Νίκος Μαρκάτος

Κλινικός Ακοολόγος, BSc & Λογοθεραπευτής, BSc

Ειδικός Συνεργάτης – Ερευνητής της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Επιστημονικός & Εργαστηριακός Συνεργάτης του Τμήματος Λογοθεραπείας, ΑΤΕΙ Πατρών

Σκοπός της διάλεξης αυτής είναι η εισαγωγή

στην τεχνολογία των ακουστικών βοηθημάτων με

έμφαση στις βασικές ηλεκτρονικές διατάξεις και

τον τρόπο που διαχειρίζονται τον ήχο και την

μουσική.

Τι είναι Δυναμικό Εύρος Ακοής.

Βλάβες που προκαλούνται από συσκευές ακρόασης.

Τους βασικούς τύπους ακουστικών βοηθημάτων

Τις βασικές ηλεκτρονικές διατάξεις τους

Τη διαχείρηση του ήχου σε διάφορα ακουστικά

περιβάλλοντα – π.χ. Μουσική

Τρόπους ενίσχυσης των ‘Νεκρών Περιοχών’ του Κοχλία

Βλάβες που προκαλούνται από συσκευές ακρόασης.

Προτού ξεκινήσει η ακουστική εκπαίδευση

είναι απαραίτητη η επιλογή της

κατάλληλης συσκευής ακρόασης, όπως:

Ακουστικά Βαρηκοίας

Κοχλιακά Εμφυτεύματα

Βοηθητικές Συσκευές Ακρόασης

Σκοπός της παροχής συσκευών ακρόασης

είναι:

Να γίνει ακουστή η ομιλία χωρίς

παραμόρφωση και δυσφορία.

Να αποκατασταθεί η εμπειρία σε μια

κλίμακα ακουστότητας.

Ψηφιακά Ακουστικά Βαρηκοΐας (Hearing Aids - HA)

Ακουστικά Οστέινης Αγωγής (Bone Anchored Hearing

Aids - BAHA)

Εμφυτευόμενα Ακουστικά Βαρηκοΐας (Vibrant Sound Bridge - VSB)

Κοχλιακά εμφυτεύματα (Cochlear Implants - CI)

Εμφυτεύματα Εγκεφαλικού Στελέχους Συστήματα FM

Επιτρέπουν σήμερα στα

βαρήκοα άτομα να

επικοινωνούν άμεσα

και αποτελεσματικά με

το περιβάλλον τους.

Να αισθάνονται, να είναι

ανεξάρτητοι, να

συμμετέχουν και να

δημιουργούν.

Τα ψηφιακά ακουστικά βαρηκοΐας προσφέρουν:

Επεξεργασία σήματος.

Πολλαπλές μνήμες.

Συστήματα μείωσης θορύβου.

Ακύρωση ακουστικής ανατροφοδότησης.

Πολλαπλά κανάλια επεξεργασίας σήματος.

Δυνατότητα προγραμματισμού.

Ποιοτική ακουστική ενίσχυση με φυσικό

ήχο.

Μέγιστη δυνατή διακριτική ικανότητα.

Αυτόματη ρύθμιση της έντασης.

Διακριτικότητα και μικρό βάρος.

Εύκολη λειτουργία και συντήρηση.

Τα βασικά μέρη ενός ακουστικού βαρηκοΐας

είναι:

Μικρόφωνο

Ενισχυτής

Δέκτης

Μπαταρία

Εκμαγεία

Λοιπά εξαρτήματα

Μετατρέπει τον ήχο σε ηλεκτρικό ρεύμα.

Αποκρίνεται στον ήχο χωρίς να τον παραμορφώνει.

Τύποι μικροφώνων:

Κατευθυντήρια Μικρόφωνα

◦ Αποκρίνονται πρωτίστως σε ήχο που έρχεται από μπροστά.

◦ Ενισχύουν την αναλογία σήματος – θορύβου.

Πολύ-κατευθυντήρια Μικρόφωνα

◦ Λαμβάνουν ήχο από όλες τις κατευθύνσεις.

Αυτόματα-κατευθυντήρια μικρόφωνα

◦ Τροποποιούν τα πρότυπα κατευθυντήριας απόκρισης.

◦ Βελτιστοποιούν την αναλογία σήματος – θορύβου.

Ενισχυτές: Η βασική τους δουλειά είναι να

αυξάνουν το ηλεκτρικό σήμα που λαμβάνουν.

Κέρδος:

◦ Περιγράφει το μέγεθος της ενίσχυσης που παρέχεται

από τον ενισχυτή.

◦ Είναι η διαφορά μεταξύ εισόδου και εξόδου του σήματος

π.χ. εάν το εισερχόμενο είναι 30 dB SPL και το

εξερχόμενο 60 dB SPL τότε το κέρδος είναι 30 dB.

