ا�ب رو���

88-87سال تحصيلي

برنامه ريزي فرهنگي-دانشگاه علوم و تحقيقات رشته مديريت فرهنگي

جمال حسن باراني: گرد آوري

١

� ��� اّ� ا�ّ���� ا�ّ�� ���� اّ� ا�ّ���� ا�ّ�� ���� اّ� ا�ّ���� ا�ّ�� ���� اّ� ا�ّ���� ا�ّ��

٢

فهرست

����� 3

4 #"��! واژ��ن

5 رو��� ا�+* ()'& و %ار$��

6 اول 12�0* /.- , رو���

7 رو��� ١٩١٧ ا�ب

11 رو��� ا�ب ;! #��>* و ; :789

�رCDE FGی�ت @?<=H I ب� 14 ا

�JK *LوM د�OPا =>Q�RS !روTU 16

*VرI *WXYZ[ ب� 16 رو��� ا�ب ^� ا[�\* ا

_`�ab &cJde 20

٣

�����:

روسيه 1917انقالب

كـه بعـد از دولت موقـت با سرنگوني 1917بود كه در سال روسيه، جنبشي سياسي در روسيه 1917انقالب

) برقـرار بـود 1991كه تـا سـال ( اتحاد شورويبه روي كار آمده بود به اوج خود رسيد و به برپايي تزارهاحكومت

: اين انقالب در دو مرحله صورت گرفت. انجاميد

، را از سـلطنت ، آخرين تـزار روسـيه تزار نيكوالي دومبود كه 1917انقالب فوريه ابتدا •

. ، را به قدرت رساند ، الكساندر كرنسكي اين انقالب پس از كمي كش و قوس دولت موقت . خلع كرد

( حزب بلشـويك انقالب اكتبر كه تحت نظارت . است 1917انقالب اكتبر ، دومين مرحله •

، قدرت را رفت به پيش مي والديمير لنينو به رهبري ) سيهدموكرات كارگري رو - منشعب از حزب سوسيال

. طي يك يورش نظامي همه جانبه به كاخ زمستاني سن پترزبورگ و ساير اماكن مهم از دولت موقـت گرفـت

. در اين انقالب افراد بسيار كمي كشته شدند

اي يدادهاي تـاريخي برجسـته رو سن پترزبورگو مسكودر طول اين انقالب در شهرهاي اصلي روسيه همانند

ها را تصرف پاي مناطق شهري در حال پيشروي بود و دهقانان زمين انقالب در مناطق روستايي و رعيتي نيز پابه. رخ داد

)1386, دان &سمي ( . كرده و در حال توزيع مجدد آن در ميان خود بودند

٤

: #"��! واژ��ن

انقالب

روسيه

بلشويك

سوسياليست

تسينومك

اتحاد شوروي

٥

رو��� ا�+* ()'& و %ار$��

بـه بعدها كه آورد پديد را اجتماعي نيروهاي و گذاشت، روسيه بر سزايي به تاثير شد آغاز كه صنعتي انقالب

اجتمـاعي اصـالحات بـه اشـراف، و صـنعتي داران سـرمايه ميان در آزاديخواه عناصر. گرديد منجر تزاريسم براندازي

انقالبيـون . داد مـي تشـكيل را )هـا كـادت ( يـا خواه مشروطه هاي دموكرات كه بودند مايل مشروطه سلطنت و آميز صلح

بـر واقعـاً كـه افرادي بين زمين توزيع از و بودند كرده ادغام باهم را ناردونيك سنت) رولوسيونرها سوسيال( گرا جامعه

واقـع در كـه بودنـد هـا دمـوكرات سوسـيال ،ديگـر راديكال گروه. كردند مي حمايت -رعايا -كردند مي كار آن روي

كـارگر طبقـه و راديكال روشنفكران سوي از پشتيباني كردن جمع با. شدند مي محسوب روسيه در ماركسيسم نمايندگان

)صداي مردم(. نمودند مي حمايت سياسي و اقتصادي اجتماعي، انقالب از آنها شهرنشين،

بـه راديكـال هـاي بلشـويك : شـد تقسيم جناح دو به روسيه كارگري دموكرات سوسيال حزب 1903 سال در

كـه بودنـد عقيـده بـراين هـا شويكبل. لنين سابق دوست مارتف، يولي رياست به رو ميانه هاي منشويك و لنين، رهبري

يـك تشـكيل از ، لنـين والديميـر رياست تحت هاي بلشويك. نمود خواهد رشد آرامش با و تدريجاً روسيه سوسياليسم

پيشـگامان گـروه عنـوان به تا بود قوي حزبي نظام يك به مقيد كه نمودند مي حمايت اي حرفه انقالبيون از منتخب گروه

رهبـر . شـود تزاريسـم رژيـم جـايگزين كارگري دموكراتيك جمهوري يك و كند عمل قدرت كسب براي كارگر طبقه

.اعتقاد داشت كه انقالبي سراسري تنها راه حـل مشـكالت روسـيه اسـت ) 1870-1924والديمير ايليچ لنين( بلشويكها،

)1360, آذري &باستاني (

رو��� ١٩٠h ا�ب

بـه عمده اي ضربه) 1904-1905( سالهاي در ژاپن -روسيه جنگ در روسي مسلح نيروهاي بار فاجعه عملكرد

،خـونين يكشـنبه عنـوان تحت اي واقعه ،1905 ژانويه در. داد افزايش كشور آن در را ناآرامي و نمود وارد تزاري رژيم

تـا نمـود هـدايت پترزبـورگ سن در زمستاني كاخ سوي به را كثيري جمعيت )گاپون پدر( كشيشي كه داد رخ زماني

آتـش نهـا آ سوي به سربازان رسيدند، قصر به جمعيت كه زماني. نمايد ارائه دوم رومانف نيكوالي تزار به را اي عريضه

اعتصـابي كـردن برقرار با كه آمدند خشم به كشتار اين از چنان مردم هاي توده. رساندند قتل به را نفر صدها و گشودند

شهرها بيشتر در كارگران شوراهاي. بود 1905 سال در روسيه انقالب آغاز نشانگر اين. شدند جمهوري خواستار عمومي

. نمايند هدايت را انقالبي هاي فعاليت تا آمدند وجود به

٦

معـروف اكتبر بيانيه ميلي بي با رومانف نيكوالي تزار ،1905 اكتبر در. ماند ناكام نيز حكومت و شد فلج روسيه

توسعه درآن راي حق. نمود مي تاييد تغييري هيچگونه بدون را) قانونگذاري مجلس( ملي دوماي ايجاد كه نمود صادر را

امـا شـدند، راضـي روهـا ميانـه . درآيد اجرا مرحله به توانست نمي دوما سوي از تصويب بدون قانوني هيچ و يافت، مي

تـا . نمودنـد سـازماندهي را جديدي اعتصابات دليل همين به و دانستند مي ناكافي را امتيازات اين ها دموكرات سوسيال

. شـد تقويـت رومانف نيكوالي تزار موقعيت كوتاه مدتي براي تنها و داشت، وجود تفرقه طلبان اصالح بين ،1905 سال

)1384, دان(

اول 12�0* /.- , رو���

امـا هسـتند جنـگ مخـالف هـا بلشـويك فقط نخست. شود مي اول جهاني جنگ وارد روسيه 1914 اوت در

