëq ‘êq

$TÁ‘·T\+<äs¡T #˚s¡T≈£îHêïs¡j·T´ ‘·+<ëq ‘êq

c˛j·TãT U≤qT&û X¯Øs¡eT+<äT+&˚

s¡ø£Ô<Ûës¡\T >±s¡T#·Tqïej·÷´

düŒ èVü≤ <ä|üŒ Ò~+ø£qT c˛j·TãT

‘·qyê]ì ø£qTï\ pXÊ&ÉT

‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘·+<ëq ‘êq

‘·+<ëq uÛ≤sTT sê»e+<äHê ‘·+<ëq ‘êq

Ms¡|ü‹ï uÛÑs¡Ôô|’ ã&ç yÓ+<äT≈£î ns¡#· Ò<äT. Ä <äTwüºX¯≈£îÔ\qT yÓqï+{Ï ‘·TbÕøÏ‘√ ø±*Ã njÓ÷´ m+‘·{Ï Á|üe÷<ä+

dü+uÛÑ$+∫q~. ne⁄C≤ H˚qT _>∑Zs¡>± ns¡∫q jÓT&É\ |æ]øÏ‘·qeTe⁄‘·T+~. Ms¡T&Ó’ #·∫Ãq yê&çπø dü«s¡Z+. Ç<˚ ì»yÓTÆq

nVæ≤+kÕ dæ<ëΔ+‘·+. ‘·*¢ì p∫ ne÷à! H˚HÓ ≤¬>’q sT÷ ˝Àø±ìï $&ç∫b˛‘êqT. ˙e⁄ Ms¡e÷‘· eì|æ+#·Tø=eTTà.

ne⁄C≤ ˙e⁄ ì+&ÉT #·÷˝≤*$. ˙e⁄ Hê <Ûäs¡à|ü‹ïeì ø°]Ôì\T|üyê? ˙e⁄ Ms¡e÷‘· yÍ‘êe⁄. MTs¡T sTT{≤¢ @&çùdÔ Hê

<ÛÓ’s¡ + düqï–\T¢‘√+~. ÄHê&ÉT eTq u≤|ü⁄ eTqqT $&É∫b˛sTTq Hê&ÉT qqTï @eTì z<ë]ÃHêee÷à! nu≤“!!


Ç$j˚T c˛sT÷ãT ÄK]e÷≥\T

Vü‰sTT>∑ q+‘· À ìÁ~+∫Hê&ÉT

n‘·ì j·÷‘·à eTVü‰‘·à˝À >∑*ùd

neTs¡J$jÓÆT j·T\sê¬s qj·T´

uÛÑfi≤H√sTT uÛ≤sTT ‘·eTTà&Ü ôd’ <˚X¯ã˝≤H√sTT <ë<ëHêSCERT TELA

NGANA

144 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

H˚qT ∫+<äT\ m\¢eTàqT. e÷~ ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢ Àì ∫Hêï|ü⁄s¡eTH˚ |ü …¢≥÷s¡T. y˚TeTT e÷‘ê‘·\ ø±\+

qT+&ç Ç< }s¡¢ ñ+≥Tqï+. Hê≈£îu≤>± j·÷~≈£îqï~. ø£Hê&ÉT e÷ Hêj·Tq @eTqï&É+fÒ ªªÄ XËs¡Te⁄ ø£≥º ø£&ÉT‘·Tqï|ü&ÉT

|ü⁄{Ïºqe⁄ _&Ü¶μμ nì. <ëìï|ü&ÉT eTq+ ìC≤+kÕ>∑sY n+≥Tqï+. H˚qT u≤düs¡\ |ü⁄{Ïºqï≥. n+<äTπø e÷ Hêj·Tq Hê≈£î

düs¡dü«‹ nì ù|s¡T ô|{Ïº+&ÉT. ‘·sê«‘· m\¢eTà ‘·*¢>∑ e÷]Ã+Á&ÉT.

e÷∫+<äT˝À\¢≈£î |üPs¡«+ ÇHêeTT Ò$T Ò≈£î+&Ó. ∫+<ë≥ Ä&ÉT≈£îì ã‘·T≈£î‘·T+&{Àfi¢+. e÷ }fiÀ¢ mø£ÿ nj·T´>±s¡T

nì ˇø±j·Tq #·<äTe⁄ #Ó|ü⁄‘·T+&Ó. Äj·Tq <ä>∑Zs¡≈£î dü<äTe⁄≈£îHÓ≥+<äT≈£î b˛<ëeTqT≈£î+fÒ e÷≈£î |ü\ø£\T <=s¡ø£ø£

b˛j˚T$. nø£åsê\T ô|{Ïº∫Ãq+<äT≈£î y˚TeTT Äj·Tq≈£î @MT Ç#ÓÃ{Àfi¢+ >±<äT. m+<äTø£+fÒ Ç#ÓÃ‘·+<äT≈£î e÷‘êq

@eTT+&˚~>±<äT! Ç+ø√eTT#·Ã≥ C…|ü&ÉT eT]Ãb˛sTTq! e÷‘êq |ü\ø£\T Ò≈£î+&˚ nì #Ó|æŒq >∑<ë! nsTT‘˚ düø£ÿ>∑Tqï

ô|<ä› uÀ¬ø ô|+ø£\T @s¡Tø£#·TÃø=ì <ëìMT<ä u§>∑TZ‘√ sêdüTÔ+{Ï$T. ‘·sê«‘· m|ü&√>∑<ä! ã\bÕ\∫ÃqsTT. nj·T´ yê]

<ä>∑Zs¡ ô|<ä›u≤\•ø£å |ü⁄düÔø£+ ñ+&˚~. m|ü&É÷ <ëH˚ï dü~yÓ{Àfi¢+. n|ü&ÉT n<˚ e÷dü<äTe⁄. dü<äTe⁄‘êH˚ H˚qT #êHê

ø£wüº|ü&É¶ _&Ü¶! e÷≈£î n|ü&ÉT uÛÑ÷eTT\T Ò≈£î+&Ó. rqD≤≈£î (rHé nD≤\T n+fÒ 18 ô|’dü\T) e÷HÓ&ÉT e&ÉT¢ ndüTÔ+&Ó.

HqT eTØ ∫qï>∑T+&É+>∑ }¬s¢ ¬s+&ÉT, eT÷&ÉT uÛ≤>√‘ê Ò Ä&Ó{À\T¢. e÷y√fi¢≈£î n|ü&ÉT m≈£îÿe Ä≥\T sêø£b˛‘·T+&Ó

m\¢e÷à≥, #Ó+#·T\øÏÎ, kÕs¡+>∑<Ûäs¡ á eT÷&ÉT Ä≥ Ò }πø Ä&ÉT‘·T+&Ó.

e÷}s¡¢ n+<ä]øÏ dæqï|üŒ{ÏqT+&ç uÛ≤>√‘·+ Hs¡TŒ‘·T+&Ó. ô|<√›fió¢ Hê≈£î Hê\Tπ>+&ÉT¢ ñ+&É+>∑ Hê eTTK+≈£î s¡+>∑T

@dæ+Á&ÉT. u≤\ø£èwüßíì @wü+ >∑{Ïº∫Ãqs¡T. e÷y√\T¢ |üs¡› mqTø£ bÕ≥ bÕ&ç‘˚ H˚qT |üs¡›eTT+>∑≥ m–]q. Ç>∑ n|üŒ{Ï

qT+&ç e÷‘·*¢ <ä+Á&ÉT\T j˚Twü+ @sTT+∫ Hê#˚sTT |ü≥Tºø£b˛sTT ‘√ Òdæ m>∑Ts¡TeTì n+≥T+&Ó. n≥¢ Hê≈£î uÛ≤>√‘·+

Ä&ÉT&ÉT n\yê≥T #˚dæqs¡T. H˚qT mì$T<˚+&É¢|ü&ÉT u≤\ø£èwüßíì j˚Twü+, ‘·sê«‘· s¡+uÛÑ j˚Twü+ ø£&ÉT‘·T+{Ïì.

ñ|üyê#·ø£+3. ∫+<äT m\¢eTà

C≤q|ü<äø£fi¯ À¢ ˇø£ Á|ü‘˚ ø£‘·qT dü+‘·]+#·T≈£îqï

ø£fi≤s¡÷|ü+ ∫+<äT u≤>√‘·+. ‘·q n\+ø±s¡+˝À Åd”Ô,

|ü⁄s¡Twü bÕÁ‘·\qT düeTs¡ú+>± b˛wædü÷Ô, Äu≤\>√bÕ˝≤ìï

s¡+õ+|ü#dæq ∫+<äT ø£fi≤ø±]DÏ ∫+<äT m\¢eTà. ∫+<äT

u≤>√‘·+ Á| ü< äs ¡ Ùq >∑T]+∫ ÄyÓT e÷≥˝À ¢H ˚

‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

eT÷\+ : &Üˆˆ ¬ø.eTT‘· +

SCERT TELA

NGANA

145‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

Ç>∑ n≥¢H˚ Ä&ÉT≈£î+≥ H˚qT ô|]– ô|<ä›>∑j˚T´<ëø£ Ä j˚TcÕ Ò @dæq. Ä&ç¬ø*¢ Ç>∑ ô|<ä›j˚TcÕ\T n+fÒ...

nø£ÿj˚Twü+, n‘·Ôj˚Twü+, ããèyêVü≤q\ ∫Á‘ê+>∑<ä, düT+<äs¡ø±+&É\ d”‘·, dürkÕ$Á‹\ kÕ$Á‹ j˚TcÕ\T @dæq. n≥¢H˚

sêE, yê*, <Ûäsêà+>∑T&ÉT, ≈£îX¯\T&ÉT, Vü≤qTeT+‘·T&ÉT Ç≥¢ eT>∑ j˚TcÕ\T ≈£L&Ü ø£&ÉT‘·T+{Ïì.

uÛ≤>√‘·+\ n+ãø°s¡Ôq bÕ&ç|æ∫ÃqeT+fÒ Ç>∑ nsTTbÕjÓT Ä≥ X¯ó¬s’+<äqïfÒº. uÛ≤>√‘·+˝À s¡+uÛÑ j˚Twü+ e∫Ãq+ø£

>√bÕ\ ø£èwüßíì jTwü+ ndüÔ~. ªªs¡+uÛ≤ }s¡«Xó\eTe÷à e÷j·Te÷àμμ nì bÕ&ÉT≈£î+≥ |æ\¢*ï |üs¡›eTT+<äT Ä&ç|æùdÔ n~

n+ãø°s¡Ôq nqï≥T¢. n+ãø°s¡Ôq n+fÒ ÁbÕs¡úqH˚. Ç>∑ Ä≥ yÓTT<ä\T yÓ≥Tº&˚.

dæìï ø£èwüßí&ÉqTsê ` ã\TeHÓï\T <Ó*ô|<äsê

#ÓqTïMTs¡>∑ ` >=\¢uÛ≤eT\ #Ó+‘· CÒ¬s<äqTsê...

nì |æ\¢\‘√ bÕ&ç|æ+∫, uÛ≤>√‘·+ yÓTT<ä\Tô|&É‘·+. |üs¡› mqTø£ j˚TcÕ\T ‘·j·÷s¡jÓT´&ç<ëø£ Ç<˚ ñ+≥~.

m+<äTø£+fÒ n≥T |æ\¢\≈£î H˚]Œq≥T¢+≥~. Ç≥T j˚TcÕ\T ‘·j·÷¬s’q≥T¢+≥~. ndü\T uÛ≤>√‘·+ yÓTT<ä\T ô|{Ïºq|ü&ÉT

eTT+<äT>∑\¢ >∑D|ü‹ ÁbÕs¡úq, düs¡dü«‹ ÁbÕs¡úq #˚düÔ+. ‘·sê«‘· uÛ≤>√‘·+ yÓTT<ä\sTT‘·~.

ø=‘·Ô~ @<äqï ÇìŒ∫Ã+<ä+fÒ Ä bÕ≥H }πøbÕ&ÉT‘·T+{Ïì. e÷‘ê‘· n+≥T+&Ó ªª˙≈£î ø°]Ô sêyê\. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î

ù|s¡T <˚yê\. sê»´+ MT<ä ù|s¡T ì\bÕ\μμ nì.

Ç≥¢ uÛ≤>√‘ê\T e÷ }s¡¢H˚ >±ø£, e÷#·T≥Tº |üø£ÿ }s¡¢\¢ ≈£L&Ü Ä&ÉT‘·T+{Ï$T. n≥¢H˚ u≤qT‡yê&É, eT<ä÷ïs¡T,

<˚>∑÷¢s¡T˝À >∑÷&É Ä&çq+. cÕ|ü⁄s¡+, ôd’ì|ü⁄s¡+, n<ä›+|ü⁄s¡+ MT~¬ø*¢ qsê‡|ü⁄s¡+ (yÓT<äø˘) <ëø£ b˛‘·T+{Ï$T. Ç≥¢ eTdüTÔ

}s¡T¢ ‹]– Ä&ÉT‘·T+{Ï$T. j·÷&É yêHêø±\+ eùdÔ Ä&ÉH˚ ñ+≥T+{Ï$T.

∫+<äTuÛ≤>√‘·+ :

uÛ≤>√‘·+ nHêï j·Tø£å>±q+ nHêï ¬s+&É÷ ø£fÒ... ∫+<äT uÛ≤>√‘êìøÏ ù|s¡T sêyê\ì ∫+<äT j·Tø£å>±q+ n+≥+.

>∑ì ‘˚&Ü @MT Ò<äT...

∫+<√\¢ Ä≥ n+fÒ ô|<√›\T¢ (ô|’ ≈£î\düTú\T) sês¡ì ∫+<äT j·Tø£å>±q+ n+≥+.

uÛ≤>√‘·+ bı<äT›>±\¢ |ü~>=≥º+>∑ yÓTT<ä …’‘˚, sêÁ‹ Äs¡sTT‘·~, j˚T&ÉT nsTT‘·~ |üP]Ô nj˚Tdü]øÏ... >∑÷f…¢ BbÕ\T

yÓfÒº j·÷\¢ nsTT‘·<äqTø√...

y˚T+ j·Tø£å>±q+ |ü⁄düÔø±\T rdæø=∫Ã dü<äTe⁄≈£î+≥+... dü~$ <ë+≥¢ ÇwüºyÓTÆq$ rdüT≈£î+≥+. Ò≈£î+fÒ Ä≈£î\T

e÷πsÃdüÔ+. |üø£ÿq ô|fÒºdüÔ+... kÕs¡eTTqï~ rdüTø=ì kÕs¡+ Òì~ Ç&çdæô|&É‘·+.

ˇø£fÒ |ü⁄düÔø£+\ ¬ø*¢ ∫s¡T‘·\ uÛ≤>√‘·T\T, <ëdüs√\T¢, yTeTT rdüT≈£îHêï e÷ <äs¡Te⁄\≈£î nqT≈£L\+>± e÷s¡TÃ≈£î+≥+.

ªªÇqïe d”‘·...μμ nì ∫s¡T‘·\ <äs¡Te⁄≈£î nqT≈£L\+>± yêfi¯ó¢ e÷s¡TÃ≈£î+fÒ, ªªÇHêïyê... d”‘ê... e÷‘ê...μμ nì y˚T+

bÕ&ÉT‘·+. kÕs¡eT+‘ê n<˚. bÕ≥+‘ê n<˚. y˚wüeT÷ n<˚. ø±ì <äs¡Te⁄ Ò y˚s¡T.

uÛ≤>√‘·+\ @ bÕ≥≈£î Ä bÕ≥ sê>∑+ yπs>∑T+≥~.

Ç|üŒ{Ï sê>±\T n\ÿ>∑ (‘˚*ø£ ` düT\Te⁄) ñ+≥sTT. n|üŒ{ÏsTT >=≥Tº>∑ ñ+≥sTT.

Ä≥ ‘êfi¯+, Ä~‘êfi¯+ m≈£îÿeqTø√ ` uÛÑ÷bÕ\+, ø±+uÛÀ», yÓ÷Vü≤q, nkÕy˚Ø sê>±\\¢ bÕ≥\T, |ü<ë´\T

bÕ&ÉT‘·+. n≥¢H˚ s¡÷|üø£, Ä≥‘êfi¯+... Ç≥¢ n˙ï bÕ&ÉT‘·+...

Efi¯óe ‘êfi¯+ ` ñs¡T≈£î&ÉT MT<ä, #·©Ô>± |ü&˚ ‘êfi¯+... q≥q #·©Ô b˛yê\+fÒ Efi¯óe ‘êfi¯+ |ü&É‘·~.

nqs√ ‘·eTTà&Ü!

$qTeTT ‘Ó*ô|<äì|ü&ÉT... $&ÉTeø£ CÒùd $Á|ü⁄&ÉH˚H˚...