3 στάδια διεργασίας ενίσχυσης:

Προενίσχυση

◦ Το σήμα που λαμβάνεται από το μικρόφωνο, ενισχύεται.

Επεξεργασία Σήματος

◦ Το σήμα ενισχύεται επιλεκτικά, δίνοντας έμφαση στην

ομιλία και μειώνοντας ψηφιακά τον περιβαλλοντικό

θόρυβο.

Διεργασία Εξόδου

◦ Το επεξεργασμένο σήμα ενισχύεται και στέλνεται στον

δέκτη του ακουστικού βαρηκοΐας.

Δύο τύποι ενισχυτών όσον αφορά τον τρόπο

περιορισμού της εξόδου του σήματος:

Ψαλίδησης κορυφών

Συμπίεσης

Περιορίζει τη Μέγιστη

Ισχύς Εξόδου του

ακουσικού ως απόκριση

σε ένα πολύ δυνατό ήχο.

Παρέχει συνεχές ή

γραμμικό μέγεθος

κέρδους, δηλαδή

αναλογία 1:1 μεταξύ

ισχύς εισόδου και ισχύς

εξόδου.

Στάθμη Κορεσμού

◦ Ο ήχος που εισέρχεται στον ενισχυτή είναι τόσο

δυνατός με αποτέλεσμα ο ενισχυτής κόβει το

σήμα.

◦ Παρόλο που περιορίζει αποτελεσματικά τη

στάθμη του ακουστικού σήματος, παρουσιάζει

παραμόρφωση.

Η χρήση συμπίεσης έχει 3 σκοπούς:

Περιορισμός της μέγιστης εξόδου του ακουστικού βαρηκοΐας.

Παροχή μιας κλίμακας ήχων στον χρήστη εντός του δυναμικού

εύρους ενός ατόμου.

Παρέχει κυμαινόμενο μέγεθος κέρδους του ομιλητικού σήματος σε

συνάρτηση με την στάθμη εισόδου.

◦ Απαλοί ήχοι ενισχύονται περισσότερο από μεσαίους ή δυνατούς ήχους.

◦ Η ενίσχυση μπορεί να είναι γραμμική μέχρι το σημείο που πυροδοτεί την

διαδικασία συμπίεσης.

◦ Η αναλογία συμπίεσης ποικίλει.

Χρόνος Επίθεσης (Attack Time)

◦ Αναφέρεται στον χρόνο που χρειάζεται ο ενισχυτής συμπίεσης

να αντιδράσει σε ένα δυνατό ήχο και να τον συμπιέσει.

Χρόνος Απελευθέρωσης (Release Time)

◦ Αναφέρεται στο χρονικό διάστημα που χρειάζεται ένας

ενισχυτής συμπίεσης να αυξήσει το κέρδος.

Συμπίεση Πολλαπλών Ζωνών Συχνοτήτων

◦ Επιτρέπει διαφορετικούς βαθμούς συμπίεσης και περιορισμό

εξόδου για διαφορετικές ζώνες συχνοτήτων.

◦ Μεγιστοποιεί την αναγνώριση ομιλίας.

Σκοπός είναι η μετατροπή της ενέργειας

ξανά σε ακουστική.

Ο δέκτης μπορεί να είναι ένα μικρό

μεγάφωνο ή ένα μικρόφωνο με

αντεστραμμένη λειτουργία.

Διακόπτης On-Off

Ακουστική Είσοδος

Τηλεπηνίο

Διακόπτης Έντασης

Τηλεχειριστήριο

Οπισθωτιαία

Ενδωτιαία

Ενδοκαναλικά (CIC & IIC)

Ακουστικά Ετερόπλευρης -

Αμφοτερόπλευρης Εφαρμογής

(CROS - BICROS)

Τα ΒΤΕ (Οπισθωτιαία) ακουστικά

βαρηκοΐας στηρίζονται πίσω από

το αυτί. Ένα διαφανές πλαστικό

σωληνάκι οδηγεί τον ενισχυμένο

ήχο σε ένα εκμαγείο που

τοποθετείται στον έξω ακουστικό

πόρο.

Τα Ενδωτιαία Ακουστικά

Βαρηκοΐας περιέχουν όλα τα

εξαρτήματα σε ένα κατά

παραγγελία κατασκευασμένο

κέλυφος που τοποθετείται στον

έξω ακουστικό πόρο και εν

μέρει στην κόγχη.

Τα Ενδοκαναλικά Ακουστικά Βαρηκοΐας

είναι μικρότερα από τα ενδωτιαία

και τοποθετούνται στον έξω

ακουστικό πόρο.