و اشـتياق بـا هـوادارانش و دوم رومـانف نيكوالي تزار. ميرساند حداقل به را تزار سلطنت حاميان روسيه هاي شكست

ميـدان در ،»صـربها « روسيه، ارتودوكس اسالوي رفقاي از دفاع به تا شدند، اول جهاني جنگ وارد »پرستي ميهن حس«

در ضـعف اما. كند پشتيباني فرانسوي نيروهاي از تا شد آلمان وارد روسيه ارتش ،1914 اوت در. بپردازند مبارزه اصلي

. ماند پنهان دوآتشه گرايي ملي پوستين زير در كوتاهي زمان مدت براي تنها آن دولت فساد و كفايتي بي و روسيه اقتصاد

بـر آلمـان كنتـرل و نمـود ناراحت روسيه در را مردم بيشتر زودي به حكومت، كفايتي بي و نظامي هاي نشيني عقب اما

قطـع بـالقوه بازارهـاي و خارجي منابع بيشتر از را روسيه دست ،سياه درياي بر عثماني -آلمان نظارت و بالتيك درياي

. نمود

سـوخت و غذا منبع كمبود. بود رفتن تحليل حال در »پرستي ميهن حس« و جنگ تاثير ،1915 سال اواسط از

ها كارخانه درآمد كم كارگران ميان در اعتصابات. بود فزوني حال در تورم و آور سرسام مجروحان تعداد داشت، وجود

يـك طريـق از رژيـم به عامه اعتمادي بي ضمناً،. بودند ارضي اصالحات خواستار وقفه بي كه بود يافته افزايش رعايا و

او ترور. داشت وقت حكومت درميان فراواني سياسي نفوذ كه شد مي منتشر )راسپوتين گريگوري( پنهاني، سواد كم منبع

. كند حفظ را استبدادي حكومت رفته دست از وجهه نتوانست اما ،داد پايان رسوائي اين به 1916 سال اواخر در

TU ��ijk �lmnopرا;

را با قطار از سوئيس بـه سـوئد و از آنجـا بـه لنينحكومت آلمان با هدف كارشكني و خرابكاري در روسيه

شـود او گرچه بلشويك نيست اما با لنين هم آواز مي. شود تروتسكي نيز از امريكا وارد پطروگراد مي. آورد پطروگراد مي

سازمان دهندگان . استالين قبال در داخل روسيه در تدارك قيام فعال ميباشد. كه حكومت موقت حكومت بورژوايي است

٧

به ميـان »تمام قدرت در دست شوراها«و »ها ها براي دهقان تمام زمين«، ».به جنگ خاتمه دهيد «شويك با شعار لنين بل

از ميان بـيش از . شود ها برگزار مي با حضور نمايندگان سربازها، كارگران و دهقان نخستين كنگره شوراها. آيند مردم مي

همچنـان در پـي كرنسكي حكومت موقت. شود اما كم كم به آنان افزوده مي ،ها هستند نفر از بلشويك 105نماينده 600

)ويكيپديا( .شود هاي متوالي باعث فرار سربازان از جبهه مي ادامه جنگ است اما شكست

رو��� ١٩١٧ ا�ب

از بعـد كـه موقـت دولت سرنگوني با 1917 سال در كه بود روسيه در سياسي جنبشي روسيه، 1917 انقالب

. انجاميد بود برقرار 1991 سال تا كه شوروي اتحاد برپايي به و رسيد خود اوج به بود آمده كار روي به تزارها حكومت

از را روسـيه، تزار آخرين دوم، نيكوالي تزار كه بود 1917 فوريه انقالب ابتدا: گرفت صورت مرحله دو در انقالب اين

. رساند قدرت به كرنسكي، الكساندر رهبري به موقت را دولت ،قوس و كش كمي از پس انقالب اين.كرد خلع سلطنت

. است 1917 اكتبر انقالب مرحله، دومين

يـك طي تقريباً. داد رخ) پترزبورگ سن سابق نام( پتروگراد در كارخانه يك در اعتصابي 1917مارس سوم در

بـه و نمـود منحـل را دومـا ،تزار كه زماني. درگرفت خياباني جنگ و شدند سرگردان ها انخياب در كارگران تمام هفته

آغاز، بلشويكها گروه در. شد1917 فوريه انقالب موجب وي دستورات بازگردند، خود كار به كه داد دستور اعتصابگران

شد، چرا كه آنـان ظـاهرا شهرهاي بزرگ بيشتر سيطره نفوذشان بخصوص در 1917انقالبي كوچكي بودند، اما در سال

)1378, آنين( »صلح، زمين، نان« : مي دادند آنچه را كه اكثر مردم بدنبالش بودند نويد

رو��� Tr١٩١٧رq ا�ب

برگذاركردند، را خود جمعي دسته جلسات ،رژيم به اعتنا بدون اعتصابگران و نپذيرفت، را انحالل دستور دوما

تاييـد بـا و لـووف لفوف شاهزاده رياست به موقت دولت ،بعد روز چند. گرفت قرار كارگران كنار در علناً نيز ارتش و

و كـارگران شوراي يك پتروگراد در ها سوسياليست ضمناً،. نمود گيري كناره حكومت از تزار بعد روز. شد تشكيل دوما

. بازگردانند آن به بود شده سلب دوما از كه را قدرتي تا دادند تشكيل سربازان از نمايندگان

پيشـروتر او از كـه گرديـد وي جايگزين كرنسكي الكساندر و داد استعفاء موقت دولت رئيس ،جوالي درماه

شـوراهاي تاسـيس طريـق از را خـود سازمان شوراها، كرنسكي، حكومت زمان در. نبود راديكال كافي حد به اما ،بود

)1378, آنين(. دادند گسترش كشور سراسر در محلي

٨

و خوشـايند مردمـي هـاي تـوده بـراي كه شد جهاني جنگ در روسيه درگيري ادامه مهلك اشتباه مرتكب كرنسكي

. سازد خارج جنگ گردونه از را روسيه بتواند تالش با بود اميدوار و شد روسيه وارد سوئيس تبعيد از لنين،. نبود مطلوب

)1378, آنين(. گرفت صورت سرباز و كارگر رعيت، هزاران توسط استقبال مورد شد، ايستگاه وارد كه لنين ترن

رو��� ١٩١٧ اstu= ا�ب

را دولت كنترل سربازان و كارگران شوراهاي تاريخي، وقايعي از پس. است 1917 اكتبر انقالب مرحله، دومين

انقـالب ”عنـوان بـه وقـايع ايـن فرسـتادند، تبعيـد به را او موقت دولت و كرنسكي و گرفتند دست به 1917 اكتبر در

. گرديد مشهور” روسيه 1917اكتبر

نظامي يورش يك طي را قدرت رفت، مي پيش لنين رهبري به و بلشويك حزب نظارت تحتكه اكتبر انقالب

كمـي بسـيار افراد انقالب اين در. گرفت موقت دولت از مهم اماكن ساير و پترزبورگ سن زمستاني كاخ به جانبه همه

تـاريخي رويـدادهاي پترزبـورگ سـن و مسـكو هماننـد روسـيه اصلي شهرهاي در انقالب اين طول در. شدند كشته

شهرها گرسنگي و بـي كـاري ارتشي ها شورش كرده و پست هاي خود را ترك مي نمودند؛ در . دادند رخ اي برجسته