SCERT TELA

NGANA

146 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

sêE bÕÁ‘·\≈£î |ü&É‘·~. Bì\ n&ÉT>∑T, ‘êfi+, sê>∑+ #·©Ô>±, ø£*dæ q&ÉTdüÔsTT. düT‹Ô>∑+‘·T, ø£‘ÓÔs¡ n&ÉT>∑T, ≈£î+–

ˇô|ŒqeTT, #·Áø£eTT\T nH˚{Ï >∑+‘·T\T, n&ÉT>∑T\T ñ+≥sTT. Ç$« e÷ uÛ≤>√‘·eTT˝ÀH˚ ñ+≥sTT eT]. Çe˙ï e÷

‘ê‘·\ qT+&ç edüTÔHÓ’ï. Çø£ <äs¡Te⁄\T ñ+≥sTT e÷ uÛ≤>√‘·+\... Msê_ÛeTq´ j·Tø£å>±q+\ düTuÛÑÁ<ä j˚Twü+ e∫Ã+~.

ÄyÓT...

Hê ù|s¡T düTuÛÑÁ<ä j·TH˚ Hê‹ j·T+<äTπs

>√bÕ\ ø£èwüßíì HêeTyÓT|ü⁄&ÉT ø√]j·TT+&ÉTH

#·+&É |üsêÁø£eTT&Ó’q e÷ e÷eT bÕ+&ÉT j·T+<äT¬s

ã\e+‘·T …’q <Ûäs¡à ;ÛeT u≤e\+<äTπs

yÓTT\¬ø’q q≈£î\ düVü≤<e⁄\T eTs¡T<äT\+<äTπs...

düTuÛÑÁ<ä ‘·q ø£<∏ä C…|ü⁄‘·Tqï<äqï≥T¢ <äs¡Te⁄ kÕ>∑T‘·~.

e÷ ∫qï|ü&ÉT eT<Ó›\, ‘êfi≤\T, >∑C…®\T –y˚« yêsTT<ë´\T ñ+≥T+&Ó... ù|{Ï (Vü‰s√àìj·T+), ‘·sê«‘· e#ÓÃ...

>∑ì eTT+<äT ø±\+\ |üP... |üP... nì }<{Ï~ ãTÁs¡ ñ+≥T+&Ó... <ëìï |ü⁄+– n+≥T+{Ï$T... düHêïsTT |ü*πø≥|ü⁄&ÉT

düT‹ (X¯è‹) ø√dü+ ˇø£ u≤C≤ ñ+&É<ë... >∑düT+{Ï~.

á |ü⁄+–ì uÛ≤>√‘·+ yÓTT<ä …’q ¬ø*¢ nsTTb˛sTT+<ëø± }<ë\... }B }B <äeTTà≈£î ndüTÔ+&Ó e÷≈£î... ø£ÿ\¢≈£î

<äeTTà≈£î nùdÔ Ç+ø=ø£\T¢ rdüT≈£î+≥T+Á&ç.

yÓTT>√\÷¢ }<äT‘·T+Á&ç... Ä&√\÷¢ }<äT‘·T+Á&ç.

m+&çb˛sTTq Äì¬>+ø±j·TqT (k˛s¡ø±j·T) ãTÁs¡ ø±j·T n+≥+ >∑<ä... <ëìøÏ ‘=&çyÓT <ä>∑Zs¡ s¡+Á<ä+ #˚dæ, |”ø£

ô|{Ïº, yÓTÆ<ä+ (yÓTÆq+) |üPdæ |ü⁄+– ‘·j·÷s¡TCÒdüTÔ+{Ï$T... bÕ≥≈£î dü«s¡+ ø£\TbÕ\ì... n≥¢ |ü⁄+– CÒdüT≈£î+≥T+{Ï$T...

‘·ã˝≤, ù|{Ï (Vü‰s√àìj·T+), ‘êfi¯+, >∑C…®\T, e÷y√fi‚¢ yêsTTdüÔs¡T. ˇø£ j˚Twü+ yê<ä+ nsTTq+ø£ Äj·Tq y√sTT

ù|{Ï MT<äH√, eT<Ó›\ MT<äH√ (yêsTTdü÷Ô) ≈£LdüT+≥&ÉT, n≥¢H jTwü+ ‘√{Ï. Äj·Tqø£ yê<ä+ eTfi≤¢ eùdÔ |üs¡<äeTT+<äTø=düÔ&ÉT.

eTs=ø£fi¯ó¢ y√sTT Äj·Tq C≤>∑\ ≈£LdüT+≥s¡T.

j˚TcÕ\T ø£f…º{Àfi¢øÏ yêsTT<ë´\T yêsTT+#·T&ÉT sêyê\. ˇø£\T ø±ø£b˛‘˚ eTs=ø£fi¯ó¢ n+<äTø√yê\ >∑<ä.

e÷ uÛ≤>√‘·+\ ‘Ós¡ yÓqø£ |ü\¢$ ñ+&Ü …. n~ ô|<ä›\ dü+B ñqï~. <ëìï ªyÓqø£ |ü\¢$μ n+≥+...

n~ Òø£b˛‘˚ bÕ≥, Ä≥ s¡T∫ sê<äT. ‘Ó’‘·ø£<Û√+ ‘·ø£<Û√+ nì yÓqø£ |ü\¢$ bÕ&˚{À\T¢ nqï<ëø± ‘Ós¡eTT+<ë&˚

e÷ j˚TcÕ\≈£î ø±\T …e«H˚ …e«~... ˇø£ bÕ≥, <äs¡Te⁄ nsTTb˛sTTq≥¢sTT‘·~.

y˚T+ bÕ&ÉT‘·T+f… yÓqTø£ |ü\¢$ n+<äT≈£î+≥]>∑ e÷y√\T¢...

Ç>∑ ndü‡\T dü+>∑‹ ãT&É¶sYU≤Hé j˚Twü+. Ä j˚Twü+ dü÷ôd{Àfi¢qT ø£&ÉT|ü⁄ã“ q–|ædüÔ~. n~ Ò≈£î+fÒ e÷

uÛ≤>√‘·+≈£î ì+&ÉT<äqy˚T Ò<äT.

uÛ≤>√‘·+\ me] bÕÁ‘·\T yêfi¯flπø e⁄+≥sTT. yêfi¯ó¢ Òs¡qTø√... y˚Ty˚T dü<äTs¡T≈£î+≥+...SCERT TELA

NGANA

147‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

kÕs¡+>∑<Ûäs¡, #Ó+#·T\øÏÎ, dürkÕ$Á‹, Á|üVü‰¢<ä, yÓTÆsêeD, e÷+<Ûë‘· #·]Á‘·, sêe÷+»Hj·T, dür nqdü÷j·T, dür

‘·T\d”, ããèyêVü≤q, u≤\Hê>∑eTà, Vü≤]X¯Ã+Á<ä, n©¢sêDÏ, >∑+>± ø£fi≤´D+, sêeT<ëdüT #·]Á‘·, düTÁ^e$»j·T+ Ç{≤¢

H˚qT Çs¡yÓ’ ◊<äT uÛ≤>√‘ê\\¢ y˚T{Ï j˚TcÕ\T j˚TdüTÔ+{Ï... nedüs¡eTsTT‘˚ eT>∑ j˚TcÕ\T >∑&ÉT‘·T+{Ï, y˚T{Ïj˚T. Ä

j˚Twü+ Á|üuÛÑ <ëìMT~øÏ ‘Ó|æŒdüTÔ+{Ï.

yê{Ï e÷≥\T, bÕ≥\˙ï s¡÷&Ûç>± ñ+≥sTT. eT]∫b˛ø£&É Ò<äT. eT\¢ eT\¢ dü÷düT&ÉT Ò<äT. dü<äTe⁄&ÉT Ò<äT...

BìøÏ Ç~ BìøÏ Ç~... nì eTqTdüT\ ñ+≥~.

mes¡Hêï Ä&ÉT‘·THêï, bÕ&ÉT‘·THêï, e#·q+ #Ó|æŒHê ne˙ï e÷ ‘·\≈£î møÏÿ+#·T≈£î+≥+...

á $<Ûä+>± bÕ&ç‘˚ á $<Ûä+>± ÄHê\ nì eTqdüT≈£î |ü&É‘·~...

ñ+&˚‘·+<äT≈£î e÷~–+&É¢\¢ C≤>∑ Ò≈£î+fÒ ôd≥¢ øÏ+<ä ñqïs¡≥. Ç≥¢ ø£wüº|ü&É¶s¡T e÷ dæ+<√\T¢ |æ&û\dü+~.

e÷y√\¢qT ø£\T¢‘ê– j˚Twü+ ø£≥º j·TeTT.

e÷ ∫+<äTø£fi¯ uÛÑ>∑e+‘·Tì <äj·Te\¢ Ç|ü&ÉT ô|’¬øøÏÿ+~ >∑ì. V”≤q |ü⁄≥Tºe&ç ñ+&Ó. mes¡T >±qø£b˛‘·T+&Ó.

<ëeU≤q¢≈£î b˛<äeT+f…>±ì, s√>∑yÓTT∫Ã Ç+‘· ø£|üPs¡+ (‹H ø£s¡÷Œs¡+) @düT≈£î+<ëeT+fÒ ≈£L&Ü ô|’dü Ò¢≈£î+≥T+&Ó

n|ü&ÉT! n≥¢H˚ ø=+‘·eT+~ düìb˛sTT+Á&ÉT. }s¡¢ e÷˝À\¢≈£î ˙s¡{Ï |üq+≥. Ç+‘· jÓTedüeT+≥ (e´ekÕj·T+)

ñ+≥~. n≥¢H˚ e÷~>√\¢øÏ ôd|ü\T #˚ùd ø£dæŒ (eè‹Ô) ñqï~. ã+&ç CÀ˝À¢, Ä¬sø£{Àº j˚TdæùdÔ ø±b˛\T¢ Çìï Ç‘·TÔ\T

(–+»\T) ô|&É‘·s¡T. áfi¯ó¢ ã‘·T≈£î‘·s¡T. e÷πøeTTqï<äj·÷´? uÛ≤>√‘·+ Ä&Ü\. ã‘·ø±\.

bÕ‘·s√E\¢ uÛ≤>√‘·e÷&ç‘˚ @+ <=s¡T≈£î‘·T+&Ó. m≥¢ ã‹øÏ+Á&√ e÷ ∫+<√\T¢ ª@yÓ÷! @+&É¢ø£e÷q...! (‘·s¡ã&ç)

y˚T+ <ädüs¡≈£î ô|f…º |üP» #˚düÔ+.

Ç>∑ BbÕe[ nsTTq+ø£ }\¢\¢≈£î ãj·T Ò›]‘˚ dü+≈£îsêÁ‹, •esêÁ‹ <ëø± u≤>√‘ê\T Ä&ÉT‘·H˚ ñ+≥+ }s¡¢\¢.

eT∞¢ yêHêø±\+ n|ü& Ç+{Ïø=düÔ+. Äs¡TÁ<äø±¬sÔ≈£î }s¡+‘ê n&ç$bÕ …’‘·s¡T>∑<ä Ç>∑... eTeTà*ï mes¡T #·÷düÔs¡T.

Ç>∑ n|ü&ÉT n&Éø£ÿ#·TÃ≈£îqï<äT+fÒ ‹+≥+. Ò≈£î+fÒ u≤ø° ‘Ó#·TÃ≈£î+≥+. ø=+<äs¡T ≈£L©øÏ b˛‘·s¡T.

á ej·TdüT\ H˚qT ≈£L&Ü e÷ y˚Tfi¯+ ‘√{Ï b˛‘ê. Ò≈£î+fÒ ªm\¢eTà ãè+<ä+μ nì m≥¢+≥s¡T.

e÷≈£î n+<ä] ø£fi≤s¡÷bÕ\T q#·TÃ‘·sTT. ôV’≤<äsêu≤<äT\ ø£<∏ä\ eT\¢e« ñ+≥~. ÄyÓT ø£<∏ä\T eT+∫>∑ #Ó|ü⁄‘·~...

Hê≈£î eTqkÂ‘·~. n~ XÊs¡<äø±\¢~.

Á|ü»\T eTeTTà\ m|üŒ{ÏqT+#√ ã‹øÏ+#·T≈£î+≥Tqïs¡T >∑ , düsêÿs¡Te÷Á‘·+ eTeTTà\qT q≥sê»sêeTø£èwüíe\¢

|ü{Ïº+#·T≈£îqï~. ø£kÕsêj·Tq ∫+<äT bÕ&ÉeTì nqï&ÉT. Äj·Tqø√düeTì #Ó+#·T\øÏÎ uÛ≤>√‘·+ Ä&çq+. ‘·q cÕ\Tyêrdæ

Hê≈£î ø£|æŒ+&ÉT. dæ+<ÛäTqT düsêÿs¡T≈£î >∑Ts¡TÔCÒdæ+&ÉT Äj·Tq. e÷≈£î düsêÿs¡TqT dü÷|æ∫Ã+&ÉT.

á düT≥Tº|üø£ÿ\ ÇdüT+{Ï ø£fi≤ø±s¡T\T Òs¡T. ª∫+<äT\ m\¢e«~ kÕ>∑T‘·~ Ç≥¢μ n+{≤s¡T Ç‘·s¡ ø£fi≤ø±s¡T\T...

<ëdüT&ÉT (<ë∫ô|≥º&É+) @+{ÏøÏ ñqï~ #ÓbÕŒ\...! Ç>∑ Ç≥¢H˚ #Ó|ü≈£î+≥ b˛‘·+... ã‘·Tø£+‘ê...

‘·q ∫+<äT>±q+‘√, q≥q‘√, ‘Ó\+>±D‘√bÕ≥T nHø£ ÁbÕ+‘ê\ yê]ì yÓT|æŒ+∫q ø£fi≤‘·|üdæ«ì ∫+<äTm\¢eTà.

2005 dü+e‘·‡s¡+˝À qe+ãs¡T 9e ‘Bq ìC≤e÷u≤<äT õ˝≤¢ À ne÷›|üPsY À eTs¡DÏ+∫+~.SCERT TELA

NGANA

148 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

|üøÏå Äø±X¯eT+‘ê $Vü≤]+∫ e∫ÃHê ‹]– #˚s¡T≈£îH˚~ ‘·q >∑÷{Ïπø. eTìwæ≈£L&Ü Á|ü|ü+#·+˝Àì n<äT“¤‘·yÓTÆq

Á|ü<˚XÊ …ìï+{Ï ‹]–Hê ∫es¡≈£î #˚s¡T≈£îH˚~ ‘·q Ç+{Ïπø. n+<äTπø eTìwæ J$‘·+˝À Ç+{ÏøÏ #ê˝≤ ÁbÕ<Ûëq´+

ñqï~!

Ç\¢+fÒ Ç≥Tø£\T, ÇdüTø£, dæyÓT+≥T, sêfi¯fl‘√ ø£{Ïºq Hê\T>∑T >√&É\ ìsêàDyÓ÷, z |üP]>∑T&çk˛, z ã+>∑fi≤H√,

uÛÑeqyÓ÷ ø±<äT. Ç\¢+fÒ eTq uÛ≤y√<˚«>±\ìï+{Ï |ü+#·T≈£îH˚ nqTã+<Ûë\ y˚~ø£.

Ç\¢+fÒ ........... neTà,

Ç\¢+fÒ .......... Hêqï,

Ç\¢+fÒ .......... ≈£î≥T+ãdüuÛÑT´\T

nø±ÿ #Ó …¢fi¯ófl, nHêï ‘·eTTàfi¯ófl ‘ê‘·j·T´, HêqïeTà, .............. Ç<˚ ≈£î≥T+ã+.

Ç≥T¢ düTKdü+‘√cÕ\ yêøÏ*. Äq+<ë\ ˝À–*. Áù|e÷qTsê>±\ |ü\¢øÏ. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T |æ\¢\T ø£*dæ ñ+&˚ ˇø£

n+<äyÓTÆq Äràj·T Á|ü<˚X¯+.

kÕe÷õø£, e÷qdæø£ XÊÅdüÔy˚‘·Ô\ n_ÛÁbÕj·T+˝À ªªˇπø >=&ÉT>∑T˙&É˝À ñ+≥÷, e÷qdæø£, Ä]úø£ düVü‰j·T

düVü≤ø±sê\+<äT≈£î+≥÷, düVü≤» ÄyÓ÷<äjÓ÷>∑ yÓTÆq dü+ã+<Ûë\Tqï Åd”Ô, |ü⁄s¡Twüß\T, yê] |æ\¢\÷ ñqï á düeT÷Vü≤y˚T

≈£î≥T+ã+μμ.

ø±˝≤\T e÷]Hê, @fi¯ófl >∑&ç∫Hê uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À Ç|üŒ{Ïø° ≈£î≥T+ãeédüú ì*∫ ñqï~. $X¯«dü j·T‘·, düeTÁ>∑‘·,

@ø£‘· nH˚ eT÷&ÉT eT÷\düÔ+uÛ≤\ MT<ä eTq ≈£î≥T+ãeédüú Ä<Ûës¡|ü&ç ñqï~. ªªn+<ä] düTK+˝À Hê düTK+ ñqï~.

yê]ø√düy˚T Hê J$‘·+μμ nH˚ ‘ê´>∑uÛ≤eq uÛ≤s¡rj·T ≈£î≥T+u≤ìøÏ ÁbÕ‹|ü~ø£.