Το πολύ μικρό μέγεθος των Αθέατων

Ενδοκαναλικών Ακουστικών Βαρηκοΐας

επιτρέπει την τοποθέτηση τους μέσα στον

έξω ακουστικό πόρο με αποτέλεσμα να

είναι σχεδόν αόρατα.

Τα CROS ενδείκνυνται για άτομα που παρουσιάζουν μονόπλευρη

κώφωση ή ο βαθμός βαρηκοΐας στο ένα αυτί είναι τόσο μεγάλος που δεν

μπορεί να βελτιωθεί με ακουστικό βαρηκοΐας.

Τα BICROS ενδείκνυνται για άτομα με αμφίπλευρη βαρηκοΐα που όμως

δεν μπορούν να βοηθηθούν με ενίσχυση και τα δύο αυτιά λόγω μεγάλου

βαθμού βαρηκοΐας ως κώφωσης του ενός

Μεταφέρουν, μέσω δονήσεων, τον ήχο δια μέσου

των οστών του κρανίου στον κοχλία

• Εμφυτεύματα του Μέσου Ωτός • Κατάλληλα για SNHL χωρίς διακυμάνσεις.

Εξωτερικά Μέρη

◦ Μπαταρία

◦ Μικρόφωνο

◦ Ηλεκτρονικά μέρη μετατρέπουν την ακουστική

ενέργεια σε ηλεκτρομαγνητική.

Εσωτερικά Μέρη

◦ Δέκτη

◦ Καλώδιο

◦ Δονητήμεταφέρει την μικρομηχανική δόνηση στην

αλυσίδα των οσταρίων.

Υποψήφιοι για εμφύτευση

◦ Ασθενείς με μέτρια έως σοβαρή βαρηκοΐα τύπου

Αγωγιμότητας, Νευροαισθητηριακού ή Μικτού.

Πλεονεκτήματα

◦ Δεν έχουν προβλήματα απόφραξης από κυψελίδα.

◦ Δεν έχουν πρόβληματα ανατροφοδότησης.

◦ Δεν επηρεάζονται από την έμφραξη του έξω ακουστικού

πόρου.

Μειονεκτήματα

◦ Χειρουργική επέμβαση με αναισθησία.

◦ Υψηλό κόστος.

Τα εμφυτεύματα αυτού του τύπου

ενδείκνυνται για άτομα των

οποίων τα ακουστικά νεύρα έχουν

υποστεί μη αναστρέψιμη βλάβη.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα

ασθενών με μη αναστρέψιμη βλάβη

των ακουστικών νεύρων είναι οι

πάσχοντες με Νευρινωμάτωση

τύπου 2(NF2).

Η επιλογή του κατάλληλου ακουστικού βοηθήματος

εξαρτάται από:

Τον Βαθμό της Βαρηκοΐας – Δυναμικό Εύρος Ακοής

Την προτίμηση του ασθενή

Το κόστος της συσκευής

Την ηλικία

Τον τρόπο ζωής του ατόμου

Την φυσική κατάσταση του ασθενούς

Ορίζεται ως η διαφορά μεταξύ της μεγαλύτερης και της μικρότερης έντασης

που μπορεί να ακούσει το ανθρώπινο αυτί.

ΔΕ =ΟΔ-ΟΑ

Ουδός Δυσφορίας Ουδό Ακοής

ΔΕΞΙ ΑΥΤΙ

ΔΕ=110-0=110 dB HL

ΑΡΙΣΤΕΡΟ ΑΥΤΙ

ΔΕ=120-40= 80 dB HL

Μία κλίμακα αυτό-αξιολόγησης μπορεί να βασιστεί:

1. Όφελος

2. Ικανοποίηση

3. Χρόνος χρήσης

4. Εναπομείναντες περιορισμοί στη δραστηριότητα

5. Εναπομείναντες περιορισμοί στην συμμετοχή

6. Επίπτωση σε άλλα άτομα

7. Ποιότητα ζωής

Παράδειγμα ερωτηματολογίων για την αξιολόγηση του

προσλαμβανόμενου οφέλους από τα ακουστικά βαρηκοΐας

είναι:

Glascow Hearing Aid Benefit Profile (GHABP) (Gatehouse,1999)

◦ Σκοπός είναι η αξιολόγηση των ανησυχιών και προσδοκιών των

ασθενών σε μία ποικιλία καταστάσεων ακρόασης.

Hearing Aid Performance Inventory (HAPI) (Walden, Demorest &

Helper, 1984)

◦ Σκοπός είναι η αξιολόγηση των οφελών της ενίσχυσης σε ποικίλες

καταστάσεις ακρόασης.

Εμπειρία Χρηστών:

Distortion (Παραμόρφωση)

Acoustic Feedback (Ανατροφοδότηση)

Insufficient or Excessive Gain

Unbalanced Frequency Response

Reduced Tone Quality

Madsen and Moore, 2014

Ο A/D Converter μπορεί να μετατρέψει σήματα 92-96dB ΧΩΡΙΣ

Παραμόρφωση.