را هـا زمـين دهقانـان و بود پيشروي حال در شهري مناطق پاي پابه نيز رعيتي و روستايي مناطق در انقالب موج مي زد

در مناطق روستايي، كشاورزان بـا تصـاحب زمنيهـا بـراي . بودند خود ميان در آن مجدد توزيع حال در و كرده تصرف

)1378, آنين(. انقالبي به پا كرده بودند خودشان

در روز هفـتم . صاحب اكثريـت شـدند ) انقالبي كارگان كميته هاي(، بلشويكها در شوراها 1917تا ماه نوامبر

نظامي كه از جانب كارگران، نظاميان و ملوانان حمايت مي شـد، قـدرت را در ، بلشويكها در يك كودتاي1917نوامبر

امور كميسر تروتسكي و شورا صدر لنين و آورند مي بوجود را خلق كميسرهاي شوراي ها بلشويك.گرفتند روسيه بدست

لغـو خصوصي مالكيت. شود مي برگزار شوراها كنگره دومين و آيد مي در ها بلشويك تصرف به مسكو. شود مي خارجه

رسـما هـا بلشويك 1918 در. شود مي تقسيم مردم ميان ها زمين تمام. شود مي واگذار روستايي شوراهاي به امور كليه و

)1378, آنين(. دهند مي تغيير شوروي اتحاد كمونيست حزب به را نامشان

�lvw !=sQز ر�y:

بـوده و )كـارگر طبقـه ( پرولتاريا نمايندهكه بلشويكها او بر اين باور بود. لنين اعتقادي به دموكراسي نداشت

در واقـع بـه معنـي اعالم كرد كه» استبداد پرولتاريا«لنين يك حكومت . سرمايه داران خارج شوندزير سلطه بايستي از

) منصـفانه نـا ( پيمان« انعقاد با جهاني جنگ مشكل از را ها بلشويك دولت توانست لنين .حكومت استبدادي بلشويك بود

٩

هـاي سـرزمين فنالند، اراضي به نسبت ادعايي هرگونه از ها بلشويك آن در كه برهاند آلمان، با »ليتوفسك – برست1918

)1360, آذري &باستاني (. نمودند مي پوشي چشم عثماني امپراطوري نيزقلمرو و اوكراين، بالروس، لهستان، بالتيك،

`�z از ا�ب

جنگ شديد داخلي باعث ويرانـي 1920تا 1918سال از. زندگي در روسيه بعد از انقالب بسيار دشوار گرديد

ميليونها نفـر . و مردم براي يافتن غذا شهرا را رها كرده و به روستاها پناه بردند اقتصاد كشور از هم پاشيد. كشور گرديد

بـا تروتسـكي رهبـري بـه سـرخ ارتـش .با اين همه، بلشويكها به حكومت خود ادامه دادند. اثر قحطي جان سپردند در

سـازماندهي بـه شـروع سفيدها، جنبش عنوان تحت ضدانقالبيون قدرتمند گروه. جنگند مي انقالبي ضد فيدس گاردهاي

بـه را متعـددي اعزامي لشكرهاي )كشور 22( متفقين و متحدين كشورهاي حال درعين. نمودند شوراها براندازي جهت

پيمـان خـاطر بـه آلمـان با ها روس كه ترسيدند مي متفقين. نمايند حمايت بلشويك ضد نيروهاي از تا فرستادند روسيه

خـود مبارزات سلسله بتوانند سفيد هاي روس كه بودند اميدوار همچنين آنها نمايند؛ پاخت و ساخت ليتوفسك -برست

)2007اكتبر, ساده(. بخشند تداوم آلمان عليه را

كـه توسـط مختلف هاي سفيد ارتش و بلشويك ارتش سرخ بينهاي داخلي در روسيه جنگ 1918تابستان در

بسياري از هـر هاي فجايع و قتل عام. شدند، آغاز شد ، پشتيباني مي ها هاي خارجي مخالف بلشويك قدرت حاميان تزار و

.دكشتن »امروزي قزاقستان« اورال اش را در اكاترينبورگ واقع در ها تزار و خانواده بلشويك. دو طرف رخ داد

دشـمنان و روسيه سابق متحدين سوي از و گرفت، قرار خطرناكي موقعيت در ها بلشويك رژيم 1918 پائيز در

نيروهـاي و اوكراين و بالروس در گرا ملي خواهان جمهوري با پراكنده درگيري وارد و گرفت، قرار دشمني مورد داخلي

پيش از تعطيل شدن توسط دولت دموكراتيك، يك روزمجمع موسسان برگزيده 1918ژانويه 5. گرديد طلب مرج و هرج

.دهد بلشويك تشكيل جلسه مي

همـه كـه شـد آغـاز چكا و سرخ ارتش طريق از روسيه در ارعاب دوره اضطراري، وضعيت اين با مقابله در

را اجتمـاعي عناصـر تمامي رضايت توانستند نمي ها بلشويك متعالي، اهداف دليل به اما. ساخت نابود را انقالب دشمنان

تمـامي نفـرت مـورد چراكـه كردنـد، نـابود را تزارهـا مخفي پليس تزاري، موسسات ديگر كنار در آنها. نمايند كسب

. نمودند جايگزين ديگر سياسي پليس يك با را آن خود حكومت بقاي تضمين براي و بود، سياسي هاي دسته

بر اكثر نواحي امپراتـوري روسـيه سـابق برقـرار را بلشويكها در جنگ هاي داخلي پيروز شدند و تسلط خود

و نمودنـد، تخليـه را كشور اين خارجي سربازان گرديد، سركوب سفيد گاردهاي مقاومت هرگونه 1920 سال تا .كردند

)1360, آذري &باستاني ( . شد تاسيس قفقاز و اوكراين بالروس، در بلشويك هاي دولت

١٠

ارتش سرخ، شورش را بـا . شدند ، خواستار بازگشت دموكراسيشورش كرونستاد ملوانان در 1921در مارس

ت اقتصادي جديد خود را معرفـي لنين سياس. اد در حال ويراني استاقتصدر اين سال .كند خونريزي بسيار سركوب مي

انسان را در طول زمستان ميليون 5قحطي حداقل با اين وجود،. شمارد و بازار آزاد به شكل محدود را مجاز مي نمايد مي

)1360, آذري &باستاني ( .برد از بين مي

�د TUرو! OPا

گردد ، تاسيس ميشوروي موسوم به اتحاد) USSR( شوروي سوسياليست جماهير اتحاد 1923باالخره در سال

شـوروي تسـلط خواهـد بر سر اينكه چه كسي بعد از مرگ او بر اتحاد رود، سپس كشمكش لنين از دنيا مي 1924و در

)1384, دان( .گيرد يافت، در مي

�Hا �a{|ر�} &~T�� �l���ر ����<= ا���n�

اش در بر سر جانشيني 1924بعد از مرگ لنين در سال م پس از جدال قدرتي كه 1929ژوزف استالين در سال

رهبـر و اسـتالين شـود دو سال بعد، تروتسكي اجبارا به خارج از كشور تبعيد مي. دهد تروتسكي را شكست ميگرفت،

. كنـد شدن را آغاز مـي صنعتي استالين همه قدرت را در دست گرفته و حركتي سريع به سوي. مي گردد اتحاد شوروي