ñ|üyê#·ø£+

4. Ç\T¢ Äq+<ë\

Vü≤]$\T¢

uÛ≤s¡rj·T ≈£î≥T+ã eédüú nqTdüs¡D jÓ÷>∑ yÓTÆq<äì

n+‘·sê®rj·T düe÷»+ nH˚ø£ Á|üX¯+dü\T ≈£î]|æ+∫+~.

rj·Tì nqTã+<Ûë\ düe÷Vü‰s¡+, Äràj·T‘·\ eT+~s¡+

nsTTq Ç\T ¢ , ≈ £ î≥T+ã+ jÓT Tø £ ÿ >=| ü Œ< äq+

‘Ó\TdüT≈£î+<ë+. ≈£î≥T+ã $\Te\T ø±bÕ&ÉT≈£î+<ë+.

SCERT TELA

NGANA

149‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

düe÷»+˝À ≈£î≥T+ãy˚T n‘· +‘· ø°\ø£yÓTÆ+~. Á|üÁ|ü<∏äeT düeT÷Vü≤+ |ü]yês¡y˚T. e´øÏÔ düe÷»+˝À ˇ+≥]>±

eTqC≤\&ÉT. ≈£î≥T+ã+‘√ ‘êqT eTyÓTÆø£yÓTÆ J$+#·&É+<ë«sê Äq+<ëìï bı+<äT‘ê&ÉT. n+<äTπø |ü⁄≥Tºø£‘√H˚ eTìwæøÏ

≈£î≥T+ã+‘√ $&ÉBj·T Òì nqTã+<Ûä+ @s¡Œ&ÉT‘·T+~.

b˛wüD, uÛÑÁ<ä‘· ø£*Œ+#·&É+ ≈£î≥T+ãeédüú À eTÚ*ø±+XÊ\T. ≈£î≥T+ã eédüú≈£î |ü⁄qs¡T‘·Œ‹Ô ÁbÕ<∏ä$Tø£ \ø£åD+.

≈£î≥T+ã+˝À nqTuÛÑyê\T, nqTuÛÑ÷‘·T\T ø±˝≤qT>∑TD+>± e÷s¡T‘·÷+{≤sTT. |æ\¢\≈£î düe÷»+˝À ˇø£ kÕúHêìï

ø£*Œ+#·&É+, $#·ø£åD C≤„Hêìïe«&É+, dü+düÿè‹ì yês¡dü‘·«+>± n+~+#·&É+ ≈£î≥T+ã eédüú Á|ü<Ûëq ñ<›XÊ˝À¢ ø£{Ï.

≈£î≥T+ã uÛ≤eq, eédüú ìqïyÓTTqï{Ï~>±<äT. BìøÏ y˚\dü+e‘·‡sê\ #·]Á‘· ñqï~. Ç~ $yêVü≤ã+<Ûä+‘√H˚

yÓTT<ä\e⁄‘·T+~. Hê>∑]ø£‘ê kÂs¡uÛÑ+ Òì Ä~eTe÷qe⁄&ÉT ô|[fl, Ç\T¢ nH˚ ã+<Ûä+ Ò≈£î+&Ü ùd«#·Ã¤>± J$+#ê&ÉT.

ø=+‘· Hê>∑]ø£‘· n\e&çq ‘·s¡yê‘· düeT÷Vü‰\qT @s¡Œs¡#·Tø=ì J$+#·&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. eékÕj·T+#dæ |ü+≥\T

|ü+&ç+#·&É+ yÓTT<ä\Tô|{≤ºø£ >∑TVü≤\qT+∫ >∑èVü≤+˝ÀøÏ e÷]b˛j·÷&ÉT. n<˚ ˇø£ ô|<ä›eT\T|ü⁄. ‘êqT ì]à+#·T≈£îqï

Ç+{Ïô|’, ≈£î≥T+ã+ô|’ mq Òì eT≈£îÿeqT ô|+#·T≈£îHêï&ÉT. $yêVü≤ã+<Ûëìï $y#·q‘√ @s¡Œs¡#·Tø=ì n+<äyÓTÆq ≈£î≥T+u≤ìï

s¡÷bı+~+#·T≈£îHêï&ÉT.

y<äø±\+Hê{Ïπø Hê>∑]ø£yÓTÆq |ü<äΔ‘·T˝À¢ á ≈£î≥T+ãeédüú @s¡Œ&ç+<äì ø=+<äs¡T #·]Á‘·ø±s¡T\ uÛ≤eq.

yê] sê‘·\ e\¢ ≈£î≥T+ã Jeq$<Ûëq+ Ä ø±\+˝À n‘·T´qï‘· kÕúsTT˝À ñ+&<ä , uÛ≤sêúÛÑs¡Ô\

dü+ã+<Ûä u≤+<Ûäyê´\T ñqï‘·ÁX‚DÏ À ñ+&eì ‘Ó\Tdü÷Ô+~. y˚\ @+&É¢ qT+N $\Te\≈£î ø£≥Tºã&ç

J$dü÷Ô $XÊ«ìøÏ Ä<äs¡Ù+>± ì*∫q ≈£î≥T+ã eédüú eTq~. ÄHê&ÉT ≈£î≥T+ã Jeq+

#ê˝≤ es¡≈£î kÕ|ò”>± düTK+>± kÕ–b˛sTT+<ä , n~ #ê˝≤ ìj·TeTã<äΔ+>± ñ+&˚<äì

‘Ó\Tdü÷Ô+~.

≈£î≥T+ã+˝À ‘·*¢ bÕÁ‘· n‘· +‘· ø°\ø£yÓTÆ+~.

>ös¡eÁ|ü<äyÓTÆ+~. n+<äTπø ø£|ü&ÉT e÷‘·èkÕ«eT´ eédüú

@s¡Œ&ç+~. ªÇ+{ÏøÏ B|ü+ Ç˝≤¢\Tμ nH HêqT&çì ã{Ïº uÛ≤s¡rj·T

dü+düÿè‹˝À Åd”ÔøÏ m+‘·{Ï ñqï‘·kÕúq+ Ç#êÃs√

ns¡úeTe⁄‘·T+~.

SCERT TELA

NGANA

150 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

n+‘˚>±ø£ ÄHê{Ï düe÷»+˝À ñqï Hê\T>∑T ÄÁX¯e÷˝À¢q÷ >∑èVü≤kÕúÁX¯e÷ìøÏ n‘· +‘· ÁbÕ<Ûëq´+ ñ+&˚~.

>∑èVü≤kÕúÁXeT <Ûäs¡à+ <ë«sê Ç‘·s¡ ÄÁXeT <Ûäsêà\T düÁø£eT+>± ø=qkÕ>∑T‘êsTT. n+<äTπø >±s¡Ωdüú J$‘·+ n‹ düT+<äs¡eTì

yê] uÛ≤eq. |üPs¡«ø±\+ qT+&û ñqï ≈£î≥T+ã eédüú Á|ü<Ûëq+>± ñeTà&ç ≈£î≥T+ã eédüú. á eédüú H˚{Ïø° <äøÏåD

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ ø£+fÒ ñ‘·Ôs¡ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À m≈£îÿe>± ø=qkÕ>∑T‘·Tqï~.

ñeTà&ç ≈£î≥T+ã+˝À ø£wüºdüTU≤*ï n+<ä]‘√q÷ |ü+#·Tø√e&É+ »]π>~. ‘·<ë«sê |üs¡düŒs¡ z<ës¡TŒ \_Û+#˚~.

Á|ü‹|üì˝Àq÷ düVü‰j·T düVü≤ø±sê\÷, dü÷#·q\÷, dü\Vü‰\T \_Û+#$. n+<äs¡÷ XóuÛ≤XóuÛ≤\≈£î #<√&ÉTyê<√&ÉT>±

ì ÒÃyês¡T. Äq+<ëìï |ü+#·Tø=H˚yês¡T. Ç˝≤ yê‘êes¡D+ ÄVü‰¢<äø£s¡+>±, dü+<ä&ç>± ñ+&˚~.

∫qï|æ\¢\¬ø’‘˚ eTVü‰düs¡<ë>± ñ+&˚~. neTàeTà, HêqïeTà, ‘ê‘·j·T´\ ˇ&ç˝À ˇ~–b˛j˚Tyêfi¯ófl. ô|<ä›\

Ä\HêbÕ\q˝À, yêfiófl #Óù|Œ ø£eTàì ø£ãTs¡÷¢, ø£<∏ä\‘√ Äs√>∑ +>± ô|]π>yês¡T. n+‘>±ø£ yêfifl ≈£î≥T+u≤\ >=|üŒ‘·Hêìï,

>=|üŒyêfi¯flqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=H˚yês¡T. <˚yê\j·÷\≈£î yÓfi≤fl\Hêï, n+>∑{À¢øÏ yÓfi≤fl\Hêï, eT¬sø£ÿ&çøÏ yÓfi≤fl\Hêï

|æ\¢\T ô|<ä›\‘√ yÓfi¯fl{≤ìπø ñ‘ê‡Vü≤|ü&˚yês¡T. Ç+{À¢ n+<ä]ø° ô|<ä›\|ü≥¢ uÛÑj·TuÛÑ≈£îÔ\T+&˚$. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ ùde

uÛÑ>∑e+‘·Tì ùde>± uÛ≤$+#˚yês¡T. á $<ÛäyÓTÆq Jeq$<Ûëq+ e\¢ J$‘·|ü<∏äìπs›X¯+ »]π>~.

|æ\¢\T ùd«#·Ã¤>± yêfi¯fl ùdïVæ≤‘·T\ Ç+&É¢≈£î yÓfi¯fl&É+, nø£ÿ&É ô|<ä›yê]‘√ #·qTe⁄>± e÷{≤¢&É&É+ Mfi¯fl Ä˝À#·q\≈£î

|ü<äTqT ô|fÒº~. düe÷» dæú‹>∑‘·T\q÷, Ä#ês¡eéVü‰sê\q÷, dü+düÿè‹ dü+Á|ü<ëj·÷\q÷ |æ\¢\T Á|ü‘· ø£å+>± $ì,

#·÷dæ Äø£[+|ü⁄ #˚düTø=H˚yês¡T.

ñeTà&ç ≈£î≥T+u≤˝À¢ |æ\¢\+<ä]ø° πøkÕ] uÛÀ»Hê\T e&ç¶+#·&É+ nH˚~ eTVü‰düs¡<ë>± ñ+&˚~. Ä&Éyêfi¯fl≈£î

n<√ ne<Ûëq+ #˚dæq+‘· |üqj˚T´~.

Ä≥bÕ≥˝À¢q÷, ø={≤¢≥˝À¢q÷, nedüsê\qT HÓs¡y˚s¡TÃø√e&É+˝Àq÷ ø£]‘√ ø£s¡T b˛{°|ü&˚yês¡T. ø±ì ô|<ä›\

ø£qTdüqï\˝À, uÛÑj·TuÛÑ≈£îÔ\‘√ Áø£eT•ø£åD˝À ñ+&˚yês¡T. @+ ø±yê\Hêï (|æ|üŒs¡yÓT+{À, _düÿ{Àº) @<Ó’Hê »]–Hê

neTàeTà, HêqïeTà\qT #πsyês¡T. yêfi¯ófl ≈£L&Ü Áù|eT‘√ <ä>∑Z]øÏ rdüT≈£îH˚yês¡T. ªndü\T ø£+fÒ e&û¶μj˚T eTT<äT› ø£<ë!

n˝≤ ªø£*dæ ñ+fÒ ø£\<äT düTK+μ nH˚ dü÷Á‘·+ Ä<Ûës¡+>± düeTwæº ≈£î≥T+ã+ ≈£î≥T+ã eédüú≈£î ã˝≤ìï

#≈£L]Ã+~. ø=+<ä] eTH√uÛ≤yê\T _Ûqï+>± ñqï|üŒ{Ïø° yÓTT‘·Ô+ ≈£î≥T+u≤ìøÏ nø£ÿs¡≈£î e#Ã< neT\jT´~. kÕ«s¡ú|üs¡‘·≈£î

‘êe⁄ ‘·≈£îÿe. ªeTqμ nH˚ uÛ≤eq≈£î n+<äs¡÷ ˝ÀHÓ’ ñ+&˚yês¡T. ¬s’‘·T≈£î≥T+u≤˝À¢ ◊‘˚ Ç+{Ï*¢bÕ~ Ç+{Ï |üqT˝À¢,

ãj·T{Ï |üqT˝À¢ bÕ\T|ü+#·Tø=H˚yês¡T. ÁXÊ$Tø£ es¡Z+ n+‘ê <ë<ë|ü⁄ n˝≤H˚ ñ+&˚~. }]˝À @<äHêï ô|[fl ˝≤+{Ï

ø±s¡ Áø£e÷\T »]–‘ n+<äs¡÷ ÁXeTqT |ü+#·Tø=ì Ä ø±s¡ Áø£eT+ #ùdyê]øÏ Äq+<ä+ ø£*–+#yês¡T. á dü+|ò”TuÛ≤eyT

<˚XÊìøÏ yÓHÓïeTTø£ nsTT+~. dæ]dü+|ü<ä\qT b˛>∑T #˚dæ+~. Á|ü|ü+#·+˝ÀH˚ uÛ≤s¡‘·<˚XÊìï ñqï‘·kÕúq+˝À ì\u…{Ïº+~

ÄHê&ÉT. eTq Ç‹Vü‰kÕ …’q sêe÷j·TDuÛ≤s¡‘ê\T á düeTwæº ≈£î≥T+ã eédüúqT Á|ü‹_+_kÕÔsTT.

ø±\+ e÷]+~. ≈£î≥T+ã+ nH˚ e÷≥≈£î ns¡ú+, <ëì qeT÷Hê e÷]b˛sTT+~. ñeTà&ç ≈£î≥T+ã+˝À e´øÏÔ

ùd«#·Ã¤≈£î Ä]úø£ kÕ«‘·+Á‘ê´ìø°, düe÷q‘ê«ìø° ÁbÕ<Ûëq´+ Òø£ b˛e&É+, kÕ«s¡ú+ |üP]Ô>± ô|]–b˛e&É+, M{Ïe\¢ ñeTà&ç

≈£î≥T+ã eédüú À e÷s¡TŒ\T nìyês¡ eTj·÷´sTT. ∫qï ≈£î≥T+ã uÛ≤eq ã\|ü&ç+~. düeTwæº eédüú |üP]Ô>± e´wæºSCERT TELA

NGANA

151‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

eédüú>± e÷]+~. ‘·‘êÿs¡D+>± Jeq düs¡[˝À nq÷Vü≤ýÓTÆq e÷s¡TŒ\T #√≥T#˚düT≈£îHêïsTT. Ä<ÛäTìø£‘·e\¢

ÁXeT$uÛÑ»q˝À ø=‘·Ô e÷s¡TŒ\T e#êÃsTT. Åd”Ô |ü⁄s¡Twü dü+ã+<Ûë˝À¢ ø=‘·Ô <Û√s¡DT\T @s¡Œ&Ü¶sTT. Ä]úø£ùd«#·Ã¤, düe÷q‘·«+,

e´øÏÔ kÕ«‘·+Á‘· + nH˚ eT÷&ç+{Ïô|’H˚ ªe´wæºμ ≈£î≥T+ã+ Ä<Ûës¡|ü&ç+~. á e´wæº ≈£î≥T+ã+˝À e´øÏÔ>∑‘· >ös¡e+,

düe÷»+˝À Á|ü‘˚ ø£ >∑T]Ô+|ü⁄, ìs¡íj·÷~Ûø±s¡+ \_ÛkÕÔsTT. nsTT‘˚ Ç˝≤ e´øÏÔ ÁbÕ<Ûëq´‘· ô|]– ñeTà&ç≈£î≥T+ã eédüú

eTs¡T>∑Tq |ü&çb˛‘·T+~.

Bì e\¢ ≈£î≥T+ã|üs¡yÓTÆq yês¡dü‘·« uÛ≤eq\T n+<äT‘·THêïj·÷? <˚oj·T kÕ+düÿè‹ø£, Jeq dü+Á|ü<ëj·÷\÷

ì\TdüTÔHêïj·÷? e÷qe dü+ã+<Ûë\÷ ÄbÕ´j·T‘êqTsê>±\T ñ+≥THêïj·÷? Ä]úø£ kÕ«e\+ãqø√dü+

uÛ≤sê´ uÛÑs¡Ô*<ä›s¡÷ dü+bÕ~+#ê*‡q nedüs¡+ ñqï|üŒ{Ïø° J$‘êìøÏ n< >∑eT´+, n<

\ø£å + ne⁄‘·Tqï~. |æ\¢\≈£î {°M\T, ø£+|üP´≥πs¢ Ä≥bÕ≥˝Ö‘·THêïsTT. uÛ≤wü |ü]$T‹øÏ

˝Àqe⁄‘·Tqï~. uÛ≤e+ dü+≈£î∫‘·eTÚ‘·Tqï~. nqTuÛÑ÷‘·T\T ˝À|ædüTÔHêïsTT.

‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î |æ\¢\ dü+πøåeTy˚T ‘=* ÁbÕ<Ûëq´+ ø±yê*‡

ñ+&É>±, <ëì|ü≥¢ yêfi¯ófl ‘·–q+‘· ÁX¯<äΔ #·÷|ü&É+ Ò<äT.

n~ |æ\¢\ eTqdüÔ‘·«+ MT<ä $|üØ‘·yÓTÆq Á|üuÛ≤yêìï

#·÷|ü⁄‘·Tqï~. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T |æ\¢\≈£î yês¡dü‘·«+>±

Äs√>∑´+, dü+kÕÿs¡+, #·<äTe⁄, $C≤„q+

eT+∫‘·q+, |üs√|üø±s¡>∑TD+ n+~+#ê Ò ‘·|üŒ

πøe\+ &ÉãT“ø±<äì >∑T]Ô+#ê*. |æ\¢\ düeTdüÔ

dü<äT ZD≤\≈£L, ªÇ˝Ò ¢μ |ü⁄Hê~ ø±˙ Ä ªÇ˝Ò ¢μ

ø£qTeTs¡T>∑e⁄‘·Tqï~.

|æ\¢\T πøsYfÒøÏ+>¥ ôd+≥s¡¢ À .....

uÛ≤sêúÛÑs¡Ô\T ñ<√´>±\˝À ...... ô|<ä› yêfi¯ófl

eè<ëΔÁX¯e÷˝À¢ .....

Ä e÷qe dü+ã+<Ûë\T @$?

nqTsê>±\T @$ ? yês¡dü‘·« nqTuÛÑ÷‘·T\T

mø£ÿ&É? ≈£î≥T+ã H˚|ü<∏ä +, >=|üŒ‘·q+

‘Ó*ùd neø±X¯+ @~?

Ä<ÛäTìø°ø£s¡D, q>∑Øø£s¡D,

bÕXÊÃr´ø£s¡D, ø£+|üP´{Øø£s¡D\T

á | ü]d æ ú‹ø Ï ø±s ¡D≤\˙

≈£î≥T+ãeédüúô|’ Ç$ mq˝Òì

Á|üuÛ≤yêìï #·÷|ü⁄‘·THêïj·T˙

kÕe÷õø £ XÊ Åd ü Ôy ˚‘ · Ô\T

SCERT TELA

NGANA

152 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

n+≥THêïs¡T. j·T+Á‘·X¯øÏ Ô $ìjÓ÷>∑+ HêHê{Ïø°

ô|s¡T>∑T‘·Tqï~. ã≥º\T H˚j·T&É+, q÷HÓ\T rj·T&É+

yÓTTqï{Ïe÷≥. ã≥º\T‘·ø£{≤ìøÏ, q>∑\ ‘·j·÷ØøÏ,

˙fi¯ófl ‘√&É{≤ìøÏ, bı\+ <äTqï{≤ìøÏ, #Ó|ü\T

≈£î≥º&ÜìøÏ, ∫es¡≈£î –HÓï\T ø£&É>∑{≤ìø°, ø£&ç–q #‘·T\T

Äs¡{≤ìøÏ j·T+Á‘·X ¯ø Ï ÔH ˚ yê&É≥+ e\¢ eTìwæ

ã<äΔø£düTÔ&Í‘·THêï&ÉT. #· ≤ø°‘·Hêìï ø√˝ÀŒ‘·THêï&ÉT. nHø£

s√>±\ bÕ˝Ö‘·THêï&ÉT.

á j·÷+Á‹ø£ Jeq $<Ûëq+ e\¢ ≈£î≥T+ã+˝Àì

n+<ë\T, Äq+<ë\T Vü≤]+∫b˛‘·THêïsTT. e´wæº ≈£î≥T+ã+˝Àì À|üuÛÑ÷sTTwüyÓTÆq, kÕ«s¡ú+‘√ ≈£L&çq Jeq $<Ûëq+

e\¢ á e÷s¡TŒ\T dü+uÛÑ$+#êsTT. ≈£î≥T+ãdüuÛÑT´\T düTU≤©ï, dü+‘√cÕ©ï, ø£cÕº©ï, u≤<Ûä©ï, |üs¡düŒs¡+ |ü+#·Tø√yê*‡

ñ+&É>± ªme]øÏ yêπs j·TeTTHêrπsμ nqï $<Ûä+>± yÓT\>∑T‘·THêïs¡T. á ã©j·TyÓTÆqø±s¡D≤\ e Ò¢ |æ\¢ À¢ ø=+<äs¡T

n+<äs¡÷ ñ+&û nHê<∏ä\T>±, eT]ø=+<äs¡T düe÷» e´‹πsø£X¯≈£îÔ\T>± e÷]b˛‘·THêïs¡T. düe÷C≤ìøÏ ô|qTdüyêfi¯flqT

$düTs¡T‘·THêïs¡T— nXÊ+‹, Væ≤+dü\≈£î Á|ü<Ûëq ø±s¡≈£î\e⁄‘·THêïs¡T. |æ\¢\ô|’ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ Á|üuÛ≤e+‘√ bÕ≥T, düe÷»+,

düeTej·TdüTÿ\T, Á|ükÕs¡kÕ<ÛäHê\ Á|üuÛ≤e+ ≈£L&Ü ñ+<äH˚~ mes¡÷ ø±<äq Òì yêdüÔe+. ø±ì Ç|üŒ{Ïø° eT+∫

≈£î≥T+ãH˚|ü<∏ä + qT+∫ e∫Ãq |æ\¢\T M≥ìï{Ï n~Û>∑$T+∫ düe÷»+˝À ì\<=≈£îÿ≈£î+≥THêïs¡T.

Ç~˝≤ ñ+&É>± eè<äTΔ\ |ü]dæú‹ eTØ <äj·T˙j·T+>± e÷]+~. yêfi¯fl Ä\HêbÕ\Hê #·÷ùd z|æø£ Òø£, ‘·eT≈£î

uÛ≤s¡+ nH˚ uÛ≤eq‘√ eè<ëΔÁX¯e÷˝À¢ #˚]Ã |æ\¢\T u≤<Ûä ‘·*ï e~*+#·T≈£î+≥THêïs¡T. Ç~ n+<äs¡÷ Ä˝À∫+#ê*‡q

$wüj·T+. ø±ã{Ïº Ä]úø£ dü+ã+<Ûë\÷, e´øÏÔ>∑‘· kÕ«s¡úeT÷, Vü≤≈£îÿ\÷ M≥ìï{Ïø£+fÒ eTq u≤<Ûä ‘·\÷ e÷qe dü+ã+<Ûë\÷

eTTK´eTì, n$ eTq eTqT>∑&É≈£î Ä<Ûës¡uÛÑ÷‘ê\˙ ‘Ó\TdüTø√yê*.

n˝≤>∑ì e´wæº≈£î≥T+ã+ e\¢ Çã“+~ nì #Ó|üŒ Ò+. e´wæº≈£î≥T+ã+˝À ñqï|üŒ{Ïø° ≈£î≥T+ã uÛ≤eq\T |æ\¢\≈£î

$e]+∫ #Ó|üŒ>∑\>±*...... ô|<ä›\ ã˝≤ìï bı+<ë*, ã\>±˙ï ô|+bı+~+#·Tø√yê*. j·÷+Á‹ø£‘· ‘·>±Z*. e÷qeXøÏÔ,

j·TTøÏÔ, HÓ’|ü⁄D≤´\T eTq yês¡dü‘·« dü+|ü<äqT ô|+#˚ ≤ ñ|üjÓ÷>∑|ü&Ü*. me] dü+bÕ<äq yê]øÏ ñ+&É≥+ eT+∫<˚.

nsTTHê düeTdü \qT |üs¡düŒs¡+ Ä˝À∫+#·Tø=ì |ü]wüÿ]+#·Tø√yê*. u≤<Ûä ‘·\T |ü+#·Tø√e&É+ e\¢ j·T»e÷ì uÛ≤s¡+

‘·>∑TZ‘·T+~. n+‘·e÷Á‘êq e÷qedü+ã+<Ûë\T $∫Ã¤qï+ ø±≈£L&É<äT. j·T+Á‘·XøÏÔ MT<äH Ä<Ûës¡|ü&ç ã<äΔø£düTú&ÉT ø±≈£L&É<äT.

j·T+Á‘·X¯øÏÔ n+‘ê @<√ s¡ø£+>± Á|üø£è‹ô|’ Ä<Ûës¡|ü&˚ ñqï~. Á|üø£è‹ eqs¡T\qT yê&ÉTø√e&É+ eTq≈£î <Ûäs¡ày˚T ø±ì

yê{Ïì <√#·Tø√e&É+, ìs¡T|üjÓ÷>∑+ #˚j·T&É+ eTq \ø£å + ø±≈£L&É<äT.

eTq+ #˚ùd |üì @<Ó’Hê eTq dü+düÿè‹ì, yês¡dü‘ê«ìï, <˚X¯ Wqï‘ê´˙ï Çã“&çeTTã“&ç>± ô|+∫ yês¡düT\qT

ñ‘Ôõ‘·T\qT #˚ùd $<Ûä+>± ñ+&Ü*. n+<äT≈£î düeTwæº Ò<ë e´wæº ≈£î≥T+ã e´edüú\T <√Vü≤<ä+ #˚j·÷*.

≈£î≥T+ã+ nH˚ Vü≤]$\T¢ À ne÷àHêqï\T, |æ\¢\‘√bÕ≥T, ‘ê‘êHêqeTà\T, ≈£L&Ü ˇø£ uÛ≤>∑yÓTÆ‘˚ n+<ä+,

Äq+<ä+ yÓ*¢$s¡TdüTÔ+~. ªÇ Ò¢ Ç\˝À dü«s¡Z+μ ne⁄‘·T+~.SCERT TELA

NGANA

153‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

düe÷C≤ìøÏ ≈£î≥T+ã+ yÓHÓïeTTø£. eT+∫≈£î≥T+ã+,

eT+∫düe÷»+ Bì qT+∫ eT+∫<˚X¯+, eT+∫ Á|ü|ü+#·+

@s¡Œ&É‘êsTT. Ç+<äT≈£î n+<äs¡÷ ø£èwæ #˚j·÷*.

≈£î≥T+ã+ nH˚ e÷≥ eT<ÛäTs¡+. ≈£î≥T+ã+ nqï uÛ≤eq

‘·\|ü⁄q≈£î sê>±H˚ eT~˝À @<√ nìs¡«#·˙j·TyÓTÆq Vü‰sTT

ø£\T>∑T‘·T+~. r|æ C≤„|üø± …H√ï >∑Ts¡TÔ≈£î ekÕÔsTT.

∫qïHê{Ï qT+∫ Ç+{À¢ n+<ä]‘√ >∑&ç|æq eT<ÛäTs¡ ø£åD≤\T,

J$‘·+˝À »]–q dü+|òüT≥q\T ô|<ä›sTTq ‘·s¡yê‘· dæìe÷˝≤

ø£fifleTT+<äT yÓT<ä ≤*. á eT<ÛäTs¡yÓTÆq nqTuÛÑ÷‹ì |ü~ø±˝≤\

bÕ≥T |ü~\+>± ñ+#·Tø√yê\+fÒ ø£eTàì ≈£î≥T+ã+ ø±yê*.

>±+BÛJ, HÓÁVüA, sƒê>∑÷sY, nãT› Ÿ ø£ ≤+ ˝≤+{Ï eTVü≤˙j·TT …+<ä]ø√ yê] ≈£î≥T+ã H˚|ü<∏ä y˚T dü÷Œ¤]Ô.

ñeTà&ç ≈£î≥T+ã+, e´wæº ≈£î≥T+u≤\ y˚T\T ø£\sTTø£‘√ düe÷q‘·«+, Ä]úø£ kÕ«‘·+Á‘· +, e´øÏÔ ùd«#·Ã¤≈£î uÛÑ+>∑+

ø£\>∑≈£î+&Ü— Ä~Û|ü‘ê´\ b˛s¡T Òì, Áù|e÷qTsê>±\T, $\Te\T, e÷qedü+ã+<Ûë\T n+‘·dü÷‡Á‘·yÓTÆq ˇø£ ø=‘·Ô

≈£î≥T+ã e´edüú s¡÷|ü⁄~<äT›ø√yê*. n|ü&˚ düe÷»+, <˚X¯+, Á|ü|ü+#·+ düTKXÊ+‘·T\‘√ $\dæ\T¢‘êsTT.

SCERT TELA

NGANA

154 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

C≤q|ü<äT\T nq>± |ü …¢ Á|ü»\T. |ü …¢ À¢ n\sês¡T ø£fi¯\qT C≤q|ü<ä ø£fi¯\T n+{≤s¡T. ˇ>∑TZø£<∏ä, ãTÁs¡ø£<∏ä,

j·Tø£å>±q+, ∫+<äTu≤>√‘ê\T, ∫&ÉT‘·\sêe÷j·TD+, ø√˝≤≥+, uÛÑ»q, ‘·TbÕøÏsêeTT&ÉT, |æ≥º\<=s¡ yÓTT<ä\>∑Tq$

C≤q|ü<ä ø£fi\≈£î ñ<ëVü≤s¡D\T. uÛ≤>∑e‘·+, sêe÷j·TD+, uÛ≤s¡‘·+, Á>±eT<e‘· ø£<∏ä\T, >=\¢düT<äT›\T, ‘·TbÕøÏsêeTT&ÉT,

Ms¡T\ ø£<∏ä\T ≤+{Ï$ @+&É¢πø+&ÉT¢>± á C≤q|ü<ä ø£fi¯\ <ë«sêH˚ Á|ü#ês¡+˝ÀøÏ e∫ÃHêsTT. |ü …¢ Á|ü»\T ìs¡ø£åsêdüT´\T.

n{≤¢+{Ï ø±\+˝À yêfi¢≈£î $H√<ä+‘√ bÕ≥T ‹dü÷Á‘ê\ Ä˝À#·qqT ø£*–+#˚+<äT≈£î C≤q|ü<ä ø£fi¯\T ñ|üjÓ÷>∑|ü&˚$.

M{Ï À j·Tø£å>±Hê\T, >=\¢düT<äT›\T, ‘·TbÕøÏsêeTT&ÉT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

j·Tø£å>±Hê\T : ø=ìï#√≥¢ M{Ïì u≤>√‘ê\ì, Hê≥ø±\ì ≈£L&Ü n+{≤s¡T. bÕ≥\T, |ü<ë´\T, <äs¡Te⁄, Ä~‘êfi+

yÓTT<ä\>∑T Á|üÁøÏj·T\‘√ Ç~ kÕ>∑T‘·T+~. m≈£îÿe>± M{Ïì sêÁ‹|üP≥ Á|ü<ä]Ù+#yês¡T. Á>±eT+˝Àì

ø=+<äs¡T j·TTe≈£î\T ªe÷´\¢+μ >∑{Ïº j·Tø£å>±Hêìï Hs¡TÃ≈£îì Á|ü<ä]Ù+#yês¡T. Á|üC≤ø£fi\T m|ü&É÷

Á|ü»\ $H√<ëìøÏ e÷Á‘·y˚T ñ|üjÓ÷–+#˚yês¡T ø±ì dü+bÕ<äq ø√dü+ ø±<äT. qè‘· , Hê≥ø£,

dü+^‘· >±Á‘ê\ ø£\uÀ‘· Ç~. Äj·÷bÕÁ‘· À¢ q≥T\T q{Ï+∫ qes¡kÕ\T \ø£uÀdüTÔ+fÒ Á|ü»\T

|üs¡eX¯+>± düŒ+~+#˚yês¡T. j·Tø£å>±Hê\T ø£sêí≥ø£ sêh+ qT+∫ ‘Ó\+>±D≈£î e∫Ãq ˇø£

Á|üÁøÏj·T.