Η μουσική ακόμα και χαμηλής έντασης ξεπερνά τα 100dB SPL ενώ η

κλασική ή η ροκ τα 110dB SPL.

Άυξηση του Δυναμικού Εύρους κατά την

Είσοδο και Έξοδο.

Αύξηση ανταπόκρισης στις Χαμηλές

Συχνότητες.

Βελτίωση του Feedback Cancellation &

Αυτόματου Ελέγχου Κέρδους.

Έλλειμμα Ακοής Φυσιολογική Ακοή Μικρό Έλλειμμα Μέτριο Έλλειμμα

Ομιλητής

Δύο Ομιλητές

Εστιατόριο

Περιβάλλον

Πιάνο

Κλαρινέτο

Μπετόβεν

Παιδιά τραγούδι

Ποπ

Χτύπος Τηλ.

Σύντομο Ιστορικό

Κορίτσι 17 ετών.

Μαθήτρια γ΄λυκείου.

Μουσικός (πιανίστρια)

Μονόπλευρη Βαρηκοΐα.

◦ Πτώση της ακοής στο Δεξί αυτί στην ηλικία των

12 ετών μετά από υψηλό πυρετό.

Αποκατάσταση

High End Ψηφιακό Ακουστικό Βαρηκοΐας στο

Δεξί Αυτί.

Ηλικία εφαρμογής 17 ετών.

Συνολική Χρήση 150 ώρες με μέση

ημερήσια χρήση 6:32 ώρες.

“Γενικά το ακουστικό βοηθά να έχω πιο σφαιρική και γεμάτη αίσθηση

του ήχου και μεγαλύτερη ισορροπία μεταξύ των δύο αφτιών. Βέβαια,

η χροιά αποκλίνει περισσότερο απο εκείνη που θέλω να παίξω, σε

σχέση με εκείνη που ακούω χωρίς το ακουστικό. Ο ήχος , δλαδή,

είναι πολύ πιο ψεύτικος...-λογικό-.. πράγμα που κουράζει όμως, και

απογοητεύει. Το θετικό ειναι οτι έτσι αναγκάζομαι να παίζω πολύ

πιο απαλά, πράγμα που βοηθά στη βελτίωση αυτού του τομέα,

αφού πριν τη χρήση του ακουστικού είναι πιθανό να έπαιζα αρκετά

σκληρά επειδή δεν άκουγα τόσο καλά απο το ένα αυτί τις πρίμες.”

Νίκος Μαρκάτος

Συνέπειες Μακροχρόνιας Χρήσης:

Noise Induced Hearing Loss (Κυρίως 3-8KHz).

Κυρίως στις υψηλές & υπερυψηλές

συχνότητες.

Αρχικές Ενδείξεις – Αύξηση οδών στις

συχνότητες 10-20 KHz.

(Peng et.al. 2007)

1 ώρα βάζοντας την ένταση στο 6 με 7.

Supra-aural Headphones Preferred and NOT

Inserts.

Άτομα που έχουν αυξημένο ακουστικό

κίνδυνο ΠΡΕΠΕΙ να αποφεύγουν την χρήση.

Chasin, M. (2014). The “Best Hearing Aid” for Listening to Music: Clinical Tricks, Major Technologies, and

Software Tips.

Taken from:

http://www.hearingreview.com/2014/07/best-hearing-aid-listening-music-clinical-tricks-major-

technologies-software-tips/#sthash.tnSa9wvo.dpuf

Dillon, H. (2001). Hearing Aids. Stuttgart: Thieme.

Fligor, B.J. and Cox, L. C. (2004). Output levels of commercially available portable compact disc players

and the potential risk to hearing. Ear & Hearing, 25:513-627.

Peng, J. H., Tao, Z.Z. and Huang, Z.W. (2007). Risk of damage to hearing from personal listening

devices in young adults. The journal of Otolaryngology, 36:181-185.

Martin, F. N. and Clark, J. G. (2003). Introduction to Audiology. 8th ed. Boston: Allyn and Bacon.

Martin, F.N. and Clark, J.G. (2008). Ακοολογία (Ν. Τρίμμης για την ελληνική επιμέλεια) Αθήνα

Εκδόσεις Ελλην (δημοσίευση πρωτοτύπου 2006).

Tye-Murray N. Θεμελιώδεις Αρχές Ακουστικής Αποκατάστασης: Παιδιά, Ενήλικες και Μέλη της

Οικογένειας τους. 1η Ελληνική Έκδοση. Τρίμμης Ν, Επιμέλεια και Συγγραφή. Αθήνα: Εκδόσεις Π.Χ.

Πασχαλίδης – Broken Hill Publishers LTD; 2012.