نتيجه چنين حركتي، تغييرات بسيار وسيعي در ساختار اجتمـاعي در. گردند ها به كار در مزارع اشتراكي وادار مي رعيت

امـا .شـوند شوند و به كار در مزارع اشتراكي مجبور مي هاي خود رانده مي بسياري از زمين دهقانان. دهد كشور رخ مي

حكومت اسـتالين . تر است افزون ، به سوي توسعه بيشتر و حاصل همه اينها تغيير وضعيت كشور از اقتصادي عقب مانده

مخـالف رژيمـش بـود يـا بـه زنـدان او هـر كسـي را كـه . ي در طول تاريخ بوددهاي استبدا يكي از بدترين حكومت

.فرسـتاد گوالگ هاي پوچ و ناچيز دستگير نمود و به به علت پليس مخفي بسياري از مردم را. كشت انداخت و يا مي مي

مرزهاي شوروي بسيار بـه .ظامي و صنعتي و علمي اين كشور پديد آمداما در مقابل تغييرات بسيار شديدي در قدرت ن

به عقيده برخي مورخين ، اين. ابرقدرت جهاني گشت تبديل به ،پيش رفت و اين كشور از كشوري دسته دوم در اروپا

غيرانسـاني هرچند اين عملي. بهايي بوده است كه براي توسعه شديد شوروي پرداخته شده است ،قربانيان و سركوب ها

ـ ، كشورهاي صنعتي نظير آمريكا و است، اما به هرحال ، بـه عتي شـدن و در جريـان آن نانگلستان و فرانسه نيز بـراي ص

به شدت ، كشورهاي ديگر جهان را ها بعالوه بسياري از اروپايي. استثمار آنها پرداخته بودند سركوب كارگران خويش و

)1384, دان( .ها را به بردگي كشيدند آفريقائياستعمار كردند و بسياري از

١١

رهبران كمونيست در طي يك . نمايد حزب كمونيست مي استالين شروع به پاكسازي ارتش و 1938تا 1936از

مايـه اسـتهزاي ، مشخص شـده و محكوميت متهمين حتي پيش از محاكمه آنها. كنند محاكمه نمايشي اعتراف و اقرار مي

)1384, دان( . بسياري از افسران ارشد ارتش اعدام گشتند. دستگاه قضائي بود تمام

�ز! رو���]T�

. كار به قيمت جان افراد بيشماري تمـام شـد حكومت شوروي باالخره موفق به نوسازي روسيه گشت، كه اين

بسياري از كشورهاي جهـان ، در زمـان هـايي ، از . اداره مي شدند توسط يك حزبدر اين حكومت ، اقتصاد و دولت

تشـخيص يعني بصورت متمركز و برنامه ريزي شده ، نابساماني ها را. كشور خود بهره گرفته اند اين شيوه براي اصالح

داده ، به درمانش بپردازند

:789 ; و #��>* ;! ا�ب رو���

روسيه پيش از انقالب، همچنـان كـه گفتـيم، . را نيز دارد ت و كاستي هاي خاص خودشاما اين شيوه ايرادا

. در آستانه دگرگـوني بـه سـرمايه داري قـرار گرفتـه بـود ) اگر چه ديرتر از موعد(اقتصاد فئودالي داشت كه به تازگي

دسته . داري را بر گرده مي كشيدندبنابراين مردم آن ستم دوگانه ي قوانين ارضي فئودالي و آغاز مناسبات كاري سرمايه

اين گروه، . اي از ماركسيست ها بر اين عقيده هستند كه انقالبيون قدرت سياسي را با استفاده از فرصت به چنگ آوردند

مي دانند؛ و به اعتقادشان از ديـدگاه "چگونه يك انقالب ماركسيستي نكنيم"انقالب روسيه را، نمونه اي عيني از اينكه

كه تروتسكي ايـن امـر را كـامال . (اركسيستي محض، اين تحوالت، تناسبي با تئوري ماترياليسم تاريخي نداردتئوري م

دليل اين عقيده شان اين است كه، طبق تئـوري مـاركس، اولـين كشـوري كـه بايـد ) مطابق قانون تاريخي مي دانست

البتـه مـاركس . ي صنعتي بسيار پيشرفته بـود دستخوش انقالب كمونيستي مي شد، انگلستان يا برخي از ديگر اقتصادها

اما روسيه را در هر حال عقب افتاده تـر از آن . گفت انقالب ممكن است در كشور كمتر پيشرفته آلمان نيز وقوع يابد مي

به اعتقاد اين رفقا، آنگاه كه كمونيسم در نقاط ديگر پا گرفت، كمونيسم روسي مـي توانسـت . مي دانند كه پيشگام شود

.اله روي وفادار آن باشددنب

ايـن . پيش بيني ماركس اين بود كه انقالب كمونيستي در پيشرفته ترين نظام هاي سرمايه داري روي مي دهـد

را تا باالترين سطحي كه سرمايه داري توان آن را داشت، رشد مي دادنـد و ) يعني تكنولوژي(نظام ها نيروهاي توليدي

كسي ادعا نمي كند كه روسـيه تـوان توليـدي بـااليي . ود، راه به كمونيسم مي بردندآنگاه به دليل بحرانه اي داخلي خ

، روسيه تازه گام به مرحله ي سرمايه داري گذاشته بود و از نظر اقتصادي در مقايسه بـا قـدرت هـاي عمـده ي ! داشته

١٢

گـي، از د به بهانـه عقـب مانـده باي» عقب مانده«اما آيا سوسياليست هاي كشورهاي . اروپايي پنجاه سال عقب مانده بود

هـر » عمل سياسي«ورگ، به نظر لوكزامب. ُرزا لوكزامبورگ با اين نظر مخالف بوده امسلم! فعاليت سياسي دست بشويند؟

البته لوكزامبورگ عقيده داشت كه شـيوه عمـل و . گونه نارسايي و نارسيدگي در شرايط عيني انقالب را جبران مي كند

مبتني بر خـود آگـاهي طبقـاتي، خـود «چرا كه . نظريه لنينيستي در مورد حزب، نمي تواند به تحقق سوسياليسم بينجامد

. مي انجامد» وظيفه شناسي«و » ديسيپلين«به نظر او، برداشت لنينيستي تنها به » .ها نيستجوش، مستقيم و بالفاصله توده

گرچه خود لوكزامبورگ به نارسايي فكري و بي حركتي طبقه پرولتاريـا اذعـان داشـت و از دشـواري برقـرار سـاختن

ا وسيله اصلي تحقق انقالب سوسياليستي سوسياليسم با توجه به روحيه طبقه كارگر آگاه بود، اما با اين حال، تنها توده ر

تروتسكي حزب انقالبي . ظاهر شود» روح جمعي«به نظر او پرولتاريا، تنها مي توانست در قالب توده واجد . مي دانست

لوكزامبورگ مـي . را در تحليل نهايي، مامايي مي نامد كه تنها مي تواند ادعا كند كه مجبور به انجام عمل سزارين است

در درون » .ب نمي تواند به صورتي قضا و قدري، دست روي دست بگذارد و منتظر ظهور وضع انقالبي باشدحز«گفت

شـيوه هـاي نفـوذ پارلمـاني جـاي حزب سوسيال دموكرات آلمان نيز از ضرورت اعتصاب توده اي و عمل توده اي به