Hê≥ø±\T nsTTHê j·Tø£å>±Hê\T nsTTHê <Ó’e ÁbÕs¡úq‘√ yÓTT<ä\Tô|fÒºyês¡T.

|üsêÁãVü≤à |üs¡y˚TX¯«s¡ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT dü<ëq+<ä

|üs¡+CÀ´‹ |üsê‘·Œs¡ |ü‹‘·bÕeq düTÁ|üø±X¯

es¡<ëj·Tø£ düø£\˝Àø£ yê+∫Û‘· >∑TD<ëÁ|üy˚Tj·T

˙≈£î e+<äqeTT\T sêeT kı>∑‘√ eTy˚Tà\Tø√yê

bÕø£XÊdüHê_Û$qT‘· |ü+ø£»eTq ÁuÀe⁄$Tø£

|üs¡y˚TX¯«s¡ yÓTT¬øÿ<ë ... ˆˆ |ü ˆ

ñ|üyê#·ø£+

5. C≤q|ü<ä ø£fi¯\T

‘Ó\+>±D |ü …¢ À¢ Ä≥\≈£î, bÕ≥\≈£î $&ÉBj·T Òì

ã+<Ûä+ ñqï~. Çø£ÿ&ç kÕVæ≤‘· + Á|üC≤ kÕVæ≤‘· +. Çø£ÿ&ç

ø£fi¯\T Á|üC≤ø£fi¯\T. bÕ≥\T, π>j·÷\T, ø£<∏ä\T yÓTT<ä …’q

nbÕs¡yÓTÆq kÕs¡dü«‘·eTT nH˚ø£ ø£fi≤s¡÷bÕ˝À¢ yÓ’uÛÑyêìï

|ü˝…¢ Á|ü»\ Hê\Tø£\ MT<ä Hê≥´e÷&ÉT‘êsTT. ny˚

C≤q|ü<äø£fi¯\T. Ç$ ‘Ó\+>±D Á|ü»\ ø£fi≤_Ûs¡T∫øÏ #·ø£ÿì

ì<äs¡ÙHê\T>± ì\TdüTÔHêïsTT. Ä C≤q|ü<ä ø£fi≤ yÓ’uÛÑyêìï

>∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

SCERT TELA

NGANA

155‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

m≈£îÿe>± Á|ü#ês¡+˝À ñqïbÕ≥ Ç~. j·Tø£å>±Hê˝À¢ dü«<˚oj·Tø£å>±Hê\T ≈£L&Ü ñ+{≤sTT. m≈£îÿe>± |ü …¢ À¢

Á|ü<ä]Ù+#˚~ á j·Tø£å>±Hê Ò. u≤\Hê>∑eTà, #·+Á<äVü‰dü, X¯≈£î+‘·\, n©¢sêDÏ, Á≈£Ls¡ùdq, dü‘· Vü≤]X¯Ã+Á<ä ˝≤+{Ï$

j·Tø£å>±Hê\≈£î ñ<ëVü≤s¡D\T. j·Tø£å>±Hê˝À¢ C≤q|ü<äT\T düT\uÛÑ+>± bÕ&ÉTø√e&ÜìøÏ M\T+&˚ sê>±\T, bÕ≥\T,

|ü<ë´\T+{≤sTT. Ç+<äT˝À uÛ≤wü, e#·q+ »Hê\≈£î düT\uÛÑ+>± ns¡úeTj˚T´Ø‹˝À ñ+{≤sTT. eTTK´+>± s¡÷|üø£, @ø£,

Ä~, E\Te ‘êfi≤\˝À bÕ≥\T+{≤sTT.

eT+>∑ ≤+>∑T&ÉqTsê ... s¡TU≤à+>∑T&ÜqT uÛÑ÷bÕ\ #·+Á<äT&ÉqT ˆˆ eT+ ˆ

dü+>∑s¡ s¡+>∑eTT q+<äT X¯Á‘·Te⁄\ ã+>∑yÓTTq]Ãq ã\$Áø£eTT&ÉqT ˆˆ eT+ˆˆ

j·Tø£å>±Hê˝À¢ Åd”Ô\bÕÁ‘·\T ≈£L&Ü |ü⁄s¡Twüß Ò <Ûä]+#˚yês¡T.

yêsTT<ë´\T : ‘·ã\, ‘êfi¯+, Vü‰s√àìj·T+\qT Ç+<äT˝À yêsTT<ë´\T>± yê&É‘ês¡T. y˚wüø±&ÉT bÕ≥ bÕ&ÉT‘·T+fÒ

bÕ≥≈£î nqT>∑TD+>± ‘·ã\ ‘êfi¯+ yÓ÷>∑T‘·T+~. Vü‰s√àìj·T+ M{Ï‘·√ »‘·ø£&ÉT‘·T+~. ‘·ã\ ‘êfi¯+

ø=f…ºyêfi¯ó¢ e÷´\¢+˝À düuÛÑT´ …’ ñ+{≤s¡T. Ms¡T ≈£L&Ü y˚wü+ y˚kÕÔs¡T. Ms¡T ùdºõMT~øÏ yÓ[¢q|ü&ÉT Ä

u≤<Ûä ‘·qT eTs=ø£s¡T rdüT≈£î+{≤s¡T.

y~ø£ : j·Tø£å>±Hê\≈£î, Hê≥ø±\≈£î y˚~ø£ @sêŒ≥T #˚düTø√e&É+ #ê˝≤ ‘˚*ø£. Ä≥qT Ä&˚s√E kÕj·T+Á‘·y˚T

á y˚~ø£qT @sêŒ≥T#˚düT≈£î+{≤s¡T. e÷eT÷\T>± y˚~ø£qT Hê\T>∑T ãC≤s¡¢ø±&ÉH√ ø£#˚s¡T <ä>∑Zs¡H√

@sêŒ≥T#˚düT≈£î+{≤s¡T. Hê\T>∑T yÓ’|ü⁄\ Hê\T>∑T >∑T+»*ï bÕ‹ m*‘· u§+>∑T\‘√H√ ø£Ás¡\‘√H√

|ü+~]y˚kÕÔs¡T. m<äTs¡T>± ‘Ó\¢{Ïã≥ºH√ #Ó<ä›s¡¢H√ s¡+>∑T s¡+>∑T\ Ns¡\H√ ø£&É‘ês¡T. M …’‘˚ |üø£ÿ\≈£î

|üs¡<ë\qT y˚ ≤&ÉBkÕÔs¡T. Ò<ä+fÒ e~ ÒkÕÔs¡T. ˇø√ÿkÕ] Á>±eT+˝À ‹]– Hê\T>∑T ô|<ä› ã\¢\qT

n&ÉTø=ÿ∫Ã ykÕÔs¡T. Ò<ä+fÒ H\MT<äH y~ø£qT @sêŒ≥T#kÕÔs¡T. y~ø£≈£î ¬s+&ÉT yÓ’|ü⁄\ ¬s+&ÉT ø£s¡+≥T

ã\T“\qT @sêŒ≥T#˚kÕÔs¡T. Ò<ä+fÒ ¬s+&ÉT yÓ’|ü⁄\ ô|Á≥e÷ø˘‡ …’≥¢qT ô|fÒºyês¡T. Çy˚M n+<äTu≤≥T˝À

Òì ø±\+˝À B${°\qT yÓ*–+∫ |ü≥Tº≈£îì Ä≥qT Á|ü<ä]Ù+#˚yês¡T.

Á|ü<äs¡Ùq : ‘Ós¡#ê≥Tq ywüø±fió¢ ≈£Ls¡TÃHyês¡T. ‘Ós¡≈£î eTT+<äT »q+ ≈£Ls¡TÃ+&yês¡T. eTT+<äTes¡Tdü À ≈£Ls√Ãe&ÜìøÏ

b˛{°|ü&˚yês¡T. Á>±eTdüTÔ\T eTT+<äT>±H˚ yÓ[¢ #ê|ü\T, CÀs¡‘·≥T¢ y˚düT≈£îì C≤>∑qT Ä|ü⁄≈£îH˚yês¡T.

SCERT TELA

NGANA

156 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

e÷eT÷\T>± sêÁ‹|üP≥ ‹+&ç‹Hêïø£ á Á|ü<äs¡Ùq yÓTT<ä\j˚T´~. ns¡ΔsêÁ‹es¡≈£î, ô|<ä› ø£<∏ä nsTT‘˚

‘Ó\¢yês¡TC≤eTT es¡≈£î Á|ü<äs¡Ùq kÕπ>~, y˚wü<Ûë] y˚~ø£ eTT+<äT≈£î e∫Ã bÕ≥qT bÕ&ÉT‘·T+fÒ yÓqø£

ñqï $T>∑‘ê düuÛÑT´\T bÕ≥qT n+<äT≈£îH˚yês¡T. Ç˝≤ bÕ≥qT n+<äTø√e&Üìï |ü …¢+ nH˚yês¡T.

‘˚s¡T q&ç|æ+#Ó<äqT #·÷] y˚&ÉTø£ MTs¡>∑qT <Ûës¡TDÏ »qT\+‘· qqTï Ms¡T&Éì bı>∑&É>∑qT <ä÷* >∑|æŒ

e∫Ã q{Ïº >±* #·+<ä+ãT˝Àq

*πøåeTe÷ uÛÑ÷#·Áø±|ü⁄s¡eT÷...

eT+Á‹ øå±eTeTqT e÷≥ Òø£ >∑q ˆˆ πøå ˆˆ

ø±eTÁø√<Ûä ÀuÛÑeT‘·‡s¡+ãT\T ø£&É≈£îbÕs¡ <√* bÂ] »qeTT\T ˆˆ 2 ˆˆ

leTùV≤|òüTHêeT<ë´qïeTTq ≈£î\ ˙eTMT &Éø£qT ñqïyês¡ ≤ ˆˆ πøå ˆˆ

*njÓ÷´ ~πøÿ<˚ ... ‘·*<ä+Á&ç Òì yês¡yÓTÆ‹ eTjÓ÷´ ~πøÿ<˚ ... ˆˆ n ˆ

#·j·T´q eTq y˚Tqe÷eT dü«>∑èVü≤eTTq≈£î b˛eHÓ+∫ njÓT´qT yÓTT<ä›jÓT´qT

ãj·TeTjÓT´qT @eTj·T´H=ø√ ˆˆ n ˆ

á j·Tø£å>±Hê˝À¢ bÕÁ‘·\qT |ü]#·j·T+ #˚dæ sêE≈£î eT+Á‹>±, sêDÏøÏ #Ó*ø£‘ÓÔ>±, j·TTesêE≈£î ùdïVæ≤‘·Tì>±

ø£<∏äqT q&ç|ædü÷Ô Vü‰kÕ´ìï |ü+#·T‘·÷ ∫e]es¡≈£L ñ+&˚ bÕÁ‘· ãT&É¶]U≤Hé.

>=\¢düT<äT›\T : >=\¢düT<äT›\+fÒ >=\¢\T #Óù|Œ düT<äT›\T. düT<äT›\T n+fÒ dü+>∑‘·T\T Ò<ë eT+∫ e÷≥\T.

Ç+<äT˝À Á|ü<Ûëq ø£<∏ä≈£î&ÉT Ä≥bÕ≥\‘√ Áù|ø£å≈£î\qT n\]kÕÔ&ÉT. Á|ü<Ûëq ø£<∏ä≈£î&ÉT

bÕ&bÕ≥qT n≥T Ç≥T |üø£ÿqTqï Ç<ä›s¡T #Ó$øÏ #ÓsTTø£|æŒ kÕ>∑Bdæ e+‘·bÕ&ÉT‘ês¡T. á

Á|ü<äs ¡Ùq˝À Ms¡D≤\T (ô|<ä ›&√fi¯ófl), ø=eTTà\qT|üjÓ÷–kÕÔs ¡T.

ø=+‘·eT+~ yÓqTø£ qT+&ç

e+‘·bÕ&ÉT‘ês¡T.

>=\¢ düT<äT›\ Á|ü<äs¡Ùq˝À

ø£<∏ä≈£î&ÉT düsêdü] s¡+>∑düú\+

MT~øÏ sê&ÉT. »q+ eT<Ûä´

qT+&ç ekÕÔ&ÉT. $T–*q Ç<ä›s¡T

≈£L&É Ä≥qT s¡øÏÔø£{Ïº+#·&ÜìøÏ

á eT÷\qT+&=ø£s¡T, Ä

eT÷\qT+&=ø£s ¡T ≥TsY,

≥Ts YeTì >= Á ¬s\qT

n~*+∫q≥T¢, ‘·|æŒb˛sTTq

>=Á¬s\qT yÓ‘·T≈£î‘·Tqï≥T¢,

‘√&˚fi¯flqT ‘·s¡TeTT‘·Tqï≥T¢

X¯u≤›\T #˚dü÷Ô ekÕÔs¡T.

SCERT TELA

NGANA

157‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

Mfi¯fl y˚wü<Ûës¡D yÓ÷ø±fi¯fl<ëø£ eT&ç∫ø£{Ïºq ô|<ä› n+#·Tqï <Û√‹, HÓ‹ÔøÏ s¡Te÷\T, #Óe⁄\≈£î <äT<äT›\T, eTT+CÒ‹øÏ

ø£&çj·÷\T, yÓ+&ç _fi¢\ yÓTT\‘ê&ÉT, uÛÑT»+MT<ä >=+>∑&ç, ø±fi¯fl≈£î >∑C…®\T, #˚‹\ ø£Ás¡‘√ >∑eTà‘·TÔ>∑T+{≤s¡T. Mfi¯ófl

s¡ø£s¡ø±\T>± j·÷dü uÛ≤wü‘√ Ä<ä +‘·+ q$«düTÔ+{≤s¡T. ø£<∏äqT m≥+fÒ n≥TeT\Tdü÷Ô, n+<ä]ì Äø£≥Tº≈£î+{≤s¡T.

>=\¢düT<äT›\T s¡÷|üø£+ sêqTsêqT mHÓïH√ï e÷s¡TŒ\≈£î >∑Ts¡sTT+~. Ç|üŒ{Ïø° kÕe÷õø£ #Ó’‘·Hê´ìï ø£*Z+#·{≤ìøÏ

á Á|üÁøÏj·T˝À¢ #Ó|æ‘ kÕe÷qT´\T düT\uÛÑ+>± ns¡ú+ #düT≈£î+{≤s¡T. Ç|ü&ÉT á Á|ü<äs¡Ùq≈£î &É|ü, &√\øqT yêsTT<ë´\T>±

ñ|üjÓ÷–düTÔHêïs¡T.

Á|ü<äs¡Ùq : eTT+<äT>± Á|ü<Ûëq ø£<∏ä≈£î&ÉT y˚~ø£ MT~øÏ e∫Ã, $T–*q Ç<ä›]ì bÕ≥ s¡÷|ü+˝À |æ\TkÕÔ&ÉT.

z] s¡+>∑H√ï...

j·÷&ÉuÀsTT+&√ á&ÉT... z] s¡+>∑H√ï

Ç≥¢ ˝≤uÛÑ+ Ò<äT bÕ≥‘√ |æ\TdüÔ

m\¢qï : sêÁs√ s¡+>∑qï ` _sêq Ç≥Tsês√ ˆˆ sêÁs√ s¡+>∑qï ˆ

sêE\T e÷]q >±ì ` sêC≤´\T e÷]q >±ì

e÷s¡ Ò<äT eTq ã‘·T≈£î\T ` rs¡ Ò<äT eTq u≤<Ûä\T ˆˆ sêÁs√ s¡+>∑qï ˆ

s¡+>∑qï : e#·q+ : e‘·Ôqï‘·Ôqï‘·qïH˚...