يك و رمانتيك بوده باشد، اما به هـر حـال، سمبلي ايدئولوژ اوده ها در انديشه لوكزامبورگ صرفشايد ت. كرد حمايت مي

)فلسفه تاريخ( .اتكا كرد -نه گروه برگزيده انقالبيون -براي پيروزي انقالب، بايد به مردم

) كائوتسكيسـت هـا (شويك هـا بلگروهي موسوم به : در داخل جنبش انقالبي روسيه، بحث شديدي باالگرفت

كردند كه شرايط در روسيه آماده ي يك انقالب ماركسيستي نيست و روسيه قـادر بـه حركـت در راسـتاي استدالل مي

اين ديدگاه حزب . به باور آنها هر گونه تالشي در اين راستا منجر به بروز فاجعه خواهد شد. انقالب سوسياليستي نيست

غيـر «اعت نخست، انقالب روسيه را به عنوان انقالبي س 24سوسياليست بريتانيا نيز بود كه به خود مي بالد كه در همان

روسيه در مقايسه با قدرت هاي عمده ي اروپايي كشوري عقـب مانـده بـود، امـا بخشـي از . محكوم كرد» ماركسيستي

در . يعني گام به مرحله ي سرمايه داري گذاشته بود و عضوي از سيستم جهـاني سـرمايه داري بـود . اقتصاد جهاني بود

مسـتحكم زيـادي دارد و حلقـه هـاي ) كشـور (زنجير دنياي سرمايه داري، حلقه هاي : ساده تر مي توان گفت يك مثال

زنجير در ضعيف ترين حلقـه اش ": لنين نيز براي رساندن مفهوم انقالب روسيه همين مثال را مي زند. درضعيف نيز دا

نتيجه ي تضـاد هـاي (شدند براي بريدن از جنگ و تروتسكي اينگونه ادامه مي دهد كه مردم روسيه مجبور ". شكست

طبـق . به اين طريق، زنجير جنگ، در ضعيف ترين حلقه اش شكسـت . طبقه حاكمه را سرنگون كنند) امپرياليسم جهاني

نظـر تروتسـكي ايـن اسـت كـه گرايشـات عمـده سيسـتم . گفته كلوزويتز، جنگ، ادامه سياست است با وسايل ديگر

هر چـه نيروهـاي كلـي توليـد . ، در جنگ اول جهاني، تنها خود را خشن تر منعكس ساختند»دوران صلح«امپرياليستي

بيشتر رشد نمود، رقابت در بازار هاي جهاني شديدتر، متخاصمات هر چه برنده تر، و رقابت تسليحاتي هر چه ديوانه تر

سكي به اين دليـل مقـام اول را در تروت. گرديد و اين اقدام براي شركت كنندگان ضعيف تر، بيش از پيش مشكل گشت

١٣

زنجير دنياي سـرمايه داري هميشـه تمايـل "سقوط كردن به كشور هاي عقب مانده مي دهد؛ و نتيجه گيري مي كند كه

)فلسفه تاريخ( ".دارد در ضعيف ترين حلقه اش بشكند

اي پيروزي يك انقالب، تنها يك سـري دسـتور العمـل انقالب هاي موفق، به اين دليل بسيار كم هستند كه بر

تروتسـكي در جـواب كتـاب . اسـت ...) اجتماعي، سياسـي و (انقالب مستلزم يك سري شرايط . تكنيكي، كافي نيست

اگر روسيه در شكمش انقالب را حمل نكرده بود، هـيچ دسـتورالعمل «: ماالپارت، نويسنده فاشيست ايتاليايي، مي گويد

امـا . انقالب روسيه مي بايست يك انقالب بورژوايي مـي شـد » .ي توانست انقالب اكتبر را به دنيا بياوردتاكتيكي اي نم

اگر بورژوازي جسورانه مسئله ارضي را . همانطور كه تروتسكي نيز بر اين عقيده بود، بورژوازي روسيه، ضد انقالب بود

اما بورژوازي روسيه دير به صحنه آمده بود و . قدرت نبود قادر به تسخير 1917حل كرده بود، پرولتاريا روسيه، در سال

. و حق تعيين سرنوشت جامعه بورژوازي به پرولتاريا منتقل شده بود! نمي توانست دست روي مالكيت فئودالي بلند كند

سـو و لوكزامبورگ اين موضوع را قبول داشت كه مسايل انقالب شوروي را ، كه ناشي از جريانات بين المللي از يـك

تروتسكي در جـواب . مسايل ارضي از سوي ديگر بود، نمي شد در درون مرزهاي جامعه ي بورژوايي حل و فصل كرد

سال نخست، چه با يك تعرض نظامي موفق از خارج، و چه با اشتباهات غير قابـل 15اين پرسش كه حتا اگر در همان

بـه ": شوروي بر پا شود، چه مي شود؟ پاسخ مـي دهـد جبران حكومت شوروي، سرمايه داري دوباره در قلمرو پهناور

، ناتواني تاريخي اش نيز به پا خواهد خواست و چنين سـرمايه داري بـه زودي قربـاني همـان )سرمايه داري(همراه آن

)فلسفه تاريخ( ".باعث انفجارش گرديد 1917تناقضاتي خواهد شد كه در سال

، پيشروي انقـالب و رل تـاريخي پرولتاريـاي جـوان 1917ي انقالبي مدت ها پيش از حوادث ماركسيست ها

شكل پيش بيني . در انتهاي اين بخش، گوشه هايي از نوشته لئون تورتسكي را مرور مي كنيم. روسيه را پيش بيني كردند

):1905ه در سال نوشته شد(ها بر انقالب اكتبر تقدم داشت كه سال) تئوري انقالب اكتبر(سياسي

در يك كشوري كه از نظر اقتصادي عقب افتاده است، پرولتاريا مي تواند زودتر از يك كشور سـرمايه داري "

در حالـت يـك (انقالب روسيه شرايطي را ايجاد مي كند كه تحت آن، قدرت مـي توانـد . ... پيشرفته، به قدرت برسد

ل از آنكه سياست ليبراليسم بـورژوايي، فرصـت داشـته باشـد كـه هنـر به پرولتاريا منتقل گردد، حتا قب) انقالب پيروز

سرنوشت ابتدايي ترين منافع انقالبي دهقانان با سرنوشـت كـل . ... حكومت كردنش را كامال در معرض تماشا قرار دهد

آزادكننـده در به محض رسيدن به قدرت، پرولتاريا به عنوان طبقه. انقالب، يعني سرنوشت پرولتاريا، پيوند خورده است

پرولتاريا به عنوان نماينده انقالبي ملت، رهبـر مـورد تصـديق مـردم در مبـارزه بـا . ... مقابل دهقانان ظاهر خواهد شد

رژيم پرولتاريايي، از اولين لحظه، مجبور خواهد شد كه براي . حكومت مطلقه، بربريت و بندگي، وارد حكومت مي شود

انقالب روسيه از نظـر . ... عظيمي از مردم روسيه به آن پيوسته است، قد علم كندمسئله ارضي، كه سرنوشت توده هاي

بنـابراين پيـروزي انقـالب فقـط بـه . ولي بورژوازي روسيه ضد انقالب است. وظايف آني، يك انقالب بورژوايي است

١٤

توقف نخواهد كرد و به ولي پرولتارياي پيروز، در حد پروگرام بورژوا دمكراسي . صورت پيروزي پرولتاريا ممكن است

نيروهاي . ... انقالب روسيه، اولين مرحه ي انقالب سوسياليستي جهاني خواهد شد. پروگرام سوسياليسم ادامه خواهد داد

. يك جامعه سوسياليستي در درون مرزهاي ملي عملي نيسـت . توليد ملي مدت هاست كه از محدوده ملي فراتر رفته اند

يك خيال » سوسياليسم در يك كشور«صادي يك دولت كارگري چشم گير باشد، پروگرام هر چقدر هم موفقيت هاي اقت

خام خرده بورژوايي است، تنها يك جمهوري فدرال اروپايي و سپس جهاني مي توانـد عرصـه اي واقعـي بـراي يـك

)فلسفه تاريخ( )مورسو روكانتن(". ...سوسياليستي هماهنگ باشد

�رI FG ا�بH ت� @?<= CDEی

معتقـد ماركس. رسانيد بپايان داري سرمايه اقتصاد بررسي با و شروع مذهب به انتقاد با را خود تئوري ماركس

حـل قابل سيستم اين در اجتماعي هاي تضاد و گردد مي گارگر طبقه بيچارگي و فقر باعث داري سرمايه سيستم كه بود

)فلسفه تاريخ( .نيستند

: قول نقل چند نخست

“داد قـرار كـارگر طبقـه دولـت اختيـار در را آنها و ه مصادر را دار سرمايه توليدي وابزار سرمايه تمام بايد”

يعني سرنيزه، و توپ اسلحه، بوسيله را خود خواستهاي مردم از بخش يك كه است كردي عمل يك انقالب“ )مانيفست(

نبرد بيك برنده حزب براي نبرد اين آنجائيكه از و كنند مي تحميل مردم از ديگري بخش به ، كننده سركوب ابزار باتمام

آنهـا بـه را خـود قـدرت ارتجاعي نيروهاي بين در وحشت و رعب ايجاد و زور با حزب اين بايد نگردد تبديل بيهوده

را جديـد جامعـه تولد و قديم جامعه مرگ درد روند ميتوان انقالبي ترور بوسيله فقط”) 18 جلد ماركس(“ بدهد نشان

صـراحت بـا مـاركس بلكه اند، نكرده بيان استالين يا و لنين را ها گفتار اين آلماني بزبان 5 جلد ماركس( “نمود كوتاه

كشـورهاي رهبـران واقـع در. كرد استفاده تروريستي متدهاي از بايد آن تثبيت و بقدرت رسيدن براي كه كند مي اعالم

كـه نيسـت درسـت نظريه اين بدينسان. گذاشتند عمل به را) ماركس( خود پيغمبر هاي گفته فقط سابق، سوسياليستي

هـا ميليـون نـابودي آيـا . است جامعه سطح در آن آوردن در اجرا به فقط اشكال و است انساني اي ايده كمونيسم ايده

گذشـته قـرن فيلسـوف . ؟ نـدارد قرار ماركس تئوري با مستقيم رابطه در … و كامبوج و سوسياليستي روسيه در انسان

اينكـه يـا و تغيير را ماركسيسم چهره استالين آيا كه است اين سوال: ميكند اشاره) Ernst Bloch( بلوخ ارنست آلمان

)فلسفه تاريخ(. داد؟ نشان آنرا واقعي چهره

معتقـد ماركس. رسانيد بپايان داري سرمايه اقتصاد بررسي با و شروع مذهب به انتقاد با را خود تئوري ماركس

حـل قابل سيستم اين در اجتماعي هاي تضاد و گردد مي گارگر طبقه بيچارگي و فقر باعث داري سرمايه سيستم كه بود

١٥

بـه را طبقـات ديگـر همچنـين و دار سرمايه طبقه ميتواند كه است گارگر طبقه فقط كه كنند مي اضافه ماركس. نيستند

ناجيـان جـاي واقع در. نمايد ايجاد انسانها براي زمين روي در را بهشت بشريت ناجي بعنوان و بفرستد تاريخ گورستان

طبقـه شـود مـي نـاجي مـاركس تئوري در گارگر طبقه اگر. گردد مي واگذار گارگر طبقه به ماركس تئوري در مذهبي

مطلـق امـر يـك بعنوان ماركس دكترين اين كه زماني و گردند مي تبديل شيطان به جامعه قشرهاي ديگر و دار سرمايه

)فلسفه تاريخ(. است هموار “انقالبي ترور” بوسيله شياطين نابودي براي راه گيرد قرار آن طرفداران تائيد مورد

جامعه از بخشي تئوري اين( نيست بحث مورد جا اين در علمي غير يا و است علمي ماركس تئوري اينكه آيا

قطـب دو بـه را دنيا تئوري اين. است جامعه از ها ماركسيست فهم و درك مهم بلكه) نمود بررسي بدرستي را 19 قرن

سوسياليست ماركس زمان در ديگران اين از يكي. اجتماع ديگر طبقات و اقشار قطب و گارگر طبقه قطب: نموده تقسيم

مـاركس شـديد انتقاد مورد بپذيرد را ماركس نظرِيات نشد حاضر Proudhon كه زماني. بود Proudhon فرانسوي

)فلسفه تاريخ(. كند مي پشتيباني دارن سرمايه از كه گرديد متهم حتي و گرفت قرار

نظريـات بـاقي و اسـت مـاركس تئـوري هـم آن و اسـت علمي و درست تئوري يك فقط ماركسيستها براي

نمي باقي جامعه در بحث و فكري تبادل براي مكاني ماركس تئوري چارچوب در. گردند رد بايد و علمي غير اجتماعي

غيـر افكـار تنها نه استالين و لنين زمان در. است دار سرمايه طرفدار است، ما دشمن نيست ما فكر هم كه كس هر: ماند

مـي فرسـتاده “تاريخ گورستان” به ميكردند بيان را نظريات اين كه افرادي بلكه گرديد نمي واقع قبول مورد ماركسيستي

)فلسفه تاريخ(. شدند

كـه همـانطور بلكـه نبـود، افكـار آزادي فقـدان نتيجـه فقـط استالين و لنين دوران وانساني اجتماعي فاجعه

Proudhon بخشـهاي مـابين رقابـت نبـودن و خصوصـي مالكيـت سلب و دولتي اقتصاد بود داده هشدار ماركس به

تمـام فعاليـت و لغو را مجلس لنين 1918 سال در. گردد مي جامعه در استبداد آمدن بوجود به باعث اقتصادي مختلف

نمـي بـاقي بشر حقوق تضمين براي جائي ديگر سيستمي چنين يك در. نمود ممنوع را بلشويك زبح از غير به احزاب

)فلسفه تاريخ(. ماند

آگـاهي و كردنـد مي كار ها كارخانه در كارگر ميليون سه فقط 1917 سال در روسيه ميليوني 120 جمعيت از

تضـعيف و اول جنـگ در روسـيه شكسـت بلكـه ، نگرديد انقالب پيروزي باعث ناچيز اقليت اين كرد عمل و سياسي

لنـين رهبـري به توانست كرد مي معرفي گارگر طبقه نماينده را خود كه) بلشويك( كمونيست حزب. مركزي حكومت