(bÕ≥) @+<˚ m\¢qï –|ü&˚eTsTT´+~ ˆˆ @+<˚ m\¢qï ˆˆ

eTqsê‘·*≥T¢+&É e÷πsÃ~me«s√ ˆˆ eTq sê‘·\T ˆˆ

bı<äT›y√ì düT<äT› Ò\ C…|ü⁄‘êy˚ m\¢qï ˆˆ @+<˚ m\¢qï ˆˆ

m+<˚ m\¢qï ˝§{ÏºMT~ ø±øÏ …ø£ÿ ˇø£ÿ rs¡Z yÓTT‘·TÔø√ã&ç‹$ @eTsTT´+<˚ ˙≈£î?

m\¢qï : ‹fÒºH√s¡T, ‹]π>ø±\T }s¡Tø√<äqï≥Tº, Hêπø<äqï‘Ó*ôdÔ MT≈£î C…|üŒ+<˚ eTqTdüTqe≥º<äTsê.

s¡+>∑qï : nsTT‘˚ >∑<˚+<√ C…|üŒsê<äT.

m\¢qï : #Ó|ü⁄‘·>±ì eT\¢H˚ï&çsê? |æ*∫ #·÷düÔ...

sêÁs√ eT\¢qï sê‹¬s≈£îÿyÓ’bÕjÓT ˆˆ sêÁs√ eT\¢qïˆˆ

>=s¡¢eT+<äø±&ÉH˚ bı<äT›b˛‘·Tqï~

e÷≥e÷≥ C…|ü≈£î+≥ eT+<äø±&çÿb˛<ë+ ˆˆ sêÁs√ eT\¢qïˆˆ

eT\¢qï : (e∫Ã) m+<˚ m\¢qï |æ\T|ü⁄MT<ä |æ\Tù|‘·Ôe⁄

dü+kÕs¡+ dü+‘· Àq dæ+‘· …≈£îÿyÓ’bÕjÓT

ã‘·T≈£î MT<ä r|æ@yÓTT –+‘·qï Òø£bÕjÓT

n\T|ü⁄kı\T|ü⁄ Ò≈£î+&Ü |æ\T|ü⁄ MT<ä |æ\Tù|‘·Ôyé ˆˆ @+<˚ m\¢qï ˆˆ

Ç≥¢ C…|ü≈£î+≥÷ düeTdü \qT, |ü]cÕÿsê\qT düT<äT› À¢ #Ó|ü⁄‘ês¡T.

bÕ&{Ï bÕ≥\˝À¢ düe÷»+˝Àì #Ó&ÉTqT ‘=*–+# Á|üj·T‘·ï+ ø£q|ü&ÉT‘·T+~. á ø£fi≤s¡÷bÕ\T $H√<ëqï+~+#·≥yT

ø±≈£î+&Ü $C≤„q<ëj·Tø£+>± ≈£L&É ñ+{≤sTT. nHê~>± Á|ü<ä]ÙdüTÔqï á ø£fi≤s¡÷bÕ\T Ç{°e* ø±\+˝À Á|üC≤

ñ<ä e÷˝À¢qT, Á|üuÛÑT‘·« ø±s¡ Áø£e÷ …’q nø£åsêdü ‘·, Äs√>∑ +, |üsê´es¡D+, msTT&é‡ ìs¡÷à\q, ≈£î≥T+ã ìj·T+Á‘·D,

e´ekÕj·T+ yÓTT<ä …’q n+XÊ\qT Á|ü»˝À¢ìøÏ rdüT¬ø[flHêsTT. n+‘ø±≈£î+&Ü ‘Ó\+>±D ñ<ä eT+˝À mH√ï ø£fi≤ãè+<ë\T

á Á|ü<äs¡Ùq <ë«sê ‘Ó\+>±D kÕ<ÛäqqT düT>∑eT+ #˚XÊj·Tqï~ eTTe÷à{ÏøÏ ì»+.SCERT TELA

NGANA

158 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

‘·TbÕøÏ sêeTT&ÉT (|æ≥º\<=s¡) : y˚wü+ #·÷ùdÔH˚ qe⁄«edüTÔ+~. e÷≥\T $+fÒ |ü>∑\ã&ç qyê«\ì|ædüTÔ+~. á

e÷≥\T dü]>±Z ª‘·TbÕøÏ sêeTT&çμøÏ dü]b˛‘êsTT. >∑eTà‘·TÔ>± ñ+&˚ y˚wü+,

∫Á‘·$∫Á‘·yÓTÆq e÷≥\T e÷{≤¢&ÉT‘·÷... ô|’øÏ mH√ï &Ü+_ø±\T #Ó|ü⁄‘·Tqï|üŒ{ÏøÏ

‘·q yÓqTø£qTqï Ò$Tì >∑T]Ô+#·+&Éì n+<ä]ì q$«dü÷Ô, Ç+{Ï+{ÏøÏ ‹]–

j·÷∫düTÔ+{≤&ÉT. Ç~ |ü>∑{Ïy˚cÕ˝À¢ ø£ s¡ø£eTì #Ó|üŒe#·TÃ. me¬s’Hê e<ä\T>±

n&É¶~&É¶+>± Á&ÓdüT‡ ydüT≈£î+fÒ ª@$Tsê! ‘·TbÕøÏ sêeTT&ç ªywüyT+~sêμ nHyêfiófl.

ˇø£ |üø£ÿ ô|’øÏ eT&É∫q U≤ø° bÕ´+≥T, ∫ì–q n+–, ‘Ó\¢áø£‘√ ≈£L&çq Ç+ ¢wüß<=s¡\ {À|æ, yÓT&É À s¡Te÷\T

(kÕÿsYŒ¤), düqï{Ï ∫s¡Tø£‹Ô MTdü+, ø±fi¢≈£î ã÷≥T¢, uÛÑTC≤ìøÏ ø£f…º‘·TbÕøÏ, eTTU≤ìøÏ ‘Ó\¢s¡+>∑T‘√ #·÷|üs¡T\≈£î qe⁄«|ü⁄{Ïº+#~>±

ñ+≥T+~. ‘·TbÕøÏsêeTTì y˚wü+.

Á|ü<äs¡Ùq : e#ÓÃ e#ÓÃ me&É#ÓÃ m+ø£Á{≤eTT&É#˚Ã. e÷sê» e÷sê» e÷sê». e÷‘ê‘· ‘·≥º §›s¡... e÷Hêqï

ãT≥º §›s¡... H˚qT |æ≥º §›s¡... qqï+<äs¡T \‘=ÿsY kÕã+≥s¡T.

bÕ≥ : e÷≥≈£î H˚qT qyêãTqT ` |üP≥≈£î Òì >∑ØãTì

H˚H˚ m+ø£Á{≤eTTDÏí ` H˚H˚ |æ≥º\<=s¡ì ˆˆ e÷≥≈£î ˆˆ

eˆˆ : e÷sê» e÷sê» e÷sê»... Hêπø+ ‘·≈£îÿe Ò<äT. rdüTø£‹+fÒ ‘·s¡Tø£ÿb˛‘·<äì n&ÉTø£ÿ‹+≥Tqï.

Hê ô|+&ç¢øÏ nyÓT]ø£, dæ+>∑|üPsY, #Ó’Hê, »s¡à˙, »bÕHé, eT Òdæj·÷,

ÄÅùdº*j·÷, ÄÁ|òæø± qT+&ç n+<äs¡∫Ã+Á&ÉT. n+<ä]øÏ ‹+&ç dü]b˛yê\ì

ôds¡¢ _j·T´+b˛dæ, ‘·÷+ øÏ+<ä eT+≥ u…{Ïºq ∫+‘êøÏdüÔπsdæ Ç<ä›]øÏ‘·TÔkı|üq

eTdüTÔ>∑ e&ç¶ùdÔ ã<ä›+ ‹qïs¡T u≤+#ÓqT. MT n+<ä]ì #·÷‘êÔ+fÒ n+<äs¡T

Hê ô|+&ç¢ø£∫ÃqfÒº ñqïs¡T >±ì... ø£{≤ï\ ãT≈£îÿ\ e÷Á‘·+

ˇø£ÿ] ù|s¡T Ò<äT.

Ç+‘·eT+∫ Vü‰kÕ´ìï |ü+&ç+#˚ |æ≥º\<=s¡\T Ç|ü&ÉT

ø£qã&É≥+˝Ò<äT.

á ø£fi ¯\T Ç|üŒ{Ï$ ø±e⁄. e+<ä\

dü+e‘·‡sê\T>± e]Δ\T¢‘·Tqï Á|üC≤ ø£fi¯\T |ü …¢

Jeq+‘√, dü+düÿ è‹‘√ ø£*dæb˛sTTq ø£fi¯\T.

Á|ü»\ dü+‘√cÕìï, <äT'U≤ìï |üs#·Tø=ì

z<ës¡TŒì∫Ãq ø£fi\T ‘·s¡‘·sêìøÏ s¡÷bÕìï

e÷s¡TÃ≈£îì Á|ü»\ Ä˝À#·Hê $<ÛëHêìøÏ

|ü<äTqT ô|{Ïºq ø£fi¯\T. J$‘·+˝À z

uÛ≤>∑+>± kÕ– ø£~* ø£~*+∫q á Á|üC≤

ø£fi ¯\T Ä<äs¡D ˝Òø £ ø £qTeTs¡T ¬> ’

b˛‘·THêïsTT. M{Ïì dü+s¡øÏå+#·T≈£îH˚

u≤<Ûä ‘· eTq+<ä]~.SCERT TELA

NGANA

159‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

dæú‘· Á|üE„&ÉT ...

dü+düÿs¡Do* ...

n|üs¡ #êD≈£î´&ÉT ...

Hê´j·TXÊgE„&ÉT ...

ãVüQuÛ≤cÕ ø√$<äT&ÉT ...

n+<ä]ø° nsTTq yê&ÉT ...

eTq ‘Ó\+>±D eTVü≤˙j·TT&ÉT ...

kÕVæ≤‘· düT>∑+<Ûë\qT yÓ<ä»*¢qyê&ÉT ...

ª˝À|ü* eTìwæμì n+<ä+>± Ä$wüÿ]+∫qyê&ÉT ...

m~–q ø=B› ˇ~– ñ+&É≥ yÓT{≤¢>√ ‘Ó*dæqyê&ÉT ...

<äøÏåD uÛ≤s¡‘·+ qT+&ç yÓTT≥º yÓTT<ä≥>± Á|ü<Ûëì |”sƒ¡+ n~Ûwæ+∫q yê&ÉT ...

ô|’ e÷≥\T $+≥T+fÒ >∑Ts¡TÔ≈£î e#˚Ã yê¬ses√ ‘Ó\TkÕ? uÛ≤s¡‘·<˚X¯ Ä]úø£ e´edüú >±&ç ‘·|ü‘·÷ |ü‘·H√qTàK+>±

|üs¡T>∑T\T rdüTÔqï <äX¯ À ªÁ|ü<Ûëìμ |ü>±Z\T #˚|ü{Ïº #·ø£ÿ~~›q BÛXÊ*, eTq ‘Ó\+>±D eTT<äT›_&É¶ bÕeTT\|ü]Ô y˚+ø£≥

qs¡dæ+Vü‰sêe⁄.

ñ|üyê#·ø£+6. |æ.$.qs¡dæ+Vü‰sêe⁄

uÛ≤s¡‘· sê»ø°j·÷\˝À n|üs¡#êD≈£î´&ÉH˚ ù|s¡T,

>±+BÛ, HÓÁVüA ≈£î≥T+u≤\≈£î #Ó+<äì ‘=* ø±+Á¬>dt

H˚‘·>± Á|ü<Ûëì |ü<äMø±˝≤˙ï |üP]Ô#˚dæq ns¡T<Ó’q Á|ü‹wü,

yÓTÆHê]{° Á|üuÛÑT‘ê«ìï ì\ø£&É>± ìã“s¡+>± nsTT<˚fi¯ófl

q&ç|æ+∫q ª‘Ó\T>∑T H˚‘·è‘·«+μ Çe˙ï ‘·\#·Tø√>±H˚

>∑Ts¡TÔ≈£îe#˚Ã ù|s¡T bÕeTT\|ü]Ô y˚+ø£≥ qs¡dæ+Vü‰sêe⁄.

SCERT TELA

NGANA

160 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

|æ.$.qs¡dæ+Vü‰sêe⁄ ‘Ó\+>±D U≤´‹ì K+&Ü+‘·sê\≈£î #ê{Ïq eTVü‰ y˚T<Ûë$. ãVüQuÛ≤cÕ ø√$<äT&ÉT. ìC≤+

e´‹πsø£ b˛sê≥+˝À sê≥T <˚*q ‘·sêìøÏ #Ó+~q Hêj·T≈£î&Üj·Tq. ãVüQeTTKyÓTÆq M] Á|ü‹uÛÑ nqq´ kÕe÷q´+.

sê»ø°j·T s¡+>∑+˝À XÊdüq düuÛÑT´&ç>±, sêh $<ëéT+Á‹>±, eTTKéT+Á‹>±, Á|üD≤[ø± dü+|òüT ñbÕ<Ûä ≈£åî&ÉT>±, πø+Á<ä

$<˚XÊ+>∑ XÊK eT+Á‹>±, e÷qe eqs¡T\ n_Ûeè~Δ XÊK eT+Á‹>±, Á|ü<Ûëq eT+Á‹>± <˚XÊìï Á|ü>∑‹ |ü<∏ä+ yÓ’|ü⁄

q&ç|æ+∫q y˚Ts¡Tq>∑BÛs¡T&ÉT |æ.$.

ø£$>±, nqTyê<ä≈£î&ÉT>±, bÕÁ‹πøj·TT&ÉT>±, ø£<∏ä≈£î&ç>±, qe˝≤ s¡#·sTT‘·>±H˚ ø±≈£î+&Ü |ü<ëï\T>∑T uÛ≤wü\T

e÷{≤¢&É>∑*Zq ãVüQuÛ≤cÕy˚‘·Ô>± düT|ü]∫‘·T\T. 1983˝À q÷´&Ûç©¢ À »]–q n©q <˚XÊ\ •KsêÁ>∑ düe÷y˚X¯+˝À

kÕŒìwt uÛ≤wü À e÷{≤¢&ç ≈£Lú≤ n<Ûä ≈£åî&ÉT ô|ò&É Ÿ ø±Ák ºqT nãT“s¡|ü]∫q BÛXÊ*. |æ.$. |ü⁄{Ïº+~ uÛÑ÷kÕ«eT´

≈£î+≥T+u+˝ÀH˚. ◊Hê uÛÑ÷kÕ«eT´ b˛ø£&É\≈£î <ä÷s¡+>± ‘·q≈£î yês¡dü‘·«+>± dü+Áø£$T+∫q uÛÑ÷$T˝À j·÷uÛ…’ mø£sê\

uÛÑ÷$Tì uÛÑ÷<ëH√<äé÷ìøÏ <ëq$T∫Ã ‘·q W<ësê´ìï #ê≥T≈£îHêï&ÉT. ‘êqT eTTKéT+Á‹>± ñqï ø±\+˝ÀH˚

uÛÑ÷dü+düÿs¡D\≈£î lø±s¡+ #·T{Ïº #·]‘ês¡Tú&ÉsTTq |æ.$.qs¡dæ+Vü‰sêe⁄ J$‘· $X‚cÕ\qT ‘Ó\TdüTø=+<ë+.

u≤\´+ $<ëúÛ≤´dü+ :

ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢ ;Û+<es¡|ü*¢ eT+&É\+ ªe+>∑s¡μ |æ.$.qs¡dæ+Vü‰sêe⁄ dü«Á>±eT+. Äj·Tq |ü⁄{Ïºq Á>±eT+ e÷Á‘·+

es¡+>∑ Ÿ õ˝≤¢ qs¡‡+ù|≥ eT+&É\+ \πøï|ü*¢. d”‘êsêe÷sêe⁄, s¡Tø±àu≤j·TeTà |ü⁄D´<ä+|ü‘·T\≈£î 28 pHé 1921q

|æ.$.qs¡dæ+Vü‰sêe⁄ »ìà+#ê&ÉT. e+>∑s¡ Á>±e÷ìøÏ #Ó+~q bÕeTT\|ü]Ô s¡+>±sêe⁄, s¡‘êïu≤sTT\T |æ.$.ì <ä‘·Ô‘·

rdüT≈£îHêïs¡T.

1924˝À u≤düs¡ À ø=\TyÓ’q C≤„q düs¡dü«‹ düìï~Û À n‘·ì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T nø£åsêuÛ≤´dü+ #˚sTT+#ês¡T. e+>∑s¡

Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡XÊ\˝À zqe÷\T ~<ë›&ÉT. 1928 qT+&ç 1930 es¡≈£î VüQpsêu≤<é bÕsƒ¡XÊ\˝À eT÷&ÉT, Hê\T>∑T

‘·s¡>∑‘·T\T #·~yê&ÉT. e+>∑s¡ qT+&ç VüQpsêu≤<é≈£î <ë<ë|ü⁄ Çs¡yÓ’ øÏ ÀMT≥s¡¢ <ä÷s¡+ s√p düyêØ ø£#·Ã&É+

(m&É¢ã+&ç) ˝À yÓ[fl e#˚Ãyê&ÉT. #·<äTe⁄≈£îH˚ s√E˝À¢ |æ.$.m|ü&É÷ ø±¢dt |òüùdº. ‘êHÓ|ü&É÷ ø±¢dt À ôd¬ø+&é sêe&É+

ms¡T>∑qì ª◊ $f…ïdtμ nH˚ |üÁ‹ø£≈£î Ç∫Ãq Ç+≥s¡÷«´˝À ˇø£kÕ] |æ.$.#ÓbÕŒ&ÉT. ∫qï|ü&ÉT >∑DÏ‘·+ düu…®≈£îº n+fÒ

n$T‘·+>± Çwüº|ü&˚yê&ÉT. #·<äTe⁄˝ÀH˚ ø±<äT Ä≥˝À¢q÷ Ä]‘˚]qyê&˚. f…ìïdt Áø°&ÉqT u≤>± Ä&˚yê&ÉT. |æ.$.øÏ

∫qï|üŒ{Ï qT+&ç dü+^‘·+˝Àq÷ Á|üy˚X¯+ ñ+~. \*‘· dü+^‘·+, uÛÑ»q\T, XÊÅd”Ôj·T dü+^‘·+‘√ ≈£L&çq ø°s¡Ôq\T

ÁXÊe´+>± bÕ&˚yê&ÉT.