. كنـد تحميل جامعه بر را خود تسلط وحشت و ترس ايجاد ، مخالفان ترور با دوم نيكالي رژيم شدن پاشيدن هم از بعد

. بـود جنـايتي هـر ارتكـاب بـه قادر قدرت به رسيدن براي كه گرديد پيروز مصممي اقليت يك 1917 اكتبر انقالب در

)فلسفه تاريخ(

١٦

بلكـه گرديـد پديدار گرسنگي و قحطي فقط نه روسيه در كشاورزي بخش در شخصي مالكيت بردن بين از با

از را خـود جـان امـاكن ايـن در بودند شده اعزام اجباري كار هاي اردوگاه به كه ناراضي كشاورزان از عظيمي بخش

)فلسفه تاريخ(. گرفت صورت ماركسيستي “انقالبي ترور” وسيله به روسيه در مالكيت سلب. دادند دست

اسـتالين و لنين توسط ماركس سياسي و) رويائي( اقتصادي ي نظريه كردن عملي نتيجه روسيه در فاجعه اين

عليـه بـر گـارگر طبقه ديكتاتوري: كرد توصيف چنين نمود بيان را آن ماركس كه پرولتاريا ديكتاتوري واژه ميتوان. بود

)فلسفه تاريخ( .ديگران فكري و فيزيكي حذف و ترور و ديگر طبقات

�TU =>Qرو! RS د�OPا *L�M وJK:

دو ايـن كه دولتهايي و ــ كاپيتاليسم و سوسياليسم ــ جهان اقتصادي نظام دو ميان ، دوم جهاني جنگ درپي

. داشـت جريـان كشيد طول دهه پنج به ونزديك شد معروف سرد جنگ به كه معارضه يك كردند مي نمايندگي را نظام

كمكهـاي بـا و افتاد جلو خود رقيب از موشك ازجمله تازه سالحهاي ساخت در متعدد موارد در مدت اين در شوروي

نسـلي پـرورش، و آموزش با نتوانست شوروي نظام ولي. شد ناموفق) ويتنام و كره( اي منطقه دوجنگ در رقيب ، ان

نژاد ( . ساخت متزلزل نظام آينده رابه انان اميد و گرفت كم دست خودرا مردم اقتصادي نيازهاي تامين و آورد بار وفادار

)1383, احمد

انان، اشتباه و دلي دو چند با و دادند ازدست را خود قاطعيت 1980 دهه نيمه از بعد شوروي نظام گردانندگان

مـي نشان وفادار كمونيستهاي از خودرا روزگاري كه يلتسين بوريس كه اي گونه به كرد درون از ريزش به شروع نظام

خود كه را كمونيست حزب ، بلشويكي انقالب درسالروز ، 1991 سال در بود آمده باال كمونيست حزب پلكان از و داد

دومقـام بـا هـم بعد دوماه به نزديك و! كرد اعالم قانوني غير؛ حاكميت سال 74 از پس بود ان شعبه يك رئيس زماني

. كرد منحل پارلمان راي يا و رفراندم به توسل بدون را شوروي اتحاد ، ديگر

I*Vر *WXYZ[ ب� رو��� ا�ب ^� ا[�\* ا

گرديـد روسـيه انقـالب شكسـت و فروپاشي سبب كه را موانعي و آفات ؛تطبيقي بررسي ضمندر اين بخش

واقـع مـوثر اسالمي انقالب شكست و فروپاشي در تواند مي اندازه چه تا عوامل اين كه كنيم بررسي مي و نموده تحليل

)1383, نژاد احمد(. شود

فاقـد و گرفته فاصله جامعه اقشار و مردم از جوامع آن بر حاكم سياسي قدرت كه انقالبند مستعد جوامعي تنها

اكثريت هاي خواسته پي در و آيد پديد جامعه در اكثريت، حمايت مورد قدرتي اگر حالت اين در. باشد اجتماعي پايگاه

١٧

يـك به حالت بهترين در تضاد اين. گيرد مي شكل اجتماعي قدرت و سياسي قدرت ميان تضاد باشد حاكم نظام مخالف

قـدرت يـا و باشـد خـود ضـعف حالـت در سياسي قدرت يا كه است صورتي در اين و شود مي تبديل موفق انقالب

)1382, ملكوتيان(. باشد برخوردار قدرتمند رهبري و مردمي قوي حمايت از اجتماعي

. المللي بين حمايت) 3 نظامي عامل) 2 اقتصادي شرايط) 1: از عبارتند سياسي قدرت دهنده تشكيل هاي مولفه

ايدئولوژي) 3 رهبري) 2 مردمي مشاركت) 1:عبارتند از اصلي عامل سه هم اجتماعي قدرت در

انقالب و روسيهانقالب در انقالب آورنده وجود به اجتماعي قدرت و انقالب از قبل سياسي قدرت بررسي با

. برد پي اسالمي انقالب امتياز نقاط و انقالب دو اين تفاوتهاي به توان مي ايران اسالمي

: سياسي قدرت ●

اقتصادي شرايط ▪

بـه بيكـاري و ركود و بود نابسامان بسيار خارجي جنگ دو از پس بيستم قرن آغاز در روسيه اقتصادي شرايط

كـم از كـه مرگبـاري قحطي. داشت نامطلوبي وضع دوران اين در روسيه در كشاورزي اوضاع. بود حاكم آن بر شدت

تغذيـه جـارو تخـم جوشـاندن بـا دهقانـان . كـرد تكرار را 1891 سال قحطي وحشت شد ناشي 1911 سال محصولي

. بود فراگرفته را جا همه تيفوس واگيردار بيماري و كردند مي

دوران تمـام در كـه داشت قرار اقتصادي قدرت از سطح ترين مطلوب در ايران رژيم شاه، حكومت اواخر در

به تبديل تنها نه ايران رژيم نفت، درآمد بيني پيش قابل غير و سريع افزايش با. بود سابقه بي پهلوي رژيم ساله 57 سلطنت

روسـيه، رژيم برخالف و. كرد تبديل مصرفي كامال جامعه يك به را ايراني جامعه بلكه شد، ثروتمند هاي دولت از يكي

قابـل ارزي ذخـاير از و بود كرده اعطا اي سخاوتمندانه هاي وام ها، دولت از بسياري به بلكه نبود، مقروض دولت تنها نه

. بود برخوردار توجهي

نظامي عامل ▪

. بود شده اساسي تغيير دچار 1854 سال در كريمه به موسوم محدود هاي جنگ از پس اروپا در روسيه موقعيت

وقوع. كرد پيدا تنزل تر بزرگ قدرت چند از يكي به كريمه جنگ از بعد بود اروپا قوي قدرت تنها 1815 در كه كشوري

پيـروزي بـراي را شـرايط زمـان درهمان و كرد شليك روسيه پاشيده هم از ارتش به خالصي تير نيز اول جهاني جنگ

. كرد فراهم روسيه انقالب

١٨

شـركت مهمي خارجي جنگ هيچ در انقالب پيروزي از پيش سال پنجاه طول در روسيه، برخالف ايران ارتش

ميزان. داشت توجه مسلح قواي به ايران در پادشاهي هر از بيش قوا كل فرمانده عنوان به نيز شاه رضا محمد. بود نكرده

معـادل رقمـي بـه بـود دالر ميليون 741 تنها 1950-1969 از سال بيست طول در كه تسليحاتي خريد هاي نامه موافقت