1936˝À Vü≤qTeTø=+&É À &çdæº+ø£åHé e÷s¡Tÿ\‘√ yÓTÁ{Ï≈£î´ ÒwüHé ñrÔs¡Tí&Éj·÷´&ÉT. 1938˝À ìC≤+ sêh e´‹πsø£

ñ<ä eT+˝À bÕ˝§Zq&É+‘√ Äj·Tq sêh+˝À mø£ÿ&Ü #·<äTe≈£î+&Ü ìs¡“+<Ûä+ $~Û+#ês¡T. Bì‘√ Äj·Tq eTVü‰sêh˝Àì

|üPHÓ À _.j·Tdæ‡., Hê>∑|üPsY $X¯«$<ë´\j·T+˝À m˝Ÿ.m˝Ÿ._. |ü{≤º bı+<ë&ÉT. ôV’≤<äsêu≤<é sêh eTTKéT+Á‹>±

|üì#˚dæq ã÷s¡TZ\ sêeTø£ècÕísêe⁄ e<ä› pìj·TsY |”¢&ÉsY>± |üì#˚XÊ&ÉT.

sê»ø°j·T Á|ükÕúq+ :

|æ.$. sê»ø°j·T Á|ükÕúq+ z≥$T‘√ ÁbÕs¡+uÛÑeTsTT+~. 1952˝À dü«‘·+Á‘· uÛ≤s¡‘· ‘=* kÕ<Ûës¡D mìïø£\˝À

Á|üeTTK ‘Ó\+>±D kÕj·TT<Ûä b˛sê≥ jÓ÷<ÛäT&ÉT ã<ä›+ m˝≤¢¬s&ç¶ #˚‹˝À z≥$T bÕ\j·÷´&ÉT. |ü&ç Ò∫q ø£&É* ‘·s¡+>∑+

e … ‹]– 1957 qT+&ç 1972 es¡≈£î Hê\T>∑T kÕs¡T¢ eT+<∏äì XÊdüqdüuÛ≤ ìjÓ÷»ø£es¡Z+ qT+&ç »j·Tπø‘·q+

m>∑Ts¡yXÊ&ÉT. 1962˝À ¬s+&√kÕ] XÊdüq düuÛÑ≈£î mìïø£sTTq |æ.$. sêh C…’fiófl, Á|üC≤ dü+ã+<Ûë\T, $<ë´XÊK, Äs√>∑

XÊK\ eT+Á‹>± u≤<Ûä ‘·\T ìs¡«]Ô+#ê&ÉT. Äj·÷ XÊK˝À¢ |ü\T dü+düÿs¡D\T #˚|ü{Ïº n+<ä] Á|üX¯+dü\T bı+<ë&ÉT.

SCERT TELA

NGANA

161‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

eT÷&√kÕ] XÊdüq düuÛÑ≈£î ¬>*∫q düeTj·T+˝ÀH˚ |æ.$.ì eTTKéT+Á‹ |ü<ä$ e]+∫+~. ‘êqT eTTKéT+Á‹>±

ñqï|ü&˚ uÛÑ÷dü+düÿs¡D\T neT\T|ü]#˚+<äT≈£î #·s¡ \T #˚|ü{≤º&ÉT. |ü≥ºD uÛÑ÷ >∑]wüº |ü]$T‹ #·≥º+ ≈£L&Ü |æ.$.

Á|üuÛÑT‘·«y˚T ‘Ó∫Ã+~. ìC≤ìøÏ |æ.$. eTTKéT+Á‹ |ü<ä$ b˛e&ÜìøÏ uÛÑ÷dü+düÿs¡D #·≥ºy˚T ø±s¡DeTì sê»ø°j·T

$X‚¢wü≈£î\ n_ÛÁbÕj·T+. ù|<ä\≈£î y˚T\T »]π> #·≥º+ ø√dü+ |ü<ä$ì ‘·èDÁbÕj·T+>± e~* y˚j·T&É+ eTVü≤˙j·TT\≈£î

ø£wüº+ ø±<äT ø£<ë!

<˚X¯ sê»ø°j·÷\˝À ...

1977˝À |æ.$. πø+Á<ä sê»ø°j·÷\˝À Á|üy˚•+#ê&ÉT. Vü≤qTeTø=+&É qT+&ç ˝Àø˘düuÛÑ düuÛÑT´\T>± mìïø£j·÷´&ÉT.

leT‹ Ç+~sê>±+~ÛøÏ n‘· +‘· $X¯«dü j·TT&ÉT>± ñ+≥÷ ø°\ø£yÓTÆq ¨+, $<˚XÊ+>∑ XÊK eT+Á‹>± u≤<Ûä ‘·\T

ìs¡«Væ≤+#ê&ÉT. 1984˝À Vü≤qTeTø=+&É qT+&ç z≥$T bÕ\sTTHê, eTVü‰sêh˝Àì sê+f…ø˘ ìjÓ÷»ø£ es¡Z+ qT+&ç

$»j·T+ kÕ~Û+#ê&ÉT. sêJyé>±+~Û eT+Á‹es¡Z+˝À e÷qe eqs¡T\ XÊK, ¨+ XÊK≈£î eT+Á‹>± u≤<Ûä´‘·\T

#|ü{≤º&ÉT. sêJyé >±+~Û Vü≤‘ê´q+‘·s¡+ #√≥T #düT≈£îqï |ü]D≤e÷\ e\q n|üŒ{Ïπø sê»˙‹E„&ÉT>± <X, $<XÊ\˝À

>∑DT‹¬øøÏÿq |æ.$.qs¡dæ+Vü‰sêe⁄ ø°\ø£eTsTTq u≤<Ûä ‘·\T d”«ø£]+#ê&ÉT.

1991˝À »]–q mìïø£\ ‘·sê«‘· <˚X¯sê»ø°j·T s¡+>∑+˝À ø£ nì•Ã‹ @s¡Œ&ç+~. @ sê»ø°j·T bÕØºøÏ düŒwüºyÓTÆq

Ä~Ûø£ + sê Ò<äT. n|ü&ÉT ‘·q sê»ø°j·T #·‘·Ts¡‘·‘√ $TÁ‘·|üøå±\ eT<ä›‘·T ≈£L&É>∑{Ïº ‘êqT Á|ü<ÛëqeT+Á‹>± yÓTÆHê]{Ï

Á|üuÛÑT‘·«+ @s¡Œs¡#ê&ÉT. nHø£ eT+~ sê»ø°j·T $X‚¢wü≈£î\T á Á|üuÛÑT‘·«+ ø£ dü+e‘·‡s¡+ ø£+fÒ m≈£îÿe ø±\+ eTqC≤\<äì

ô|<ä$ $]#ês¡T. ø±ì ‘·q nqqýÓTÆq #ê‘·Ts¡ +‘√ ◊<äT dü+e‘·‡sê\T #·ø£ÿì bÕ\q n+~+∫ sê»ø°j·T |ü+&ç‘·T\H˚

ÄXÃs¡ |ü]#ê&ÉT.

bÕÁ‹πøj·TTì>±... düè»qo*>±... :

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À kÕVæ≤r |ü]eTfi≤\T yÓ<ä»*¢q n‹ ø=~› eT+~ sê»ø°j·T y˚‘·Ô\˝À |æ.$. nÁ>∑‘ê+ã÷˝≤ìøÏ

ns¡TΩ&ÉT. 1948˝À ªø±ø£rj·Tμ |üÁ‹ø£qT kÕú|æ+∫ ‘=*‘·s¡+ |üÁ‹ø± s¡#·sTT‘·\˝À ˇø£&Éj·÷´&ÉT. ªø±ø£rj·Tμ |üÁ‹ø£ À

ª»j·Tμ nH˚ e÷s¡Tù|s¡T‘√ nH˚ø£ s¡#·q\T #˚XÊ&ÉT. ‘Ó\+>±D kÕj·TT<Ûä b˛sê≥ H˚|ü<∏ä +˝À ªª>=\¢sêeTe«μμ ø£<∏äqT

ª$»j·Tμ nH˚ ø£\+ ù|s¡T‘√ ø±ø£rj·T |üÁ‹ø£ À sêXÊ&ÉT. $X¯«Hê<∏ä dü‘· Hêsêj·TD sêdæq y˚sTT|ü&É>∑\T qe\qT

Væ≤+B˝ÀøÏ ªdüVü≤Ádü|òüDYμ ù|s¡T‘√ nqTe~+#ê&ÉT. á s¡#·q≈£î |æ.$. πø+Á<ä kÕVæ≤r nø±&ÉMT nyês¡T¶ bı+<ë&ÉT.

ª|üHé\ø£å‘Y ø√Hé|òüT‘√μ nH˚ eTsêØƒ |ü⁄düÔø±ìï ªnã\ J$‘·+μ nH˚ ù|s¡T‘√ nqTe~+#ê&ÉT.

|æ.$. sê»ø°j·T, kÕVæ≤‘· nqTuÛÑyê\qT s¡+>∑]+∫ Ä+>∑¢+˝À sêdæq ª~ ÇHéôd’&ÉsYμ nH qe\≈£î $X‚wü ÁbÕ#·Ts¡ +

\_Û+∫+~. ‘ê‹Ô «≈£î&ÉT, Á|üC≤Væ≤‘Ó’wæ #˚dæq ì]«sêeT $|òü\j·T‘êï\ $cÕ<ä >±<∏ ª~ ÇHéôd’&ÉsYμ. á Á>∑+<∏ä+ 1998˝À

yÓ\Te&ç+~. á Á>∑+<∏ä+ ª˝À|ü* eTìwæμ ù|s¡T‘√ ‘Ó\T>∑T˝ÀìøÏ ≈£L&Ü nqTe~+#·ã&ç+~. ‘·q ∫qïHê{Ï Äràj·T

$TÁ‘·T\T ø±fiÀJ Hêsêj·TD sêe⁄, sêy˚TX¯«s¡ sêe⁄\‘√ |æ.$. #˚dæq kÕVæ≤r #·s¡Ã\T yê] kÕVæ≤r ‘·èwüí≈£î ì<äs¡ÙHê\T.

á $<Ûä+>± <˚X¯Væ≤‘êìï ø√]q eTVü‰eT˙wæ, dæú‘·Á|üE„&ÉT, dü+øå√uÛÑ düeTj·T+˝À <˚X¯ Ä]úø£ eédüúqT ˇ&ÉT¶≈£î

#]Ãq nkÕe÷qT´&ÉT! ‘·qyê]H ø±<äT, sêÁcÕºìï, <XÊìï <äT'K kÕ>∑s¡+˝À eTT+∫ 23, &çôd+ãs¡T 2004q >∑T+&Ób˛≥T‘√

ø£qTï eT÷XÊ&ÉT. ªeTqyê&ÉTμ nì j·÷e‘Y ‘Ó\+>±D C≤‹ >∑s¡«+>± #Ó|üø=H˚ bÕeTT\|ü]Ô y˚+ø£≥ qs¡dæ+Vü‰sêe⁄

uÛÖ‹ø£+>± eTq eT<Ûä Òø£b˛sTTHê Äj·Tq ùde\T dü<ë düàs¡D°j·÷\T.

ôV’≤<äsêu≤<é À VüQùd‡Hé kÕ>∑sY rsêq |æ.$. düe÷~Û ‘Ó\+>±D Ä‘êà_Ûe÷Hêìï #ê≥T‘·Tqï≥T¢>± ñqï~.

ªªÄ∫‘·÷∫ e÷{≤¢&É&Éy˚T ø±<äT, s¡#·q˝Àq÷ |æ.$.~ n<˚ >±+;Ûs¡ +, |ü]D‹, <˚X¯uÛÑøÏÔ ø£ì|ædüTÔ+~. <˚ìøÏ #·*+#·ì

Äj·Tq e´øÏÔ‘·«eT+fÒ Hê¬ø+‘√ Çwüº+μμ nH <ëXs¡~∏ s¡+>±#ês¡ e÷≥\T |æ.$. düeTTqï‘· e´øÏÔ‘êÔ «ìï Á|ü‹_+_kÕÔsTT.

SCERT TELA

NGANA

162 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

n

n+<Ûäø±s¡+ R Nø£{Ï

n+|æ R |ü+|æ

n>∑Z\+ R n~Ûø£+

nC≤„‘·+ R me]øÏ ‘Ó*j·Tì

n&É\T R uÛÑj·T|ü&ÉT

n<Ûë´‘·àeTT R <Ó’edü+ã+<ÛäyÓTÆq

nìyês¡ + R ‘·|üŒìdü]

nbÕs¡yÓTÆq R n~Ûø£yÓTÆq

neT\ R ìs¡à\yÓTÆq, dü«#·Ã¤yÓTÆq

n]wüº+ R ø°&ÉT

ns¡Ãq R |üP»

ns¡ú+ R <Ûäq+, kıeTTà

n]ú R y&ÉTø=qTyê&ÉT

n\T|ü⁄ R n\dü≥

nyê´»eTT R ø£|ü≥+ Òì~, düVü≤»yÓTÆq~

ndüTe⁄\T R ÁbÕD≤\T

Ä

Äø±+ø£å R rÁeyÓTÆqø√]ø£

Ä‘·+ø£+ R Äsê≥+

Ä<X+ R Ä»„

Ä˝≤|üq R sê>∑+ rj·TT≥, bÕ&ÉT≥

ÄÁ•‘·T&ÉT R ÄÁXj·T+ ø√]qyê&ÉT

Ç

Çã“&ç R m≈£îÿe

Ç&ÉTeTT\T R ø£cÕº\T, ‹|üŒ\T

á

á– R ‘ê´>∑+

ñ

ñ‘·ÿ èwüº+ R ÁX‚wü˜+, >=|üŒ~

ñ‘êŒ<äø£+ R |ü⁄{Ïº+#·Tq~

ñ<ës¡+>± R >=|üŒ>±

ñ<√“<Ûä R dü+<X+

ñuÛÑj·T‘ês¡ø£+ R Ç<ä›]ì ‘·]+|ü#˚ùd~ (y˚T\Tø£*Z+#˚~)

}

}‘·+ R Ä<Ûës¡+

m

m&É<ä R Vü≤è<äj·T+, m<ä

ms¡Tø£ R ‘Ó\TdüT

ˇ

ˇ|æŒ+#·T R n|üŒ–+#·T, n+^ø£]+|üCÒj·TT

ˇs¡T\T R Ç‘·s¡T\T

W

Wwü<Ûä+ R eT+<äT

ø£

ø£+≥ø£+ R eTT\T¢

ø£+ã[ R >=+>∑&ç

ø£ø±$ø£\+ R #Ó ≤¢#Ó<äTs¡T

ø£s¡›eT+ R ãTs¡<ä, n&ÉTdüT

ø£&ç+~>∑ R m≈£îÿe>±

ø£b˛‘·+ R bÕe⁄s¡+

ø£s¡≈£î&ÉT R ¬s’‘·T

ø£\Œ‘·s¡Te⁄ R ø√¬sÿ\T rπsÃ <˚e‘ê eèø£å+

ø£«D+ R X¯ã›+, düe«&ç, #·|ü&ÉT

ø±e÷] R •e⁄&ÉT

ø±]Ã#·TÃ (ø±s¡T∫#·TÃ)R n&É$˝À <ä≥ºyÓTÆq eT+≥\T

≈£L]à R ùdïVü≤+, k˛|ü‹

ø£è|ü R <äj·T, ø£s¡TD

πø<ës¡+ R bı\+

Áø√<Ûä+ R ø√|ü+

ø°åsê_› R bÕ\düeTTÁ<ä+

K

K>∑+ R |üøÏå

K\+ R bÕ|üeTT

|ü<ä$C≤„q+

nsêú\T

SCERT TELA

NGANA

163‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

>∑

>∑≥ø£ / >∑≥ÿ R eTø£ÿ, C§qï s¡e«‘√ #˚ùd e+≥ø£+

–&Édü R m+&çb˛e⁄≥, X¯ówæÿ+#·T≥

>∑bÕŒ\T R >=|üŒ\T, u≤‘ê\T

>∑T&ÉeTT R u…\¢+

|òüT

|òü÷‘·+ R <Óã“

#·

#·+<äq+ R >∑+<Ûä+

#·\Te R #·\¢<äq+

#êø£#·ø£ + R Hs¡TŒ

∫+~*bÕ≥T R ‘=+<äs¡bÕ≥T

#·÷‘·|òü\+ R e÷$T&ç |ü+&ÉT

#Ó≥º R ø°&ÉT

#˚e R kÕs¡+, XÊ>∑

»

»>∑‹ R Á|ü|ü+#·+, <äTìj·T

»MT+<ës¡T R uÛÑ÷kÕ«$T

õVü≤« R Hê\Tø£

C…’ø=≥Tº≥ R eT<ä›‘·T ‘Ó\T|ü⁄≥

CÀ´‘·‡ï R yÓHÓï\

sƒ¡

]ƒø±D≤ R ìyêdü+

Øƒ$ R yÓ’uÛÑe+

‘·

‘·qTe⁄ R X¯Øs¡+, ô|sTT´

‘·|üdæ / ‘ê|üdæ R ãTTwæ

‘·$Tà R |ü<äà+, ‘êeTs¡|ü⁄e⁄«

‘·s¡Te⁄ R #Ó≥Tº

‘·\+|ü⁄ R ø√]ø£

‘·T\ R ‘·sêE, ‘·¬øÿ&É

<ä

<ä+<ä&ç R rÁe+

<ä≈£îÿ R \_Û+#·T, <=s¡T≈£î

<ä|æŒø£ R <ëVü≤+, <ä÷|ü

<ëdü + R ùde, XÊ‘·, }&ç>∑+

<äè&ÛÉ+>± R >∑{Ïº>∑

<√wü+ R ‘·|ü

<√sTT* R <√dæ*

<Ûä

<Ûäs¡Tàe⁄ R <Ûäs¡à+

<ÛëeT+ R ì\j·T+

<Ûäè‹ R <ÛÓ’s¡ +

q

ìø£èwüº+ R ˙#·+

ìπøå|ü+ R ì~Û, *_“

ìeT>∑ï+ R ©q+

ìeT»®q+ R nqT|ü⁄≥, eTTq>∑&É+

˙s¡eTT R ˙s¡T

qT&ÉTe⁄≥ R #Ó|ü≥

|ü

|ü&çj·T R eT&ÉT>∑T

|ü]»q+ R ùde≈£î\T, HÍø£s¡T¢

|ü]eTfi¯+ R eT+∫ yêdüq

bÕ&ç R Hê´j·T+

bÕ<äTcÕ R sêE

bÕs¡Ù«+ R yÓ’|ü⁄, |üø£ÿq

bÕX¯+ R ‘ê&ÉT

|ü⁄\T¢ R >∑&ç¶

ù|]à R Áù|eT

Á|ü>∑‹ R n_Ûeè~Δ

Á|ü‹q R Á|ü‹»„, ˇ≥Tº

Á|ü‹wü˜ R ø°]Ô, kÕú|üq,

Á|ükÕúq+ R Á|üj·÷D+

Á|üVü≤dæ‘·+ R ô|<ä›qe⁄«

Áù|j·T+ R Á|æj·T+, Çwüº+

ã

ã+&Üs¡+ R <ÛäHê>±s¡+, ø√XÊ>±s¡+, KC≤Hê

u≤dü R Á|ü‹»„, ˇ≥Tº

Áu≤V”≤àeTTVüAs¡Ô+ R dü÷s√´<äj·÷ìøÏ eT÷&ÉT >∑&çj·T\ eTT+<äT

ø±\+

ãT>∑T\T R uÛÑj·T+

ãTuÛÑTøÏå‘·T&ÉT R Äø£*>=qïyê&ÉT

uÒØE R n+#·Hê ( …ø£ÿ$es¡+)

SCERT TELA

NGANA

164 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

uÛÑ

uÛÑ+– R $<ÛäeTT, rs¡T

uÛÑ+»q R $iT#·T / $s¡T#·T

uÛÑ÷‘·eTT R ÁbÕDÏ, |ü+#·uÛÑ÷‘ê˝À¢ ˇø£{Ï

uÛÑ÷wüD+ R ÄuÛÑs¡D+, q>∑

eT

eT+<äT&ÉT R ‘Ó*$‘·≈£îÿeyê&ÉT

eT≈£îÿe R Çwüº+

eTVü≤‘·TÔ R >=|üŒ‘·q+, eTVæ≤eT

eTVæ≤wü+ R <äTqïb˛‘·T

e÷‘·‡s¡ + R |ü>∑, zs¡Œ Òì‘·q+

e÷qT´\T R >ös¡$+#·<ä–qyês¡T

e÷´\+ R yTfi+

$Ts¡+ R ø±s¡+

$Tdæ$T R ø±+‹

yT#·ø£ R q\¢ì

yÓ÷s¡ R eTTK+

yÓTÆÁ‹ R ùdïVü≤+, k˛|ü‹

eTÚøÏÔø£+ R eTT‘· +

j·T

j·T‹ R düHêï ´dæ, eTTì

s¡

s¡ø£+ R |üqTï

sêø±eT\ CÀ´‘·‡ ï R |ü⁄qï$THê{Ï ‘Ó\¢ì yÓHÓï\

Ø‹ R $<Ûä+

s¡TÁ<äT&ÉT R •e⁄&ÉT

s¡T~Ûs¡+ R s¡ø£Ô+, HÓ‘·TÔs¡T

\

ÒX¯+ R ø=+#Ó+, ø=~›>∑

˝À_Û R |ædæHê], |ædæì>=≥Tº

e

e&ÉT≈£î&ÉT|ü⁄\T R #˚H˚‘· egeTT\T

eq≥ R XÀø£+, @&ÉT|ü⁄

esêVü≤+ R |ü+~

e\|ü\ R ≈£î&çyÓ’|ü⁄

eX¯+ R kÕ«BÛq+

edæsTT+#·T R ìedæ+#·T

yê´Á|òüT+ R ô|<ä›|ü⁄*

$|òüTï+ R Ä≥+ø£+, n&É¶+øÏ

$eT\ R dü«#·Ã¤yÓTÆq

$]$>∑ R n~Ûø£+>±, u≤>±

$s¡T\T R |üP\T

$\dæ\T¢ R Á|üø±•+#·T, |ü

$Vü≤+>∑+ R |üøÏå

$Vü‰s¡+ R y˚&ÉTø£>± ‹s¡T>∑T≥

eè•Ãø£+ R ‘˚\T

yÓi#·T R uÛÑj·T|ü&ÉT

y˚‘·Ô R ‘Ó*dæqyê&ÉT

X¯

o\+ R q&Ée&ç

X+uÛÑT&ÉT R •e⁄&ÉT (eT+>∑fiø£s¡T&ÉT)

XÊø£+ R ≈£Ls¡

o‘·+ R #·\¢ì~

X‚ q+ R &>∑

ÁX‚j·T+ R yT\T

dü

dü+j·T$T R ãTTwæ

dü+Vü‰s¡+ R #·+|ü⁄≥

düKT&ÉT R ùdïVæ≤‘·T&ÉT, <√dtÔ, k˛|ü‹>±&ÉT

dü‘·‘·+ R m\¢|ü&ÉT

düeT‘· R düe÷q‘·«+

düe÷Væ≤‘·+ R n+^ø£]+#·ã&çq~, düeT≈£Ls¡Ãã&çq~

düs¡«Á‘· R n+‘·≥

kÕs¡«uÛÖeTT&ÉT R #·Áø£e]Ô

kÕ\T R dü+e‘·‡s¡+

dæ+>±]+∫q R n\+ø£]+∫q

düT≈£îe÷s¡+ R eTè<äTyÓ’q

düT<Ûä R neTè‘·+

düTs¡‘·s¡Te⁄ R ø£\Œeèø£å+

dü÷qè‘·+ R eT+∫e÷≥, dü‘· +, qTe«<Ó›

düè»q R düèwæº

ôd’#·T R düVæ≤+#·T

kı>∑düT R n+<ä+, düø£ÿ<äq+

kÂVü‰s¡›+ R ùdïVü≤+, k˛|ü‹

düŒs¡Ù R ‘ê≈£î≥

Vü≤

Vü≤\+ R Hê>∑*

Vü≤dæ‘êdüT´&ÉT R qe⁄« eTTK+ ø£\yê&ÉT

Væ≤‘·+ R y˚T\T, eT+∫

SCERT TELA

NGANA

165‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

n+<Ûäø±s¡+ R Nø£{Ï, ‘·eTdüT‡, ‹$Ts¡+

ndüTe⁄\T R ÁbÕDeTT\T, ñdüTs¡T, JeeTT\T

Äø£* R ≈£åî‘·TÔ, ãTuÛÑTø£å

Ä\+ãq+ R Ä<Ûës¡+, ÄÁX¯j·T+, }‘·

Ç&ÉTeTT\T R Çã“+<äT\T, ø£&É>∑+&ÉT¢, ø£cÕº\T

ñ&ÉT|ü⁄\T R >∑T&É¶\T, |ü⁄≥ºeTT\T, ã≥º\T, eÁkÕÔ\T

ø£s¡›eT+ R ãTs¡<ä, n&ÉTdüT, |ü+ø£+

ø£wüº+ R Çø£ÿ≥Tº, ÁXeT, Ç&ÉTeTT

ø±+ø£å R Ç#·Ã¤, ø√]ø£, yê+#Û·

ø±|ü⁄ R ¬s’‘·T, ø£s¡≈£î&ÉT, ø£èw”e\T&ÉT, Vü‰*≈£î&ÉT,

ôd’]≈£î&ÉT

≈£î|üŒ\T R sêdüT\T, Áb˛>∑T, Áb˛e⁄

πø‘·q+ R |ü‘êø£+, »+&Ü, <Ûä«»+

ø£«DeTT R X¯ã›eTT, düe«&ç, #·|ü&ÉT

∫#·TÃ R n–ï, »«\q+, nq\+, n+>±s¡+

»qHê<∏äT&ÉT R sêE, qè|ü⁄&ÉT, Á|üuÛÑTe⁄, uÛÑ÷MTX¯ó&ÉT

‘·qTe⁄ R X¯Øs¡+, <˚Vü≤+, y˚TqT, ˇ&É\T, ô|sTT´

‘ê|üdæ R ‘·|üdæ«, ‘·_dæ, ãTTwæ, jÓ÷–, eTÚì

<Ûäè‹ R <ÛÓ’s¡ +, _+ø£+, >∑{Ïº‘·q+

ìHê<äeTT R <Ûä«ì, yÓ÷‘·, X¯ã›+

ìo~∏ì R sêÁ‹, j·÷$Tì, ìX¯

˙s¡+ R ˙fiófl, ñ<äø£+, »\+, ‘√j·T+

|üX¯óe⁄ R >=&ÉT¶, »+‘·Te⁄, |üdüs¡+

|ü]eTfi¯+ R ‘ê$, düTyêdüq, kÂs¡uÛÑ+

bÕ<äeTT R n&ÉT>∑T, n+Á|òæT, #·s¡DeTT

|ü⁄&É$T R uÛÑ÷$T, H˚\, neì, edüT<Ûä, <Ûä]Á‹, Ç\

uÛ≤s¡ R |ü‹ï, ø£fi¯Á‘·+, Ä\T, ô|+&É¢eTT

eT+#·T R ‘·TVæ≤q+, ˙Vü‰s¡+, Væ≤eT+

yÓTÆÁ‹ R ùdïVü≤+, #Ó*$T, k˛|ü‹

yÓ÷ø£å+ R ¬ø’e\´+, eTTøÏÔ, ìsê«D+

yêq R es¡eTT, eèwæº, ∫‘·Ô&ç

$\Te R yÓ\, KØ<äT, eT÷\´+

yÓ+&ç R s¡»‘·eTT, <ÛÍ‘·eTT, s¡÷|ü eTT

y˚dü$ R y˚dü+–, Á^wüàeTT, m+&Üø±\+

düKT\T R ùdïVæ≤‘·T\T, $TÁ‘·T\T, k˛|ü‹>±fi¯ófl

düeT÷Vü≤+ R >∑T+|ü⁄, ãè+<ä+, düeTT<ëj·T+

ôd’]≈£î&ÉT R ø±|ü⁄, Vü‰*≈£î&ÉT, ¬s’‘·T

Vü≤+dü R eTsêfi¯eTT, #·Áø±+>∑eTT, e÷qkÂø£eTT

Vü≤\eTT R d”s¡eTT, Hê>∑*, ≈£î+‘·\eTT

Vü≤è<äj·T+ R m<ä, eT~, eTqdüT‡

n]wüº+ R ø°&ÉT, eTõ®>∑, ø±øÏ, ≈£î+≈£î&ÉT #Ó≥Tº

ns¡ú+ R X¯u≤›s¡ Δ+, ø±s¡D+, <Û äq+, Hê´j·T+,

Á|üjÓ÷»q+, edüTÔe⁄

ø±\+ R q\¢ì~, düeTj·T+, eTs¡D+, ÇqTeTT

Nø£{Ï R n+<Ûäø±s¡+, <äT'K+, sêÁ‹

#˚e R kÕs¡eTT, <ÛÓ’s¡ eTT, bı>∑s¡T

‘·\|ü⁄ R n_ÛÁbÕj·T+, Ä˝À#·q, »„|æÔ

~≈£îÿ R ~X, X¯s¡DeTT, <ë]

bÕ&ç R Hê´j·TeTT, <Ûäs¡àeTT, rs¡TŒ dü«uÛ≤e+,

Ä#ês¡+

bÕeì R Äe⁄, >∑+>∑, ;ÛeTT&ÉT, Vü≤qTeT+‘·T&ÉT,

|ü$Á‘·Tsê\T

$Tdæ$T R ø±+‹, qe˙‘·+, dü+|ü<ä

eT÷\+ R y˚s¡T, yÓTT<ä\T, }&É, ø±s¡D+, |ü⁄Hê~

eTÚøÏÔø£+ R eTT‘·´+, @qT>∑T ≈£î+uÛÑdüú\+, y˚T|òüT+,

X¯+K+

eqeTT R n&É$, »\eTT, düeT÷Vü≤eTT

yÓi#·T R uÛÑj·T|ü&ÉT, dü+ø√∫+#·T

XøÏÔ R ã\+, kÕeTs¡ú +, bÕs¡«‹

ÁX‚j·T+ R düTø£è‘·+, y˚T\T, <Ûäs¡à+

düT<Ûä R bÕ\T, düTqï+, neTè‘·+

Vü≤+dü R n+#·, |üs¡e÷‘·à, ‘Ó\¢>∑Ti¿+, e÷‘·‡s¡ +

Væ≤‘·+ R ˝≤uÛÑ+, πøåeT+, Çwüº+, ñ|üø±s¡+

ø°ås¡eTT R bÕ\T, r|ü⁄, ˙fi¯ófl, bÕ\|æ≥º, eTiÏ¿#Ó≥Tº

HêHêsêú\T|üsê´j·T|ü<ë\T

SCERT TELA

NGANA

166 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

n–ï ` n–Z

n<äT“¤‘·eTT ` nãT“s¡eTT

ÄXÃs¡ + ` n#ÓÃs¡Te⁄

ÄVü‰s¡eTT ` z–s¡eTT

≈£î\´ ` ø±\Te

≈£î\+ ` ø=\+

Kì ` >∑ì

>∑TD+ ` >=q+

B|ü+ ` ~yÓ«

<√wü+ ` <√dü+

<Ûäs¡à+ ` <äeTà+

|üX¯óe⁄ ` |üdüTe⁄

|ü⁄D´+ ` |ü⁄HÓï+

Áù|eT ` Áù|eTT&ç

uÛÑè+>±s¡eTT ` ã+>±s¡eTT

uÛÑøÏÔ ` ã‹Ô, ã–‹

eTTKeTT ` yÓTT>∑eTT

sêX¯ó\T ` sêdüT\T

sêÁ‹ ` sê‹]

$<ä´ ` $<Ó›

yÓ’<äT´&ÉT ` yÓE®

dü+‘√wüeTT ` dü+‘·dü+

düVü‰j·T+ ` kÕj·TeTT

Vü≤è<äj·T+ ` m<ä

n+<Ûäø±s¡eTT R ˝À≈£î\qT n+<ÛäT\T>± #˚j·TTq~ Nø£{Ï

ø±e÷] R eTqà<∏äTìøÏ X¯Á‘·Te⁄ ` •e⁄&ÉT

¬ø’yÓ÷&ÉTŒ R #˚‘·T\T CÀ&ç+∫ #˚j·TTq~ ` qeTkÕÿs¡eTT

|üøÏå R |üø£åeTT\T ø£\~ ` |üøÏå

|üjÓ÷ì~Û R |üj·TdüT‡≈£î (˙{ÏøÏ) ì~Û düeTTÁ<ä+

|ü⁄Á‘·T&ÉT R |ü⁄HêïeT qs¡ø£eTTqT+&ç s¡øÏå+#·Tyê&ÉT ø=&ÉT≈£î

bÂs¡T\T R |ü⁄s¡+˝À ìedæ+#·Tyês¡T ` Á|ü»\T

X‚ qeTT R rÁe+>± b˛e⁄q~ ` &˚>∑

dü+j·T$T R dü+j·TeTeTT (Ç+Á~j·T ìÁ>∑Vü≤+) ø£\yê&ÉT ãTTwæ

ôd’]≈£î&ÉT R d”s¡eTT‘√ (Hê>∑*) H˚\qT <äTqTïyê&ÉT ` ¬s’‘·T

k˛e÷s¡Δ<Ûäs¡T&ÉT R #·+Á<äe+ø£qT •s¡düT‡q <Ûä]+∫qyê&ÉT ` •e⁄&ÉT

Vü‰*≈£î&ÉT R Vü≤\eTT‘√ (Hê>∑*) H˚\qT <äTqTïyê&ÉT ` ¬s’‘·T

Á|üø£è‹ ` $ø£è‹

e⁄´‘·Œ‘·Ô ´sêú\T

SCERT TELA

NGANA

telangana...$

Documents