امريكـا، كشـورهاي از سـالح خريدار بزرگترين ايران و. رسيد 1971-1970 از يعني بعد سالهاي در دالر ميليارد بيست

. شد فرانسه و انگليس

المللي بين حمايت ▪

. سـوخت مـي جهـاني اول جنگ آتش در جهان كه رسيد پيروزي به و گرفت شكل شرايطي در روسيه انقالب

مـورد تنهـا نـه انقالبـي بحرانهـاي بـروز زمان در اما داشت شركت نظامي اتحاديه يك در اگرچه تزاري روسيه دولت

سمت به را المللي بين حمايت گوناگون طرق به توانستند انقالبي جناحهاي بلكه نگرفت قرار المللي بين كمك و حمايت

. كنند جلب خود

وجـود كشـوري كمتر و بود موقعيت مطلوبترين در المللي بين حمايت نظر از شاه رژيم پنجاه دهه سالهاي در

و غـرب و شرق بلوك حمايت از و نگيرد قرار المللي بين تضادهاي و رقابتها تاثير تحت بحران بروز رغم علي كه داشت

. بودند محروم المللي بين همراهي و كمك هرگونه از انقالبيون مقابل، در و باشد برخوردار امريكا مستقيم كمك

اجتماعي قدرت ●

مردمي مشاركت ▪

و اصـلي معترضـين بلشـويك حـزب سربازان و اعتصابي كارخانجات كارگران از معدودي اقليت روسيه در

مسكو آن پي در كه بود پترزبورگ نيز انقالب اين شروع نقطه. بودند روسيه تزاري رژيم سرنگوني در كنندگان مشاركت

. كرد سقوط نيز

تـا شـد باعـث بود شده شروع جدي صورت به 1342 سال از كه مردمي مبارزات ساله15 سابقه ايران، در اما

تمام و بپردازند مبازات در وسيع مشاركت به پهلوي رژيم از انزجار ضمن نهضت ايدئولوژي با آشنايي ضمن مردم اكثر

از. باشـند داشته مبارزه اين در فعالي حضور بازاريان و حوزويان دانشگاهيان، كارمندان، كارگران، از اعم مردمي اقشار

صـورت بـه مبـارزه اين كشور، نقاط تمام در بلكه نبود بزرگ شهرهاي يا و تهران به منحصر مردم مبارزات ديگر سوي

. داشت ادامه فعاالنه

١٩

رهبري ▪

كارخانجـات و پادگـان سـربازان توسط كه بود قيامي و حركت از ناشي 1917 فوريه در تزاري رژيم سقوط

در كـه هسـتند معتـرف راسـت و چـپ گروههاي همه و نبود برخوردار خاصي رهبري از قيام اين. شد انجام پتروگراد

ادعـاي بلشـويكها حتـي گروهي هيچ. نداشتند نقشي شد، دوم نيكالي سقوط به منجر كه فوريه، تظاهرات و اعتصابات

خـرده تفكـر از ناشـي فوريـه انقـالب كـه كند مي ادعا گذارده، فراتر را پا لنين حتي و ندارند را فوريه انقالب رهبري

. بود برژواري

ساله 15 دوره يك در ابتدا در. داد انجام كامل صورت به را محوري نقش سه ايران اسالمي انقالب در رهبري

از پـس و. داد انجـام را نهضـت عقيـدتي و فكـري پشتيباني و كرده تدوين اسالم آيين اساس بر را نهضت ايدئولوژي

پيـروزي از پـس و. كـرد رهبـري را مردم خواسته حكومت جايگزيني و رژيم سقوط نهايي مبارزات كشور در حضور

نقـش سـه واقـع در )ره(خمينـي امـام . رسـاند انجـام بـه را اسالمي نظام يك معماري ساله ده فرصت يك در انقالب

. داد انجام احسن نحو به را انقالب معمار و فرمانده ئولوگ، ايد

ايدئولوژي ▪

در سياسـي، گروههـاي و احـزاب گيـري شـكل در لنين و ماركس ويژه به و سوسياليستي هاي انديشه و افكار

مكتـب همانـا مـاركس مكتب: گويد مي زمينه اين در لنين. است داشته اي عمده و مهم نقش بيستم قرن اوايل از ، روسيه

مفـاهيم بـا را هـا تـوده دين و ايمان منابع بايد كار اين براي و كرد مبارزه دين با چگونه دانست بايد. است گرايي مادي

. داد توضيح گرايي مادي

ايـران مـردم زنـدگي پـود و تار با كامال و بود شده ايران وارد پيش قرن چهارده از اسالم مكتب كه حالي در

مكتب در ريشه واقع در نيز رهبري از مردم حمايت. بود شاه رژيم با مبارزه در مردم اصلي ايدئولوژي بود، شده مخلوط

تـرين اساسـي رو ايـن از. بود ديني رهبر و روحاني يك آن از قبل كه سياسي رهبر يك فقط نه خميني امام زيرا داشت

و ديـن بـا مخالفت به نوعي به روسيه انقالب. دانست ايدئولوژي در توان مي را روسيه انقالب با اسالمي انقالب تفاوت

و اسالم محور و اساس بر و ديني كامال انقالب يك ايران انقالب حاليكه در بود معتقد انسان حيات در آن كردن محدود

)1382, ملكوتيان(. بود زندگي هاي عرصه همه در دين حضور به قائل

و بنـاميم؟ چـه را اسالمي انقالب بناميم، كبير انقالب را روسيه انقالب اگر كه گردد مي مطرح سوال اين اينك

بناميم؟ بايد چه است داده رخ روسيه در كه را چه آن است، عيار تمام و واقعي انقالبي اسالمي، انقالب اگر

٢٠

_`�ab:

) www.bornanews.ir: ( بازيابي از برنا نيوز

)اهيت دو انقالب فوريه و اكتبر پژوهشي ژرف در م(روسيه از نگاه گردانندگان آن 1917داستان دو انقالب ). 1378. (د, آنين

.1500: در تهران. بانديده. ف

.فانوس: در تهران. آذري. ي &, باستاني. س. جلدي 3تارخ انقالب روسيه: لئون تروستكي ). 1360(

.2200: در تهران. پزشكزاد. ا. روسيهمروري در تاريخ انقالب ). 1383(

.در تهران. سمي. س. انقالب روسيه). 1384. (ج, دان

. 38مجله تئوريك قدرت كارگري شماره . بررسي تاكتيكهاي بلشويكي درانقالب: در راه اكتبر سرخ ). 2007اكتبر. (ن, ساده

.در تهران. دان. ج &, سمي. س. انقالب روسيه). 1386(

.رساني فرهنگ توسعهزيابي از پايگاه اطالعبا. صداي مردم

.www.aftab.ir. فلسفه تاريخ

.در تهران. صدريه. ع. دومين انقالب روسيه: پراسترويكا). 1379. (م, گورباچف

. م... , 1357) 1979(انقالب اسـالمي ايـران , 1917انقالب روسيه , 1789انقالب فرانسه : انقالبهاي متعارض معاصر). 1382(

.در تهران. يانملكوت

.در تهران. نژاد احمد. م. روسيه 1917شناسي انقالب اسالمي با انقالب اكتبر بررسي تطبيقي آسيب). 1383(

http://fa.wikipedia.orgبازيابي از . ويكيپديا